Εν Εσόπτρω - Τεύχος 4

ἐν Ἐσόπτρῳ

1

ἐν Ἐσόπτρῳ

Περιεχόμενα  Προοίμιο

3

 Ἄναρχος Θεός καταβέβηκεν

Τοῦ Αρχιμ. Χρυσοστόμου Κουλουριώτη

4

 Ἐκ Φαναρίου…

Λόγοι, Τοῦ Μακαριστοῦ Μητροπολίτου Χαλκηδόνος κυροῦ Μελίτωνος Χατζῆ

 Ὁ Παπαδιαμάντης τῶν Χριστουγέννων

Τοῦ Π. ∆. Πανταζῆ

 Ἡ «Πολίτικη Κουζίνα» τῆς καθ’ ἡμᾶς ἐμπειρίας

Τοῦ π. Χαραλάμπους Παπαδoπούλου

10

12

16

 Μαζί μέ τούς γονεῖς

20

 Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους

24

 Το πέταγμα του αετού

Τοῦ Νικήτα Καυκιού — Ψυχολόγου

 Πολιτιστικό – Πνευματικό Κέντρο καί Ἐπικοινωνιακό



27

καί Μορφωτικό Ἵδρυμα Ἱ. Μ. Γορτύνης & Ἀρκαδίας

30

Σταλάγματα Ἀγιότητος Περί προσευχῆς – Νουθεσίαι εἰς συγγενῆ τοῦ κόρη

31

‘Υπεύθυνος ἔκδοσης: π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος (6975 853535)

Τριμηνιαία Ἔκδοση τοῦ Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας

Μέλη Συντακτικῆς Ἐπιτροπῆς Περιοδικοῦ: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης (6974 106929) π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος Στυλιανή Καλεντάκη, Ἀρχαιολόγος - Φιλόλογος

Ἔτος 1ο Τεῦχος 4ο Ἐκδίδεται τῇ προνοίᾳ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου

Ἐπιμέλεια κειμένων: ∆ημήτριος ∆ασκαλάκης, Φιλόλογος - Ἱεροψάλτης Στυλιανή Καλεντάκη, Ἀρχαιολόγος - Φιλόλογος

Ἐκδόσεις: «ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ»

Τό Περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές οἰκονομικές εἰσφορές. ∆ιεύθυνση: Ἁγ. Γεωργίου 16, 70400 Μοίρες, Ἠρακλείου Κρήτης, Τηλ.: 28920 22208 - Fax: 28920 24804

2

ἐν Ἐσόπτρῳ

Προοίμιο ∆όξα σέ Σένα Χριστέ, Λόγε τοῦ Θεοῦ καί Σοφία καί ∆ύναμη καί Θεέ Παντοκράτορα. Τί νά Σοῦ ἀντιδωρίσουμε ἐμεῖς οἱ ἄπραγοι γιά ὅλα ὅσα μᾶς χάρισες; Ὅλα μᾶς τά ᾿χεις δοσμένα Ἐσύ καί τίποτ᾿ ἄλλο δέν ζητᾶς ἀπό μᾶς πάρα ν᾿ ἀποδεχτοῦμε τή σωτηρία πού μᾶς πρόσφερες, δίνοντάς μας ἀκόμα καί τή δύναμη γιά νά τό κάνουμε. Καί τήν προσπάθειά μας πάλι νιώθεις γιά χάρη γιατί εἶσαι ἀπερίγραπτα ἀγαθός. Σ᾿ εὐχαριστοῦμε, Ἐσένα πού μᾶς ἔδωσες τήν ὕπαρξη, μά καί μᾶς χάρισες τήν αἰώνια ζωή· Ἐσένα πού καί ὅταν τήν χάσαμε καί τήν ἀρνηθήκαμε, μᾶς ὁδήγησες πίσω σ' αὐτήν μέ τήν ἐνανθρώπησή Σου πού καμιά γλώσσα δέν τολμᾶ νά ἑρμηνεύσει. Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ ∆αμασκηνοῦ

3

ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἄναρχος Θεός καταβέβηκεν Tοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Κουλουριώτη, Ἱεροκήρυκος τῆς Ἱ. Μ. Μεγάρων καί Ἡγουμένου τῆς ἐν Μεγάροις Ἱ. Μονῆς Ἁγ. Παρασκευῆς

ἐνδημία μεσα στόν κόσμο καί στή δημιουργία τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, πού ἔρχεται καί γίνεται Θεάνθρωπος, τέμνει τόν κόσμο καί τήν ἱστορία στά δύο· στά παλαιά καί στά νέα (πρβλ. Ματθ. ιγ',52 καί Μάρκ. β',2)1· στήν ἀρχή καί στό τέλος (πρβλ. Ἀποκ. α, 8 καί κα',6)· στό Α καί στό Ω (πρβλ. Ἀποκ. α, 8 καί κα',6). Διότι, ὅταν καί ὅπου ὁ Θεός ἐπεμβαίνει, καινίζεται ἡ φύσις, καινοτομεῖται ὁ χρόνος καί ἡ ἱστορία ἀπό ὑλική καί φορέας τῆς θνητότητος γίνεται ἀθάνατη, ἐσχατολογική. Μεταστοιχειώνεται σέ καινή κτίσι, ἀφοῦ ὅ,τιδήποτε ὑπάρχει «ἐν Χριστῷ, καινή κτίσις» καί εἶναι καί γίνεται καί ὑπάρχει κατά τόν Ἀπόστολο (Β' Κορ. ε', 17).

4

ἐν Ἐσόπτρῳ

ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν» (Γεν. α',1) καί παραλλήλως «ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος καί ὁ Λόγος ἦν πρός τόν Θεόν καί Θεός ἦν ὁ Λόγος» (᾿Ιω. α', 1). Γιά τόν πιστό καί

Μέ τήν ἐνανθρώπισι τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος ἐν χρόνῳ καί ἐν τῇ Θεοτόκῳ καί ἐκ τῆς Θεοτόκου καί Παρθένου Μαρίας γίνεται ἄνθρωπος, ὁ Χριστός Κυρίου, ἀφοῦ «σύν τῇ φωνῇ ἐσαρκοῦτο ὁ τῶν ὅλων Δεσπότης ἐν (τῇ Μαρίᾳ) τῇ ἁγίᾳ κιβωτῷ»1 δημιουργοῦνται γιά τούς ἀνθρώπους δύο ὀπτικές γωνίες θεωρήσεως τῶν γεγονότων· μία ἐνδοκοσμική καί ἱστοριοκρατική αἴσθησι καί μία ἐκκλησιαστική ἐσχατολογική θεώρησι. Μέ τήν πρώτη, τήν ἐνδοκοσμική καί ἐκκοσμικευμένη, ἡ ἱστορία μέ τή Γέννησι τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου χωρίζεται στά δύο· σέ χρόνους ἱστορικούς πρό Χριστοῦ καί σέ χρόνους ἱστορικούς μετά Χριστόν. Ὅμως αὐτή ἡ θεώρησι καθ᾿ ἑαυτήν εἶναι μία οὐτοπιστική, καί ἀνθρωποκεντρική, καί ἄρα συμβατική καί πεπερασμένη διαίρεσι τοῦ μυστηρίου πού ὀνομάζε-ται· χρόνος! Μέ τήν δεύτερη, τήν ἐκκλησιολογική θεώρησι τῆς ἱστορικῆς πραγματικότητος, τό μυστήριο τοῦ χρόνου, ὅπως διατυπῶνεται καί ἐνεργοποιεῖται στή ζωή, στήν Παράδοσι καί στή Γραφή τῆς ᾿Εκκλησίας ἔχει διαφορετική προοπτική καί ἔννοια. Τήν ἔννοια μιᾶς εὐθύγραμμης ἄναρχης καί ἀτέλεστης κινήσεως, ἀφοῦ «ἐν

τήν ᾿Εκκλησία ὑπάρχει πάντα μόνον ἀρχή, τό τέλος ἀνήκει στή σφαῖρα αὐτοῦ ἐδῶ τοῦ κτιστοῦ κόσμου. Λέγοντας, λοιπόν, «ἀρχή» στή Θεολογία ἐννοοῦμε τήν αἰωνιότητα. Ἡ αἰωνιότητα γιά τήν Γραφή καί τήν Παράδοσι τῆς ᾿Εκκλησίας δέν εἶναι ἀντίθετη πρός τό χρόνο, ὁ ὁποῖος εἶναι γεγονός πού ἔχει τή θέσι του μέσα στή φύσι καί στήν ἱστορία, ἀλλά διατηρεῖται, θεμελιώνεται καί συγκρατεῖται ἀπό τήν αἰωνιότητα2. ῎Εχομε, ἄρα, ἀπ᾿ τή μία μεριά, τήν ἄναρχο Ἀρχή τοῦ προανάρχου Θεοῦ, τήν ἀρχή τῆς δημιουργίας, τήν ἀρχή τῆς ἐνανθρωπίσεως, ὅπου «ὁ

ἄναρχος ἄρχεται καί ὁ Λόγος σαρκοῦται»3 καί ἀπ᾿ τήν ἄλλη τό τέλος τοῦ κόσμου, πάλιν ὅμως, ὡς ἀρχή τῶν ἐσχάτων, δηλαδή τῆς αἰωνιότητος. ῾Η αἰωνιότητα, ὡς πραγματικότητα τοῦ ἀκτίστου κόσμου τοῦ Θεοῦ εἶναι γιά τή Θεολογία, ὅπως εἴπαμε, μία ἄναρχος καί ἀτέλεστος ἐνιαία καί εὐθεῖα γραμμή, ἐπάνω στήν ὁποία -σέ κάποιο σημεῖο της- ἐμφανίζεται καί πραγματώνεται ἡ Οἰκονομία τοῦ Θεοῦ.

5

ἐν Ἐσόπτρῳ

Γι᾽ αυτό καί ἡ ἀντινομία τοῦ χρόνου καί ὁ φαῦλος κύκλος τῆς ἱστορίας καί τῆς κτιστῆς πραγματικότητος μέ τήν Οἰκονομία τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καταργεῖται. ῾Ο Υἱός τοῦ Θεοῦ ἐμφανιζόμενος τῷ κόσμῳ συνδέει τήν αἰωνιότητα μέ τή χρονικότητα!!! ῎Ετσι κάθε μέρα πλέον καί κάθε ὥρα καί κάθε στιγμή στόν εὐθύγραμμο χρόνο προσλαμβάνει ἀπεριόριστη εὐρύτητα καί ἀπύθμενο βάθος. Γίνεται κάθε χρονική στιγμή δοχεῖο τῆς αἰωνιότητος καί προσφέρεται ὡς δυνατότητα κοινωνίας τοῦ πεπερασμένου μέ τό ὑπερβατικό, τοῦ κτιστοῦ μέ τό ἄκτιστο. Τό αἰώνιο γίνεται μεθεκτό μέσα στό χρόνο. Καί ὁ χρόνος δέν εἶναι πλέον μία φευγαλέα στιγμή, πού χάνεται, ἀλλά μιά δυνατότητα προσβάσεως στό αἰώνιο καί ἄκτιστο. ῎Αρα, ὁ Χριστός μέ τήν ἐνανθρώπισί Του δέν ἀπορρίπτει τά παρόντα (=φύσι) καί ρέοντα (=χρόνο), ἀλλά εἰσάγει καί κόσμο καί ἄν-θρωπο καί ἱστορία στήν παλιγγενεσία τῶν ἐσχάτων· γιατί ἐλευθερώνει τό κτιστό ἀπό τή θνησιμότητά του καί γίνεται οὕτως ἡ ζωή ἀπό κόλαση καί θεατρική παράστασι δυστυχίας καί ἀναπαραγωμένου θανάτου: * ἐλπίδα ζωῆς αἰωνίου,

6

ἐν Ἐσόπτρῳ

* πρόγευσι τῆς μελλούσης ὑπερβάσεως τῆς ἐν τῷ κόσμῳ δυσαρμονίας, * κατάργησι τῆς φθορᾶς. ῾Η ἔλευσι τοῦ Χριστοῦ ἔφερε στόν κόσμο τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. ῾Ο χῶρος ὅπου φανερώνεται ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ᾿Εκκλησία, Αὐτή διατηρεῖ τήν αἰωνιότητα μέσα στήν ἱστορία καί προσφέρει τήν προοπτική τῆς αἰωνιότητος. Γι᾽ αυτό ἐκκλησιαστικά καί λειτουργικά ἔρχεται ἀπό τήν αἰωνιότητα ὁ Χριστός τεχθῆναι -σημειωτέον ὅτι δέν ἐτέχθη μόνον κάποτε καί κάπου -ἀλλά

«ἥκει τεχθῆναι ἐκ Κόρης ἀπειράνδρου» καί ἀφοῦ ἔρχεται σήμερα- αὔριο, πάντα- φέρνει γιά μένα... γιά σένα... καί γιά ὅλους μας τήν προοπτική τῶν ἐσχάτων, δηλαδή τήν αἰώνιο ζωή. Γι’ αυτό καί στούς ἐπιγνώμονες πιστούς «τούς τήν αὐτοῦ ἐλπίζοντας ἔλευσιν» ὁ Χριστός· «γρηγορεῖν ἐντέταλται, ἐκ Παρ-

ρχουν καί εἶναι τό περιέχον, πού περιέχει τά πάντα ὡς περιεχόμενα: καί τή δημιουργία... καί τήν ἱστορία... καί τήν ἐνανθρώπισι τοῦ Λόγου... καί τό Εὐαγγέλιο... καί τή σωτηρία... καί τήν ὅλη θεία οἰκονομία... Διά τῶν ἁγίων Χριστουγέννων πραγματώνεται ἡ ἐπαγγελθεῖσα ἀπ᾿ τούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία θά ὁλοκληρωθῆ -σέ τέλειο βαθμό- μετά τή δευτέρα παρουσία τοῦ Χριστοῦ. Διότι τελικῶς τά ἔσχατα εἶναι προϋπόθεσι τῆς ἐνανθρωπίσεως τοῦ Λόγου, ὡς τῆς σωτηρίας, πού ἀποστέλλεται τῷ κόσμῳ παντί. Συνεπῶς, ἡ πρώτη ἐπί γῆς παρουσία τοῦ Κυρίου πηγάζει ἀπό τήν αἰωνιότητα καί ἔγινε

