ἐν Ἐσόπτρῳ
1
ἐν Ἐσόπτρῳ
Περιεχόμενα Προοίμιο
3
Συναξάρι:
Παῦλος ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν
4
Καλοί Λιμένες
7
Ἐκ Φαναρίου…
9
Κώδικας Νταβίντσι (Μιά ἄλλη προσέγγιση)
Τοῦ Παν. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαδάκη Πρωτοσυγκέλλου Ἱ.Μ. Γορτύνης & Ἀρκαδίας
11
Μιά ἄλλη σύνοψη γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Τιμόθεο Τοῦ Μητροπολίτου Γορτύνης & Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου
15
Μαζί μέ τούς γονεῖς
Οἱ καλοί γονεῖς
17
Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους
21
Ἡ ἄσκηση στον σύγχρονο τρόπο ζωής:
Ἡ ἄσκηση μέσα στον γάμο Τοῦ ∆ρ. ∆ημητρίου Καραγιάννη, παιδοψυχιάτρου Θεραπευτή οἰκογένειας
Νεκρολογίες Πολιτιστικό – Πνευματικό Κέντρο καί Ἐπικοινωνιακό
22 29
καί Μορφωτικό Ἵδρυμα Ἱ. Μ. Γορτύνης & Ἀρκαδίας
30
Σταλάγματα Ἁγιότητος Ὕμνος προς την ἀγάπην
31
‘Υπεύθυνος ἔκδοσης: π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος (6975 853535)
Τριμηνιαία Ἔκδοση τοῦ Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
Μέλη Συντακτικῆς Ἐπιτροπῆς Περιοδικοῦ: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης (6974 106929) π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος Στυλιανή Καλεντάκη, Ἀρχαιολόγος - Φιλόλογος
Ἔτος 1ο Τεῦχος 2ο Ἐκδίδεται τῇ προνοίᾳ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου
Ἐπιμέλεια κειμένων: ∆ημήτριος ∆ασκαλάκης, Φιλόλογος - Ἱεροψάλτης Στυλιανή Καλεντάκη, Ἀρχαιολόγος - Φιλόλογος
Ἐκδόσεις: «ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ»
e-mail: esoptro@in.gr
2
ἐν Ἐσόπτρῳ
Προοίμιο Φίλοι Ἀναγνῶστες, Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὑπῆρξε ὁ ἄνθρωπος πού ἀνέλαβε νά μεταφέρει καί νά διαδώσει τό Χριστιανισμό στή ∆ύση. Σέ ὅλη του τή ζωή ἀγωνίστηκε μέ βαθιά πίστη καί ἔνθερμο ζῆλο γιά τήν ἀγάπη τοῦ Σωτῆρα Χριστοῦ. Γιά νά ἐκπληρώσει τό θεάρεστο ἔργο πού τοῦ ἀνατέθηκε ταξίδεψε σέ πολλές περιοχές ἀντιμετωπίζοντας συχνά ἀντίξοες καιρικές συνθῆκες ἤ ἄλλου εἴδους δυσκολίες καί δοκιμασίες. Μία ἀπό αὐτές τίς δυσκολίες, μία κακοκαιρία, ὁδήγησε τό πλοῖο, μέ τό ὁποῖο ταξίδευε, στόν ὁρμο τῶν Καλῶν Λιμένων στήν Νότια Κρήτη. Ἀπό αὐτό τό μέρος ἔγινε ἡ γνωριμία τοῦ Παύλου μέ τό νησί τῆς Κρήτης, ὅπου πραγματοποίησε τό ἀποστολικό του ἔργο τό 63 μ. Χ. Ὡς ἐλάχιστο, λοιπόν, δεῖγμα εὐχαριστίας γιά τή μεγάλη εὐλογία πού δόθηκε στήν Κρήτη καί εἰδικότερα στήν περιοχή τῶν Καλῶν Λιμένων, τό περιοδικό «ἐν Ἐσόπτρῳ» ἀφιερώνει ταπεινά τό παρόν τεῦχος στή μνήμη τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τοῦ ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν.
3
ἐν Ἐσόπτρῳ
Παῦλος ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν εννήθηκε στήν Ταρσό τῆς Κιλικίας, μεταξύ τῶν ἐτῶν 5-15 μ.Χ. Τό ὄνομά του ἦταν Σαούλ, ἐνῶ στούς ἑλληνιστικούς κύκλους τῆς Ταρσοῦ ἦταν γνωστός καί σάν Σαῦλος ἤ Παῦλος. Οἱ γονεῖς του ἦταν Ἑβραῖοι τῆς φυλῆς τοῦ Βενιαμίν, ἀλλά ὁ πατέρας τοῦ εἶχε ἀποκτήσει καί τή ῥωμαϊκή ὑπηκοότητα. Αὐτό τό χαρακτηριστικό ἔδινε σημαντικά προνόμια στόν Παῦλο, πού κληρονόμησε τήν ἰδιότητα τοῦ Ῥωμαίου πολίτη ἀπό τόν πατέρα του. Ἡ ἀνατροφή τοῦ Παύλου βασίστηκε στίς αὐστηρές φαρισαϊκές ἀρχές καί στίς διδασκαλίες τῆς θρησκείας τῶν Πατέρων του. Παράλληλα ὅμως ἡ μόρφωσή του δέχτηκε ἐπιρροές ἀπό τήν ἑλληνιστική σκέψη καί ἰδιαίτερα τή φιλοσοφία τῶν στωικῶν φιλοσόφων, καθώς διδάχτηκε τήν ἑλληνική γλώσσα καί τόν ἑλληνικό τρόπο ζωῆς. Ἦταν ἑπομένως ὁ Παῦλος ἕνα ἄτομο μέ ἰουδαϊκή ἀνατροφή, ἀλλά μέ ἑλληνιστική ἐκπαίδευση. Αὐτό ἦταν τό χαρακτηριστικό πού οὐσιαστικά τόν ἀνέδειξε σέ «Ἀπόστολο τῶν Ἐθνῶν». ∆ιότι ὁ Παῦλος ἦταν αὐτός πού πίστεψε ὅτι ἡ διδασκαλία τοῦ Ἰησοῦ ἔπρεπε νά ἀγκαλιάσῃ
ὅλες τίς φυλές, ὅλα τά χρώματα καί τίς τάξεις καί τό ἐφάρμοσε ταξιδεύοντας σέ ὅλον τόν τότε γνωστό εἰδωλολατρικό κόσμο. Ἔφηβος ἀκόμα ἔρχεται στήν Ἱερουσαλήμ, γιά νά σπουδάσῃ στό πανεπιστήμιο τοῦ Ναοῦ. Αὐτό πρέπει νά ἔγινε μετά τό δράμα τοῦ Γολγοθᾶ, γιατί δέν φαίνεται νά γνώρισε τόν Ἰησοῦ κατά τή δράση του. Ὁλοκληρώνει τίς σπουδές του δίπλα στόν μεγάλο νομοδιδάσκαλο Γαμαλιήλ καί γίνεται καί ὁ ἴδιος νομοδιδάσκαλος. Μάλιστα, πολύ πιθανόν νά ἦταν καί μέλος τοῦ Συνεδρίου. Ἔχοντας τήν ἰδιότητα τοῦ
4
ἐν Ἐσόπτρῳ
νομοδιδασκάλου, ἀποκτᾶ μεγάλη ἐπιρροή στά Ἱεροσόλυμα καί γίνεται ἐνθουσιώδης Φαρισαῖος καί ὁρκισμένος διώκτης τῶν Χριστιανῶν καί μάλιστα ἔλαβε μέρος στόν λιθοβολισμό τοῦ πρωτομάρτυρα Στεφάνου, τό 36 μ. Χ. Πίστευε ὅτι ἔτσι προστάτευε ὅ,τι πολυτιμότερο εἶχε, τή θρησκεία καί τό ἔθνος του. Ἡ μεταστροφή τοῦ Παύλου συνέβη ὅταν ὁ ἴδιος ὡς ἐπικεφαλῆς ἔφιππου ἀποσπάσματος πήγαινε στή ∆αμασκό τῆς Συρίας, μέ σκοπό νά συλλάβῃ ὅλους τούς χριστιανούς καί νά τούς ὁδηγήσῃ στά Ἱεροσόλυμα, κατόπιν ἐντολῆς τοῦ ἀρχιερέα. Ὁ ἴδιος μᾶς περιγράφει αὐτό τό περιστατικό (Πράξεις 22, 6-10): «Ἐνῶ δὲ ἐπροχωροῦσα καὶ ἐπλησίαζα εἰς τὴν ∆αμασκόν, αἴφνης κατὰ τὸ μεσημέρι ἄστραψε γύρω μου ὁλόλαμπρο φῶς ἀπὸ τὸν οὐρανό. Ἔπεσα τότε κάτω εἰς τὸ ἔδαφος καὶ ἤκουσα φωνήν, ποὺ μοῦ ἔλεγε: Σαούλ, Σαούλ, διατί μὲ καταδιώκεις; Ἐγὼ δὲ ἀπήντησα: Ποιὸς εἶσαι Κύριε; Καὶ μοῦ εἶπε: Ἐγὼ εἶμαι ὁ Ἰησοῦς, ὁ Ναζωραῖος, τὸν ὁποῖον σὺ καταδιώκεις. Αὐτοὶ δὲ ποὺ ἦσαν μαζῇ μου, εἶδαν τὸ φῶς, ἐκυριεύθησαν ἀπὸ φόβον, ἀλλά δὲν ἐξεχώρησαν ταὶς λέξεις ἐκείνου, ὁ ὁποῖος μου ὡμιλοῦσε. Ἐγὼ δὲ εἶπα: Τί νὰ κάμω, Κύριε; Ὁ δὲ Κύριος μοῦ εἶπε: Σήκω, πήγαινε εἰς τὴν ∆αμασκόν καὶ ἐκεῖ θὰ σοῦ λεχθεῖ δι’ ὅλα, ὅσα ὁ Θεὸς ἔχει ὁρίσει νὰ κάμῃς ἐσύ». Πράγματι μετά ἀπό αὐτό τό γεγονός, ὁ Παῦλος ὁδηγεῖται χειραγωγούμενος στή ∆αμασκό, γιατί εἶχε τυφλωθεῖ προσωρινά ἀπό τό δυνατό φῶς. Ἐκεῖ, κατηχεῖται καί βαπτίζεται ἀπό τόν Ἀνανία καί ἀντί νά διώξῃ τούς χριστιανούς, ἔγινε κήρυκας τοῦ χριστιανισμοῦ τόσο θερμός, τόσο δραστήριος, τόσο ἀτρόμητος, ὥστε ὀνομάστηκε «Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν» καί κατατάχτηκε μεταξύ τῶν κορυφαίων ἀποστόλων. Ἄν καί δέν ἦταν μαθητής τοῦ Χριστοῦ, ἔλαβε τόν τίτλο τοῦ ἀποστόλου, γιατί στόν χριστιανισμό κλήθηκε ἀπό τόν ἴδιο τόν Ἰησοῦ, ἡ δέ διδασκαλία του ἦταν φυσική συνέπεια τῆς κλήσεως αὐτῆς. Ὁ Παῦλος ἀποσύρεται γιά λίγο στήν ἔρημο της Ἀραβίας, γιά ἀσφάλεια καί γιά νά σκεφθῇ καί κατόπιν ἐπιστρέφει στή ∆αμασκό ὅπου ἀσκεῖ ἱεραποστολικό ἔργο γιά τρία χρόνια. Στή συνέχεια μεταβαίνει
στήν πατρίδα του τήν Ταρσό, περνώντας γιά λίγο ἀπό τά Ἱεροσόλυμα, γιά νά συναντηθῇ μέ τούς άποστόλους καί ἰδιαίτερα μέ τόν Πέτρο. Στήν Ταρσό συνεχίζει τή δράση του γιά μεγάλο χρονικό διάστημα, ἕως ὅτου τόν καλεῖ ἡ ἐκκλησία τῆς Ἀντιόχειας, γιά νά τοῦ ἀναθέσῃ τό ἱεραποστολικό ἔργο στόν ἀχανῆ χῶρο τοῦ εἰδωλολατρικοῦ κόσμου. Ἡ πρώτη περιοδεία τοῦ Παύλου μαζί μέ τόν ἀπόστολο Βαρνάβα εἶναι μεταξύ τῶν ἐτῶν 47-48 μ.Χ. καί περιλαμβάνει τίς περιοχές τῆς Πισιδίας, τῆς Λυκαονίας καί τῆς Παμφυλίας τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τήν Κύπρο καί τήν Ἱερουσαλήμ. Στήν ἑπόμενη περιοδεία του (49-52 μ. Χ.) καί ἀφοῦ εἶχε χωρισθεῖ ἀπό τόν Βαρνάβα, ἐπισκέπτεται καί πάλι τή Μ. Ἀσία μαζί μέ τό Σίλα καί ἀπό ἐκεῖ περνᾷ στούς Φιλίππους τῆς Μακεδονίας (τό φθινόπωρο-χειμῶνα τοῦ 49-50 μ.Χ.) καί συνεχίζει στή Θεσσαλονίκη καί στή Βέροια. Ἱδρύει τίς ἐκκλησίες τῶν Φιλίππων, τῆς Ἔδεσσας καί τῆς Θεσσαλονίκης καί ἀπό ἐκεῖ ἦλθε στήν Ἀθήνα καί στήν Κόρινθο καί ἐπιστρέφει στήν Ἀντιόχεια, μέ ἐνδιάμεσο σταθμό τήν Ἔφεσο. Ἡ τρίτη ἀποστολική περιοδεία του μαζί μέ τόν εὐαγγελιστή Λουκᾶ, τόν βρίσκει νά διασχίζῃ καί πάλι τή Γαλατία καί τή Φρυγία καί νά ἐγκαθίσταται στήν Ἔφεσο, ἄπ’ ὅπου ἐπιχειρεῖ ἐξορμήσεις στήν Ἑλλάδα καί κυρίως στήν Κόρινθο. Τό 57 μ. Χ. ἐπιστρέφει στά Ἱεροσόλυμα, ὅπου καί ἐπιχειρεῖται τό λιντσάρισμά του ἀπό πλῆθος
5
ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἰουδαίων, πού εἶχαν πεισθεῖ ὅτι ὁ Παῦλος δίδασκε ἐναντίον τοῦ Ἰσραήλ καί τοῦ μωσαϊκοῦ Νόμου. Ὁ Παῦλος σώζεται την τελευταία στιγμή ἀπό τόν χιλίαρχο Κλαύδιο Λυσία, πού ἐπεμβαίνει γιά νά καθησυχάσῃ τήν ἀναταραχή πού εἶχε σηκωθεῖ στήν πόλη. Ὁ χιλίαρχος τόν αἰχμαλωτίζει καί ἀποφασίζει νά τόν φυγαδεύσῃ στήν Καισάρεια τῆς Παλαιστίνης, ὅταν μαθαίνει τήν ὕπαρξη συνωμοσίας σαράντα καί πλέον Ἰουδαίων γιά τή δολοφονία τοῦ ἀποστόλου. Ἐκεῖ ὁ Παῦλος παραμένει φυλακισμένος γιά δυό χρόνια (57-59 μ. Χ.), ἕως ὅτου ἀναλαμβάνει νέος ἡγεμόνας στήν πόλη. Τότε τοῦ δίνεται ἡ εὐκαιρία νά δικαστῇ γιά τίς κατηγορίες πού τοῦ ἀπέδιδαν οἱ Ἰουδαῖοι. Αὐτός ὅμως προτιμᾷ νά δικαστῇ ἐνώπιον τοῦ Καίσαρα, ἐφ’ ὅσον ἦταν ῥωμαῖος πολίτης καί ἐφ’ ὅσον ἤξερε ὅτι στά Ἱεροσόλυμα κινδύνευε ἄμεσα ἡ ζωή του. Βέβαια, γιά τούς ῥωμαίους δέν ὑπῆρχε καί δέν ὑπῆρξε ποτέ κάποιο ἔγκλημα πού νά εἶχε διαπράξει ὁ Παῦλος. Ἁπλά τόν κρατοῦσαν δέσμιο γιά νά ἠρεμοῦν τούς συμπατριῶτες του, πού ἐνοχλοῦνταν ἀπό τή διδασκαλία του καί ἀπό τό ἄνοιγμα πού εἶχε ἐπιχειρήσει ὁ Παῦλος στά ἄλλα ἔθνη. Ἔτσι, τό 59 μ. Χ. καί μετά ἀπό ἕνα περιπετειῶδες ταξίδι, καταφθάνει ὁ ἀπόστολος στή Ρώμη. Ἐκεῖ κρατεῖται περιορισμένος γιά ἄλλα δυό ἔτη (59-61 μ.Χ.). Μετά τήν ἀποφυλάκισή του, ἱδρύει στή Ρώμη τήν πρώτη χριστιανική ἐκκλησία καί ἀναλαμβάνει νά φέρῃ εἰς πέρας καί τέταρτη ἱεραποστολική περιοδεία (62-64 μ.Χ.). Σ’ αὐτήν τήν τελευταία του περιοδεία ὁ Παῦλος ἔφτασε μέχρι καί τήν Ἱσπανία. Ἐπιστρέφοντας στή Ρώμη τό 64 μ. Χ., ἔχουμε τή δεύτερη φυλάκισή του καί τό μαρτυρικό του θάνατο μαζί μέ τόν ἀπόστολο Πέτρο τό 67 ἤ τό 68 μ. Χ. κατά τόν διωγμό πού διέταξε ὁ Νέρων. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὑπῆρξε πρωτεργάτης στή διάδοση τοῦ χριστιανισμοῦ στούς ἐθνικούς. Στήν Ἀποστολική Σύνοδο πού ἔγινε τό 49 μ. Χ. στά Ἱεροσόλυμα, αὐτός, ὁ Πέτρος καί ὁ Βαρνάβας ὑποστήριξαν μέ σθένος ὅτι ὅσοι ἀπό τούς εἰδωλολάτρες ἤθελαν νά γίνουν χριστιανοί, δέν θά ἔπρεπε συγχρόνως νά τηροῦν καί τούς κανόνες τοῦ μωσαϊκοῦ Νόμου. Ὁ Ἰάκωβος, ἕνα ἄλλο σημαντικό στέλεχος τῆς Ἐκκλησίας, πρόσθεσε ὅτι ἐκεῖνο πού θά ἔπρεπε νά ζητοῦμε μόνο
ἄπ’ αὐτούς εἶναι νά ἀπέχουν ἀπό τίς προηγούμενες εἰδωλολατρικές τους συνήθειες. Τό ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς Συνόδου καταγράφηκε σέ μία εἰδική ἐγκύκλιο ἐπιστολή, τήν ὁποία μετέφεραν ὁ Παῦλος καί ὁ Βαρνάβας στήν ἐκκλησία τῆς Ἀντιόχειας. Ἐκεῖ, κατά τή διάρκεια μίας σύναξης, διαβάστηκε ἡ ἐπιστολή αὐτή, προκαλώντας συναισθήματα μεγάλης χαρᾶς καί ἱκανοποίησης. Ὁ δρόμος γιά τή διάδοση τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ σέ ὅλον τόν εἰδωλολατρικό κόσμο, εἶχε ἀνοίξει πλέον καί ἐπίσημα ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ὁ Παῦλος δέν δίστασε οὔτε μία στιγμή, στή διάρκεια ἐκπλήρωσης τῆς ἀποστολῆς του. Ἀκόμα καί ὅταν δέν τοῦ ἦταν εὔκολο νά ἐπισκεφθῇ μία περιοχή, φρόντιζε πάντα νά κρατάῃ στό σωστό δρόμο τούς Χριστιανούς μέ τίς ἐπιστολές πού τούς ἔγραφε. Συνολικά ἔγραψε 14 ἐπιστολές: πρός Θεσσαλονικεῖς Α΄ καί Β΄, πρός Κορινθίους Α΄ καί Β΄, πρός Γαλάτας, πρός Ῥωμαίους, πρός Ἐφεσίους, πρός Κολοσσαεῖς, πρός Φιλιππησίους, πρός Φιλήμονα, πρός Τίτον, πρός Τιμόθεον Α΄ καί Β΄ καί πρός Ἑβραίους. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἦταν ἄτομο πού διακρινόταν γιά τό ἦθος του καί γιά τήν ἀφοσίωσή του στό δύσκολο ἔργο πού εἶχε ἀναλάβει. Ποτέ δέν ὑπολόγισε τούς κινδύνους καί τίς ἀντιξοότητες. Πάντοτε ἀνιδιοτελής, δέν ἐπιβάρυνε τήν Ἐκκλησία. Στίς περιοχές πού ἔμενε γιά μεγάλο χρονικό διάστημα ἐξασκοῦσε τό ἐπάγγελμά του (ἦταν σκηνοποιός), γιά νά κερδίζῃ αὐτά πού χρειαζόταν γιά τον βιοπορισμό του. Νοιαζόταν πολύ γιά τούς συνανθρώπους του καί τό ἔδειχνε μέ τούς ἐράνους πού ἔκανε καί μέ τά ἀναρίθμητα θαύματά του. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἦταν αὐτός πού μετέφερε καί ἑδραίωσε τόν Χριστιανισμό στήν Εὐρώπη. Ἦταν ὁ 13ος ἀπόστολος, ὁ «Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν». Ἡ Ὀρθόδοξη ἐκκλησία τιμᾷ τή μνήμη του στίς 29 Ἰουνίου.__
6
ἐν Ἐσόπτρῳ
«...μόλις τε παραλεγόμενοι αὐτὴν ἤλθομεν εἰς τόπον τινὰ καλούμενον Καλοὺς λιμένας, ᾧ ἐγγὺς ἦν πόλις Λασαία» (Πράξεις 27, 8)
Καλοί Λιμένες Τοπογραφία - Στοιχεῖα
Ἱστορία - Ἀρχαιολογία
Ὅρμος τοῦ Λυβικοῦ πελάγους, στίς νότιες ἀκτές τοῦ νομοῦ Ἡρακλείου ἀνάμεσα στ’ ἀκρωτήρια Λίθινο καί Κεφάλας, καί κοντά στήν ἀρχαία πρωτεύουσα τῆς Κρήτης, Γόρτυνα. Στόν ὅρμο βρίσκονται οἱ νησῖδες, ἡ Παπαδόπλακα δυτικά, τό Μεγαλονήσι μέ τό φάρο, τό Μικρονήσι (ἀπόστολος Παῦλος) καί ἡ Τράφος. Ἔχει βάθος 3 ἕως 6 με-τρα μέ ἀμμώδη καί πετρώδη πυθμένα καί παρέχει προστασία ἀπό βόρειους καί δυτικούς ἀνέμους, ἀλλά εἶναι ἀνοιχτός ἀπό τ’ ἀνατολικά καί νότια. Στά παράλιά του βρίσκονται οἱ οἰκισμοί Καλοί Λιμένες καί Πλατιά Περάματα καί πλησίον του ἡ πόλη Λασαία. Ἀπέχει 79 χλμ. ἀπό τήν πόλη τοῦ Ἡρακλείου καί 23 χλμ. από τίς Μοῖρες.
Στήν ἱστορία ἀναφέρεται καί σάν Καλοί Λιμνιῶνες καί ἦταν ἀγκυροβόλιο γιά τά πλοῖα, ἰδιαίτερα τά ἐμπορικά πού ἔκαναν μεγάλα ταξίδια. Οἱ Καλοί Λιμένες στήν Καινή ∆ιαθήκη
Ἦταν τό πρῶτο λιμάνι τῆς Ἑλλάδας ὅπου ἔφθασε τό πλοῖο μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο στό ταξίδι πρός τή Ρώμη. Ἡ πορεία τούς πρός τούς Καλούς Λιμένες δέν ἦταν στά σχέδια τοῦ πλοιάρχου, ἦταν ὅμως ἀναγκαστική, καθώς λόγω βορειοδυτικῶν ἀνέμων παρασύρθηκαν ἀπό τήν ἀρχική πορεία τους καί ἀναγκάστηκαν νά ἀγκυροβολήσουν ἐκεῖ (δές καί Σαλμώνη). Λόγῳ τοῦ ὅτι τό ταξίδι ἦταν ἐπικίνδυνο, ὁ Παῦλος πρότεινε νά μείνουν ἐκεῖ τό χειμώνα, κάτι πού ὅ7
ἐν Ἐσόπτρῳ
μως δέν ἔγινε δεκτό ἀπό τόν ἑκατόνταρχο καί τούς ναῦτες (Πράξεις 27, 9-12). Ἴσως γιατί ἄν καί ἐθεωρεῖτο τό καλύτερο φυσικό λιμάνι στή νότια Κρήτη, δέν παρεῖχε προστασία ἀπό ἀνέμους καί θύελλες νοτιοανατολικῶν κατευθύνσεων καί μάλιστα τήν περίοδο τοῦ χειμώνα. Τό ἴδιο συμβαίνει καί σήμερα. Ἔτσι ξεκίνησαν γιά τόν Φοίνικα. Ἐκ τῶν ὑστέρων ὁ Παῦλος δικαιώθηκε, γιατί στόν Φοίνικα δέν ἔφθασαν ποτέ.
βῶς ἀπέναντι ἀπό τό λιμάνι καί λίγα μόλις μέτρα ὑπάρχει ἠ νησῖδα Μικρονήσι, το ὁποῖο οἱ ντόπιοι ὀνομάζουν νησάκι «ἀπόστολος Παῦλος», καί στό ὁποῖο ὑπάρχουν σύγχρονες ἐγκαταστάσεις γιά τόν ἀνεφοδιασμό ποντοπόρων πλοίων. ∆ίπλα καί γύρω ἀπό τούς Καλούς Λιμένες ὑπάρχουν καταπληκτικές πεντακάθαρες παραλίες, δεξιά ἡ Ψιλή Ἄμμος, τά Στενά πίσω άπό τόν λόφο, καί ἡ Καραβόβρυση, ἐνῶ ἀριστερά τοῦ λιμανιοῦ μία μεγάλη παραλία, ἡ Μακριά Ἄμμος ἤ Ἁλμυρίκια με δύο–τρεῖς γραφικές ταβέρνες. Ὑπάρχει λιμενική ἀστυνομία, τελωνεῖο καί λίγα ἐνοικιαζόμενα δωμάτια μέ ταβέρνες γιά τούς ἐπισκέπτες τῆς περιοχῆς. Τό γεγονός ὅτι ἡ θερμοκρασία παραμένει σέ ὑψηλά ἐπίπεδα ὅλο τόν χρόνο κάνει τά χελιδόνια νά παραμένουν ἐκεῖ τό χειμῶνα. Τό πρόβλημα ὅμως πού δημιουργοῦν οἱ νοτιοανατολικοί ἄνεμοι ἀπό τήν ἀρχαιότητα ὑπάρχει καί σήμερα, ἀρκετά ἔντονο μάλιστα τήν περίοδο τοῦ χειμῶνα. Τόν χειμῶνα στόν οἰκισμό μένουν δύο–τρεῖς οἰκογένειες καί οἱ ἐργαζόμενοι στήν ἑταιρεία ΣΕΚΑ, πού ἔχει τή διαχείρηση τοῦ ἀνεφοδιασμοῦ τῶν πλοίων. ∆εξιά ἀπό τό λιμάνι, πάνω στό λόφο, ἔχει χτιστεῖ ἐκκλησία, προς τιμήν τοῦ Ἀποστόλου Παῦλου, την ὁποία ἐπεσκέφθη ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίους Α΄ στίς 15 Νοεμβρίου 1992. Ἀκριβῶς μπροστά ἀπό τήν ἐκκλησία ὑπάρχει σπηλιά στήν ὁποία σύμφωνα μέ τήν τοπική παράδοση διέμενε ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Στον χῶρο αὐτό θά ἀκούστηκαν γιά πρώτη φορά καί οἱ ὕμνοι τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης, πού ἀναφέρονται στον Ἀπόστολο Παῦλο: «Τά κατά πόλιν δεσμά καί τάς θλίψεις σου, τίς διηγήσεται. Ἔνδοξε Ἀπόστολε Παῦλε...».___
Οἱ Καλοί Λιμένες σήμερα
Οἱ Καλοί Λιμένες ἀνήκουν στόν δῆμο Μοιρῶν, ἀπέχουν 23 χλμ. από τήν πόλη καί γιά νά φτάσῃ κανείς, χρειάζεται τουλάχιστον 35 λεπτά, καθώς ὁ δρόμος ἔχει πολλές στροφές καί ἀνηφορικές. Ὑπάρχει μικρός γραφικός οἰκισμός μέ καθαρή παραλία, ἐνῶ στό μικρό λιμανάκι ἀγκυροβολοῦν ψαρόβαρκες και μικρά ψαροκάϊκα. Ἀκρι-
8
ἐν Ἐσόπτρῳ
Φώτο Μάκης Διακουμάκης
Ἀπό Σεπτό Πατριαρχικό Γράμμα τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριάρχου κ. κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ
Ἡ Α.Θ.Π. Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος στό σπήλαιο ὅπου διέμενε ὀ Ἀπόστολος Παῦλος κατά τήν παραμονή του στούς Καλούς Λιμένες
