Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῑον
Ἱερά Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἀφιερωμένο στόν Ἅγιο Ἀνδρέα Ἐπίσκοπο Γορτύνης, Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης, τόν Ὑμνῳδό Ε ΓΚΟ Λ ΠΙΟ Ο Ν ΤΟ Υ ΕΤ ΟΥ Σ ΓΚ ΟΛ Π ΙΟ Ν ΗΜΕ ΡΟ ΛΟΓΙ ΛΟΓ ΙΟ Τ ΟΥ ΤΟ ΥΣ
2016
Ἅγ. Ἀνδρέας Κρήτης, Ἱ. Μ. Σταυρονικήτα, ἔργο Θεοφάνη τοῦ Κρητός, 1545
Κοντάκιον Μ. Κανόνος, Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης «Ψυχή μου ψυχή μου, ἀνάστα, τί καθεύδεις; τὸ τέλος ἐγγίζει, καὶ μέλλεις θορυβεῖσθαι, ἀνάνηψον οὖν, ἵνα φείσηταί σου Χριστὸς ὁ Θεός, ὁ πανταχοῦ παρών, καὶ τὰ πάντα πληρῶν.» «Ψυχή μου! Ψυχή μου! Σήκω ἐπάνω! Γιατί κοιμᾶσαι; Τὸ τέλος τῆς ζωῆς σου φτάνει καὶ σ᾿ ἀναμένει ταραχή! Ξύπνα, λοιπόν! Γιὰ νὰ σὲ λυπηθεῖ ὁ Χριστὸς καὶ Θεός, Κεῖνος ποὺ βρίσκεται παντοῦ καὶ τὰ πάντα γεμίζει μὲ τὴν παρουσία Του.» -2-
Στόν Ἀνδρέα Κρήτης Εἶδες τό φῶς πού ἄστραψε, ὅταν ὁ Παῦλος τό φῶς του ἔχασε, στή Δαμασκό. Τῆς νέας ζωῆς τ᾽ ἅγιο ξεκίνημα, τό ράσο στή Σιών, σημαία ἀγώνων σοῦ προσφέρει κι ὑψώθηκε πανί τοῦ καραβιοῦ πού θά σέ φέρη φτωχῶν καί ὀρφανῶν, στή βασιλεύουσα, εἴκοσι χρόνια τή φροντίδα νά σηκώσης. Ἅγ. Ἀνδρέας Κρήτης, Μά ἐδῶ στήν Κρήτη, Νέφς Ἀμάρι, 1225 ποιμενάρχη μας πρωτόθρονε, τριάντα χρόνια ἔργα ἀγάπης ἐναρμόνιζες στή μελῳδία τοῦ μεγάλου σου Κανόνος καί τῶν ὕμνων, ὥσπου στό Ἐρεσινό, ἀναπαύθηκες λιμάνι σέ προσκεφάλι ξενιτειᾶς καί προσμονῆς... Τώρα πού ξαναγύρισες, πνευματικέ μας Ψηλορείτη, κάμε, ἀπό ψηλά, τῆς χάρης νά κυλήσουν οἱ πηγές καί τό λαό σου -κάμπο διψασμένο- νά ποτίσουν... 1971 † Τ. Τοῦ Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κυροῦ Τιμοθέου ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἔλευσης τῶν ἁγ. λειψάνων τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης στόν Ἱ. Κ. Ν. Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν -3-
Ἡ Α. Θ. Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ. κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ, Κρήτη 2012
Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας, ὑπέρτιμε καὶ ἔξαρχε Κεντρῴας Κρήτης, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητὲ ἀδελφὲ καὶ συλλειτουργὲ τῆς ἡμῶν Μετριότητος κύριε Μακάριε, χάρις εἴη τῇ ὑμετέρᾳ Ἱερότητι καὶ εἰρήνη παρὰ Θεοῦ. Ἀπευθυνόμενοι πρὸς τὸν εὐλαβῆ λαὸν τοῦ Θεοῦ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας ἐπ᾿ εὐκαιρίᾳ τῆς ἐκδόσεως ἐγκολπίου ἡμερολογίου διὰ τὸ ἔτος 2016, ἐν πρώτοις μὲν μεταφέρομεν πρὸς πάντας τὸν χαιρετισμὸν τῆς ἀγάπης ἐκ μέρους τῆς Μητρὸς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἐκδηλοῦντες ἅμα καὶ τὴν χαρὰν ἡμῶν διὰ τὴν ἀφιέρωσιν τοῦ μετὰ χεῖρας τευχιδίου εἰς τὸν Ἅγιον Ἀνδρέαν Κρήτης, τὸν καὶ Ἱεροσολυμίτην, διότι ὁ Ἅγιος οὗτος, διακονήσας τῇ Κωνσταντινουπολίτιδι Ἐκκλησίᾳ, ἔνθεν καὶ ἀπεστάλη εἰς Κρήτην, ἀποτελεῖ χρυσοῦν κρίκον τῆς συνδετικῆς ἁλύσεως μεταξὺ τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καὶ τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Κέντρου. Ὁ Ἅγιος οὗτος πατὴρ τῆς Ἐκκλησίας τυγχάνει εἰς τοὺς πλείστους γνωστὸς κυρίως λόγῳ τοῦ ὑμνογραφικοῦ ἔργου αὐτοῦ καὶ δὴ τοῦ Μεγάλου λεγομένου Κανόνος, ὅστις ψάλλεται κατὰ τὴν Ἁγίαν καὶ Μεγάλην Τεσσαρακοστήν. Καὶ εἶναι ἀληθὲς ὅτι Ἀνδρέας ὁ Κρήτης διεκρίθη ὡς ἐκκλησιαστικὸς ρήτωρ, ὑμνογράφος καὶ μελῳδός. Συνέγραψεν ἱκανὰς ὁμιλίας, κυρίως ἑορταστικοῦ χαρακτῆρος, προκειμένου νὰ ἀφυπνίσῃ τὰς συνειδήσεις τῶν πιστῶν καὶ νὰ διδάξῃ εἰς τὸ ποίμνιόν του τὰς εὐαγγελικὰς ἀληθείας. Τὸ δὲ ποιητικὸν αὐτοῦ ἔργον κατατάσσει αὐτὸν εἰς τοὺς κορυφαίους ἐκπροσώπους τῆς βυζαντινῆς ποι-5-
ήσεως καὶ ὑμνογραφίας. Ὑπερτερεῖ μάλιστα ἔναντι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ ὡς πρὸς τὴν ποικιλίαν τοῦ μέλους∙ ἡ δὲ ποίησις αὐτοῦ διδακτική, καθὼς χρησιμοποιεῖ πρὸς τοῦτο συχνάκις παραδείγματα ἐκ τῆς Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης. Ἐν ταὐτῷ δὲ ἀνέπτυξεν ἔντονον κοινωνικὴν δραστηριότητα, ἤδη κατὰ τὴν διακονίαν αὐτοῦ εἰς τὸ Πατριαρχεῖον Ἱεροσολύμων, γενόμενος «πτωχῶν σιτοδότης, χηρῶν προστάτης καὶ ὀρφανῶν ἀντιλήπτωρ, καταπονουμένων ἐκδικητὴς καὶ λυπουμένων παραμυθία» κατὰ τὸν ἀνώνυμον βιογράφον καὶ ἐγκωμιαστὴν αὐτοῦ. Ἐν τῇ Βασιλίδι τῶν Πόλεων ἀνετέθη αὐτῷ ἡ μέριμνα τοῦ ὀρφανοτροφείου καὶ τοῦ πτωχοκομείου «ἐν τοῖς Εὐγενίου», ἔνθα ἐπὶ μακρὸν προσέφερε τὰς ὑπηρεσίας αὐτοῦ πρὸ τῆς ἀνόδου αὐτοῦ εἰς τὸ ἐπισκοπικὸν ἀξίωμα. Ὡς Ἐπίσκοπος Γορτύνης ἐνεκαίνισεν Ἱεροὺς Ναούς, ἀνήγειρε τὸν περίφημον Ναὸν τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν, πρὸς