θένου καί γάρ ἥκει τεχθῆναι»4. Διότι, μόνον ἄν παραβληθῆ μέ τή δευτέρα ἔνδοξη παρουσία τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ ἡ πρώτη Του ἐν σαρκί παρουσία εἶναι δυνατόν νά ἀφομοιωθῆ καί νά κατανοηθῆ, ἀφοῦ μόνον ὅσοι τιμοῦν τήν ἐν σαρκί ἐπιδημίαν, δηλαδή τά ἅγια Χριστούγεννα ἠμποροῦν νά ἐλπίζουν, ὅτι θἆναι συντεταγμένοι μετά τῶν ἐκ δεξιῶν προβάτων στή δευτέρα ἐνδημία τοῦ Κυρίου. ῾Η ἐναθρώπισι τοῦ Λόγου ἔγινε γιά νά ἀρχίσουν να ἐνεργοποιοῦνται τά ἔσχατα, ἀφοῦ τά ἔσχατα -ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί ἡ αἰωνιότης δηλαδή- προϋπά-

7

ἐν Ἐσόπτρῳ

γιά νά πιστωθῆ ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου στήν ἐρχομένη δευτέρα παρουσία τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. ῎Αρα, τά Χριστούγεννα δέν εἶναι ἑορτή ἐνδοκοσμικῆς πραγματικότητος, ἀλλά ἑορτή ἐσχατολογικῆς προοπτικῆς. Δέν εἶναι ἱστορική στροφή στό παρελθόν, ἀλλά ἐπέκτασι στό μέλλον, στή Βασιλεία, ἀφοῦ ἡ «Βασιλεία (τοῦ Χριστοῦ), Βασιλεία πά-

νός ὅτι διά τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ,

«τῆς αἰωνίου Αὐτοῦ βασιλείας τό ἄναρχον ἐκαινουργήθη»6. Δηλαδή, ἡ ἄναρχος αἰωνιότητα καί Βασιλεία τοῦ Θεοῦ διά τῶν Χριστουγέννων πιστοποιεῖται καί ἐμφανίζεται καί προσκαλεῖ καί προκαλεῖ τούς πάντες καί τά πάντα νά συμμετάσχουν στή ἐν Χριστῷ σωτηρία! Τοιουτοτρόπως εἰσχωροῦν τά ἔσχατα στήν ἱστορία καί ἐνεργοποιοῦνται μέσα σ᾿ αὐτήν. Γίνονται δέ πλέον τά Χριστούγεννα μιά ἐπιβεβαίωσι καί ἕνας ὑποστατικός

ντων τῶν αἰώνων καί ἡ δεσποτεία Του ἐν πάσῃ γενεᾷ καί γενεᾷ»5. Ἑπομένως, το σημαντικό πού ἑορτάζουμε δέν εἶναι ὁ χωρισμός τῆς ἱστορίας στά δύο, πρό καί μετά Χριστόν, ἀλλά τό μοναδικό γεγο-

«ἔλεγχος πραγμάτων οὐ βλεπομένων, ἀλλά ἐλπιζομένων» (῾Εβρ. ια, 1). ῎Αρα, τά Χριστούγεννα δέν εἶναι μόνον μία ἑορτή ἱστορικότητος, πού δίνει εὔσημα πιστοποιητικά στήν ἱστορία τῆς ἐκπεσούσης ἀνθρωπότητος, ὅτι τάχα κάτι καλό ἔχει νά ἐπιδείξη καί ὁ πεπτωκώς κόσμος, δηλαδή τή Θεοτόκο καί Παρθένο Μαρία καί τήν ἐνανθρώπισι τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ -διότι τί ἄλλο καλό ἔχει νά ἐπιδείξη ὁ τοῦτος κόσμος;- ἀλλά τά Χριστούγεννα ἐλευθερώνουν τήν ἱστορία καί τήν ἱστορική μας πραγματικότητα ἀπό τήν ἀναγκαιότητα τῆς θνητότητος καί τῆς κατά φύσιν προοπτικῆς τοῦ θανάτου, ἀφοῦ ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ προσλαμβάνει καινοτομῶντας καί τή φύσι καί τό χρόνο ἐν ῾Εαυτῷ καί τά ἀνακαινίζει καί τά θεώνει κατά χάριν, χωρίς αὐτά νά ἠμποροῦν νά Τοῦ «ἀντιπροσφέρουν»(!) τή θνητή τους ταυτότητα ἤ νά Τόν παγιδεύσουν στή φθαρτή ἐπήρειά τους.

8

ἐν Ἐσόπτρῳ

τολογική μέ τόν Κύριο τῶν ἐσχάτων, ἀπελευθερωμένοι ἀπ᾿ τήν ἀναγκαιότητα τῆς ἱστορικῆς πραγματικότητος καί ἀπ᾿ τή δουλεία στά φαινόμενα. Καλούμεθα σέ μιά πορεία, πού σκοπό ἔχει τήν πρόγευσι τῆς ἐσχατολογικῆς συναντήσεως, τῆς σωτηρίας δηλαδή, ἡ ὁποία τελεῖται ὡς δοξολογία καί δοξολογικός παφλασμός εὐχαριστίας καρδιῶν καί νοῶν καί νοημάτων ἐντός τῆς ᾿Εκκλησίας. ῾Η δέ ᾿Εκκλησία εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, πού ὑπερβαίνει τό χῶρο καί τό χρόνο, συνάπτοντας τούς ἀνθρώπους σέ μιά ὑπέρχρονική καί ὑπερβατική κοινωνία ἐν ῾Αγίῳ Πνεύματι κατά τή Θεία Εὐχαριστία. Σ΄αὐτήν -μακάρι- τά Χριστούγεννα ὅλοι νά συναφθῶμεν. Ἀμήν.

Συνεπῶς, ὅσοι καλούμεθα νά ἴδωμεν «ποῦ ἐγεννήθη ὁ Χριστός» δέν καλούμεθα σέ μιά συναισθηματική, οὔτε σέ μιά ψυχολογική, καί ἄρα ὑποκειμενική καί ἐνδοκοσμική συνάντησι μέ τό Θεῖο Βρέφος μέσα στά στενά πλαίσια

Υποσημειώσεις: 1. Θεοτοκίον τοῦ ἀπολυτικίου τοῦ α' ἤχου, ἐν Σαβ-

βάτῳ ἑσπέρας καί ἐν τῇ Παρακλητικῇ.

2. Πρβλ. Σαβ. ᾿Αγουρίδου, Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝ-

ΝΗΣ, ἐκδ. Παν/μίου ᾿Αθηνῶν, σελ. 34.

3. Βλ. εἰς τό εἰς ἦχον β' Καί νῦν τῶν Αἴνων τῆς ἑορ-

τῆς τῶν Χριστουγέννων, ποίημα ᾿Ιωάννου Μοναχοῦ, ἐν τῷ Μηναίῳ τῇ κε'Δεκεμβρίου.

4. Βλ. εἰς τό διῴδιον τῶν ᾿Αποδείπνων ἐν τῷ Μηναίῳ τῆς ΚΑ'Δεκεμβρίου, ᾠδή η', πρῶτον τροπάριον, ἦχος β.'

5. Βλ. εἰς τό εἰς ἦχον β' τῶν στιχηρῶν ἰδιομέλων τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων, ποίημα Γερμανοῦ Πατριάρχου, έν τῷ Μηναίῳ τῇ κε' Δεκεμβρίου.

6. Βλ. εἰς τό εἰς ἦχον πλ. β' Δοξαστικόν τῶν Αἴνων τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων, ποιήμα Γερμανοῦ Πατριάρχου, έν τῷ Μηναίῳ τῇ κε' Δεκεμβρίου.

τοῦ ἱστορισμοῦ, ὅπως ἐκκοσμικευμένα νομίζουν καί πολλοί ὀρθόδοξοι δυστυχῶς, ἀλλά καλούμεθα σέ μιά πορεία ἐκκλησιαστική καί λειτουργική καί ἄρα σέ συνάντησι ἐσχα-

9

ἐν Ἐσόπτρῳ

Λόγοι... Τοῦ Μακαριστοῦ Μητροπολίτου Χαλκηδόνος κυροῦ Μελίτωνος Χατζῆ

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤHΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (23-2-1975)

...Γνωρίζεις καί πρέπει νά ἀναγνωρίζεις τά πάλλοντα ἀκόμη ἴχνη τῶν βημάτων Ἁγίων, μαρτύρων, ὁμολογητῶν, πατριαρχῶν, ἀρχιερέων καί κληρικῶν παντός βαθμοῦ, λογάδων καί πιστῶν πού διέσχισαν τίς πλάκες τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἀνά μέσον διαφόρων χώρων της, διά μέσου πολλῶν στενωπῶν τῆς Πόλεως ταύτης, ὅμως πάντοτε στήν Πόλη αὐτή, πιστῶς καί ἀμετακινήτως, ὅπως ἁρμόζει στήν μεγαλειότητα τῆς θείας Πρόνοιας, ὅπως ἁρμόζει στήν μεγαλειότητα τῆς θεόθεν προορισθείσης Ἐκκλησίας ταύτης τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Μεγάλη Ἐκκλησία. Τί σημαίνει; Τί εἶναι; Πρός τήν ὅλη ἱερά καί μεγάλη ὑπόθεση εἶναι συνδεδεμένα δύο μεγάλα ἱστορικά πρόσωπα, Κωνσταντῖνος ὁ Μέγας καί Ἰουστινιανός. Ὅμως ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία ἐξέφυγε τῆς ἀνθρωπίνης μεγαλειότητος. ∆ιά τοῦτο καί παρέμεινε καί θά παραμείνει Μεγάλη Ἐκκλησία. Πολλές φορές, ἄλλο εἶναι ἡ ἀνθρώπινη πρόθεση καί ἄλλο ἡ βουλή καί ἡ οἰκονομία τοῦ

10

ἐν Ἐσόπτρῳ

Θεοῦ. Στήν περίπτωση τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας τά συναμφότερα συναντήθηκαν, δηλαδή ἡ ἀνθρώπινη πρόθεση καί ἡ θεία βουλή καί οἰκονομία... Ὅπως καί ἄν ἔχει, σέ ὅλη τήν ἱστορική της ἐξέλιξη, ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία ὑπῆρξε ἀπό τῆς γενέσεως καί μέχρι τή στιγμή αὐτή, κυρίως καί κατά βάση μία θεολογική ἔννοια. Μία χαλκηδόνειος ἔκφραση τοῦ θεανθρώπινου χαρακτῆρος της... Ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία εἶναι καί παραμένει Μεγάλη διότι εἶναι ἡ Ἐκκλησία τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας, ἀνεξαρτήτως καί ἐπέκεινα χώρου.

Στην Κωνσταντινούπολη, στο Φανάρι, τον Οκτώβριο του 1982. Γιάννης Τσαρούχης και Πέρης Εμπειρίκος. Στο μέσον ο επίσκοπος Χαλκηδόνος Μελίτων Σκηνίτης Ἐκκλησία. Ἐνδημοῦσα καί παρεπιδημοῦσα. Σέ σκηνώματα διάφορα, ταπεινά, ὅμως πάντοτε Μεγάλη Ἐκκλησία. Καί σ᾽ αὐτήν τήν ἐν ταπεινώσει Μεγάλη Ἐκκλησία ἀπό τόν οὐράνιο χρυσοτρίκλινο κατέρχεται ὁ βασιλεύς τῶν βασιλευόντων καί εἰσπορεύεται στήν Μεγάλη Εἴσοδο. Καί ἡ ἱστορία τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας συνεχίζεται. Σήμερα τό ἕνα κτίσμα ἀλειτούργητο (ἐννοεῖ τήν Ἁγία Σοφία). Τό ἄλλο κατακαίεται (ἐννοεῖ τόν παλαιό πατριαρχικό οἶκο). Ὅμως τό Ἅγιον Ποτήριον τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας περιπατεῖ ἀνά μέσον τῶν στενωπῶν αὐτῆς τῆς Πόλεως, ἐπάνω ἀπό τά ταπεινά λιθόστρωτά της καί τό θυσιαστήριο συνεχίζει τήν λειτουργία τῆς θείας Εὐχαριστίας.......

