$ ΣΥΝΑΞΑΡΙ
Περιεχόμενα Συναξάρι: Ὁ Ὅσιος Νικηφόρος ὁ ἐπονομαζόμενος «Λεπρός» ..................................................... 3 Ἐγκύκλιος Πρωτοχρονιᾶς Σωτηρίου Ἔτους 2013, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου ........................................................ 5 Ἐκ Φαναρίου: “ΟΤΕ ΗΜΗΝ ΠΑΙΔΙΟΝ” ΟΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ-ΜΑΘΗΤΗ, τοῦ Παναγιώτη Ἀντ. Ἀνδριόπουλου ................................................ 7 “ Τὸ ἐπαναστατικό μήνυμα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν”, τοῦ Ἀνδρέα Ἀργυρόπουλου Θεολόγου - Σχολικοῦ Συμβούλου ..................................................... 9
Ὁ Ὅσιος Νικηφόρος ὁ ἐπονομαζόμενος «Λεπρός» (4 Ἰανουαρίου)
Ἀπό ὁμιλία μιᾶς χειροτονίας, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου .................................................................................................................................... 12
Ἀπό Ἐγκύκλιο τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης
“ Ἡ Ἀγαπητικὴ Σχέση μὲ τὸν Τραυματισμένο μας Ἑαυτὸ”, τῆς Σοφίας Χατζηδημητρίου Ψυχαναλυτικῆς Ψυχοθεραπεύτριας
…Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, κατόπιν αἰτήματος κατατάξεως στό Ἁγιολόγιο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τό ὁποῖο ὑπέβαλε ἁρμοδίως ὁ Ποιμενάρχης τῆς ἰδιαίτερης πατρίδος τοῦ Μοναχοῦ Νικηφόρου, τοῦ ἐπονομαζομένου «Λεπροῦ», κατά κόσμον Νικολάου Τζανακάκη, Σεβ. Μητροπολίτης Κισάμου καί Σελίνου κ. Ἀμφιλόχιος, ὁμοφώνως ἀπεφάσισε νά ἀποδεχθεῖ τήν πρόταση καί νά ἀποστείλει τό σχετικό Φάκελλο στήν Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδο τοῦ σεπτοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας Κέντρου, τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, μέ τήν παράκληση νά προβεῖ στήν Ἁγιοκατάταξη τοῦ εἰρημένου Ὁσίου. Ἡ Αὐτοῦ Θειοτάτη Παναγιότητα, ὁ Οἰκουμενικός μας Πατριάρχης κ. κ. Βαρθολομαῖος καί τά Μέλη τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου, κατά τήν ἐπικρατοῦσα ἐκκλησιαστική τάξη καί παράδοση, διά τῆς ὑπ’ ἀριθμ. 1046/1-12-2012 Πράξεως ἀποδέχθηκαν τό εἰρημένο αἴτημα καί προέβησαν στήν ἐγγραφή τοῦ Ὁσίου Νικηφόρου τοῦ «λεπροῦ», στό Ἁγιολόγιο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅρισαν δέ ἡ ἐτήσια μνήμη του νά ἑορτάζεται τήν 4η τοῦ μηνός Ἰανουαρίου, ἡμέρα τῆς ὁσιακῆς κοιμήσεως καί τῆς πρός Κύριον ἐκδημίας του. Ὁ κατά κόσμον Νικόλαος Τζανακάκης γεννήθηκε τό ἔτος 1890 στό χωριό Σηρικάρι τῆς Ἐπαρχίας Κισάμου Χανίων. Σέ ἡλικία μόλις 13 ἐτῶν ἔμεινε ὀρφανός, καί ἐνῶ ἐργαζόταν στά Χανιά ἄρχισε νά ἐμφανίζει σημεῖα τῆς νόσου τοῦ Χάνσεν, τῆς γνωστῆς λέπρας, ἡ ὁποῖα ἐκεῖνα τά χρόνια, ἀντιμετωπιζόταν μέ πολύ φόβο καί ἐπιφύλαξη. Σέ ἡλικία 16 ἐτῶν ὁ Νικόλαος, ἔχοντας ἐμφανῆ τά σημάδια τῆς ἀσθένειας καί γιά νά ἀποφύγει τήν ἀπομόνωση καί τόν ἐγκλεισμό στό νησί τῶν λεπρῶν, τήν Σπιναλόγκα,
.......................................
15
Γιὰ τούς Νέους: Ἑλληνικὴ γλῶσσα..........πολλὰ ποὺ πιθανὸν δὲν γνωρίζεις Συνέχεια ἀπὸ τὸ προηγούμενο τεῦχος, (Β΄μέρος) ........................................................................................ 18 Γιὰ τοὺς Γονεῖς: Ὅταν τὰ παιδιά… ζηλεύουν! ...................................................................................................... 20 “Γιατί πιστεύω”, τοῦ π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν .......................................................................................................... 21 “ Ἡ μεγαλύτερη ἀρρώστια: οἱ ἀριστεροὶ λογισμοὶ”, Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου ......................................................................................................................................................... 22 Ἀπό Ἀνακοινωθέντα τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου Ἐκκλησίας Κρήτης - Δωρεές .......................................................................................................................................................... 23
Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας. Ἐκδίδεται μέ τήν πρόνοια τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου. Ἰδιοκτήτης - Ἐκδότης: Τμῆμα Ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας. Ὑπεύθυνος ὕλης: π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, τηλ. 6975853535, e-mail: xarpap75@gmail.com Συντακτική Ἐπιτροπή: π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, π. Χαράλαμπος Κοπανάκης. Σχεδίαση περιοδικοῦ - Ἐκτύπωση: ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ
www.imga.gr
Ἐπισκεφθεῖτε τήν ἱστοσελίδα μας Οἰκονομικές εἰσφορές: Ἁγ. Γεωργίου 16, 70400 Μοῖρες, Ἡρακλείου Κρήτης Τηλ.: 28920 22208 - Fax: 28920 24804, ἠλεκτρ. ταχ.: info@imga.gr Ἐξώφυλλο: Ἁγία Τριάδα Ἀντρέϊ Ρουμπλιόφ
ἀνεχώρησε γιά τήν Αἴγυπτο. Ἐργάσθηκε στήν Ἀλεξάνδρεια, ἀλλά σέ ἡλικία 24 ἐτῶν ἀναγκάσθηκε νά καταφύγει σέ λεπροκομεῖο τῆς Χίου, ὅπου ἐφημέριος ἦταν ὁ π. Ἄνθιμος Βαγιανός, ὁ μετέπειτα Ὅσιος Ἄνθιμος τῆς Χίου. Ἐκεῖ, στό ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Λαζάρου, ὅπου φυλασσόταν ἡ θαυματουργός εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ὑπακοῆς, ὁ Ἅγιος Ἄνθιμος τόν ἔκειρε μοναχό μέ τό ὄνομα Νικηφόρος. Μολονότι ἡ νόσος ἐπέφερε πολλές ἀλλοιώσεις στό ταλαίπωρο σῶμα του, ὁ Μοναχός Νικηφόρος δέν ἐγόγγυζε, ἀλλά ζοῦσε καρτερικά μέ τήν κατά Θεόν ἐλπίδα. Διακονοῦσε ὡς Ἐν Ἐσόπτρῳ
3
ΣΥΝΑΞΑΡΙ
Ὁ Ὅσιος Νικηφόρος ὁ ἐπονομαζόμενος «Λεπρός»
Ψάλτης, ἀκόμη καί ὅταν ἐξ αἰτίας τῆς σοβαρῆς ἀσθένειας ἔχασε τό φῶς του. Τά μέλη, τό δέρμα καί τά μάτια του παραμορφώθηκαν τελείως, ἀλλά ἐκεῖνος ἀντί νά ἀναζητήσει μάταια τήν αἰτία τῆς ἀσθένειάς του, ἔλαβε τήν κακοπάθεια τοῦ σώματος ὡς δημιουργική ἀφορμή γιά μεγαλύτερη ἄσκηση, περισσότερη προσευχή καί ἀνιδιοτελή προσφορά σέ ὅλους. Τό 1957, ἔστειλαν τόν 67χρονο Μοναχό Νικηφόρο μαζί μέ ἄλλους ἀσθενεῖς στόν Ἀντιλεπρικό Σταθμό τῆς Ἁγίας Βαρβάρας στήν περιοχή τοῦ Αἰγάλεω Ἀθηνῶν. Ἐκεῖ ζοῦσε καί ὁ γνωστός κρητικῆς καταγωγῆς Ἀρχιμ. Εὐμένιος Σαριδάκης, ὁ ὁποῖος εἶχε ἐπίσης προσβληθεῖ ἀπό τήν ἴδια νόσο τοῦ Χάνσεν καί ἐνῶ θεραπεύτηκε, ὑποτάχθηκε στόν χαρισματικό πατέρα Νικηφόρο, διαθέτοντας τό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς του στή διακονία τῶν συνασθενῶν του. Καθημερινά πλῆθος ἀνθρώπων συνέρρεαν γιά νά λάβουν τήν εὐχή τοῦ Μοναχοῦ Νικηφόρου, ὁ ὁποῖος κατάκοιτος, μέ πληγές καί πόνους, ἔδειχνε ἀντοχή καί παρηγοροῦσε τούς θλιβομένους. Οἱ ἀλλοιώσεις, οἱ πληγές καί παράλυσεις τοῦ σώματος, δέν ἐπηρέαζαν τήν συμπεριφορά του, ἀλλά παρέμενε γλυκύτατος, χαμογελαστός, ἔλαμπε ὅλος, καί διηγεῖτο χαριτωμένα περιστατικά ἀπό τούς βίους καί τήν πολιτεία τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, χαρίζοντας σέ ὅλους ἄφατη χαρά καί ἀγαλλίαση. Ὁ πάμπτωχος, ἀσθενής καί ἀξιολύπητος, δόξαζε τόν Θεό καί ἔδιδε θάρρος, ἐλπίδα καί παρηγοριά στούς πονεμένους ἀνθρωπους. Ὁ Ὅσιος Νικηφόρος ὁ Λεπρός ὑπέμεινε μέ ψυχική δύναμη, πνευματικό σθένος καί διάκριση, ἡ δέ ὁσιακή βιωτή του, ἀποτελεῖ παράδειγμα πρός μίμηση καί ἀληθινή μαρτυρία γιά τήν ἔμπρακτη πίστη στόν Ἀληθινό ἐν Τριάδι Θεό. Στίς 4 Ἰανουαρίου τοῦ ἔτους 1964, σέ ἡλικία 74 χρονῶν, ὁ Ὅσιος κοιμήθηκε ἐν Κυρίῳ. Κατά τήν ἀνακομιδή τῶν τιμίων λειψάνων του, διαπιστώθηκε ἄρρητη εὐωδία, ἐνῶ πολλοί χριστιανοί ἐπικαλοῦνται τήν βοήθεια του γιά τήν ἀντιμετώπιση δυσκολιῶν καί τήν ἴαση τῶν ἀσθενειῶν, καί ἀναφέρονται ἀρκετές περιπτώσεις θαυμάτων. Ὁ Ὅσιος βίωνε τήν ἀναστάσιμη ἐλπίδα καί ἀντιμετώπιζε τήν σκληρή δοκιμασία μέ προσευχή καί καρτερία. Χαρίζει δέ σέ ὅσους ἔχουν ἀνάγκη τήν ἐλπίδα τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, 4
Ἐν Ἐσόπτρῳ
τήν πρόγευση τῆς λυτρώσεως καί τῆς ἀπαλλαγῆς τῶν βιοτικῶν δεινῶν. Παρέχει τήν βεβαιότητα τῆς ἀπομακρύνσεως ἀπό τόν πόνο, τήν θλίψη, τόν βασανισμό της σαρκός, χάριν τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἔξοδός του ἀπό τόν φαῦλο κύκλο τῆς ἀναζητήσεως αἰτίας κακῶν, ἔγινε εἴσοδος στό χῶρο τῆς καρτερίας, τῆς ὁσιότητος, τῆς σωτηρίας καί τῆς ἀτελεύτητης μακαριότητας. Ὁ Ὅσιος Νικηφόρος, ἐν ζωῇ ἀκόμη εὑρισκόμενος, ἔχαιρε πολλῆς τιμῆς, σεβασμοῦ καί θαυμασμοῦ ἀπό τόν πιστό λαό τοῦ Θεοῦ. Ἡ μαρτυρία καί ἡ πίστη τῶν εὐσεβῶν χριστιανῶν γιά τήν ἁγιότητά του, συνέβαλαν τά μέγιστα ὥστε νά καταταγεῖ ἀπό τήν Μητέρα Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία στό Ἁγιολόγιό της. Ἤδη, τήν 4η τοῦ μηνός Ἰανουαρίου τοῦ τρέχοντος ἔτους, στόν Ἱερό Ναό Εὐαγγλισμοῦ τῆς Θεοτόκου στό Καστέλλι Κισάμου, ἕδρα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Κισάμου καί Σελίνου, μέ πάνδημη συμμετοχή Ἱεραρχῶν, Κλήρου καί Λαοῦ, ἑορτάσθηκε γιά πρώτη φορά ἐπίσημα καί μέ τή δέουσα ἐκκλησιαστική λαμπρότητα, ἡ ἱερά μνήμη τοῦ Ὁσίου Νικηφόρου τοῦ ἐπονομαζομένου «Λεπροῦ», ὅπου ἀναγνώσθηκε καί ἡ σχετική Πατριαρχική Πράξη Ἁγιοκατατάξεως. Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης μέ αὐτό τό ἐγκύκλιο Συνοδικό Γράμμα πληροφορεῖ ἐπίσημα τό εὐσεβές πλήρωμα Αὐτῆς, τούς Αἰδεσιμωτάτους Κληρικούς, τούς Ὁσιωτάτους Μοναχούς καί τόν εὐσεβῆ καί φιλάγιο Λαό τῆς Μεγαλονήσου, γιά τήν κατάταξη ἀπό τήν Ἁγία καί Ἱερά Σύνοδο τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου στό Ἁγιολόγιο τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τοῦ Μοναχοῦ Νικηφόρου, τοῦ ἐπονομαζομένου «Λεπροῦ», καί τήν ἀναγραφή του στίς δέλτους τῶν Ἁγίων τῆς κατά Ἀνατολάς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Προτρέπει δέ πατρικά ὅλους σας, συνεχίζοντες τήν ἀπό αἰώνων παράδοση τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας μας, νά τιμᾶτε τόν Ὅσιο Νικηφόρο, ὁ ὁποῖος ἤδη συγκαταλέγεται μεταξύ τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, νά ἀποδίδετε σ᾽ αὐτόν τήν ὀφειλόμενη τιμή Ἁγίου, σύμφωνα μέ τήν ἐκκλησιαστική τάξη καί παράδοση, καί νά καταφεύγετε στίς πρός Κύριον πρεσβεῖες του σέ κάθε δυσκολία καί περίσταση τῆς ζωῆς σας…
†ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΧΑΡΙΤΙ ΘΕΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ Πρός Τόν Ἱερό Κλῆρο, τίς Μοναστικές Ἀδελφότητες καί τόν θεοσεβῆ Λαό τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἐγκύκλιος Πρωτοχρονιᾶς Σωτηρίου Ἔτους 2013
Ἀγαπητοί μου, Ὁ νέος χρόνος μᾶς βρίσκει στή συνεχιζόμενη παγκόσμια κρίση, τῶν κοινωνικῶν ἀναβρασμῶν, τοῦ στενέματος τῶν οἰκονομικῶν περιθωρίων, μέ τίς ἐξακριβώσεις τῆς σπατάλης, τῆς διαφθορᾶς καί τῆς ἀνισοκατανομῆς τοῦ πλούτου. Τά τελευταῖα, σέ σχέση μέ τή χώρα μας, καλλιέργησαν τό ὄνειρο τοῦ παραμυθιοῦ, γιά ἕνα καράβι πού ἔπλεε κατάφορτο στό μαγικό λιμάνι τῆς νεοελληνικῆς εἰκονικῆς πραγματικότητας, τοῦ περιούσιου ἐκείνου λαοῦ πού ἕνεκα καί τῆς μεγάλης του ἱστορίας, ἔπρεπε νά ζεῖ στό παραμύθι τοῦ οἰκονομικοῦ θαύματος. Ἡ διαδρομή ὅμως τοῦ λαοῦ αὐτοῦ κατά τίς χρυσές περιόδους του, μέ ἤ χωρίς πλοῦτο, ἀναφέρεται σέ ἀνθρώπους θυσίας καί ἀξιομίμητης προσφορᾶς, μέ γεγονότα τά ὁποία ἦταν ἀποτέλεσμα πίστης στόν Θεό καί προσήλωσης σέ ἀρχές, πού ἀπέσπασαν τόν θαυμασμό τῆς παγκόσμιας ἱστορίας. Δυστυχῶς ὅμως τό νεοελληνικό παραμύθι, μή ἔχον σχεδόν καμιά δομική σχέση μέ τό ρωμέϊκο ἦθος, ἔφθασε στό τέλος του
καί τώρα τήν ὥρα τῆς κρίσης καί καθώς ξυπνοῦμε ἀπ᾽ αὐτό, μικροί καί μεγάλοι, βλέπουμε ἔκπληκτοι τά συντρίμμια πού ἀφήνει πίσω του γιά τό ἔτος πού ἔφυγε: ἀτομοκεντρισμό μέ χειριστικές συμπεριφορές, εὔθραυστες ὑπάρξεις πρό τῶν ἀντιξοοτήτων, χωρίς πίστη καί ἀρχές, μέ παιδοκεντρικές οἰκογένειες, μέ ραθυμία γιά τό καλό τῆς κοινωνίας, χωρίς φιλότιμο, μέ τελικό ἀποκορύφωμα τήν γιγάντωση τῆς ἀπαξίωσης τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, τήν αὔξηση τῶν ἐγκλημάτων, τῶν αὐτοκτονιῶν καί τόσα ἄλλα. Γιά δέ τό δυτικοευρωπαϊκό οἰκοδόμημα τῆς οἰκονομικῆς εὐστάθειας, στό ξεκίνημα αὐτοῦ τοῦ νέου ἔτους, παρατηροῦμε ὅτι βρίσκεται σέ μεγαλύτερο ἀδιέξοδο. Χωρίς νά μᾶς διαφεύγουν τά ἀξιέπαινα, πρωτοποριακά καί πολύ χρήσιμα πού προσφέρει τοπικῶς, ἀλλά καί παγκοσμίως ἡ Εὐρώπη, μέρος τῶν ἰθυνόντων της, ἄρχισε σιγά – σιγά νά ξυπνᾶ ἀπό τό δικό της παραμύθι πού ἔλεγε καί αὐτό ὅτι ἀρκεῖ τό πλοῖο νά εἶναι πλῆρες ἀγαθῶν, χωρίς πνευματικές ἀρχές καί παραμέτρους. Δέν εἶναι ἄγνωστο Ἐν Ἐσόπτρῳ
5
πώς ἡ χριστιανική Εὐρώπη, εἶναι γραμμένο, μέ ἄρτο μόνο υἱοθέτησε τόν θάνατο τοῦ δέ θά ζήσει ὁ ἄνθρωπος, Θεοῦ πού κήρυξε ὁ Νίτσε. ἀλλά μέ κάθε λόγο πού βγαίΤά περιττά Κάτω, λοιπόν, ἀπό τή σκιά νει ἀπό τό στόμα τοῦ Θεοῦ». πράγματα αὐτοῦ τοῦ θανάτου, ὁ δημι(Ματθ. 4, 3-4) «Ἀγαθόν ἐλπίζειν ἐπί Κύουργηθείς ὑπεράνθρωπός μποροῦμε νά τά ριον ἤ ἐλπίζειν ἐπ᾽ ἄρχοντας» της, ἔγινε ὁ ἀγέρωχος καπεπεριορίσουμε καί (Ψαλμ. 117, 9). Αὐτή τήν τάνιος τοῦ παραμυθιοῦ πού ἐλπίδα προβάλλουμε στήν τώρα γυρίζει μαζεύοντας τά νά τά κάνουμε ἀρχή αὐτοῦ τοῦ νέου ἔτους, ἐπιπλέοντα ἀπό ἀνθρώπινα προσφορά ἑνός νά ἐλπίζουμε στόν Θεό, νά κοινωνικά ναυάγια. μήν ἀπελπιζόμαστε, νά πιπιάτου φαγητοῦ ἤ Ἡ γηραιά Ἤπειρος, ὁ νηοστεύουμε καί νά ὑπομένουμε γνώμονας τοῦ πλοίου, εἴτε μιᾶς τσάντας τίς δυσκολίες πού ἐμεῖς ὅλοι μέ περιοδικές, εἴτε μέ ἔκτατροφίμων γιά δημιουργήσαμε. Ἐμεῖς ὡς κτες ἐπιθεωρήσεις ἀπό οἰκοὀρθόδοξοι χριστιανοί καλούνομικές συγκλίσεις, θά ἐκείνους πού τά μαστε ἀπό τόν Κύριο νά μέἐγκλωβίζεται στή στενωπό ἔχουν ἀνάγκη. νουμε στίς παραδόσεις μας, τοῦ καταναλωτισμοῦ πού νά προσευχόμαστε, νά γέννησε νέες κοινωνίες θαἔχουμε ταπείνωση καί ἀγάπη νάτου, ὅσο θά κολυμπᾶ στά ρηχά νούμερα τῆς μεταϊστορίας. Ὁ μεγάλος Ντοστογιέφ- πρός πάντα ἄνθρωπον. Παράλληλα, μετά τήν πίστη καί τήν σκι, προεῖπε: «Θέλω νά πάω εἰς τήν Εὐρώἐλπίδα μας πρός τόν Πανάγαθο Θεό, νά πην καί γνωρίζω ὅτι μεταβαίνω εἰς δείξουμε ἀγάπη καί νά στηρίξουμε ἀπό τό νεκροταφεῖον». ὑστέρημά μας, κάθε προσπάθεια τῆς ΤοὍσο ἡ εὐρωζώνη θά ἀφήνεται στήν ἐν πικῆς Ἐκκλησίας γιά τήν ἀνακούφιση τῶν λόγῳ σκιά, τόσο καί περισσότερο θά ἀπο- ἐνδεῶν συνανθρώπων μας, ὅπως τά συσσίγράφει διαδοχικές κοινωνικές ἀστοχίες. Οἱ τια, τίς τράπεζες τροφίμων καί κάθε ἄλλη εὐρωπαϊκές κοινωνίες τῶν πολυπολιτισμῶν συνδρομή πρός αὐτή τήν κατεύθυνση. Τά δέν θά ἔχουν ποτέ συνοχή ἐφαρμόζοντας περιττά πράγματα μποροῦμε νά τά περιορίοὐδετεροθρησκευτικά συστήματα καί κά- σουμε καί νά τά κάνουμε προσφορά ἑνός νοντας φιέστες ἑνός ἀόριστου πολιτισμοῦ. πιάτου φαγητοῦ ἤ μιᾶς τσάντας τροφίμων Πολιτισμός χωρίς Θεό δέν ὑπάρχει καί «… γιά ἐκείνους πού τά ἔχουν ἀνάγκη. Παραχωρίς Θεό καί ἠθική ὅλα ἐπιτρέπονται…». καλοῦμε πατρικῶς, πλησιάσετε καί κατά τό Τόλμη γιά τήν Εὐρώπη θά ἦταν νά συμπε- νέο ἔτος 2013, τίς Ἐκκλησίες τῆς Ἱερᾶς Μηριλάβει στό σύνταγμά της τό χριστιανικό τροπόλεώς μας, γιά νά προσφέρετε τό δυπολιτισμό, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ τήν ἐγγύηση νάμενο, ὑπέρ τῶν φτωχῶν. γιά τήν ἀπόρριψη κάθε μορφῆς βίας καί ραΜέ αὐτές τίς σκέψεις καί εὐχές σᾶς εὐλοτσισμοῦ, χωρίς τόν θλιβερό ἐμπαιγμό τῶν γοῦμε ὅλους καί σᾶς εὐχόμαστε καλή καί θρησκευτικῶν μας συμβόλων. εὐλογημένη χρονιά.Ὅταν ὁ Χριστός πειράχτηκε ἀπό τό διάβολο στήν ἔρημο πού τοῦ εἶπε: «Ἄν εἶσαι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, πές ὥστε οἱ λίθοι αὐτοί νά Μέ θερμές, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἑόρτιες εὐχές γίνουν ἄρτοι», ἐκεῖνος ἀποκρίθηκε καί εἶπε· † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος 6
Ἐν Ἐσόπτρῳ
ΕΚ ΦΑΝΑΡΙΟΥ
“ΟΤΕ ΗΜΗΝ ΠΑΙΔΙΟΝ" ΟΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ-ΜΑΘΗΤΗ τοῦ Παναγιώτη Ἀντ. Ἀνδριόπουλου
✳ "... Ἔπαιρνε τὸ δισάκι μὲ τὰ ἄμφια στὸν ὦμο του ὁ πατὴρ Ἀστέριος καὶ ἐγὼ σιγὰ σιγὰ ἀνεβαίναμε αὐτὲς τὶς πέτρες καὶ γινόταν ἡ λειτουργία, ἀλλὰ ἀποζημιώνεται κανεὶς ἐκεῖ, ὅταν θὰ ἀνεβεῖ, γιὰ τὸν κόπο του, διότι ἡ θέα εἶναι ἀπερίγραπτος. Ἀπὸ τὴν κορυφὴ τῆς Ἀρασιᾶς βλέπει κανεὶς ὅλα τὰ χωριὰ τῆς Ἴμβρου, ὅλα τὰ χωριά. Ὁ πατὴρ Ἀστέριος, ὅπως εἶπα, ἦταν καλοκάγαθος ἄνθρωπος καὶ περιορισμένων μορφωτικῶν προσόντων, καὶ ὅταν τὸν ρωτοῦσαν "πῶς ἀνεβαίνεις στὴν Ἀρασιά, δὲν κουράζεσαι, πάτερ Ἀστέριε;", ἤθελε νὰ πεῖ ὅτι ἀνεβαίνει ἄνετα καὶ ἔλεγε ὅτι ἀνεβαίνει "ἀνέπαφα" - αἰωνία του ἡ μνήμη. Πάντοτε τὸν μνημονεύω..." Αὐτὰ καὶ ἄλλα πολλὰ συγκινητικὰ «ἐξομολογεῖται» ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Βαρθολομαῖος στὴ Μαριάννα Κορομηλᾶ, κατὰ τὴ συνέντευξη ποὺ τῆς παραχώρησε γιὰ τὰ παιδικά του χρόνια στὴν Ἴμβρο καὶ δημοσιεύεται ἀντὶ προλόγου Ἐν Ἐσόπτρῳ
7
“ΟΤΕ ΗΜΗΝ ΠΑΙΔΙΟΝ" ΟΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ-ΜΑΘΗΤΗ
στὸ βιβλίο «Ὅτε ἤμην παιδίον» (ἐκδ. Καστανιώτη) τὸ ὁποῖο περιλαμβάνει τὶς ἐκθέσεις τοῦ μαθητῆ Δημητρίου Ἀρχοντώνη (τοῦ σημερινοῦ Πατριάρχου) ἀπὸ τὴν Ε΄ τάξη τοῦ Δημοτικοῦ ὡς τὴν τελευταία τοῦ Γυμνασίου. Ὁ γνωστὸς φιλόλογος καὶ κριτικὸς Κώστας Γεωργουσόπουλος σημειώνει γιὰ τὸ τετράδιο μὲ τὶς ἐκθέσεις τοῦ Πατριάρχου: «Ὁ Παναγιώτατος Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος καταθέτει ἐνώπιόν μας τὴν ἀθωότητά του, τὴν παρθενική του ματιά, τὶς παιδικές του ἀνησυχίες, τὶς γνήσιες ἀπροκατάληπτες ἐπιθυμίες του, τὰ ἀφόρτιστα ἀπὸ μέριμνες ὄνειρά του. Ἕνα παιδὶ στὴ γενέθλια νῆσο του, μειονοτικὸ μέσα σ᾽ ἕνα κράτος ἀλλόγλωσσο καὶ ἀλλόθρησκο μεγαλώνει μὲ τὴ γλωσσικὴ περιουσία τῶν προγόνων του, μὲ τὶς παραδόσεις, τὶς ἀφηγήσεις, τὰ ἤθη καὶ τὶς τελετὲς ποὺ διέσωσαν οἱ ἀγῶνες καὶ χαλύβδωσαν οἱ τραυματικὲς ἐμπειρίες τῶν ὁμοεθνῶν του…. Ὁ μικρὸς μαθητὴς τῆς Ἴμβρου δὲν ἄλλαξε ψυχή, δὲν χάλασε, δὲν συνεθλίβη στὶς μυλόπετρες τῶν μεριμνῶν, εἶναι ἴδιος καὶ ἀπαράλλαχτος κι ὅταν φέρει τὸ βαρὺ φορτίο ἑνὸς οἰκουμενικοῦ ποιμένα». Αὐτὲς τὶς ἐκθέσεις ποὺ ἔγραψε στὸ σχολεῖο ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος ἐξέδωσε πρὶν μερικὰ χρόνια ἕνας νέος ἐκδοτικὸς οἶκος τῆς Κωνσταντινούπολης σὲ τουρκικὴ μετάφραση. Τὴν βρῆκα τώρα ποὺ ἤμουν στὴν Πόλη καὶ τὴν πῆρα γιὰ λόγους ἀρχειακούς. «Αὐτὲς τὶς ἐκθέσεις μου τὶς μάζεψα σὲ ἕνα τετράδιο, χειρόγραφο. Ἀργότερα φίλοι μου στὸ Πατριαρχεῖο πῆραν τὶς ἐκθέσεις καὶ τίς δημοσίευσαν στὴν Ἑλλάδα», εἶπε ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος σὲ μικρὴ ἐκδήλωση ποὺ ὀργανώθηκε γιὰ τὴν παρουσία στὴν τουρκικὴ 8
Ἐν Ἐσόπτρῳ
Τὸ ἐπαναστατικὸ μήνυμα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν (Ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ ὁμώνυμο βιβλίο) τοῦ Ἀνδρέα Ἀργυρόπουλου, Θεολόγου - Σχολικοῦ Συμβούλου
, μετάφραση. «Οὔτε μποροῦσα νὰ τὸ φανταστῶ ὅτι θὰ ἐτύγχαναν αὐτῆς τῆς τιμῆς τὰ παιδικά μου κείμενα τὰ ὁποῖα εἶναι σημαντικὰ γιὰ μένα, ἀλλὰ γιὰ τὸν πολὺ κόσμο δὲν ἔχουν καμία ξεχωριστὴ σημασία», εἶπε ὁ Πατριάρχης. Ὁ Πατριάρχης χαρακτήρισε «τολμηρὴ» τὴν ἀπόφαση τοῦ ἐκδοτικοῦ οἴκου «νὰ κάνει τὴν ἐμφάνισή του μὲ ἕνα ρωμαίϊκο βιβλίο καὶ μάλιστα τὸ βιβλίο τῶν ἐκθέσεων τοῦ Πατριάρχη». «Εἶναι τόλμημα γιὰ τὸν ἐκδότη, γι᾽ αὐτὸ καὶ τὸν εὐχαρίστησα ἰδιαιτέρως», εἶπε. Ὁ Κ. Γεωργουσόπουλος θεωρεῖ σωστὰ ὅτι τὸ τετράδιο μὲ τὶς ἐκθέσεις τοῦ Πατριάρχη «εἶναι ἕνα ντοκουμέντο γιὰ τὴ διαμόρφωση μίας προσωπικότητας σὲ μίαν ἐποχὴ ποὺ δὲν προοιωνιζόταν τὸ μέλλον».
