1
Περιεχόμενα Προοίμιο
3
Συναξάρι
Ἅγιος Τρύφων, ὁ προστάτης τῶν γεωργῶν
4
Οἱ ἀγρότες μας πονοῦν
τοῦ Μητροπολίτη Γορτύνης και Ἀρκαδίας κ. Μακάριου
7
Ἐκ Φαναρίου…
9
Τό ἀδιέξοδο τῆς ἑλληνικῆς γεωργίας
τοῦ Ν. Ντάσιου
10
Μαρίνος Ἀντύπας,
ὁ «ἅγιος» τῶν κολίγων ἀγροτῶν τοῦ π. Χαράλαμπου Παπαδόπουλου 22
Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους
26
Μαζί μέ τούς γονεῖς
28
Πολιτιστικό – Πνευματικό Κέντρο
καί Ἐπικοινωνιακό καί Μορφωτικό Ἵδρυμα Ἱ. Μ. Γορτύνης & Ἀρκαδίας
30
Τριμηνιαία Ἔκδοση τοῦ Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
Ἐκδότης - ‘Υπεύθυνος ὕλης: π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος (6975 853535)
Ἔτος 3ο Τεῦχος 9ο
Μέλη Συντακτικῆς Ἐπιτροπῆς Περιοδικοῦ: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης (6974 106929) π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος Στυλιανή Καλεντάκη, Ἀρχαιολόγος - Φιλόλογος
————————-
————————-
Ἐκδίδεται τῇ προνοίᾳ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου ————————-
Ἰδιοκτήτης: Τμήμα Ἐκδόσεων Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ.Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
————————-
————————-
Ἐπιμέλεια κειμένων: ∆ημήτριος ∆ασκαλάκης, Φιλόλογος - Ἱεροψάλτης Στυλιανή Καλεντάκη, Ἀρχαιολόγος - Φιλόλογος ————————-
Ἐκδόσεις: «ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ»
Τό Περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές οἰκονομικές εἰσφορές. ∆ιεύθυνση: Ἁγ. Γεωργίου 16, 70400 Μοίρες, Ἠρακλείου Κρήτης, Τηλ.: 28920 22208 - Fax: 28920 24804 2
Προοίμιο Ἡ Ἱερά Μητρόπολης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, εἶναι μία ἐκκλησιαστική περιφέρεια ὅπου οἱ ἱστορικές Κωμοπόλεις καί τά ὄμορφα Χωριά της, ἀποτελοῦνται ἀπό κοινότητες πολιτῶν πού στήν συντριπτική τους πλειοψηφία εἶναι ἀγρότες. Ἡ γῆ τῆς Μεσαρᾶς μέ τόν ξακουστό κάμπο της ἀποτελεῖ ἕνα ἐπίγειο «παράδεισο» εὐφορίας καί γονιμότητας. Οἱ ἀγρότες κάτοικοι τῆς εὐλογημένης ἀπό τόν Θεό Μεσαρίτικης γῆς, εἶναι ἀπό τούς ἱστορικότερους ἀγροτικούς πληθυσμούς τῆς Κρήτης, ἀκέραιοι γνῶστες τῆς τέχνης πού τούς παρέδωσαν οἱ πρόγονοί τους, τέχνη καλλιέπειας καί καλλιέργειας τῆς γῆς. Παρόλα αὐτά ὅμως τά πράγματι εὐλογημένα δεδομένα πού ὁ Θεός χάρισε σέ αὐτό τό κομμάτι γῆς, ἡ ἀγροτική ζωή φθίνει. Φθίνει κυρίως λόγω τῶν πολιτικῶν ἐπιλογῶν σέ Ἑλλάδα καί Εὐρώπη. Τό παγκοσμοποιημένο ἐμπόριο, ἡ κατάργηση τῆς ἐθνικῆς οἰκονομίας καί αὐτοδιαχείρισης, ἡ διαμόρφωση ἄνισου καί ἀθέμιτου ἀγροτικοῦ ἀνταγωνισμοῦ μέ ἰσχυρά ὀργανωμένα συμφέροντα, ἡ ταυτόχρονη μείωση τοῦ ἀγροτικοῦ εἰσοδήματος καί ἡ αὔξηση τῆς παραγωγικῆς διαδικασίας, οἱ Εὐρωπαϊκές ἀποφάσεις γιά συρρίκνωση τοῦ ἀγροτικοῦ πληθυσμοῦ καί αὔξηση τοῦ ἀστικοῦ μαζί μέ τήν ἐγκατάλειψη σέ μορφές καί δομές ἀνάπτυξης τῆς περιφερειακῆς Ἑλλάδος, ἐπέφεραν τό μαρασμό, τήν ἐξασθένιση καί τόν ἀποκλεισμό τόσο σέ οἰκονομικό ὅσο καί σέ εὐρύτερο κοινωνικό πλαίσιο τοῦ ἀγροτικοῦ πληθυσμοῦ. Οἱ ἀγρότες τῆς Μεσαρίτικης γῆς κινδυνεύουν μέ περιθωριοποίηση. Μέ κοινωνικό ἀποκλεισμό καί οἰκονομική καταστροφή. Ἡ Τοπική Ἐκκλησία αἰσθανόμενη ἀπό τήν καθημερινή ποιμαντική της ἐπαφή μέ τά μέλη τῶν ἐκκλησιαστικῶν κοινοτήτων μας, τά παραπάνω πολύμορφα ἀδιέξοδά τοῦ λαοῦ μας μέ τήν προτροπή τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Μακαρίου, ἀφιερώνει ὡς ἐλάχιστο - καί σαφέστατα ὄχι μοναδικό, ἀλλά ἀρχικό βῆμα στήριξης στόν δίκαιο ἀγώνα τῶν ἀγροτῶν μας τό παρόν τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ τῆς Μητροπόλεώς μας «Ἐν Ἐσόπτρῳ» μέ τήν εὐχή καί τήν προσδοκία νά ἀνοίξει ἕνας εὐρύτερος κοινωνικός διάλογος γιά τό μέλλον τῆς Μεσαρᾶς, ἀλλά καί εἰδικότερα τοῦ ἀγροτικοῦ πληθυσμοῦ αὐτῆς.-
Ἐκ τῆς Συντακτικῆς Ἐπιτροπῆς π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος
3
Ἅγιος Τρύφων
Ὁ προστάτης τῶν γεωργῶν Βίος πανάριστος Μεγαλομάρτυρας τοῦ Χριστοῦ Τρύφων εἶχε πατρίδα τήν Λάμψακο τῆς Φρυγίας, πόλη τῆς Μικρᾶς Ἀσίας στά παράλια τοῦ Ἑλλησπόντου. Τόν ἑλληνικό βίο του συνέγραψε ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Μεταφραστής, πού ἔζησε τόν 10ο αἰῶνα καί συνέλεξε τούς ὑπάρχοντες τότε βίους τῶν Ἁγίων καί διατύπωσε ἐκ νέου· ἔτσι ἔχουμε καί τόν περίφημο βίο τοῦ Ἁγίου Τρύφωνος, ἀπό τόν ὁποῖο παραθέτουμε ἀποσπάσματα σέ νεοελληνική ἀπόδοση (διασκευή κ. Τρύφωνος Ἀλεξοπούλου, ἰατροῦ). «...Οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες μετά τούς Ἀποστόλους ἔγιναν συνεχιστές τῆς χριστιανικῆς εὐσέβειας. Αὐτοί πῆραν σάν μιά σπίθα τή φωτιά τῆς πίστεως ἀπό τούς Ἀποστόλους. Ἔπειτα, αὐτή ἡ σπίθα θέριεψε μέ τά βασανιστήρια τῶν διωκτῶν, ὅπως ἡ φλόγα φουντώνει ἀπό τούς ἀνέμους…». Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι καί ὁ μακάριος Τρύφων, τό εὐλογημένο ἄνθος τῆς Ἐκκλησίας, πού ἔχει τήν ἐπωνυμία τῆς ἄφθαρτης καί θεϊκῆς τρυφῆς. Γεννήθηκε
4
στή Λάμψακο, ἕνα χωριό τῆς Φρυγίας κοντά στήν Ἀπάμεια, ἀπό γονεῖς εὐσεβεῖς, καί ἦταν τόσο ἄξιος τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν παιδική του ἡλικία, ὥστε νά ἀξιωθεῖ τῶν ποικίλων θείων ἐνεργειῶν καί τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι᾿ αὐτό καί μέ τό
ὄνομα μόνο τοῦ Τρύφωνος διώκονταν ἀπό τούς πάσχοντες διάφορες σωματικές ἀσθένειες καί ἡ πονηρή γενεά τῶν δαιμόνων... Μετά τόν Γορδιανό καί τόν Φίλιππο, ἀναγορεύθηκε αὐτοκράτορας τῶν Ρωμαίων ὁ ∆έκιος, ἄνθρωπος σκληρός μέ ἀναίσχυντη ψυχή, πού εὐφραινόταν μέ τίς σφαγές καί τά βασανιστήρια, θερμός μέν στή λατρεία τῶν εἰδώλων, κινούμενος δέ μέ φοβερή λύσσα κατά τῶν Χριστιανῶν... Ἐκεῖνο τόν καιρό καταγγέλ-
λουν τόν Τρύφωνα στόν ἔπαρχο τῆς Ἀνατολῆς Ἀκυλῖνο, ὅτι δηλαδή ἐκδηλώνει μεγάλη ἀλαζονεία κατά τῶν αὐτοκρατόρων καί ἐμπαίζει μέν τούς μεγάλους θεούς, ἰσχυρίζεται δέ ὅτι μόνο κάποιος Χριστός εἶναι Θεός, καί ἔτσι ἐξαπατᾶ πολλούς. Εὐθύς λοιπόν στέλνει αὐστηρές διαταγές στούς τοπικούς ἄρχοντες, ὅσο τό δυνατόν γρηγορότερα νά παρουσιαστεῖ μπροστά του ὁ Τρύφων, ὁ ὁποῖος ὅταν
Θαῦμα τοῦ Ἁγίου Τρύφωνος, ἡ κάρα τοῦ ὁποίου φυλάσσεται στήν Ἱερά Μονή Ξενοφῶντος τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ἡ παρουσία τῆς τίμιας Κάρας τοῦ πανενδόξου καί μακαρίου θείου Τρύφωνος τοῦ Μεγαλομάρτυρος στήν Ἱερά Μονή Ξενοφῶντος, προσδίδει ἐξαίρετη εὐλογία καί τιμή σ᾿ αὐτήν καί ἀποτελεῖ πηγή θείων δωρεῶν καί χαρισμάτων, ἀλλά καί φυγαδεύει τίς ἀσθένειες τῶν ἀγρῶν καί κήπων. Ἐπίσης, στή Μοναστηριακή περιοχή διασώζεται ἱερό κελλίο ἀφιερωμένο στόν μεγάλαθλο Ἅγιο Τρύφωνα τόν Ἀνάργυρο, στό ὁποῖο ἐφησυχάζουν τρεῖς πατέρες, αἰνοῦντες καί εὐλογοῦντες τόν Θεό καί τόν θεράποντα Αὐτοῦ ἀξιομακάριστο θεῖο Τρύφωνα. Τό σεπτό ὄνομα τοῦ Ἁγίου Τρύφωνος πάντοτε διατηρεῖται στήν ἐν λόγῳ ἀδελφότητα καί δίδεται στήν κουρά ἀδελφοῦ πρός τιμή τοῦ Ἁγίου. Ἀπό τίς ἀναμνήσεις πού μᾶς παρέδωσαν παλαιοί πατέρες τῆς Μονῆς γνωρίσαμε ἀρκετά θαυμαστά γεγονότα πού ἀναφέρονται στόν ἀμάραντο τῆς Λαμψάκου θεῖο βλαστό, Ἅγιο Τρύφωνα. Ὁ γέροντας Βαρλαάμ ὁ Ξενοφωντινός ἔζησε περίπου 80 χρόνια στή Μονή. Ἦταν μιά κινητή ἱστορία. Ἦρθε στή Μονή τό 1908 καί κοιμήθηκε τό 1983. Κοσμημένος μέ ἁπλότητα καί ταπεινότητα, ἔζησε ὅλα τά χρόνια του στό Μοναστήρι ὑπομένοντας κάθε δοκιμασία γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. ∆ιακόνησε χρόνια πολλά στίς ἀγροτικές ἐργασίες τῆς Μονῆς καί εἶχε πολλές ἐμπειρίες μέ τόν Ἅγιο Τρύφωνα, τόν προστάτη τῶν γεωργῶν. Μᾶς διηγήθηκε πώς κάποτε, στούς ἐπάνω κήπους τῆς Μονῆς, σέ μιά περιοχή πού λέγεται «Ζαχαρᾶς», ἔπεσε ἀκρίδα καί κάμπιες, μέ συνέπεια νά γίνεται μεγάλη ζημία στό λαχανόκηπο. Ὁ γέροντας εἰδοποίησε τόν ἅγιο Καθηγούμενο γιά τή συμφορά καί ζήτησε νά ἀνεβάσουν τήν ἁγία Κάρα τοῦ Μεγαλομάρτυρος Τρύφωνος καί νά διαβαστεῖ ἁγιασμός μέ τίς εὐχές τοῦ Ἁγίου. Ἀμέσως ἀνταποκρίθηκε ἡ Μονή, καί μόλις ἔφθασε ἡ τίμια Κάρα τοῦ Ἁγίου καί διαβάστηκε ὁ ἁγιασμός καί οἱ εὐχές, σάν ἕνα σύννεφο ἔφυγαν ὅλα τά ἔντομα καί σώθηκε ἡ σοδειά τῶν κήπων μέ τή θαυμαστή ἐπέμβαση τοῦ Ἁγίου. Ἀκόμη, μᾶς διηγεῖται ὁ γέρων Βαρλαάμ γιά τόν ἐλαιῶνα: «Ἐμεῖς, πατέρες, δέν ξέραμε ἀπό ραντίσματα καί τέτοια πράγματα· ὅταν παρουσιάζονταν ἀσθένειες, παίρναμε τήν ἁγία Κάρα τοῦ προστάτου μας Ἁγίου Τρύφωνος, κάναμε ἁγιασμό καί λιτανεύαμε τό ἅγιο λείψανο μέσα στόν ἐλαιῶνα, ραντίζοντας μέ τόν ἁγιασμό τά δένδρα, καί ἡ συγκομιδή ἦταν θαυμαστή· σκεφθεῖτε, ἔσπαζαν τά κλαδιά ἀπό τόν καρπό· εἴκοσι πέντε χιλιάδες ὀκάδες λάδι βγάζαμε τό χρόνο πού εἶχε ἐλαιοκαρπία. ∆όξα τῷ Θεῷ καί στόν Ἅγιο Τρύφωνα τόν προστάτη μας!». Ἀλλά, καί σέ σωματικές ἀσθένειες ἦταν ἀρωγός καί ἰατρός, ὁ ἁγιώτατος Μάρτυς τοῦ Χριστοῦ Τρύφων, καί δέν παύει νά μᾶς προστατεύει ἀπό κινδύνους καί πειρασμούς. Καί ὅσοι ἐπικαλοῦνται τό ἱερό ὄνομά του καί ζητοῦν τή βοήθειά του, λαμβάνουν τῶν ἰαμάτων τή χάρη.