11

ἐν Ἐσόπτρῳ

Ὁ Παπαδιαμάντης τῶν Χριστουγέννων Π. ∆. Πανταζῆς, Πηγή http://www.phys.uoa.gr/

Χριστούγεννα δὲν ἐκφράζουν μόνο τὴ μεγάλη χαρὰ γιὰ τὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι συγχρόνως καὶ ἡ ἀτμόσφαιρα μιᾶς εὐτυχίας, ποὺ στὴν περίπτωση τῶν διηγημάτων τοῦ κορυφαίου συγγραφέα τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη ἀποκτᾶ ὅλη τὴ συγκίνηση, ποὺ προκαλεῖ ἡ σκηνογραφία τῆς ἰδιαίτερης πατρίδας του, τῆς Σκιάθου, σὲ συνάρτηση καὶ μὲ τὸ μεγάλο γεγονός, τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ. «Στὸ Χριστό, στὸ Κάστρο» ἡ ἀτμόσφαιρα φορτίζεται ἀπ’

12

ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἕνα ἀπὸ τὰ καλύτερα διηγήματα τοῦ Παπαδιαμάντη εἶναι ὁ «Ἀμερικάνος». Ξεκινᾶ μὲ τὴν περιγραφὴ τοῦ μαγαζιοῦ τοῦ ∆ημήτρη τοῦ Μπέρδε, ὅπου: «ὁμοίαζε τὴν ἑσπέραν ἐκείνην μὲ βάρκαν κατὰ τὸ φαινόμενον φουρτουνιασμένη, δευτερόπριμα πλέουσαν, πληττομένην ὑπὸ τῶν κυμάτων τὴν μίαν πλευράν, μὲ τὸ ὕδωρ εἰσπηδὸν ἀπὸ τὴ κουπαστὴ καὶ ραντίζον τοὺς δυστυχεῖς ἐπιβάτας· ὅπου ὁ κυβερνήτης της καὶ ὁ ναύτης του φαίνονται περιφρόντιδες, δίδοντες καὶ λαμβάνοντες προστάγματα εἰς ἀκατάληπτον γλώσσαν, ὁ μὲν ἰθύνων μετὰ βίας τὸ πηδάλιον, ὁ δὲ λύων καὶ δένων τὰ ἱστία, βοηθὼν διὰ τῆς κώπης ἐκ τοῦ ὑπηνέμου, ἀμφότεροι τρέχοντες ἀπὸ τὴν πρύμνην εἰς τὴν πρώραν, καταπτοόντες τοὺς ἀπειροτέρους τῶν ἐπιβατῶν, περιρραινομένους ἀπὸ τὸ ἀφρίζον κύμα, ὀσφραινομένους ἐγγύθεν καὶ γευομένους τὴν ἅλμην. Ἐξημέρωναν Χριστούγεννα καὶ ἕκαστος τῶν πελατῶν ἐπεθύμει νὰ κάμει τὰ ὀψώνιά του». Στὴ συνέχεια «ὁ καπετὰν Γιάννης διηγεῖτο διὰ μακρῶν τὰ τοῦ τελευταίου ταξιδίου του». Καὶ τοῦ θέτει ἡ παρέα τὴν ἐρώτηση: - Ἐπῆρες κανέναν ἐπιβάτη ἀπ’ τὸ Βόλο; Τὴν στιγμὴν ἐκείνην ὁ καπετὰν Γιάννης (...) ἀνέκραξεν: - Ἄ! Νάτος! Ὅλοι ἐστράφησαν πρὸς τὴν θύραν. Εἶχεν εἰσέλθει ἄνθρωπος ὑψηλός, καλοφορεμένος, ὡς σαράντα πέντε ἐτῶν, ὡραῖος, ἀνοικτοπρόσωπος, ἐξυρισμένος μύστακα καὶ γένειον, πλὴν ὀλίγον τριχῶν ὑπὸ τὸν πώγωνα καὶ πρὸς τὸν λαιμόν, μὲ παχείαν χρυσὴν καδένα ἐπὶ τοῦ στήθους...» «Ἐξελθὼν τοῦ καπηλειοῦ ὁ ξένος διηυ-

τὴν ἀρχὴ μὲ τὰ λόγια τοῦ παπαΦρα-γκούλη τὸ βράδυ τῆς 23ης ∆εκεμβρίου: - Τὸ Γιάννη τὸ Νυφιώτη καὶ τὸν Ἀργύρη τῆς Μυλωνοῦς τοὺς ἔκλεισε τὸ χιόνι ἀπὰν’ στὸ Κάστρο. Ὁπότε μπλέκεται ὁλόκληρη περιπέτεια γιὰ τὴ διάσωσή τους, ποὺ συνοδεύεται ἀπὸ ἐπικίνδυνες προσπάθειες, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἀστεϊσμοὺς μεταξὺ τοῦ παπᾶ καὶ τοῦ ψάλτη, ποὺ ἔλαβαν μέρος. Καὶ ποὺ κατάφεραν τελικὰ νὰ φέρουν σὲ καλὸ τέλος τὸ μόχθο τους, ποὺ κατέληξε νὰ λειτουργήσουν στὸ ἐκκλησάκι τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ μέσα σὲ μιὰ ἀτμόσφαιρα ἀγωνίας, ἀλλὰ καὶ πίστης μὲ τὴν ὑποβλητικὴ λειτουργία τῶν Χριστουγέννων. ***** Ἀνάλογη ἀτμόσφαιρα δημιουργεῖται στὸ «Ἀγνάντεμα», ποὺ ἀρχίζει μὲ μιὰ ἀξιόλογη περιγραφή: «Ἐπάνω στὸ βράχο τῆς ἐρήμου ἀκτῆς, ἀπὸ παλαιοὺς λησμονημένους χρόνους, εὐρίσκετο κτισμένον τὸ ξωκλήσι τῆς Παναγίας τῆς Κατευοδώτρας. Ὅλο τὸ χειμώνα παπὰς δὲν ἤρχετο νὰ λειτουργήσει. Ὁ βοριὰς μαίνεται καὶ βρυχᾶται ἀνὰ τὸ πέλαγος τὸ ἁπλωμένον μαυρογάλανον καὶ βαθύ, τὸ κύμα λυσσᾶ καὶ ἀφρίζει ἐναντίον τοῦ βράχου. Καὶ ὁ βράχος ὑψώνει τὴν πλάτη του γίγας ἀκλόνητος, στοιχειὸ ριζωμένον βαθιὰ στὴν γῆν, καὶ τὸ ἐρημοκλήσι λευκὸν καὶ γλαρόν, ὡς φωλεὰ θαλασσαετοῦ, στεφανώνει τὴν κορυφήν του». *****

13

ἐν Ἐσόπτρῳ

θύνθη πρὸς τὴν Κολώναν τὴν ἱστάμενην ἀπέναντι τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν (...) Ἔστρεψε τὸ βλέμμα δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ καὶ τέλος τὸ προσήλωσεν ἐπιμόνως εἰς τινὰ μικρὰν οἰκίαν, τὴν ὁποίαν ἐκοίταζε πρίν, ὅπου μεταξὺ δυὸ οἰκιῶν ἐσχηματίζετο κενόν τε, ἐν μέρει θαπτόμενον ἀπὸ λείψανα δυὸ τοίχων. Ἐφαίνετο ὅτι ἦτο χάλασμα, ἐρείπιον οἰκίας τινός, οὐ πρὸ πολλοῦ κατεδαφισθείσης. Ὁ ξένος, ἀφοῦ ἐκοίταξε τριγύρω νὰ ἰδεῖ μήπως τὸν παρετήρει τις, εἰσῆλθε δειλῶς εἰς τὸ χά-

κίας, τὴν ὁποίαν πρὶν ἐφαίνετο ὅτι ἐκοίταζε. Ἐστάθη, καί, ἀφοῦ ἔριξε βλέμμα ὁλόγυρα νὰ ἴδει μή τις τὸν παρηκολούθει, ἔτεινε τὸ οὖς. Τί ἤκουεν ἄραγε; Ἴσως ἤκουε τὰ διασταυρούμενα καὶ φεύγοντα κατὰ διαφόρους διευθύνσεις, ὡς λάλημα χειμερινῶν στρουθίων, ἄσματα τῶν παίδων τῆς γειτονιᾶς, οἵτινες ἐπισκεπτόμενοι τὰς οἰκίας ἔψαλλον τὰ Χριστούγεννα. Ἐδῶ μὲν ἠκούοντο οἱ στίχοι: Χριστούγεννα, πρωτούγεννα, πρώτη γιορτὴ τοῦ χρόνου. Ἐβγᾶτ’, ἀκοῦστε, μάθετε, τώρα Χριστὸς γεννιέται. Ἐκεῖ δὲ ἀντήχει: Κυρὰ μ’,τὴ θυγατέρα σου, κυρὰ μ’, τὴν ἀκριβῆ σου... Αἴφνης ὁ ξένος ἠναγκάσθη νὰ παραμερίσῃ, διότι ζεῦγος παιδίων, ὧν τὸ ἓν ἐκράτει φανάριον, ἀρτίως καταβάντα ἀπὸ μίαν κλίμακα, ἤρχοντο πρὸς τὰ ἐδῶ. Ἔστρεψε βήματα τινὰ ὀπίσω, πρὸς τὸ μέρος ὀπόθεν εἶχεν ἔλθει. Τὰ παιδία ἦλθον πλησίον καὶ οὐδὲ τὸν παρετήρησαν κἄν. Ἀνέβησαν τὴν κλίμακα ἐκείνης ἀκριβῶς τῆς οἰκίας, τὴν ὁποίαν εἶχε κοιτάξει διὰ μακρὰν ὁ ξένος. Τοῦτο ἰδὼν ἔκαμε κίνημα κι ἐστράφη ὀπίσω πάλιν μετὰ ζωηροῦ ἐνδιαφέρο-ντος. Ἐστάθη καὶ ἔτεινε τὸ οὖς. Τὰ παιδιὰ ἔκρουσαν τὴν θύραν.

- Νὰ ῾ρθοῦμε νὰ τραγουδήσουμε θειά; Μετὰ μίαν στιγμὴν ἠκούσθη ἔνδοθεν βῆμα, ἠνοίχθη ἡ θύρα καὶ γραιὰ μὲ μαύρην μανδήλαν προκύψασα, εἶπε μὲ θλιβερὰν φωνήν:

λασμα ἐκεῖνο, ὅπου εἰς τὴν γωνίαν τῶν δυὸ τοίχων ἐφαίνετο κόγχη τις μαυρισμένη, ὡς νὰ ὑπῆρχεν ἑστία ἐκεῖ τὸ πάλαι. Εἰσῆλθεν ἀσκεπὴς κρατῶν τὸν πίλον εἰς τὰς χεῖρας, ἐγονάτισε κι ἐστήριξε τὸ μέτωπον ἐπὶ τῶν ψυχρῶν λίθων τῆς γωνίας ἐκείνης, καί, ἀφοῦ ἔμεινεν ἐπὶ τρία λεπτὰ γονυκλινής, ἠγέρθη, ἐσπόγγισε τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ ἀπεμακρύνθη βραδέως. Ἐπανελθὼν πάλιν χαμηλότερον ἐστάθη τὸ μέσον τοῦ δρομίσκου, οὐ μακρόν της οἰ-

14

ἐν Ἐσόπτρῳ

Μελαχροινῆς Κουμπουρτζῆ. Ἡ θειὰ Κυρατσώ, μετὰ τόσα ἔτη, ἐφόρεσεν ἐπὶ ὀλίγας στιγμὰς χρωματιστὴν πολίτικην μανδήλαν, διὰ ν᾿ ἀσπασθῇ τὰ στέφανα. Καὶ τὴν παραμονὴν τοῦ Ἁγίου Βασιλείου, τὸ ἑσπέρας ἱσταμένη εἰς τὸν ἐξώστην ἠκούσθη φωνοῦσα πρὸς τοὺς διερχομένους ὁμίλους τῶν παίδων: - Ἐλᾶτε, παιδιά, νὰ τραγδῆστε!

- Ὄχι, παιδάκια μ᾿, τί νὰ τραγ’δῆστε ἀπὸ ἐμᾶς; Ἔχουμε ἐμεῖς κανέναν; Καλὴ χρονίτσα νά ῾χετε κι σύρτε ἀλλοῦ νὰ τραγ᾿δῆστε. ... Ὅταν οἱ γείτονες τῆς θειὰ Κυρατσῶς τῆς Μιχάλαινας ἐξύπνησαν μετὰ τὰ μεσάνυκτα διὰ νὰ ὑπάγουν εἰς τὴν ἐκκλησίαν, τῆς ὁποίας οἱ κώδωνες ἐκλάγγαζαν θορυβωδῶς, πόσον ἐξεπλάγησαν ἰδόντες τὴν οἰκίαν τῆς πτωχῆς χήρας, ἐκεῖ ὅπου δὲν ἐδέχοντο τὰ παιδία νὰ τραγουδήσουν τὰ Χριστούγεννα, ἀλλὰ τὰ ἀπέπεμπον μὲ τὰς φράσεις «δὲν ἔχουμε κανένα» καὶ «τί θὰ τραγουδῆστε ἀπό μας;» κατάφωτον, μὲ ὅλα τὰ παραθυρόφυλλα ἀνοικτὰ (...) Τί τρέχει; Τί συμβαίνει; ∆ὲν ἤργησαν νὰ πληροφορηθούσιν (...) Ὁ ξενιτευμένος γαμβρός, ἀπὸ εἰκοσαετίας ἀπών, ἀπὸ δε-καετίας μὴ ἀφήσας ποὺ ἴχνη (...) εἶχε γυρίσει πολλὰ μέρη εἰς τὸν Νέον Κόσμον, εἶχεν ἐργασθεῖ ὡς ὑπεργολάβος εἰς μεταλλεῖα καὶ ὡς ἐπιστάτης εἰς φυτείας κι΄ ἐπανῆλθε μὲ χιλιάδας τινας ταλλήρων εἰς τὸν τόπον τῆς γεννήσεώς του, ὅπου ἐπανεῦρεν ἠλικιωθείσαν, ἀλλ᾿ ἀκμαίαν ἀκόμη τὴν πιστήν του μνηστήν. ... Μετὰ τρεῖς ἡμέρας, τὴν Κυριακὴ μετὰ τὴν Χριστοῦ γέννησιν, ἐτελοῦντο ἐν πάσῃ χαρᾷ καὶ σεμνότητα οἱ γάμοι τοῦ Ἰωάννου Εὐσταθίου Μοθωνιοῦ μετὰ τῆς

Ἐνισχύστε τό ἔργο τῆς ἀνέγερσης τοῦ Πολιτιστικοῦ - Πνευματικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας

Ἐσεῖς εἶστε ἡ δύναμή μας, μαζί μποροῦμε! Βοηθήστε τους πρώτους τομεῖς τοῦ Ἐπικοινωνιακοῦ και Μορφωτικοῦ Ἱδρύματός της - Ἀνακαίνιση καί ἀναδιοργάνωση τοῦ Βιβλιοπωλείου - Περιοδικό - Ἐκδόσεις - Ἴντερνετ, κ.λ.π.