ωρὶς ἀμφιβολία ἡ ἐποχὴ μας ἔχει πολλὰ κοινά, μὲ αὐτὴ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν. Πόλεμοι, βίαιες συγκρούσεις, κοινωνικὰ ἀδιέξοδα, ἄλυτα οἰκονομικὰ προβλήματα, ἐκμετάλλευση ἀνθρώπου ἀπὸ ἄνθρωπο, διακρίσεις κάθε εἴδους, θρησκευτικὲς διαμάχες, ἐξεγέρσεις. Τὸ μήνυμα τῶν Τριῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας πάντα ἐπίκαιρο καὶ ἐπαναστατικὸ ἔρχεται νὰ μᾶς θυμίσει τὴ χριστιανικὴ αὐθεντικότητα, νὰ προτείνει λύσεις καὶ νὰ δώσει κατευθύνσεις, ποὺ γεμίζουν ἐλπίδα καὶ ἀπελευθερώνουν. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ὑπῆρξαν ὁλοκληρωμένες προσωπικότητες ποὺ δὲν διακρίθηκαν μόνο σ᾽ ἕνα τομέα, ἀλλὰ παντοῦ. Ὅλοι τους χαρακτηρίζονταν γιὰ τὴν θεολογικὴ, ἀλλὰ καὶ τὴν εὐρύτερη ἐπιστημονική τούς συγκρότηση, τὴ ριζοσπαστικὴ κοινωνική τούς παρουσία, τὴν ἀνοικτότητα τοῦ πνεύματος καὶ τὴν κριτικὴ στάση τους ἀπέναντι σὲ κάθε μορφῆς ἐξουσία. Ἤθελαν τὴν Ἐκκλησία κοντὰ στοὺς ἀνθρώπους νὰ ἀφουγκράζεται τὰ
X
μηνύματα τῶν καιρῶν, νὰ δίνει σύγχρονες ἀπαντήσεις, «νὰ εἶναι μέσα στὸν κόσμο καὶ ὄχι στὸν κόσμο της». (Θανάσης Παπαθανασίου) Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες τάραξαν τὰ νερὰ τῆς ἐποχῆς τους καὶ ἄφησαν παρακαταθῆκες μὲ αἰώνια ἀξία. Θλίβεται κανεὶς ὅταν βλέπει τὴν ἀναγνώριση τοῦ ἐπιστημονικοῦ τους ἔργου σὲ παγκόσμια κλίμακα ἀπὸ τὴ μία μεριὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη, τὴν ἄγνοια ἢ ἀκόμα καὶ τὴν ἀπαξίωση ποὺ ὑπάρχει γι᾽ αὐτοὺς στὴν πατρίδα μας. Στὴ χώρα ποὺ οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες τιμῶνται μὲ σχολικὴ ἑορτή, ἐλάχιστοι π.χ., γνωρίζουν γιὰ τὴν προσφορὰ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καὶ τοῦ Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου στὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη. Δὲν εἶναι λίγοι ὅμως οἱ εὐρωπαῖοι ἐπιστήμονες ποὺ ἐδῶ καὶ δύο αἰῶνες ἔχουν ἀσχοληθεῖ μὲ τὸ ζήτημα αὐτό. Σύμφωνα μὲ τὰ ἀποτελέσματα τῶν ἐρευνῶν τους ὁ Βασίλειος θεωρεῖται βαθὺς γνώστης τῶν ἰατρικῶν δεδομένων τῆς ἐποχῆς του, οἱ δὲ ἐπιστημονικές του παρατηρήσεις θεωροῦνται πολύτιμες γιὰ τὴν ἱστορία τῆς ἰατρικῆς. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρουμε ὅτι στὸ ὑπόμνημά του στὸν Ἠσαΐα Ἐν Ἐσόπτρῳ
9
Τὸ ἐπαναστατικὸ μήνυμα τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν ἀναφέρει ὁρισμοὺς τῆς χειρουργικῆς, τοῦ μώλωπος, τοῦ τραύματος ποὺ ἰσχύουν ἀκόμη καὶ σήμερα. Λίγα μόλις χρόνια μετὰ τὸ θάνατο τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τὰ κείμενά τους μεταφράζονται στὰ Λατινικὰ καὶ μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου σὲ ὅλες τὶς εὐρωπαϊκὲς γλῶσσες. Στὴ Δύση, ἀλλὰ καὶ παγκοσμίως δὲν εἶναι λίγοι οἱ ἐρευνητὲς ἀπὸ τὸ χῶρο τῆς Ἰατρικῆς, τῆς Κοινωνιολογίας, τῶν Πολιτικῶν Ἐπιστημῶν, τῆς Παιδαγωγικῆς, τῆς Φιλοσοφίας, τῆς Θεολογίας καὶ τῆς Ψυχολογίας ποὺ μελέτησαν τὸ ἔργο τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας τονίζοντας τὴν ἀξία του. Ἰδιαίτερα σημαντικὴ ἦταν ἡ ἐπίδραση τοῦ συγγραφικοῦ τους ἔργου στοὺς Εὐρωπαίους ἐπιστήμονες κυρίως τῶν ἀνθρωπιστικῶν σπουδῶν ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Ἀναγεννήσεως μέχρι σήμερα. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρουμε ὅτι τὰ ἔργα τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ἄρχισαν νὰ διδάσκονται στὸ Πανεπιστήμιο τῶν Παρισίων τὸ 16ο αἰώνα, τὸ δὲ πόνημά του: «Πρὸς τοὺς νέους…» ἀπέκτησε τόσους θαυμαστὲς στὴ Δύση, ποὺ ἐντὸς 50 ἐτῶν (1449-1500) γνώρισε 20 ἐκδόσεις. Τὰ ἅπαντά του, ἔχουν ἐκδοθεῖ στὰ Γερμανικὰ ἀπὸ τὸ 1776. Εἶναι εὐτύχημα ὅτι τὰ τελευταῖα χρόνια καὶ στὴν πατρίδα μας ἔχει ἀρχίσει μία προσπάθεια ἀνακάλυψης τοῦ ἔργου τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν καὶ στὸ θεολογικὸ χῶρο, ἀλλὰ καὶ πέρα ἀπ᾽ αὐτόν, πράγμα πολὺ ἐλπιδοφόρο. Εἶναι ἀξιοπρόσεκτο ὅτι τὴν ἐπιστημονική τους κατάρτιση οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες δὲν τὴ χρησιμοποίησαν γιὰ ἀτομικὴ προβολή, ἀλλὰ γιὰ νὰ προσφέρουν στὸν ἀδερφό τους. Ὁ Βασίλειος, γιατρὸς ὁ ἴδιος, ἱδρύει τὴ γνωστὴ σὲ ὅλους μας Βασιλειάδα, μία «πόλη φιλανθρωπίας». Ἐκεῖ ὀργανώνει τὸ πρῶτο δημόσιο νοσοκομεῖο, στὸ ὁποῖο ὑπῆρχαν κατοικίες γιατρῶν, νοσηλευτικοῦ προσωπικοῦ καὶ εἰδικὲς πτέρυγες γιὰ λεπροὺς καὶ πάσχοντες ἀπὸ ἐπιδημικὲς ἀσθένειες. Μᾶς γίνεται γνωστὸ ἀπὸ τὰ κείμενα ὅτι ὁ ἴδιος παρότι καταγόταν ἀπὸ ἀριστοκρατικὴ οἰκογένεια «ἔδινε τὸ χέρι στοὺς λεπρούς, τοὺς φιλοῦσε ἀδελφικὰ καὶ τοὺς φρόντιζε ὁ ἴδιος προσωπικά». Συνιστοῦσε μάλιστα στοὺς ἐπισκόπους τῆς δικαιοδοσίας του, τὴν ἵδρυση παρόμοιων μὲ τὴν Βασιλειάδα ἱδρυμάτων. Σιγὰ-σιγὰ ὀργάνωσε ἕνα δίκτυο ὑπηρεσιῶν ὑγείας σὲ ὁλόκληρη τὴ Μικρὰ Ἀσία. Ὁ Χρυσόστομος ποὺ σπούδασε κι᾽ αὐτὸς γιατρὸς χτίζει πολλὰ νοσοκομεῖα στὴν Κωνσταντινούπολη, στὰ ὁποῖα ὅπως καὶ ὁ Βασίλειος 10
Ἐν Ἐσόπτρῳ
περιποιεῖται ὁ ἴδιος τους ἀσθενεῖς. Ἡ ἐπιστημονικὴ ἔρευνα ἔχει καταδείξει ὅτι ὁ Βασίλειος καὶ ὁ Χρυσόστομος εἶναι οὐσιαστικὰ οἱ ἐμπνευστὲς ἑνὸς δημόσιου συστήματος ὑγείας ποὺ μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου ἁπλώνεται σὲ ὁλόκληρη τὴ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία. Ἡ ἀγάπη γιὰ τοὺς Πατέρες δὲν εἶναι θεωρητικὸ κατασκεύασμα, ἔχει κόστος. Εἶναι πράξη ποὺ ἀπαιτεῖ ὑπευθυνότητα καὶ διάθεση γιὰ διαρκῆ προσφορά. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες στηρίζουν μὲ κάθε τρόπο τοὺς φτωχούς, τοὺς κυνηγημένους καὶ τοὺς ἀπροστάτευτους τῆς ἐποχῆς τους. Θεωροῦν αὐτονόητο νὰ θυσιαστοῦν γιὰ τὸν κάθε ἕναν ἀπὸ αὐτούς. Ἡ περιθωριοποίηση τῶν κοινωνικὰ ἀδύνατων δὲν συνάδει μὲ τὸ ὀρθόδοξο ἦθος. Κάθε ἄνθρωπος ἀποτελεῖ ἀνεπανάληπτη προσωπικότητα, εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. «Μὲ ποιὸ δικαίωμα» ἀναρωτιέται ὁ Χρυσόστομος «μπορεῖ κανεὶς νὰ περιφρονεῖ ἐκείνους τοὺς ὁποίους ὁ Θεὸς τόσο τιμᾶ ὥστε τοὺς δίνει τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Υἱοῦ του». Ἡ ἐπιμονὴ του μάλιστα νὰ κτίσει τὸ λεπροκομεῖο, ὄχι σὲ κάποια ὑποβαθμισμένη περιοχὴ τῆς Κωνσταντινούπολης, ἀλλὰ στὴν πλουσιότερη συνοικία ἔξω ἀπ᾽ τὴν πόλη, ἐκεῖ ποὺ ζοῦσαν μεγάλοι γαιοκτήμονες καὶ οἱ ὁποῖοι ἔβλεπαν τὴν οἰκονομικὴ ἀξία τῶν πολυτελῶν οἰκημάτων νὰ μειώνεται λόγω τῆς γειτνίασης μὲ τὸ κτήριο αὐτό, ἀποτέλεσε καὶ τὴν ἀφορμὴ γιὰ τὴν ὁριστικὴ δίωξή του, ποὺ θὰ τὸν ὁδηγοῦσε στὴν ἐξορία καὶ στὸ βασανιστικὸ θάνατο. Στὸ μεγάλο λιμὸ ποὺ ἔπληξε τὴν περιοχὴ του ὁ Βασίλειος στηλιτεύει τὴ δράση τῶν μαυραγοριτῶν, ποὺ θέλουν νὰ πλουτίσουν σὲ βάρος τῶν λιμοκτονούντων συμπατριωτῶν τους, ὀργανώνει συσσίτια γιὰ ὅλο τὸ λαὸ προσφέροντας βοήθεια χωρὶς καμιὰ διάκριση σὲ χριστιανούς, εἰδωλολάτρες, Ἰουδαίους καὶ σώζοντας χιλιάδες ἀπὸ βέβαιο θάνατο. Ἄλλοτε παρακαλώντας, καὶ ἄλλοτε μὲ δυναμικὸ τρόπο ζητάει ἀπὸ τοὺς ἄρχοντες τὴν ἀπαλλαγὴ τῶν φτωχῶν ἀπὸ τὴ φορολογία, ἐνῶ δὲν παραλείπει νὰ παρέμβει γιὰ τὰ συμφέροντα τῶν ἐργαζομένων στὰ ὀρυχεῖα τοῦ Ταύρου. Ὁ Χρυσόστομος μόλις ἀνέρχεται στὸν Ἀρχιεπισκοπικὸ θρόνο τῆς Κωνσταντινούπολης, πουλάει τὰ πολυτελῆ σκεύη καὶ ἔπιπλα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς χάρη τῶν παλαιῶν καὶ νέων φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων. Διακόπτει ἄμεσα τὴ διοργάνωση ἐπίσημων καὶ πλούσιων δείπνων στὸ χῶρο τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς καὶ μὲ τὰ χρήματα
ποὺ ἐξοικονομεῖ ὀργανώνει συσσίτια γιὰ 7.000 φτωχοὺς καθημερινά, χωρὶς νά ὑπολογίζονται σὲ αὐτὸ τὸ νούμερο οἱ ξένοι καὶ αὐτοὶ ποὺ γιὰ κάποιο διάστημα βρισκόντουσαν στὴν πόλη. Ὑποστηρίζει κάθε ἕναν ποὺ ἀδικεῖται ἀπὸ τὴν πολιτικὴ ἐξουσία φτάνοντας στὸ σημεῖο νὰ συγκρουστεῖ μὲ τὴν αὐτοκράτειρα, ὅταν ἐκείνη καταπατᾶ τὸ κτῆμα μίας φτωχῆς χήρας. Ὁ ἴδιος ζεῖ λιτὰ καὶ ἀσκητικά, ὅπως ἁρμόζει σ᾽ ἕναν ἱεράρχη, προκαλώντας τὸ θαυμασμὸ τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν περιφρόνηση τῶν πλούσιων καὶ κοινωνικὰ ἰσχυρῶν ἀντιπάλων του. Ἀνυποχώρητος στὰ πιστεύω του δὲν ἀρέσκεται στὸν νὰ συγκαλύπτει νοσηρὲς καταστάσεις μέσα στὸν ἐκκλησιαστικὸ χῶρο. Δὲ διστάζει νὰ καθαιρέσει μεγάλο ἀριθμὸ ἐπισκόπων μὲ τὴν κατηγορία τοῦ χρηματισμοῦ κατὰ τὴν ἄσκηση τῆς ἱερωσύνης. Ἀντιμετωπίζει δραστικὰ τὸ σκανδαλισμὸ ποὺ προκαλοῦσαν στούς πιστοὺς μὲ τὸν πολυτελῆ βίο τους, ἀπερίσκεπτοι κληρικοὶ καὶ ἃ-μόναχοι μοναχοί. Ἡ θέση τῶν μοναχῶν κατὰ τὸν ἱερὸ Πατέρα εἶναι στὰ μοναστήρια τους, ὄχι σὲ κοσμικὲς ἐκδηλώσεις καὶ δεξιώσεις ἐπισήμων, ποὺ ὁδηγοῦν σὲ σχέσεις διαπλοκῆς μὲ τὴν ἐκάστoτε ἐξουσία, γι᾽ αὐτὸ τὸ λόγο καὶ ἐπέβαλε τὴν παραμονή τους στὶς μονές. Ὅπως ἀναφέρει ὁ Π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ: «Ὁ Χρυσόστομος ἦταν πάντοτε ἐναντίον κάθε συμβιβασμοῦ, ἐναντίον τῆς πολιτικῆς τοῦ κατευνασμοῦ καὶ τῆς προσαρμογῆς πρὸς τὶς περιστάσεις. Ἦταν προφήτης ἑνὸς τέλειου Χριστιανισμοῦ». Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες ζητᾶνε ἀπὸ τοὺς χριστιανοὺς τῆς ἐποχῆς τους, νὰ ἀνακαλύψουν τὴν αὐθεντικὴ θρησκευτικότητα, αὐτὴ ποὺ ἀπελευθερώνει τὸν ἄνθρωπο, μακριὰ ἀπὸ δεισιδαιμονίες, προλήψεις καὶ φοβίες. Ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν ἑρμηνεία τῶν Γραφῶν, βοηθώντας ἔτσι τοὺς χριστιανοὺς ὄχι μόνο τῆς ἐποχῆς τους, ἀλλὰ καὶ διαχρονικὰ στὴν κατανόηση καὶ ἐμπέδωση τῶν ἱερῶν κειμένων. Ὀφείλουμε νὰ ἀναφέρουμε ὅτι ὁ Χρυσόστομος θέλοντας νὰ εἶναι ἀκριβὴς στὸ ἔργο τῆς ἑρμηνείας τῆς Βίβλου κάνει 7.000 ἀναφορὲς στὴν Παλαιὰ καὶ 11.000 στὴν Καινὴ Διαθήκη. Ὁποιοσδήποτε ἀπὸ τοὺς παρόντες ἔχει ἀσχοληθεῖ μὲ στοιχειώδη ἐπιστημονικὴ ἔρευνα κατανοεῖ τὸ μέγεθος τοῦ παραπάνω ἐγχειρήματος. Ἄνθρωποι μὲ ἀνοιχτοὺς πνευματικοὺς ὁρίζοντες, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τονίζουν κατ᾽ ἐπανάληψιν στὰ κείμενά τους τὴν ἀξία τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς παιδείας. Ὁ Γρηγόριος