5
ἄκουσε ὅτι τόν ἀναζητοῦν οἱ διῶκτες, δέν ἀναχωρεῖ στήν ἔρημο γιά νά κρυφθεῖ, οὔτε καταφεύγει στά πυκνά δάση, παρά ὁπλίζεται μέ προσευχές καί δεήσεις καί ἐμφανίζεται μέ χαρά καί εὐχαρίστως πορεύεται γιά νά παρουσιαστεῖ στόν Ἀκυλῖνο, ὁ ὁποῖος διέμενε τότε στή Νίκαια. Στήν ἀπολογία του, ὁ Ἅγιος Τρύφων εἶπε στόν ἔπαρχο: - Τό ὄνομά μου τό γήινο εἶναι Τρύφων, πατρίδα μου ἡ κώμη Λάμψακος, ἀλλά ἐμεῖς δέν πιστεύουμε οὔτε ἀναφερόμαστε στήν τύχη, πιστεύουμε ὅμως ὅτι κατά τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ καί τήν τάξη γίνονται τά πάντα καί ἀπό τή σοφία του κυβερνῶνται τά σύμπαντα. Εἶμαι ἐλεύθερος στή ζωή μου καί μόνο σέ ἕναν ὑποτάσσομαι, στόν Χριστό· ὁ Χριστός εἶναι ἡ πίστη μου, ὁ Χριστός εἶναι ἡ δόξα μου καί ὁ Χριστός γίνεται ἤδη ὁ στέφανος τῆς καυχήσεώς μου. Καί πρός αὐτά ὁ ἔπαρχος εἶπε: - Ὑποθέτω ὅτι δέν θά γνώριζες μέχρι καί σήμερα τή διαταγή τοῦ αὐτοκράτορα, πού ἐπιτάσσει νά παραδίνεται σέ βίαιο θάνατο καθένας πού ἐπιδεικνύει ἀπείθεια στήν τιμή καί λατρεία τῶν θεῶν. Ἀλλά θέλω νά πεισθεῖς στά λόγια μου καί νά φύγεις ἀπό τήν ἀπάτη, γιά νά μήν ὑποστεῖς τή φωτιά καί ἄλλα βασανιστήρια. Καί ὁ Ἅγιος εἶπε: - Μακάρι νά ἀναλωθῶ καί ἀπό τή φωτιά καί ἀπό κάθε ἄλλο βασανιστήριο γιά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ καί Θεοῦ μου. Ὁ ἔπαρχος ἀπάντησε: - Σέ προτρέπω, Τρύφων, νά θυσιάσεις στούς θεούς· βλέπω ὅτι ἔχεις ὑψηλό φρόνημα καί δέν θέλω νά πεθάνεις μέ ἄσχημο τρόπο. Ὁ δέ Ἅγιος Τρύφων εἶπε: - Τότε θά εἶναι τέλειο τό φρόνημά μου, ἐάν φέρω ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ τέλεια καί ἀκέραιη τήν ὁμολογία καί φυλάξω τήν καλή παρακαταθήκη τῆς πίστεως, χωρίς νά τήν ἀρνηθῶ, προσφέροντας ὁλόκληρο τόν ἑαυτό μου σάν καθαρή θυσία στόν Χριστό... Ὅταν ἄκουσε αὐτά ὁ Ἀκυλῖνος, ἐξοργίσθηκε καί διέταξε νά κρεμάσουν τόν Τρύφωνα καί νά τόν τρυποῦν μέ σπαθιά. Τότε ὁ μακάριος κρεμιέται στό ξύλο καί ἀφοῦ τοῦ ἔδεσαν τά χέρια ἀπό τούς ἀγκῶνες, τοῦ ἔκοπταν μέ ὁρμή τίς σάρκες. 6
Καί ἐνῶ τόν σπάθιζαν τρεῖς ὁλόκληρες ὧρες καί ἐκεῖνος ὑπέμενε τίς πληγές μέ ἠρεμία, ὁ ἔπαρχος τόν παρακινοῦσε: - Ἄλλαξε γνώμη Τρύφων, γι᾽ αὐτή τήν ἄκαιρη ἀνοησία σου καί ὁμολόγησε ὅτι θά θυσιάσεις στούς θεούς. Ὁ γενναῖος ὅμως ἀθλητής τοῦ Χριστοῦ ἀντιστέκεται στίς προκλήσεις τοῦ Ἀκυλίνου, ὑπομένει ὅλα τά βασανιστήρια πού ἐπινοεῖ ὁ νοσηρός καί μοχθηρός νοῦς τοῦ τυράννου (πολυήμερη φυλακή, πεζοπορία μέ καρφιά στά πόδια, ραβδισμοί καί κάψιμο τῶν πλευρῶν μέ λαμπάδες, σπαθισμοί κ.ἄ.) καί μένει ἀταλάντευτος στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ καί μέ καρτερία ὑπομένει τά φρικτά μαρτύρια. Βλέποντας ὁ Ἀκυλῖνος τήν ἀνυποχώρητη ἐναντίωση τοῦ Τρύφωνος ἀποφασίζει τελικῶς νά ἀποκεφαλισθεῖ. Ἀμέσως οἱ στρατιῶτες τόν ὁδήγησαν στόν τόπο τοῦ μαρτυρίου. Ὁ δέ Ἅγιος στράφηκε πρός τήν ἀνατολή καί σηκώνοντας τά μάτια, τά χέρια καί τή φωνή στόν οὐρανό προσευχήθηκε λέγοντας: - ∆έσποτα Κύριε, Θεέ τῶν θεῶν, Βασιλέα τῶν βασιλέων, Ἅγιε τῶν ἁγίων, Σέ εὐχαριστῶ γιατί μέ ἀξίωσες νά ἀγωνισθῶ τοῦτον τόν ἀγῶνα ἄμεμπτα καί μέχρι τέλους. Καί τώρα, Σέ παρακαλῶ, ἂς μή μέ ἀκουμπήσει τό δόλιο χέρι τοῦ πονηροῦ καί ἀπωλέσει στόν Ἅδη, ἀλλά παράλαβε μέ τούς ἁγίους Ἀγγέλους τῆς μεγαλόπρεπης δόξας σου τήν ψυχή μου εἰρηνικά, καί εἰσάγαγέ την στά σκηνώματά σου. Σέ ὅσους θυμοῦνται δέ τόν δοῦλο Σου καί ἐπιθυμοῦν νά προσφέρουν θυσίες πρός τιμήν μου, ἄκουσέ τους ἀπό τήν ἁγία κατοικία Σου, καί στεῖλε τους ὡς ἀνταπόδοση πλούσιες καί ἄφθαρτες εὐεργεσίες, γιατί Ἐσύ εἶσαι ὁ μόνος ἀγαθός καί ὁ χορηγός τῶν ἀγαθῶν στούς αἰῶνες. Ἀμήν. Ἀφοῦ προσευχήθηκε ὁ ἀθλοφόρος καί προσκύνησε τόν Θεό, πρίν κἂν πληγωθεῖ ἀπό τό ξίφος παρέδωσε τήν ψυχή του σάν νά θέλησε νά τήν ἀφήσει μέ προσταγή τοῦ Θεοῦ καί ὄχι μέ τή διαταγή τοῦ τυράννου. Οἱ δέ Χριστιανοί συγκεντρώθηκαν καί μέ καθαρά σεντόνια καί ἀρώματα περιποιήθηκαν τό τίμιο ἐκεῖνο λείψανο καί τό ἐνταφίασαν στή Λάμψακο, ὑπακούοντας στό θέλημα τοῦ Ἁγίου πού ἐμφανίστηκε σέ ὄνειρό τους». ΠΗΓΗ: http://www.phys.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/agiologion/ agios_martys_tryfwn.
Οἱ ἀγρότες μας πονοῦν Ἡ γῆ κάποτε μύριζε συνεχῶς. Τώρα στενάζει. Αὐτοί πού τό εἰσπράτουν πρῶτοι εἶναι οἱ κουρασμένοι ἀγρότες. Ἐνισχύοντάς τους ἀποτρέπουμε τήν ξηρασία τοῦ προσανατολισμοῦ των. Οἱ ἀγρότες κοπιάζουν χειρονακτικά γιά νά ἐξασφαλίσουν τά ἀπαραίτητα τῆς διαβίωσής τους. Μεγαλώνουν παιδιά πού δικαιοῦνται νά ἔχουν ἴδιες εὐκαιρίες μέ τά παιδιά ἄλλων ἐργατικῶν τάξεων. Οἱ ἀγρότες μας πονοῦν ἀπό τήν ἐγκατάλειψη...
Οἱ κοινωνίες ἀνοίχτηκαν στίς παγκόσμιες μεταλλαγές. Οἱ ἀγροτοποιμενικές κοινότητες ἐπηρεάστηκαν καίρια. Τό πέρασμα στή βιομηχανική καί ἀπ᾿ ἐκεῖ στή μονδέρνα κοινωνία δημιούργησε παράκαμψη λήθης τῶν ἀγροτῶν καί ἄλλαξε τήν κοσμοκεντρική τους βαρύτητα. Ὅσοι μεγαλώσαμε ἀπό ἀγρότες γονεῖς, διαπιστώνουμε διαχρονικά αὔξηση τῆς ἀπόστασης ἀπό τά βουλευτήρια διαμόρφωσης τῶν «γενικοανθρώπων» καί τῶν ἀξόνων πορείας γιά τίς ἀγροτικές περιοχές. Χωρίς ἄλλο διαφαίνεται καθαρά ὅτι ἡ ἐκδήλωση μεγαλύτερου ἐνδιαφέροντος γι᾿ αὐτές εἶναι στίς ἡμέρες μας θέμα τό ὁποῖο ἐγγίζει τήν ἐμπειρία τοῦ ἀκρότατου ὁρίου ἐπιβίωσης. Τά μικρά χωριά πεθαίνουν, οἱ τόποι μας ἐρημώνονται καί ἡ οἰκονομική ἐξαθλίωση ἀδυνατίζει ὅσους ἀκόμα ζοῦν στήν ὕπαιθρο. Ὁ ἀπομονωτισμός γιά τούς ἐναπομείναντες φέρει ἀπογοήτευση πού ὅταν καταφύγει στή ἀποστροφή τῆς ἐλπίδας, στήν μικρότητα τοῦ ἐπαρχιωτισμοῦ, στόν ἀλκοολισμό, στίς οὐσίες ἐξάρτησης, τότε τό πρόβλημα μεγεθύνεται καί ἡ γῆ γιά τούς θεράποντές της μετατρέπεται ἀπό τόπο ζωῆς σέ κρανίου τόπο.
7
Δέν εἴμαστε εἰδικοί, ἀλλά νομίζουμε ὅτι ἡ συμπαράσταση ἀπό κάθε ἁρμόδια ἐξουσία πρός τούς ἀγρότες, ἡ σοβαρότητα στό προγραμματισμό διάθεσης τῶν προϊόντων τους, ἡ θεραπεία τῶν ἀναγκῶν τους, πρέπει νά τεθεῖ πλέον στά ὅρια τοῦ νέου διεθνοῦς ὁρίζοντα. Αὐτό δέν εἶναι καθῆκον μόνο τῶν ἑκάστοτε κρατούντων. Ἡ χριστιανική ἀνθρωπολογία πρέπει νά γίνει πρακτική, ἀφοῦ στή συνδρομή βλέπει τό Χριστό καί στήν κοινωνική ἀνάπτυξη πρωτίστως ἕνα μέγεθος πνευματικό. Χωρίς εὐχολόγια καί περιορισμό στά ἀναγκαίως ἐπιτελούμενα πρέπει νά περάσουμε στήν οὐσία τῶν προβλημάτων τῆς ἀγροτικῆς ἐνδοχώρας. Στρέψτε τή σκέψη σας στόν πεινασμένο τρίτο κόσμο καί δέστε τούς σαπισμένους καρπούς κάτω ἀπό τίς σκιές τῶν δένδρων τοῦ εὔφορου κάμπου τῆς Μεσαρᾶς! Ἡ γῆ εἶναι ζωή. Ἡ ἐξάντληση τῶν πηγῶν της φονοκτονία. Ἡ λύση ὑπό τό βάρος τῆς ἀλλαγῆς τῶν κλιματολογικῶν συνθηκῶν εὑρίσκεται στήν ἀναζήτηση τοῦ χαμένου σεβασμοῦ πρός αὐτήν καί στήν σύνθεση τῶν δυνατοτήτων μακρόπνοης καλλιέργειας νέας ἀγροτικῆς συνείδησης. Ὑπάρχουν πολλοί τρόποι τόνωσης γιά τήν συγκράτηση
8
τῆς ἀγροτικῆς οἰκογένειας. Αὐτό δέν εἶναι γενικολογία ὅταν ξέρουμε πόσα πράγματα καί χρήματα σπαταλοῦνται ἄσκοπα κυρίως στά ἀστικά κέντρα. Ἐνπείροντας τή φυτοζωῒα ἀγροτικῶν ἐπιδοτήσεων, μυθοποιημένων ἀριθμῶν, μεταφέρουμε λίγο παρακάτω τό ἀγροτικό πρόβλημα καί μέ τίς δηλητηριώδεις καλλιέργειες γῆς βιάζουμε τήν παραγωγή, σκοτώνουμε τούς καρπούς της, τούς ἀγρότες καί τό μέλλον τους. Ἡ γῆ κάποτε μύριζε συνεχῶς. Τώρα στενάζει. Αὐτοί πού τό εἰσπράτουν πρῶτοι εἶναι οἱ κουρασμένοι ἀγρότες. Ἐνισχύοντάς τους ἀποτρέπουμε τήν ξηρασία τοῦ προσανατολισμοῦ των. Οἱ ἀγρότες κοπιάζουν χειρονακτικά γιά νά ἐξασφαλίσουν τά ἀπαραίτητα τῆς διαβίωσής τους. Μεγαλώνουν παιδιά πού δικαιοῦνται νά ἔχουν ἴδιες εὐκαιρίες μέ τά παιδιά ἄλλων ἐργατικῶν τάξεων. Οἱ ἀγρότες μας πονοῦν ἀπό τήν ἐγκατάλειψη.-
† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος
ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ∆ΙΑ ΤΗΝ «ΩΡΑ ΤΗΣ ΓΗΣ 2009» περιβαλλοντική κρίσις, ἡ ὁποία μαστίζει τόν πλανήτην μας ἀπ’ ἄκρου εἰς ἄκρον, ἀποτελεῖ ἕν ἐκ τῶν σημαντικοτέρων προβλημάτων τῆς ἀνθρωπότητος, μαζί μέ ἐκεῖνα τῆς πτωχείας καί τῆς ἀπουσίας τῆς εἰρήνης. Ὅπως ὅμως δύναται νά διαπιστώσῃ καί ὁ πλέον δύσπιστος, ἡ κλιματική ἀλλαγή ἀποτελεῖ ἀδιάψευστον ἀπόδειξιν ὅτι ἡ περιβαλλοντική κρίσις εἶναι τό κατ’ ἐξοχήν οἰκουμενικόν καί πανανθρώπινον πρόβλημα, καθώς ἐπηρεάζει κάθε γωνίαν τῆς γῆς καί, βεβαίως, κάθε ἄνθρωπον, πτωχόν ἤ πλούσιον, νέον ἤ ἡλικιωμένον. Ἡ συλλογική δράσις διά τήν ἀποτροπήν τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς, τῆς ὁποίας αἱ ἐπιπτώσεις θά ἀποβοῦν, κατά τάς ἐκτιμήσεις τῶν ἐπιστημόνων, καταστροφικαί διά τά οἰκοσυστήματα, τούς φυσικούς πόρους καί τάς ἀνθρωπίνας κοινότητας, ἀποτελεῖ κορυφαίαν ἐκδήλωσιν ἀλληλεγγύης καί ἑνότητος, ἐνώπιον μιᾶς καταστροφῆς. Ὀφείλομεν δέ πάντες νά ἐνθυμούμεθα ὅτι ἡμεῖς φέρομεν τήν εὐθύνην διά τήν πρόκλησιν τῆς οἰκολογικῆς κρίσεως, τόσον συλλογικῶς, ὡς ἀνθρώπινον γένος, ὅσον καί προσωπικῶς, ὁ καθείς ἀπό ἡμᾶς. Ἤγγικε λοιπόν ἡ ὥρα νά ξεφύγουμε ἀπό τήν πορείαν τῆς αὐτοκαταστροφῆς. Ἤγγικεν ἡ Ὥρα τῆς Γῆς! Καλοῦμεν τούς πάντας, ἀνεξαρτήτως θρησκείας καί ἐθνικότητος, νά συμμετάσχουν εἰς τήν «Ὥραν τῆς Γῆς», πρωτοβουλίαν τῆς διεθνοῦς περιβαλλοντικῆς ὀργανώσεως WWF, ἡ ὁποία ἔχει ἐξελιχθεῖ πλέον εἰς παγκόσμιον συλλογικήν δράσιν διά τήν προστασίαν τοῦ ἑνός καί μόνου πλανήτου μας. Εἰς τάς 28 Μαρτίου λοιπόν ἄς σβήσωμεν ὅλοι τά φῶτα τῶν οἰκιῶν, γραφείων, ἐργοστασίων, ὑπηρεσιῶν καί ἄλλων κτηρίων διά μίαν ὥραν, ἀπό 8.30 ἕως 9.30 ἑσπερινήν, δηλοῦντες τοιουτοτρόπως τήν προσωπικήν μας δέσμευσιν εἰς τόν καλόν ἀγῶνα διά τήν προστασίαν τοῦ περιβάλλοντος καί τήν ἀποτροπήν τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς».