------------Γιά προαιρετικές προσφορές μέ κάθε νομότυπη καί διαφανῆ διαδικασία, ἐπικοινωνῆστε κατά τίς ἐργάσιμες ὥρες στό τηλ.: 28920-22208

15

ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἡ «Πολίτικη Κουζίνα» τῆς καθ᾽ ἡμᾶς ἐμπειρίας (Σχόλια στήν σημειολογία τῆς ταινίας «Πολίτικη Κουζίνα) Τοῦ π. Χαραλάμπους Παπαδοπούλου

τοῦ Μάρκου Βαμβακάρη: Τά ματόκλαδά σου λάμπουν, σάν τά λούλουδα τοῦ κάμπου…» διότι θά τούς λείπει ἡ ἀμεσότητα τῆς ἐπαφῆς καί ἡ ἐμπειρία τῆς ζωῆς. Ἡ πλειοψηφία τῶν παιδιῶν δέν θά ἔχει τήν βιωματική νοημοσύνη, ἀλλά τήν πληροφοριακή καί εἰκονική. Ὁ κάμπος, τό φεγγάρι, ἡ θάλασσα, τό γαλάζιο τοῦ οὐρανοῦ, κ. α. δέν θά εἶναι πλέον ἐμπειρία, ἀλλά πληροφορία. Εἶναι γεγονός ὅτι στά μεγάλα ἀστικά κέντρα ἡ πλειοψηφία τῶν ἀνθρώπων δέν ἔχει τήν αἴσθηση τῆς ἐμπειρικῆς ψηλάφησης τῶν φυσικῶν φαινομένων, ἀλλά μονάχα πληροφοριακή π.χ. ἀκοῦν στήν τηλεόραση ὅτι αὔριο θά ἔχει πανσέληνο ἤ ἔναστρο οὐρανό καί παρόλο πού ἐνδεχομένως θά ἀποτελέσει ἀντικείμενο τῶν συζητήσεών τους, ὡστόσο ἐλάχιστοι θά εἶναι ἐκεῖνοι πού θά τό βιώσουν ὡς ἀντικειμενική πραγματικότητα. «Στήν ἐποχή μας, διαρκῶς καί περισσότερο, κυριαρχοῦν τά μετρήσιμα, ποσοτικά μεγέθη. Τό ποσοστό τοῦ πληθωρισμοῦ, τά δημόσια ἐλλείμματα, ὁ ἀριθμός τῶν τηλεοράσεων ἀνά κάτοικο, ὁ ἀριθμός τῶν κατοίκων ἀνά

ἐποχή μας εἶναι ἀπό τίς σπάνιες ἐκεῖνες ἱστορικές περιόδους ὅπου ὁ μῦθος καί τό παραμύθι ἀπουσιάζουν ἀπό τήν ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Μιά ζωή ὅμως δίχως μῦθο εἶναι φαγητό χωρίς μπαχάρια καθώς θά ἔλεγε ὁ κύρ Βασίλης τῆς «Πολίτικης Κουζίνας». Ἡ ποίηση καί ἡ μουσικότητα τῆς ζωῆς, ἔχουν παραδοθεῖ ἄνευ ὅρων στήν τεχνολογική πεζότητα καί εἰκονική πραγματικότητα τῆς πληροφορίας. Ὅπως παρατηρεῖ εὔστοχα ὁ διανοούμενος Χρόνης Μίσσιος «Σέ μερικά χρόνια ἀκόμη (ἄν δέν εἶναι ἤδη γεγονός) τά παιδιά δέν θά μποροῦν νά κατανοήσουν τούς στίχους

16

ἐν Ἐσόπτρῳ

πολυκατάστημα. Μή ἀμφισβητώντας ὅτι καί αὐτά ἔχουν κάποια σημασία, εἶναι καιρός νά διερωτηθοῦμε γιά τά μή μετρήσιμα μεγέθη: Ἀπό τήν ἀξία τῆς φιλίας ἕως τό φευγαλέο πρόσωπο μίας γυναίκας, ἀπό τό τραγούδι πού ἀκούστηκε μέσα στή νύχτα ἕως τή μοναξιά τήν καθημερινή καί τή μοναξιά τήν ἄλλη, ἀπό τά χέρια πού σφίχτηκαν σέ μία διαδήλωση, κι ἐκεῖνα τά χέρια, πού ἐν γνώσει τοῦ παραμυθιοῦ ὁρκίστηκαν αἰώνια. Τά μή μετρήσιμα μεγέθη εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωή, τά μετρίσιμα ἡ ἀποτύπωση τῆς ζωῆς στόν ὑπολογιστή»1. Σέ μία ἀπό τίς σημαντικότερες ἑλληνικές ταινίες τῶν τελευταίων δεκαετιῶν «Πολίτικη Κουζίνα» παρουσιάζονται μέ ξεκάθαρο τρόπο δύο διαφορετικές προσεγγίσεις τῆς ζωῆς καί τῶν νοημάτων της. ∆ηλαδή τῆς βιωματικῆς νοημοσύνης καί τῆς πληροφοριακῆς ἤ εἰκονικῆς. Ἀπ᾽ τή μιά μεριά ἔχουμε τήν κατανόηση τῆς ζωῆς, ὡς ἐμπειρία καί γεύση καί ἀπ᾽ τήν ἄλλη τήν ζωή πού εἶναι ἀποτέλεσμα ἰδεολογικοποιημένων ἔμμεσων γνώσεων καί ἰδεατῶν θεωρημάτων.

17

ἐν Ἐσόπτρῳ

κύρ Βασίλης μαθαίνει στόν ἐγγονό του τά μυστικά καί τό βαθύτερο νόημα τῆς ζωῆς. Ἡ «κουζίνα» εἶναι τό πεδίο ἕνωσης τῆς κτίσης μέ τόν ἄνθρωπο. Εἶναι ἡ ρεαλιστική ἀπεικόνιση τῆς ἐμπειρίας τῆς ζωῆς ὡς γεύση, ὡς κορεσμό μιᾶς πείνας πού στό βάθος της εἶναι ὑπαρξιακή. Ἄλλωστε: «Ὅλα τά προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου στό βαθύτερο νόημα τους εἶναι πνευματικά»3. «Στήν βιβλική διήγηση τῆς ∆ημιουργίας ὁ ἄνθρωπος παρουσιάζεται πρῶτα ἀπό ὅλα σάν ἕνα ὄν πού πεινάει καί ὅλος ὁ κόσμος εἶναι ἡ τροφή του. Ἀμέσως ὕστερα ἀπό τήν ὁδηγία πού ἀφήνει στούς ἀνθρώπους νά πληθύνονται καί νά κατακυριέψουν τή γῆ, ὁ Θεός σύμφωνα μέ τόν συγγραφέα τοῦ πρώτου κεφαλαίου τῆς Γέννησης, τούς προαναγγέλλει νά φᾶνε ἀπό τή γῆ: «Ἰδού δέδωκα ὑμῖν πάντα χόρτον σπόριμον... καί πᾶν ξύλον, ὅ ἔχει ἐν ἐαυτῷ καρπόν

Ὁ παπποῦς τοῦ ἔργου, ὁ κύρ Βασίλης –Πολίτης τήν καταγωγή- ὡς γνήσιο τέκνο τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἀνατολῆς, μεταδίδει στόν ἐγγονό του τήν τέχνη τῆς ζωῆς. Μία κατανόηση καί ἐκμάθηση τῆς ζωῆς, πού ἀγκαλιάζει τόν ὅλο ἄνθρωπο, χωρίς νά κατηγοριοποιεῖ τήν ὑπόστασή του σέ ἀνώτερα καί κατώτερα ἐπίπεδα. Σέβεται τό μυστήριο καί τά μυστήρια τῆς ζωῆς, χωρίς τίς αὐταπάτες τῶν λογικά τακτοποιημένων ἕτοιμων ἀπαντήσεων. «Τό κάθε τί εἶναι τυλιγμένο μέσα σέ μυστήριο. Αὐτό τό μυστήριο θέλουνε νά βγάλουνε οἱ σημερινοί ἄνθρωποι. Μά ξεγυμνώνουνε τόν ἑαυτό τους ἀπό κάθε βαθύ αἴσθημα… Θυμᾶμαι τόν καιρό ποῦ ζοῦσα πιό φυσική ζωή, πώς ὅλα μέ κάνανε νά βουτῶ βαθειά μέσα μου καί νά βρίσκω κάποια ἀλλόκοτα πετράδια, καί κάποια μαργαριτάρια μιᾶς ξω-τικῆς θάλασσας»2. Μέσα ἀπό τήν «Πολίτικη Κουζίνα» ὁ

18

ἐν Ἐσόπτρῳ

μάθει στό παιδί τήν βαθύτερη τέχνη τῆς μαγειρικῆς, ἔχει νά κάνει μέ τήν ἀντίληψή του, πώς ἡ ζωή δέν μαθαίνεται oὔτε κατανοεῖται μέσα ἀπό ἰδεολογήματα καί ἀποστειρωμένες γνώσεις, ἀλλά ἀπό τήν ἀμεσότητα τῆς ἐμπειρίας καί τελικά τῆς γεύσης πού ἀφήνει αὐτή στόν ἄνθρωπο. Ἡ Πολίτικη οἰκογένεια Ἰακωβίδου, προσλαμβάνει ὅλη τήν ζωή μέσα ἀπό τίς γεύσεις. Ἀκόμη καί ἡ «ἔγκριση» ὑποψήφιας νύμφης ἔχει νά κάνει μέ τήν δεξιότητά της στόν χῶρο τῆς κουζίνας, τῆς Πολίτικης κουζίνας. ∆έν μπορεῖ νά γίνει κάποιος μέλος τῆς οἰκογένειας ἐάν δέν ἀντιλαμβάνεται τήν ζωή μέσα ἀπό τήν ἰδιαίτερη αἴσθηση τῶν ἀρωμάτων, τῶν γεύσεων, τῆς ἐμπειρίας. Τί ἄλλωστε εἶναι ὁ Θεός κατά τούς Ἁγίους Πατέρες τῆς καθ᾽ ἡμᾶς παραδόσεως, ἐκτός ἀπό σχέση καί γεύση ζωῆς; Μία γεύση τοῦ ὑπερβατικοῦ ἤ τοῦ ὑπερεμπειρικοῦ ὅπως θά μᾶς ἔλεγε ὁ Χρῆστος Μαλεβίτσης. Τήν ἴδια αὐτή ἐποχή ἡ Ἑλλάδα ἔχει καταστεῖ πολιτιστικό φέουδο τῆς «∆ύσεως» καί ἔχει ἀπολέσει αὐτή τήν γνώση ζωῆς. Γι᾽ αὐτό τόν λόγο -βλέπουμε στήν ταινίαπώς ὅταν ἡ οἰκογένεια Ἰακωβίδου, μεταφέρεται ἀπό τήν Πόλη στήν Ἀθήνα, -δηλαδή ἀπό τό πολιτιστικό κέντρο τῆς καθ᾽ ἡμᾶς παραδόσεως στό ἐθνικό κέντρο τῆς πολιτιστικῆς μας παραμορφώσεως- καλοῦν τόν ἱερέα τῆς ἐνορίας νά τούς κάνει ἁγιασμό. Καί ὅταν ὁ ἱερέας ἀντιλαμβάνεται ὅτι ὁ γιός τῆς οἰκογένειας ἀσχολεῖται μέ τήν παρασκευή τοῦ φαγητοῦ, δίδει τήν συμβουλή τό παιδί νά

σπέρματος σπορίμου, ὑμῖν ἔσται εἰς βρῶσιν…». Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά φάει γιά νά ζήσει, πρέπει νά βάλει τόν κόσμο μέσα στό κορμί του καί νά τόν μετασχηματίσει σέ ἄνθρωπο, σέ σάρκα καί σέ αἷμα. Πραγματικά ὁ ἄνθρωπος εἶναι αὐτό πού τρώει καί ὁλόκληρος ὁ κόσμος παρουσιάζεται γιά τόν ἄνθρωπο σάν ἕνα τραπέζι ἀπό ἕνα γενικό συμπόσιο»4. Ἡ «Πολίτικη Κουζίνα» εἶναι ἡ ἐμπειρία τῆς ζωῆς, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ψυχή καί σῶμα μετέχει στήν διαδικασία της, γεύεται τό δῶρο αὐτό τοῦ Θεοῦ πού ὀνομάζεται ζωή «ἐκ τοῦ μή εἶναι εἰς τό εἶναι» καί δέν τεμαχίζεται βάναυσα καί ὁλοκληρωτικά στά ἰδεολογικά τραπέζια τοῦ κόσμου τούτου. Ὁ παπποῦς τοῦ ἔργου μαθαίνει τόν νεαρό ἐγγονό του, νά ἀντιλαμβάνεται τόν κόσμο καί τούς ἀνθρώπους μέσα ἀπό τίς γεύσεις, ἀπό τόν κόσμο τῶν αἰσθήσεων ὄχι τοῦ αἰσθησιασμοῦ, τοῦ ἐμπειρικοῦ καί ὄχι φαντασιακοῦ, ἀπό τό πραγματικό καί ἄμεσο. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι τοῦ παραδίδει μαθήματα κοσμολογίας, μέσα ἀπό τίς γεύσεις καί τά ἀρώματα τῶν μπαχαρικῶν. Στήν παράδοση τῆς Ἀνατολῆς οἱ τέχνες καί οἱ ἐπιστῆμες εἶναι ἀπόλυτα συνυφασμένες μέ τήν ἀμεσότητα τῆς ζωῆς. Ἡ «ἐμμονή» τοῦ Γέρο Ἀνατολίτη νά

19

ἐν Ἐσόπτρῳ

παρακολουθήσει μαθήματα κατηχητικοῦ γιά νά μάθει καλά καί ὠφέλιμα πράγματα στήν ζωή του καί ὄχι μαγειρέματα, γεύσεις καί ἀρώματα. Ἡ σημειολογία αὐτῆς τῆς σκηνῆς πού περιγράψαμε παραπάνω εἶναι ἐμφανής. Ἡ κουζίνα, οἱ γεύσεις καί τά ἀρώματα, συμβολίζουν σέ ὀντολογικό ἐπίπεδο τήν ἐμπειρία καί τήν ἀμεσότητα μέ τήν ζωή. Ἀντίθετα τό κατηχητικό αὐτῆς τῆς περιόδου στήν Ἑλλάδα σημαίνει τήν ἰδεολογικοποίηση τῆς πίστεως ἀπό ἐμπειρία σέ ἐγκεφαλική γνώση. Ἀπό πανηγύρι τῆς ζωῆς ἀπέναντι στόν ἡττημένο διά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ θάνατο, σέ κανόνες καί τρόπους «χριστιανικῆς» συμπεριφορᾶς. Ἦταν ἡ ἐποχή ὅπου ἡ Ἑλλάδα γνώριζε τό εὐσεβιστικό κίνημα τῆς Εὐρώπης (πιετισμός) πού ἔμελε νά «καταστρέψει» ἕνα πολιτισμό ἐμπειρίας καί ὁλικῆς βιωματικῆς ψηλάφησης τοῦ ἐπέκεινα, σέ ἰδεολογία τοῦ ἐνθάδε κοσμικοῦ καθωσπρεπισμοῦ. Τά κατηχητικά σχολεῖα προσπαθοῦσαν νά δημιουργήσουν «καλούς» καί «ἠθικούς» ἀνθρώπους. Μέ ὡραίους τρόπους καί καλή συμπεριφορά καί ὄχι νικητές τοῦ θανάτου καί θριαμβευτές τῆς ζωῆς. Σημασία εἶχε τί καί πόσα γνώριζες καί ὄχι τί ζοῦσες. Πολλά θά μποροῦσε νά πεῖ κανείς πάνω στήν ἐξαίρετη αὐτή κινηματογραφική ἐπιτυχία «Πολίτικη Κουζίνα». Ἐκεῖνο ὅμως πού εἶναι σημαντικό νά προσέξουμε, εἶναι ὅτι μᾶς μεταφέρει μέ ἀπαράμιλλο τρόπο στήν ἀναγκαιότητα τῆς βιωματικῆς νοημοσύνης ἰδιαίτερα

στόν σύγχρονο κόσμο. Ἕνας κόσμος πού ὁλοένα καί περισσότερο χάνει τήν ἀμεσότητα τῆς ἐμπειρίας καί τοῦ βιώματος. Τό μέλλον τοῦ κόσμου δέν μπορεῖ νά ἑτοιμάζεται σέ ἀποστειρωμένες αἴθουσες καί ἐργαστήρια εἰκονικῆς γνώσεως. Οὔτε ἡ ζωή γνωρίζεται μέσα ἀπό μία πληροφοριακή παιδεία. Ἡ ζωή δέν δέχεται κενά, δέν ἀνέχεται πράγματα λειψά. Ὁ ἄνθρωπος γιά νά εἶναι ἄνθρωπος πρέπει νά γευθεῖ, νά αἰσθανθεῖ, νά χαρεῖ καί νά λυπηθεῖ, νά πετύχει καί νά ἀποτύχει, νά παρατηρήσει καί στό τέλος νά γνωρίσει. ∆ιαφορετικά θά πενθήσει γιά μιά ζωή πού δέν ἔχει ζήσει, γιατί «καλό εἶναι νά ὑπάρχεις, ἀλλά νά ζεῖς εἶναι ἄλλο πράγμα»5.