ἀντιδρώντας στὶς ἀπόψεις κάποιων ἀκραίων καὶ φοβικῶν χριστιανῶν, ποὺ ἀρνοῦνταν τὴ μελέτη τῆς κλασικῆς παιδείας, ὑποστηρίζει πὼς εἶναι «ἀγροῖκοι καὶ ἀγράμματοι», ὅσοι δὲ δέχονται τὴν ἀξία της. Ἀποκαλεῖ τὴν πόλη τῶν Ἀθηνῶν ποὺ ἦταν κέντρο σπουδῆς τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, «Χρυσὴ Ἀθήνα τῶν Γραμμάτων». Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες δὲν ἤθελαν τοὺς χριστιανοὺς νέους ἀνθρώπους χωρὶς κριτικὴ σκέψη, χωρὶς εὐρύτητα γνώσεων, χωρὶς γενικότερο προβληματισμό. Τοὺς ἤθελαν μέσα στὴν κοινωνία καὶ τὴ ζωή, μετόχους τῶν κοινωνικῶν ἀνησυχιῶν καὶ φιλοσοφικῶν ρευμάτων. Ὁ Χρυσόστομος τούς προτείνει νὰ σπουδάσουν πρῶτα στὰ δημόσια εἰδωλολατρικὰ σχολεῖα κι ὄχι στὰ μοναστήρια. Ο Μ. Βασίλειος στέλνει στὸν ἐθνικὸ Λιβάνιο φτωχοὺς χριστιανοὺς νέους γιὰ νὰ σπουδάσουν κοντά του, ἐνῶ δὲν χάνει εὐκαιρία νὰ ὑμνήσει τὴν ἀξία τῆς φιλοσοφίας καὶ τῆς προσφορᾶς της στὴ διατύπωση τῶν χριστιανικῶν δογμάτων. Ὑπεραμύνονται τῆς ἀξίας τῶν ἐπιστημῶν θέτοντας σὲ σωστὲς βάσεις τὶς σχέσεις πίστης καὶ ἐπιστήμης. Στὸ ἐρώτημα μάλιστα ποὺ τέθηκε κάποτε στὸν Μέγα Βασίλειο γιὰ τὸ ἂν πρέπει οἱ μοναχοὶ νὰ μεταχειρίζονται τὴν Ἰατρική, ὁ μεγάλος αὐτὸς ἅγιος της Ἐκκλησίας μας ὄχι ἁπλὰ ὑπεραμύνθηκε τῆς ἀναγκαιότητας τῆς ἰατρικῆς ἐπιστήμης, ἀλλὰ τόνισε καὶ τὴν προέλευσή της ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸ Θεό. Καὶ οἱ τρεῖς ἀντιδροῦν σὲ μία ἐπιφανειακὴ πνευματικότητα, σὲ ἕνα ἀκίνδυνο χριστιανισμό, σὲ μία πίστη ποὺ τυφλώνει καὶ σὲ μία ἐκκλησία ποὺ δὲν εἶναι ἡ ὁδὸς τῆς ἀληθινῆς σωτηρίας καὶ ζωῆς, ἀλλὰ ἕνα μέσο στὰ χέρια τῶν ἰσχυρῶν γιὰ τὴ χειραγώγηση καὶ ἐκμετάλλευση ἀνθρώπων καὶ λαῶν. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες δὲν μποροῦν νὰ συμβιβαστοῦν μὲ τὴν ὑποκρισία τῶν βολεμένων χριστιανῶν: «ξέρω πολλούς», λέει ὁ Χρυσόστομος, «ποὺ νηστεύουν καὶ προσεύχονται καὶ στενάζουν, ἐπιδεικνύοντας κάθε λογῆς ἀδάπανη εὐλάβεια. Ἐνῶ οὔτε ἕνα ὀβολὸ δὲ δίνουν στοὺς θλιβόμενους. Τί κέρδος ἔχουν ἀπὸ τὴν ὑπόλοιπη ἀρετή τους; Γι᾽ αὐτοὺς ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν εἶναι κλειστή». Καὶ ὁ Γρηγόριος συμπληρώνει: «Μὴ τεντώνεις τὰ χέρια σου στὸν οὐρανὸ, ἀλλὰ στὰ χέρια τῶν φτωχῶν. Ἂν ἐκτείνεις τὰ χέρια σου στὰ χέρια τῶν φτωχῶν ἐπίασες τὴν κορυφὴ τοῦ οὐρανοῦ». Ἐν Ἐσόπτρῳ
11
R
Ἀπό τήν ὁμιλία τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου κατά τή χειροτονία τοῦ Πρεσβυτέρου Νικολάου Κοκολάκη (Ἁγ. Βαρβάρα, 3-2-2013)
R
…Ὁ κεντρικὸς πυρήνας τῆς φύσεως τοῦ λειτουργήματός μας, εἶναι στηριγμένος σύμφωνα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη ἐκκλησιολογία πάνω στὸ Εὐαγγέλιο τοῦ ἀκατάληπτου 12
Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἱεροῦ Μυστηρίου τῆς Θ. Εὐχαριστίας τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ ἐκ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ αὐτοῦ πυρήνα τοῦ μυστηρίου τῆς χάριτος, περαιτέρω περιβάλλοντες αὐτὸν κύκλοι, χρόνοι, τρόποι καὶ γεγονότα, διακονοῦν τὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας καὶ ὁ λειτουργός του Θεοῦ εἶναι κατὰ κύριο λόγο ὄχι ὁ ἀντιπρόσωπος τοῦ ἱεροῦ, ἀλλὰ ὁ ὑποφήτης τοῦ μυστηρίου, ὁ θύτης τῆς ἀναίμακτης θυσίας τῆς Ἐκκλησίας καὶ κατόπιν ὁ προϊστάμενος τῶν ὑπολοίπων τομέων τῶν κύκλων τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔργου. Ἡ διέλευση βέβαια του ἱερατικοῦ διακονήματος μέσα ἀπὸ τὶς φάσεις τῶν αἰώνων, ἂν καὶ τὸ φόρτωσε μὲ ἀνεξίτηλη ἐμπειρία ἀπὸ τὸ ἀκατάληπτο Ἱερὸ Μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας, δὲν ἔλειψαν καὶ οἱ καταγεγραμμένες ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἱστορία ἐπιφορτώσεις ἀδυναμιῶν, δογματισμῶν ἢ νεωτερισμῶν, περιπτώσεις δραματικῶν ἀποκλίσεων. Ἐξακριβωμένα γνωρίζουμε ὅτι τὸ διακόνημα τοῦ Ἱερέως ὅταν ἦταν τὸ ἐστὶ τοῦ ἀκαταλήπτου, ἐπὶ τοῦ πυρήνα τοῦ εὐχαριστιακοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἤθους, τὸ διακόνημα αὐτὸ ἔμενε στὸ Ι. Βῆμα λειτουργοῦν καὶ ὑποδεχόμενο τὸν Χριστό, χωρὶς ἀκτιβισμούς, μὲ σεμνότητα καὶ φωτισμένο ἀπὸ τὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας. Κατὰ συνέχεια, ἐξερχόμενο γιὰ ὅτι ἄλλο ἀξιοπρόσεκτο ἔργο, πάλι ἦταν ὑποδεχόμενο τὸν Χριστὸ στὰ πρόσωπα τῶν ἀνθρώπων, ἔργο τὸ ὁποῖο ἐκάλυπτε τὴν εὐρύτερη ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν ὅμως τὸ διακόνημα τοῦ Ἱερέως περιέπιπτε στὸν πειρασμὸ τῆς ἀνθρώπινης καὶ ἀνυπότακτης μονομέρειας, στὴν ἀδυναμία νὰ νηπιάσει, σὰν παιδί, στὴν ἀγαθότητα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑπακοῆς, ὡς βασικὴ προϋπόθεση διαφύλαξης ἀπὸ τὸ ἐγώ, ἀκόμα καὶ θαύματα, ἔργα οὐράνια νὰ παρουσίαζε, ἔξω καὶ πέρα ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ἐξεταζόμενο κάτω ἀπὸ τὶς ἀκτίνες τῆς Ἐκκλησίας, δὲν ἀργοῦσε νὰ φανερώσει τὸ τραῦμα του ἐπὶ τοῦ νωτιαίου μυελοῦ τῆς ἀποστολῆς του. Τότε ὄρθωνε μὲ αὐτοπεποίθηση τὴν κατοχύρωση τῆς ἀσθένειάς του, χωρὶς ὑπάντηση τῆς χάρης γιὰ νὰ γιατρευτεῖ καὶ κατὰ συνέπεια μεταπηδοῦσε ἀπὸ τὸ μυστήριο τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ λειτουργικοῦ ἤθους, σὲ κάτι
ἁπλῶς ἱερό. Χωρὶς τὴν ἀσφάλεια τῆς βιωμένης ἐκκλησιαστικῆς χάρης, ἡ ὑπάντηση τοῦ ἱερατικοῦ διακονήματος μὲ τὸν κόσμο μεταβαλλόταν σὲ ὅτι θέλει κυρίως ὁ κόσμος καὶ γιὰ τὰ σήμερα σὲ μεταβολὴ πειρασμικῆς αὐτοπροβολῆς, ἀπὸ πειστικό, ἀπαστράπτον, λόγοις καὶ ἔργοις, μέχρι καὶ ἀσκητικό, ἱεροκηρυκτικό, δραστήριο μὲ ἐξαιρετικὲς πρωτοβουλίες, κ.λ.π. Σ᾽ αὐτὴ τὴν περίπτωση ἕνεκα τῆς πανηγυρικῆς θανατώσεως τῆς σώζουσας ὑπακοῆς στὸ ἐκκλησιαστικὸ λειτουργικὸ ἦθος, ἀποκεκομμένο ἀπὸ τὶς ρίζες τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ γεγονότος, θεληματικὰ μὲ ὅτι βούλεται καὶ βουλεύεται ἕκαστος, ἐξέπιπτε ἀπὸ τὸ βίωμα τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐκκλησίας, σωζόμενο μόνο ὅπως προείπαμε στὶς θλιβερὲς περιγραφὲς τῶν σελίδων τῆς ἱστορίας. Ἡ ἐγωκεντρικὴ αὐτὴ στάση στηριγμένη στὸ σύν - πλὴν τῶν κοσμικῶν ψυχολογικῶν μετρήσεων καὶ πολλάκις καὶ σὲ ἀνυποψίαστους ἀνθρώπους, πρόσθεσε τόσες πληγὲς στὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, μέχρι ἐκεῖνες τοῦ σχίσματος καὶ τῆς αἵρεσης. Εὔκολα μπορεῖ κανεὶς νὰ γλιστρήσει ἀπὸ τὴ χάρη τῆς Ἐκκλησίας καὶ εἶναι τόσο εὔκολο, ὅσο καὶ ἡ συλλογὴ ἐπιχειρημάτων δικαιολογίας γιὰ τὴν κάλυψη ἀπὸ τὸν ἔλεγχο. Σήμερα ποὺ ἡ ἀντοχὴ νὰ παραμείνει κάποιος στὸ προλεχθὲν λειτουργικὸ ἐκκλησιαστικὸ ἦθος, δοκιμάζεται ἀπὸ τὴν ἐξωστρέφεια τῆς ἐπίδειξης καὶ μάλιστα μὲ ὑποκριτικὰ χρώματα παραδόσεως, τὸ γνήσιο ἐκκλησιαστικὸ ἦθος τοῦ ἀγαπητοῦ προσώπου σου, μᾶς παρέχει ἐλπίδες. Δύσκολο πράγμα ἡ ἀθόρυβη γνησιότητα νὰ κρατηθεῖ στὸ σημερινὸ περιβάλλον τῆς κάλπικης ἀρετῆς. Παρασύρονται τὰ πάντα ἀπὸ τὴ μανία τῶν σύγχρονων θυελλωδῶν ἀνέμων καὶ ὅσοι καρποὶ ἀπομείνουν πάνω στὰ δένδρα, ὅλοι ζητοῦν τὴ γεύση τους, χωρὶς νὰ ἀναλογίζονται ὅτι πρέπει νὰ σκύψουν, νὰ σκάψουν γιὰ νὰ δοῦν τὶς ρίζες ποὺ τοὺς θρέφουν, δουλεύοντας ἀθέατες κάτω ἀπὸ τὴ γῆ. Οἱ καρποὶ τῆς δικῆς σου μέχρι σήμερα πορείας ἦταν καρποὶ ποὺ διατράφηκαν ἀπὸ