τιμὴν τοῦ ὁμωνύμου Ναοῦ τῆς Πόλεως, ἵδρυσε, κατὰ τὰ πρότυπα τῶν φιλανθρωπικῶν ἱδρυμάτων τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, τὸν ὀνομαστὸν «Ξενῶνα», κτηριακὸν συγκρότημα περιλαμβάνον πτωχοκομεῖον, γηροκομεῖον, νοσοκομεῖον καὶ διαθέτον ὠργανωμένην φιλανθρωπικὴν δρᾶσιν. Ἐμερίμνησε διὰ τὰς γυναικείας μονὰς τῆς περιφερείας αὐτοῦ καὶ ἐθέσπισε μοναχικοὺς κανόνας. Κατὰ τὸν Ἅγιον Μακάριον τὸν Μακρῆν, «πᾶσι γίνεται πάντα, ἵνα σώσῃ πάντας» (πρβλ. Α´Κορ. θ´23). Διετήρησε μάλιστα τὴν ἐπαφὴν μετὰ τοῦ Ἱεροῦ ἡμῶν Κέντρου, ἐπισκεπτόμενος τὴν Πόλιν ὁσάκις τὸ ἀπῄτουν αἱ περιστάσεις. Ἐν ὅλῳ, ὑπῆρξε πρῶτον μὲν καλὸν πρόβατον τοῦ Χριστοῦ, εἶτα δὲ καὶ «ποιμὴν καλός» (Ἰωάν. -6-
ι´14). Ἔθεσε τὰ χαρίσματα ἑαυτοῦ εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ πλησίον καὶ τῆς Ἐκκλησίας, ἐφαρμόζων τὸ ἀποστολικὸν παράγγελμα «μηδεὶς τὸ ἑαυτοῦ ζητείτω, ἀλλὰ τὸ τοῦ ἑτέρου ἕκαστος» (Α´Κορ. ι´24) καὶ οὕτως «ἡμῖν ὑπολιμπάνων ὑπογραμμὸν ἵνα ἐπακολουθήσωμεν τοῖς ἴχνεσιν αὐτοῦ» (πρβλ. Α´Πέτρ. β´21). Τοῦτο εὐχόμενοι εἰς πάντας, καταστέφομεν ταῖς πατρικαῖς καὶ Πατριαρχικαῖς ἡμῶν εὐχαῖς καὶ εὐλογίαις τὸ εὐσεβὲς πλήρωμα τῆς θεοσώστου Μητροπόλεως Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας, δεόμενοι τοῦ Κυρίου Παντοκράτορος ὅπως, ταῖς πρεσβείαις τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης, φυλάττῃ ὑμᾶς ἐν ὑγιείᾳ κατ᾿ ἄμφω καὶ χαρίζηται ὑμῖν πάντα τὰ πρόσφορα εἰς σωτηρίαν, «μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες ... εἰς ἄνδρα τέλειον» (Ἐφ. δ´13). Συγχαίροντες, ὅθεν, τῇ ὑμετέρᾳ φιλαγίῳ Ἱερότητι, τῇ διακρινομένῃ διὰ τὴν τιμὴν πρὸς τοὺς ἐν ἁγίοις καὶ πάντας τοὺς προκατόχους αὐτῆς, ἐν ταὐτῷ δὲ καὶ πεποικιλμένῃ διὰ τοῦ χαρίσματος τοῦ ἐν ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς καὶ ὀξυφθόγγοις ὑμνεῖν τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ, διὰ τὴν ἀπόφασιν ὅπως ἀφιερώσῃ τὸ μετὰ χεῖρας ἐγκόλπιον ἡμερολόγιον εἰς τὸν Ἅγιον Ἀνδρέαν Κρήτης, ἐπὶ τοῖς ἴχνεσιν οὗτινος καὶ ὑμεῖς κατακολουθεῖτε, οὐ μόνον γλυκυφθόγγως ἀποδιδόντες τὰ ποιήματα αὐτοῦ ἀλλὰ καὶ ἀσκοῦντες ἔργον ποιμαντικόν, κηρυκτικόν, φιλανθρωπικὸν καὶ ἐν γένει ἐκκλησιαστικὸν κατὰ μίμησιν αὐτοῦ, εὐχόμεθα τὸ νέον ἔτος τῆς χρηστότητος Κυρίου ὑγιηρὸν καὶ πλούσιον εἰς ἀγαθὰ πνευματικά.
βιε´ Σεπτεμβρίου κς´
´
-7-
Ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος Ἱ. Μητροπολιτικός Ναός Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν
Ἅγιος Ἀνδρέας, Ἐπίσκοπος Γορτύνης, Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης, ὁ Ὑμνῳδός Τί νά γράψει κανείς γιά τόν τρισμακάριστο Ἱεράρχη, τῆς περιοχῆς μας, Ἀνδρέα τόν Κρήτης καί τί νά πρωτοαναλύσει ἀπό τό ἔργο του. Νά ποῦμε μόνο πώς τό παρόν ἡμερολόγιο ἀποτελεῖ μιά πολύ μικρή ἀφιέρωση ἐγκάρδιας εὐγνωμοσύνης, βαθείας εὐχαριστίας καί πολλῆς τιμῆς πρός τόν τερπνό Ἅγ. Ἀνδρέα Κρήτης. Γεννήθηκε στή Δαμασκό γύρω στό 660 μ. Χ. Ἀπό μικρός «ἦταν γεμάτος ἀπό σύνεση». Μέχρι τῆς ἡλικίας τῶν 7 ἐτῶν ἦταν ἄφωνος. Κατόπιν θαύματος ὄχι μόνο λύθηκε ἡ ἀφωνία του, ἀλλά ἀργότερα ἔγινε δεινός χειριστής τοῦ λόγου καί ρήτορας. Θά μένει στούς αἰῶνες τό συγγραφικό ἔργο του καί ἰδιαιτέρως ὁ ἀριστουργηματικός «Μεγάλος Κανόνας» του. Ἀνέπτυξε φιλανθρωπική διακονία, λόγος γιά τόν ὁποῖο ἔμεινε στήν Ἱστορία καί μέ τόν τίτλο «Ὀρφανοτρόφος». Ἐπέδειξε ἐξαιρετική ποιμαντική δράση καί γύρω στό 710, δηλαδή πρίν ἀπό 1306 ἔτη περίπου, ἐκλέχθηκε Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης. «Ἐγκωμιάζων (ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας τόν Ἀπ. Τίτο) τοῦ ὁποίου μεγάλος ναός ὑπήρχε ἀκόμα στή Γόρτυνα, στήν πρωτεύουσα τῆς νήσου, ὅπου ἥδρευαν οἱ πολιτικές καί ἐκκλησιαστικές ἀρχές τῆς Κρήτης, λέγει "Τίτος ὁ τῆς δυοκαιδεκάδος τῶν τῇδε καθέδρας ἀρχίθρονος" ὑπονοῶν ὅτι ὑπό τόν -9-
ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης καί μητροπολίτη καί πρόεδρο ὑπήγοντο δώδεκα, ἰσαρίθμων κρητικῶν πόλεων ἐπισκοπές. Χαρακτηριστικό εἶναι, ὅτι σπανίως λέγεται μητροπολίτης, κανονικῶς ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης (καί ὄχι Γορτύνης ὡς οἱ παλαιότεροι). Τό πρᾶγμα δηλώνει ὅτι ἤδη ἡ νῆσος καί ὄχι ἡ πρωτεύουσα δίνει τόν τίτλο». Στήν Κρήτη συνέχισε τό πολύπλευρο ἐκκλησιαστικό ἔργο του, ἐπί 30 περίπου ἔτη, μέ κέντρο τή Γόρτυνα. Εἶχε τήν «τελειότατη ἕξη τῆς ποιμαντικῆς ἐπιστήμης» καί πρίν ἀπ᾽ ὅλα στράφηκε πρός τόν ἱερό κλῆρο, ἐνδιαφέρθηκε δέ «γιά τή λειτουργική τάξη». Ρύθμισε θέματα Ἱ. Μονῶν καί νομοθέτησε γιά τά «τοῦ βίου τῶν μοναχῶν». Ἀκόμα «παιδαγώγησε τή νεότητα, συνέτισε τούς ἡλικιωμένους, βοήθησε τούς ἁμαρτάνοντας νά ἐπιστρέψουν στό θεῖο ἔλεος, στήριξε τούς καλῶς ἀγωνιζομένους...», «παραινοῦσε, συμβούλευε, ἐπιτιμοῦσε, παίδευε...» κ.