9
Ἱστορικά στοιχεῖα Τό ἀγροτικό ζήτημα κυριαρχεῖ στόν ἑλλαδικό χῶρο ἀπό καταβολῆς τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους. Ἀπό τίς κοινωνικοποιήσεις γῆς καί τά πειράματα αὐτοδιαχείρισης στά νησιά τοῦ Αἰγαίου τό 1823, τήν ἐξέγερση τῶν σταφιδοπαραγωγῶν στόν Πύργο τό 1898, τόν ἀγῶνα γιά τήν κατάργηση τῶν τσιφλικιῶν καί τό Κιλελέρ (1910), τήν «πρωτόγονη ἐπανάσταση» πού συντελέστηκε μέ τό θεσμό τῆς κοινωνικῆς ληστείας, τή μαζική συμμετοχή χωρικῶν στό ἀντάρτικο τοῦ ’40, τίς κινητοποιήσεις καί τίς συγκρούσεις τῶν πρώτων μεταπολιτευτικῶν χρόνων ἕως καί τά πρόσφατα συλλαλητήρια, τό ἀγροτικό παραμένει ἕνα δυσε-
τοῦ Ν. Ντάσιου 10
πίλυτο πρόβλημα γιά τήν ἑ-κάστοτε ἐξουσία. Στρατηγική ἐπιδίωξη τοῦ κράτους σήμερα εἶναι ἡ πλήρης ἐναρμόνιση τῆς γεωργικῆς παραγωγῆς μέ τίς ἐπιταγές τῆς οἰκονομίας τῆς ἀγορᾶς. Διαδικασία, ὅμως, πού συναντάει προσκόμματα, ὄχι μόνο ἐξαιτίας τῆς δυναμικῆς πού ἀναπτύσσουν οἱ ἀγρότες στή διάρ-
Στρατηγική ἐπιδίωξη τοῦ κράτους σήμερα εἶναι ἡ πλήρης ἐναρμόνιση τῆς γεωργικῆς παραγωγῆς μέ τίς ἐπιταγές τῆς οἰκονομίας τῆς ἀγορᾶς. ∆ιαδικασία, ὅμως, πού συναντάει προσκόμματα, ὄχι μόνο ἐξαιτίας τῆς δυναμικῆς πού ἀναπτύσσουν οἱ ἀγρότες στή διάρκεια τῶν ἀγώνων τους, ἀλλά καί λόγῳ τῶν ἐγγενῶν ἀντιφάσεων στήν κοινωνική καί οἰκονομική δομή τοῦ ἀγροτικοῦ κόσμου, πού τόν καθιστοῦν ἐχθρικό στίς ἀπόπειρες ἐκσυγχρονισμοῦ.
κεια τῶν ἀγώνων τους, ἀλλά καί λόγῳ τῶν ἐγγενῶν ἀντιφάσεων στήν κοινωνική καί οἰκονομική δομή τοῦ ἀγροτικοῦ κόσμου, πού τόν καθιστοῦν ἐχθρικό στίς ἀπόπειρες ἐκσυγχρονισμοῦ. Τά ἀγροτικά στρώματα παρουσιάζουν μιά ἱστορικά καταγραμμένη διττή ἰδιότητα: ἀπό τή μιά ἰδιοκτῆτες γῆς, ἀλλά καί ταυτόχρονα ἐργάτες, μιᾶς καί ἡ γῆ δέν ἀποφέρει καρπούς ἄν δέν δουλευτεῖ.
Παράλληλα, ἐμφανίζουν ἀξιοσ ημείω τη κ ο ινων ι κή κ α ί οἰκονομική κινητικότητα (μαζική μετανάστευση, διαρκής μετακίνηση σέ πόλη καί χωριό, μεγάλος ἀριθμός πτυχιούχων, πολυαπασχόληση), ἀλλά καί μιά καχυποψία ἀπέναντι στήν ἐπιχειρηματικότητα. Τό ἄν αὐτά τά χαρακτηριστικά ἀποτελοῦν καί μέχρι ποιό σημεῖο μιά ἰδιότυπη τροχοπέδη στό σύστημα μένει νά ἐξακριβωθεῖ. Ἀκόμη καί σήμερα καί παρά τήν αὔξηση τοῦ εἰσοδήματος τῶν ἀγροτῶν στίς δεκαετίες τοῦ ’70 καί τοῦ ’80, αὐτό παραμένει μόλις τό μισό σέ σχέση μέ τούς Εὐρωπαίους συναδέλφους τους, ἐνῶ εἶναι καί οἱ πλέον ὑπερχρεωμένοι τῆς Ε. Ε.
Ἀγροτικοί Συνεταιρισμοί Ἡ ἀγροτική μεταρρύθμιση τοῦ 1917 καί ἡ σταδιακή διάλυση τῶν
11
τσιφλικιῶν καθιέρωσε τή μικρή οἰκογενειακή ἐκμετάλλευση (πρότυπο, πού ἄν καί διαρκῶς βαλλόμενο, ἐπιβιώνει ὡς τίς μέρες μας, ἰδίως στά νησιά τοῦ Αἰγαίου) καί ἐνίσχυσε τήν ἀνάπτυξη τῶν συνεταιρισμῶν. Οἱ γεωργοί τότε ἀπέκτησαν ἰδιοκτησία, ἀλλά ἔγιναν ταυτόχρονα ὀφειλέτες ἑνός ἀρχικοῦ ποσοῦ (70.000 δρχ.) πρός τό κράτος.
...ἐνθαρρύνθηκε ἡ εἰσροή ἀτόμων ἄσχετων μέ τή γεωργία ὅπως, δικηγόρων, ἰδιοκτητῶν γῆς, ἀργόσχολων κεφαλαιούχων, καί ἐνισχύθηκαν τά φαινόμενα ἡγεμονισμοῦ καί ἐξάρτησης τῶν ἀγροτῶν ἀπό κομματικά στελέχη καί ἀνθρώπους τῆς ἐξουσίας.
Ἔτσι, στήν προσπάθειά τους ν’ ἀποσβέσουν τά χρέη, διεύρυναν τήν παραγωγή, ἐντατικοποίησαν τήν ἐργασία τους καί τέλος δανείζονταν ἐκ νέου, συντηρώντας ἕναν φαῦλο κύκλο ἐξάρτησης μέσα στήν ἤδη ἐξαθλιωμένη καθημερινότητα. Ἡ ἰδιοκτησία ἀποδείχτηκε τυπική, καθώς οὐσιαστικά ὁ ἀγρότης ἦταν κολίγος στήν ἴδια του τή γῆ. Οἱ συνεταιρισμοί, παρά τίς ἁγνές προθέσεις τῶν πρώιμων ὀπαδῶν τῆς ἰδέας, σπάνια λειτούργησαν ὡς «ὄργανα αὐτοβοήθειας τῶν ἀσθενῶν οἰκονομικά προσώπων». Ἀντίθετα, ὑπῆρξαν ὁ δούρειος ἵππος γιά τή διείσδυση τοῦ κεφαλαί-
12
ου στή γεωργία. Οἱ ἴδιες οἱ τράπεζες πριμοδότησαν τούς συνεταιρισμούς, ἐνῶ ἡ ἴδρυση τῆς Ἀγροτικῆς Τράπεζας τό 1927 θά καταστήσει τό συνεταιριστικό κίνημα βοηθητικό μηχανισμό τῆς ΑΤΕ. Μάλιστα, δέκα χρόνια ἀργότερα, ὁ τότε διευθυντής της δέν παρέλειψε νά τούς ἐξάρει «διότι παρέχουν τόν καλύτερο, φθηνότερο καί πιό ἀποτελεσματικό τρόπο ἀνάπτυξης τῆς ἀγροτικῆς πίστεως»! Ἀπό τό 1929 ἡ Ἀγροτική Τράπεζα θά ἀναλάβει τήν ἐποπτεία τῶν συνεταιρισμῶν, ἐνῶ μιά σειρά ἀπό νομοθετικές ρυθμίσεις θά ἐπιτρέψουν στό κράτος νά ἀσκεῖ ἀπόλυτο πολιτικό ἔλεγχο. Οἱ διακρίσεις μέ βάση τά πολιτικά φρονήματα καί τό κοινωνικό ἰδιώνυμο ἴσχυσαν, βέβαια, καί σ’ αὐτόν τό χῶρο, ἀποκλείοντας ὅσους οἱ ἰδεολογικές τους ἀποχρώσεις δέν ἦταν ἀποδεκτές. Ἀντίθετα, ἐνθαρρύνθηκε ἡ εἰσροή ἀτόμων ἄσχετων μέ τή γεωργία ὅπως, δικηγόρων, ἰδιοκτητῶν γῆς, ἀργόσχολων κεφαλαιούχων, καί ἐνισχύθηκαν τά φ α ιν ό μ ε ν α ἡ γ ε μ ο ν ισ μ ο ῦ κ α ί ἐξάρτησης τῶν ἀγροτῶν ἀπό κομματικά στελέχη καί ἀνθρώπους τῆς ἐξουσίας. Τό φαινόμενο εἶναι ἕως σήμερα κυρίαρχο, ἄν δεῖ κανένας τή σύνθεση τῶν ἑκάστοτε διοικήσεων τῆς ΠΑΣΕΓΕΣ. Οἱ δικτατορίες τοῦ 1936 καί τοῦ 1967 ἐπιχείρησαν νά μετατρέψουν τούς συνεταιρισμούς σέ ἐξαρτήματα τοῦ καθεστῶτος, ἐπεμβαίνοντας ἀπό τή μία ἀνοιχτά στίς διοικήσεις, ἐνῶ ἀπό τήν ἄλλη ἡ λήψη «φιλοαγροτικῶν» ὑποτίθεται μέτρων τούς ἐπέτρεπαν νά διατηροῦν ἐρείσματα στόν ἀγροτικό πληθυσμό. Ἔστω καί μ’ αὐτόν τόν χαρακτῆρα
πάντως, οἱ ὀργανώσεις αὐτές ὑπῆρξαν ὁ μοναδικός χῶρος συνδικαλιστικῆς δράσης γιά τούς ἀγρότες, μέ δεδομένο μάλιστα ὅτι ὡς τά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ’70 κανένας σύλλογος ἤ συνδικαλιστικό ὄργανο δέν εἶχε ἀναγνωριστεῖ ἐπίσημα. Ὥστόσο, ὁ ἀσφυκτικός ἔλεγχος τῆς πολιτείας δέν ἄφηνε περιθώρια γιά τήν ἀνάπτυξη ἑνός μαζικοῦ αὐτόνομου κινήματος.
Τήν τελευταία εἰκοσαετία 182.000 ἀγρότες ξεκληρίστηκαν, ἐνῶ ἄλλοι 70.000 εἶναι ὑπερχρεωμένοι στήν ΑΤΕ.
κοπή τῶν ἐπιδοτήσεων (τό 1/3 τῶν γεωργῶν δέν παίρνει κοινοτικές ἐνισχύσεις), ἡ ἀπαγόρευση κάποιων παραδοσιακῶν καλλιεργειῶν καί οἱ ποσοστώσεις ἐξοβέλισαν τούς μικρούς καλλιεργητές καί τήν οἰκογενειακή ἀγροτική ἐκμετάλλευση ἀπό τήν παραγωγή. Τήν τελευταία εἰκοσαετία 182.000 ἀγρότες ξεκληρίστηκαν, ἐνῶ ἄλλοι 70.000 εἶναι ὑπερχρεωμένοι στήν ΑΤΕ. Τό κατά πόσον ἡ πολυδραστηριότητα – ἀναγκαία προϋπόθεση γιά τή διατήρηση τῶν οἰκογενειακῶν ἐκμεταλλεύσεων ὅπου τό γεωργικό εἰσόδημα δέν ἐπαρκεῖ – ἔχει συνεισφέρει στό νά ἀποσοβηθεῖ τό τεράστιο κοινωνικό κόστος ἀπό τήν προαναφερθεῖσα κατάσταση εἶναι ἀντικείμενο πρός
Βασικές παράμετροι τοῦ ἀγροτικοῦ προβλήματος στή χώρα:
¾ Συρρίκνωση τοῦ ἀγροτικοῦ τομέα καί κοινωνικός μετασχηματισμός τῆς ἑλληνικῆς ὑπαίθρου. Στήν περίοδο μετά τήν ἔνταξη στήν Ε.Ε. σημειώνεται γενικό βάλτωμα τῆς ἀγροτικῆς παραγωγῆς, παρά τίς πολυδιαφημισμένες ἐπιδοτήσεις ἀπό τήν Κοινοτική Ἀγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Ἡ ἀναθεώρηση τῆς Κοινῆς Ἀγροτικῆς Πολιτικῆς (ΚΑΠ), ἡ συμφωνία τῆς G.A.T.T.5, συνεπικουρούμενες ἀπό μιά σειρά μέτρων ὅπως ἡ τράπεζα γῆς καί τό μητρῶο ἀγροτῶν, ἡ περι-
13
διερεύνηση. Σίγουρα πάντως ἡ μαζική ἔξοδος τῶν ἀγροτῶν πού ἀντανακλᾶται π.χ. στή μή ἐπιστροφή τῶν νέων μετά τό τέλος τῶν σπουδῶν τους καί τήν παραμονή τους στά ἀστικά κέντρα σηματοδοτεῖ τή σταδιακή ἀποψίλωση τῆς ὑπαίθρου ἀπό τίς πλέον δυναμικές ἡλικιακές ὀμάδες
ἀποσάθρωσης τοῦ μικροῦ ἀγροτικοῦ κλήρου. Ἡ ἑλληνική ὕπαιθρος βρίσκεται σέ μιά περίοδο βαθιῶν ἀνακατατάξεων καί ὅσο καί ἄν οἱ κυρίαρχες τάσεις πρέπει νά θεωροῦνται δεδομένες (συγκέντρωση τῆς ἰδιοκτησίας καί τῆς παραγωγῆς, σαφής ἐνίσχυση
καί συμβάλλει στήν ὅλο καί μεγαλύτερη πληθυσμιακή συγκέντρωση στά ὑπερκορεσμένα ἀστικά κέντρα – ἰδιαιτέρως αὐτό τῶν Ἀθηνῶν. Σίγουρα, πάντως, ἡ μαζική εἰσροή φθηνῆς ἐργατικῆς δύναμης –μόνο οἱ Ἀλβανοί φτάνουν τό 1 ἑκατ. στή χώρα μας – καί ἡ ἄγρια ἐκμετάλλευση τῶν μεταναστῶν ἀπό μικρούς (καί μεγάλους) παραγωγούς, ἔχει συντελέσει ἀρκετά στήν ἐπιβράδυνση τῆς
τῶν μεγαλο-ἀγροτῶν καί τῶν νέων ἐπιχειρηματιῶν ἀγροτῶν, αὐξανομένη διείσδυση καί ἔλεγχος στήν παραγωγή τῶν ἀγροτοβιομηχανικῶν κολοσσῶν), δέν ἀποτελοῦν καμία νομοτέλεια. Ἄν σ’ αὐτά συνυπολογίσουμε καί τήν ἐθνολογική ἀλλοίωση πού προκάλεσε ἡ ἐγκατάσταση μεταναστῶν ἀρχικά ἐργατῶν γῆς – ἕνα μέρος τῶν ὁποίων σταδιακά μετατράπηκε
14
Ἡ πολιτική συγκράτησης ἤ καί πτώσης τῶν τιμῶν τῶν ἀγροτικῶν προϊόντων εὐνοεῖ τούς βιομηχάνους καί τούς μεσάζοντες, καθώς ἀγοράζουν φτηνά καί πουλοῦν ἀκριβά.