«Δύσκολο πράγμα ἡ ἀθόρυβη γνησιότητα νὰ κρατηθεῖ στὸ σημερινὸ περιβάλλον τῆς κάλπικης ἀρετῆς» βαθιὲς ἀμάραντες ρίζες τῆς Ἐκκλησίας, ἀπὸ τὶς ρίζες τοῦ χωριοῦ τῶν τριῶν Νεομαρτύρων τῶν Μουλίων, ἀπὸ τὴ λαϊκὴ εὐσέβεια τῶν ἀγαπητῶν γονέων, τῆς οἰκογενείας καὶ οἰκείων σου καὶ ἀπὸ τὶς δροσερὲς ρίζες τῆς κεντρώας Κρήτης, τὴν Ἁγία Βαρβάρα. Χειροτονήθηκες διάκονος ἀπὸ τὸν μακαριστὸ προκάτοχό μας Μητροπολίτη Κύριλλο, τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη ἂς εἶναι αἰώνιος. Σὲ βρήκαμε ἄξιο διάκονο ἤδη μὲ ἕξι ἔτη διακονίας στὴν Ἁγία Βαρβάρα καὶ συνέχισες πλησίον μας ἄλλα ἕξι ἔτη τετιμημένης διακονίας, πλησίον τῆς Ἀρχιερατικῆς Λειτουργίας, γιὰ τὸ πρόσχωμεν τοῦ Ἐπισκόπου. Ἐκφράζουμε βαθύτατες εὐχαριστίες γιὰ τοὺς πολλοὺς κόπους καὶ τὴν ἄδολη φιλότιμη προσφορά σου. Ζητοῦμε συγνώμη γιὰ τὶς στιγμὲς ποὺ ἄθελά μας σὲ στεναχωρήσαμε. Καμαρώσαμε καὶ καμαρώνουμε τὰ χαρίσματα πού σοῦ ἔδωκε ὁ Θεός, ὅλα στὴ διακονία τῆς Ἐκκλησίας. Ὅλα γιὰ τὴν Ἐκκλησία. Ἐκφράζουμε τὴν εὐγνωμοσύνη τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴ διακονία καὶ προσφορά σου καὶ στὴν Ἐνορία τῆς Ἁγίας Βαρβάρας καὶ τὸ πνευματικὸ κέντρο της. Διακόνησες τόσα θυσιαστήρια Ι. Μονῶν καὶ Ἐνοριῶν τῆς Ἀποστολικῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας κατὰ τὶς Ἀρχιερατικὲς λειτουργίες, ἐκφωνῶν ὑπὲρ εὐσταθείας τῶν Ἁγίων τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν. Ἀνέγνωσες πολλὲς φορὲς τὸ Εὐαγγέλιο μὲ τὸν δικό σου χαρακτηριστικὸ τρόπο, κατὰ τὴν τάξιν τῆς Ἐκκλησίας, ἐμμελῶς, γιὰ νὰ γίνεται ὄχι γλυκανάλατη ἐπίδειξη, ἀλλὰ αἰσθητοποίηση τῆς φωνῆς τοῦ Χριστοῦ στὰ ὦτα ἡμῶν τε καὶ τοῦ πιστοῦ λαοῦ. Στάθηκες στὴ λειτουργία προσεκτικὰ καὶ μὲ ταπείνωση. Συμπορεύτηκες σὲ πορεῖες ἐπὶ τοῦ κάμπου καὶ τῶν ὀρέων τῶν ἀσκητῶν, χωρὶς ποτὲ νὰ Ἐν Ἐσόπτρῳ
13
Ἀπό ὁμιλία σέ χειροτονία
γογγύσεις ἢ νὰ θυμώσεις, πρᾶος ἐν συνεχῇ λειτουργίᾳ τοῦ χαρίσματός σου. Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἐκφράζουμε θερμὲς εὐχαριστίες καὶ συγχαρητήρια στὴν ἀγαπητὴ διακόνισσά σου, τὴ Μαρίνα καὶ τὴν οἰκογένειά σου, γιὰ τὴ δική τους συνδρομὴ καὶ συμπαράσταση. Δὲν χρησιμοποίησες τὴν ἐγγύτητα πρὸς τὸν Ἐπίσκοπο γιὰ νὰ ἐξυπηρετήσεις κάτι ἢ κάποιους, χωρὶς ὅμως καὶ νὰ ἀπομακρύνεσαι κατ᾽ ἄνθρωπον προσμετρώντας ὑπέρ σοῦ ὀφέλη ἢ ἐπιδείξεις. Εὐχαριστοῦμε τὸν Θεὸ γιὰ τὴν παρουσία σου. Εὐχαριστοῦμε κάθε ἄνθρωπο ποὺ σὲ βοήθησε νὰ φθάσεις ὡς ἐδῶ, τοὺς συνεφημερίους σου καὶ τοὺς συνεργάτες τῆς Ἐνορίας τῆς Ἁγίας Βαρβάρας. Τὰ χαρίσματα πού σοῦ δώρισε ὁ Θεὸς εἶναι πολλά. Θεολόγος, καθηγητὴς μουσικῆς, διευθυντὴς τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου – Ἐπικοινωνιακοῦ καὶ Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας, καθηγητὴς τῆς Σχολῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας καὶ κυρίως τὸ μέτρο καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα, τά ὁποία προαναγγέλλουν μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ τὴν ἄνοδό σου σὲ ἄλλες ἐπιτελικὲς σκοπιὲς τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας. Μὴν ἀλλάξεις μείνει διάκονος, γιὰ ὅτι περαιτέρω θὰ λάβεις. Κράτησε μέσα σου τὴν εὐλογημένη προσφώνηση διάκο γιὰ νὰ σοῦ θυμίζει τὰ 12 αὐτὰ ἔτη τῆς ἄμεπτης διακονίας σου, γιὰ νὰ μὴ γίνει ποτὲ ἡ καρδιά σου ἀδιάφορη, σκληρή, ἀλλὰ μία ἐπὶ πλέον χώρα τῆς ὑπαπαντῆς, τῆς πανήγυρης τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ. Οἱ χεῖρες σου νὰ γίνουν ὅπως τοῦ εὐλαβοῦς Συμεὼν «εὐλογήσας ὡς ἔπρεπε», ἁπτόμενες τὸ σῶμα τοῦ Ἐμμανουήλ, ὡς πρέπει, μὲ ἐκκλησιαστικὸ ἦθος, σκορπώντας τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ παντοῦ καὶ ὑψούμενες ἱκετευτικὰ πρὸς δοξολογία τοῦ Ἁγίου Ὀνόματός του. Παντοῦ νὰ διατρανώνεις τὸ χάρισμα ποὺ θὰ λάβεις μὲ τὴν σιωπὴ ποὺ προσεύχεται, μὲ τὴν ὁμιλία ποὺ ἐνστερνίζεται, μὲ τὸ παράδειγμα ποὺ δὲν κομπάζει καὶ μὲ τὴν ἀπάρνηση πρὸς κάθε μορφὴ τῆς θεοκατάρατης ὑποκρισίας. Ἀγαπητέ μας διάκονε Νικόλαε, 14
Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐπανερχόμαστε στὶς εὐχαριστίες μας πρὸς τὸ ἀγαπητὸ πρόσωπό σου, γιὰ ὅτι ἔκανες καὶ ὅτι προσέφερες τόσο ὡραία στὴν ἐλαχιστότητά μας. Δὲν μποροῦμε νὰ τὰ ἀντιδωρίσουμε, αἰσθανόμαστε ὅμως ἐντὸς μας τὴν ἐπιθυμία νὰ σοῦ δώσουμε ὁλοθύμα ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἐντός, τὴν Ἀρχιερατικὴ εὐχὴ καὶ εὐλογία μας. Εὐχόμαστε νὰ σὲ συνοδεύει παντοῦ καὶ πάντοτε. Δὲν εἶναι δική μας εἶναι χάρη τῆς χάριτος ἀπὸ τὸ ἅγιο ὡμοφόριο τῆς Ἀποστολικῆς συνέχειας Παύλου καὶ Τίτου, ἀνάξιας λόγου γιά μᾶς, ἀλλὰ ἀξίας ἀνεκτίμητης γιὰ ὅτι εἶναι καθ᾽ ἑαυτό. Αὐτὸ τὸ ὡμοφόριο, τὸν φορέα χάριτος τόσων αἰώνων, ἁπλώνουμε εὐχαρίστως σὲ λίγο στὴν Ἁγία Τράπεζα τῆς Ἐνορίας σου, μὲ δέος ἐπὶ τῆς κεφαλῆς σου γιὰ νὰ ἔλθει ὁ Παράκλητος σὲ σένα καὶ νὰ σὲ καταστήσει πρεσβύτερο τῆς Ἐκκλησίας. Δὲν ὑπάρχει ποιὸ συγκλονιστικὴ στιγμὴ γιὰ τὸν Ἐπίσκοπο, μᾶς ἄκουσες νὰ τὸ λέμε καὶ ἄλλες φορές, δὲν ὑπάρχουν λόγοι, δὲν ὑπάρχουν λέξεις, δὲν ὑπάρχουν διάλεκτοι γιὰ νὰ διηγηθοῦν τὸ γεγονὸς αὐτῆς τῆς μοναδικῆς μετάδοσης. Σιωποῦμε! Ἀφήνουμε τοὺς λόγους, τὶς περιγραφές, τὶς εὐχαριστίες, τὴν προσωπική, δική μας συγκίνηση, τῶν συλλειτουργῶν ἀδελφῶν, τοῦ πιστοῦ λαοῦ, τῶν οἰκείων σου καὶ κάθε ἄλλο δυνατὸ ἀνθρώπινο τρόπο καὶ μέσο ἔκφρασης καὶ ὅτι ἄλλο θὰ ἔπρεπε νὰ ποῦμε. Τὸ θυσιαστήριο ἀναμένει, «ὅ ἡτοίμασται ἤδη» καὶ σὲ καλοῦμε ἐκ μέρους τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας τῆς τροφοῦ μας, ἐν κατανύξει νὰ προσέλθεις. Δέξαι Κύριε τὸν σώφρονα δοῦλο σου, ὅστις ἠγάπησέ σε ἐξ ἡλικίας νηπίου, λάμπρυνε τὴν ψυχὴ του ἀκόμα περισσότερο γιὰ νὰ λειτουργεῖ ἐσαεὶ τὰ μεγαλεία σου, ὡς πρεσβύτερος δίκαιος, δεξάμενός Σε ἐν ταῖς ἀγκάλαις του. Στεῖλε Ἀγαθόδωρε Κύριε τὴ χάρη Σου ἐπ᾽ αὐτόν, μὲ τὶς πρεσβεῖες τοῦ Ἁγίου Ἱεράρχου Νικολάου καὶ τῆς Ἁγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας καὶ κᾶνε τὰ ἀνάξια χέρια μας, ποταμοὺς δωρημάτων ἁγίων γιὰ τὸν δοῦλο σου, πρὸς ἐπαύξηση τοῦ ἠδύγευστου θησαυρισμοῦ τῆς ἀγάπης Σου.† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος
Ἡ Ἀγαπητικὴ Σχέση μὲ τὸν Τραυματισμένο μας Ἑαυτὸ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΠΙόΤΕΡΗ ΣΧΕΣΗ ΜΑΣ ΜΕ ΤὸΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ, ΤΙΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑΣ ΜΑΣ τῆς Σοφίας Χατζηδημητρίου, Ψυχαναλυτικῆς Ψυχοθεραπεύτριας
Ὅλοι μας κατὰ καιροὺς ἐρχόμαστε ἀνιτμέτωποι μὲ ἀπογοητεύσεις ποὺ ἀφοροῦν στὸν ἴδιο μας τὸν ἑαυτό, εἴτε γιὰ τὸν τρόπο ποὺ φερόμαστε, εἴτε γιὰ συμπτώματα ποὺ ἔχουμε, εἴτε γιὰ συμπεριφορὲς ἀπὸ τὶς ὁποῖες δὲν μποροῦμε εὔκολα νὰ ἀπεξαρτηθοῦμε. Κάποιοι ἐξ᾽ ἡμῶν πασχίζουν μὲ αὐτὴν τὴν ἀπογοήτευση καὶ τὴν βιώνουν ὡς κάτι ἀδιέξοδο, μιας καὶ συχνά, ἀκόμα καὶ κατόπιν τῶν γενναιώτερων προσπαθειῶν μας, μοιάζουμε νὰ μὴν μποροῦμε νὰ τροποποιήσουμε πράγματα στὸ χαρακτήρα καὶ στὴ συμπεριφορά μας ἢ στὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο σχετιζόμαστε μὲ τὸν ἑαυτό μας καὶ τοὺς ἄλλους ποὺ μᾶς ματαιώνουν καὶ μᾶς ἀπογοητεύουν. έτοια θέματα μπορεῖ νὰ εἶναι ἀπὸ τὸ νὰ θέλουμε νὰ κάνουμε δίαιτα γιὰ νὰ χάσουμε βάρος καὶ νὰ μὴν τὰ καταφέρνουμε, μέχρι, γιὰ παράδειγμα, κάτι βαθύτερο, ὅπως τὸ νὰ ἀπεμπλακοῦμε ἀπὸ τὴν ἀνάγκη μας νὰ ἀρέσουμε στοὺς ἄλλους, νὰ μᾶς θαυμάζουν, νὰ εἴμαστε πάντα τὰ καλὰ παιδιὰ ποὺ διεκπεραιώνουν. Συχνὰ βλέπω ἀσθενεῖς ποὺ ἀγωνιοῦν μὲ τὴν ἐρώτηση: «καὶ πῶς νὰ τὸ ἀλλάξω αὐτό;» καὶ ἀκόμα πιὸ συχνά τους ἀπογοητεύω λέγοντας πὼς εἶναι νωρὶς ἀκόμα νὰ ἀλλάξουμε κάτι ποὺ καν δὲν ἔχουμε καταλάβει, οὔτε στὸ ἐπίπεδο τῆς
T
αἰτίας του, δηλαδὴ τοῦ γιατί πρωτοδημιουργήθηκε, ἀλλὰ οὔτε καὶ στὸ ἐπίπεδο τοῦ γιατί συνεχίζει νὰ ὑφίσταται καὶ μήπως τελικὰ ἐξυπηρετεῖ καὶ κάτι, ὅσο ὀξύμωρο κι ἂν ἀκούγεται αὐτό. Εἶναι ἀφελὲς τὸ νὰ μεταπηδοῦμε στὸ ἐρώτημα τοῦ «πῶς ἀλλάζω κάτι», ὅταν ἀκόμα δὲν ἔχουμε καν καταλάβει καὶ παρατηρήσει ἐπαρκῶς αὐτὸ τὸ κάτι, ὅταν ἴσως δὲν ἔχουμε διακρίνει τὸ πότε, πῶς καὶ ὑπὸ ποιὲς συνθῆκες μᾶς προκύπτει αὐτὸ τὸ κάτι, ὅταν δὲν ἔχουμε σκιαγραφήσει πλήρως τὸ πῶς ἐπηρεάζει τὴ ζωή μας καὶ τὶς σχέσεις μας σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα. Καὶ βέβαια, ὅταν δὲν ἔχουμε καν ὁραματιστεῖ μὲ τί θὰ θέλαμε νὰ τὸ ἀλλάξουμε, τί θὰ θέλαμε νὰ ἔρθει στὴν θέση του, πῶς πιστεύουμε ὅτι αὐτὸ θὰ ἄλλαζε τὴ ζωή μας. Συχνὰ στενοχωρῶ τοὺς ἀσθενεῖς μου ὅταν ὑπογραμμίζω πὼς ἀκριβῶς αὐτὴ εἶναι ἡ διαδρομὴ ποὺ ὀφείλουμε νὰ κάνουμε στὴν ψυχοθεραπεία γιὰ νὰ ἔχουμε ὄφελος. Ὅτι, δηλαδή, δὲν μποροῦμε νὰ παρακάμψουμε τὴν πορεία αὐτὴ καὶ νὰ πᾶμε κατ᾽ εὐθείαν σὲ λύσεις προκάτ, φαντασιωνόμενοι ὅτι αὐτὸ θὰ ἀλλάξει τὴ ζωή μας καὶ θὰ μᾶς κάνει διαφορετικούς. Ξεκινᾶμε λοιπὸν τὸ ταξίδι γιὰ τὴν κατανόηση τῆς ἱστορίας πίσω ἀπὸ τὸ σύμπτωμα, ὅποιο κι ἂν εἶναι αὐτὸ – ψυχοσωματικό, συμπεριφορικό, σχεσιακὸ – πῶς δηλαδὴ μπορεῖ νὰ δημιουργήθηκε ἡ ἕξη πρὸς αὐτὸ τὸ σύμπτωμα, κάτω ἀπὸ ποιὲς βιωματικὲς συνθῆκες, κατὰ κανόνα πρώϊμες. Πῶς τὰ πρωταρχικά μας βιώματα ἔχτισαν Ἐν Ἐσόπτρῳ
15
Ἡ Ἀγαπητικὴ Σχέση μὲ τὸν Τραυματισμένο μας Ἑαυτὸ