Ἀριθμ. Πρωτ. 1028 Ἱερώτατε Ἀρχιεπίσκοπε Κρήτης, ὑπέρτιμε καί ἔξαρχε Εὐρώπης, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητέ ἀδελφέ καί συλλειτουργέ τῆς ἡμῶν Μετριότητος, κύριε Εἰρηναῖε, Πρόεδρε τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς ἐν Κρήτῃ Ἐκκλησίας, χάρις εἴη τῇ ὑμετέρᾳ Ἱερότητι καί εἰρήνη παρά Θεοῦ. Ληφθέντα ἠξιολογήθησαν ἐν συνεδρίᾳ τῆς περί ἡμᾶς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τά διά τοῦ ἀπό τῆς ις΄ Ἰουνίου ἐ.ἔ., Ἀριθμ. Πρωτ. 346, γράμματος τοῦ ἀειμνήστου προκατόχου τῆς ὑμετέρας ἀγαπητῆς Ἱερότητος ὑποβληθέντα ἐν ἀντιγράφῳ Πρακτικά τῆς συνεδρίας τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς ἐν Κρήτῃ Ἐκκλησίας τῆς ις΄ Φεβρουαρίου ἐ. ἔ., ἅτινα καί ἐμελετήθησαν ὑπό τῆς εἰς ἥν παρεπέμφθησαν ἁρμοδίας ἐπί τῶν ἐν τῷ ἐξωτερικῷ Ἐπαρχιῶν τοῦ Θρόνου Ἐπιτροπῆς, ὑποβληθείσης ἡμῖν σχετικῆς ἐκθέσεως αὐτῆς. Εἰς ἀπάντησιν, ἐν πρώτοις συγχαίρομεν καί εὐχαριστοῦμεν τῇ ὑμετέρᾳ Ἱερότητι καί τοῖς σεβασμίοις μέλεσι τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου ἐπί ταῖς ληφθείσαις ἐπικαίροις ἀποφάσεσι…………………… Ὅσον ἀφορᾶ εἰς τήν ἀπόφασιν τοῦ Ἱερωτάτου ἀδελφοῦ Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κυρίου Μακαρίου πρός χαρακτηρισμόν τῶν Καλῶν Λιμένων ὡς Ἱεροῦ Τόπου, προτρεπόμεθα, ὅπως καί ἡ ὑμετέρα Ἱερότης γνωρίσῃ τήν γνώμην αὐτῆς ἐν προκειμένῳ, ἵνα ἐν συνεχείᾳ ὁ χῶρος οὗτος ἔνθα ἀπεβιβάσθη ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν Παῦλος ἀνακηρυχθῇ ὡς ἱερός καί διά Πατριαρχικῆς ἡμῶν καί Συνοδικῆς Πράξεως, προωθηθῇ δέ καί ἡ ἔκδοσις ἐπί τούτῳ Προεδρικοῦ ∆ιατάγματος………………. βς΄ Νοεμβρίου κδ΄
9
ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἀπό τό Γράμμα τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου, πρός τό ∆ημοτικό Συμβούλιο Μοιρῶν
Ἀπό τό Γράμμα τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου, πρός τήν Ἱ.Ἐ. Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης
Ἀριθμ. Πρωτ. 363/175/Φ3/16-2-2006 …∆ι᾽ ὅ θερμῶς παρακαλοῦμεν, ὅπως ἀποφασιστικῶς εἰς τήν μείζονα ἀνάδειξιν τοῦ Ἱ. καί Ἁγίου Τόπου τῶν Καλῶν Λιμένων, γενναίως συνδράμητε, "Τόπον Ἱερόν" συννόμως καί ἐπισήμως αὐτόν ἐπονομάζοντες, …καί ὡς διακαῶς σήμερον πρός ὑμᾶς ἐπισήμως ὡς Ἐπίσκοπος καί Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, διατυπώνω τό τῆς ἐμῆς ἐλπίδος, ἱκέσιον αἴτημα… Γενήσεται δέ ὁ τόπος οὗτος εὐρύτερον γνωστός εἰς τήν καθ᾽ ὅλου Ἐκκλησίαν καί πέραν αὐτῆς… Εὐελπιστοῦντες εἰς τήν ταχεῖαν εὐόδωσιν τοῦ αἰτήματος ἡμῶν τούτου…
Ἀριθμ. Πρωτ. 364/176/Φ20/16-2-2006 Εὐσεβάστως ὑποβάλλω τό ὑπ᾽ ἀριθμ. πρωτ. 363/ 175/Φ3/16-2-2006 ἔγγραφον ἡμῶν πρός τό ∆ημοτικόν Συμβούλιον Μοιρῶν περί ἀνακηρύξεως τῶν Καλῶν Λιμένων ὡς "Ἱεροῦ Τόπου" ὅπερ καί ἐψηφίσθη, διά παμψηφίας, …διά τά κατά Νόμον περαιτέρω. Εὐλαβῶς παρακαλῶ, ὅπως ἔχω τήν ἔγκρισιν καί τήν εὐλογίαν τῆς Ἱ. Συνόδου διά τήν ἀνωτέρω πρότασιν καί ὅπως συμπεριληφθῇ τό περιεχόμενον τοῦ ὑπ᾽ ἀριθμ. πρωτ. 363/175/Φ3/16-2-2006 ἡμετέρου ἐγγράφου εἰς τά Πρακτικά τῆς Ἱ. Συνόδου. Μετά βαθυτάτου σεβασμοῦ. † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος
∆ιάπυρος πρός Θεόν εὐχέτης πάντων ὑμῶν. † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος
Ἀπό τό Γράμμα τοῦ Σεβ. Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κ. κ. Εἰρηναίου, πρός τήν Α.Θ.Π. τόν Οίκουμενικό Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαῖο. ΙΕΡΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΣΎΝΟ∆ΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ
Ἀριθμ. Πρωτ. 719/18-12-2006 Παναγιώτατε, Ἀναφερόμενος εἰς τό ἀπό 24 Νοεμβρίου 2006 ὑπ᾿ ἀριθμ. 1028 σεπτόν Ἔγγραφον τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος, ἀναφέρομεν καί γνωρίζομεν τῇ Μητρί Ἐκκλησίᾳ,…Σχετικῶς πρός τήν Ἀπόφασιν τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου, περί χαρακτηρισμοῦ τῶν Καλῶν Λιμένων, ὡς τόπου Ἱεροῦ, εὐσεβάστως ἀναφέρομεν, ὅτι συμφωνοῦμεν καί ἀποδεχόμεθα προσωπικῶς τήν σχετικήν θέσιν τοῦ ἀναφερθέντος Ἀδελφοῦ Σεβ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, ὡς αὕτη ἔχει περιληφθεῖ εἰς τό ἔγγραφον Αὐτοῦ. Τά ἀνωτέρω ἀναφέροντες εἰς ἀπάντησιν καί πρός ἐνημέρωσιν τῆς Μητρός Ἐκκλησίας καί τῆς Ὑμετέρας Θεολέκτου Κορυφῆς, διατελοῦμεν. Μετά βαθυτάτου σεβασμοῦ. † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος
∆ημοτικό Συμβούλιο ∆ήμου Μοιρῶν Τό ∆ημοτικό Συμβούλιο Μοιρῶν, μετά ἀπό πρόταση τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κήρυξε τούς Καλούς Λιμένες, χῶρο ἀποβίβασης τοῦ Ἀπ. Παύλου, ὡς Ἱερό Χῶρο μέ ὁμόφωνες ἀποφάσεις 68/2000 καί 19/2006.
10
ἐν Ἐσόπτρῳ
(Μιά ἄλλη προσέγγιση) Τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαδάκη Πρωτοσυγκέλλου Ἱ. Μ. Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας
Β΄ Μέρος (συνέχεια) καλλιτέχνης, λοιπόν, καί κατ’ ἐξοχήν ὁ ζωγράφος διαθέτει φαντασία γιά νά ἀποδώσῃ μέ τόν χρωστήρα του ὄχι αὐτό πού βλέπει (πορτραῖτο, τοπίο), ἀλλά ἕνα ἱστορικό πρόσωπο ἤ ἱστορικό γεγονός πού δέν εἶδε ποτέ. Οἱ μεγαλύτεροι ζωγράφοι ἔφτασαν στό ἀπόγειο τῆς τέχνης τους ἐμπνευσμένοι μέσα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή (Παλαιά καί Καινή ∆ιαθήκη) καί ἰδιαίτερα ἀπό τή ζωή τοῦ Χριστοῦ. Ἕνας ἀπό αὐτούς, ὁ κορυφαῖος ἴσως Ντά Βίντσι, μέ τό ταλέντο του ἄφησε τή φαντασία του νά δουλέψῃ καί ἔφτιαξε αὐτόν τό Μυστικό ∆εῖπνο, γιά τόν «κώδικα» δῆθεν τοῦ ὁποίου ὁ τόσος θόρυβος. Πολλοί εἶναι οἱ ζωγράφοι πού ζωγράφισαν τόν Μυστικό ∆εῖπνο σέ ὅλες τίς τεχνοτροπίες ὁ καθένας ἀνάλογα μέ τό ταλέντο τοῦ χρωστῆρος του καί τή φαντασία του. Ἑπομένως, ὅσοι ζωγράφισαν τό Μυστικό ∆εῖπνο, ζωγράφισαν καί κάτι διαφορετικό ὅπως ὁ χῶρος, οἱ μορφές, ἡ ἔκφραση κ.λ.π. Κανείς ὅμως, ὅπως εἶναι φυσικό, δέν τό ζωγράφισε ὅπως ἔγινε, ἀφοῦ ὑπάρχει ἄγνοια χώρου, μορφῶν, ἐκφράσεως κ.λ.π. Ἐδῶ ὑπάρχει μία φράση «κλειδί» πού μπορεῖ νά μᾶς βοηθήσῃ νά καταλάβουμε βαθύτερα αὐτή τή σημαντική ἔννοια: Στήν ποίηση ὑπάρχει ἡ φράση «ποιητικῇ ἀδείᾳ», δηλαδή παρέχεται στόν ποιητή ἡ
ἀνοχή νά ἐκφραστῇ ὅπως θέλει, χωρίς νά τοῦ προσάψουν γι’ αὐτό ἐνοχή γιά προσβολή κ.λ.π. Ἔτσι καί ὁ ζωγράφος, ἀκόμη καί σέ ἱστορικά ἱερά πρόσωπα ἤ ἱερά θέματα (περιστατικά τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας, τῶν Ἁγίων), μπορεῖ μέ τή φαντασία του νά ζωγραφίσῃ, ὅπως ἐμπνέεται. Ἔτσι καί ὁ Ντά Βίντσι. Ὅπως ἐμπνεύστηκε, ἔτσι καί ζωγράφισε τόν Μυστικό ∆εῖπνο. Ὡστόσο πρέπει νά ποῦμε, ὅτι παρατηρώντας τό ἔργο του αὐτό, συμπεραίνουμε ὅτι, ἤ δέν εἶχε διαβάσει περί τοῦ γεγονότος ἀπό τήν Ἁγία Γραφή ἤ τό μελέτησε πλημμελῶς ἤ ἐν γνώσει του θέλησε νά ξεφύγῃ γιά νά πρωτοτυπήσῃ. ∆έν τόν ἐνδιέφερε αὐτό καθ’ αὑτό τό γεγονός τοῦ Μυστικοῦ ∆είπνου ὡς γεγονός ἱστορικό, ὅπως καταγράφεται στό Εὐαγγέλιο, ἀλλά τόν ἐνδιέφερε μόνο ἡ ζωγραφική του παράσταση ὡς ὡραία τέχνη γιά τά μάτια τοῦ θεατῆ. Νά γιατί ἡ ἁγιογραφία τῆς καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολῆς, ἡ ἁγιογραφία τῆς βυζαντινῆς τεχνοτροπίας τῆς βυζαντινῆς καί μεταβυζαντινῆς περιόδου, εἶναι τέχνη ἁγιασμένη καί λατρευτική. ∆ιότι ἐκεῖνοι πού ἁγιογραφοῦσαν, εἶχαν φόβο Θεοῦ καί ἁγία ζωή, κάτι πού δέν τούς ἐπέτρεπε νά ξεφεύγουν ἀπό τό παραδεδομένο ἱστορικῶς. Τά ὑπόλοιπα, τά ἐνεργοῦσε ἡ ἀπαθής φαντασία τους. Τότε, καί διάβαζαν καί ρωτοῦσαν καί ἐπιβλέπονταν ἀπό τούς γνῶστες τῶν θεμάτων. Κάνω τή διάκριση αὐτή λέγοντας γιά τούς τότε, διότι πολ-
11
ἐν Ἐσόπτρῳ
λοί ἀπό τούς σημερινούς ἀντιγραφεῖς ἁγιογράφους, κάνουν μέν τά ἔργα τούς ὡς ἀντιγραφεῖς μόνο τῆς ἱερῆς τεχνοτροπίας, ἀλλά πέφτουν σέ τέτοια λάθη τερατώδη ὡς πρός τό δόγμα καί τήν ἱερή ἱστορία, πού ἀνατριχιάζει κανείς. Τότε ἡ ἁγιογραφία ἦταν τέχνη μυσταγωγική, γι’ αὐτό καί ἦταν πολύ εὔστοχη ἡ φράση τῶν πατέρων, ὅτι «οἱ εἰκόνες εἶναι τά βιβλία τῶν ἀγραμμάτων». Στόν Μυστικό ∆εῖπνο, λοιπόν, τῆς ἱερῆς βυζαντινῆς ἁγιογραφίας, ἕνα ἀπό τά βασικά πρόσωπα πού προσπαθοῦσαν νά ἀποδώσουν ἦταν αὐτό τοῦ Ἰούδα, ὁ ὁποῖος ἐγκατέλειψε τό ∆εῖπνο, ἀφοῦ τοῦ ἔπλυνε ὁ Χριστός τά πόδια, ὅπως καί τῶν ἄλλων μαθητῶν, κοινώνησε, παραθεώρησε καί αὐτές τίς προειδοποιήσεις τοῦ Χριστοῦ γιά τήν εὐθύνη τῆς προδοσίας, κι ὅμως πῆγε καί Τόν πρόδωσε. Οἱ ἁγιογράφοι αὐτοί, ἀπέδιδαν πάντοτε στό πρόσωπο τοῦ Ἰούδα ἀπέχθεια, κάνοντας τόν δύσμορφο, στό χέρι του τοποθετοῦσαν τό πουγκί μέ τά χρήματα, πού εἶχε διπλή ἔννοια, πρῶτον γιατί κρατοῦσε τό ταμεῖο τῆς κοινότητας τῶν 12 καί δεύτερον τά χρήματα τῆς προδοσίας πού εἶχε ἤδη πάρει, γιά νά παραδώσῃ τό Χριστό. Ἀκόμη τόν ἀπέδιδαν μέ τό δείκτη τοῦ χεριοῦ του νά ρωτᾷ ὑποκριτικά, ἄν εἶναι αὐτός ὁ προδότης. Στόν Μυστικό ∆εῖπνο τοῦ Ντά Βίντσι, δέν ὑπάρχει