σέ ἰδιοκτῆτες – ἔχουμε μιά πρώτη εἰκόνα τῶν συντριπτικῶν κοινωνικῶν μετασχηματισμῶν πού λαμβάνουν χώρα στήν ἑλληνική ἐπαρχία τήν τελευταία 20ετία. Ἀντίστοιχη συρρίκνωση τοῦ ἀγροτικοῦ κόσμου συνέβη καί στίς χῶρες τοῦ ἀναπτυγμένου Βορρᾶ, ἀλλά ἐνῶ ἐκεῖ μιλᾶμε γιά ἕνα 3% τοῦ ἐνεργοῦ πληθυσμοῦ πού ἔπρεπε νά βρεῖ (καί βρῆκε) ἀπασχόληση στόν ἐπεκτεινόμενο σύγχρονο τομέα τῶν ὑπηρεσιῶν, στήν Ἑλλάδα μιλᾶμε γιά ἕνα ποσοστό σχεδόν 15% τοῦ πληθυσμοῦ πού ἀναγκάστηκε σέ φυγή πρός τίς συνήθως ἀεριτζίδικες «ὑπηρεσίες» τῶν ἀστικῶν κέντρων, ἤ σέ ἐποχικές δουλειές, ἤ σέ παράνομες δραστηριότητες τῆς ὑπαίθρου, ἤ ἀκόμα καί σέ νέα ἔξοδο πρός τή Δύση! Ἡ ἀγροτική παραγωγή μέ μέσο ἐτήσιο ρυθμό αὔξησης 0,2% ὑπέστη πραγματική καθίζηση, τήν ἴδια στιγμή πού ὁ ἀντίστοιχος ρυθμός ἀνάπτυξης τοῦ τομέα στίς χῶρες τοῦ Βορρᾶ ἔφτανε τό 2% γιά ὅλη τήν προηγούμενη 20ετία. Ἡ καθίζηση αὐτή ἀντανακλᾶται στό ἀγροτικό ἰσοζύγιο τῆς χώρας, τό ὁποῖο παρουσιάζει δραματική ἐπιδείνωση, ἀφοῦ τό ἔλλειμμα ἔχει σχεδόν
ὀκταπλασιαστεῖ μέσα σέ 25 περίπου χρόνια, τή στιγμή πού μέχρι τά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ’70 ἡ χώρα παρουσίαζε ἕνα ὑγιές πλεόνασμα στό ἀγροτικό ἰσοζύγιο πού ἔφτανε κατά μέσο ὅρο τά 45 ἑκ. $ ἐτησίως. Σήμερα ἐτησίως τό ἔλλειμμα τοῦ ἀγροτικοῦ ἰσοζυγίου φτάνει τά 2 δίς €, ἐνῶ μέ βάση τή νέα ΚΑΠ οἱ ἐπιδοτήσεις ἀποκόπτονται ἀπό τήν ποσότητα
Ὁ ἐκσυγχρονισμός τῆς ἀγροτικῆς μας παραγωγῆς καί οἱ περίφημες ἐπιδοτήσεις δέν ἦταν παρά τό ξερίζωμα δεκάδων χιλιάδων σταφιδάμπελων στήν Κρήτη καί τήν Πελοπόννησο, ἡ συρρίκνωση τῆς παραγωγῆς καί τῆς ποσότητας ἐξαγωγῆς καπνοῦ, ἡ μείωση τῆς παραγωγῆς σκληροῦ σταριοῦ, γιά νά μήν ἀναφερθοῦμε στή μαζική κατάληξη ὁπωροκηπευτικῶν στίς «χωματερές» καθ’ ὅλη τή δεκαετία τοῦ ’80.
15
τῆς παραγωγῆς. Ἡ ἀπαγόρευση παραγωγῆς ὁρισμένων προϊόντων πού ἔχουμε ἀνάγκη ὁδηγεῖ στήν εἰσαγωγή τους ἀπό τό Βορρᾶ (γάλα καί κρέας) καί τρίτες χῶρες, μέ ὅλα τά συνεπακόλουθα. Ἡ πολιτική συγκράτησης ἤ καί πτώσης τῶν τιμῶν τῶν ἀγροτικῶν προϊόντων εὐνοεῖ τούς βιομηχάνους καί τούς μεσάζοντες, καθώς ἀγοράζουν φτηνά καί πουλοῦν ἀκριβά. Ἐνῶ στή δεκαετία τοῦ ’80 ἡ σχέση τιμῆς σταριοῦ καί
Οἱ πολιτικές τῆς Ε.Ε. στή φάση τῆς παγκοσμιοποίησης, στήν ὁποία ἐνταχθήκαμε παρασιτικά στή 10ετία τοῦ ’90, εἶχαν ὡς συνέπεια τόν ἐκτοπισμό τῶν μικρῶν ἀγροτῶν ἀπό τίς πολυεθνικές, τούς μεγαλοἀγρότες, τούς μεσάζοντες καί τά σοῦπερ-μάρκετ.
ψωμιοῦ ἦταν 1 πρός 3, τώρα εἶναι 1 πρός 7. Τό ἴδιο καί στό βαμβάκι, ὅπου ἀπό 1 πρός 15, ἔχει πάει στό 1 πρός 20. Οἱ ἐπιδοτήσεις παίζουν ἀκριβῶς αὐτόν τό ρόλο, τῆς καθήλωσης δηλαδή τῶν τιμῶν πρός τά κάτω, πρός ὄφελος τῶν ἑταιρειῶν πού ἀγοράζουν φτηνά τά πρός μεταποίηση ἀγροτικά προϊόντα. Ὁ ἐκσυγχρονισμός τῆς ἀγροτικῆς μας παραγωγῆς καί οἱ περίφημες ἐπιδοτήσεις δέν ἦταν παρά τό ξερίζωμα δεκάδων χιλιάδων σταφιδάμπελων στήν Κρήτη καί τήν Πελο-
16
πόννησο, ἡ συρρίκνωση τῆς παραγωγῆς καί τῆς ποσότητας ἐξαγωγῆς καπνοῦ, ἡ μείωση τῆς παραγωγῆς σκληροῦ σταριοῦ, γιά νά μήν ἀναφερθοῦμε στή μαζική κατάληξη ὁπωροκηπευτικῶν στίς «χωματερές» καθ’ ὅλη τή δεκαετία τοῦ ’80. Αὐτό πού ὀνομάστηκε ἐκσυγχρονισμός στόν ἀγροτικό τομέα στή χώρα μας δέν ἦταν παρά μία διατροφική, γαστρονομική καί πολιτιστική γενοκτονία. Ὅπως χάθηκαν μνημεῖα, ἔργα τέχνης, ἔτσι χάθηκαν ποικιλίες, προϊόντα, συνταγές γεύσης.
Ἐνισχύστε τό ἔργο τῆς ἀνέγερσης τοῦ Πολιτιστικοῦ - Πνευματικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
Ἐσεῖς εἶστε ἡ δύναμή μας, μαζί μποροῦμε! Βοηθήστε τους πρώτους τομεῖς τοῦ Ἐπικοινωνιακοῦ και Μορφωτικοῦ Ἱδρύματός της - Βιβλιοπωλείο - Περιοδικό - Ἐκδόσεις - Ἴντερνετ, κ.λ.π. ------------Γιά προαιρετικές προσφορές μέ κάθε νομότυπη καί διαφανῆ διαδικασία, ἐπικοινωνῆστε κατά τίς ἐργάσιμες ὥρες στό τηλ.: 28920-22208
¾Συγκεντροποίηση καί ἔλεγχος στό πλαίσιο τῆς ἀγορᾶς. Ἡ συγκέντρωση ἦταν τό ἀναπόφευκτο ἀποτέλεσμα τῆς γενικότερης συγκέντρωσης οἰκονομικῆς δύναμης πού ἐπιφέρει ἡ δυναμική τῆς οἰκονομίας τῆς ἀγορᾶς καί τῆς συνακόλουθης πληθυσμιακῆς συγκέντρωσης στό ὑδροκέφαλο ἀθηναϊκό κέντρο. Οἱ πολιτικές τῆς
Ἡ μονοκαλλιέργεια, πού ἀποτελεῖ ἀναπόσπαστο στοιχεῖο τῆς ἐντατικῆς καλλιέργειας, ἔχει συνέπεια τήν ἐξαφάνιση τοῦ 75% τῆς παγκόσμιας ἀγροτικῆς ποικιλότητας μέσα σέ ἕναν αἰῶνα.
Ε.Ε. στή φάση τῆς παγκοσμιοποίησης, στήν ὁποία ἐνταχθήκαμε παρασιτικά στή 10ετία τοῦ ’90, εἶχαν ὡς συνέπεια τόν ἐκτοπισμό τῶν μικρῶν ἀγροτῶν ἀπό τίς πολυεθνικές, τούς μεγαλο-ἀγρότες, τούς μεσάζοντες καί τά σοῦπερ-μάρκετ. Ταυτόχρονα σήμαινε τήν ὅλο καί μεγαλύτερη ἐξάρτηση τοῦ ἀγρότη ἀπό τίς πολυεθνικές γιά τήν προμήθεια τῶν φυτοφαρμάκων, μηχανημάτων, σπόρων κλπ., γεγονός πού συνακόλουθα ὁδήγησε στήν ἐκτόπιση τῶν μικροἀγροτῶν. Γιά νά ἐπιβιώσει ὁ ἀγρότης ἔπρεπε νά ἐλαχιστοποιεῖ συνεχῶς τό κόστος παραγωγῆς! Δέν θά πρέπει νά ἀποροῦμε σήμερα πού
οἱ μόνοι προμηθευτές προϊόντων στό πιάτο μας εἶναι οἱ εἰσαγωγικές πολυεθνικές ἑταιρεῖες, πού προμηθεύονται ἀμφίβολης ποιότητας προϊόντα ἀπό τίς τεράστιες ἀγροἐπιχειρήσεις (agri-business), οἱ ὁποῖες ἐξαπλώνονται σέ κάθε σημεῖο τοῦ πλανήτη χωρίς κανέναν ἔλεγχο. Ἐνδεικτικά τῆς σημερινῆς συγκέντρωσης στόν τομέα τῶν τροφίμων εἶναι τό ὅτι 30 μόλις πολυεθνικές ἐλέγχουν τό ἕνα τρίτο τῶν ἐπεξεργασμένων τροφίμων, 5 ἐλέγχουν τό 75% τοῦ διεθνοῦς ἐμπορίου σιτηρῶν, 6 διευθύνουν τό 75% τῆς παγκόσμιας ἀγορᾶς παρασιτοκτόνων, 2 ἐλέγχουν τίς μισές πωλήσεις τῆς παγκόσμιας παραγωγῆς μπανανῶν καί 3 ἐμπορεύονται τό 85% τῆς παγκόσμιας παραγωγῆς τσαγιοῦ, ἐνῶ ἡ Μονσάντο ἀπό μόνη της ἐλέγχει τό 91% τῆς παγκόσμιας ἀγορᾶς μεταλλαγμένων σπόρων. Γενικά, οἱ πολιτικές ἐλεύθερου ἐμπορίου πού θεσμοποιοῦν τό ἄνοιγμα καί τή δῆθεν ἀπελευθέρωσή τους – ὑπό τίς εὐλογίες καί τή στήριξη τοῦ Παγκόσμιου Ὀργανισμοῦ Ἐμπορίου (Π.Ο.Ε) – ὁδήγησαν σέ μιά τεράστια συγκέντρωση οἰκονομικῆς δύναμης στά χέρια τῶν οἰκονομικῶν ἐλίτ πού διαχειρίζονται τήν παγκόσμια ἀγροτική οἰκονομία. Ἡ ἐξάρτηση αὐτή παίρνει τραγικές διαστάσεις σήμερα, μέ τή συνεχή ἄνοδο τῆς τιμῆς τῶν τροφίμων, ὅταν σ’ ἕνα χρόνο π.χ. ἡ τιμή τοῦ καλαμποκιοῦ ἀνέβηκε κατά 130%, τῆς σόγιας 87%, τοῦ ρυζιοῦ 74%. Πέρα τῶν πολλαπλῶν αἰτίων πού δικαιολογοῦν τήν κρίση αὐτή, π.χ. πετρέλαιο, τά ἀκραῖα καιρικά φαινόμενα, ἡ ἀλλαγή καταναλωτικῶν
17
προτύπων στίς ἀναπτυσσόμενες χῶρες ὅπως Ἰνδία, Κίνα κλπ., ἡ ἄνοδος τῆς παραγωγῆς βιοκαυσίμων (συνεργασία ΛοῦλαΜπούς), μιά βασική διάσταση εἶναι αὐτή τῆς κερδοσκοπίας τῶν μεγάλων πολυεθνικῶν ἑταιρειῶν στήν ἀγορά καί διάθεση τῶν σπόρων παραγωγῆς. Αὐτό σημαίνει ἀγορά τῶν σπόρων σέ χαμηλές τιμές καί πώλησή τους σέ πολύ ὑψηλότερες στούς παραγωγούς, οἱ ὁποῖοι λόγῳ τοῦ μοντέλου τῆς μεταφορᾶς καί ἐμπορίας σέ παγκόσμια κλίμακα εἶναι ἄμεσα ἐξαρτημένοι ἀπό τήν ἀγορά σπόρων. Αὐτό φυσικά δέν θά μποροῦσε νά συμβεῖ ἄν ἡ ἀπόσταση παραγωγῆς καί κατανάλωσης ἦταν μικρότερη καί ἄν, ὅπως στήν παραδοσιακή καλλιέργεια, ὁ καταναλωτής ἐπέστρεφε ἤ ἄν ὁ παραγωγός ἀποθήκευε σέ ἐτήσια βάση τούς σπόρους, πού ἦταν καί πιό προσαρμοσμένοι στά τοπικά οἰκοσυστήματα. Βεβαίως κάτι τέτοιο δέν μπορεῖ νά ἐφαρμοστεῖ μέ τή χρήση ὑβριδίων πού κυριαρχοῦν στήν ἐμπορία καί διάθεση σπόρων.