τὸν ψυχισμό μας καὶ ἐπηρέασαν τὴν κοσμοθέασή μας καὶ κυρίως τὸν τρόπο ποὺ βιώνουμε τὸν ἑαυτό μας σὲ σχέση μὲ τοὺς ἄλλους γύρω μας. Αὐτὸ τὸ ταξίδι μπορεῖ νὰ πάρει κάποιο καιρὸ καὶ συνήθως σὲ αὐτὸ ὑπάρχουν μεγάλες ἀντιστάσεις, γιατί εἶναι δύσκολο κανεὶς νὰ ξεγυμνώσει τὸ παρελθόν του καὶ νὰ τὸ γδύσει ἀπὸ εἰδυλλιακὲς φαντασίες. Κάποιοι βέβαια εἶναι πιὸ ἕτοιμοι ἀπὸ ἄλλους νὰ τὸ κάνουν αὐτό, συνήθως ἐκεῖνοι τῶν ὁποίων τὰ τραύματα ἦταν πιὸ τρανταχτὰ ἢ συνέβησαν μὲ τρόπους πιὸ εὐδιάκριτους, ἔκδηλους καὶ χρόνιους. Αὐτῶν τῶν ὁποίων ὅμως τὰ τραύματα ἔχουν προκύψει σὲ ἐξαιρετικὰ μικρὲς ἡλικίες ἢ μὲ τρόπους κάπως ὑπόγειους καὶ ἀσυνείδητους ἀκόμα καὶ γιὰ τοὺς ἴδιους τούς ἐνήλικες ποὺ περιστίχιζαν τὸ παιδί, τὸ ταξίδι θὰ εἶναι δυσκολοτερο. Ἀφοῦ ὅμως διαβοῦμε αὐτὸ τὸ μονοπάτι καὶ παράλληλα μὲ αὐτὴ τὴ διαδικασία, προσπαθοῦμε καὶ νὰ σκιαγραφήσουμε τὸν ἀντίκτυπο αὐτῶν τῶν βιωμάτων στὶς ἐνήλικες πιὰ σχέσεις μας. Πῶς μᾶς ἔχει ἐπηρεάσει ἡ ἱστορία μας καὶ κατὰ πόσο εἴμαστε ὅπως εἴμαστε ὡς ἀποτέλεσμα πρωτίστως αὐτῆς καὶ δευτερευόντως τοῦ γονιδιώματός μας; Ἀκόμα κι ὅταν κάνουμε ὅλη αὐτὴ τὴ διαδρομὴ καί, ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς κάποιοι ἀσθενεῖς εἶναι ἐξαιρετικὰ καλοὶ σὲ αὐτὸ τὸ κομμάτι τῆς διαδικασίας, αὐτὸ δὲν σημαίνει αὐτόματα ὅτι μποροῦμε καὶ νὰ ἐγκαταλείψουμε συμπεριφορὲς ἢ τρόπους συσχέτισης μὲ τοὺς ἄλλους καὶ μὲ τὸν ἴδιο μας τὸν ἑαυτό, ἀκόμα κι ἂν ἔχουμε διαπιστώσει ὅτι αὐτὲς εἶναι, καθιστοῦν πιὰ τὴν καθημερινότητά μας δυσλειτουργικὴ σὲ ἐπίπεδο ἀνθρώπινης ἐπαφῆς. Κι ἐκεῖ ἔρχεται σὺν ἄλλη μία ματαίωση... Λέει κανεὶς «μὰ ἔχω κάνει τόσο δρόμο, τόσα ἔχω καταλάβει, τόσα ἔχω δεῖ, τόσες συνδέσεις ἔχουν πιὰ ἀποκρυπτογραφήσει τὸ πὰζλ τῆς ζωῆς μου, πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ μὴν μπορῶ νὰ ἀλλάξω αὐτὰ ποῦ μὲ πονᾶνε; Καμιὰ φορᾶ δὲν μποροῦμε. Αὐτὸ ἔχει καὶ μία πνευματικὴ διάσταση, ὅτι δηλαδὴ ποτὲ δὲν μποροῦμε κάτι ἀπὸ μόνοι μας, παρὰ μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ ἀρωγὸ στοὺς δικούς μας ἀγῶνες, ἐκτός του ὅτι τὸ νὰ συνεχίζουμε νὰ παραμένουμε σὲ ἕνα ἀγώνα τέτοιου τύπου μπορεῖ νὰ παραχωρεῖται ἀπὸ τὸν Θεὸ γιὰ λόγους ἀκατάληπτους γιὰ ἐμᾶς ποὺ ὅμως, ἐὰν ἔχουμε πίστη, γνωρίζουμε πὼς εἶναι γιὰ ὄφελός μας. Ὄχι βέβαια πὼς ἔχουμε πάντα τὴ διάκριση νὰ ξέρουμε τί εἶναι ἐκ 16
Ἐν Ἐσόπτρῳ
Θεοῦ καὶ παραχωρεῖται γιὰ καλὸ ἢ τί μπορεῖ νὰ ὑποδηλώνει δικό μας φόβο καὶ δισταγμὸ ἀπέναντι σὲ κάποια ἀλλαγή. Κάποιες φορές, τὸ κόστος τοῦ νὰ ἐγκαταλείψουμε τὰ συμπτώματα ποὺ μᾶς συντροφεύουν γιὰ πολλὰ πολλὰ ἔτη μπορεῖ νὰ φαντάζει πολὺ μεγαλύτερο ἀπὸ τὸ κόστος τοῦ νὰ συνεχίσουμε ὡς ἔχει. Ὁ κόσμος γύρω μας, οἱ φίλοι, ὁ σύντροφος, ἡ οἰκογένεια ἔχουν ὅλοι στοιχιθεῖ γύρω ἀπὸ αὐτὸ ποὺ μέχρι τώρα εἴμαστε καὶ ἡ ὅποια ἀλλαγή, ἐνόσω μπορεῖ νὰ ὑπόσχεται εὐεργεσία γιὰ τὸν ἴδιο μας τὸν ἑαυτό, πάραυτα ταράζει τὰ νερὰ στὶς ἄμεσες κοντινές μας σχέσεις, οἱ ὁποῖες, ἀπειλούμενες συχνὰ – συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα – ἀπὸ τὴν ἐπεκείμενη ἀλλαγή, ἐνδέχεται νὰ σαμποτάρουν μὲ ἀφανεῖς ἢ ἀκόμα καὶ φανεροὺς τρόπους τὴν ὅποια νέα κατάσταση. Ὁπότε ἐρχόμαστε στὸ ἑξῆς ἀμέσως ἐρώτημα ποῦ προκύπτει: «Καὶ τώρα τί κάνουμε; Πῶς ζοῦμε μὲ κάτι ποῦ γνωρίζουμε πώς εἶναι προβληματικὸ ἢ δυσλειτουργικὸ ἢ ποῦ δὲν μᾶς προάγει ψυχικὰ ἢ πνευματικά»; Ἂν ἔχουμε κάνει ὅλη τὴν παραπάνω διαδρομή, πραγματικὰ πιστεύω δὲν ἀξίζει καθόλου νὰ ἀγωνιοῦμε γιὰ ὁτιδήποτε περεταίρω. Τὸ καλύτερο ποὺ μποροῦμε νὰ κάνουμε εἶναι νὰ πάψουμε νὰ ἀγωνιοῦμε καὶ νὰ ἀποδεχτοῦμε ὅτι τὰ πράγματα ἔτσι ἔχουν γιὰ ἐμᾶς, τουλάχιστον πρὸς τὸ παρόν. Κι ἔτσι ὅπως ἔχουν γιὰ ἐμᾶς, ἔχουν καὶ γιὰ τοὺς γύρω μας. Δὲν εἴμαστε οἱ μόνοι ποὺ κουβαλᾶμε ἕνα σταυρό, ἀφῆστε ποὺ μᾶλλον, ἂν κοιτάξουμε γύρω μας καλά, θὰ δοῦμε ὅτι εἴμαστε κι ἀπὸ
τοὺς τυχερούς, ἂν ἤδη εἴχαμε τὴ δυνατότητα καὶ τὴν εὐλογία νὰ κάνουμε τὴν μέχρι ἐδῶ διαδρομή. Ἡ πρότασή μου εἶναι ἡ ἑξῆς ἂν καὶ ἐφόσον ἔχουμε φτάσει στὸ ἄνωθεν σημεῖο. Νὰ ἀποδεχτοῦμε αὐτὸ ποὺ εἴμαστε καὶ νὰ ἀποκολληθοῦμε ἀπὸ κάθε βίαιη προσπάθεια αὐτὸ νὰ τὸ ἀλλάξουμε, νὰ τὸ κρίνουμε, νὰ τὸ κρύψουμε, νὰ τὸ κατακρεουργήσουμε καὶ νὰ ἀσεγλήσουμε σὲ αὐτό, διότι αὐτὸ εἶναι ὁ πολύτιμος καὶ μοναδικὸς ἐαυτός μας, τὸ σαρκίο αὐτὸ ποὺ μᾶς δώρισε ὁ Κύριος γιὰ νὰ Τὸν γνωρίσουμε παλεύοντας μὲ αὐτό. Δὲν εἶναι οὔτε γιὰ βία, οὔτε γιὰ κρίση τὴν ὁποία οὔτε ὁ Χριστὸς δὲν θὰ ἔκανε μὲ τόση αὐστηρότητα! Ἡ ἀποδοχὴ δὲν εἶναι μία παθητικὴ κατάσταση. Δὲν εἶναι μοιρολατρεία, οὔτε τεμπελιὰ ὁποιασδήποτε μορφῆς, ἀλλὰ οὔτε καὶ ἀποποίηση προσωπικῆς εὐθύνης. Εἶναι μία ἐνεργητικὴ κατάσταση, ἀσκητική, θὰ ἔλεγα, τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν ἑαυτό, ὅπως φανταζόμαστε ὅτι ἕνας ἀγαθὸς καὶ ὑπομονετικὸς πατέρας θὰ στεκόταν δίπλα στὸ μικρό του παιδὶ ποὺ παλεύει μὲ τὴν ἐνηλικίωσή του καὶ τὶς ὑπαρξιακές του ἀγωνίες. Μὲ στοργή, ὄχι ἀδιάφορα. Μὲ ἀγάπη, ὄχι βία. Μὲ ζεστασιὰ κι ὄχι ψυχρὴ λεπίδα ἀκροτηριασμοῦ αὐτοῦ ποὺ φαίνεται νὰ χαλάει τὴν εἰκόνα τῆς τελειότητας. Μὰ ἡ τελειότητα εἶναι ἡ ἀπέραντη ἀγάπη αὐτοῦ ποὺ δὲν εἶναι τέλειο – αὐτὴ τὴν ἀγάπη μᾶς δίδαξε ὁ Χριστὸς κι αὐτὴ ἡ ἀγάπη οὐδεμία παθητικότητα ἢ μοιρολατρεία γνωρίζει. Ἔχει ἄπειρη ὑπομονή, χαρίζει ἄπειρες εὐκαιρίες, δίνει τὸ χέρι σὲ κάθε πτώση... καὶ φυσικά, ἂν μπορέσουμε αὐτὸ νὰ τὸ κάνουμε γιὰ τὸν ἑαυτό μας, νὰ τὸ προσφέρουμε στὸν ἑαυτό μας, τότε αὐτὸ θὰ τὸ προσφέρουμε καὶ στὸν διπλανό μας. Νομίζω δὲν χρειάζεται καν νὰ πῶ πόσο πιὸ ὄμορφες θὰ γίνονταν οἱ σχέσεις μας μέσα ἀπὸ ἕνα τέτοιο δρόμο. Ὅταν λοιπὸν κολλᾶμε, ἂς μὴν ἀπελπιζόμαστε. Αὐτὸ δὲν σημαίνει εφησυχασμό, οὔτε ἀδρανοποίηση. Ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Σιλουανός, τὸ μήνυμά του ἀπὸ τὸν Κύριο ἦταν «Κράτα τὸν νοῦ σου στὸν Ἅδη καὶ μὴν ἀπελπίζεσαι», δηλαδή, ἔχε ἐπίγνωση τοῦ λίγου σου, τῶν περιορισμῶν σου, τῆς δυσκολίας σου, νὰ ἀγρυπνεῖς γιὰ αὐτή, ἀλλὰ συγχρόνως νὰ μὴ χάνεις τὴν ἐλίδα σου, διότι ἡ ἐλπίδα ἔχει μέσα καρτερικότητα, ἀγάπη, ἐμπιστοσύνη. Μποροῦμε λοιπὸν νὰ παρατηροῦμε τὸν ἑαυτό μας, ἀφοῦ ἔχουμε κάνει μία διαδρομὴ
καὶ καταλάβει κάποια πράγματα. Μποροῦμε δίχως κρίση ἁπλὰ νὰ συλλέγουμε εἰκόνες τοῦ ἑαυτοῦ μας, νὰ παρατηροῦμε τὸν τρόπο ποὺ εἴμαστε, νὰ κρατᾶμε σιωπηλὰ σημειώσεις στὸ νοῦ καὶ στὴν καρδιὰ γιὰ τὸ πῶς μᾶς ἐπηρεάζει ὁ τρόπος ποὺ εἴμαστε, πῶς ἐπιδρᾶ στοὺς ἄλλους καὶ στὶς σχέσεις μας καὶ ἄρα ἐπιστρέφει σὲ ἐμᾶς, τὴν κάθε δεδομένη στιγμὴ γιατί ἀγκιστρωνόμαστε ἀπὸ αὐτόν, τί φοβόμαστε νὰ χάσουμε, τί συντηροῦμε; Καὶ θὰ διαπιστώσουμε, πώς, σιγὰ σιγά, θὰ ἐμφανίζονται σχεδὸν αὐθόρμητα μικρὲς μικρὲς ἀλλαγὲς στὸν τρόπο μας καὶ στὴ ζωή μας, δίχως βία, μὲ ἠπιότητα, ἀργά, ὅπως ἄλλωστε ἁρμόζει σὲ τέτοιες ἀλλαγές, δίχως ἔπαρση, γιατί αὐτὲς οἱ ἀλλαγὲς δὲν θὰ εἶναι γιὰ νὰ πάρουμε κάποιο μετάλλιο, παρὰ μόνο γιὰ νὰ χαροῦμε περισσότερο τὸ δῶρο τῆς ζωῆς μας. Πῶς θὰ τὸ χαροῦμε αὐτὸ ἂν ὄχι τιμώντας τὴν ἀλήθεια μας; Τιμώντας την ἐννοῶ μὴ στρεβλώνοντάς την, μὴ ἀρνούμενοι τὸν ρόλο της στὴ ζωή μας, ἀναγνωρίζοντας ὅτι ἀκόμα καὶ τὰ δύσκολά μας μᾶς ἔχουν φέρει μέχρι ἐδῶ ποὺ εἴμαστε σήμερα καὶ αὐτὸ ἀπὸ μόνο τοῦ ἔχει μέσα μία συγκίνηση. Τὴν ἀλήθεια μας, ἀκόμα καὶ ὅταν εἶναι δύσκολη καὶ μποροῦμε μόνο νὰ τὴν ὑπομένουμε, καλὸ εἶναι νὰ τὴν παρατηροῦμε, νὰ τὴ γνωρίζουμε, νὰ τὴν ἀποδεχόμαστε καὶ νὰ τὴν ἀγαπᾶμε. Γιατί αὐτὴν ἔχουμε, αὐτὴ εἴμαστε καὶ μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ μπορεῖ νὰ γίνουμε αὐτὸ τὸ κάπως καλύτερο ποὺ θὰ θέλαμε, μὲ κίνητρο νὰ εὐχαριστηθοῦμε τὸ δῶρο τῆς ζωῆς μας καὶ τῆς ζωῆς τῶν γύρω μας καὶ τῶν ἀγαπημένων μας. Παρατηρώντας, μὴν κρίνοντας, θὰ ἔρθουν οἱ ἀλλαγές, γιατί θὰ ἔρθουν δίχως βία καὶ ἴσως καὶ μὲ χαμόγελο. Μπορεῖ καὶ νὰ πιάσουμε τὸν ἑαυτὸ μᾶς συμπονετικὰ νὰ χαμογελᾶ μὲ τοὺς περιορισμοὺς καὶ τὸ λίγο μας καὶ τότε ἤπια θὰ σπρώξει ἡ ψυχή μας πρὸς ἕνα μικρὸ βῆμα ἀλλαγῆς, μὲ τὴ Χάρη Του, μὲ τὴν προσευχή μας καὶ μὲ μία στάση ἀγαπητική. Κι ἂν δυσκολευόμαστε νὰ φανταστοῦμε πῶς γίνεται αὐτό, πῶς, δηλαδή, καταφέρνει κανεὶς νὰ ἔχει μία τέτοια στάση, ἂς φανταστοῦμε πῶς θὰ θέλαμε ἰδανικὰ νὰ φερθοῦμε σὲ ἕνα βρέφος, ἕνα μωρὸ ποὺ κάνει δειλὰ δειλὰ βήματα νὰ ἀνακαλύψει τὸν κόσμο, ποὺ πέφτει, ποὺ τρομάζει, ποὺ ματαιώνεται, ποὺ κοπιάζει, ποὺ ἐμπιστεύεται, ποὺ ἀνακαλύπτει καὶ φυσικὰ ποὺ ἔχει μπροστά του τὴν ὑπόσχεση τῆς ὀμορφιᾶς τῆς ζωῆς – αὐτῆς τῆς τόσο ἀνεξάντλητης! Ἐν Ἐσόπτρῳ
17
6 ΜΕ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ
Ἑλληνικὴ γλῶσσα... πολλὰ ποὺ πιθανὸν δὲν γνωρίζεις (Συνέχεια ἀπὸ τὸ προηγούμενο τεῦχος, Β΄μέρος) Διαβάστε το γιὰ νὰ συνειδητοποιήσετε ὅτι ἔχουμε ἕνα ἀπίστευτα καλὸ "ἐργαλεῖο" ποὺ ἂν μάθουμε νὰ τὸ χειριζόμαστε σωστά... θὰ μᾶς ἀνοίξει τὰ μάτια καὶ τὴ σκέψη καθὼς σκεπτόμαστε μὲ λέξεις...