τίποτε τό διακριτικό γιά τό ποιός εἶναι ὁ Ἰούδας καί αὐτό εἶναι μία ἰδιαίτερα σημαντική παράλειψη, χωρίς νά ξέρουμε ἄν ἦταν σκόπιμη ἤ ὄχι. Πάντως αὐτή ἡ παράλειψη εἶναι ἱστορικῶς καί θεολογικῶς ἀπαράδεκτη γιά τήν ἱστόρηση τοῦ γεγονότος. Ὑπάρχει καί μία παλιά ἱστορία πού κατασκευάσθηκε γιά νά δικαιολογήσῃ τήν ἀπουσία τοῦ Ἰούδα πού ὡστόσο εἶναι καί πολύ διδακτική. Γιά νά ἀποδώσῃ τά πρόσωπα τοῦ Μυστικοῦ ∆είπνου ὁ Ντά Βίντσι, ἔψαξε καί βρῆκε διάφορους ἀνθρώπους πού τοῦ πόζαραν, ἀκόμη καί γιά τόν Χριστό. Ἐπί 20 χρόνια λέει ἡ ἱστορία αὐτή, ὅτι ἔψαχνε γιά νά βρῇ τό πρόσωπο πού θά ἤθελε νά τοῦ ποζάρῃ γιά Ἰούδας καί δέν τό εὕρισκε καί ὁ Πάπας διαμαρτυρόταν γιά τό κενό τοῦ πίνακα. Τέλος, κάποιος τοῦ εἶπε ὅτι στήν τάδε φυλακή βρισκόταν ἕνας μέ τρομακτικό πρόσωπο πού θά ταιρίαζε γι’ αὐτή τή δουλειά. Τόν ἐπισκέφθηκε λοιπόν, τόν εἶδε καί ἀποφάσισε τελικά νά του ποζάρῃ. Ὅταν τοῦ τό πρότεινε, τοῦ εἶπε ὁ ἐγκληματίας˙ «δέ μέ θυμᾶσαι;», «Ποιός εἶσαι τόν ῥώτησε ὁ ζωγράφος». «Εἶμαι αὐτός, πού πρίν 20 χρόνια σου πόζαρα καί ἔφτιαξες τό Χριστό!». Τά διδακτικά συμπεράσματα τῆς ἱστορίας αὐτῆς, εἶναι πολλά....! Πάντως ἐπιβεβαιώνει τήν παρατήρησή μας γιά τήν ἀπουσία τοῦ Ἰούδα ἀπό τόν πίνακα. Τό ὅτι τελικά δέν τόν ἀπέδωσε ζωγραφικά ὅπως ὅλοι οἱ ζωγρά-
12
ἐν Ἐσόπτρῳ
φοι, δηλαδή ἰδιαίτερα δύσμορφο, μπορεῖ νά ὑποθέσῃ κανείς καί κάτι ἄλλο ἐπίσης διδακτικό. Ὅτι δηλαδή, ὁ Ἰούδας κι ὁ κάθε Ἰούδας τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας, δέν ἔχει ἐγκληματικά χαρακτηριστικά πού τόν προδίδουν, ἀλλά...... κανονικά! Ἡ προδοτική πράξη του εἶναι αὐτή πού τόν κάνει στίς συνειδήσεις τῶν ἄλλων, τέρας, ὅπως εἶναι καί στήν ψυχή. ∆εξιά τοῦ Χριστοῦ τοποθετεῖται ὁ Ἰωάννης, ὁ ἠγαπημένος μαθητής, ὁ ὁποῖος ἦταν πολύ νέος καί συγγενής τοῦ Χριστοῦ κατά σάρκα, διότι κατά τό ἀνθρώπινον ἦταν ἀνεψιός του. Γιός τοῦ Ζεβεδαίου καί τῆς Σαλώμης, ἡ ὁποία ἦταν θυγατέρα τοῦ Ἰωσήφ τοῦ Μνήστορος ἀπό τήν πρώτη του γυναίκα. Ἄν ὁ Κύριος τότε ἦταν 33 ἐτῶν, πόσο θά ἦταν ὁ ἀνεψιός του; Στόν Μυστικό ∆εῖπνο, ὁ Ἰωάννης μέ βάση τήν Εὐαγγελική μαρτυρία, ἔπεσε μέ τρυφερότητα στό στῆθος τοῦ Ἰησοῦ καί τόν ῥώτησε ποιός θά τόν παραδώσει. Γι’ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία τόν ἀποκαλεῖ «ἐπιστήθιο». Τό ἔκανε αὐτό μέ τό θάρρος της συγγένειας, ἀλλά καί τῆς ἰδιαίτερης ἀγάπης πού τοῦ εἶχε ἐκδηλώσει ὁ Χριστός. Στή βυζαντινή ἁγιογραφία, ἔτσι, μέ βάση τήν ἀλήθεια τοῦ γεγονότος, παρουσιάζεται. Στήν παράσταση τοῦ Ντα Βίντσι, οὔτε αὐτό ὑπάρχει. ∆έν τόν τοποθετεῖ στό στῆθος τοῦ Ἰησοῦ, ἀλλά ἐκ δεξιῶν του σέ ἀπόσταση. Ἔτσι τό φαντάστηκε, ἔτσι τό θέλησε ἡ καλλιτεχνική του ἔμπνευση, γιατί κατά τήν ταπεινή μου ἄποψη ἤθελε νά ἀποφύγῃ κάθε καθιερωμένη στάση τῶν προσώπων τοῦ Μυστικοῦ ∆είπνου, ὅπως τά εἶχαν οἱ ἄλλοι ζωγράφοι, μέ βάση τά ἱστορικά γεγονότα πού ὑπάρχουν στό Εὐαγγέλιο. Αὐτή ὅμως ἡ ἐλευθεριάζουσα πρωτοτυπία πάνω σέ συγκεκριμένο ἱερό περιστατικό, δημιούργησε τίς παρεξηγήσεις μέ κύρια αὐτή τῆς λεγόμενης «Μαγδαληνῆς». Ὁ Ἰωάννης λόγω τῆς νεότητός του σέ σύγκριση μέ τούς ἄλλους μαθητές, παρουσιάζεται ἀγένειος καί στή βυζαντινή ἁγιογραφία. Καί ἰδιαίτερα ὡραῖος. Αὐτό ὑπῆρξε κοινή γραμμή γιά τήν ἁγιογραφική συνέχεια Ἀνατολῆς καί ∆ύσεως. Ὅσο δύσμορφος ἔπρεπε νά παρουσιάζεται ὁ προδότης Ἰούδας, τόσο ἀντίθετα ὄμορφος ἔπρεπε νά παρουσιάζεται ὁ ἠγαπημένος νεαρός μαθητής Ἰωάννης. Ἀπό ἐδῶ καί κάτω ἀρχίζει μπλέξιμο μέ τήν τόσο παρεξηγημένη Μαρία τή Μαγδαληνή, τήν ὁποία κά-
ποιες ‘‘λογοτεχνικές’’ ἀρρωστημένες φαντασίες, τήν ἤθελαν πόρνη μετανοημένη, καί ἄλλες πού προχώρησαν ἀκόμη πιό πέρα διαπερνώντας τό τεῖχος τῆς ἁμαρτίας καί βλασφημίας, ἐρωμένη τοῦ Χριστοῦ!!! Τήν παρεξήγηση θά ὑφίστατο ἀργότερα πάλι ἀπό ἀρρωστημένες φαντασίες καί ἡ ὁσία Κασσιανή ἡ
ποιήτρια. Ἡ Μαρία Μαγδαληνή ἦταν μία κοπέλα δαιμονισμένη πού θεράπευσε ὁ Χριστός καί ἀπό εὐγνωμοσύνη, ὅπως μποροῦσε, τόν διακονοῦσε. Ἀξιώθηκε νά τόν δῇ Ἀναστημένο καί ἔγινε ἡ δεύτερη Ἰσαπόστολος μετά τή Σαμαρείτιδα Φωτεινή. Πουθενά στό Εὐαγγέλιο οὔτε στήν Πατερική Παράδοση ὑπάρχει ὑπαινιγμός πού θά τροφοδοτοῦσε αὐτούς τούς ἰσχυρισμούς καί βλάσφημους λογισμούς γιά τόν Κύριο, ὁ ὁποῖος ὡς πρός τά σαρκικά ἁμαρτήματα, ἦταν μέν Αὐτός πού συγχώρησε τίς μετανοημένες πόρνες καί μοιχαλίδες, ἀλλά καί Αὐτός πού προχώρησε σέ βάθος τό θέμα τῆς ἐνοχῆς, δηλαδή τήν ἐντός τῆς καρδίας μοιχεία διά τῆς ἐπιθυμίας.
13
ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἡ Κασσιανή ἦταν μοναχή καί ποιήτρια (ὑμνογράφος) ἡ ὁποία ἔγραψε τό ὡραῖο τροπάριο γιά τήν πόρνη τοῦ Εὐαγγελίου πού μετανόησε καί γιά νά ἐκφράσῃ στόν Κύριό τη μετάνοιά της, ἀγόρασε ἀκριβό μύρο μέ τό ὁποῖο τοῦ ἄλειψε τά πόδια. Ἡ φαντασία τοῦ Ντά Βίντσι, θέλοντας νά ἀποδώσῃ ὡραιότητα στόν νεαρό μαθητή Ἰωάννη, «προκάλεσε» τίς φαντασίες τῶν δημιουργῶν του λεγόμενου «κώδικα» νά μιλήσουν γιά ἔκδηλη θηλυπρέπεια, μέχρι πού ἔφτασαν νά ποῦνε πώς εἶναι ἡ Μαγδαληνή. Κι ἐπειδή τό ψέμα ἀκολουθεῖ ἄλλο ψέμα, μετά τό βλάσφημο κατασκεύασμα περί Μαγδαληνῆς, ὡς ἐρωμένης τοῦ Χριστοῦ, ἔπρεπε νά ἀκολουθήσῃ καί τό χειρότερο, ὅτι δηλαδή ὁ Χριστός εἶχε καί σαρκικούς ἀπογόνους πού φθάνουν ὡς τίς μέρες μας. Αὐτό τό ἀχαλίνωτο της ἀρρωστημένης φαντασίας ἔγινε ἡ «κακή μοίρα» τῶν ἁγίων του Χριστοῦ, διότι στήν πλειονότητά τους πέρασαν ἀπό τό καμίνι τῆς πολύμορφης συκοφαντίας τήν ὁποία πλήρωσαν ἐν ζωῇ, καί κάποιοι ἀπό αὐτούς μετά θάνατο ἀκόμη. Ὅλες αὐτές τίς περιπέτειες τίς εἶχε προείπει ὁ Χριστός γιά ὅσους θά τόν ἀκολουθοῦσαν. Κι ἐπειδή καί γιά τόν ἴδιο, ὅπως ἀποδεικνύεται δυό χιλιάδες χρόνια, δέν σταμάτησαν νά λένε αἱρετικά καί αἰσχρά πράγματα, εἶναι ἑπόμενο νά λένε καί γιά τούς δικούς Του καί μετά τόν θάνατό τους. Ἀφοῦ λοιπόν θέλουν νά ὑποστηρίξουν αὐτό, ἐπειδή ἔτσι νομίζουν ὅτι ἔκανε ὁ Ντά Βίντσι, πρέπει λέει νά τό δεχθοῦμε. Ὁ Ντά Βίντσι, ὅμως ἄν μποροῦσε νά μιλήσῃ ἀπό τόν τάφο του, θά τούς ἀποκαλοῦσε τρελούς. Ἀπό ’κεῖ καί πέρα ἡ φαντασία προχωρᾷ ἀκόμη περισσότερο! Γιά νά βρίσκεται δηλαδή ἡ ‘‘Μαγδαληνή’’ στόν Μυστικό ∆εῖπνο καί μάλιστα στά δεξιά του Ἰησοῦ, αὐτό ἔγινε, διότι οἱ μαθητές εἶχαν ἀποδεχθεῖ τή «σχέση» τους! Ἡ σκοπιμότητα τῆς παρερμηνείας τῆς παράστασης αὐτῆς τοῦ Μυστικοῦ ∆είπνου τοῦ Ντά Βίντσι, εἶναι προφανής. Ἕνα μεγάλο ψέμα, μία μεγάλη βλασφημία πού ἀφοροῦσε στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ καί ἡ ὁποία θά κλόνιζε συνειδήσεις ὡς πρός τήν πίστη σ’ Αὐτόν, ἔπρεπε νά συνδεθῇ μέ ἕνα μεγάλο πρόσωπο – μύθο. Ὁ ἴδιος θά συμφωνοῦσε; ∆έν μπορεῖ νά μιλήσῃ δυστυχῶς! Καί τό λερωμένο χρῆμα, ἔπρεπε νά βγῇ.
Μαρία Μαγδαληνή
Βρῆκαν καί τό ὄνομα «κώδικας» τόν ὁποῖον καί …. ἔσπασαν: Συμπέρασμα: Ἁπλές γνώσεις τοῦ Εὐαγγελίου καί ἁπλές γνώσεις βυζαντινῆς ἁγιογραφίας, εἶναι οἱ προβολεῖς πού ἀποκαλύπτουν τό μέγα ψεῦδος, σέ ὅ,τι ἀφορᾷ τήν ἱστορική ἀλλά καί τή θεία ἀλήθεια. Τώρα, τό παραμύθι αὐτό τοῦ «κώδικα Ντα Βίντσι» πού σχετίζεται μέ τίς δραστηριότητες τῆς Ῥωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, παίρνει τίς θέσεις του μαζί μέ τά ἄλλα παραμύθια τοῦ εἴδους. Παραμύθι τό βιβλίο, παραμύθι συντετμημένο καί ἡ ὁμώνυμη ταινία. Ἐμᾶς δέν μᾶς ἐνδιαφέρουν τά παραμύθια αὐτά, παρά μόνο ὅσα διεστραμμένα καί βλάσφημα γράφηκαν γιά τό Χριστό. Οἱ πικρές ἱστορικές ἀλήθειες γιά τίς ὁποῖες ἐνέχεται ἡ Ῥωμαιοκαθολική Ἐκκλησία, εἶναι ἄλλες.-
14
ἐν Ἐσόπτρῳ