1.

2.

3.

4.

Γιώργου Γραμματικάκη «Κοσμογραφήματα». Φώτης Κόντογλου . π. Μιχαήλ Καρδαμάκης. π. Αλέξανδρος Σμέμαν, «Για να ζήσει ο κόσμος», σελ 13.

5 Φώτης Κόντογλου.

20

ἐν Ἐσόπτρῳ

Ὅλα

δικά μου! Ἐπιμέλεια στήλης:

π. Χαράλαμπος Κοπανάκης

ὅ,τι φαίνεται... τά πάντα ἀνήκουν στό μικρό σας: «∆ικό μου» τό μπλουζάκι, «δικό μου» τό καρεκλάκι, «δικό μου» τό παιχνιδάκι... Μόνο πού δέν εἶναι ὅλα ὅσα δείχνει καί διεκδικεῖ δικά του, ὅπως π.χ. τά παιχνίδια τῶν ἄλλων παιδιῶν. Πῶς θά τό καταλάβει ὅμως; Ἀνάμεσα στίς λίγες φράσεις πού ἔχει μάθει τό μικρό σας, ξεχωρίζει μία ἡ πιό... ἀγαπημένη ἀπ' ὅ,τι φαίνεται. Ποιά εἶναι αὐτή; Ἡ φράση «δικό μου!». Ὅσο κι ἄν σᾶς φαίνεται παράξενο, οἱ λέξεις αὐτές ὑποδηλώνουν ἄλλη μία κατάκτηση τοῦ παιδιοῦ. Ἡ χρήση της εἶναι ἕνα σημάδι ὅτι τό πιτσιρίκι ἀρχίζει νά καταλαβαίνει τόν ἑαυτό του καί τή δική του ἰδιαίτερη προσωπικότητα, ὅτι γνωρίζει τίς ἀνάγκες καί τίς ἐπιθυμίες του. Ὅταν ὅμως οἱ φράσεις «δικό μου», «εἶναι ὅλα δικά μου», «τό θέλω» ἀρχίζουν νά χρησιμοποιοῦνται ὅλο καί πιό συχνά, καί μάλιστα γιά πράγματα πού δέν ἀνήκουν στό μικρό, τότε ἀρχίζουν τά προβλήματα...

21

ἐν Ἐσόπτρῳ

Γιατί, πῶς νά ἀπαντήσεις σ' ἕνα ἀπαιτητικό πιτσιρίκι πού τά θέλει ὅλα δικά του καί ἀρχίζει τίς γκρίνιες ὅταν τοῦ λέτε «Ὄχι, αὐτό δέν σοῦ ἀνήκει!»;

Γιατί φέρεται ἔτσι; Αὐτή ἡ τρομερή ἐπιθυμία γιά διάφορα πράγματα καί κυρίως γιά τά παιχνίδια πού ἀνήκουν σέ ἄλλα παιδάκια εἶναι φυσιολογική. Ἡ φάση τοῦ «εἶναι ὅλα δικά μου» εἶναι ἕνα ἀπό τά φυσιολογικά στάδια τῆς ἀνάπτυξης τῶν μικρῶν. Ὅλα ὅσα συμβαίνουν αὐτή τήν περίοδο δικαιολογοῦν τήν τάση τοῦ μικροῦ νά τά βλέπει ὅλα δικά του. Καί νά γιατί: Σ᾽ αὐτό τό διάστημα τό παιδί κάνει ἕνα πέρασμα ἀπό ἕνα στάδιο ἀπόλυτης ἐξάρτησης ἀπό τούς γονεῖς (καί εἰδικά ἀπό τή μητέρα του) σ᾽ ἕνα στάδιο μερικῆς αὐτονομίας. Φυσικά, συνεχίζει νά ἐξαρτᾶται ἀπό τούς μεγάλους γιά τά ἀπαραίτητα, ὅμως ἔχει κάνει καί σημαντικές κατακτήσεις: κινεῖται πιά μέ μεγαλύτερη ἐπιδεξιότητα καί σιγουριά, ἀντιλαμβάνεται λέξεις καί φράσεις, ἀρχίζει νά ἐμπλουτίζεται τό λεξιλόγιό του καί μπορεῖ νά ἐπικοινωνεῖ καλύτερα μέ τούς ἄλλους καί νά γίνεται κατανοητό. Ἔτσι ἀρχίζει νά νιώθει πιά ὅτι εἶναι ἀνεξάρτητο ἄτομο, ξεχωριστό ἀπό τή μαμά καί τόν μπαμπά του. Καταλαβαίνει πώς εἶναι μικρό -ἡ σύγκριση μέ τούς μεγάλους δέν τοῦ ἀφήνει ἀμφιβολίες-, ἀλλά ἀρχίζει νά σκέφτεται σάν μεγάλο. Μέ ἄλλα λόγια, ἀντιμετωπίζει τόν κόσμο καί βαδίζει πρός τήν κατάκτησή του. Καί γι’ αὐτό ἔχει τήν ψυχολογία τοῦ κατακτητῆ: τά θέλει ὅλα! Τό παιδί δέν ἔχει ἀκόμα ἀκριβῆ εἰκόνα στό μυαλό του γιά τό ποιά εἶναι τά ὅριά του, δέν ἔχει βρεῖ ἀκόμη τή θέση του στόν κόσμο σέ σχέση μέ τούς ἄλλους. Ὅταν, γιά παράδειγμα, θέλει τό παιχνίδι πού ἀνήκει σέ ἕνα ἄλλο παιδάκι, δέν τό κάνει ἀπό ἐγωϊσμό καί κτητικότητα, ἀλλά ἀπό φυσιολογικό ἐγωκεντρισμό.

Γιά ἕνα παιδί αὐτοί οἱ μῆνες ἀντιπροσωπεύουν μία καταπληκτική περιπέτεια. Μέρα τή μέρα ἐξοικειώνεται μέ τόν κόσμο ἀκόμα περισσότερο, καί οἱ ἱκανότητές του βελτιώνονται, ἐνῶ οἱ νέες ἐμπειρίες φαίνεται νά μήν τελειώνουν ποτέ. Ἐπενδύει ὅλη τήν ἐνέργειά του στήν ἀνάπτυξή του καί στήν κατάκτηση ὅσο περισσότερης αὐτονομίας γίνεται. Ἔτσι δοκιμάζει μέ σιγουριά τίς δυνατότητές του, τί μπορεῖ νά ἀποκτήσει καί τί ὄχι, συχνά παίζοντας καί μέ τά... νεῦρα σας.

∆έν μπορεῖς νά τά ἔχεις ὅλα! Σίγουρα αὐτή ἡ κτητικότητα τοῦ μωροῦ σᾶς κάνει περήφανους, ἀφοῦ καταλαβαίνετε ὅτι μεγαλώνει, ὅτι διεκδικεῖ πράγματα, ὅτι καταλαβαίνει τόν κόσμο γύρω του. Ἀπό τήν ἄλλη, ὅμως, ἀνησυχεῖτε λίγο καί εἶστε μπερδεμένοι, γιατί δέν ξέρετε πῶς νά ἐλέγξετε τίς ὑπερβολές του, εἰδικά ὅταν δίνει τήν εἰκόνα ἑνός μικροῦ «ἐγωκεντρικοῦ τυράννου». Τί κάνουμε λοιπόν σ' αὐτές τίς περιπτώσεις; Κατ' ἀρχάς, τόσο ἡ ὑποχώρηση στίς ἀπαιτήσεις τοῦ μικροῦ, ὅσο καί ἡ αὐστηρότητα καί ἡ ἄρνηση χωρίς δεύτερη κουβέντα, εἶναι λάθος.

22

ἐν Ἐσόπτρῳ

Αὐτό πού πρέπει νά κάνετε εἶναι νά βάλετε ὅρια στό παιδί, δηλαδή πρέπει νά δείξετε στό μικρό σας τί ἐπιτρέπεται καί τί ὄχι. Φυσικά, θά πρέπει νά εἶστε ἐλαστικοί, γιατί σ᾽ αὐτή τήν ἡλικία τό παιδί δέν εἶναι ἀκόμα σέ θέση νά καταλάβει τή σημασία κάποιων «ἀφηρημένων» κανόνων. Ἔχοντας συνηθίσει μέχρι καί πρίν λίγο καιρό νά εἶναι τό εὐνοημένο καί τό χαϊδεμένο σας (ἀρκοῦσε νά κλαψουρίσει λίγο καί ἔπαιρνε αὐτό πού ἤθελε), δέν μπορεῖ νά καταλάβει ἀπό τή μία μέρα στήν ἄλλη γιατί οἱ ἐπιθυμίες του δέν ἱκανοποιοῦνται... ἀμέσως. Ἀπό τήν ἄλλη, ὅμως, θά πρέπει νά φροντίσετε νά κρατήσετε μία σταθερή συμπεριφορά ἀπέναντι στό μωρό, πού ἔχει ἀνάγκη ἀπό ὅρια ἀλλά καί προστασία. Γίνετε διαλλακτικοί. Τί σημαίνει αὐτό; Ὅτι πρέπει νά... «παζαρεύετε» μέ τό παιδί ὅταν ἔχει... παράλογες ἐπιθυμίες καί γίνεται πολύ ἐγωκεντρικό. ∆ηλαδή, πεῖτε του ὅτι π.χ. δέν μπορεῖ νά ἔχει αὐτό τό παιχνιδάκι, γιατί δέν εἶναι δικό του, ἀλλά στά γενέθλιά του θά τοῦ ἀγοράσετε ἕνα παρόμοιο.

διά κ.λ.π.). Ἐπίσης, καλό εἶναι νά τό ἀπομακρύνετε ἀπό τή σκηνή τοῦ «ἐγκλήματος», προτείνοντάς του κάτι ἐνδιαφέρον, π.χ. μία βόλτα κ.λ.π.

Τρία λάθη πού πρέπει νά ἀποφύγετε 1ον) Μήν ὑποχωρεῖτε σέ ὅλες τίς ἀπαιτήσεις τοῦ παιδιοῦ γιά νά τό εὐχαριστήσετε. Ἔτσι τό καλομαθαίνετε, τοῦ δίνετε τήν ἐντύπωση ὅτι μπορεῖ νά ἔχει τά πάντα καί τό μικρό αἰσθάνεται... παντοδύναμο. Ὅταν λοιπόν θά ἀντιμετωπίσει καταστάσεις ὅπου πραγματικά δέν μπορεῖ νά ἔχει κάτι (π.χ. τό παιχνιδάκι ἑνός ἄλλου παιδιοῦ) θά δυσκολευτεῖ νά καταλάβει τό «γιατί», θά νιώσει περιορισμένο καί θά πληγωθεῖ.

2ον) Μήν εἶστε ἀρνητικοί! Ἄν περιορίζετε τό μικρό, τοῦ λέτε πάντα «ὄχι» καί δέν ἱκανοποιεῖτε καμία ἐπιθυμία του, ὑπάρχει ὁ κίνδυνος τό πιτσιρίκι νά νιώσει ὅτι δέν ἀξίζει. Ἀπογοητεύεται καί χάνει τήν αὐτοπεποίθησή του.

3ον) Μήν εἶστε ἀσταθεῖς στή συμπεριφορά σας. Φροντίστε νά ἔχετε σταθερούς κανόνες καί ὄχι τή μιά φορᾶ νά παραχωρεῖτε στό μικρό τά πάντα, ἐνῶ τήν ἑπομένη νά τό ἐπιπλήττετε γιά τίς... κτητικές του διαθέσεις. Τό παιδί πρέπει νά γνωρίζει μέ σιγουριά τί μπορεῖ νά κάνει καί τί ὄχι, τί μπορεῖ νά πάρει καί τί ὄχι. Ἄν π.χ. τή μία μερα βλέπει κάτι στό σοῦπερ-μάρκετ, τό ἀγκαλιάζει λέγοντας «Αὐτό εἶναι δικό μου», κι ἐσεῖς λέτε «ναί» καί τοῦ τό ἀγοράζετε ἀμέσως, ἐνῶ τήν ἑπόμενη μέρα σέ ἀντίστοιχη σκηνή τοῦ φωνάζετε «Ὄχι, δέν θά σοῦ τό πάρω», τότε τό μήνυμα πού παίρνει τό παιδί εἶναι πώς κάποια πράγματα ἐξαρτῶνται μόνο ἀπό τή θέληση τῶν μεγάλων, κι ἔτσι ὁ πειρασμός νά σᾶς πιέσει μέ κλάματα, φωνές καί γκρίνια.... εἶναι μεγάλος.