Η ΣΟΦΙΑ
Σ
τὴ γλῶσσα ἔχουμε τὸ σημαῖνον (τὴν λέξη) καὶ τὸ σημαινόμενο (τὴν ἔννοια). Στὴν Ἑλληνικὴ γλῶσσα αὐτὰ τὰ δύο ἔχουν πρωτογενῆ σχέση, καθὼς ἀντίθετα μὲ τὶς ἄλλες γλῶσσες τὸ σημαῖνον δὲν εἶναι μία τυχαία σειρὰ ἀπὸ γράμματα. Σὲ μία συνηθισμένη γλῶσσα ὅπως τὰ Ἀγγλικὰ μποροῦμε νὰ συμφωνήσουμε ὅλοι νὰ λέμε τὸ σύννεφο car καὶ τὸ αὐτοκίνητο cloud, καὶ ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ τὸ συμφωνήσουμε νὰ ἰσχύει. Στὰ Ἑλληνικὰ κάτι τέτοιο εἶναι ἀδύνατον. Γι᾽ αὐτὸ τὸ λόγο πολλοὶ διαχωρίζουν τὰ Ἑλληνικὰ σὰν «ἐννοιολογικὴ» γλῶσσα ἀπὸ τὶς ὑπόλοιπες «σημειολογικὲς» γλῶσσες. Μάλιστα ὁ μεγάλος φιλόσοφος καὶ μαθηματικὸς Βένερ Χάϊζενμπεργκ εἶχε παρατηρήσει αὐτὴ τὴ σημαντικὴ ἰδιότητα γιὰ τὴν ὁποία εἶχε πεῖ «Ἡ θητεία μου στὴν ἀρχαία Ἑλληνικὴ γλῶσσα ὑπῆρξε ἡ σπουδαιότερη πνευματική μου ἄσκηση. Στὴ γλῶσσα αὐτὴ ὑπάρχει ἡ πληρέστερη ἀντιστοιχία ἀνάμεσα στὴ λέξη καὶ στὸ ἐννοιολογικό της περιεχόμενο». Ὅπως μᾶς ἔλεγε καὶ ὁ Ἀντισθένης, «Ἀρχὴ σοφίας, ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις». Γιὰ 18
Ἐν Ἐσόπτρῳ
παράδειγμα ὁ «ἄρχων» εἶναι αὐτὸς ποὺ ἔχει δική του γῆ (ἄρα=γῆ + ἔχων). Καὶ πραγματικά, ἀκόμα καὶ στὶς μέρες μᾶς εἶναι πολὺ σημαντικὸ νὰ ἔχει κανεὶς δική του γῆ / δικό του σπίτι. Ὁ «βοηθὸς» σημαίνει αὐτὸς ποὺ στὸ κάλεσμα τρέχει. Βοὴ=φωνὴ + θέω=τρέχω. Ὁ Ἀστὴρ εἶναι τὸ ἀστέρι, ἀλλὰ ἡ ἴδια ἡ λέξη μᾶς λέει ὅτι κινεῖται, δὲν μένει ἀκίνητο στὸν οὐρανὸ (ἀ + στὴρ ἀπὸ τὸ ἵστημι ποὺ σημαίνει στέκομαι). Αὐτὸ ποὺ εἶναι πραγματικὰ ἐνδιαφέρον, εἶναι ὅτι πολλὲς φορὲς ἡ λέξη περιγράφει ἰδιότητες τῆς ἔννοιας τὴν ὁποία ἐκφράζει, ἀλλὰ μὲ τέτοιο τρόπο ποὺ ἐντυπωσιάζει καὶ δίνει τροφὴ γιὰ τὴ σκέψη. Γιὰ παράδειγμα ὁ «φθόνος» ἐτυμολογεῖται ἀπὸ τὸ ρῆμα «φθίνω» ποὺ σημαίνει μειώνομαι. Καὶ πραγματικὰ ὁ φθόνος σὰν συναίσθημα, σιγὰ-σιγὰ μᾶς φθίνει καὶ μᾶς καταστρέφει. Μᾶς «φθίνει» - ἐλαττώνει ὡς ἀνθρώπους - καὶ μᾶς φθίνει μέχρι καὶ τὴν ὑγεία μας. Καί, βέβαια, ὅταν ἀναφερόμαστε σὲ κάτι πού εἶναι τόσο πολὺ ὥστε νὰ μὴν τελειώνει, πῶς τὸ λέμε; Μά, φυσικά, «ἄφθονο». Ἔχουμε τὴ λέξη «ὡραῖος» ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν «ὥρα». Διότι γιὰ νὰ εἶναι κάτι ὡραῖο, πρέπει νὰ ἔλθει καὶ στὴν ὥρα του. Ὡραῖο δὲν
εἶναι τὸ φροῦτο ὅταν εἶναι ἄγουρο ἢ σαπισμένο καὶ ὡραία γυναίκα δὲν εἶναι κάποια οὔτε στὰ 70 της, ἄλλα οὔτε φυσικὰ καὶ στὰ 10 της. Οὔτε τὸ καλύτερο φαγητὸ εἶναι ὡραῖο ὅταν εἴμαστε χορτάτοι, ἐπειδή, σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση, δὲν μποροῦμε νὰ τὸ ἀπολαύσουμε. Ἀκόμα ἔχουμε τὴ λέξη «ἐλευθερία» γιὰ τὴν ὁποία τὸ «Ἐτυμολογικὸν Μέγα» διατείνεται «παρὰ τὸ ἐλεύθειν ὅπου ἐρᾶ» = τὸ νὰ πηγαίνει κανεὶς ὅπου ἀγαπᾶ. Ἄρα βάσει τῆς ἴδιας τῆς λέξης, ἐλεύθερος εἶσαι ὅταν ἔχεις τὴ δυνατότητα νὰ πᾶς ὅπου ἀγαπᾶς. Πόσο ἐνδιαφέρουσα ἑρμηνεία!!! Τὸ "ἄγαλμα" ἐτυμολογεῖται ἀπὸ τὸ ἀγάλλομαι (εὐχαριστιέμαι) ἐπειδὴ ὅταν βλέπουμε (σὲ ἀρχικὴ φάση τοὺς θεοὺς) ἕνα ὄμορφο ἀρχαιοελληνικὸ ἄγαλμα ἡ ψυχὴ μας εὐχαριστεῖται, ἀγάλλεται. Καὶ ἀπὸ τὸ θέαμα αὐτὸ ἐπέρχεται ἡ ἀγαλλίαση. Ἂν κάνουμε ὅμως τὴν ἀνάλυση τῆς λέξης αὐτῆς θὰ δοῦμε ὅτι εἶναι σύνθετη ἀπὸ ἀγάλλομαι + ἴαση (=γιατρειά). Ἄρα, γιὰ νὰ συνοψίσουμε, ὅταν βλέπουμε ἕνα ὄμορφο ἄγαλμα (ἢ ὁτιδήποτε ὄμορφο), ἡ ψυχὴ μᾶς ἀγάλλεται καὶ γιατρευόμαστε. Καὶ πραγματικά, γνωρίζουμε ὅλοι ὅτι ἡ ψυχική μας κατάσταση συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴ σωματική μας ὑγεία. Παρένθεση: καὶ μία καὶ τὸ ἔφερε ἡ «κουβέντα», ἡ Ἑλληνικὴ γλῶσσα μᾶς λέει καὶ τί εἶναι ἄσχημο. Ἀπὸ τὸ στερητικὸ «ἀ» καὶ τὴ λέξη "σχῆμα" μποροῦμε εὔκολα νὰ καταλάβουμε τί. Γιὰ σκεφτεῖτε τὸ λίγο. Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο, δὲν μποροῦμε παρὰ νὰ σταθοῦμε στὴν ἀντίστοιχη λατινικὴ λέξη γιὰ τὸ ἄγαλμα (ποὺ μόνο Λατῖνοι δὲν εἶναι). Οἱ Λατῖνοι ὀνόμασαν τὸ ἄγαλμα, statua ἀπό τὸ Ἑλληνικὸ «ἵστημι» ποὺ ἤδη ἀναφέραμε, καὶ τὸ ὀνόμασαν ἔτσι ἐπειδὴ στέκει ἀκίνητο. Προσέξτε τὴν τεράστια διαφορὰ σὲ φιλοσοφία μεταξὺ τῶν δύο γλωσσῶν, αὐτὸ ποὺ σημαίνει στὰ Ἑλληνικὰ κάτι τόσο βαθὺ ἐννοιολογικά, γιὰ τοὺς Λατίνους εἶναι ἁπλὰ ἕνα ἀκίνητο πράγμα. Εἶναι προφανὴς ἡ σχέση ποὺ ἔχει ἡ γλῶσσα μὲ τὴ σκέψη τοῦ ἀνθρώπου. Ὅπως λέει καὶ ὁ George Orwell στό ἀθάνατο ἔργο τοῦ «1984», ἁπλὴ γλώσσα σημαίνει καὶ ἁπλὴ σκέψη. Ἐκεῖ τὸ καθεστὼς προσπαθοῦσε νὰ περιορίσει τὴ γλῶσσα γιὰ νὰ περιορίσει τὴ σκέψη τῶν ἀνθρώπων, καταργώντας συνεχῶς λέξεις.
«Ἡ γλῶσσα καὶ οἱ κανόνες αὐτῆς ἀναπτύσσουν τὴν κρίση», ἔγραφε ὁ Μιχάϊ Ἐμινέσκου, ἐθνικὸς ποιητὴς τῶν Ρουμάνων. Μία πολύπλοκη γλῶσσα ἀποτελεῖ μαρτυρία ἑνὸς προηγμένου πνευματικὰ πολιτισμοῦ. Τὸ νὰ μπορεῖς νὰ μιλᾶς σωστὰ σημαίνει ὅτι ἤδη εἶσαι σὲ θέση νὰ σκέφτεσαι σωστά, νὰ γεννᾶς διαρκῶς λόγο καὶ ὄχι νὰ παπαγαλίζεις λέξεις καὶ φράσεις. Πηγή: http://24wro.blogspot.gr Συνεχίζεται στὸ ἑπόμενο τεῦχος
Αὐτὸ ποὺ εἶναι πραγματικὰ ἐνδιαφέρον, εἶναι ὅτι πολλὲς φορὲς ἡ λέξη περιγράφει ἰδιότητες τῆς ἔννοιας τὴν ὁποία ἐκφράζει, ἀλλὰ μὲ τέτοιο τρόπο ποὺ ἐντυπωσιάζει καὶ δίνει τροφὴ γιὰ τὴ σκέψη.
Ἐν Ἐσόπτρῳ
19
4 ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Ὅταν τὰ παιδιά… ζηλεύουν! τῆς Ἀναστασίας Καρακώστα, Παιδαγωγοῦ - Σύμβουλου Ψυχικῆς ὑγείας
Ἡ ζήλια εἶναι, κατὰ βάση, ἕνα ἀρνητικὸ συναίσθημα, ποὺ εἶναι ἀποτέλεσμα τοῦ ὅτι τὸ παιδὶ βιώνει μία συναισθηματικὴ στέρηση. Ἐπιθυμεῖ νὰ ἔχει κάτι πού, κατὰ τὴ γνώμη του, κατέχει κάποιος ἄλλος. Στὴν περίπτωση ποὺ ἔρθει ἕνα καινούριο ἀδελφάκι στὴν οἰκογένεια, τὸ παιδὶ νιώθει πὼς χάνει αὐτὸ ποὺ τοῦ ἀνῆκε καὶ θέλει νὰ ξαναποκτήσει αὐτὰ ποὺ εἶχε. Ἔχει ἔντονες συναισθηματικὲς φορτίσεις, ποὺ ἐκφράζονται ἀρκετὲς φορὲς μὲ ἀρνητικὰ συναισθήματα. Ἡ ζήλια εἶναι ἕνα ἔντονο καὶ ἐπώδυνο συναίσθημα, ἔχει μέσα θυμό, ἐπιθυμία τῆς δύναμης, αἴσθημα τῆς στέρησης, ἅμιλλα, λύπη, μίσος. Ξεκινάει ἀπὸ πολὺ νωρίς, ἀπὸ τὸ 2ο ἑξάμηνο τῆς ζωῆς του, γίνεται ἐμφανὴς στὸ τέλος τοῦ πρώτου ἔτους καὶ συνεχίζεται. Τὸ παιδὶ εἶναι ζηλιάρικο γιὰ τὰ ἀδέλφια του, ὅσον ἀφορᾶ τὴν ἀγάπη τῶν γονιῶν του. Αὐτὸ εἶναι φυσιολογικό, δὲν σημαίνει ὅτι δὲν ἀγαπάει ἢ δὲν θὰ ἀγαπάει στὸ μέλλον τὸν ἀδελφό του. Ὁ Otto Rank (ψυχαναλυτὴς) εἶχε πεῖ: «Ἡ πρώτη μας ἀγάπη καὶ τὸ πρῶτο μας μίσος κατευθύνονται στὸν ἀδελφό μας». Ὁ βαθμὸς καὶ ἡ ἔνταση τῆς ζήλιας ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὴν ἰδιοσυγκρασία τοῦ κάθε παιδιοῦ, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὶς ἰδιαίτερες οἰκογενειακὲς συνθῆκες. Ἡ συναισθηματικὴ στέρηση ποὺ νιώθει τὸ παιδί, ἡ ἀνησυχία καὶ ἡ ἀνασφάλεια ὅτι θὰ χάσει τὴν ἀγάπη καὶ τὴν ἀποκλειστικότητα τῶν γονιῶν, τὸ μοίρασμα ποὺ ὑποχρεώνεται νὰ μάθει, καθὼς καὶ οἱ στάσεις τῶν γονιῶν ὅσον ἀφορᾶ τὰ παιδιά τους, π.χ. μεγαλύτερη αὐστηρότητα στὸ πρωτότοκο, μεγαλύτερη ἐπιείκεια καὶ εὐελιξία στὸ δευτερότοκο, οἱ συγκρίσεις μεταξὺ τῶν παιδιῶν, εἶναι οἱ βασικὲς αἰτίες ποὺ δημιουργοῦν ζήλια στὰ παιδιά. Πηγή: http://24wro.blogspot.gr 20
Ἐν Ἐσόπτρῳ
Γιατί πιστεύω; Γενικά, οἱ γονεῖς θὰ πρέπει: • Νὰ προετοιμάζουν τὸ παιδὶ ὅσον ἀφορᾶ τὴ γέννηση τοῦ ἀδελφοῦ τους. • Νὰ λένε τόσο τὰ θετικὰ ὅσο καὶ τὰ ἀρνητικά. • Νὰ ἀποφεύγουν νὰ κάνουν συγκρίσεις τῶν παιδιῶν μεταξύ τους (ἐξωτερικὰ χαρακτηριστικά, ἱκανότητες, κατακτήσεις). • Νὰ μὴν ἔχουν προτιμήσεις. • Νὰ ἀφήνουν τὸ παιδὶ νὰ ἐκφράζει ἐλεύθερα τὰ συναισθήματά του καὶ ὄχι νὰ τὰ ἀπωθεῖ. • Νὰ διευκολύνουν τὸ παιδὶ στὴν ἔκφραση τῆς ζήλιας, λέγοντάς του ὅτι κατανοοῦν ποὺ ζηλεύει καὶ δείχνοντας ἔμπρακτα ὅτι τὸ ἀποδέχονται καὶ τὸ ἀγαποῦν κι ἂς ἔχει ἀρνητικὰ συναισθήματα. • Νὰ τὸ ἀφήνουν νὰ «βοηθᾶ» στὴ φροντίδα τοῦ ἄλλου μωροῦ ὅσο αὐτὸ θέλει. Νὰ αἰσθάνεται χρήσιμο, χωρὶς ὑπερβολὲς ὅμως. • Νὰ συνειδητοποιήσουν οἱ γονεῖς ὅτι τὸ πρωτότοκο παιδὶ δὲν ἔγινε ξαφνικὰ μεγάλο καὶ ὥριμο, παραμένει τὸ μικρὸ παιδάκι ποὺ ἦταν μέχρι πρὶν τὴ γέννηση τοῦ μωροῦ. Τὸ παιδὶ ποὺ ζηλεύει, χρειάζεται χρόνο, τρυφερότητα, ὑπομονὴ καὶ ἀγάπη.