λ.π. Οἰκοδόμησε «Ξενώνα, πτωχοκομεῖο, ἰατρεῖο, γηροκομεῖο, καί ξενοδοχεῖο». Ἀνακαίνισε Ἱ. Ναούς καί ἔκτισε τόν Ἱ. Ναό τῆς «Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν». Ὁ γηραιός Ἱεράρχης εἶχε προβλέψει τό τέλος του καί τό 740, κατά τό θαλάσσιο ταξίδι του ἀπό τήν Κων/λη γιά τήν Κρήτη, μᾶλλον ἀσθένησε καί τό πλοῖο πού τόν μετέφερε προσάραξε στήν Ἐρεσό τῆς Λέσβου, ὅπου τελικῶς ἐκοιμήθη καί ἐτάφη. Ὁ ποιητής τοῦ Μεγάλου Κανόνος, ἔθεσε ἀνεξίτηλη τή σφραγίδα τῆς ἁγιότητός του στή Δαμασκό, στά Ἱεροσόλυμα, στήν Κων/λη, στήν Ἐρεσό, ὅπου ὁ τάφος του καί στή Γόρτυνα, ὅπου ὁ θρόνος του. Στήν Ἱ. Μητρόπολή μας ὑπάρχουν Ἱ. Ναοί τοῦ Ἁγίου στό Βουρβουλίτη, στά Πρεβελιανά, στούς Βώρους καί - 10 -
ἐπίσης τό νότιο κλίτος τοῦ Ἱ. Καθεδρικοῦ Ναοῦ Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν, εἶναι ἀφιερωμένο στό ὄνομά του. Στήν Ἐρεσό τῆς Μυτιλήνης μετέβη κατά τήν ἑορτή τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης, μέ προσκυνητές, περί τό 1971 ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης Τιμόθεος, ὡς Γορτύνης καί Ἀρκαδίας καί φρόντισε νά ἔλθει ἀπό ἐκεῖ τεμάχιο ἐκ τῶν ἱ. λειψάνων τοῦ Ἁγίου, τό ὁποῖο φυλάσσεται στόν Ἱ. Καθεδρικό Ν. Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν. Μετά τό 1971, ὁ γράφων, ὡς Πρωτοσύγκελλος τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, μαζί μέ πολυπληθεῖς προσκυνητές ἀπό τό Ἡράκλειο μετέβη, κατά τήν ἑορτή τοῦ Ἁγίου, στήν Ἐρεσό. Κατόπιν καί συγκεκριμένα ἀπό 1ης ἕως 4ης /7/2003, δηλαδή κατά τήν ἑορτή τοῦ Ἁγίου 4/μελής ἀντιπροσωπεία ἐκ Κρητῶν Ἀρχιερέων, μεταξύ αὐτῶν καί ὁ γράφων, ὡς Ἐπίσκοπος Κνωσοῦ, μετέβη στήν Ἐρεσό καί συμμετεῖχε ἐπιστημονικοῦ συνεδρίου γιά τόν Ἅγ. Ἀνδρέα Κρήτης καθώς καί στήν ἑορτή του. Παρακαλοῦμε τόν Ἅγιο Ἀνδρέα Κρήτης νά πρεσβεύει πρός Κύριον γιά τό νέο ἔτος, γιά τήν ἀπόκτηση βιωμάτων ἀπό τόν Μεγάλο του Κανόνα, τό δραστικό αὐτό φάρμακο ψυχῆς, ὥστε νά καταπολεμηθοῦν πάθη καί δή ὁ ἐγωκεντρισμός τῶν σύγχρονων θεραπόντων του, «διανοούμενων» καί «χαρισματολογούντων» θεληματιῶν, τῶν ζώντων στό ἀνενόχλητο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀνυπακοῆς, σέ καιρούς πού «Ὁ Νόμος ἠσθένησεν, ἀργεῖ τὸ Εὐαγγέλιον...καὶ πᾶς δικαίου λόγος», (θ´ ᾠδή Μ. Κανόνος Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης).† Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος Σημ. Ὅταν θά ἐκδώσουμε τόμο περί τοῦ Ἁγίου, τότε θά ἐκθέσουμε καταλλήλως τίς ὅλες παραπομπές - 11 -
Ἅγ. Ἀνδρέας Κρήτης. Ἡ ἀρχαιότερη παράστασή του, εὑρισκόμενη στό εἰλητάριο Exulter 1 στό Μπάρι τῆς Ἰταλίας, τοῦ 10ου αἰ.
Ἀπό τόν Μεγάλο Κανόνα τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης «Εἰ καὶ ἥμαρτον, Σωτήρ, ἀλλ᾿ οἶδα ὅτι φιλάνθρωπος εἶ· πλήττεις συμπαθῶς καὶ σπλαγχνίζῃ θερμῶς· δακρύοντα βλέπεις καὶ προστρέχεις ὡς Πατὴρ ἀνακαλῶν τὸν Ἄσωτον.» (α´ ᾠδή) «Ἁμάρτησα, Σωτήρα μου! Γνωρίζω ὅμως τὴ φιλανθρωπία Σου. Τιμωρεῖς μὲ συμπάθεια καὶ σπλαχνίζεσαι μὲ θερμότητα. Βλέπεις τὰ δάκρυα καὶ τρέχεις σὰν Πατέρας στοργικὸς γιὰ νὰ φέρεις πίσω τὸν ἄσωτο.» (α´ ᾠδή) - 12 -
«Αὐτείδωλον ἐγενόμην, τοῖς πάθεσι τὴν ψυχήν μου βλάπτων, Οἰκτίρμον ἀλλ᾿ ἐν μετανοίᾳ με παράλαβε, καὶ ἐν ἐπιγνώσει ἀνακάλεσαι· μὴ γένωμαι κτῆμα, μὴ βρῶμα τοῦ ἀλλοτρίου Σωτήρ, αὐτός με οἴκτειρον.» (δ´ ᾠδή) «Ἔκανα ὁ ἴδιος τὸν ἑαυτό μου εἴδωλο, βλάπτοντας τὴν ψυχή μου μὲ τὰ πάθη, Πολυέλεε. Γι᾿ αὐτὸ σὲ ὥρα μετανοίας πάρε με καὶ σὲ κατάσταση ἐπιγνώσεως κάλεσέ με. Μὴν ἐπιτρέψεις νὰ γίνω ἀπόχτημα καὶ τροφὴ τοῦ διαβόλου, Σωτήρα, Σὺ λυπήσου με.» (δ´ ᾠδή) «Ἐντεῦθεν καὶ κατεκρίθην, ἐντεῦθεν κατεδικάσθην ἐγὼ ὁ τάλας ὑπὸ τῆς οἰκείας συνειδήσεως, ἧς οὐδὲν ἐν κόσμῳ βιαιότερον. Κριτά, λυτρωτά μου καὶ γνῶστα, φεῖσαι καὶ ῥῦσαι καὶ σῶσόν με τὸν δοῦλόν σου.» (δ´ ᾠδή) «Γι᾿ αὐτὸ καὶ κατακρίθηκα! Γι᾿ αὐτὸ ὁ ταλαίπωρος ἐγὼ καταδικάστηκα ἀπ᾿ τὴ συνείδησή μου, ἀπ᾿ τὴν ὁποία τίποτε στὸν κόσμο δὲν ὑπάρχει πιὸ βασανιστικό. Λυτρωτή μου καὶ Κριτὴ καὶ γνώστη τῆς ζωῆς μου, λυπήσου καὶ γλύτωσε καὶ σῶσε με τὸν δοῦλο Σου.» (δ´ ᾠδή) «Ὁ Νόμος ἠσθένησεν, ἀργεῖ τὸ Εὐαγγέλιον, Γραφὴ δὲ πᾶσα ἐν σοὶ παρημέληται, Προφῆται ἠτόνησαν καὶ πᾶς δικαίου λόγος· αἱ τραυματίαι σου, ὦ ψυχή, ἐπληθύνθησαν, οὐκ ὄντος ἰατροῦ τοῦ ὑγιοῦντός σε.» (θ´ ᾠδή) «Ὁ Νόμος ἀδράνησε. Τὸ Εὐαγγέλιο δὲν κάνει τίποτε. Ὁλόκληρη ἡ Γραφὴ στὴ ζωή σου παραμελήθηκε. Οἱ Προφῆτες ἀτόνησαν καὶ κάθε δίκαιου ἄνδρα λόγος. Τὰ τραύματά σου, ψυχή μου, πλήθυναν, μὴ ἔχοντας γιατρὸ γιὰ νὰ σὲ θεραπεύσει.» (θ´ ᾠδή) - 13 -
Ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης* ...Σάν εὐγνώνονα παιδιά... «Ποθούσατε, ἄραγε, τήν ἐπάνοδό μου, φίλοι καί άδελφοί καί παιδιά μου; Ἐγώ ἔνιωθα ἄλλους νά προσεύχονται νά μέ δοῦν πάλι σ᾽ αὐτή τήν καθέδρα καί νά βρεθῶ μαζί σας τή λαμπρή αὐτή ἡμέρα τῶν ἑορτῶν, αὐτῆς τῶν Μαρτύρων καί αὐτῆς τοῦ Χριστοῦ, τοῦ μεγάλου καί μοναδικοῦ καί πρώτου κυρίαρχου τοῦ παντός, πού προεξάρχει στή λαμπροφορία αὐτή, καί ἄλλους Ἅγ. Ἀνδρέας Κρήτης, νά ρωτοῦν νά μάθουν Μάλλες ὑστεροβυζ. περίοδος σχετικά καί νά λένε αὐτά περίπου: «Ποῦ εἶναι ὁ πατέρας; Ποῦ εἶναι ὁ ποιμένας; Ποῦ εἶναι αὐτός ποῦ μᾶς κάνει λαμπρότερες τίς ἑορτές καί πού μέ τήν παρουσία του φαιδρύνει τίς μνῆμες τῶν Ἁγίων καί πού ἰδιαίτερα μᾶς τρέφει μέ τούς λόγους του, ἀναπτύσσοντας τίς Ἱερές Βίβλους, καί πού σχεδόν φωνάζει: «Παιδιά μου, εἶναι ἡ τελευταία ὥρα καί πρέπει νά πλησιάσουμε μέ ἐπίγνωση τόν Θεό καί τόσο περισσότερο νά τόν ἐγγίσουμε, ὅσο μάλιστα βλέπουμε τήν ἡμέρα νά προσεγγίζει, ὅπως φωνάζει ἡ θεία - 14 -
σάλπιγγα, ὁ Παῦλος ὁ θεηγόρος». Ποῦ, λοιπόν, εἶναι αὐτός πού μᾶς ἐξηγεῖ τά θεῖα καί ἱερά γράμματα καί κάνει ἐντονότερο τόν τόνο τῆς προθυμίας μας μέ τό δικό του παράδειγμα; Μήπως, ἄραγε, ἔχοντας φύγει μακριά ἀπό τήν πατρίδα, χάθηκε; Μήπως κάποιος πόθος τοῦ θύμισε τή φιλοστοργία πρός τό ποίμνιό του, καί ὁ πόθος αὐτός νίκησε τίς δυσκολίες τοῦ δρόμου καί τοῦ θύμισε τήν ἐπιστροφή; Ἤ, τέλος, κάποια θεία δύναμη τόν ξανάφερε καί μάλιστα στούς Ἁγίους, τούς ὁποίους μέ πολλή φροντίδα καί θερμή προθυμία πάντοτε τιμᾶ; Καί νά, τώρα μέ περισσότερο ζῆλο, ἀπό ὅσο τοῦ ἐπιτρέπουν οἱ δυνάμεις του, φρόντισε καί ἔσπευσε στήν πνευματική αὐτή πανήγυρη... Αὐτά νομίζω ὅτι πολλοί διαλογίζονταν, ὅταν ἐγώ ἀπουσίαζα, γιατί σάν εὐγνώμονα παιδιά ἔτσι συμπεριφέρονται πρός φιλόστοργο πατέρα, καί αὐτός ἦταν ὁ πόθος τους, νά μέ δοῦν μέ τά ἴδια τους τά μάτια νά εἶμαι σωματικά παρών καί νά ἀκούσουν τή φωνή μου νά τούς διδάσκω. Αὐτό, λοιπόν, τό βλέπετε τώρα νά γίνεται. Βρίσκομαι, λοιπόν, ἐγώ ὁ ἴδιος ἀνάμεσά σας μέ τόν ζωντανό λόγο, ἀγκαλιάζοντας αὐτήν ἐδῶ τήν ἱερή σύναξη καί σάν δῶρο ἀπό τήν ἀπουσία μου προσφέρω αὐτόν τόν λόγο καί σέ σᾶς καί στούς Μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ. Καί δεχθεῖτε τον, σάν νά μήν ἦρθε ἀπό μακρινό ταξίδι...» *Ἀπό ὁμιλία τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέα Κρήτης, στούς Ἁγ. Δέκα. Νεοελληνική ἀπόδοση: Σοφ. Γ. Δημητρακόπουλου, Καθηγητοῦ. Ἀπό τό βιβλίο: «Οἱ Ἁγ. Δέκα Μάρτυρες οἱ ἐν Κρήτῃ 250 μ.Χ.» τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαδάκη - 15 -
...ὑπάρχει ἐκεῖ τὸ Ἐπισκοπεῖο τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Γόρτυνας... Antonino Di Vita
Φωτ. ἀπό τό βιβλίο «Gortina di Creta», Ant. Di Vita Ὁ Καθηγητής Ἀρχαιολογίας A. Di Vita ὁ ὁποῖος ἔκανε ἀνασκαφές στή Γόρτυνα, ἐπί 24 χρόνια, σέ μιά συνομιλία πού εἴχαμε, τό 2010, καί τῆς ὁποίας ἡ ἀπομαγνητοφώνηση δημοσιεύθηκε στό περιοδικό μας "Ἐν Ἐσόπτρῳ" τεῦχος 20, μᾶς εἶχε, μεταξύ ἄλλων, πεῖ: «...-Σεβ. Περὶ τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης; Ὑποψιάζεστε νὰ ὑπάρχει κάποιο οἴκημα πίσω ἀπὸ τὸ Ἱ. Βῆμα τῆς Μεγάλης Βασιλικῆς τῆς Μητρόπολης; -Di Vita. Ἔχει ἀπαλλοτριωθεῖ ὁ χῶρος. Γιὰ μένα ὑπάρχει ἐκεῖ τὸ Ἐπισκοπεῖο τοῦ Ἐπισκόπου τῆς Γόρτυνας. Πρέπει νὰ ἀνασκαφτεῖ. -Σεβ. Στὰ 4.000 χιλ. περίπου στρέμματα τῆς Γόρτυνας, μίας πόλης περίπου τῶν 60.000 χιλ. ἀνθρώπων τότε, εἶναι ἀλήθεια ὅτι μόνο τὸ 10% ἔχει ἀνασκαφτεῖ; - 16 -
-Di Vita. Λιγότερο ἀπὸ 10%. -Σεβ. Αὐτὸ δείχνει πόσο λίγα πράγματα ξέρουμε καὶ πόσες ἀκόμα ἐκπλήξεις κρύβονται στὴν εὐλογημένη γῆ τῆς Γόρτυνας. -Di Vita. Τόσα χρόνια σκάβαμε, γιὰ 24 περίπου χρόνια. Δὲν ξέραμε πρὶν ἀπὸ τὶς ἀνασκαφὲς τίποτα π.χ. γιὰ τὴν πεντάκλιτη βασιλική τῆς Μητρόπολης, γιὰ τὸ στάδιο, γιὰ τὸ ἀμφιθέατρο καὶ τόσα καὶ τόσα ἄλλα. Ἐὰν εἴχαμε χρήματα θὰ συνεχίζαμε... βρήκαμε αὐτὸ τὸ ἐνδιαφέρον σημεῖο, τὴ βασιλικὴ, πρὶν τὸ χωριὸ Μητρόπολη...Σύντομα κατάλαβα ὅτι ἦταν μία μεγάλη ἐκκλησία. Ἦταν ἡ μεγαλύτερη ἐκκλησία τῆς Κρήτης καὶ τῆς Μητρόπολής της. Τότε ὁ Ἐμμ. Μπορμπουδάκης, Ἔφορος Βυζ. Ἀρχαιοτήτων, ἀγόρασε τὰ ἐκεῖ χωράφια ἐκ μέρους τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους...Ἔχουμε βρεῖ αὐτὴ τὴ βασιλικὴ καὶ ξέρετε πόσο μεγάλη εἶναι...Εἶναι ἡ δεύτερη σέ μέγεθος στήν Ἑλλάδα βασιλική, μετά τήν βασιλική τοῦ Λεχαίου Κορίνθου. Ἐπίσης βρήκαμε ἐκεῖ κοντὰ καὶ ἄλλα χριστιανικὰ μνημεῖα, ὅπως π.χ. τὸ βαπτιστήριο τοῦ ὁποίου ἡ ἀνασκαφή συνεχίζεται...» Πίσω, λοιπόν, ἀπό τό εἰκονιζόμενο δίπλα Σύνθρονο τοῦ Βήματος, τῆς πρώτης πεντάκλιτης μεγαλόπρεπης βασιλικῆς τῆς Γόρτυνας, ὅπου καί ἡ τότε ἕδρα τῆς Ἐκκλησίας Kρήτης, κατά τήν πρωτοβυζαντινή περίοδο, ἔχει ἀγορασθεῖ ὁ χῶρος καί περιμένει τήν ἀνασκαφή του. Εἴχαμε πάει ἐκεῖ μέ τόν Καθηγητή Di Vita καί μᾶς ὑπέδειξε τόν χῶρο πού, κατά τή γνώμη του, ὑπάρχει τό Ἐπισκοπεῖο τῆς Γόρτυνας. Μένει ἡ ἐνεργοποίηση τῶν ὑπευθύνων ὑπηρεσιῶν.† Γ. Μ. - 17 -