¾Ἡ κρίση τοῦ περιβάλλοντος. Ὁ πρῶτος καί σημαντικότερος περιβαλλοντικός κίνδυνος στήν ὕπαιθρο εἶναι αὐτός τῆς λειψυδρίας! Ὁ ἀγροτικός τομέας κάνει συχνά κατάχρηση ὑδατικῶν πόρων καί πολλές ἀπό τίς μονοκαλλιέργειες στίς ὁποῖες ἐπιδιδόμαστε, π.χ. βαμβάκι, ἔχουν τεράστιο κόστος στά ὑδατικά ἀποθέματα. Ἀπό ἐδῶ προκύπτει καί ἡ ἔντονη πίεση γιά τήν ἐκτροπή τοῦ Ἀχελώου προκειμένου νά καλυφθοῦν οἱ οὕτως ἤ ἄλλως σημαντικές ἐλλείψεις νεροῦ στό θεσσαλικό κάμπο, ἔργο πού ἄν
18
Τό πέρασμα ἀπό τό παγκοσμιοποιημένο μοντέλο ἀγροτικῆς παραγωγῆς καί κατανάλωσης τό βασισμένο στό διεθνές ἐμπόριο καί στό συγκριτικό πλεονέκτημα στή μικρή καί τοπική παραγωγή ἀπαιτεῖ ἕνα συνδυασμό ἐθνικῶν καί τοπικῶν μέτρων πολιτικῆς
πραγματοποιηθεῖ θά ἔχει τεράστιες ἐπιπτώσεις στά οἰκοσυστήματα τῆς χώρας μας. Ἡ μονοκαλλιέργεια, πού ἀποτελεῖ ἀναπόσπαστο στοιχεῖο τῆς ἐντατικῆς καλλιέργειας, ἔχει συνέπεια τήν ἐξαφάνιση τοῦ 75% τῆς παγκόσμιας ἀγροτικῆς ποικιλότητας μέσα σέ ἕναν αἰῶνα. Ἡ ἐντατική χρήση χημικῶν στήν καλλιέργεια ἐπιβαρύνει τά ἤδη περιορισμένα ἀποθέματα νεροῦ, ἐνῶ ἔχει ἀρνητικές συνέπειες στήν ποιότητα τῶν τροφίμων καί στό ἔδαφος. Εἶναι γνωστό, γιά παράδειγμα, ὅτι ἡ ἐντατική καλλιέργεια καί ἰδιαίτερα τά λιπάσματα ἔχουν μολύνει τίς ὑδατικές πηγές στή χώρα. Ὅσον ἀφορᾶ τίς συνέπειες τῆς ἐκβιομηχάνισης σέ σχέση μέ τά ζῶα, εἶναι γνωστές οἱ ἄθλιες συνθῆκες διαβίωσης/συνωστισμοῦ τῶν ζώων μέσα σέ κλουβιά, ὅπου κυριολεκτικά τά ταΐζουν μέ ἀντιβιοτικά, μέ μοναδικό στόχο τήν ταχεία ἀνάπτυξη γιά τό σφαγεῖο. Τέλος, οἱ τεράστιες ἀποστάσεις διακίνησης τῶν ἀγροτικῶν προϊόντων ὁδηγοῦν σέ μιά ἀπίστευτη ἐπιβάρυνση τοῦ πλα-
νήτη, αὐξάνοντας κατακόρυφα τίς ἐκπομπές CO2 πού εὐθύνονται γιά τήν κλιματική ἀλλαγή.
Ὑπάρχει ἀπάντηση; Ἡ ἀπάντηση τῶν ἐλίτ Ἡ ἀπάντηση τῶν ὑπερεθνικῶν ἐλίτ καί τῶν πολυεθνικῶν στήν παραγωγή τροφῆς εἶναι ἡ μαζική ἐπιβολή τῶν ἐφαρμογῶν τῆς βιοτεχνολογίας καί τῶν γενετικά τροποποιημένων ὀργανισμῶν. Θεωροῦν γιά παράδειγμα πώς προκειμένου νά ἀντιμετωπιστεῖ ὁ ἐπερχόμενος λιμός –ἀφοῦ 850 ἑκατ. ἄνθρωποι ἤδη πεινᾶνε στόν πλανήτη καί ὁ ἀριθμός αὐτός θά αὐξηθεῖ κατά 100 ἑκατ. τά ἐπόμενα χρόνια – θά πρέπει νά ἐπικρατήσει ἡ μαζική καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων ποικιλιῶν, οἱ ὁποῖες καί θά λύσουν τό διατροφικό, ἀλλά καί τό οἰκολογικό πρόβλημα (!) ἰδιαίτερα στίς ἀναπτυσσόμενες χῶρες, ἀφοῦ οἱ ποικιλίες αὐτές εἶναι πιό ἀνθεκτικές καί πιό παραγωγικές. Ἐπαναλαμβάνεται λοιπόν ἡ βασική ἐπιχειρηματολογία τῆς «Πράσινης Ἐπανάστασης» τῆς δεκαετίας τοῦ ’60 πού θά ἔλυνε τό πρόβλημα τῆς πείνας τοῦ Τρίτου Κόσμου (Ἰνδία κλπ.). Τό ἀποτέλεσμα τῆς ἐφαρμογῆς αὐτῶν τῶν πολιτικῶν εἶναι ἐμφανές σήμερα στόν Τρίτο Κόσμο. Δυστυχῶς, ἡ ἔνταση τῶν ἐφαρμογῶν τῆς βιο-τεχνολογίας καί τῶν μεταλλάξεων θά ὁδηγήσει στήν πλήρη ἐξαφάνιση τῶν μικρῶν παραγωγῶν καί τήν ἐξάρτηση τῶν ὑπόλοιπων, παραγωγῶν καί καταναλωτῶν, ἀπό τίς μεγάλες πολυεθνικές ἑταιρεῖες ἀμερικανικῶν
συμφερόντων – π.χ. Mονσάντο. Τήν ἴδια στιγμή τά μεταλλαγμένα συνιστοῦν μιά σημαντική καί οἰονεῖ ἀ π ε ι λ ή γ ιά τ ή ν ὑ γ ε ί α τῶ ν καταναλωτῶν, καί τήν ἰσορροπία τῶν οἰκοσυστημάτων.
Μιά ἐναλλακτική ἀπάντηση Ἀπαιτεῖται λοιπόν νά προσδιοριστεῖ ἕνας ἄλλος δρόμος παραγωγῆς τροφίμων. Ἕνας δρόμος πού θά θεμελιώνεται στήν ὁλοκληρωμένη ἀνασυγκρότηση τῶν ἑλληνικῶν περιφερειῶν στή βάση περιφερειακῶν καί τοπικῶν σχεδίων μέ σκοπό τήν ἀποκέντρωση, τήν ἄρση τοῦ παρασιτισμοῦ καί τῆς διατροφικῆς ἐξάρτησης, τήν ἐπανατοπικοποίηση τῆς παραγωγῆς, τόν ριζικό περιορισμό τῆς διακίνησης προϊόντων μεταξύ παραγωγῶν καί καταναλωτῶν, τή διατήρηση τῆς μικρῆς – οἰκογενειακῆς ἐπιχείρησης, τήν παραγωγή ποιοτικῶν καί ἀσφαλῶν προϊόντων διατροφῆς, μέ ἤπια διαχείριση τῶν τοπικῶν πόρων. Τό πέρασμα ἀπό τό παγκοσμιοποιημένο μοντέλο ἀγροτικῆς παραγωγῆς καί κατανάλωσης τό βασισμένο στό διεθνές ἐμπόριο καί στό συγκριτικό πλεονέκτημα στή μικρή καί τοπική παραγωγή ἀπαιτεῖ ἕνα συνδυασμό ἐθνικῶν καί τοπικῶν μέτρων πολιτικῆς ὅπως:
Ἐθνικά μέτρα: Ριζική πληθυσμιακή ἀποκέντρωση τῆς χώρας πού εἶναι δυνατόν νά ἐπιτευχθεῖ μέ τή μεταφορά τοῦ διοικητικοῦ κέντρου τῆς πρωτεύουσας στόν Βορρᾶ, σέ συνδυασμό μέ ἰσχυρά κίνητρα ἐγκατάστασης στήν ἐπαρχία. Ριζικός περιορισμός εἰσαγωγῆς ἀγροτικῶν προϊό-
19
ντων καί τροφίμων μέ ἄρση τῶν ποσοστώσεων π.χ. στό γάλα, μέ ἐφαρμογή δασμολογικῶν μέτρων πού ἀνατρέπουν τά βασικά θεμέλια τῆς Κ.Α.Π. Προώθηση ζωνῶν ἐλεύθερου ἐμπορίου μέ τόνωση τῶν ἀνταλλαγῶν τροφίμων μέ τίς βαλκανικές χῶρες καί τή Ρωσία. Δυστυχῶς μέχρι σήμερα ὁ τομέας αὐτός ἐξαντλεῖται στήν ἐπισιτιστική βοήθεια. Σθεναρή ἄρνηση στήν ἐπέκταση καί χρήση γενετικά μεταλλαγμένων στή βάση τοῦ πρωτοκόλλου τῆς Καρθαγένης γιά τή βιο-ἀσφάλεια, μέ ἐνδυνάμωση τῶν ἐθνικῶν καί βαλκανικῶν δικτύων κατά τῶν μεταλλαγμένων προϊόντων. Ἀλλαγή καταναλωτικῶν προτύπων μέ προώθηση τῆς κατανάλωσης ἐγχώριων προϊόντων ποιότητας π.χ. στίς ἔνοπλες δυνάμεις, τή γενίκευση τῆς μεσογειακῆς διατροφῆς, τό σταμάτημα τῆς ἀθλιότητας τῆς κατανάλωσης τῶν ταχυφαγείων. Συστηματική ὀργάνωση καί συντήρηση τράπεζας ἐγχώριου γενετικοῦ ὑλικοῦ καί σπόρων, καθώς καί διατήρησης καί ἀναπαραγωγῆς τοπικῶν ἐθνικῶν φύλων ζώων.
Τοπικά μέτρα: Δημιουργία τοπικῶν συμβουλίων πολιτικῆς τροφίμων καί διασύνδεση τῆς τοπικῆς παραγωγῆς μέ τοπικά δίκτυα ἐστιατορίων, δημόσιων
20
ὀργανισμῶν (σχολεῖα, νοσοκομεῖα). Ἀλλαγή τοῦ συστήματος προμηθειῶν τροφίμων γιά δημόσιες ὑπηρεσίες. Δημιουργία τοπικῶν ταμείων ἀποταμίευσης καί ἐνίσχυσης μικρῶν παραγωγῶν στό πρότυπο τῶν ἠθικῶν – ἐναλλακτικῶν τραπεζῶν γιά τήν ἐνίσχυση τῆς λειτουργίας συνεταιρισμῶν παραγωγῆς καί διάθεσης προϊόντων. Ἀποκατάσταση καί ἤπια διαχείριση τῶν φυσικῶν πόρων καί ἄμεσος ἔλεγχός τους ἀπό τούς ἴδιους τούς παραγωγούς. Ἀνάδειξη καί σύνθεση τῆς πολιτιστικῆς ταυτότητας κάθε τόπου μέ πρότυπα μεσογειακῆς διατροφῆς. Υἱοθέτηση παραδοσιακῶν παραγωγικῶν προτύπων καλλιέργειας πού θά βασίζονται στήν ἀγρανάπαυση, στήν πολυκαλλιέργεια, στίς βιολογικές μεθόδους ἀντιμετώπισης τῶν φυτικῶν καί ζωικῶν ἀσθενειῶν, στή χρήση ντόπιων σπόρων καί ποικιλιῶν, στό συνδυασμό ἀ γ ρ ο τ ι κ ῆ ς κ α ί κτηνοτροφικῆς παραγωγῆς. Ἀνασυγκρότηση τῶν παραγωγικῶν καί κ α τ α ν α λ ω τ ι κ ῶ ν συνεταιρισμῶν μέσω νέων δικτύων μεταξύ πόλεων καί ὑπαίθρου σέ βάρος τῶν μεσαζόντων καί τῶν ἐμπόρων, μέ ἐφαρμογή μοντέλων ὅπως αὐτό τῆς community support agriculture.
Δημιουργία χώρων συνδυασμοῦ παραγωγῆς ἀ γ ρ ο τ ι κ ῶ ν κ α ί κτηνοτροφικῶν προϊόντων, κουζίνας, πολιτιστικῶν δρώμενων, οἰκολογικῶν παρεμβάσεων γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς π ε ρ ι β α λ λ ο ν τ ι κ ῆ ς ὑποβάθμισης περιοχῶν, ταξιδιωτικῶν ἐμπειριῶν καί λοιπῶν ἐκδηλώσεων ὑπό τή μορφή κοινωνικῶν ἐπιχειρήσεων. Ἐπέκταση πρωτοβουλιῶν παραγωγῆς τροφῆς καί σέ ἀστικά κέντρα, ὅπως π.χ. ἀγροκτήματα πόλης. Συνδυασμός παραγωγῆς καί διάθεσης ἐνέργειας ἀπό ΑΠΕ, μέ παραγωγή καί διάθεση προϊόντων ὑπό τόν ἔλεγχο τῶν τοπικῶν συνεταιρισμῶν. Δημιουργία καί ἐπέκταση δικτύων συνεργασιῶν ὅπως αὐτῶν τοῦ κινήματος γιά τίς Ἀργές Πόλεις στήν Ἰταλία, τό ἀργό φαγητό, τό δίκτυο τῶν οἰκο-χωριῶν κλπ.
σέ ἀντίθεση μέ τήν ἐξαγωγικά προσανατολισμένη μαζική παραγωγή καί τή μονοκαλλιέργεια – ἀποτελεῖ τή μόνη ἐφικτή διέξοδο γιά τή μικρή καί μεσαία παραγωγή πού ἀποτελεῖ τή βάση τοῦ κοινωνικοῦ σχηματισμοῦ σ’ ὅλο τόν βαλκανικό χῶρο. Αὐτό προϋποθέτει τήν οἰκοδόμηση ἑνός νέου ὑποκειμένου πολύ σημαντικοῦ στήν ἱστορία τῶν λαῶν τῆς περιοχῆς: τῶν κοινοτήτων, βασισμένων σέ νέες καί ἐν πολλοῖς ξεχασμένες μορφές συμμετοχῆς, συνεργασίας καί ἀλληλεγγύης. ____________ Ἀναδημοσίευση ἀπό τό περιοδικό ΑΡΔΗΝ τεῦχ. 73. Εὐχαριστοῦμε τόν κ. Ρακκᾶ γιά τήν ἄδεια καί τήν παραχώρηση τοῦ κειμένου.