τοῦ π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν
Γιατί πιστεύω; Κοιτάζω μέσα μου, μέσα στὶς ἐμπειρίες καὶ στὰ αἰσθήματά μου καὶ μολοταῦτα δὲν βρίσκω καμία ἀπάντηση. Τί σημαίνει ὁ Θεὸς γιὰ μένα; Ἕνας τρόπος νὰ ἑρμηνεύσω τὸν κόσμο καὶ τὴ ζωή; ΟΧΙ! Πρῶτον, μου εἶναι ξεκάθαρο πὼς αὐτὴ ἡ ἐξήγηση δὲν εἶναι ἡ πηγὴ τῆς πίστεώς μου σ᾽ αὐτὸν καὶ δεύτερον, πὼς ἡ πίστη μου στὸν Θεὸ δὲν «ἐξηγεῖ» ὀρθολογιστικὰ ὅλα τὰ μυστήρια καὶ τὰ αἰνίγματα τοῦ κόσμου. Ὄχι μία καὶ δύο φορὲς στὴ ζωή μου ἔπρεπε νὰ σταθῶ στὸ πλευρὸ ἑνὸς ἑτοιμοθάνατου παιδιοῦ ποὺ ἔπασχε φρικτά. Καὶ λοιπὸν τί; Θὰ μποροῦσα νὰ ὑπερασπιστῶ ἢ νὰ διακαιολογήσω αὐτοὺς τοὺς πόνους καὶ τὸν ἴδιο τὸ θάνατο «θρησκευτικὰ» καθὼς λένε; ΟΧΙ! Μποροῦσα μονάχα νὰ πῶ ὁ Θεὸς εἶναι ἐδῶ, ὁ Θεὸς ὑπάρχει. Μποροῦσα
μονάχα νὰ ὁμολογήσω πόσο ἀδύνατον εἶναι νὰ μετρήσουμε αὐτὴ τὴν παρουσία μὲ τὶς γεμάτες θλίψη γήϊνες ἐρωτήσεις μας. Ὄχι φυσικὰ ἡ πίστη δὲν εἶναι προϊὸν τῆς ἀνάγκης μου γιὰ ἐξηγήσεις. Τότε ἀπὸ ποῦ προέρχεται; Ἥ μήπως προέρχεται ἀπὸ τὸν φόβο μου γιὰ τὴν τελικὴ ἐκμηδένιση, ἀπὸ ἐκείνη τὴν παράφορη καὶ κατ᾽ οὐσίαν ἐγωϊστικὴ ἐσωτερικὴ ἐπιθυμία νὰ μὴν ἐκμηδενισθῶ; Ὄχι αὐτὸ δὲν ἐξήγει τὸ γιατί πιστεύω γιατί φαίνεται πὼς οἱ ὑποθέσεις γιὰ τὴν μετὰ θάνατο ζωὴ καὶ τὴν ἀθανασία – ἀκόμα καὶ οἱ πιὸ εὐφυεῖς φιλοσοφικὲς ὑποθέσεις – εἶναι παιδιάστικες φλυαρίες. Δὲν εἶναι ὅτι ἐπιθυμῶ τὴν αἰώνια ζωὴ μετὰ θάνατο ὁ λόγος ποὺ πιστεύω στὸν Θεὸ, τὸ ἀντίθετο, πιστεύω στὴν αἰώνια ζωὴ γιατί πιστεύω στὸν Θεό. Ἐν Ἐσόπτρῳ
21
Ἡ μεγαλύτερη ἀρρώστια: οἱ ἀριστεροὶ λογισμοὶ Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου
- Γέροντα, ἀγωνιῶ, ὅταν ἔχω νὰ τακτοποιήσω ἕνα πρόβλημα, καὶ δὲν μπορῶ νὰ κοιμηθῶ. - Σ᾽ ἐσένα τὸ βασικὸ πρόβλημα εἶναι οἱ πολλοὶ λογισμοί. Ἂν δὲν εἶχες αὐτοὺς τοὺς πολλοὺς λογισμούς, θὰ μποροῦσες νὰ ἀποδώσεις πολὺ περισσότερα καὶ στὴ διακονία σου καὶ στὰ πνευματικά σου. Ἄκου ἕνα τρόπο, γιὰ νὰ ἀποφεύγεις τοὺς πολλοὺς λογισμούς: Ὅταν σοῦ ἔρχεται στὸν νοῦ κάτι πού πρόκειται π.χ. νὰ κάνεις αὔριο, νὰ λὲς στὸν λογισμό σου: Αὐτή ἡ δουλειὰ δὲν εἶναι γιὰ σήμερα, θὰ τὴν σκεφθῶ αὔριο. Ἐπίσης, ὅταν εἶναι νὰ ἀποφασίσεις γιὰ κάτι, μὴν ταλαιπωρεῖσαι μὲ τὴ σκέψη νὰ βρεῖς τὸ καλύτερο καὶ ἀναβάλλεις συνέχεια. Διάλεξε κάτι καὶ προχώρα. Ἄφησε ἔπειτα τὸν Θεὸ νὰ φροντίσει γιὰ τὰ παραπέρα. Προσπάθησε νὰ ἀποφεύγεις τὴν σχολαστικότητα, γιὰ νὰ μὴ ζαλίζεις τὸ μυαλό σου. Νὰ κάνεις ὅτι μπορεῖς μὲ φιλότιμο καὶ νὰ κινεῖσαι ἁπλὰ καὶ μὲ μεγάλη ἐμπιστοσύνη στὸν Θεό. Τὸν ὑποχρεώνουμε κατὰ κάποιον τρόπο, τὸν Θεὸ νὰ βοηθήσει, ὅταν ἀναθέτουμε τὸ μέλλον καὶ τὶς ἐλπίδες μας σ᾽ Αὐτόν. Μὲ τοὺς πολλοὺς λογισμοὺς κι ἕνας ὑγιὴς ἄνθρωπος ἀχρηστεύεται. Ἕνας πού πάσχει καὶ ὑποφέρει, εἶναι δικαιολογημένος, ἂν στενοχωριέται. Ἕνας ὅμως ποῦ ἔχει τὴν ὑγεία του καὶ ζαλίζεται καὶ ὑποφέρει ἀπὸ ἀριστεροὺς λογισμούς, αὐτὸς εἶναι γιὰ δέσιμο! Νὰ εἶναι μιά χαρὰ καὶ νὰ βασανίζεται μὲ τοὺς λογισμούς του! Στὴν ἐποχή μας ἡ μεγαλύτερη ἀρρώστια εἶναι οἱ μάταιοι λογισμοὶ τῶν κοσμικῶν ἀνθρώπων. Οἱ ἄνθρωποι ὅλα μπορεῖ νὰ τὰ ἔχουν ἐκτὸς ἀπὸ καλοὺς λογισμούς. Ταλαιπωροῦνται, γιατί δὲν ἀντιμετωπίζουν τὰ πράγματα πνευματικά. Π.χ. ξεκινάει κανεὶς νὰ πάει κάπου, παθαίνει μία μικρὴ βλάβη ἡ μηχανὴ τοῦ αὐτοκινήτου του, καὶ καθυστερεῖ λίγο νὰ φθάσει στὸν προορισμό του. Ἂν ἔχει καλὸ λογισμό, θὰ πεῖ: Φαίνεται, ὁ Καλὸς Θεὸς ἔφερε αὐτὸ τὸ ἐμπόδιο, γιατί ἴσως θὰ πάθαινα κάποιο ἀτύχημα, ἂν δὲν εἶχα αὐτὴ τὴν καθυστέρηση. Πῶς νὰ Σὲ εὐχαριστήσω, Θεέ μου, γι᾽ αὐτό; Καὶ δοξάζει τὸν Θεό. Ἐνῶ, ἂν δὲν ἔχει καλὸ λογισμό, 22
Ἐν Ἐσόπτρῳ
δὲν θὰ ἀντιμετώπισει πνευματικὰ τὴν κατάσταση, θὰ τὰ βάλει μὲ τὸν Θεὸ καὶ θὰ βρίζει: Νά, θὰ πήγαινα νωρίτερα, ἄργησα, τί ἀναποδιά! Καὶ Αὐτὸς ὁ Θεός...Ὁ ἄνθρωπος, ὅταν δέχεται ὅτι τοῦ συμβαίνει μὲ δεξιὸ λογισμό, βοηθιέται. Ἐνῶ, ὅταν δουλεύει ἀριστερά, βασανίζεται, λειώνει, παλαβώνει. Μία φορά, πρὶν ἀπὸ χρόνια, μπήκαμε σὲ ἕνα φορτηγὸ πού εἶχε γιὰ καθίσματα κάτι σανίδες, γιὰ νὰ ἔρθουμε ἀπὸ τὴν Οὐρανούπολη στὴν Θεσσαλονίκη. Μέσα ἦταν ἄνω-κάτω. Βαλίτσες, πορτοκάλια, ψάρια, βρώμικα καφάσια ἀπὸ ψάρια πού τὰ ἐπέστρεφαν, παιδιὰ ἀπὸ τὴν Ἀθωνιάδα, ἄλλα καθιστά, ἄλλα ὄρθια, καλόγεροι, λαϊκοί... Ἕνας λαϊκὸς ἦρθε καὶ κάθισε δίπλα μου. Ἦταν καὶ χονδρὸς καί, ἐπειδὴ κάπως στριμώχθηκε, ἔβαλε τὶς φωνές: Τί κατάσταση εἶναι αὐτή!... Πιὸ ἐκεῖ ἦταν ἕνας μοναχὸς πού, ὁ φουκαράς, ἦταν κουκουλωμένος μέχρι ἐπάνω ἀπὸ τὰ καφάσια καὶ μόνον τὸ κεφάλι του εἶχε ἔξω. Ἐν τῷ μεταξύ, ὅπως κουνιόταν τὸ φορτηγὸ - ὁ δρόμος ἦταν ἕνας καρόδρομος χαλασμένος, ἔπεφταν τὰ στοιβαγμένα καφάσια καὶ ὁ καημένος προσπαθοῦσε νὰ τὰ πετάει ἀριστερὰ-δεξιὰ μὲ τὰ χέρια του, γιὰ νὰ μὴ τὸν χτυπήσουν στὸ κεφάλι. Καὶ ὁ ἄλλος φώναζε, ἐπειδὴ καθόταν λίγο στριμωχτά. Δέν βλέπεις, τοῦ λέω, ἐκεῖνος πῶς εἶναι, κι ἐσὺ φωνάζεις; Ρωτάω καὶ τὸν μοναχό: Πῶς τὰ περνᾶς, πάτερ; Κι ἐκεῖνος χαμογελώντας μου λέει: Ἀπὸ τὴν κόλαση, Γέροντα, καλύτερα εἶναι ἐδῶ! Ὁ ἕνας βασανιζόταν, ἂν καὶ καθόταν, καὶ ὁ ἄλλος χαιρόταν, παρόλο πού τὰ καφάσια κόντευαν νὰ τὸν κουκουλώσουν. Καὶ εἴχαμε δύο ὧρες δρόμο, δὲν ἦταν καὶ κοντά. Ὁ νοῦς τοῦ λαϊκοῦ γύριζε στὴν ἄνεση πού θὰ εἶχε, ἂν ταξίδευε μὲ λεωφορεῖο, καὶ πήγαινε νὰ σκάσει, ἐνῶ ὁ μοναχὸς σκεφτόταν τὴ στενοχώρια πού θὰ εἶχε, ἂν βρισκόταν στὴν κόλαση, καὶ ἔνιωθε χαρά. Σκέφθηκε: Σὲ δύο ὧρες θὰ φθάσουμε καὶ θὰ κατεβοῦμε, ἐνῶ οἱ καημένοι στὴν κόλαση ταλαιπωροῦνται αἰώνια. Ὕστερα ἐκεῖ δὲν ἔχει καφάσια, κόσμο κ.λ.π., ἀλλά εἶναι κόλαση. Δόξα Σοὶ ὁ Θεός, ἐδῶ εἶμαι καλύτερα.
Ἀπό Ἀνακοινωθέντα τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης ➢ 10 Ἰανουαρίου 2013 …Μεταξύ τῶν ἄλλων, ἡ Ἱερά Σύνοδος συζήτησε καί τό φημολογούμενο θέμα καταργήσεως τῆς Κυριακῆς ὡς ἡμέρας ἀργίας, γιά τό ὁποῖο ἐκφράζει τήν ἔντονη ἀντίθεσή της, τονίζοντας τήν ἀξία τῆς ἡμέρας τῆς Κυριακῆς, ἡ ὁποία δέν εἶναι μόνο ἐργασιακό προνόμιο, ἀλλά εἶναι οὐσιαστικό συνειδητό νομοθέτημα. Ἡ ἀργία τῆς Κυριακῆς, ὡς ἡμέρα καταπαύσεως τῶν ἐργασιῶν, ἀποτελεῖ τήν ταυτότητα τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου καί τυχόν κατάργησή της δημιουργεῖ ἐπιπλέον δυσλειτουργία, ἰδαιτέρως, στόν θεσμό τῆς οἰκογένειας. Ἡ Ἱερά Σύνοδος διαμαρτύρεται πρός κάθε ἁρμόδιο καί ἀπευθύνει ὁλοθυμη ἔκκληση γιά τήν ἀνάγκη σεβασμοῦ καί διατήρησης τῆς θεσμοθετημένης ἀργίας τῆς Κυριακῆς. Μέ τήν εὐκαιρία τῆς εἰσόδου μας στό νέο ἔτος, ἡ Ἱερά Σύνοδος εὔχεται στόν Ἱερό Κλῆρο καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Μεγαλονήσου μας ὑγεία, δύναμη, καλή καί εὐλογημένη χρονιά. Ἡ Ἱερά Σύνοδος δέν ἔπαυσε καί δέν θά παύσει νά συμπορεύεται ἀθόρυβα μέ τούς ἀνθρώπους τοῦ λαοῦ μας, οἱ ὁποῖοι ἀγωνίζονται γιά νά εἶναι ὄρθιοι στούς δύσκολους χρόνους μας… ➢ 28 Ἰανουαρίου 2013 …Μέ τήν εὐκαιρία τῆς Ἑορτῆς τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν, προστατῶν τῶν Γραμμάτων καί τῆς Παιδείας, ἡ Ἱερά Σύνοδος εὔχεται στούς διδάσκοντες καί διδασκομένους κάθε βαθμίδας τῆς Ἐκπαίδευσης τῆς Μεγαλονήσου, πού καί αὐτοί ὑφίστανται τίς συνέπειες τῆς οἰκονομικῆς κρίσεως, πλούσια τή χάρη καί τόν φωτισμό τοῦ Θεοῦ γιά τήν ἐπίτευξη τοῦ ἀληθινοῦ σκοποῦ τῆς γνώσεως, μέ γνώμονα τόν ἑλληνορθόδοξο πολιτισμό, τήν χριστιανική παιδεία καί τό ἦθος τοῦ Γένους μας…
/ ΔΩΡΕΕΣ Γιά τό Πολιτιστικό Κέντρο - Ἐπικοινωνιακό καί Μορφωτικό Ἵδρυμα Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας: Γιά τήν ἀνέγερση τοῦ β΄ ὀρόφου, ἄνωθεν αὐτοῦ: 1) Σεβ. Μητροπ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος 306,50€, 2) Ἐνορία Κρότου 100€ καί 3) κ. Πελαγία Φραγκιουδάκη 30€ Γιά τό περιοδικό «Ἐν Ἐσόπτρῳ»: Ἐνορία Γαλιᾶς 850€ Γιά τό τμῆμα σχολῆς βυζαντινῆς μουσικῆς: Ἐπιμορφούμενοι 255€ Γιά τή Γραμματεία: Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ 1.500€, γιά τήν ἀγορά ὑπολογιστῆ Ἡ Ἱ. Μητρόπολη ἐκφράζει τίς πλέον θερμές εὐχαριστίες της γιά τίς παραπάνω δωρεές οἱ ὁποῖες συνδράμουν στήν ἀνάπτυξη τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ, μορφωτικοῦ καί κοινωνικοῦ ἔργου τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας.Ἐν Ἐσόπτρῳ
23