Παναγία Κερά ἤ Ἅγ. Τίτος Βλαχέρνα τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης Ὁ Καθηγητής Ἀρχαιολογίας A. Di Vita ὁ ὁποῖος ἔκανε ἀνασκαφές στή Γόρτυνα, ἐπί 24 χρόνια, σέ μιά συνομιλία πού εἴχαμε, το 2010, καί τῆς ὁποίας ἡ ἀπομαγνητοφώνηση δημοσιεύθηκε στό περιοδικό μας «Ἐν Ἐσόπτρῳ» τεῦχος 20, μᾶς εἶχε, μεταξύ ἄλλων, πεῖ: «...-Σεβ. Ἀναφέρεστε σ᾽ αὐτὴν ποὺ προείπαμε, αὐτὴν ποὺ βρίσκεται πάνω στὸν κεντρικὸ δρόμο Ἁγ. Δέκα – Μοιρῶν, ποὺ δὲν εἶναι τελικά τοῦ Ἁγ. Τίτου, τὴν ἐπονομαζόμενη ἀπὸ τὸ λαὸ «Παναγία Κερά»; -Di Vita. -Ναί, τὴ λεγόμενη «Κερά». Τὸ 670 μ.Χ. ὅταν καταστρέφεται ὁλόκληρη ἡ πόλη, μένουν σπάνια πλέον κληρικοὶ σ᾽ αὐτήν. Οἱ περισσότεροι Γορτύνιοι μετά τόν σεισμό, πῆγαν πάνω στὴν ἀκρόπολη τῆς Γόρτυνας, ὅπου ἐκεῖ οἰκοδόμησαν μία ἐκκλησία τὸν 7ο-8ο αἰ. μ.Χ. Ὅταν ἔφυγαν ἀπὸ κάτω, ἀπὸ τὴ βασιλικὴ ποὺ βρίσκεται πρὶν τὸ χωριὸ Μητρόπολη, μεταφέρθηκαν πάνω πολλοί Γορτύνιοι, στὴν ἀκρόπολη τῆς Γόρτυνας. Ἐγὼ πιστεύω ὅτι ἡ λεγόμενη Ἐκκλησία τοῦ Ἁγ. Τίτου ἤ «Κερᾶς» ἔμεινε καὶ δὲν γνωρίζω ἂν ὁ Ἅγ. Τίτος ὡς ναὸς καί ὡς λατρεία, μεταφέρθηκε στὴν Ἀκρόπολη ἢ ἔμεινε στὴ Βασιλικὴ ποὺ εἶναι στὸν κεντρικὸ δρόμο, Ἁγ. Δέκα – Μοιρῶν. -Σεβ. -Αὐτὴν πού ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Γόρτυνας Βετράνιος εἶχε χτίσει πιὸ μπροστά, αὐτὸ λέτε; - 18 -
-Di Vita. -Ναί, καὶ μποροῦμε νά ποῦμε: Ὅταν τὸ 961 μ.Χ. ἦρθαν ἐδῶ οἱ βυζαντινοὶ τὴν ἔφτιαξαν ἀκόμη περισσότερο. Πιστεύω ὅτι αὐτὴ ἡ ἐκκλησία ποὺ βλέπουμε τώρα στὸν δρόμο Ἁγ. Δέκα – Μοιρῶν, εἶναι τοῦ 10ου αἰ. μ.Χ. τὸ ἔχει πεῖ ὁ καθηγητής Ὀρλάνδος. -Σεβ. Μήπως πιὸ μπροστά; -Di Vita. Τελικὰ ἐγὼ πιστεύω ὅτι ἦταν τοῦ 6ου αἰ. μ.Χ. καὶ τὴν εἶχαν φτιάξει πολλὲς φορές, δηλαδή ἔχει ἀρκετές φάσεις. -Σεβ. Μιλᾶμε πάντα γιὰ τὴν «Κερά»; -Di Vita. Βεβαίως. Ὅταν ἦρθαν ἐδῶ οἱ Ἰταλοὶ γιά ἀνασκαφή τό 1900 οἱ κάτοικοι ἐδῶ τήν ἔλεγαν «Κερά». -Σεβ. Ναί, ἀλλὰ ὅταν ἦρθε ἐδῶ ὁ καθηγητὴς Ὀρλάνδος, δὲν ὑπῆρχε στό φῶς ἡ δική σας ἀνασκαφὴ στὴ Μητρόπολη καὶ δὲν γνώριζε. -Di Vita. Διαπιστώνω ὅτι γι᾽ αὐτὸ εἶχε πεῖ ὅτι ἦταν τοῦ Ἁγ. Τίτου...» Στόν παλαιότερο βίο τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου, τοῦ 9ου 10ου αἰ., τοῦ Νικήτα Πατρικίου καί Κυέστορος (κωδ. Βατοπεδίου 84) καί σέ ἀρκετά μεταγενέστερα χειρόγραφα, ὑπάρχει ἡ ἑξῆς ἀναφορά, τήν ὁποία μεταφέρουμε στή δημοτική: Ὅταν ὁ Ἅγ. ἦταν στήν Κρήτη, «...οἰκοδόμησε ναό τῆς παναχράντου καί πανυμνήτου Θεοτόκου Μαρίας...τόν ὁποῖο οἰκοδόμησε ὁ ἴδιος καί τόν ὀνόμασε Βλαχέρνας...». Ἀκόμα βρίσκουμε στά ἐν λόγῳ χειρόγραφα ὅτι ἔκτισε «ἰατρεῖον», «πτωχοτροφεῖον» καί «ξενοδοχεῖον». Ποιά ἡ σχέση τῆς λαϊκῆς παράδοσης πού ἀποκαλεῖ τόν γνωστό Ἱ. Ν. τοῦ Ἁγ. Τίτου στή Γόρτυνα μέ τήν προσωνυμία «Κερά», ἤ καί ἄλλων ἐκκλησιῶν τῆς Γόρτυνας, μέ τίς «Βλαχέρνες» πού ἔκτισε ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας; † Γ. Μ. - 19 -
Ἡ βασιλική τοῦ Μαυρόπαπα στή Γόρτυνα Στόν Βουρβουλίτη καί στούς Ἁγ. Δέκα, ἀποκαλοῦν τόν Ἅγ. Ἀνδρέα Κρήτης μέ τήν προσωνυμία: « Ὁ Μαυρόπαπας». Ὁ ἐξέχων Καθηγητής Ἀρχαιολογίας A. Di Vita ὁ ὁποῖος ἔκανε ἀνασκαφές στή Γόρτυνα, ἐπί 24 χρόνια, στό σπουδαῖο βιβλίο του, «Gortina di Creta quindici secoli di vita urbana», δηλ. «Γόρτυνα τῆς Κρήτης, δεκαπέντε αἰῶνες τῆς ἀστικῆς ζωῆς της», 2010, τό ὁποῖο θά κυκλοφορηθεῖ καί στά ἑλληΦωτ. ἀπό τό βιβλίο νικά, ἀναφέρει ὅτι στή Γόρτυνα «Gortina di Creta», σώζονται ἴχνη τῆς Βασιλικῆς τοῦ Ant. Di Vita τοῦ Μαυρόπαπα. Μεταξύ ἄλλων γράφει: «...λιγότερο από 100 μέτρα βορειοανατολικά της μεγαλοπρεπούς μητροπολιτικής βασιλικής του Ιουστινιανού βρέθηκε από τον Halbherr και ανασκάφηκε έπειτα από τον De Sanctis, το 1899, μια χριστιανική βασιλική οικοδομημένη με υλικά από κάποιο σπουδαίο ελληνικό δημόσιο κτήριο, η οποία έφερε στους τοίχους της πλήθος σημαντικών επιγραφικών κειμένων και απέδωσε πολλά ψηφίσματα παραχώρησης του δικαιώματος του πολίτη της ελληνιστικής εποχής. Τα επιγραφικά αυτά κείμενα χρησιμοποιήθηκαν και στις εγκαταστάσεις της γειτονικής ιουστινιάνειας βασιλικής. συνεπώς οι δύο εκκλησίες κτίστηκαν με - 20 -