Παίρνει τά παιχνίδια τῶν ἄλλων! «Εἶναι δικό μου», «Ὄχι, δικό μου». Τό μικρό σας ἁρπάζει τό παιχνιδάκι πού ἀνήκει σέ κάποιο ἄλλο παιδί καί τό... οἰκειοποιεῖται... ἔτσι ἁπλά. Σέ μία τέτοια περίπτωση δέν βοηθᾶ σέ τίποτα τό νά τό μαλώσετε. Ἄν προσπαθήσετε νά τοῦ πάρετε ἀπό τά χέρια τό παιχνίδι πού μέ βία ἔχει βουτήξει ἀπό ἕνα ἄλλο παιδάκι, θά ἀκολουθήσει μία ἔντονη σκηνή μέ κλάματα καί τσιρίδες. Νά, λοιπόν τί πρέπει νά κάνετε: Προσπαθῆστε νά τραβήξετε τήν προσοχή του ἀπό τό παιχνίδι σέ κάτι ἄλλο. Προσπαθῆστε νά βρεῖτε αὐτό πού θά καταφέρει νά τοῦ ἀποσπάσει τήν προσοχή ἀπό τή «λεία» του. Γιά παράδειγμα, προτείνετέ του μία καλή ἀνταλλαγή (π.χ. ἄν ἀφήσει τό λάφυρό του, θά πάρει ἕνα ἄλλο παιχνίδι, μία λιχου-

Πηγή: in.gr

23

ἐν Ἐσόπτρῳ

.. . ν ο ρ έ φ α Μέ ἐνδι

ου ς έ ν ς ύ ο τ γιά

Ν-α-ρ-κ-ω-τ-ι-κ-ά Ἐπιμέλεια στήλης:

Ἀγαπητοί νέοι,

π. Χαράλαμπος Κοπανάκης

Καί στό παρόν τεῦχος, τό θέμα τῆς στήλης μας, ἐπιλέξαμε νά τό ἀντλήσουμε ἀπό τήν ἐπικαιρότητα. Οἱ ναρκωτικές οὐσίες καί ἡ χρήση τους, δέν ἀποτελοῦν ἀσφαλῶς πρόβλημα μόνο τοῦ παρόντος. Ἔχουν βαθιά τίς ρίζες τους στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας. Εἶναι μία ὑπόθεση μέ μακρύ παρελθόν καί σίγουρα πολύ ἐπώδυνο παρόν, μία καί κάθε χρόνο χιλιάδες ἄνθρωποι σέ ὁλόκληρο τόν πλανήτη μας πεθαίνουν ἀπό τήν χρήση οὐσιῶν. Ὁ θάνατος βέβαια εἶναι ἡ κορύφωση τοῦ δράματος, τά παρασκήνια, ἡ σκηνή καί τό κυρίως «δράμα», λαμβάνουν χώρα ἐνώσω ζεῖ ὁ χρήστης. Ἡ προσπάθεια ὅλων μας πρέπει νά ἐπικεντρωθεῖ στό νά μήν ἔχει αὐτή ἡ ὑπόθεση μέλλον, ἡ ἄν αὐτό ἀκούγεται οὐτοπικό, νά συρρικνωθεῖ κατά τό δυνατόν περισσότερο. Προκειμένου αὐτό νά ἐπιτευχθεῖ, εἶναι ἀπαραίτητη ἡ ἐνημέρωση ὅλων μας. Μόνο γνωρίζοντας τούς κινδύνους, μποροῦμε νά προστατευθοῦμε καί νά προστατέψουμε. Μέ αὐτές τίς λίγες σκέψεις, καταθέτουμε τό περί οὗ ὁ λόγος κείμενο τῆς στηλης μας, μέ τήν εὐχή νά μᾶς προβληματίσει - ἀφυπνίσει - ἐνεργοποιήσει.

Εἶναι

σύνηθες, ἀλλά ὄχι ἀπολύτως ἀκριβές, ὅταν γίνεται λόγος γιά τά ναρκωτικά, νά διαχωρίζονται σέ δύο κατηγορίες: Τά λεγόμενα “ἐλαφριά”, καί τά λεγόμενα “σκληρά”. Θά ἀκολουθήσουμε αὐτό τό διαχωρισμό, ὥστε νά μιλήσουμε γιά τίς πλέον διαδεδομένες οὐ-

24

ἐν Ἐσόπτρῳ

σίες στήν κάθε κατηγορία: Τήν κάνναβη (μαζί μέ τό παράγωγό της, τό χασίς) –πού εἶναι ἡ πιό γνωστή “ἐλαφριά” οὐσία– καί τήν ἡρωΐνη, πού εἶναι ἡ πιό γνωστή “σκληρή” οὐσία. Ἡ κάνναβη ἔρχεται στή μορφή ἀποξηραμένων φύλλων, καί συνήθως καπνίζεται μέσα σέ ἕνα τσιγάρο. Ἐναλλακτικά, ὑπάρχει τό ἀπόσταγμα τοῦ φυτοῦ τῆς κάνναβης, τό ὁποῖο ὀνομάζεται χασίς, καί τό ὁποῖο, συνήθως, ἐπίσης καπνίζεται μέσα σέ τσιγάρο. Τή χρήση κάνναβης τή μαθαίνει συνήθως κάποιος μέσα στά πλαίσια μίας παρέας, πού πειραματίζεται μέ ἐναλλακτικούς τρόπους διασκέδασης. Ἡ κάνναβη, ἄν καί προκαλεῖ – τήν ὥρα τῆς χρήσης – μερικά εὐχάριστα συναισθήματα, ἔχει ἐν τούτοις σημαντικές παρενέργειες, πού γιά πολλούς δέν εἶναι γνωστές ἐξ᾽ αἰτίας τοῦ εὐρέως διαδεδομένου μύθου ὅτι “ἡ κάνναβη δέ βλάπτει”. Ἄν μέ τή λέξη “βλάβη” ἐννοοῦμε ἀποκλειστικά τή σωματική βλάβη, τότε εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ κάνναβη εἶναι λιγότερο βλαβερή ἀπό τό τσιγάρο καί τό ἀλκοόλ. Ἄν ὅμως, πέραν τοῦ σώματος, μᾶς ἐνδιαφέρει ἐπίσης καί ἡ νοητική μας ὑγεία, τότε χρειάζεται νά γνωρίζουμε ὅτι ἡ κάνναβη ἐπηρεάζει τήν ἱκανότητά τοῦ ἐγκεφάλου νά ἐπεξεργάζεται νέες πληροφορίες: Πιό ἁπλά, ἐπηρεάζει τήν ἱκανότητά μας νά σκεπτόμαστε μέ διαύγεια. Ἕνας χρήστης κάνναβης ἴσως ἐδῶ νά ἀνταπαντοῦσε: “Μά ὅταν ἐγώ χρησιμοποιῶ κάνναβη, ὁ νοῦς μου καθαρίζει καί

ἀντιλαμβάνομαι πράγματα πού ποτέ δέν εἶχα προσέξει στό παρελθόν”. Καί πράγματι, ἐκείνη τήν ὥρα, ὁ χρήστης εἶναι πιθανό νά βιώσει ἀσυνήθιστα ἔντονη νοητική δραστηριότητα. Ἀργότερα ὅμως, ὅταν πιά ἔχει παρέλθει ἡ ἐπίδραση τῆς οὐσίας, ἡ νοητική δραστηριότητα πέφτει πολύ κάτω ἀπό τό μέσο ὅρο γιά τό συγκεκριμένο πρόσωπο. Ἡ κάνναβη, ὅπως ὅλα τά ναρκωτικά, ἐρεθίζει μέ τά χημικά της συστατικά μία συγκεκριμένη περιοχή τοῦ ἐγκεφάλου –στήν περίπτωση αὐτή τό κέντρο ἐπεξεργασίας πληροφο-ριῶν – ὥστε ἀπό ἐκείνη τήν ὥρα καί μετά, ἀντί νά παράγει ὁ ἐγκέφαλος τά χημικά συστατικά πού χρειάζεται γιά νά λειτουργήσει, νά ἀδρανεῖ καί νά περιμένει πότε θά τά λάβει ἀπό τήν ἑπόμενη δόση τῆς ναρκωτικῆς οὐσίας. Μέ ἄλλα λόγια, ἡ ψυχολογική-διανοητική ἐμπειρία τοῦ τακτικοῦ χρήστη κάνναβης εἶναι, ἀφ’ ἑνός νά βρίσκεται σέ μία κατάσταση σχετικά “σβησμένη”, ἀπαθῆ, ὅταν δέν εἶναι ὑπό τήν ἐπίδραση τῆς οὐσίας καί ἀφ᾽ ἑτέρου νά “ξυπνᾶ”, νά “ἀνάβει” ὅταν παίρνει τήν ἑπόμενη δόση, καί νά νιώθει ἔξυπνος, διαισθητικός, ἀκόμη καί μεγαλοφυής (χωρίς κατ᾽ ἀνάγκη νά εἶναι: Ὁ ἐγκέφαλος ὑποπίπτει σέ πολλά σφάλματα ὅταν εἶναι ὑπό τήν ἐπίδραση τῆς κάνναβης).

25

ἐν Ἐσόπτρῳ

Αὐτός ὁ κύκλος “σβῆσε - ἄναψε”, δημιουργεῖ ἕνα ρυθμό ζω-ῆς καί ἕνα τρόπο σκέψης πού εἶναι πολύ διαφορετικός ἀπό τόν τρόπο τῶν ἀνθρώπων πού δέν εἶναι χρῆστες. Κατά συνέπεια, ὁ χρήστης κάνναβης σταδιακά ἀποξενώνεται ἀπό τήν εὐρύτερη κοινωνία καί ἀπομονώνεται σέ μία ὑποκουλτούρα ὅπου μπορεῖ νά συνεννοηθεῖ καί νά συμφωνήσει μόνο μέ τούς ὑπόλοιπους χρῆστες. Μέ τά χρόνια, ὁ ἐγκέφαλος παθαίνει καί ἄλλες μικροζημιές, συνέπεια τοῦ γεγονότος ὅτι συνεχῶς ἐνεργεῖται ἀπό μία ξένη οὐσία πού δέν ταιριάζει ἀκριβῶς στή φύση του. Στήν περίπτωση τῆς ἡρωίνης, τά πράγματα γίνονται λίγο πιό πολύπλοκα. Σέ ἀντίθεση μέ τήν κάνναβη, ἡ ἡρωΐνη προκαλεῖ ἰσχυρότατα αἰσθήματα ἐξάρτησης, ὥστε ὁ ἐθισμένος χρήστης νά εἶναι πρόθυμος νά ὑποστεῖ τό πᾶν γιά νά βρεῖ τήν ἑπόμενη δόση του. Αὐτή ἡ ἀνάγκη μπορεῖ νά ὑποχρεώσει τό χρήστη νά διαπράξει κλοπές, νά γίνει βαποράκι, ἤ ἀκόμη νά ἐμπλακεῖ στήν πορνεία. Λόγῳ καί τοῦ ὑψηλοῦ κόστους τῆς κάθε δόσης, ἡ κάθε μέρα στή ζωή ἑνός χρήστη ἡρωΐνης ἐπικεντρώνεται σχεδόν ἀποκλειστικά στήν ἀναζήτηση τῆς

ἑπόμενης δόσης. Ὅλα τά ἄλλα –σχέσεις, σπουδές, ἐργασία κ.τ.λ.– συνήθως ξεχνιοῦνται μέσα στήν καθημερινή ἀγωνία αὐτῆς τῆς ἀνάγκης. Ὁ λόγος πού ἡ ἡρωΐνη προκαλεῖ τόσο ἰσχυρή ἐξάρτηση, εἶναι ὅτι –ὅταν μπαίνει στόν ἐγκέφαλο– ἐπιδρᾶ στά κέντρα πού ρυθμίζουν τόν πόνο καί τήν εὐφορία. Τά συστατικά τῆς ἡρωΐνης ἀντικαθιστοῦν τίς ἔμφυτες οὐσίες τοῦ ἐγκεφάλου πού εἶναι ὑπεύθυνες γιά τό αἴσθημα τῆς εὐφορίας καί γιά τήν καταπράυνση τοῦ πόνου, μέ ἀποτέλεσμα, ὅταν κάποιος βρίσκεται ὑπό τήν ἐπήρεια νά βιώνει ἔντονη εὐφορία, ἐνῶ ὅταν παύει ἡ δράση τῆς οὐσίας νά βιώνει ἀφόρητους πόνους. Ἡ ἐπιθυμία νά ἀποδράσει κάποιος ἀπό αὐτό τόν πόνο, μετατρέπεται σταδιακά σέ μία πανίσχυρη ψυχολογική ἐξάρτηση. Τό νά καταλήξει κάποιος στή χρήση ἡρωΐνης, σπάνια εἶναι τυχαῖο πράγμα. Συνήθως ὑπάρχει κάποιος ἄλλος πόνος, κάποια ἄλλη ἀπογοήτευση ἤ στενοχώρια, πού ὤθησε τό ἄτομο νά ἀναζητήσει παρηγοριά σέ αὐτή τήν οὐσία. Τό παράδοξο στήν ὅλη ὑπόθεση, εἶναι ὅτι τελικά, ἀντί νά παρηγορηθεῖ, τό ἄτομο αὐτό βυθίζεται σέ ὅλο καί μεγαλύτερους πόνους, μιᾶς καί τά ψυχοκοινωνικά τραύματα τῆς χρήσης αὐτῆς καθ᾽ ἑαυτῆς προστίθενται στό ἀρχικό τραῦμα πού τόν ὤθησε στή χρήση. Πηγή: help-net.gr

26

ἐν Ἐσόπτρῳ

Τό πέταγμα τοῦ ἀετοῦ πνευματική πορεία δέν εἶναι μία γραμμική, προοδευτική πορεία πρός τή θέωση. ∆έν ὑπάρχουν συγκεκριμένα, διαφοροποιημένα, διαδοχικά πνευματικά στάδια πού ὁδηγοῦν στήν ἁγιότητα. Ἀλλά μία ἀτέρμονη, προσωπική δυναμική, ἐξελικτι-κή, σταυροαναστάσιμη διαδικασία ἡ ὁποία χαρακτηρίζεται ἀπό παλινδρομήσεις, ὀπισθοχωρήσεις, κρίσεις, στασιμότητες, παλινδρομήσεις, νίκες, ἦττες, ἐπιτυχίες καί ἀποτυχίες. Θά μπορούσαμε νά παρομοιάσουμε τήν πνευματική πορεία μέ τό πέταγμα τοῦ χαρταετοῦ: - Τά ὑλικά τοῦ χαρταετοῦ εἰκονίζουν τά βιολογικά μας δεδομένα.