Μιά ἄλλη σύνοψη γιά τόν Ἀρχιεπίσκοπο Τιμόθεο πάντοτε ζωντανός στή μνήμη μας Ἀρχιεπίσκοπος ἦταν μία δυνατή προσωπικότητα. Ἐργάστηκε φιλότιμα, ἐθεράπευσε τό πρόσωπο τοῦ πονεμένου ἀνθρώπου, ἔθρεψε φτωχούς, περιέθαλψε ἀδυνάτους καί ἀποκατέστησε ὀρφανά. Ἔδωκεν ἀκούραστα ὁ μακαριστός Ἱεράρχης μέ τήν ὁλοπρόθυμη δική του χαρακτηριστική φιλανθρωπική πρωτοβουλία, στήν ἀγαπημένη του Γόρτυνα, «τήν πρώτη ἀγάπη μου», ὅπως τήν ἔλεγε. Ἐκεῖ, μέ τά λίγα διαθέσιμα μέσα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, μέ τίς προσφορές τῶν ἐπωνύμων καί ἀνωνύμων, κατά τήν πρώτη φάση τῆς ἐπί γῆς Ἀρχιερατείας του, στή Μεσαρά τῶν Ἁγ. Ἀποστολικῶν Παραδόσεων καί τῶν θρύλων, στήν Καλυβιανή, μέσα στήν πεῖνα καί τίς τότε καί τόσες ἀνέχειες τῶν καιρῶν. Ὅπλα του ὑπῆρξαν ἡ ἀξιομίμητη ἀνεξικακία, ἡ προσευχή γιά τόν ἀποσκορακισμό τῶν πονηρῶν λογισμῶν καί πειρασμῶν πού παρουσιαζόντουσαν ἀπό «ἀνθρώπινες ἀδυναμίες», ὅπως τίς χαρακτήριζε, πάνω στό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἄλυτη σιωπή τῆς ἐσωτερικῆς περίσκεψης κατά τήν ὥρα τῆς καταιγίδας, ἡ ἀδιατάρακτη ὑπομονή γιά τήν ἐπικράτηση τῆς γαλήνης καί τῆς εὐηνεμίας στούς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἀταλάντευτη σταθερότητα, ἡ καρτερία, ἡ πολυπόθητη ἐλπίδα καί ἡ ἀενάως ἐπιδιωκομένη διεργασία γιά τήν πολύτιμη διατήρηση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς εἰρήνης καί ἑνότητος. Εἶχε τήν τέχνη τῆς τεθλασμένης διαφυγῆς τῶν πειρασμῶν πού φαινόταν ἀπό πρώτης ὄψεως ὡς ἀδυναμία, μέ ἐσωτερική τεταμένη προσοχή, μή θεατή πολλάκις ἤ νά ἐκφράζεται σέ πολλούς καί χωρίς νά μεταδίδῃ ἀνοικτά τούς πόνους πού ὑπέφερε ἀπό διάφορες ἀχαριστίες. Εἶχε πολλές ἀρετές πού δέν εἶναι σω-
στό νά ἀπαριθμοῦμε γιά νά μή θεωρηθῇ ὅτι ἐδῶ ἐγκωμιάζουμε προσωπολατρικά, κάτι ξένο πρός τήν ἁγιοπατερική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Εἶχε τήν ἐπιμονή στό καθῆκον καί πρό πάντων στή γνώση τῶν Ἁγ. Γραφῶν. Εἶχε τήν ὁμολογία ὑπέρ Χριστοῦ, πίστευε στήν Ἐκκλησία τῶν Ἀποστολικῶν xρόνων. Εἶχε σοφία ἀπό τά πολλά του χρόνια στήν ὑπηρεσία τῆς Ἐκκλησίας, ἀπό τίς εὑρύτερες σπουδές στά Πανεπιστημιακά Ἱδρύματα πού πέρασε καί ἀπό τή φιλοσοφική ἐνημέρωση καί παιδεία του, ἐνθυμούμενος πολλάκις τούς μεγάλους δασκάλους του, τῆς τότε κλασικίζουσας Ἀθήνας. ∆έν δεχόταν εὔκολα τή νεώτερη θεολογική ἔρευνα. Ἔμενε προσηλωμένος εἰς ὅ,τι ἔμαθε καί εἰς ὅ,τι διδάχθηκε. Τό σημαντικότερο ἦταν ὅτι παραδινόταν στό ἔλεος τοῦ Πανάγαθου Θεοῦ καί εἶχε αὐστηρή κριτική διάθεση γιά τίς παραπαίουσες μονοθεϊστικές θρησκεῖες τοῦ κόσμου μέ δριμύτατη πολλάκις κριτική γιά τήν κοσμικοποίηση τοῦ ἱεροῦ καί τήν ἀπόκλιση τῆς Χριστιανικῆς Εὐρώπης ἀπό τίς Εὐαγγελικές ἀρχές. Κατά τίς ἡμέρες, τῆς ἐκδημίας του, ἀκούστηκαν
15
ἐν Ἐσόπτρῳ
καί γράφτηκαν πολλά, ἑστιασμένα κυρίως περί τήν φιλανθρωπική προσφορά καί δραστηριότητά του. Ὑπάρχουν ὅμως καί ἄλλες, ἐξ ἴσου ἀξιόλογες πτυχές τοῦ ἔργου καί τῆς προσφορᾶς του, πού κάποτε πρέπει νά γράψουμε ἀναλυτικῶς γι’ αὐτές. Τά φιλανθρωπικά εἶναι βλέπετε τά εὐκόλως ἀνιχνεύσιμα καί τά ἀμέσως ἐπαινετά σήμερα ἀπό τούς ἀνθρώπους, τά ἐν γένει διαμειβόμενα τῆς κάθε κοινωνικῆς προσφορᾶς. Καλά καί ἄξια καί σωστά. Θεολογικῶς ὅμως εἶναι μέν ἡ ἀπόρροια μιᾶς φιλόθεης ἔκφρασης, ἀλλά καί μιᾶς ἄμεσης ἀντίδρασης πού τρέχει νά καλύψῃ συνήθως τή φωνή τῆς ἐνοχῆς, τῆς ἐσωτερικῆς, ὑπαρξιακῆς ἐγκατάλειψης τοῦ Θεοῦ, τῆς ἀποστροφῆς τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου ἀπό ἄλλες βαθύτερες πνευματικές ἀναζητήσεις, μέ τήν ταχεία, ἀνταποδοτική, ἀνθρωπόμορφη ἔξοδο, λύσεως τοῦ δράματος τῆς ἐξορίας τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Παράδεισο τοῦ Θεοῦ. Ὅμως γιά τόν μακαριστό Ἀρχιεπίσκοπο, πράγμα πού δέν κατάλαβαν ἀκόμα καί πολλοί κατά καιρούς κοντά σ᾽ αὐτόν ἄνθρωποι, τό κύριο ἦταν ἡ πίστη. Ἡ πίστη πρῶτον καί ἐν συνέχειᾳ ἡ δι᾽ ἔργων καί ἀγάπης ἐνέργεια αὐτῆς, ὡς ἀπροϋπόθετη ἀφιέρωση, γιά τή δημιουργία, ὅπως ἔλεγε συχνάκις, ἑνός χριστιανικοῦ κόσμου καί μιᾶς κοινωνίας στηριγμένης στίς πηγές. Ἐξ ἄλλου αὐτό συνάγεται ὡς κεντρική ἰδέα καί ἀπό ὅλα τά περιεχόμενα τῶν βιβλίων καί ἄρθρων πού ἔγραψε. Ζοῦσε μέ τό ὅραμα ἑνός ἐφαρμοσμένου Χριστιανισμοῦ στά πλαίσια μιᾶς δυνατῆς κοινωνικῆς παρουσίας του. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ἔμενε μόνο στήν ἐπαινούμενη φιλανθρωπική διακονία. Γιά τοῦτο, αὐτός ὁ ἴδιος ὁ ἱδρυτής τοῦ μεγαλυτέρου σύγχρονου κοινωνικοῦ ἔργου ἐν Κρήτῃ, ἔλεγε καί μή σᾶς φανῇ παράξενο, ὅτι ἡ Ἐκκλησία πρέπει νά βρῇ νέες μορφές διακονίας. Ἔλεγε: «Ὁ ἱδρυματικός καί οἰκοτροφειακός Χριστιανισμός ἔδωσε αὐτό πού εἶχε σέ σχέση μέ τήν ἐποχή του». Ἐλάμβανε δηλαδή τά ἐρεθίσματα τῶν καιρῶν, μένοντας εἰς ὅ,τι ἔμαθε καί ἔζησε, ἀλλά προχωροῦσε στήν παρά πέρα ἀναζήτηση. ∆έν ἦταν ὅπως πολλοί νομίζουν, ἕνας καί κάποτε, ἐκφραστής μίας ὑπερωριμασμένης φιλανθρωπίας. Εἶχε ἀγωνίες καί συνεχεῖς ἀνώτερες ἀναζητήσεις καί ἤξερε μέ τέχνη σέ ποιόν πρέπει νά πῇ καί μέχρι ποίου βαθμοῦ τί, ὥστε νά ὠφεληθῇ. Τό τί εἶχε μέσα του γιά τό αὔριο
ἦταν πολύ ἀληθινό, μή ὑποκριτικό καί κατευθυνόμενο πάντοτε γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Ἀναζήτησεν ἕως τοῦ γήρατός του, μέχρι τέλους, μυστικῶς, τήν ποιμαντική τῆς προσέγγισης τῆς αὔριον, ὡς ἄνθρωπος καί ὡς Ἱεράρχης τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ.-
† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος (Ἕνα μέρος ἀπό δημοσίευμα στό Περιοδικό «Ἀπ. Τίτος» τό ἔτος 2006)
16
ἐν Ἐσόπτρῳ
Οἱ καλοί γονεῖς! να ἐρώτημα πού πολλές φορές ἀπασχολεῖ ὅλους ὅσους ἔχουν ἀποκτήσει παιδιά εἶναι τό κατά πόσο εἶναι καλοί γονεῖς ἤ ὄχι. Τί εἶναι σωστό καί τί λάθος, ὅσον ἀφορᾷ τή συμπεριφορά μας πρός τά παιδιά μας; ∆έν ὑπάρχουν φόρμουλες καί τεχνικές πού νά διδάσκουν τά πάντα, ἀλλά μερικά πράγματα εἶναι ἀπαραίτητα, γιά νά μπορέσουμε νά δημιουργήσουμε μία ὄμορφη σχέση μέ τά παιδιά μας, πού θά μᾶς κατστήσει ἔτσι ἀποτελεσματικούς καί καλούς γονεῖς! Ποιά εἶναι αὐτά; Σύμφωνα μέ τόν J. Mc Dowell, Εἰδικό σέ θέματα νέων, ὑπάρχουν ἕξι καθοριστικοί παράγοντες γιά τήν ἐπίτευξη μίας ὄμορφης σχέσης μέ τά παιδιά μας.
Ὁ πρῶτος παράγοντας εἶναι ἡ ἐπιβεβαίωση. Εἶναι σημαντικό στά πρῶτα βήματα ἐξέλιξης τῆς προσωπικότητας τοῦ παιδιοῦ νά ὑπάρχῃ ἡ ἐπιβεβαίωση τῶν γονιῶν σέ ὅ,τι ἀφορᾷ τά συναισθήματά του ἤ τίς ἰδέες καί τίς γνῶμες του. Αὐτό δίνει στό παιδί τήν αἴσθηση τῆς μοναδικότητας, ἀφοῦ καί οἱ γονεῖς τοῦ δίνουν προσοχή σέ αὐτά πού
17
ἐν Ἐσόπτρῳ
λέει καί τό συμβουλεύουν ἀναλόγως. Σύμφωνα μέ τό παράδειγμα πού χρησιμοποιεῖ ὁ Mc Dowell, ἐάν ἕνα παιδί ἐπιστρέψει στό σπίτι λέγοντας στή μαμά του ὅτι εἶναι θυμωμένο, γιατί ὁ δάσκαλος του ἔκανε παρατήρηση, πού δέν προσπαθεῖ ἀρκετά μέ τά μαθήματά του, ἡ ἐνστικτώδης κίνηση τῆς μαμᾶς, σέ μία προσπάθεια νά ἀποφορτίσῃ ἤ νά διορθώσῃ τήν κατάσταση θά ἦταν ἕνα σχόλιο τοῦ τύπου: - ∆έν ἤθελε νά σέ στεναχωρήσῃ ὁ δάσκαλος, ἔτσι τό εἶπε, γιατί μπορεῖ νά ἦταν θυμωμένος μαζί σου. Μή δίνεις σημασία... ἤ - Μήπως δέν προσπαθεῖς ἀρκετά γιά τά μαθήματά σου καί ὁ δάσκαλός σου ἔχει δίκιο; Ἡ ἐπιβεβαίωση ἀπέναντι στά συναισθήματα τοῦ παιδιοῦ σέ αὐτήν τήν περίπτωση θά φαινόταν, ἐάν ἡ μαμά τοῦ ἔλεγε: - Λυπᾶμαι πού συνέβηκε αὐτό. Γιατί θύμωσες; Ἐσύ ποιά πιστεύεις ὅτι εἶναι ἡ ἀλήθεια; Προσπαθεῖς ἀρκετά ἤ ὁ δάσκαλος ἔχει δίκιο; Μέ αὐτόν τόν τρόπο ἡ μαμά ἀποδέχεται τόν θυμό τοῦ παιδιοῦ της, δέν τό ἀμφισβητεῖ καί στέκεται δίπλα του γιά νά διαπιστώσουν μαζί κατά πόσο ὑπάρ-
χει ἤ ὄχι πρόβλημα γιά τό ὁποῖο τό παιδί θά πρέπῃ νά κάνῃ κάτι, ἀφοῦ πρῶτα καταλάβει τοῦς λόγους γιά τούς ὁποίους ὑπάρχει πρόβλημα. Τό παιδί δέν βλέπει τή μαμά σάν ἀντίπαλο πού συμμαχεῖ μέ τόν δάσκαλο καί πού θά τοῦ κάνει καί αὐτή παρατήρηση, ἄρα δέν ἔχει κανένα λόγο νά ἀμυνθῇ καί νά κλειστῇ στόν ἑαυτό του. Ἀπό τήν ἄλλη δέν τήν βλέπει καί σάν σίγουρο σύμμαχο, ἕτοιμο νά ἀποδεχτῇ κάθε σκανδαλιά του, ἄρα δέν γίνεται κακομαθημένο καί ἀπείθαρχο. Μαθαίνει ὅτι ἡ μαμά εἶναι ἕνας ἀντικειμενικός κριτής πού μπορεῖ νά τό κατάλάβῃ καί νά τό βοηθήσῃ. Καί ποιός δέν θά ἤθελε νά ἔχει μία εἰλικρινῆ σχέση μέ τά παιδιά του; Ὁ δεύτερος παράγοντας πού παίζει καθοριστικό ρόλο στή σχέση μας μέ τά παιδιά μας εἶναι ἡ ἀποδοχή. Ἡ ἄνευ ὅρων ἀποδοχή ἀπέναντι στά παιδιά μας τούς καλλιεργεῖ τό αἴσθημα τῆς ἀσφάλειας. Πάρτε παράδειγμα τόν ἑαυτό σας, ὡς ἐνήλικες. Πόσοι ἀπό ἐμᾶς τρέφουν χιλιάδες ἀνασφάλειες, ἁπλά καί μόνο γιατί δέν ἔχουμε αἰσθανθεῖ τήν ἀ-
18
ἐν Ἐσόπτρῳ
ποδοχή τῶν γονιῶν μας ἀπέναντι στίς ἐπιλογές ἤ στά ἐπιτεύγματά μας; Πόσοι ἐξακολουθοῦν σάν ἐνήλικες νά ζητοῦν ἔγκριση καί ἀποδοχή ἀπό τούς γονεῖς τους καί νά αἰσθάνονται πληγωμένοι πού δέν τήν λαμβάνουν; Ὑπεύθυνο γι’ αὐτή τήν ἀνάγκη ἀποδοχῆς εἶναι τό παιδί πού κρύβουμε μέσα μας, ἐκεῖνο τό παιδί πού δέν ἔλαβε τό αἴσθημα τῆς ἀποδοχῆς ἀπό τούς δικούς του γονεῖς. ∆έν θά θέλαμε νά δημιουργήσουμε αὐτό τό συναίσθημα καί στά παιδιά μας!