Συμπεράσματα Ἡ αὔξηση τῆς τιμῆς τοῦ πετρελαίου, τῶν τροφίμων, ἡ οἰκολογική καί κοινωνική κρίση πού ἤδη πλήττει τά μεγάλα ἀστικά κέντρα, καθιστᾶ ἀπαγορευτικό τό μοντέλο ἀνάπτυξης τοῦ ἀγροτικοῦ χώρου τῆς περιόδου τῆς παγκοσμιοποίησης. Ἡ ἐνδογενής καί αὐτότροφοδοτούμενη ἀνάπτυξη – 21
Μαρίνος Ἀντύπας
Ὁ ««ἅγιος ἅγιος» ἅγιος» τῶν κολίγων ἀγροτῶν Τοῦ π. Χαράλαμπου Παπαδόπουλου
λοι οἱ χῶροι ἔχουν τά πρότυπά τους. Τά σύμβολα τοῦ ἀγῶνα τους. Τούς ἥρωες, μάρτυρες καί ἁγίους τους. Καί τοῦτο ὄχι διότι πρέπει νά ἀπομονώνουμε κάποια πρόσωπα ἀπό τούς κοινούς καί συλλογικούς ἀγῶνες, πού δίνουν ὁμάδες καί συλλογικότητες, ἀλλά γιατί ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος ἔχει αὐτή τήν ἀνάγκη. Τήν ἀνάγκη τοῦ συμβόλου, τοῦ προτύπου, τῆς ὁρατῆς μαρτυρίας, τοῦ δυναμικοῦ καί ἱκανοῦ ἀποτελέσματος πού μπορεῖ νά ἐπιφέρει ἡ μαχητικότητα σέ ὅλες τίς μορφές πάλης. Τόσο ἀπό ἐκείνη ἐναντίον τῶν παθῶν μας, τοῦ Ἐγώ, δηλαδή τῆς ἐσωτερικῆς ἀντίστασης καί μεταμόρφωσης, ὅσο καί στήν κοινωνία. Στούς μαζικούς ἀγῶνες γιά ἕνα δικαιότερο καί ποιοτικότερο κόσμο. Ὁ ἥρωας, μάρτυρας, ἅγιος, εἶναι ἐκεῖνος πού μαρτυρεῖ τίς δυνατότητες τοῦ ἀγῶνα. Τό ποῦ
22
Ὁ Μαρίνος Ἀντύπας μποροῦμε νά φτάσουμε. Πρός τά ποῦ πρέπει νά πορευτοῦμε. Γίνεται τό σημεῖο ἀναφορᾶς. Ὁρισμοῦ καί προσανατολισμοῦ. Κατ’ αὐτήν τήν ἑρμηνεία καί ἀντίληψη ὁ ἀγροτικός κόσμος ἔχει τό δικό του
«ἅγιο» μάρτυρα, ἥρωα, καί σύμβολο ἀγωνιστικῆς συνέπειας λόγων καί πράξεων μέχρι θανάτου. Καί τοῦτος δέν εἶναι ἄλλος ἀπό τόν γνωστό Μαρίνο Ἀντύπα, τόν «ἅγιο» τῶν κολίγων ὅπως τόν ὀνόμασαν, τῶν φτωχῶν καί ἐξαθλιωμένων ἀγροτῶν ὄχι μόνο τοῦ θεσσαλικοῦ κάμπου ἀλλά ὁλόκληρης τῆς Ἑλλάδας. Ὁ Μαρίνος Ἀντύπας εἶναι γνήσιο τέκνο τῶν Ἑπτανήσιων ριζοσπαστικῶν, οἱ ὁποῖοι ἐμφοροῦνταν ἀπό τίς ἰδέες τοῦ κοινωνισμοῦ, πού στηριζόταν στήν ὀρθόδοξη χριστιανική παράδοση καί τό ἐθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. «Οἱ Ἑπτανήσιοι ριζοσπάστες – καί γενικότερα ἡ ἑπτανησιακή παράδοση – ἐπιχειροῦν νά συνδέσουν τόν ἐθνικοαπελευθερωτικό ἀγῶνα μέ τήν κοινωνική ἀπελευθέρωση καί τήν ὀρθόδοξη οἰκουμενική παράδοση, τήν Ἀνατολή καί τή Δύση, σέ μιά σύνθεση πρωτότυπη καί μοναδική»1. Τά ὅρια τοῦ θρύλου ἀγγίζει ἡ σύντομη ζωή τοῦ Μαρίνου Ἀντύπα, τοῦ μεγάλου ὁραματιστῆ καί ἀγωνιστῆ τοῦ ἀγροτικοῦ ζητήματος πού ἔπεσε θῦμα τῶν δολοφονικῶν σχεδίων τῶν μεγαλοτσιφλικάδων τῆς Θεσσαλίας, τήν ὥρα πού προσπαθοῦσε νά ἀφυπνίσει τούς ἐξαθλιωμένους κολίγους, μόλις πρίν ἀπό ἕναν αἰῶνα, τό 1907. Ὁ Μαρίνος εἶδε τό φῶς τό 1872 στό χωριό Φερεντινάτα τῆς Πυλάρου στήν Κεφαλονιά. Ἦταν ὁ μεγαλύτερος γιός τοῦ Σπύρου Ἀντύπα καί τῆς Ἀγγελίνας Κλαδᾶ ἀπό τό Ἀργοστόλι καί εἶχε δύο μικρότερα ἀδέλφια. Σπούδασε νομικά στήν Ἀθήνα καί συμμετεῖχε ὡς ἐθελοντής στήν Κρητική ἐπανάσταση τό 1897 ὅπου καί τραυ-
ματίστηκε. Ἡ ἔντονη κριτική πού ἄσκησε στό παλάτι γιά τήν ἔκβαση τοῦ πολέμου καί οἱ φλογεροί του λόγοι τόν ἔφεραν σέ σύγκρουση μέ τό καθεστώς. Γι’ αὐτό διώκεται καί φυλακίζεται γιά ἕνα χρόνο στίς φυλακές τῆς Αἴγινας κάτω ἀπό βασανιστικές συνθῆκες. Ἡ ὑπ’ ἀρ. 4176 διαταγή τοῦ Ὑπουργείου Δικαιοσύνης δίνει αὐστηρή ἐντολή: Νά μπεῖ ὁ Ἀντύπας στήν ἀπομόνωση καί νά μήν συνδιαλέγεται κανένας μαζί του. Σέ περίπτωση μή συμμορφώσεώς του πρός τά παραπάνω νά τόν δέσουν μέσα στό κελί καί νά τόν θέσουν «ὑπό ἄναλον δίαιτα». Μετά τήν ἀποφυλάκισή του, τό 1900 ἐπέστρεψε στήν Κεφαλονιά. Ἄρχισε νά ἐκδίδει τήν ἐφημερίδα «Ἀνάσταση» ἀλλά σύντομα ἀναγκάστηκε νά τήν κλείσει. Ἐκείνη τήν ἐποχή βοηθοῦσε τόν πατέρα του, ὁ ὁποῖος ἦταν μαραγκός καί ξυλογλύπτης. Τήν ἴδια ἐποχή, ὁ Μαρίνος, ὁ Μαρής ὅπως τόν ἔλεγαν στά χωριά τῆς Κεφαλονιᾶς, ἴδρυσε τό «Λαϊκό Ἀναγνωστήριο ἡ ΙΣΟΤΗΣ» πού ἔγινε τό πνευματικό κέντρο τοῦ νησιοῦ. Τό 1903 φεύγει γιά τό Βουκουρέστι ὅπου βρίσκει τό θεῖο του Γεώργιο Σκιαδαρέση, πλούσιο γεωπόνο τόν ὁποῖο ἔπεισε νά ἔρθει στήν Ἑλλάδα νά ἀγοράσει κτήματα. Πνεῦμα ἀνήσυχο, ὁ Μαρίνος ἐπιστρέφει στήν Κεφαλονιά καί ἐκδίδει ξανά τήν ἐφημερίδα Ἀνάσταση. Οἱ ἀρχές τόν συλλαμβάνουν γιά τά ἄρθρα του ἀλλά στή δίκη ἀθωώνεται. Τό 1906 ἔλαβε μέρος στίς ἐκλογές. Τό κατεστημένο τοῦ νησιοῦ συσπειρώθηκε ἐναντίον του καί ἔχασε. Φεύγει γιά τόν Πυργετό, στή Ραψάνη τῆς Θεσσαλίας ὅπου ὁ θεῖος του μαζί
23
μέ τόν συμπατριώτη του Μεταξᾶ εἶχαν ἀγοράσει στό μεταξύ ἕνα μεγάλο τσιφλίκι. Ἐκεῖ ἀρχίζει νά ἀσχολεῖται μέ τό ἀγροτικό ζήτημα. Οἱ προτάσεις του ἦταν ὅπως πάντα ρηξικέλευθες, μέ ἀποτέλεσμα νά γίνει πολύ ἀγαπητός στό λαό καί πολύ μισητός στούς γαιοκτήμονες. Νά σημειώσουμε πώς ἀπό τά πανάρχαια χρόνια οἱ καλλιεργητές τοῦ θεσσαλικοῦ κάμπου ἦταν ὑπόδουλοι στούς μεγάλους γαιοκτήμονες, ὅποια ὀνομασία καί ἄν ἔφεραν: Μενέστες ἤ Πενέστες κατά τήν ἀρχαιότητα, δουλοπάροικοι κατά τήν ἐποχή τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, ραγιάδες ἐπί ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, κολίγοι μετά τήν προσάρτηση τῆς Θεσσαλίας στό ἑλληνικό κράτος τό 1881 καθώς οἱ ἀποχωροῦντες ὀθωμανοί μπέηδες καί ἀγάδες πούλησαν τά τσιφλίκια τους σέ πλούσιους Ἕλληνες ἀστούς (Σκυλίτση, Ζάππα, Ζωγράφο, κ.ἄ.). Οἱ κολίγοι ζοῦσαν σέ ἄθλιες καλύβες μέσα σέ μεγάλη φτώχεια καί ἡ ζωή, ἡ τιμή καί ἡ ὑπόληψή τους ἦταν στή διάθεση τοῦ ἀφέντη. Οἱ προσπάθειες γιά νά δοθεῖ ἡ γῆ τοῦ κάμπου στούς καλλιεργητές του συναντοῦσε τήν ἀντίδραση τῶν πανίσχυρων τσιφλικάδων καί οἱ κολίγοι τῶν τσιφλικιῶν βρέθηκαν, τήν ἐπόμενη τῆς ἐνσωμάτωσης, σέ δεινή θέση: Σύμφωνα μέ τό ἑλληνικό δίκαιο, δέν καλύπτονταν πλέον ἀπό τίς ἰσόβιες κολιγικές συμβάσεις, ἀλλά, μέ τή λήξη τῆς ἀγρομίσθωσης, μποροῦσαν νά ἐκδιωχτοῦν ἀπό τή γῆ πού καλλιεργοῦσαν. Νά σημειωθεῖ πώς ἀπό τά 909 τσιφλίκια πού ὑπῆρχαν τότε στή χώρα τά 584 βρίσκονταν στή Θεσσαλία.
24
Ἀνάμεσά τους ἦταν καί τό τσιφλίκι πού ἀνῆκε ἄλλοτε στόν Ἀλή Πασᾶ το ὁποῖο ἀγοράστηκε καί πέρασε στά χέρια τῶν Κεφαλονιτῶν Μ. Μεταξᾶ, ἀπό τήν πλευρά τοῦ Πυργετοῦ, καί Γ. Σκιαδαρέση, μέ ἕδρα τό Ὀμόλιο (Λασποχώρι), μέ συνολική ἔκταση 300.000 στρέμματα. Ὁ Γ. Σκιαδαρέσης διόρισε ἐπιστάτες τόν Μαρίνο Ἀντύπα καί τόν Παναγιώτη Σκιαδαρέση. Μέ τόν ἐρχομό του στήν περιοχή, ὁ Ἀντύπας ἄρχισε ἀμέσως τή δράση ξεσηκώνοντας μέ τά κηρύγματά του τούς κολίγους γιά νά ἀπαιτήσουν δυναμικά τή διανομή τῆς γῆς σέ αὐτούς. Στίς ἐνέργειές του αὐτές εἶχε τήν κάλυψη τοῦ θείου του καί ἄρχισε νά παραχωρεῖ στούς κολίγους ἐκτάσεις γιά βοσκότοπους, γιά νά χτίσουν σπίτια, τούς ἀποδίδει τό 75% τῆς παραγωγῆς ἀντί γιά τό 25% πού ἴσχυε, ἐφαρμόζει τίς ἀργίες, ὅπως τῆς Κυριακῆς πρίν κἄν καθιερωθεῖ ἀπό τό κράτος (τό 1910), χτίζει σχολεῖα γιά τά παιδιά τους, ὀργανώνει ἀγροτικούς συνδέσμους. Οἱ ἀγρότες τόν ἀγάπησαν ἀλλά οἱ τσιφλικάδες τοῦ κάμπου πού ἀπειλοῦνταν τά τεράστια συμφέροντά τους ἄρχισαν νά ἀνησυχοῦν καί στράφηκαν ἐναντίον του καταστρώνοντας σχέδια γιά τήν ἐξόντωσή του. Οἱ τσιφλικάδες, σύμφωνα μέ τή δικογραφία πού σχηματίστηκε γιά τήν ὑπόθεση, πλήρωσαν τόν Γιάννη Κυριακοῦ, ἐπιστάτη στό τσιφλίκι Μ. Μεταξᾶ, μέ 12.000 δρχ. γιά νά σκοτώσει τόν Μαρίνο. Ὁ Ἀντύπας προαισθάνθηκε τό τέλος του καί ἔλεγε στούς ἀγρότες: «Ἐμένα θά μέ σκοτώσουν, μά ὅπου καί
ἄν μέ βρεῖ τό κακό νά ’ρθεῖτε νά μέ πάρετε, θέλω καί νεκρός νά εἶμαι ἀνάμεσά σας.». Τό βράδυ τῆς 8ης Μαρτίου 1907 κι ἐνῶ βρισκόταν στόν Πυργετό, ὁ Ἀντύπας δέχθηκε πισώπλατα τή σφαίρα τοῦ δολοφόνου Κυριακοῦ καί πέθανε στήν ἀγκαλιά τοῦ ἐξαδέλφου του Π. Σκιαδαρέση. Ὁ θάνατός του προκάλεσε συγκίνηση σέ ὅλη τή χώρα. Τάφηκε στό χῶρο ἐκεῖνο πού ἀγωνίστηκε. Οἱ ἀρχές κάλυψαν τό δολοφόνο του καί τούς ἠθικούς αὐτουργούς. Ὁ θεῖος του Γ. Σκιαδαρέσης, μετά τό χαμό του πούλησε τό τσιφλίκι καί ἔφυγε. Ὅταν δολοφονήθηκε ὁ Ἀντύπας ἦταν μόλις 35 χρόνων, πρόλαβε ὅμως νά σπείρει στά χωράφια τῆς Θεσσαλίας τό σπόρο τῆς ἐλευθερίας. Οἱ ἰδέες καί τό ὄνομά του θά γίνουν οἱ σημαῖες τῆς ἀγροτιᾶς καί τρία, μόλις, χρόνια ἀργότερα θά ξεσπάσει ἡ μεγάλη ἐξέγερση τοῦ Κιλελέρ πού σταδιακά θά ὁδηγήσει στήν ἀπαλλοτρίωση τῶν τσιφλικιῶν καί στήν ἀπόδοση τῆς γῆς στούς ἀγρότες ἀκτήμονες. Τέλος, θά ἤθελα νά συμπληρώσω κάποια στοιχεῖα γιά τήν πολιτική καί κοινωνιολογική ἰδεολογία τοῦ Μαρίνου Ἀντύπα. Πολλά ἔχουν γραφεῖ καί πολλοί χῶροι προσπάθησαν νά οἰκειοποιηθοῦν αὐτήν τή μεγάλη ἐπαναστατική καί ἀγωνιστική προσωπικότητα. Ὡστόσο ἐάν κανείς δεῖ χωρίς προκαταλήψεις καί ἰδεολογικές ἐμπάθειες τό σύνολο τῆς προσωπικότητας τοῦ Ἀντύπα, ἀλλά καί τίς πολιτισμικές του καταβολές, θά μποροῦσε να πεῖ τά ἑξῆς ὅσον ἀφορᾶ τήν ἰδεολογία του: ὅπως ἀναφέραμε καί στήν ἀρχή τοῦ ἄρθρου μας, εἶναι πολιτισμικός γόνος τοῦ Ἑπτανησιακοῦ
ριζοσπαστισμοῦ. Δηλαδή μιᾶς προσπάθειας πού κινοῦνταν στά πλαίσια ἑνός ἑλληνοκεντρικοῦ, χριστιανορθόδοξου ριζοσπαστισμοῦ, μέ ἐναλλακτικές μορφές κοινωνικῆς δομῆς καί πολιτικῆς πρότασης. Ὁ Ἀντύπας ἀνήκει σέ μιά ἰδιότυπη μορφή ἀναρχισμοῦ καί σοσιαλισμοῦ, πού δέν γνωρίζει καί πολλά πράγματα γύρω ἀπό τά εὐρωπαϊκά ἰδεολογήματα τοῦ διαφωτισμοῦ. Ἡ ἀναρχική του σκέψη καί ὁ σοσιαλιστικός του προσανατολισμός, ἡ αὐξημένη κοινωνική εὐαισθησία του καί ἡ ἀγάπη του γιά τούς ἐξαθλιωμένους καί περιθωριοποιημένους ἀπό τό σύστημα τῆς πλουτοκρατίας Ἕλληνες, εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς παράδοσης, τοῦ ὀρθόδοξου κοινοτισμοῦ, καί τῆς εὐθύνης ἤ τοῦ χρέους ἄν θέλετε καλύτερα πού ἔχει ἐμποτιστεῖ ἡ ὕπαρξή του, ὥστε νά ἀγωνίζεται γιά τήν ἀλλαγή τῆς κοινωνίας καί τοῦ κόσμου πρός τό δικαιότερο καί ἰδανικότερο. Συγχρόνως σαφέστατα καί μπολιάζεται μέ λιγοστά διαβάσματα μέ τίς ἰδέες Εὐρωπαίων θεωρητικῶν διανοητῶν, καί μέ τά νεοσύστατα κοινωνιστικά κινήματα τῆς ἐποχῆς, ὅπως αὐτό τοῦ Σταύρου Καλλέργη καί τῶν Ἑλλήνων σοσιαλιστῶν. Ἀλλά ἡ βασική του ἐσώτερη πολιτισμική καί ἰδεολογική δυναμική πού διαμορφώνει τήν προσωπικότητα καί τήν πολιτική του δραστηριότητα εἶναι ὁ χριστιανισμός. Γι’ αὐτό καί κατά τή γνώμη μας δικαίως χαρακτηρίστηκε ὡς ἀναρχοχριστιανός καί ἀναρχοχριστιανοκινωνιστής. _______________ 1. Τό πεδεμόντιον τῶν Ἑπτανήσων, Ἄρδην 68.