μικρή χρονική απόσταση μεταξύ τους και βρίσκονταν αμφότερες, όπως και η τρίκογχος, σε λειτουργία κατά τη διάρκεια του 6ου αιώνα. Το γεγονός ότι είχε κατασκευαστεί με υλικά σε δεύτερη χρήση, κατά ένα μεγάλο μέρος ενεπίγραφα, είχε δυστυχώς ως συνέπεια να θεωρηθεί το κτήριο από τον Halbherr και τους συνεργάτες του κυρίως ως πηγή επιγραφών που έπρεπε να περισυλλεγούν και να διατηρηθούν. σήμερα από τη συγκεκριμένη βασιλική μόλις και διακρίνεται στο έδαφος η θέση της. Υψωνόταν πλάι σε μια οδό που από τον Μητροπολιανό προχωρούσε προς τα ανατολικά, φτάνοντας στη ζώνη του Πραιτωρίου, διαδρομή που καλύπτεται σήμερα από ένα αξιόλογο μονοπάτι. Η Baldini Lippolis, που μελέτησε εκ νέου και με ακρίβεια τα ημερολόγια και τις εκθέσεις της ανασκαφής, κατάφερε να μας δώσει μια ανασύνθεση της κάτοψης του μνημείου, σίγουρα αρκετά κοντινή στην πραγματικότητα (βλ. τη φωτ. σελ. 20). Επρόκειτο για ένα κτήριο με τρία κλίτη που χωρίζονταν από κίονες. Είχε μήκος – μαζί με την αψίδα και το νάρθηκα – 32 μ. περίπου και πλάτος περίπου 19 μ., από τα οποία τα 8,40 αντιστοιχούσαν στο κεντρικό κλίτος, τα 4,51 στο βόρειο και τα 4,85 στο νότιο. Η αψίδα φιλοξενούσε ένα σύνθρονον, που περιβαλλόταν από στενό κύκλιον. Στα πλάγια του ιερού βήματος δύο τετράγωνα δωμάτια, που τέμνονταν από τα πλευρικά κλίτη, λειτουργούσαν ως παστοφόρια, ενώ τρία ανοίγματα σε αντιστοιχία με τα κλίτη οδηγούσαν στο νάρθηκα, πλάτους 4,35 μ. Ενδέχεται πριν από το νάρθηκα να υπήρχε αίθριο, ενώ είναι σίγουρο ότι προσκτίσματα συνδέονταν με τα πλευρικά - 21 -
κλίτη και έκλειναν τη ζώνη πίσω από την αψίδα. Πολλά είναι τα ευρεθέντα μέλη, που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη βασιλική, καθιστώντας την – έστω και, δυστυχώς, χαμένη σήμερα – έναν από τους τέσσερις σημαντικότερους τόπους λατρείας που λειτουργούσαν συγχρόνως στη χριστιανική συνοικία της πόλης». (σελ. 328) Ποιά ἡ σχέση τῆς ἀποδόσεως στόν Ἅγ. Ἀνδρέα Κρήτης τοῦ παρωνύμιου «Μαυρόπαπας» ἀπό τούς γηραιούς ἀνθρώπους στόν Βουρβουλίτη καί στούς Ἁγ. Δέκα μέ τά ἐδῶ ἀρχαιολογικά δεδομένα; Χρειάζεται περαιτέρω ἔρευνα καί συνέχιση τῶν ἀνασκαφῶν, ὅπως μᾶς ἔλεγε ὁ μακαριστός Di Vita. † Γ. Μ.
Τό Κάστρο τοῦ «Δριμέως» Στά χειρόγραφα μαρτυρεῖται ὅτι ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας, μετά ἀπό ἐπίθεση Ἀγαρηνῶν πού ἀποβιβάστηκαν στά νότια παράλιά μας, κατέφυγε μέ τό ποίμνιό του, στό κάστρο «τοῦ Δριμέως», «κατηύθηνε τήν ἄμυνα» καί «πρός τούς βάρβαρους προξένησε μέγα δέος». Ποιά ἡ σχέση τῶν ἀκροπόλεων τῆς Γόρτυνας μέ τό κάστρο αὐτό καί ἰδιαιτέρως μέ τό «Καστρί», πού ἀναφέρεται ἀπό τόν Καθηγητή A. Di Vita στό τελευταῖο βιβλίο του; Παρά τίς λεηλασίες, τούς πολέμους καί τίς καταστροφές ἡ γῆ τῆς Γόρτυνας κρύβει ἀκόμα πολλά μυστικά πού θά μᾶς βοηθήσουν νά κατανοήσουμε καλύτερα τούς χρόνους πού διακόνησε στόν τόπο μας ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας. Ἡ συνέχιση τῶν ἀνασκαφῶν εἶναι ἐπιτακτική ἀνάγκη, καθώς καί ἡ δημοσίευση ὅλων ὅσων † Γ. Μ. ἀφοροῦν στό Ἅγιο πρόσωπό του. - 22 -
Ἱ. Ναός Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης Βουρβουλίτη Ὅταν, γιά πρώτη φορά, πήγαμε νά λειτουργήσουμε στόν Ἱ. Ν. τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης τῆς Ἐνορίας Βουρβουλίτη, ρωτήσαμε: "Πῶς ὑπάρχει αὐτή ἡ ἐκκλησία στό ὄνομα τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέα Κρήτης;" καί λάβαμε ἀπό γηραιούς ἀνθρώπους τήν ἑξῆς ἀπάντηση: "Mά, ἐδῶ ἐρχόταν ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας γιά νά ξεκουράζεται". Ἀκόμα μᾶς εἶπαν ὅτι ὁ εἰρημένος χῶρος ὑπῆρξε Ἀνδρῴα Ἱ. Μονή. Αὐτή ἡ παράδοση διασώζεται στόν Βουρβουλίτη, ἀπό στόμα σέ στόμα. Ὁ π. Ἰ. Χασουράκης, θυμᾶται γέροντα 100 ἐτῶν νά μαρτυρεῖ περί τῶν ἀνωτέρω, πού καί ἐκεῖνος τά μετέφερε ἀπό διηγήσεις παλαιοτέρων. Ἡ ἐν λόγῳ ἐκκλησία ἀνακαινίσθηκε περί τό 2000, ὅπου ἀποκαλύφθηκαν σπαράγματα τοιχογραφιῶν τά ὁποία χρονολογοῦνται ἀπό τήν ἀρχαιολογία, τόν 12ο αἰῶνα.
Ἱ. Ναός Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης, Ἐνορίας Βουρβουλίτη - 23 -
Κατά τήν ἀνακαίνιση βρέθηκαν πίσω ἀπό τό Ἱερό ὀστά τά ὁποῖα τοποθετήθηκαν στόν περίβολο τῆς Ἐκκλησίας, ὅπου δίπλα ὑπάρχει πρωτοβυζαντινό ἁγίασμα, ἐντός αὐτοῦ καί ἄνω ὑπόλειμμα τοιχογραφίας μέ γράμματα ἀπό τό μοναχικό σχῆμα καί ὄχι μέ παράσταση τοῦ Κυρίου πού εἴχαμε γράψει παλαιότερα, ἐνῶ δεξιά ὑπάρχει ἕτερη τοιχογραφία, πιό πέρα δέ εὑρίσκεται ρωμαϊκή στέρνα.† Γ. Μ.