ἀκοῦν αὐτά πού τούς λέμε. Τά ἀγαπᾶμε, γιατί εἶναι παιδιά μας καί αὐτό δέν πρόκειται νά ἀλλάξῃ ποτέ. Ὁ τρίτος παράγοντας εἶναι ἡ ἐκτίμηση. Ναί, μή σας φαίνεται παράξενο! Καί τά παιδιά μέ τόν δικό τους τρόπο, ὅπως καί οἱ ἐνήλικες, ἀποζητοῦν τήν ἐκτίμηση τῶν γονιῶν τους, γιατί ἔτσι τούς καλλιεργεῖται τό αἴσθημα τῆς προσωπικῆς ἀξίας. Ἄτομα μέ χαμηλή αὐτοπεποίθηση ὡς ἐνήλικες, δέν εἶχαν λάβει ἀρκετή ἐκτίμηση ἀπό τούς γονεῖς τους ὡς παιδιά. Ἡ ἐκτίμηση ἀπέναντι στά παιδιά μας φαίνεται ἀπό τόν τρόπο πού τά ἀντιμετωπίζουμε. Ἐάν τονίζουμε καί ἐπικροτοῦμε ὅλα τά σωστά πράγματα πού κάνουν, τούς δίνουμε κίνητρα γιά νά κάνουν ἀκόμα περισσότερα. Ἐάν συνεχῶς τούς λέμε ὅτι κάνουν λάθος, δέν καταλαβαίνουν, ἐάν τά μειώνουμε καί τά ὑποτιμοῦμε, τότε τό μόνο πού καταφέρνουμε εἶναι τά κάνουμε νά χάνουν τή πίστη στόν ἑαυτό τους καί στίς ἱκανότητές τους, αὐξάνοντας ἔτσι τήν ἐξάρτησή τους ἀπό ἐμᾶς. Ὁ τέταρτος παράγοντας γιά μία σωστή σχέση μέ τά παιδιά μας εἶναι ἡ δική μας διαθεσιμότητα. Οἱ γονεῖς πού δέν βρίσκουν ποτέ χρόνο γιά νά ἀσχοληθοῦν μέ τά παιδιά τους, τό μόνο πού καταφέρνουν εἶναι νά κάνουν τά παιδιά τους νά αἰσθάνονται ἀσήμαντα. Τά παιδιά μεταφράζουν τήν ἀγάπη μας σέ χρόνο πού περνᾶμε μαζί τους. Ὅσο λιγότε-
Ἀποδοχή σημαίνει: ∆έν σέ ἀγαπῶ γιά τά ἐπιτεύγματά σου (μέ ὅρους) ἀλλά σέ ἀγαπῶ, γιατί εἶσαι παιδί μου καί δέν θά σταματήσω νά σέ ἀγαπῶ (ἄνευ ὅρων). Αὐτό πρέπει τά παιδιά μας νά τό κατανοήσουν. ∆έν τά ἀγαπᾶμε μόνο, ἄν ἔχουν καλούς βαθμούς στό σχολεῖο ἤ ἄν
19
ἐν Ἐσόπτρῳ
ρος εἶναι ὁ χρόνος πού τούς ἀφιερώνουμε, τόσο λιγότερο αἰσθάνονται ὅτι τά ἀγαπᾶμε καί τά φροντίζουμε. Τά παιδιά μας εἶναι πιό σημαντικά ἀπό τή δουλειά μας, τά χόμπι μας, τήν τηλεόραση ἤ τή διασκέδασή μας. Ποτέ δέν πρέπει νά τά βάζουμε σέ δεύτερη μοίρα. Ἡ ἔκφραση τρυφερότητας καί ζεστασιᾶς ἀπέναντι στά παιδιά μας εἶναι ὁ παράγοντας πού κάνει τή διαφορά στή σχέση μας μαζί τους! Ἡ τρυφερότητα ἀπέναντι στά παιδιά μας τούς καλλιεργεῖ τό συναίσθημα τῆς ἀγάπης - εἶναι ἄξια νά λαμβάνουν ἀγάπη καί εἶναι περιτριγυρισμένα ἀπό ἀγάπη καί ζεστασιά! Αὐτό ἀναπτύσσει ὅλα τά θετικά σημεῖα τῆς προσωπικότητάς τους, ἀφοῦ γνωρίζουν ὅτι μποροῦν νά λειτουργήσουν ἄφοβα σέ ἕνα περιβάλλον ἀπόλυτης ἀσφάλειας. Ποιός δέν θά τό ἤθελε αὐτό; Τέλος, στά παιδιά μας θά πρέπει νά καλλιεργοῦμε τό αἴσθημα τῆς ὑπευθυνότητας. ∆έν πρέπει νά ἀφήνουμε τά παιδιά μας ἀνεξέλεγκτα, καλλιεργώντας τούς τήν ἐντύπωση πώς δέν ἔχουν νά λογοδοτήσουν πουθενά γιά τίς πράξεις τους. Ἕνα παιδί πού ξέρει ὅτι πρέπει νά λογοδοτήσῃ γιά τίς πράξεις του στούς γονεῖς του, γίνεται συνειδητά ὑπεύθυνο καί ἀποκτᾶ αὐτοέλεγχο. Ἕνα παιδί, γιά νά μετατραπῇ σέ ἕναν σωστό καί ἰσορροπημένο ἐνήλικα θά πρέπει νά ἔχει πειθαρχία καί αὐτοέλεγχο. (Τό θέμα τῆς πειθαρχίας ἀποτελεῖ ἕνα ὁλόκληρο κε-
φάλαιο πού θά ἐξετάσουμε σέ ἄλλο ἄρθρο). Οἱ γονεῖς θά πρέπει νά εἶναι σέ θέση νά θέτουν ξεκάθαρους κανόνες καί πλαίσια, στά ὁποῖα τό παιδί θά πρέπει νά κινηθῇ, διαφορετικά ἀφήνοντάς το νά λειτουργῇ κατά συνείδηση, σύντομα θά χάσουν κάθε ἔλεγχο καί κάθε ἐπαφή μέ τό παιδί τους μέ ἀμφίβολα γιά ὅλους ἀποτελέσματα. Τό σημαντικότερο θέμα στό κομμάτι τῆς πειθαρχίας εἶναι ἡ συνέπεια. Ὡς γονεῖς θά πρέπει πρῶτοι νά τηροῦμε αὐτά πού θέλουμε τό παιδί μας νά τηρήσῃ, καί τό σημαντικότερο εἶναι νά μήν τοῦ δίνουμε μπερδεμένα μηνύματα. Ἐάν τή μία φορά δέν δώσαμε σημασία σέ κάτι πού ἔκανε, καί τήν ἄλλη τοῦ κάνουμε παρατήρηση γιά τό ἴδιο πράγμα, τό μόνο πού θά καταφέρουμε εἶναι νά τό μπερδέψουμε καί ὄχι νά τό πειθαρχήσουμε. Οἱ κανόνες συμπεριφορᾶς θά πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται καί ἀπό τούς δυό γονεῖς μέ τήν ἴδια σοβαρότητα, γιά νά ἀποφευχθῇ τό πρόβλημα τῆς διαφορετικῆς μεταχείρισης τοῦ παιδιοῦ ἀπό τόν πατέρα καί τή μητέρα. Τά παιδιά μας χρειάζονται φροντίδα, κατανόηση, σημασία, ἐπιβεβαίωση, τρυφερότητα, χρόνο, ἀφοσίωση καί ἀποδοχή. Στό χέρι μας εἶναι νά τούς χαρίσουμε ἁπλόχερα τήν ἀγάπη μας, γιά νά μποροῦμε ἔτσι νά ἀπολαμβάνουμε μία πανέμορφη σχέση μαζί τους καί παράλληλα νά μπορέσουμε νά τά κάνουμε ὑπεύθυνους ἐνήλικες, ἀπαλλαγμένους ἀπό ἀνασφάλειες καί φοβίες.__
20
ἐν Ἐσόπτρῳ
... ν ο ρ έ φ α ι Μέ ἐνδ
ς υ ο έ ν ς ύ γιά το
Συνέντευξη ἀπό τόν Θεό ἶδα ἕνα ὄνειρο, ὅτι πῆρα συνέντευξη ἀπό τόν Θεό. - Θές λοιπόν, νά σοῦ δώσω συνέντευξη; ρώτησε ὁ Θεός. - Ἄν σας περισσεύει χρόνος... ἀπάντησα. Ὁ Θεός χαμογέλασε: - Ἔχω μία ἡμέρα καί μία αἰωνιότητα. - Τί ἐρωτήσεις σκέφτεσαι νά μοῦ κάνῃς; - Τί εἶναι αὐτό πού σας ἐκπλήσσει περισσότερο στούς ἀνθρώπους; Καί ὁ Θεός ἀπάντησε χαμογελώντας: Ὅτι ζοῦν, σάν νά μήν πρόκειται νά πεθάνουν ποτέ καί πεθαίνουν, σάν νά μήν ἔζησαν καθόλου! Ὅτι χάνουν τήν ὑγεία τους προσπαθώντας νά βγάλουν λεφτά καί ὕστερα χάνουν τά λεφτά γιά νά ξαναβροῦν τήν ὑγεία τους! Ὅτι βιάζονται νά βγάλουν τήν παιδικότητά τους, θέλουν νά μεγαλώσουν γρήγορα καί ὕστερα παρακαλοῦν νά ξαναγίνουν παιδιά! Ὅτι μέ τό νά ἀγχώνωνται γιά τό μέλλον τούς λησμονοῦν τό παρόν τους κι ἔτσι δέν ζοῦν οὔτε τό μέλλον οὔτε τό παρόν!
σουν τούς ἄλλους νά τούς ἀγαπήσουν! Αὐτό πού μποροῦν νά κάνουν, εἶναι νά γίνουν ἄξιοι νά ἀγαπηθοῦν! Νά μάθουν ὅτι δέν μετρᾶνε περισσότερο τά πράγματα πού ἔχουμε στή ζωή μας, ἀλλά οἱ ἄνθρωποι πού ἔχουμε στή ζωή μας! Νά μάθουν ὅτι δέν ὠφελεῖ νά συγκρίνουμε τούς ἑαυτούς μας μέ τούς ἄλλους! Νά μάθουν ὅτι πλούσιος δέν εἶναι αὐτός πού ἔχει τά περισσότερα, ἀλλά αὐτός πού χρειάζεται τά λιγότερα! Νά μάθουν ὅτι μέσα σέ ἐλάχιστες στιγμές μπορεῖς νά ἀνοίξῃς στόν ἄλλον πληγές, πού χρειάζονται χρόνια πολλά νά τίς γιατρέψῃς! Νά μάθουν τή συγχώρεση, συγχωρώντας. Νά μάθουν πώς ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού τούς ἀγαποῦν πραγματικά, πού ὅμως δέν ξέρουν πώς νά δείξουν ἤ νά ἐκφράσουν τά αἰσθήματά τους! Νά μάθουν ὅτι τά χρήματα μποροῦν νά ἀγοράσουν τά πάντα ἐκτός ἀπό τήν ΕΥΤΥΧΙΑ! Νά μάθουν ὅτι δυό ἄνθρωποι μπορεῖ νά κοιτοῦν τό ἴδιο πράγμα καί νά βλέπουν δυό διαφορετικά πράγματα! Νά μάθουν ὅτι δέν φτάνει πάντα νά σέ συγχωροῦν οἱ ἄλλοι, πρέπει νά μπορῇς νά συγχωρῇς κι ὁ ἴδιος τόν ἑαυτό σου!
Ὁ Θεός πῆρε τό χέρι μου στό δικό του, μείναμε γιά λίγο σιωπηλοί καί μετά ρώτησα: Σάν γονιός, ποιά τά μαθήματα ζωῆς πού θά θέλατε νά μάθουν τά παιδιά σας; Νά μάθουν ὅτι δέν μποροῦν νά ἀναγκά-
Καί νά μάθουν ὅτι γιά τά παιδιά μου, θά εἶμαι πάντα Ε∆Ω!
21
ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἡ ἄσκηση στον σύγχρονο τρόπο ζωής
Ἡ ἄσκηση μέσα στόν γάμο… Τοῦ ∆ρ. ∆ημητρίου Καραγιάννη, Παιδοψυχιάτρου – θεραπευτῆ οἰκογένειας
Ἐρώτηση: Εἶναι γνωστό ὅτι πολλοί ἔχουμε συνδυάσει τή λέξη ἄσκηση μέ τό μοναχό, καί ἀναφερόμαστε στόν ἀσκητή μοναχό. Ὑπάρχει ἄσκηση μέσα στόν γάμο; Ἀπάντηση: Ἐγώ θά ρωτοῦσα καλύτερα: Ὑπάρχει γάμος χωρίς ἄσκηση; Αὐτό πού εἶναι σημαντικό εἶναι νά δοῦμε τί ἐννοοῦμε ὅταν λέμε ἄσκηση, γιατί κινδυνεύουμε, καί αὐτό εἶναι τραγικό, νά διαστρεβλώσουμε τήν ἔννοια τῆς ἄσκησης κάνοντας μία μηχανιστική μεταφορά τῆς ἄσκησης τοῦ μοναχοῦ στή ζωή τῶν ἐγγάμων, μέ συνέπεια νά ὀνομάσουμε ὡς ἄσκηση τήν ἀπουσία τοῦ ἔρωτα. Ἑπομένως ἐν ὀνόματι τῆς ἄσκησης κινδυνεύουμε νά ἀρνηθοῦμε τήν ἴδια τή φύση τοῦ γάμου καί τότε ἡ τάχα ἰδανική κατάσταση θά εἶναι οἱ παντρεμένοι νά μήν εἶναι παντρεμένοι. ∆έν μπορεῖ ἡ ἀπουσία σχέσης νά εἶναι τό ζητού-
μενο στή σχέση ἑνός ζευγαριοῦ. Ἡ ἄσκηση στόν γάμο ἔγκειται στό γεγονός ὅτι ἕνας ἄντρας καί μία γυναῖκα θά βρεθοῦν μαζί, θά συνυπάρξουν καί θά μπορέσουν νά ἀλληλοπεριχωρηθοῦν. Ἡ ἄσκηση στόν γάμο εἶναι ἡ ἴδια ἡ ἀλληλοπεριχώρηση. Ἐρ.: ∆ηλαδή ἡ ἄσκηση στόν μοναχό καί ἡ ἄσκηση στόν γάμο, εἶναι ἴδια ὡς
22
ἐν Ἐσόπτρῳ
πρός τόν σκοπό, ἀλλά ἀλλάζει κατά τόν τρόπο; Ἀπ.: Ἡ ἄσκηση ἦταν πάντοτε συνώνυμο τῆς ἐνδυνάμωσης. Ἕνας ἀθλητής ἀσκεῖται, γιά νά εἶναι πιό δυνατός. Ἀσκεῖται ὄχι στερούμενος τή φύση του, ἀλλά προσπαθώντας νά τήν ἀναπτύξῃ στίς μεγαλύτερες δυνατότητές της. Ἡ ἄσκηση τῶν προσώπων στόν γάμο ἀναφέρεται στήν προσπάθεια τοῦ κάθε συντρόφου νά ἀνακαλύψῃ τόν ἑαυτό του σέ σχέση μέ τόν σύντροφό του. Ὁ Σαρτρ εἶχε πεῖ πολύ σωστά ὅτι ὁ ἄλλος ἄνθρωπος γιά μένα εἶναι κόλαση. Κάθε ἄνθρωπος πού εὑρίσκεται πολύ κοντά μας κινδυνεύει νά γίνεται ἡ κόλασή μας, γιατί μᾶς ἐνοχλεῖ, μᾶς δυσκολεύει, μᾶς ἐμποδίζει καί περιορίζει τόν ζωτικό μας χῶρο. Μᾶς ἐμποδίζει νά ἔχουμε τήν ἀτομικότητά μας.
γιά μένα. Πῶς θά σχετιστῶ, χωρίς νά χάσω τό πρόσωπό μου, ἀλλά καί χωρίς νά μείνω κλειδωμένος στά ἀτoμικά μου χαρακτηριστικά; Αὐτό ἀπαιτεῖ μία διαρκῆ ἀλληλαντίδραση πού ἡ ἐπίτευξή της δέν εἶναι ζήτημα δύο ἤ τριῶν χρόνων, ἀλλά μίας ζωῆς. Μία ζωντανή σχέση μέσα στόν γάμο δημιουργεῖται μόνο ἄν κάθε μέλος, προσπαθεῖ καί παλεύει ἀσκούμενο, νά βρίσκῃ τόν τρόπο νά ἀφαιρέσῃ τά αὐτιστικά στοιχεῖα πού τόν ἐμποδίζουν στήν κοινωνία μέ τό ἄλλο πρόσωπο.
Ἡ ἄσκηση στόν γάμο εἶναι ἡ ἴδια ἡ ἀλληλοπεριχώρηση. Ἡ ἄσκηση τῶν προσώπων ἀναφέρεται στήν προσπάθεια τοῦ κάθε συντρόφου νά ἀνακαλύψῃ τόν ἑαυτό του σέ σχέση μέ τόν σύντροφό του. Ὅταν ἕνα ζευγάρι ἀποφασίζει νά συνυπάρξῃ καί ἀφεθῇ στό αὐτονόητο, θά συμβιβασθεῖ καί θά συνθηκολογήσει, μέ συνέπεια μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου νά αὐξάνεται τό παράπονο, ἡ γκρίνια καί ἡ μιζέρια στή σχέση. ∆ιαφορετικά τό ζευγάρι ἔχει νά υἱοθετήσῃ μία δυναμική στάση ἐγρήγορσης - ἄσκησης, ὥστε ὁ σύντροφος νά γίνῃ εὐκαιρία νά βρῇς τό γνήσιο πρόσωπό σου. ∆ιαλέγω τόν ἄλλο, ἐπειδή εἶναι διαφορετικός. ∆έν μπορεῖ νά ὑπάρχῃ ζευγάρι, ἄν ὁ ἄλλος σύντροφος δέν εἶναι διαφορετικός. Στά πλαίσια τῆς συνύπαρξης ἡ διαφορετικότητα μέ φέρνει ἀντιμέτωπο μέ τό τί εἶναι σημαντικό καί τί δευτερεῦον
23
ἐν Ἐσόπτρῳ
τους, τούς ὁδηγοῦν νά χάσουν τή συνολική τους αἴσθηση καί τελικά αὐτό τούς ἀπομονώνει στήν ἀφόρητη ἀνασφάλεια ἑνός ψευδοῦς ἑαυτοῦ. ∆έν εἶναι ἐγωισμός τό νά θέλῃ κανείς νά πετύχῃ στή δουλειά του, στή σχέση του, φτάνει αὐτό νά μήν τόν ἀπομονώνῃ ἀπό τόν ἄλλο. Οἱ ἀτομικοί στόχοι, εἴτε καριέρα λέγεται αὐτό εἴτε ἀτομική θρησκευτικότητα, διασποῦν ὕπουλα τή σχέση καί τή βουλιάζουν σ’ ἕνα κρυφό ἐγωισμό πού δέν γίνεται ἀντιληπτός. Τό χειρότερο ἐμπόδιο στήν ἄσκηση, εἶναι ἡ ψευδαίσθηση τῆς αὐτάρκειας καί τῆς τελειότητας. O ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακας περιγράφει πολύ καλά τό πῶς προσπαθώντας νά πετύχῃς μία ἀρετή μπορεῖ νά ἐμπλακῇς πολύ χειρότερα σ’ ἕνα ἄλλο πάθος. Ἐγωισμός μέσα στόν γάμο θά μποροῦσε νά ἦταν τό νά διαβάζῃ κανείς θρησκευτικά βιβλία μέ μεγάλη προσήλωση καί νά ἀδιαφορῇ γιά τό σύντροφο πού ἔχει πλάι του. Ἑπομένως, ὅ,τι γίνεται ξεκομμένα ἀπό τόν σύντροφο, γίνεται ἀτομικό χαρακτηριστικό πού δέν προάγει τή σχέση.