25
Μέ ἐνδιαφέρον... γιά τούς νέους
Ἐφηβεία
Τά χρόνια τῆς ὡρίμασης, τά χρόνια τῶν συγκρούσεων (Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο, τελευταῖο μέρος)
Χαρακτηριστικά Προβλήματα τῆς Ἐφηβείας α) Ἐφηβεία καί Κατάχρηση Νόμιμων καί Παράνομων Οὐσιῶν
Ἀποτελεῖ γιά πολλούς τό πιό σημαντικό πρόβλημα ὄχι μόνο τῆς ἐφηβείας, ἀλλά καί τῆς κοινωνίας μας ὁλόκληρης, καί πιθανόν νά εἶναι, καθώς τά ναρκωτικά τίς πιό πολλές φορές ἀποτελοῦν ἕνα ταξίδι χωρίς γυρισμό. Ἡ τάση τῶν ἐφήβων νά ἐξαρτῶνται ἀπό αὐτά ἔχει νά κάνει μέ τά χαρακτηριστικά τῆς εὔθραυστης ἐφηβικῆς προσωπικότητας: Χαμηλή αὐτοεκτίμηση, πού διογκώνεται καί ξεφουσκώνει τάχιστα, ἄγχος, δυσκολία στίς κοινωνικές σχέσεις, περιέργεια, ἡ ἀνάγκη συμμετοχῆς σέ μιά παρέα, ἡ ἐπιθυμία τους νά δείξουν πώς μεγάλωσαν, ἡ ἀμφισβήτηση τῶν κοινωνικῶν κανόνων, ὅλα αὐτά ἀποτελοῦν εὐαίσθητους παράγοντες πού δύνανται νά ὁδηγήσουν τούς ἐφήβους στή δοκιμή ἀρχικά καί στόν ἐθισμό μετέπειτα σέ ἐξαρτησιογόνες οὐσίες. ∆έν μπαίνω στόν πειρασμό νά προτείνω λύσεις γιά τό θέμα αὐτό. Οἱ ρίζες του εἶναι τόσο βαθιές καί πολυσύνθετες καί μιά Ἐπιμέλεια στήλης: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης 26
ἐπιφανειακή καί εὐκαιριακή του προσέγγιση θά ἦταν ἀνεύθυνη. Ἐπιτρέψτε μου ὡστόσο νά ἐπισημάνω πώς οἱ ἔφηβοι ἐνδιαφέρονται ἐλάχιστα γιά τό μέλλον τους, ἡ ζωή τους εἶναι τό παρόν, καί προειδοποιήσεις πού ἔχουν νά κάνουν μέ τήν μελλοντική τους ὑγεία λίγο μποροῦν νά τούς ἀγγίξουν. ∆υστυχῶς τά ναρκωτικά ἔχουν συνυφανθεῖ μέ τή διαδικασία τῆς κοινωνικοποίησης κατά τήν ἐφηβεία, μέ τό μεγάλωμα τοῦ ἐφήβου καί ὁποιαδήποτε ἀντιμετώπιση πρέπει νά τό λαβαίνει αὐτό ὑπόψη της. β) Ἐφηβεία καί Διαταραχές διατροφῆς
Στίς διαταραχές διατροφῆς ἐντάσσονται ἡ νευρική ἀνορεξία καί ἡ βουλιμία. Οἱ διαταραχές αὐτές δέν εἶναι τόσο συχνές ὅσο ἡ κατάχρηση ἐξαρτησιογόνων οὐσιῶν, ἀλλά ἡ συχνότητά τους αὐξάνεται ἀνησυχητικά τά τελευταῖα χρόνια καί εἶναι θανατηφόρες, ἡ ἀνορεξία μάλιστα σέ ἕνα ποσοστό 10% τῶν περιπτώσεων. Ἡ νευρική ἀνορεξία πλήττει πολύ πιό συχνά τά κορίτσια ἀπό τά ἀγόρια καί μπορεῖ
νά ἐγκαθιδρυθεῖ ἀκόμα κι ἀπό τήν ἡλικία τῶν 12 ἐτῶν. Χαρακτηρίζεται ἀπό μιά ἔντονη ἐνασχόληση τοῦ ἐφήβου μέ τό σῶμα του καί τό φόβο τῆς παχυσαρκίας. Τά ἄτομα μέ νευρική ἀνορεξία πιστεύουν πώς εἶναι παχύσαρκα ἀκόμα κι ἄν εἶναι σκελετωμένα. Ἀπέχουν συστηματικά ἀπό τό φαγητό καί βρίσκονται σέ δίαιτες διαρκείας. Συχνά ἔχουν βουλιμικά ἐπεισόδια κατά τά ὁποῖα καταβροχθίζουν μεγάλες ποσότητες φαγητοῦ καί μετά τίς ἀφαιροῦν μέ προκλητό ἐμετό. Εἶναι μιά ἀρκετά ἐπικίνδυνη κατάσταση καθώς ἄν δέν ἀντιμετωπιστεῖ ὁδηγεῖ σέ ἀσιτία καί σέ κάποιες περιπτώσεις στό θάνατο. Ἀντίθετα ἡ βουλιμία χαρακτηρίζεται ἀπό ἐπαναλαμβανόμενα ἐπεισόδια καταβρόχθισης φαγητοῦ πού συχνά συνοδεύονται ἀπό ἐμετό. Τά βουλιμικά ἄτομα μέσα ἀπό τούς ἐπαναλαμβανόμενους ἐμετούς διαταράσσουν τό πεπτικό τους σύστημα καί τήν ἠλεκτρολυτική τους ἰσορροπία μέ δυσάρεστες ἐπιπτώσεις. Ὅπως γίνεται κατανοητό καί οἱ δύο αὐτές διαταραχές εἶναι ἀρκετά σοβαρές καί χρήζουν ἐξειδικευμένης καί ἄμεσης ἀντιμετώπισης. Ἄν καί πολλοί παράγοντες ἔχουν ἐνοχοποιηθεῖ ὡς ὑπεύθυνοι γιά τή γένεση καί τή συντήρηση αὐτῶν τῶν διαταραχῶν, τελευταῖα ἔχει γίνει σαφές πώς πρόκειται γιά πολιτισμικές διαταραχές. Αὐτό σημαίνει πώς γεννιοῦνται καί συντηροῦνται στή βάση τῶν προτύπων ὀμορφιᾶς πού προβάλλει κάθε κοινωνία. Ἔτσι σέ χῶρες τῆς Ἀφρικῆς καί σέ ἄλλες κοινωνίες πού δέν προβάλλονται τά καχεκτικά μοντέλα ὡς πρότυπο ὀμορφιᾶς, οἱ διαταραχές αὐτές εἶναι ἄγνωστες. Καί πάλι ἔνοχοι φαίνεται νά εἶναι οἱ ἐμπορικές ἐταιρεῖες μόδας κι ὀμορφιᾶς, οἱ ὁποῖες γιά νά μεγιστοποιήσουν τό κέρδος τους, προβάλλουν τόν ὑποσιτισμό ὡς πρότυπο κομψότητας. Ὅπως καί νά ἔχει, ἡ νευρική ἀνορεξία καί ἡ νευρική βουλιμία εἶναι δυνητικά θανατηφόρες διαταραχές, πού πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται στά πρῶτα τους στάδια μέ τή δέουσα σοβαρότητα. Τέλος, θά ἀναφερθοῦμε στίς σχέσεις τῶν
ἐφήβων μέ τό ἄλλο φύλο, ὄχι σάν πρόβλημα ἀλλά σάν μιά πηγή χαρᾶς καί ἄγχους ταυτόχρονα, πού μπορεῖ νά ἔχει πολύ βοηθητικές ἀλλά καί δυσάρεστες συνέπειες. Οἱ ἔφηβοι θέλουν νά ἀρέσουν στό ἄλλο φύλο, ὥστε νά νιώσουν μεγαλύτερη αὐτοπεποίθηση καί νά διαπιστώσουν πώς μποροῦν νά παίξουν σωστά τούς νεοαποκτηθέντες τους ρόλους τοῦ ἄνδρα καί τῆς γυναίκας. Ἀπό τήν ἄλλη ὡστόσο, εἶναι ἄπειροι, ἡ αὐτοπεποίθησή τους εἶναι εὔθραυστη καί τά ὅριά τους ἀσαφῆ. Ἔτσι, τείνουν νά ἐρωτεύονται πλατωνικά καί μή, νά ἐξιδανικεύουν τά πρόσωπα πού ἐρωτεύονται, νά δίνουν ὑποσχέσεις παντοτινῆς ἀγάπης καί νά πληγώνονται ἔντονα. Ὅλα αὐτά τά παιχνίδια εἶναι ἀπαραίτητα ὥστε οἱ ἔφηβοι νά μπορέσουν νά γνωρίσουν καλύτερα τόν ἑαυτό τους, καί νά ἀποκτήσουν πολύτιμες ἐμπειρίες γιά τό μέλλον. Προσοχή χρειάζεται ὥστε οἱ ἔφηβοι νά εἶναι ἐνημερωμένοι γύρω ἀπό τό σέξ καί τούς ὅποιους ψυχολογικούς καί σωματικούς κινδύνους καί σέ καμιά περίπτωση νά μήν κάνουν κάτι παρορμητικό γιά τό ὁποῖο δέν εἶναι ἀπολύτως σίγουροι. Κατά τή γνώμη μου ἡ κύρια, ἀλλά ὄχι ἡ μόνη πηγή πληροφόρησης τῶν ἐφήβων γιά τό σέξ δέν πρέπει νά εἶναι οὔτε οἱ συνομήλικοί τους, ἀλλά οὔτε καί οἱ ἐπιστήμονες. Στήν πρώτη περίπτωση ἡ πληροφόρηση θά εἶναι ἀνεύθυνη, στή δεύτερη θά εἶναι ψυχρή καί μηχανική. Οἱ γονεῖς εἶναι αὐτοί πού μποροῦν ὑπεύθυνα καί μέ εὐαισθησία νά μεταδώσουν στά παιδιά τους ὅλα ὅσα πρέπει νά ξέρουν γιά τό σέξ. Θέλω νά κλείσω τονίζοντας πώς ἡ ἐφηβεία εἶναι, καί πρέπει νά εἶναι, μιά ὑπέροχη περίοδος ἀποκαλύψεων κι ἔντονων ἐμπειριῶν. Στήν ἐφηβεία οἱ συγκρούσεις εἶναι ἀπαραίτητες καί ἡ ἀπουσία συγκρούσεων μᾶλλον εἶναι αὐτή πού θά πρέπει νά μᾶς θορυβήσει.
Εὐάγγελος Καναβιτσᾶς, Ψυχολόγος Πηγή:http://www.e-psychology.gr/index.php
27
Πρώτες βοήθειες στο... διάβασμα (Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο, τελευταῖο μέρος)
Μά γιατί... ἀργεῖ; Τό πιτσιρίκι σας, παρά τίς δικές σας προτροπές καί παραινέσεις, πιθανότατα νά ἀργεῖ πολύ νά τελειώσει τά μαθήματά του, νά μή συγκεντρώνει τήν προσοχή του, νά «κολλάει», γιά παράδειγμα, μέ τίς ὧρες στήν ἀντιγραφή μιᾶς πρότασης, στή λύση μιᾶς ἄσκησης, βάζοντας τήν ὑπομονή σας σέ δοκιμασία. Πρίν ἐξωτερικεύσετε τόν ἐκνευρισμό σας, προσπαθεῖστε νά καταλάβετε μήπως ὑπάρχουν κάποιοι λόγοι πού τό κάνουν νά καθυστερεῖ. Μήπως βαρέθηκε; Μήπως ἔχει κουραστεῖ; Μήπως τοῦ ἀποσπᾶ τήν προσοχή τό μικρότερο ἀδελφάκι του, πού αὐτή τήν ὥρα παίζει μέσα στόν ἴδιο χῶρο; Μήπως ἡ μουσική ἤ ὁ θόρυβος ἀπό τά διπλανά δωμάτια εἶναι δυνατά; Μήπως ἔχει στήν τηλεόραση τό ἀγαπημένο του πρόγραμμα καί ὅλοι οἱ ἄλλοι στήν οἰκογένεια τό βλέπουν; Ὡστόσο, ἄν παρ’ ὅλες τίς προσπάθειές σας τό μικρό ἐξακολουθεῖ νά ἀργεῖ πολύ νά τελειώσει Ἐπιμέλεια στήλης: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης
28
τά μαθήματά του, συζητεῖστε τό θέμα καί ζητεῖστε τή γνώμη καί τίς συμβουλές τοῦ δασκάλου του.