Τό ἁγίασμα δίπλα στόν Ἱ. Ναό Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης - 24 -
«Καλογερόσπηλιος» Βουρβουλίτη
«Καλογερόσπηλιος», Βουρβουλίτη Σέ ἀπόσταση ἑνός τετάρτου ἀπό τόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης Βουρβουλίτη ὑπάρχει σπήλαιο μέ τήν ἐπωνυμία «Kαλογερόσπηλιος», ὅπου κατά τίς παραδόσεις τοῦ τόπου, (εὐχαριστοῦμε τόν π. Δ. Φορτετσανάκη) πήγαινε ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας μέ τούς μαθητές του καί ἀσκήτευαν. Λέγονται δέ καί ὀνόματα μοναχῶν, ἤτοι Ἀνδρέας, Γεώργιος καί Δημήτριος. Ἐπίσης διαθρυλεῖται σφαγή τῶν ἐκεῖ μοναζόντων ἀπό Ἄραβες, καθώς καί στόν Ἱ. Ν. τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου, Βουρβουλίτη. Στόν βίο τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου, τοῦ 11ου αἰ. (Ἐθνική Βιβλιοθήκη τῆς Ἑλλάδος, ὑπ᾽ ἀριθμ. 2560), ὑπάρχει ἡ ἑξῆς ἀναφορά, τήν ὁποία μεταφέρουμε στή δημοτική: «...Κάποια μέρα, ἀφοῦ εἶδε (ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας) τά ἐρημικότερα μέρη τῆς Νήσου καί ἀφοῦ περισκόπησε ὅλους τούς τόπους της, βρῆκε ἕνα μέρος καθαρό ἀπό θόρυβο, ἔκτισε Ναό καί μικρά καταλύματα καί ἐκεῖ ἀφοῦ συνέκλεισε, ὅσο τό δυνατόν, τόν ἑαυτό του ἐπλατύνετο κατά τήν καρδία καί ἠγαλλιᾶτο τό πνεῦμα...». Ἔχει ἄραγε σχέση μέ τήν παραπάνω παράδοση; † Γ. Μ. - 25 -
«...Τρυγών ἡ φιλέρημος...»* «...Εὐλπιστοῦμε στό τέλος μίας ἐποχῆς καί στήν ἀνατολή μίας ἄλλης, σέ καιρούς τῆς ἀφόρητης μοναξιᾶς τῶν μεγαλουπόπεων καί τῆς ἐσωτερικῆς φτώχειας, ὅτι ἡ «Τρυγών ἡ φιλέρημος» γιά τήν ὁποία γράφει στόν Μεγάλο Κανόνα ὁ Ἅγιος, τό τρυγόνι πού ξενιτεύτηκε, μίσεψε, ὅπως λέμε στήν Κρήτη, διψώντας νά βρεῖ λίγη ἡσυχία καί ἀνάπαυση ἀπό τά καμώματα τοῦ κόσμου καί τῆς ζωῆς, νά μᾶς ξαναταξιδέψει μέ τά μελωδήματά του, στόν βιωματικό χῶρο τῆς
Ἅγ. Ἀνδρέας Κρήτης, ἔργο κ. Στεφ. Ἀλπαντάκη, ἀπό τήν Ἐνορία Πλατάνου - 26 -
Ὀρθοδόξου ἀσκητικῆς καί προοπτικῆς.Στήν τρέχουσα πυργοποιῒα τῆς συγχύσεως, ὁ Ἅγιος προτρέπει μέ τούς λόγους του νά ἐπιστρέψουμε στή μάθηση τῆς γλώσσας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιά νά ἀφουγκραστοῦμε τή μυστική γλῶσσα τῆς ἐν Χριστῷ ἀλογίας, πού διηγεῖται τά μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ, καθαίροντάς μας ἀπό τήν πνευματική ἔνδεια, παράγωγο τῆς φρικτῆς ἐκκοσμίκευσης πού πάει νά κατακλύσει ὅλους μας. Τῆς ζωῆς ἐκείνης δηλαδή πού τό «Εὐαγγέλιον ἀργεῖ», ὅπως γράφει. Ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης καί προστάτης τῆς Ἐρεσοῦ διά τῆς ποιμαντικῆς διδασκαλίας του καλλιέργησε τίς ψυχές τῶν Κρητῶν. Ἡ ψυχή του εἶναι ἐκεῖ, στό ἀπάνεμο λιμάνι, τοῦ Παύλου τῶν Καλῶν Λιμένων, στή γῆ τοῦ Τίτου, τοῦ ἠγαπημένου καί γνησίου τέκνου του, στήν Κρήτη τῶν αἰώνων, τῶν ἀγώνων καί τῶν θυσιῶν, στίς ἡρωϊκές ἐπάλξεις πού ὑπηρέτησε ὁ Ἅγιος καί ἄφησε ὡς ἱερά παρακαταθήκη στή Μεγαλόνησο Κρήτη γιά τούς μεταγενέστερους. Εὑρίσκεται στόν τονικό του λόγο, γιά νά πλέξει στή συνέχεια τό ἀγαπημένο ποίμνιό του, ὁ ὑπερήφανος λαός τῆς Κρήτης, πάνω στίς κηρῆθρες του, ἑκατομμύρια χιλιάδες ρίμες χριστιανικῆς ζωῆς, παραδόσεως, ἡρωϊσμοῦ καί ἀξιοπρεπείας...» *Ἀπό ὁμιλία τοῦ τότε Ἐπισκόπου Κνωσοῦ κ. Μακαρίου καί νῦν Μητροπ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, κατά τή Θ. Λ. τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγ. Ἀνδρέου Κρήτης, στήν Ἐρεσό Μυτιλήνης, 4-7-2003, στά πλαίσια ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου, μέ θέμα: «Ὁ Ἅγ. Ἀνδρέας Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης, ὁ Ἱεροσολυμίτης, πολιοῦχος Ἐρεσοῦ Λέσβου, 1-4 /7/ 2003» - 27 -
Δραστηριότητες τμημάτων 2015-16 Ἐγγραφές στήν Ἱ. Μητρόπολη, τηλ. 28920 22208 ➢ Γυναικείας χορωδίας ριζίτικου τραγουδιοῦ «Ριζίτισσες» ➢ Διακοσμητικῆς μέ χαρτί «Ντεκουπάζ» ➢ Θεατρικῆς ὁμάδας ➢ Θεατρικοῦ παιχνιδιοῦ & εἰκαστικοῦ ἐργαστηρίου ➢ Κοινωνικοῦ φροντιστηρίου ➢ Νεανικῶν συνάξεων ➢ Παραδοσιακῶν χορῶν ➢ Ριζίτικου τραγουδιοῦ «Κρῆτες Ριζίτες» ➢ Σκακιοῦ ➢ Σχολῆς ἁγιογραφίας ➢ Σχολῆς βυζαντινῆς μουσικῆς «Ἅγιος Τίτος» ➢ Χορωδίας παραδοσιακῆς μουσικῆς «Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί» ουμε ! ➢ Ψηφιδωτοῦ Σέ περιμέν - 28 -
Ἀπό τμήματα τοῦ Π.Κ. Χορωδία παραδοσιακῆς μουσικῆς “Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί”
Ἀπό τήν ἐκδήλωση: «Στό μετερίζι τῆς παράδοσης», μέ παραδοσιακά τραγούδια, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Κων/νου Σταυρουλάκη, Καθηγητῆ Μουσικῆς, 17/8/2015 - 29 -
Ἀπό τμήματα τοῦ Π.Κ. Χορωδία παραδοσιακῆς μουσικῆς “Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί” καί “Κρῆτες Ριζίτες”
Ἀπό τή συναυλία, ἀφιερωμένη σέ κρῆτες λυράρηδες, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Κων/νου Σταυρουλάκη, Καθηγητῆ Μουσικῆς. Τιμήθηκαν μέ διπλώματα τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου μας, οἱ μακαριστοί Λεωνίδας Κλάδος καί Σπύρος Σηφογιωργάκης καί οἱ λυράρηδες Καλεμάκης Ἀλέξανδρος, Λεκάκης Γεώργιος, Σεληνιωτάκης Λεωνίδας, Σαββάκης Ἐμμανουήλ, Στρατιδάκης Ἀντώνιος, Τσικριτζάκης Νικόλαος, 19/8/2015 - 30 -