- Τά ζύγια, τήν ψυχοσυναισθηματική ἰσορροπία.

- Ἡ οὐρά, τόν προσωπικό σταυρό.

- Ὁ σπάγκος, τή σωφροσύνη πού μᾶς γειώνει στήν πραγματικότητα καί δέν ἐπιτρέπει στά μυαλά μας νά πάρουν ἀέρα.

- Οἱ χειρισμοί πού ἀπαιτοῦνται, τή διάκριση.

- «Κεφάλι» κρατάει ὁ πνευματικός πατέρας ὁ ὁποῖος εἶναι ὁδηγός καί συμπαραστάτης.

Τοῦ Νικήτα Καυκιοῦ, Ψυχολόγου - Ὁ ἄνεμος εἶναι τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἡ Χάρη χωρίς τήν ὁποία τίποτε δέν γίνεται. Ὅταν ὁ ἄνεμος εἶναι καλός καί ὁ χαρταετός καλοζυγισμένος τό πέταγμα γίνεται εὔκολα. Συνήθως ὅμως κάτι δέν πάει καλά καί χρειάζεται ἐπίμονη προσπάθεια μέχρι νά σηκωθεῖ ψηλά ὁ χαρταετός καί νά «βρεῖ τόν ἀέρα του»: προσθαφαίρεση οὐρᾶς, σκουλαρίκια, διόρθωση στά ζύγια, τρέξιμο, ξεμπέρδεμα καλούμπας κ.λ.π. Συχνά μπερδεύεται ὁ σπάγκος, ὁ ἀετός πέφτει σέ ἀγκαθωτούς θάμνους, ψάχνουμε νά τόν βροῦμε, χτυπᾶμε, ἱδρώνουμε, φωνάζουμε, νευριάζουμε, μαλώνουμε ἤ ζηλεύουμε τούς ἄλλους πού πᾶνε ψηλότερα. Ὅταν ὁ ἀετός ἀνεβαίνει ψηλά νιώθουμε τή βεβαιότητα ὅτι τά καταφέραμε. Ὅταν πέφτει βολίδα ἤ παίρνει τοῦμπες ἤ γέρνει, τρέχουμε, ἀμολᾶμε καί

27

ἐν Ἐσόπτρῳ

Σέ ὅλη τή διάρκεια τῆς ἐπίγειας διαδρομῆς του ὁ χριστιανός καλεῖται νά ἐγκαταλείπει τούς αὐτόπροστατευτικούς, ἀμυντικούς μηχανισμούς καί νά πληγώνεται στήν Ἀλήθεια, τή θυσία καί τήν Ἀγάπη. Ὅσο περισσότερο ἀνοίγεται στήν ἀγάπη καί ὡριμάζει ἐν Ἁγίω Πνεύματι τόσο περισσότερο λυπᾶται γιά τό κακό καί τήν ἁμαρτία. Τά αἰσθητήριά του ὀξύνονται καί πάσχει συνειδητοποιώντας τό μέγεθος τῆς ἀπόστασης τοῦ κόσμου ἀπό τήν Θεία Ἀγάπη. Ἡ ἐμπειρία τῆς ὀδύνης τόν ἀναγκάζει νά προσεύχεται ὑπέρ τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου. Μόνο ἡ Χάρη ἁπαλύνει, γλυκαίνει καί θεραπεύει τά τραύματα τῆς ἀγωνίας του. Ὁ χριστιανός δέν ἀναπαύεται σέ μία στατική κατάσταση μακάριας, πνευματικῆς εὐδαιμονίας. Ἐνῶ πορεύεται πρός τόν Χριστό πληγώνεται καί θεραπεύεται, ἀπογοητεύεται καί ἐνθουσιάζεται, χαίρεται καί λυπᾶται, ἀμφιβάλλει καί πείθεται, ἐμπνέεται καί στεγνώνει, γνωρίζει καί παραμένει ἀμαθής, ἀγαπᾶ καί ὀργίζεται, καταλαβαίνει καί ἀπορεῖ. ∆έν πρόκειται γιά σταδιακή ἀνάβαση κλίμακος. Ἀλλά γιά δαιδαλώδη διαδρομή μέ ἀνηφόρες καί κατηφόρες, παγίδες καί σημεῖα ἀνάπαυσης, στενά καί εὐρύχωρα διαστήματα, ὄμορφα καί ἐφιαλτικά τοπία. Ἔρχονται στιγμές πού νιώθουμε βέβαιη τήν πίστη μέσα μας, τή σχέση μας μέ τό Θεό ζωντανή καί ἔντονο τό μεράκι γιά ὑπακοή, ἄσκηση καί διακονία. Ἔρχονται στιγμές πού ἀμφιβάλλουμε γιά ὅλα, νιώθουμε τό Θεό νά πεθαίνει στήν ἀπουσία τῆς προσευχῆς καί αἰσθανόμαστε τήν ἀνάγκη νά στηρίξουμε ψυχολογικά τόν ἑτοιμόρροπο ἑαυτό μας ἀναζητώντας παρηγοριά ἀκόμη καί στήν ἁμαρτία. Ἀμφιβάλλουμε, νιώθουμε ἀποπροσανατολισμένοι καί χαμένοι, θέλουμε νά τά παρατήσουμε καί νά γυρίσουμε πίσω, φοβόμαστε ὅτι δέν θά καταφέρουμε νά φτάσουμε ὡς τό τέλος καί θά χαθοῦμε, τραυματιζόμαστε, πληγωνόμαστε, πονᾶμε, πέφτουμε καί σηκωνόμαστε πάλι καί πάλι. Ἐπιστρέφουμε στήν ἁμαρτία, αἰσθανόμαστε μοναξιά καί τρόμο, παρηγοριά, θέρμη ἀγάπης καί σκληρή παγωνιά. Βλέπουμε κάποιο φῶς καί τό χάνουμε καί τό ξαναβρίσκουμε καί τό ξαναχάνουμε. Μετανιώνουμε πού ξεκινήσαμε, αἰσθανόμαστε ἐξαπατημένοι, προδομένοι, ἐγκαταλειμμένοι καί μετά πάλι γεμίζουμε μέ ἐλπίδα, θάρρος καί αἰσιοδοξία. Ἄλλοτε ἡ σκοτεινή νύχτα τῆς ψυχῆς διαρκεῖ λί-

μαζεύουμε καλούμπα προσπαθώντας νά τοῦ δώσουμε ὕψος ἐνῶ μέσα μας ἐναλλάσσονται συναισθήματα ἐνθουσιασμοῦ καί ἀπογοήτευσης. Τήν ὥρα τῆς πάλης ξεχνᾶμε ὅτι τό πέταγμα ἐξαρτᾶται κυρίως ἀπό τόν ἄνεμο καί τήν κατασκευή τοῦ ἀετοῦ καί παλεύουμε ἀπεγνωσμένα νά τόν ἀνεβάσουμε ψηλά σάν νά ἐξαρτῶνται ὅλα ἀπό τή θέληση, τή δύναμη καί τήν τεχνική μας. Ὅταν ὁ ἀετός βρεῖ τόν ἀέρα του (ἁρπαγή ἀπό τή Χάρη) κρατιέται μόνος του στόν οὐρανό (ζωή προσευχῆς) ἀρκεῖ νά τόν κρατᾶμε μέ τήν ἄκρη τοῦ σπάγκου στό ἔδαφος (ταπείνωση). Βέβαια πάλι μπορεῖ νά ὑπάρξουν προβλήματα ὅπως: νά σταματήσει ὁ ἄνεμος (ἄρση τῆς Χάριτος) ἤ νά μᾶς ξεφύγει ὁ ἀετός, ἄν τραβάει πολύ ὁ ἀέρας καί δέν τόν ἔχουμε στέρεα δεμένο (ὑψηλοφροσύνη). Καί ἀλίμονο, ὅσο ψηλότερο εἶναι τό σημεῖο ἀπό τό ὁποῖο θά πέσει ὁ ἀετός μας τόσο περισσότερες εἶναι οἱ πιθανότητες νά συντριβεῖ. Οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς ἀρχίζουμε καί τελειώνουμε τήν πνευματική μας πορεία χωρίς ποτέ νά ἀνεβοῦμε τόσο ψηλά ὥστε νά «βροῦμε τόν ἀέρα μας». Ἔτσι ἐνῶ γλιτώνουμε τόν κίνδυνο μίας τελειωτικῆς πτώσης, δέν χαιρόμαστε ποτέ τήν ἀνάβαση στούς οὐρανούς. Πάντως, ἀδελφοί μου, νά μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ πνευματική πορεία προσομοιάζει μέ πέταγμα χαρταετοῦ καί ὄχι μέ ἀεροπορικό ταξίδι. ∆έν μποροῦμε νά ζήσουμε τό ἀνέβασμα στούς οὐρανούς, καθισμένοι σέ ἀναπαυτικές πολυθρόνες, ἀπολαμβάνοντας τό ζεστό καφεδάκι πού μᾶς προσφέρει ἡ ὄμορφη ἀεροσυνοδός. Χρειάζεται νά ματώσουμε μέχρι νά μᾶς ἁρπάξει ἡ Χάρη σέ πέταγμα ὑψηλό. Ἡ πνευματική πορεία εἶναι ἀκρότατη περιπέτεια καί ὄχι ταξίδι ἀναψυχῆς. Καί τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ πού πνέει ὅπου θέλει, προτιμᾶ νά δροσίζει ὡς αὔρα τούς ριψοκίνδυνους λάτρες τῆς περιπέτειας. Ἰδιαίτερα ὅταν πρόκειται γιά περιπέτεια σταυρική χάριν τῆς ἀγάπης.

28

ἐν Ἐσόπτρῳ

γα λεπτά καί ἄλλοτε χρόνια. Μερικές φορές νιώθουμε ἄδεια, ξεραμένα κούτσουρα πού τά σέρνουν ἀνεξέλεγκτες δυνάμεις καί ἄλλοτε αἰσθανόμαστε ἀγαπημένα παιδιά τοῦ Θεοῦ, προστατευμένα κατά πάντα ἀπό τή Χάρη Του. Μᾶς ἐνθουσιάζουν οἱ προκλήσεις τῆς Ἁγιοπατερικῆς διδασκαλίας καί θέλουμε νά ἀκολουθήσουμε τά χνάρια τῶν Ἁγίων καί μετά παγωμένοι, παραμιλᾶμε στά εἰκονίσματα ξερά τά λόγια τῆς προσευχῆς καί μᾶς φαίνονται ὅλα μηχανικά, μάταια, ἀνόητα καί ψευδῆ. Αἰσθανόμαστε τούς οὐρανούς κλειστούς καί τή Χάρη τοῦ Θεοῦ ἀνύπαρκτη καί μετά πάλι ζωντανεύει μέσα μας ἡ ἐλπίδα, μᾶς ἐπισκέπτεται ἡ Χάρη, ζεσταίνεται ἡ καρδιά μας μέ τήν μετάνοια καί θέλουμε πιό πολύ ἀπό ὅλα νά ζωντανέψουμε τή σχέση μας μέ τό Θεό. Μετανιώνουμε γιά τήν παγωνιά πού ἔκτισε μέσα μας ἡ ἁμαρτία καί λαχταρᾶμε τή θέρμη τῆς Θείας ἀγάπης. Οἱ καρποί τῆς Χάριτος (χαρά, μακροθυμία, πίστη, πραότης, ἐγκράτεια) ἐνισχύουν τή σχέση μας μέ τό Θεό καί μετά παγώνουμε τή ζωή μας στήν ἁμαρτία καί διώχνουμε τή Χάρη. Νιώθουμε τό Θεό κουφό καί ἀνάλγητο στίς παρακλήσεις μας καί ἀπογοητευόμαστε φθάνοντας μέχρι τήν ἀπιστία. Ἀναδύονται μέσα μας ἀνόητες σκέψεις πού δέν ἀντέχουμε νά ὁμολογήσουμε οὔτε στόν ἴδιο μας τόν ἑαυτό. Σκέψεις πού μᾶς προσβάλλουν καί μᾶς ἐξευτελίζουν, παρορμήσεις αἰσχρές, αἰσθήματα ἀπαράδεκτα, ἐπιθυμίες στρεβλές. Αἰσθανόμαστε μέσα μας συγκρούσεις, μετά ἰσορροπία καί μετά πάλι συγκρούσεις. Ἀνακαλύπτουμε κίνητρα φτωχά καί διεστραμμένα νά κρύβονται πίσω ἀπό τήν ἐπιφάνεια τῆς ἀρετῆς μας. Αὐξάνουμε σέ αὐτογνωσία καί συνειδητοποιοῦμε ὅτι αὐτό πού κάποτε νομίζαμε ἀρετή ἦταν ἁμαρτία. Αὐτό πού νομίζαμε ὅτι προσφέραμε στό Θεό ὑπηρετοῦσε μόνο τίς ἀτομικές μας ἀνάγκες. Ἡ ὡριμότητα τοῦ χθές ἀποκαλύπτεται ὡς ἡ ἀνωριμότητα τοῦ σήμερα. Ἡ ἀρετή τοῦ χθές ὡς ἡ ἁμαρτία τοῦ σήμερα. Μέ τά χρόνια καταλαβαίνουμε ὅτι οἱ ἀτομικές μας προσπάθειες δέν μᾶς σώζουν. Ἁπλά ἀποκαλύπτουν τό μέγεθος τῆς ἀδυναμίας μας. Οἱ ἐξαντλητικές ἀποτυχίες, μᾶς προετοιμάζουν γιά νά καταθέσουμε συντετριμμένο τόν ἑαυτό μας στόν Χριστό. Νά ἐγκαταλείψουμε τίς προσδοκίες μας στήν πρόνοια τῆς Ἀγάπης του. Νά Τοῦ