Μήν ξεχνᾶτε τό διάλειμμα Ἐάν τό μικρό σας ἀρχίζει νά κουράζεται, ἕνα μικρό ὀλιγόλεπτο διάλειμμα ἀνάμεσα στά μαθήματα θά εἶναι ἀπαραίτητο (γιά τά μεγαλύτερα παιδιά κάθε τρία τέταρτα περίπου). Φροντῖστε τά διαλείμματα αὐτά νά τά κάνει τό παιδί ἀφοῦ ὁλοκληρώσει ἕνα μάθημα, καί ὄχι διακόπτοντάς το κι ἀφήνοντάς το στή μέση. Μπορεῖ, λοιπόν, νά σταματᾶ γιά λίγο τή μελέτη του, νά σηκώνεται ἀπό τό κάθισμά του καί νά κάνει γιά λίγο κάτι διαφορετικό, πού θά τό ξεκουράσει ἀπό τήν πνευματική κόπωση.
Ὄχι διάβασμα στό... σαλόνι! Ὁ χῶρος τῆς μελέτης παίζει σπουδαῖο ρόλο στήν ἀπόδοση τοῦ παιδιοῦ καί στή σωστή μελέτη. Νά τί πρέπει νά φροντίσετε: Κατ’ ἀρχάς, τό παιδί πρέπει
νά ἔχει ἕναν ἀποκλειστικό χῶρο γιά τά διαβάσματά του, π.χ. τό δικό του δωμάτιο ἤ, ἄν αὐτό δέν εἶναι ἐφικτό, τό δικό του γραφεῖο. ∆ηλαδή, ἕνα μικρό χῶρο μέσα στό σπίτι, σέ σταθερό σημεῖο, πού δέν θά ἀλλάζει κάθε μέρα (π.χ. τή μιά μέρα νά διαβάζει στήν κουζίνα, τήν ἑπόμενη στό σαλόνι) καί πού θά φροντίζει τό ἴδιο νά εἶναι τακτοποιημένος, ὥστε νά βρίσκει εὔκολα ὅ,τι τοῦ εἶναι ἀπαραίτητο στήν προετοιμασία τῶν μαθημάτων του. Ἐπίσης, γιά νά εἶναι τό διάβασμά του πιό εὐχάριστο καί ὅσο γίνεται πιό ξεκούραστο, πρέπει νά διαλέξετε μαζί μέ τό παιδί ἕνα ἄνετο γραφεῖο, μιά καλή καρέκλα, γιά νά ἔχει τό σῶμα του τή σωστή στάση, καί νά φροντίσετε γιά τόν καλό, ἄπλετο φωτισμό, τόσο στό χῶρο, ὅσο καί στό σημεῖο πού διαβάζει. Σ’ ἕνα ἐμφανές σημεῖο πάνω στό γραφεῖο, μπορεῖτε νά τοποθετήσετε ἕνα μεγάλο ἑβδομαδιαῖο πρόγραμμα πού θά φτιάξετε μαζί μέ τό μικρό, μέ τά μαθήματα πού ἔχει κάθε μέρα. Ἔτσι, πολύ γρήγορα θά ἀρχίσει νά γνωρίζει τά μαθήματα καί τίς ὑποχρεώσεις πού ἔχει καθημερινά.
Δέν θέλει νά διαβάσει! Μπορεῖ νά τό ἀντιμετωπίσετε κι αὐτό! Ὁ μικρός σας μαθητής νά μή θέλει μέ τίποτα νά κάτσει νά διαβάσει ἤ νά βρίσκει διάφορες δικαιολογίες, π.χ. νά λέει ὅτι τό πονάει τό κεφάλι του, κλπ. Τί κάνετε σ’ αὐτήν τήν περίπτωση; Πρῶτα ἀπ’ ὅλα μή χάνετε τήν ψυχραιμία σας καί μήν αἰσθάνεστε ἄσχημα πιστεύοντας λανθασμένα ὅτι ἡ ἄρνηση τοῦ παιδιοῦ σας νά μελετήσει ὀφείλεται σέ δικό σας λάθος. Αὐτό πού θά βοηθήσει πολύ νά κάνετε εἶναι, καταρχήν, νά δείξετε «σεβασμό» σέ αὐτά πού τοῦ συμβαίνουν. Νά τοῦ ἐξηγήσετε δηλαδή μέ ἠρεμία ὅτι αὐτά τά συμπτώματα συμβαίνουν συχνά σέ ὅλους καί ὅτι εἶναι δικαιολογημένο, γιά παράδειγμα, νά πονάει τό κεφαλάκι του γιατί ἔχει κουραστεῖ. Ὅμως, ὑπάρχουν λύσεις.
Μπορεῖ δηλαδή νά πάρει ἕνα παιδικό παυσίπονο, νά ξεκουραστεῖ πιό πολύ ὥρα γιά νά τοῦ περάσει ἤ νά βγεῖ λίγο στή βεράντα γιά νά αἰσθανθεῖ καλύτερα. ∆ηλαδή, αὐτό πού εἶναι σημαντικό εἶναι ἀπό τή μιά νά σεβαστεῖτε τό παιδί, νά πιστέψετε ὅτι τά συμπτώματα πού ἀναφέρει εἶναι ἀληθινά, γιά νά αἰσθάνεται ἔτσι τό μικρό σας ὅτι εἶναι πάντα ἀποδεκτό ἀπό τούς γονεῖς του καί δέν χρειάζεται νά βρίσκει «πλάγιους τρόπους» γιά νά τούς «ξεγελάσει», καί ἀπό τήν ἄλλη νά παραμείνετε σταθεροί ὅτι ἡ μελέτη τῶν μαθημάτων του θά πρέπει νά γίνει μέσα στό ἀπόγευμα. Ἐάν, παρ’ ὅλες τίς προσπάθειές σας, δέν καταφέρετε νά τό πείσετε νά εἶναι ἐντάξει στίς ὑποχρεώσεις του, τότε θά εἶναι χρήσιμο νά ζητήσετε τή συνεργασία τοῦ δασκάλου, γιά τό πῶς νά τό ἀντιμετωπίσετε. Πιθανόν τό νά πάει ἀδιάβαστο τήν ἄλλη μέρα στό σχολεῖο καί νά ἀντιμετωπίσει τίς ἐπιπτώσεις τῆς ἀσυνέπειάς του στίς ὑποχρεώσεις του, δηλαδή ὅτι τό ἑπόμενο ἀπόγευμα θά ἔχει διπλή δουλειά νά κάνει στό σπίτι, νά τό βοηθήσει νά ὀργανωθεῖ καλύτερα. Νά σημειώσουμε ἐδῶ ὅτι ἕνας ἐπιπλέον σημαντικός καί ἀπαραίτητος λόγος νά γίνεται ἕνας ἰατρικός ἔλεγχος στά παιδιά (π.χ. στήν ὅρασή τους, στήν ἀκοή τους, κλπ.) πρίν ἀρχίσει ἡ σχολική χρονιά, εἶναι καί ὅτι ὁρισμένα συμπτώματα μπορεῖ πράγματι νά εἶναι ἀληθινά καί νά παρεμποδίζουν τήν ἐπίδοση τοῦ παιδιοῦ στό σχολεῖο. Γιά παράδειγμα, ἕνα παιδί πού ἔχει μυωπία καί οἱ γονεῖς του δέν τό γνωρίζουν, καταβάλλει προσπάθεια νά δεῖ στόν πίνακα ἤ κουράζεται πολύ, ἀρχίζει νά παρουσιάζει κενά στή μάθησή του, νά δυσκολεύεται σταδιακά νά παρακολουθήσει τήν ἐξέλιξη τῶν μαθημάτων καί νά ἐκδηλώνει μιά ἄρνηση γιά τό σχολεῖο ἤ γιά τό διάβασμα στό σπίτι. Πηγή: http://ygeia.pblogs.gr/pages/2.html Στέλλα Βασαλάκη - Ελένη Μηλιδώνη, Ψυχολόγοι
29
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ – ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ
∆ωρεές Γιά τήν ἀνέγερση τού Πολιτιστικοῦ - Πνευματικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως 1) Μητροπολιτικό Γραφεῖο 23.000 €, 2) ἀπό ἡμερολόγια τσέπης Ἱ. Μητροπόλεως 17.000 €, 3) Γ. Φιλόπτωχο Ταμεῖο Ἱ. Μητροπόλεως, 3.000 €, 4) Σεβ. Μητροπολίτης 1.179 €, 5) Ἱ. Προσκύνημα Ἁγ. Παντελεήμονος Ἀπολύχνου 10.000 €, 6) Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ 1.000 €, 7) Ἱ. Μονή Ἀρετίου 50 €, 8) Ἐνορία Ἁγ. Εἰρήνης Πύργου Μονοφ. 1.500 €, 9) Ἐνορία Ἁγ. Βαρβάρας 500 €, 10) Ἐνορία Ἁγ. Πνεύματος Τυμπακίου 500 €, 11) Ἐνορία Καμαρῶν 250 €, 12) Ἐνορία Τριῶν Ἐκκλησιῶν 150 €, 13) Ἐνορία ∆ουλίου 50 €, 14) Ἐνορία Λαρανίου 100 €, 15) Ἐνορία Πρινιᾶ Μαλεβ. 100 €, 16) Ἐνορία Ἄ. Μουλίων 200 €, 17) Ἐνορία Τεφελίου 700 €,
18) 19) 20) 21) 22) 23) 24) 25)
Ἐνορία Ἀποϊνίου 100 €, Ἐνορία Κρότου 200 €, Ἐνορία Μητροπόλεως 50 €, Ἐνορία Στερνῶν 1.000 €, Ἐνορία Ἰνίων 100 €, Ἐνορία Πρεβελιανῶν 100 €, Ἐνορία Βαγιωνιᾶς 350 €, π. Γεώργιος Σφακάκης, Ἐφημέριος Πιτσιδίων, 100 €, 26) π. Νικόλαος Παπαδάκης, Ἐφημέριος Βαγιωνιᾶς, 100 €, 27) π. Ἐμμανουήλ Παπαδάκης, Ἐφημέριος Φουρνοφαράγγου, 50 € 28) κ. ∆ημήτριος Λύτινας 1.000 €, 29) κ. Ἰωάννης Κουλεντάκης 100 €, 30) κ. Γεωργία Βλατάκη 50 €, 31) κ. Σοφία Μπλαβάκη 50 €, 32) κ. Ἀντώνιος Πρεδευτάκης 50 €, 33) κ. Φανούριος Φανουράκης 50 €, 34) κ. Σάββας Καμπουράκης 50 €, 35) κ. Σταῦρος Μακρυδάκης 400 € καί 36) κ. Θεόδουλος Ζεάκης 50 €.
Γιά τό Ἐπικοινωνιακό καί Μορφωτικό Ἵδρυμα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως 1) Ἐνορία Ἀποϊνίου 100 €, 2) Ἐνορία Τεφελίου 40 €, 3) Ἐνορία Γέργερης 300 €,
4) Ἐνορία Γρηγοριᾶς 100 € καί 5) κ. Γεώργιος Ἀσκοξυλάκης 50 €.
Ἡ Ἱ. Μητρόπολη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας εὐχαριστεῖ θερμά γιά ὅλες τίς ὡς ἄνω δωρεές καί βοήθεια, διότι δι᾽ αὐτῶν μπορεῖ νά δραστηριοποιηθεῖ περισσότερο στό τομέα τῶν συγχρόνων ποιμαντικῶν καί κοινωνικῶν ἀναγκῶν τοῦ τόπου καί προσεύχεται πάντοτε καί ὑπέρ τῶν δωρητῶν της πού συμβάλλουν στήν ἀνάπτυξη τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ ἔργου.
30
Ἐγκεκριμένοι οἰκονομικοί ἀπολογισμοί ἔτους 2008, μέ τίς ὑπ᾽ ἀριθμ. 136, 140, 143, 150/12-2-2009 ἀποφάσεις τοῦ Μητροπολιτικοῦ Συμβουλίου Μητροπολιτικοῦ Γραφείου: Ἔσοδα: Ὑπόλοιπο 2007, 69.099,54 €, ἀπό Ἐνορίες 34.596,50 €, εἰσφορές – δωρεές - ἐπιδοτήσεις, ἀπό ἡμερολόγια, ἐλαιόλαδο 106.112,04 €, ἀπό τόκους 1.500,15 €, λογία Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου 9.823,60 € καί ἀπό Περιφέρεια Κρήτης 3.000 €. Σύνολο ἐσόδων 224.131,83 €. Ἔξοδα: Ἐπικοινωνίες 6.869,21 €, ΔΕΗ 1.356,53 €, δημόσιες σχέσεις 7.629,51 €, συντηρήσεις – ἐπισκευές 1.562,13 €, συντηρήσεις μέσων 1.678,56 €, σύνολο μικροαποδείξεων – Κ. Διαθήκες 44.739,30 €, τέλη κυκλοφορίας – γεωργικά 1.228,50 €, γραφική ὕλη 4.785,98 €, ἀναλώσιμα εἴδη 1.988,58 €, εἴδη καθαριότητας 93,19 €, εἴδη διατροφῆς 1.818,22 €, καύσιμα 3.561,81 €, ἐπιδόματα 6.000 €, δαπάνες λειτουργίας 25.102,17 €, ἐπιχορηγήσεις για Π.Π.Κ. – Ε.Μ.Ι. 45.324,82 € καί λογία Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου 9.000 €. Σύνολο ἐξόδων 162.738,51 €. Σύνολο ἐσόδων 224.131,83 €. Σύνολο ἐξόδων 162.738,51 €. Ὑπόλοιπο 31/12/2008, 61.393,32 €.
Φιλοπτώχου Ταμείου: Ὑπόλοιπο 2007, 7.543,13 €. Ἔσοδα, 21.053,09 €. Ἔξοδα, 22.334,97 €. Ὑπόλοιπο 31/12/2008, 6.261,25 €.
Πολιτιστικοῦ - Πνευματικοῦ Κέντρου: Ἔσοδα: Ὑπόλοιπο 2007, 170.799,04 €, ἀπό Ἱ. Μητρόπολη, Ἱ. Μονές καί Ἐνορίες, ἔρανος 19.318,08 €, ἀπό διαφόρους 7.950 €, τόκοι 4.717,32 €. Σύνολο ἐσόδων 202.784,44 €. Ἔξοδα: Γιά μελετητικά 32.000 €, γιά θεμελίωση 6.736,13 €, ἐργολάβος, μπετά, σίδηρα, ΙΚΑ 155.321,76 €, ἐργοταξιακό ρεῡμα 911,92 €, φόρος εἰσοδήματος 82,39 €. Σύνολο ἐξόδων 195.052,20 €. Σύνολο ἐσόδων 202.784,44 €. Σύνολο ἐξόδων 195.052,20 €. Ὑπόλοιπο 31/12/2008, 7.732,24 €.
Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος: Ἔσοδα: Ὑπόλοιπο 2007, 4.646,52 €, ἀπό Ἱ. Μητρόπολη 42.070,82 €, ἀπό Ἱ. Μονές καί Ἐνορίες 16.645 €, ἀπό διαφόρους 8.328 €, τόκοι 180,06 €. Σύνολο ἐσόδων 71.870,40 €. Ἔξοδα: Περιοδικοῦ 7.616 €, ἀνακαίνιση βιβλιοπωλείου 45.755,40 €, ἐνοίκια βιβλιοπωλείου 1.554 €, ἀμοιβές καθηγητῶν Σχολῆς Βυζ. Μουσικῆς 4.000 €, ΔΕΗ ἐργοταξίου – μεταφορά σκύρου 4.215,82 €, φόρος 18,01 € καί διάφορα 1.548,88 €. Σύνολο ἐξόδων 64.708,11 €. Σύνολο ἐσόδων 71.870,40 €. Σύνολο ἐξόδων 64.708,11 €. Ὑπόλοιπο 31/12/2008, 7.162,29 €.
31
32