Ἐρ.: Θά πρέπει δηλ. νά ξεπερνιέται ἡ ἀτομικότητα τοῦ προσώπου καί τό στενό ἐγωιστικό του συμφέρον; Νά πάψῃ πιά ὁ καθένας νά σκέφτεται ἀτομικά ἀλλά δυαδικά; Ἀπ: Ἡ ἔννοια τοῦ ἐγωισμοῦ ἔχει διαστραφεῖ. Πολλοί χριστιανοί νομίζουν ὅτι ἀποφεύγουν τόν ἐγωισμό μέ τό νά μή χαίρωνται, νά μήν καμαρώνουν γιά κάτι πού ἔχουν πετύχει. Θεωροῦν ὡς ἐγωισμό τήν ὕπαρξη καί ἔκφραση τῆς ἐπιθυμίας καί σπαταλοῦν τεράστιες δυνάμεις γιά νά τήν ἀπομακρύνουν, νά τήν ἐξαφανίσουν. Στήν οὐσία ὁ ἐγωισμός εἶναι ἕνα ἐμπόδιο στή ζωή μας, ἀλλά δέν ἔχει νά κάνῃ καθόλου μέ τά στοιχεῖα πού ἀνέφερα. Ὁ ἐγωισμός μας, ἄν θέλετε, εἶναι αὐτισμός. Τό σύνολο τῶν στοιχείων πού σέ κλείνουν στόν ἑαυτό σου, ἔτσι ὥστε νά μήν μπορῇς νά προχωρήσῇς ὑπέρ τοῦ ἑαυτοῦ σου. Γιά παράδειγμα ὅταν ἕνα ἀτομικό ἐπίτευγμα γίνεται μέτρο σύγκρισης καί ὄχι ἀφορμή μοιράσματος, μέ ἀποτέλεσμα τήν ἀπομάκρυνση τῶν συντρόφων. Αὐτό παθαίνουν ὅλοι ὅσοι ἐμπλέκονται στό στάρ-σύστεμ, ἀφοῦ οἱ προβολεῖς τῆς δημοσιότητας φωτίζοντας ὑπέρμετρα ἕνα χαρακτηριστικό
Ἐρ.: Ποιό εἶναι τό περιεχόμενο τοῦ γάμου; Tί ἐννοοῦμε ὅταν λέμε ἄσκηση στόν γάμο; Ἀπ: Τό δυνάμωμα τῶν ἴδιων τῶν προσώπων. ∆έν μπορεῖ νά εἶναι στόχος τοῦ γάμου κάτι ἔξω ἀπό αὐτούς. ∆έν μπορεῖ νά θέσουμε ὡς κύριο στόχο τά παιδιά. Ἡ ἄσκηση στό γάμο εἶναι νά βρῇς τόν ἑαυτό σου. Νά βρῇς τή σχέση σου μέ τόν ἴδιο τό Θεό. Ἄσκηση στό γάμο σημαίνει ὅτι τό
24
ἐν Ἐσόπτρῳ
κάθε πρόσωπο γίνεται περισσότερο σοφό, περισσότερο γνήσιο, περισσότερο ὁ ἑαυτός του. Ὁ καθένας μας γεννιέται ἔχοντας πολλές ψευδεῖς φαντασιώσεις γιά τόν ἑαυτό του. Στή σχέση μας μέ τούς ἄλλους πραγματικά δοκιμάζεται ποιός εἶναι ὁ πραγματικός ἑαυτός μας. Γίνεσαι πιό πολύ ὁ ἑαυτός σου, ἄν σχετιστῆς γνήσια. Σήμερα ἔχει φουντώσει τό φαινόμενο τῶν πολλαπλῶν σχέσεων. Οἱ ἄνθρωποι ὅταν βρεθοῦν μπροστά στό νά διαπραγματευτοῦν μία δυσκολία, παραιτοῦνται καί διακόπτουν τή σχέση. Οὐσιαστικά δυσκολεύονται νά ἀντιμετωπίσουν τόν ἑαυτό τους, ὄχι τόν ἄλλο. Ἄρα μένουν πάντα οἱ ἴδιοι, χωρίς νά σχετιστοῦν, καί ἄς ἔχουν συνάψῃ πολλαπλές σχέσεις. Γιατί δέν φτάνουν στό σημεῖο νά συναντήσουν τόν ἑαυτό τους.
σημοποίηση καί τό σφράγισμα μίας σχέσης πού περαιτέρω ὁδηγεῖται σέ μία στασιμότητα γιατί τότε αὐτό θά σήμαινε τήν ἀπουσία ζωῆς. Οἱ ἄνθρωποι πού ὑπῆρξαν πάντα μαζί, ἀλλά κράτησαν τούς ἴδιους ρόλους καί τόν ἴδιο τρόπο σχέσης ὅπως στήν ἀρχή, σημαίνει ὅτι δέν μετουσιώθηκαν, δέν ἄλλαξαν μέσα στήν πορεία τοῦ γάμου τους. ∆έν ἀνακάλυψαν τόν ἑαυτό τους. Ἁπλά συνυπῆρξαν χωρίς νά ἀγγιχτοῦν. Στήν ἀσκητική του γάμου παλεύεις μέ τό σύντροφό σου καί μέ τόν ἑαυτό σου. Ὅπως ἀναφέρεται ἀντίστοιχα στά ἀσκητικά κείμενα ἡ πάλη μέ τόν Θεό, ἡ πάλη μέ τόν σύντροφο καί τόν ἑαυτό σου εἶναι πού ἀναδεικνύει τό πραγματικό πρόσωπό σου.
Ὅταν κάποιος ἐρωτεύεται, κινδυνεύει νά ἐρωτεύεται τήν εἰκόνα τοῦ ἄλλου καί ὄχι τόν ἄλλο. Ὁ ἔρωτάς του εἶναι πρός τή φαντασίωσή του καί ὄχι πρός τόν πραγματικό ἄλλο.
Ἐρ.: Εἴπατε νωρίτερα ὅτι ὁ καθένας μεσα ἀπό τόν ἄλλο ἀνακαλύπτει τόν ἑαυτό του. Ὅσο δυναμώνει ἡ σχέση του μέ τόν ἄλλο, τόσο ἀνακαλύπτει τόν ἑαυτό του. Τό ἴδιο γίνεται καί μέ τόν μοναχό στή σχέση του μέ τό Θεό. Μέσα στόν γάμο λοιπόν ὁ Θεός τί ρόλο παίζει; Ἀπ: Ὁ Θεός δέν ἔχει ἀνάγκη νά Τόν ὑπερασπιστοῦμε σάν προϊόν πού πρέπει νά πουλήσουμε. ∆έν πρέπει δηλ. νά νιώθουμε ἀνασφαλεῖς, ὥστε νά πρέπῃ νά Τόν διαφημίζουμε. Γι’ αὐτό ἀναφέρθηκα στόν Σαρτρ ὁ ὁποῖος περιγράφει τίς σχέσεις μέ εἰλικρίνεια, ἀλλά κατάμαυρες, ἀνέλπιδες, ἀφοῦ στερεῖται τόν Θεό. Ἄν θά μιλήσουμε σέ ἐπίπεδο πραγματικότητας, γιά νά ὑπερβοῦμε τόν ἑαυτό μας, πρέπει νά ἀγγίξουμε τίς σκοτεινές πλευρές τοῦ ἑαυτοῦ μας. Αὐτό δέν μποροῦμε νά τό κάνουμε
Ἡ ἀσκητική τοῦ γάμου ἀπαιτεῖ διαρκῆ προσωπική δουλειά. Γι’ αὐτό δέν ἀρκεῖ τό χρονικό διάστημα μίας ζωῆς. Στή διάρκεια τοῦ γάμου βρίσκεις καί ἄλλες πλευρές σου. Ἀλίμονο στό ζευγάρι πού στό τέλος τῆς ζωῆς του θά σχετίζεται μέ τόν ἴδιο τρόπο πού σχετιζόταν στήν ἀρχή. Ἀλλάζει οὐσιαστικά ἡ σχέση μέσα στόν γάμο. Ὁ γάμος δέν ἀποτελεῖ ἁπλῶς τήν ἐπι-
25
ἐν Ἐσόπτρῳ
μόνοι μας. Χρειαζόμαστε στήριγμα πάνω στό ὁποῖο νά πατᾶμε, πού δέν μποροῦμε νά εἴμαστε ἐμεῖς. ∆έν μπορεῖς ἀπό μόνος σου νά στηρίζεσαι στόν ἑαυτό σου. Χρειάζεσαι κάπου ἀπ’ ἔξω νά πατᾷς. Ἄν οἱ δυό σύντροφοι γίνουν ἕνα κλειστό σύστημα, τότε ὅλα τά ἀρνητικά στοιχεῖα πού ἀναφέρονται γιά ἕνα ἀπομονωμένο ἄτομο μπορεῖ νά ὑπάρξουν σέ μία σχέση μέ ψευδοαμοιβαιότητα π. χ. o Νάρκισσος καί ἡ Ἠχώ. Ἡ Ἠχώ ἐπαναλαμβάνει αὐτά πού θέλει νά ἀκούσῃ ὁ Νάρκισσος. Ἑπομένως ἐνῶ ἐμφανίζονται ἐπιφανειακά ὡς μία ἰδανική σχέση ζευγαριοῦ, στήν οὐσία ὑπάρχει ἀπουσία σχέσης. Καί αὐτό γίνεται, γιατί εἶναι κλεισμένοι ἀνάμεσά τους καί
φορές ὅμως αὐτό παρερμηνεύεται. Ἀπ: Εἶναι συχνό φαινόμενο νά θεωρεῖται ὡς ἄσκηση ἡ ἀνοχή καταστάσεων τίς ὁποῖες οἱ ἴδιοι οἱ ἄνθρωποι ἐνεργοποιοῦν. Ὅπως κάποιες μητέρες γκρινιάζουν πόσο τίς κουράζουν τά παιδιά τους, ἀλλά δέν τά ἔμαθαν νά φροντίζουν τόν ἑαυτό τους, τό ἴδιο στή συζυγική σχέση κινδυνεύουν νά κάνουν ὑπομονή, ἐπειδή θυμώνει ὁ σύντροφός τους καί δέν βλέπουν ὅτι αὐτοί ἔχουν προκαλέσει τό θυμό του. Ἐπιλέγουν κάποιον μέ τόν ὁποῖο δέν μποροῦν νά συνυπάρξουν, ἁπλῶς γιά νά μήν μείνουν μόνοι. ∆ημιουργοῦν βασανιστικές σχέσεις καί μετά θεωροῦν σάν ἄσκηση τήν ἀνοχή καί ζητοῦν ἀπό τόν Θεό νά τούς βοηθήσῃ ν’ ἀντέξουν. Γνωρίζουν πολύ καλά κάποια ἀρνητικά στοιχεῖα πού ἔχει ὁ σύντροφός τους ἀπό πρίν, ἀλλά ἀρνοῦνται νά τά δοῦν, ὥστε νά ἔχουν ἄλλοθι, γιά νά ὑποφέρουν ἀργότερα. Ἄν ἐσύ λοιπόν ὑπομένεις τό σύμπτωμα τό ὁποῖο προκάλεσες, δέν ἔχει νά κάνῃ μέ ἄσκηση αὐτό. ∆ιότι σου δημιουργεῖ τήν ψευδαίσθηση ὅτι εἶσαι ὁ καλός πού ἀντέχεις τόν ἄλλο, ἐνῶ στήν οὐσία εἶσαι αὐτός πού ἀπομακρύνεται καί ἀπoμονώνεται. Γι’ αὐτό ἐπιμένω ὅτι κύρια ἔκφραση τῆς ἄσκησης εἶναι ἡ χαρά. Χωρίς χαρά δέν ὑπάρχει ἄσκηση, ἁπλῶς παθητική ἀποδοχή μίας κατάστασης. Ὁ Θεός μπορεῖ νά μᾶς δώσῃ δυνάμεις πού νά μᾶς πᾶνε πιό πέρα. ∆έν χρειάζεται, νά μᾶς βοηθᾷ νά ἀντέχουμε τά προβλήματα πού ἐμεῖς δημιουργοῦμε. ∆ηλ. δημιουργοῦμε σταυρούς μέ δυσλειτουργικές σχέσεις καί μετά ἐπικαλούμαστε τό Θεό γιά νά ἀντέχουμε.
∆έν μπορῶ νά φανταστῶ μία ἄσκηση μέσα στό γάμο ἄν δέν ἔχει ἀποτέλεσμα τή χαρά, ἄν δέν ὁδηγεῖ στό νά βλέπῃς τόν σύντροφό σου, τά παιδιά σου καί τούς ἄλλους ἀνθρώπους ὡς πηγή χαρᾶς. δέν διαθέτουν σημεῖο ἀναφορᾶς πέρα ἀπό αὐτούς. Εἶναι μία κλειστή δυαδικότητα ξεκομμένη καί ἀπό τήν κοινωνία μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Ὅλα εἶναι ἰδανικά, ἀλλά τίποτα πραγματικό. Ἐρ.: Ὁ Ἰ. Χρυσόστομος ἀναφέρει ὅτι κι ἄν ἀκόμα σέ στεναχωρέσει ἡ σύντροφός σου, συγχώρεσε τήν, καί ἄν εἶναι δύστροπη ἐσύ φρόντισε νά τή διορθώσῃς μέ τήν ἐπιείκεια καί τήν πραότητα. Πολλές
26
ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐρ.: Εἴπατε ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ἐάν εἶναι ὅπως καί πρίν τό γάμο καί μετά ἀπό αὐτόν, δέν ἔχει καταφέρει τίποτα. Μετά τό γάμο ἀλλάζουν πολλά πράγματα; Ἀπ: Ὅταν κάποιος ἐρωτεύεται, κινδυνεύει νά ἐρωτεύεται τήν εἰκόνα τοῦ ἄλλου καί ὄχι τόν ἄλλο. O ἔρωτάς του εἶναι πρός τή φαντασίωσή του καί ὄχι πρός τόν πραγματικό ἄλλο. Ὅμως ὁ πραγματικός ἄλλος τοῦ τήν διαλύει. ∆έν εἶναι τότε ἡ εἰκόνα πού εἶχε φανταστεῖ. Ἐδῶ εἶναι πού κάποιοι δέν ἀντέχουν. Ὅταν χαλάσει ἡ εἰκόνα τοῦ ἄλλου καί ἀρχίζουν νά ἔρχωνται σέ σχέση μέ τόν πραγματικό ἄλλο, τότε ἀλλάζουν σύντροφο. Εἶναι ἀνασφαλεῖς καί ἀδύνατοι, καθώς δέν διαθέτουν τή δύναμη νά ἐπηρεάζουν τή ζωή τους. Ἀνώριμα ἀνασφαλῆ ἄτομα πού ἔχουν μάθει μόνο νά τά φροντίζουν, μέ συνέπεια ὅμως τήν ἀπώλεια τῆς ἐλευθερίας τους. Καί αὐτό πού ἀπoτελεῖ πραγματικά στόχο τῆς ἄσκησης, εἶναι νά αὐξήσουν τή δυνατότητα ν' ἀγαποῦν. Ὄχι ἁπλῶς συναισθηματικά, ἀλλά ὀντολογικά, ὑπαρξιακά. Ὑπάρχουν κάποιοι πραγματικοί σταυροί μέσα στόν γάμο. Μία ἀρρώστια, ἡ γήρανση. Ὁ ἄλλος ἔχει σῶμα πού, ὅσο καί ἄν τό φροντίζει, ἀλλάζει, γερνᾷ. Αὐτό κινδυνεύει ἀσυνείδητα νά ἐκλαμβάνεται σάν προδοσία καί ἡ σχέση καταρρέει, ἄν δέν περιλαμβάνει καί ἄλλα στοιχεῖα πού νά τή νοηματοδοτοῦν. Στίς μέρες μας κυριαρχοῦν δυό στοιχεῖα πού εἶναι διαμετρικά ἀντίθετα πρός τήν ἄσκηση. Τό μοιραῖο καί τό μαγικό. ∆ηλ. κινδυνεύουμε νά ἀποδεχόμαστε ὅτι τά πράγματα εἶναι δοσμένα. Τά πράγματα συμβαίνουν χωρίς ἐμᾶς. Εἴτε τό ὀνομάσουμε γραφτό, εἴτε κληρονομικότητα, εἴτε παγκοσμιοποίηση. Καί αὐτό μᾶς ἀφαιρεῖ τήν εὐθύνη. Ἡ προσδοκία ἐξ ἄλλου γιά λύσεις ἀποτίθεται στό μαγικό, στό ἀνέξοδο.