ἐπιτρέψουμε νά μᾶς κάνει ὅ,τι θέλει, ὅπως θέλει. ∆έν ὑπάρχουν ἐλεγχόμενες τεχνικές γιά νά προσελκύσουμε ἐσπευσμένα τή Χάρη καί νά ἁγιασθοῦμε ἀνώδυνα. Τίποτε δέν μπορεῖ νά ἀπαλλάξει τήν ψυχή μας ἀπό τό χρονικό τοῦ πάθους της. Τό κυνήγι τῆς Χάριτος θηρεύει μόνο ἀποτυχία. Ὁ ἁγιασμός δέν εἶναι τοῦ θέλοντος καί τοῦ τρέχοντος, ἀλλά τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ. Ἡ ἁγιότητα δέν βιώνεται ὡς ἀκύμαντη μακαριότητα, ἀλλά ὡς σταυροαναστάσιμη περιπέτεια. ∆έν ὑπάρχει ἕνα τελικό στάδιο φωτισμοῦ ἀπό τό ὁποῖο καί μετά ἡ ζωή συνεχίζεται ὡς πνευματική εὐδαιμονία. Μέχρι τό τέλος ἡ σχέση μέ τό Θεό εἶναι σταυρός καί ἀνάσταση. Ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστός στό τέλος τῆς ἐπίγειας πορείας Του δέν ἐπιβραβεύεται μέ ψυχοσωματική ἀνά-παυση ἤ κοινωνική ἀναγνώριση, ἀλλά τιμωρεῖται μέ ἀ-τιμωτικό θάνατο. Μετά τή βίωση τῆς ἐγκατάλειψης ἀκόμη καί ἀπό τόν Θεό Πατέρα, ὁλοκληρώνει τό ἔργο του. Μετά τήν ταπεινή ἀποδοχή τοῦ ἀτιμωτικοῦ θανάτου, δοξάζεται. Μετά τήν κάθοδο στόν Ἅδη, ζεῖ ὡς ὀντολογικό συνακόλουθο τό γεγονός τῆς Ἀνάστασης. Ἄν πιστέψουμε ὅτι ὁ ἥλιος συνεχίζει πάντοτε νά λάμπει πίσω ἀπό τά σύννεφα θά μπορέσουμε ἀπό τώρα νά γίνουμε συνδαιτυμόνες τῆς ἐπουρανίου βασιλείας. ∆ιότι αὐτό πού περισσότερο μᾶς ἐξουθενώνει στήν ἁμαρτία εἶναι ἡ ἀπογοήτευση καί αὐτό πού περισσότερο μπορεῖ νά δυναμώσει μέσα μας τήν πίστη εἶναι ἡ ἐλπίδα.

29

ἐν Ἐσόπτρῳ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ – ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ ∆ωρεές γιά τό Πολιτιστικό – Πνευματικό Κέντρο τῆς Ἱ. Μητροπόλεως

25) 26) 27) 28) 29) 30) 31) 32) 33) 34) 35) 36) 37) 38) 39) 40) 41) 42) 43) 44)

1) Ἐνορία Βασιλικῆς 800 €, 2) Ἐνορία Πρινιᾶ 100 €, 3) Ἐνορία Πύργου Μονοφ. 1.000 €, 4) Αἰδεσ. Πρωτ. Γεώργιος Μαραβελάκης, Ἐφημέριος ∆ωρακίου, 100 €, 5) Ἐνορία Γέργερης 1.200 €, 6) Αἰδεσιμολ. Πρωτ. Γεώργιος Πουλινάκης 900 € καί 7) κ. Ἰωάννης Κουλεντάκης 50 €.

∆ωρεές γιά τό Ἐπικοινωνιακό καί Μορφωτικό Ἵδρυμα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως

1) Ἱερά Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας 3.000 €, 2) Ἐνορία Ἁγ. Παντελεήμονος Χάρακα 100 €, 3) Ἐνορία Μακρῶν 100 €, 4) Ἐνορία Ἁγ. Ἰωάννου Φαιστοῦ 50 €, 5) Ἐνορία Βασιλικῆς 200 €, 6) Ἐνορία Χωρίου Μητροπόλεως 100 €, 7) Ἐνορία Βαγιονιᾶς 100 €, 8) Ἐνορία Καστελλίου Μονοφ. 50 €, 9) Ἐνορία Κισσῶν 50 €, 10) Ἐνορία Στερνῶν 200 €, 11) Ἐνορία Τριῶν Ἐκκλησιῶν 150 €, 12) Ἐνορία Ἁγ. Βαρβάρας 300 €, 13) Ἐνορία Μορονίου 120 €, 14) Ἐνορία Ἁγ. Κυρίλλου 50 €, 15) Ἐνορία Ἀπομαρμᾶ 50 €, 16) Ἐνορία Φανερωμένης 300 €, 17) Ἐνορία Πύργου Μονοφ. 500 €, 18) Ἐνορία Σταβίων 100 €, 19) Ἐνορία Ἐθιᾶς 50 €, 20) Ἐνορία Πλουτῆς 50 €, 21) Ἐνορία Ἁγ. Γεωργίου Ζαροῦ 400 €, 22) Ἐνορία Ἁγ. Κυριακῆς Ζαροῦ 100 €, 23) Ἐνορία Περίου 50 €, 24) Ἐνορία Κλήματος 150 €,

Ἐνορία Ἁγ. Θωμᾶ 300 €, Ἐνορία Ἁγ. Αἰκατερίνης Τυμπακίου 250 €, Ἐνορία Λιγορτύνου 100 €, Ἐνορία Ἰνίων 50 €, Ἐνορία Γκαγκαλῶν 70 €, Ἐνορία Φουρνοφαράγκου 100 €, Ἐνορία Πιτσιδίων 100 €, Ἐνορία Στόλων 50 €, Ἐνορία Κάτω Ζαροῦ 150 €, Ἐνορία Ρουφᾶ 100 €, Ἐνορία Γέργερης 300 €, Ἐνορία Πρινιᾶ 90 €, Ἐνορία Ἀποϊνίου 50 €, Ἱερά Μονή Ἀπεζανῶν 400 €, Ἱερά Μονή Κουδουμᾶ 1.500 €, Ἱερό Προσκύνημα Ἁγ. Παντελεήμονα Ἀπολύχνου 500 €, κ. Καλλιόπη Σκαρπαθιωτάκη 40 €, κ. Κων/νος Πετρόπουλος 100 €, κ. Θεοδοσία ∆αμιανάκη 30 € καί κ. Μαρία Νικάκη 20 €.

∆ωρεές γιά τήν αἴθουσα τοῦ Πολιτιστικοῦ – Πνευματικοῦ Κέντρου τοῦ Ἱ. Μ. Ναοῦ Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν

1) Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Νεκτάριος Πατεράκης, 1500 €, 2) ∆ιάφορα ποσά ἀπό Ἐνορίτες τά ὁποῖα ἔχουν κατατεθεῖ στό Γραφεῖο τῆς Ἐνορίας, 3) κ. Ἀντώνιος Νιθαβριανάκης, ∆ιευθυντής Τράπεζας Κύπρου καί Τράπεζα Κύπρου Μοιρῶν (δωρεάν παραχώρηση τοῦ κλιματισμοῦ καί προθηκῶν τοῦ παλαιοῦ καταστήματος τῆς ἐν λόγῳ Τράπεζας), 4) κ. Γεώργιος Β. Καμπουράκης, (χρώματα αἰθούσης), 5) κ. Γεώργιος Τιτάκης, (σοβάς ἐξωτερικῶν χώρων), 6) Ἀνώνυμος 2000 €, 7) κ. Μιχ. Καγιαμπάκης, (συσκευή φάξ καί ἠλεκτρονικοῦ ὑπολογιστοῦ, μέ τά ἐξαρτήματα αὐτοῦ) καί 8) κ. Ἀθηνᾶ Μανασάκη, συνταξιοῦχος ἐκπαιδευτικός, 1500 €.

Ἡ Ἱ. Μητρόπολη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας εὐχαριστεῖ θερμά γιά τίς ἀνωτέρω εὐγενεῖς προσφορές, ὄχι μόνο γιατί εἶναι ἐπιβεβλημένο καθῆκον, μά κυρίως διότι μπορεῖ διά τῶν ἀνωτέρω προσφορῶν νά δραστηριοποιηθεῖ ἄμεσα μπρός στό κάλεσμα τῶν καιρῶν καί τῶν συγχρόνων ποιμαντικῶν καί κοινωνικῶν ἀναγκῶν τοῦ τόπου, προσεύχεται δέ πάντοτε καί ὑπέρ τῶν δωρητῶν της πού συμβάλλουν ἀποφασιστικά στήν, μέ τήν Χάρη τοῦ Κυρίου, προσπάθεια αὐτή.

Ὁλοκληρώθηκαν οἱ ἐργασίες κατασκευῆς τῆς αἴθουσας τοῦ Πολιτιστικοῦ Πνευματικοῦ Κέντρου τοῦ Ἱ. Μ. Ναοῦ Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν καί ἤδη ἄρχισε νά λειτουργεῖ

30

Σὲ συμβουλεύω λοιπὸν νὰ προσεύχεσαι συχνά. Νὰ λέγῃς τὴν εὐχή: Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν με. Ὅσο μπορεῖς συγχνότερα. Νὰ βάἐν Ἐσόπτρῳ λῃς μίαν καλὴν ἀρχήν, καὶ μὲ τὸν καιρὸν θὰ αἰσθανθῆς τὸν γλυκὸ καρπὸ – χαρά, γλυκύτητα καὶ εὐφροσύνη. Ὅσο μπορεῖς, νὰ φυλάττῃς καθαρότητα σώματος καὶ ψυχῇς. Συστολὴ τῶν αἰσθήσεων καὶ σμικρολογία. Ἰδίως νὰ φυλάζεσαι ἀπὸ τὶς κακὲς συναναστροφές. Καμία ἄλλη ἀρετὴ δὲν ἑνώνει τὸν ἄνθρωπον μὲ τὸν Θεόν, ὅσον ἡ προσευχή. Ὅσο γιὰ τὰ σκιρτήματα τοῦ Πνεύματος, δὲν εἶναι καιρὸς ἀκόμη, εἶναι νωρίς. Ἐσὺ βάδιζε τὸν δρόμον ποὺ σοῦ ὑποδεικνύω, λέγοντας αὐτὴν τὴν μικροῦλα εὐχοῦλα, τό: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν με» ἢ «Ἰησοῦ γλυκύτατε ἐλέησόν με», καὶ θὰ τὰ εὕρης μόνη σου. Καὶ ὅταν ὁ πανάγαθος Θεὸς εὐδοκήση νὰ σὲ χαριτώσῃ, νὰ γνωρίσῃς τὴν γλυκύτητά του, τότε θὰ γίνῃς ἔξαλος ἀπὸ χαράν. Τότε θὰ γνωρίσης, τί θὰ πῇ σκίρτημα, ἢ μᾶλλον, πὼς ἡ ψυχή σου θὰ φεύγῃ ἀπὸ τὸ σῶμα, θὰ διαπερνᾷ τοὺς οὐρανούς, θὰ σχίζῃ τὰ τάγματα τῶν Ἀγγέλων καὶ Ἀρχαγγέλων, ἵνα συναντήσῃ τὸν γλυκύτατον τῆς Νυμφίον… Καὶ ἄλλα πολλά, τὰ ὁποῖα ἐγὼ δὲν πρέπει νὰ σοῦ τὰ προλέγω. Προχώρα ὅπως βαδίζῃς, καὶ τότε θὰ ἰδῆς μὲ τὴν πεῖρα σου, τί εἶναι αὐτὸς ὁ κόσμος, δηλαδὴ οἱ δόξες καὶ τὰ μεγαλεῖα του. Ὅτι ὅλα αὐτὰ μᾶς γίνονται ἐμπόδια εἰς τὸ νὰ ἀρέσωμε εἰς τὸν Θεόν. Πολλὰ εἶναι τὰ ἐμπόδια γιὰ νὰ εὐαρεστήσωμε τὸν θεόν. Τὸ μεγαλύτερον ἀπὸ ὅλα εἶναι αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος, καὶ ἔπειτα ἔρχεται ὁ διάβολος. Ὅπου κι ἂν εὑρίσκεσαι, νὰ προσεύχεσαι. Ὄχι μόνον μέσα στὴν ἐκκλησία, ἀλλὰ καὶ ὁπουδήποτε ἀλλοῦ νὰ λέγῃς αὐτὴν τὴν χαριτόβρυτο εὐχούλα. Καὶ ἐκκλησία καὶ θρόνος Θεοῦ καὶ παράδεισος, εἶναι αὐτὴ ἡ καρδία τοῦ ἀνθρώπου. Καθὼς καὶ τὸ ἀντίθετον. Καὶ κόλασις καὶ θρόνος τοῦ διαβόλου πάλιν εἶναι ἡ καρδία τοῦ ἀνθρώπου. Στὴν θέλησιν λοιπὸν τοῦ ἀνθρώπου εἶναι, νὰ κάνῃ τὴν καρδίαν τοῦ Παραδείσου καὶ θρόνον Θεοῦ, προσευχόμενος, καὶ ποιώντας ἔργα καλά, καὶ οὐχὶ τοῦ διαβόλου. Ὁ Γέροντάς μου ὁ μακαρίτης ὁ Γ. Ἰωσήφ, εἶχε γράψει ὁλόκληρο βιβλίον περὶ ἡσυχίας καὶ προσευχῆς. Στὸ κεφάλαιον περὶ θείου ἔρωτος ἔγραφε:

Στοὺς οὐρανοὺς σ᾿ ἀναζητῶ, ψάχνω γιὰ νὰ σὲ εὑρῶ, κι ὅταν σκιρτᾷς κατανοῶ, ὅτι μέσα μου σὲ ἔχω.

31

∆ηλαδὴ τὸν Ἰησοῦ Χριστόν. Ὁ Χριστὸς διαρκῶς φωνάζει στὸ Εὐαγγέλιό του «Ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ἐντὸς ἠμῶν ἐστι».

Γέροντος Ἐφραὶμ Κατουνακιώτη Περὶ προσευχῆς - Νουθεσίαι εἰς συγγενῆ τοῦ κόρη

ἐν Ἐσόπτρῳ

32