Πρόκειται γιά μία ἀνώριμη παιδική στάση πού θεωρεῖ ὅτι κάποιοι ἄλλοι πρέπει νά μέ φροντίσουν. Ἡ ἄσκηση ἀποτελεῖ μία διαμετρικά ἀντίθετη ἐνήλικη στάση, ὅπου ἀναλαμβάνω ἐγώ τήν εὐθύνη τῆς πορείας τῆς ζωῆς μου, δίχως, νά παραβλέπω τό πλῆθος τῶν ἀδυναμιῶν μου. Ἐρ.: Εἶναι λάθος ὅταν κανείς λέει ἀφήσου στόν Θεό; Ὅλα θά τά λύσει αὐτός καί πολλές φορές μένουμε ἀπαθεῖς, περιμένοντας τόν ἀπό μηχανῆς Θεό νά μᾶς λύσῃ τά προβλήματα, χωρίς ἐμεῖς νά συμμετάσχουμε. Ἀπ: Αὐτό εἶναι μία στάση ἀνθρώπων πού θεωροῦν τόν γάμο σάν μία ἁπλή κάλυψη σεξουαλικῶν ἀναγκῶν ἤ σάν μία κοινωνική ἀποκατάσταση, πού δέν πιστεύουν ὅτι μποροῦν μέσα ἀπό τόν γάμο νά κερδίσουν κάτι πιό σημαντικό γιά τή ζωή τους καί ἀνησυχοῦν μόνο γιά τό πώς θά τακτοποιηθοῦν καί ζητοῦν ἕνα καθησυχασμό, δηλαδή ἐκεῖνοι πού δέν ἔχουν πάρει, μία ἐνήλικη στάση ὡς χριστιανοί πού καλοῦνται νά ἀναλάβουν τήν εὐθύνη τῆς πίστης τους καί τῆς πνευματικῆς πορείας τους. Εἶναι πολύ σημαντικό νά προσεύχωνται οἱ νέοι γιά τή σχέση τους πού θά ἔχουν καί μάλιστα νά ἐλπίζουν σ’ αὐτή. Φοβᾶμαι ὅτι πολλοί νέοι αὐτήν τή στιγμή δέν ἐλπίζουν ὅτι μπορεῖ νά ὑφίσταται μία μονογαμική σχέση πού νά εἶναι καί θρεπτική καί πικάντικη. Καί ἄν δέν τό ἐλπίζουν, δέν θά τό συναντήσουν. Γιατί πολλές φορές οἱ νέοι ἐνῶ ὀνειρεύονται γιά τή σχέση τους, ὅταν φτάνουν στό γάμο, παραιτοῦνται εὔκολα καί μεταφέρονται στό μοντέλο πού ἔχουν
27
ἐν Ἐσόπτρῳ
ζήσει στούς γονεῖς τους. Ἑπομένως κινδυνεύουν νά μήν ἐλπίζουν σέ μία σχέση ζευγαριοῦ, πού νά γίνεται πιό ἐρωτική, μέ τό διάβα τοῦ χρόνου. Ἄρα νά προσεύχωνται γιά τή βίωση μίας σχέσης πού θά τούς ἐπιτρέπει νά ζοῦν εὐχαριστηριακά καί νά κάνουν καί οἱ ἴδιοι τη ζωή τούς πιό ἐρωτική, πιό ζωντανή. Ἄν κάποιος δέν εἶναι ἱκανοποιημένος ἀπό τή ζωή του, τότε δέν μπορεῖ νά προσδοκᾷ ὅτι ὅταν θά βρεθεῖ μέ ἕναν σύντροφο, θ’ ἀλλάξει ἡ ζωή τοῦ μαγικά. ∆ύο κουρασμένοι καί μίζεροι ἄνθρωποι θά φτιάξουν μία μίζερη κατάσταση. Γιατί ὅσο περνᾷ ὁ καιρός οἱ δυσκολίες αὐξάνουν. Ἐξ’ άλλου αὐτό εἶναι καί ὅρος γιά νά ὑπάρξῃ μία καλή ζωή. Σάν τά videogames. Ἕνα καλό videο game, γιά νά σοῦ δημιουργήσῃ ἐνδιαφέρον, πρέπει νά ἀλλάζῃς levels (ἐπίπεδα). Σέ κάθε νέο ἐπίπεδο αὐξάνει καί ὁ βαθμός δυσκολίας πού, γιά νά τό ἀντιπαρέλθῃς, πρέπει νά ἀνακαλύπτῃς πηγές ἐνέργειας, νά διαθέτῃς νέα βελτιωμένα ὅπλα καί νά ἀποκτᾷς αὐξημένες δεξιότητες, ἀλλιῶς λέει χάνεις ζωή. Ἔτσι εἶναι καί ἡ ἀσκητική μέσα στόν γάμο. Νά αὐξάνῃς τά ὅπλα σου μέ τό διάβα τοῦ χρόνου, ὥστε νά μπορῇς νά ἀντιπαρέρχεσαι τά ἐμπόδια καί νά μπορῇς νά ἀνακαλύπτῃς τόν σύντροφό σου, τόν ἑαυτό σου καί τελικά τόν Θεό. ∆έν φαντάζομαι νά ἀνακαλύψῃς τόν ἄλλον, χωρίς τήν πηγή τῆς ζωῆς, τόν Θεό. ∆έν μπορεῖς κλεισμένος μέσα στή δική σου αὐτάρκεια, νά βρῇς καινούργιους τρόπους ζωῆς.
νει τήν ἀπώλεια τῆς ἰδιαιτερότητας τοῦ κάθε προσώπου, τότε ὄχι, δέν ἰσχύει. Ἀποτελεῖ συχνό φαινόμενο νά ἀποφασίζῃ κάποιος νά θυσιάσῃ τήν προσωπική του ἀνέλιξη γιά χάρη μίας σχέσης καί μετά νά τό χρεώνῃ στόν ἄλλον. Ὅμως ἡ γνήσια ἀγάπη γιά τόν ἑαυτό μας δέν ἔρχεται σέ ἀντίθεση, μέ τή γνήσια ἀγάπη πρός τόν ἄλλο καί ἑπομένως δέν ἀκινητοποιεῖται ἐμπρός σέ ψευτοδιλήμματα. Αὐτό πού πρέπει νά δοῦμε εἶναι ὅτι δέν εἶναι σωστό νά ἐνοχοποιῆται ἡ ἐπιθυμία, ὅπως πρεσβεύουν κάποιοι οἱ ὁποῖοι ἐν ὀνόματι τῆς πίστης ἔχουν ἀπολέσει τή χαρά τῆς ζωῆς. Ἡ ἐπιθυμία εἶvαι τό σημεῖο ὑπέρβασης τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ὅταν ἐνοχοποιῆται ἡ ἐπιθυμία, ἐπιτρέπεται τό παράπονο καί ἡ ἀνάγκη. Τό παράπονο εἶναι ἡ δυσφορία ἀπό τή μή ἐκφρασθεῖσα καί μή ἱκανοποιηθεῖσα ἐπιθυμία πού λειτουργεῖ σάν σκουριά καί διαβρώνει τά πράγματα. Ἡ ἀνάγκη ἐξ’ άλλου ἀντιμετωπίζει τόν ἄλλο σάν ἀντικείμενο καί τόν χρησιμοποιεῖ, ἐνῶ ἡ ἐπιθυμία ἀναφέρεται στό πρόσωπό του. Ἡ ἄσκηση δέν εἶναι στέρηση. ∆έν ἀποτελεῖ ἄρνηση τῆς χαρᾶς. Εἶναι ἀποδοχή τοῦ μόχθου πού ἀπαιτεῖται, ἀλλά τελικά δυναμώνει καί δίνει χαρά. Τελικά σου προσφέρει χαρά, σέ χαριτώνει. ∆έν μπορῶ νά φανταστῶ μία ἄσκηση στόν γάμο, ἄν δέν ἔχει ἀποτέλεσμα τή χαρά, ἄν δέν ὁδηγεῖ στό νά βλέπῃς τόν σύντροφό σου, τά παιδιά σου καί τούς ἄλλους ἀνθρώπους ὡς πηγή χαρᾶς.
Ἐρ.: Ἰσχύει ὅτι ὁ γάμος ἔχει μία προοπτική καί θεωρεῖται πετυχημένος ὅταν ἀντικαθιστᾷς τό ἐγώ μέ τό ἐμεῖς; Ἀπ: Ἄν τό ἐγώ εἶναι τό αὐτιστικό ἐγώ, ἄν δηλ. τό ἐγώ ὑπάρχει ξεκομμένο ἀπό τό ἐμεῖς, τότε ἰσχύει. Ἄν ὅμως τό ἐμεῖς σημαί-
Πηγή: Περιοδικό ΄΄ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ΄΄ τεῦχος 52
28
ἐν Ἐσόπτρῳ
Νεκρολογίες Ἡ τοπική μας Ἐκκλησία προέπεμψε μετά βαθυτάτης θλίψεως καί ὀδύνης εἰς τάς αἰωνίους μονάς, τούς ἐξαιρετικούς συνεργάτες αὐτῆς καί ἐργάτες τοῦ Ἀμπελῶνος τοῦ Κυρίου: 1ον) Τόν Αἰδεσ. Πρεσβ. Μαρῖνο Φραγκιαδουλάκη, Ἐφημέριο Ἐνορίας Μητροπόλεως, 2ον) Τόν Πανοσ. Ἀρχιμ. Γρηγόριο Μαρκάκη, Ἡγούμενο τῆς ἱστορικῆς Ἱ. Μονῆς Ἀπεζανῶν, 3ον) Τόν Αἰδεσ. Πρεσβ. Ματθαῖο Καραταράκη, τ. Ἐφημέριο Ἐνορίας ∆ιονυσίου, 4ον) Τόν Αἰδεσ. Πρωτ. Ζαχαρία Ἀνδρουλάκη, τ. Ἐφημέριο Ἐνορίας Καστελλίου Πυργιωτίσσης, συνταξιοῦχο κληρικό καί 5ον) Τόν Ὁσιωτ. Μοναχό Παρθένιο Κοκολινάκη, ἀδελφό τῆς Ἱ. Μονῆς Κουδουμᾶ. Ἡ Ἱ. Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, ὁ Σεβ. Ποιμενάρχης αὐτῆς, ὁ ἱερός Κλῆρος, ὁ εὐσεβής λαός καί οἱ μοναστικές ἀδελφότητες εὐχαριστοῦν εὐγνωμόνως τούς ἀνωτέρω ἀδελφούς γιά τήν πολύτιμη προσφορά, ποιμαντική καί πνευματική ἐργασία τους ὑπέρ τοῦ ἱεροῦ τόπου τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γορτυνίων και θά μνημονεύουν πάντοτε τοῦ ὀνόματός των στό Ἅγιο Θυσιαστήριο γιά τήν ἀνάπαυση, τῶν μακαρίων ψυχῶν αὐτῶν. Συλλυποῦνται δέ πάντας τούς οἰκείους των, τίς ἱερές μονές, τά ἀπορφανισθέντα ποίμνιά των, τούς φίλους καί συνεργάτες τους. Ἄς εἶναι αἰωνία ἡ μνήμη αὐτῶν.
29
ἐν Ἐσόπτρῳ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ – ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ
∆ωρεές γιά τό Πολιτιστικό – Πνευματικό Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως 1ον) Ἐνορία Μ. Βρύσης 500 €, 2ον) Ἐνορία Τεφελίου 200 €, 3ον) κ. Ἀντών. Μανδαλάκης 30 €, εἰς μνήμην τῆς συζύγου αὐτοῦ Μαρούσας, 4ον) Αἰδεσ. Πρωτ. Νικόλαος Παπαδάκης, Ἐφημέριος Βαγιωνιᾶς 300 €.
∆ωρεές γιά τό Ἐπικοινωνιακό καί Μορφωτικό Ἵδρυμα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως 1ον) Ἐνορίτες Μ. Βρύσης 150 €, 2ον) κ. Γεώργ. Πετρουλάκης 40 €, 3ον) Ἱ. Μονή Ὁδηγητρίας 300 €.
Ἡ τοπική Ἐκκλησία εὐχαριστεί θερμά γιά τίς ἀνωτέρω εὐγενεῖς δωρεές καί βοήθεια.
30
ἐν Ἐσόπτρῳ
Ὕμνος πρός τήν ἀγάπην Ἀκόμα κι ἄν ἤξερα νά μιλῶ ὅλες τίς γλῶσσες τῶν ἀνθρώπων μά καί τῶν ἀγγέλων, χωρίς ὅμως νά ἔχω ἀγάπη, θά εἶχα γίνει χαλκός πού βγάζει σκέτους ἤχους ἤ τύμπανο πού δημιουργεῖ μόνο φασαρία. Κι ἄν εἶχα τό χάρισμα τῆς προφητείας καί κατανοοῦσα ὅλα τά μυστήρια καί κατεῖχα ὅλη τή γνώση, κι ἄν εἶχα ὅλη τήν πίστη, ἔτσι πού νά μετατοπίζω βουνά, χωρίς ὅμως νά ἔχω ἀγάπη, θά ἤμουν ἕνα τίποτε. Κι ἄν ἀκόμα διάνεμα ὅλα τά ὑπάρχοντά μου γιά νά θρέψω τούς πεινασμένους, κι ἄν παρέδιδα τό σῶμα μου νά καῇ στή φωτιά, χωρίς ὅμως νά ἔχω ἀγάπη, δέ θά μέ εἶχε ὠφελήσει σέ τίποτε. Ἡ ἀγάπη μακροθυμεῖ, ἐπιζητάει τό καλό. Ἡ ἀγάπη δέ φθονεῖ. Ἡ ἀγάπη δέν καυχησιολογεῖ, δέν ἀλαζονεύεται, δέν φέρεται ἄπρεπα, δέν κυνηγάει τό δικό της συμφέρον, δέν κυριεύεται ἀπό θυμό, δέν κρατᾷ λογαριασμό γιά τό κακό πού τῆς κάνουν, δέ χαίρεται γιά τήν ἀδικία, ἀλλά μετέχει στή χαρά γιά τήν ἐπικράτηση τῆς ἀλήθειας. Ὅλα τά καλύπτει, ὅλα τά πιστεύει, ὅλα τά ἐλπίζει, ὅλα τά ὑπομένει. Ἡ ἀγάπη ποτέ δέν ξεπέφτει. Ἐνῶ τά ἄλλα, εἴτε προφητεῖες εἶναι αὐτές, θά καταργηθοῦν, εἴτε γλῶσσες εἶναι, θά πάψουν, εἴτε γνώση, θά καταργηθεῖ. Γιατί μόνο ὥς ἕνα βαθμό γνωρίζουμε καί ὥς ἕνα βαθμό προφητεύουμε. Μά ὅταν ἔρθει τό τέλειο, τότε τό ἀτελές θά καταργηθεῖ. Παιδάκι ὅταν ἤμουνα, σάν παιδάκι μιλοῦσα, σάν παιδάκι σκεφτόμουν, σάν παιδάκι ἔβγαζα συμπεράσματα. Μά ὅταν ἔγινα ἄντρας, σταμάτησα νά σκέφτομαι καί νά ἐνεργῶ σάν παιδάκι. Γιατί, πραγματικά, τώρα βλέπουμε ἀπροσδιόριστα σάν σέ θαμπό καθρέφτη. Τότε ὅμως θά δοῦμε πρόσωπο μέ πρόσωπο. Τώρα γνωρίζω μονάχα ὥς ἕνα βαθμό, τότε ὅμως θά γνωρίσω τέλεια, ὅπως ἀκριβῶς μ’ ἔχει γνωρίσει ὁ Θεός. Αὐτά, λοιπόν, πού μένουν τελικά, εἶναι ἡ πίστη, ἡ ἐλπίδα καί ἡ ἀγάπη. Αὐτά τά τρία, μέ κορυφαῖα τους, ὅμως, 31 τήν ἀγάπη. Ἄπ. Παῦλος (Α' πρός Κορινθίους κεφ. 13)
ἐν Ἐσόπτρῳ
32