Ἀπό τμήματα τοῦ Π.Κ. Χορωδία παραδοσιακῆς μουσικῆς “Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί”
Ἀπό τήν πρώτη ἐκδήλωση ἐκτός τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, στή βασιλική τοῦ Ἁγ. Μάρκου Ἡρακλείου, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Κ. Σταυρουλάκη, Καθηγητῆ Μουσικῆς, 21/8/2015 - 31 -
Ἀπό τμήματα τοῦ Π.Κ. Νεανικῶν Συνάξεων
Θεατρικοῦ παιχνιδιοῦ καί εἰκαστικοῦ ἐργαστηρίου
Θεατρικῆς ὁμάδας
Παράσταση: «Ἦταν ἡ φωνή σου μιά πατρίδα», 30/6/2015 - 32 -
Ἐκδήλωση: «Ἀφιέρωμα στή Μητέρα», 21/2/2015
Ἐκδήλωση: «Ἀφιέρωμα στήν Παναγία», 21/6/2015
- 33 -
Ἀπό τμήματα τοῦ Π.Κ. Σχολῆς ἁγιογραφίας
- 34 -
Ψηφιδωτοῦ
Θρησκευτικοῦ τουρισμοῦ
Στίς δραστηριότητες ἐντάσσεται καί ἡ ἐν γένει τουριστική πληροφόρηση. Μετά ἀπό ἀπαραίτητες ἐνέργειες πρός τό πρόγραμμα “Leader”, μέσῳ τῆς “Ἀναπτυξιακῆς Ἡρακλείου” ἐντάχθηκε ἡ χρηματοδότηση τῆς ἀνακαίνισης τῆς αἴθουσας τοῦ Ἱ. Καθεδρικοῦ Ναοῦ Ἁγ. Νεκταρίου Μοιρῶν, γιά τήν ἵδρυση “Κέντρου τουριστικῆς πληροφόρησης Μεσαρᾶς”. Οἱ ἐργασίες ξεκίνησαν στίς 10 Ἰουλίου 2014 καί συνεχίζονται. - 35 -
Ἀπό τμήματα τοῦ Π.Κ. Ἐπιμόρφωσης στελεχῶν Ἐκκλησίας
Στίς συνάξεις μίλησαν: 20/2/15 π. Ἀνδρέας Κονάνος: «Στιγμιότυπα ἱερατικῆς ζωῆς», 21/2/15 κ. Ἀλέξανδρος Βγόντζας, Καθηγητής Ἰατρικῆς Σχολῆς Παν/μίου Κρήτης: «Τί εἶναι ἡ ψυχική νόσος», 28/3/15 κ. Ἀνέστης Κεσελόπουλος, Ὁμότ. Καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς Παν/μίου Θεσ/νίκης: «Προϋποθέσεις ἱερατικῆς διακονίας» Σχολῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς " Ἅγ. Τίτος" (ἀναγνωρισμένη ἀπό τό κράτος)
- 36 -
Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης
Διανομή τροφίμων πρός ἀσθενέστερες οἰκονομικά οἰκογένειες τῶν 108 Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας. Στίς 7/4/15, μοίρασε 1.260 τσάντες καί στίς 13/8/15, μοίρασε 1.219 τσάντες. Ἡ βοήθεια αὐτή προέρχεται ἀπό πρόγραμμα πού ἐξασφάλισε ὁ τότε Ὑφυπουργός κ. Βασίλειος Κεγκέρογλου Καταγραφῆς – διαφύλαξης ἐκκλησιαστικῆς καί πολιτιστικῆς κληρονομίας
Ἔχει καταγράψει, σέ ἠλεκτρονική, φωτογραφική καί ἔντυπη μορφή, τήν ἐκκλησιαστική κληρονομία Ἐνοριῶν τῆς Ἱ. Μητροπόλεως. - 37 -
1Π 2Σ 3Κ 4Δ 5Τ 6 Τ 7Π 8Π 9Σ 10 Κ 11 Δ 12 Τ 13 Τ 14 Π 15 Π 16 Σ 17 Κ 18 Δ 19 Τ 20 Τ ✻ 21 Π 22 Π 23 Σ 24 Κ 25 Δ 26 Τ 27 Τ 28 Π 29 Π 30 Σ 31 Κ
I A N OYA PI OΣ 2016
† ΠΕΡΙΤΟΜΗΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, Βασιλείου μ. Σιλβέστρου πάπα Ρώμης, Θεαγένους ἱερομ. † ΠΡΟ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ, Μαλαχίου πρ., Γορδίου μ. Συνάξ. τῶν 70 ἀπ. Θεοπέμπτου & Θεωνᾶ μ., Συγκλητικῆς ὁσ. † ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ † Συνάξεως Προδρόμου & Βαπτιστοῦ Ἰωάννου Δομνίκης ὁσ., Γεωργίου Χοζεβίτου, Ἰουλιανοῦ μ. Πολυεύκτου μ., Εὐστρατίου ὁσ. † ΜΕΤΑΤΑ ΦΩΤΑ, Γρηγορίου ἐπισκ. Νύσσης Θεοδοσίου κοινοβ., Τατιανῆς μ., Πέτρου & Μερτίου μ. Ἑρμύλου & Στρατονίκου μ., Ἰακώβου ὁσ., Ἀθανασίου μ. Ἀββάδων τῶν ἐν Σινᾷ & Ραϊθῷ ἀναιρεθέντων Παύλου τοῦ Θηβαίου ὁσ., Ἰωάννου Καλυβίτου ὁσ. Προσκυνήσεως ἁλύσεως ἀπ. Πέτρου, Πευσίππου μ. † ΙΒ´ ΛΟΥΚΑ (10 Λεπρῶν), Ἀντωνίου τοῦ μεγ. † Ἀθανασίου & Κυρίλλου Μακαρίου Αἰγυπτίου, Μακαρίου Ἀλεξ. Εὐθυμίου τοῦ μεγ., Βάσσου μ. & σύν αὐτῷ, Ἰννᾶ μ. Νεοφύτου μ., Ζωσίμου ἐπισκ. Σικελῶν, Εὐγενίου μ. Τιμοθέου ἀπ., Ἀναστασίου τοῦ Πέρσου, Μανουήλ μ. Κλήμεντος ἐπισκ. Ἀγκύρας, Εὐσεβίου ὁσ. † ΙΔ´ ΛΟΥΚΑ (Τυφλοῦ), Ξένης ὁσ., Παύλου ὁσ. † Γρηγορίου θεολόγου Ξενοφώντος ὁσ. & σύν αὐτῷ Ἀνακ. λειψ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Μαρκιανῆς βασιλίσσης Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, Παλλαδίου ὁσ. Ἀνακ. λειψ. Ἰγνατίου θεοφ., 7 μ. τῶν ἐν Σαμοσάτοις † Τριῶν Ἱεραρχῶν, Ἱππολύτου πάπα Ρώμης † ΙΕ´ ΛΟΥΚΑ (Ζακχαίου), Κύρου & Ἰωάννου - 38 -
Ἡμερ. 3 10 17 24 31
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Ἰανουαρίου
Ἀπόστολος Β´ Τιμ. δ΄ 5-8 Ἐφεσ. δ´ 7-13 Ἑβρ. ιγ´ 7-16 Α´ Τιμ. α´ 15-17 Α´ Τιμ. δ´ 9-15
Εὐαγγέλιο Ἦχος Μάρκ. α´ 1-8 πλ. β΄ Ματθ. δ΄ 12-17 βαρύς Λουκ. ιζ΄ 12-19 πλ. δ΄ Λουκ. ιη΄ 35-43 α´ Λουκ. ιθ΄ 1-10 β΄
Σημείωση
Ἐωθινό Θ´ Ι´ ΙΑ΄ Α΄ Β΄
Ὅπου τίθεται ✻ ἀστερίσκος δηλώνει ἑορτή τοῦ τοπικοῦ ἁγιολογίου τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, ἡ ὁποία ἐπισημαίνεται μέ ἔντονα γράμματα στό κρητικό ἁγιολόγιο τοῦ παρόντος ἡμερολογίου. 4 8 11 13 15 ✻ 21 22 29
Κρητικό Ἁγιολόγιο Ἰανουαρίου
Νικηφόρου τοῦ Λεπροῦ (1964) Γρηγορίου τοῦ ἐν Ἀκρίτᾳ (820) Νεομ. Νικηφόρου ἐκ Κριτσᾶς (1832) Θεοτόκου Μεσοπαντήτισσας Γερασίμου Παλλαδᾶ Πατρ. Ἀλεξανδ. (1714) Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ (7ος αἰ.) Ἰωσήφ, ἐξ Ἀζωκεράμου Σητείας (1511) Ἰγνατίου τοῦ Σιναΐτου ἐκ Ρεθύμνης (17ος αἰ.)
- 39 -
1 Δ 2Τ 3Τ 4Π 5Π 6 Σ 7Κ 8 Δ 9 Τ 10 Τ 11 Π 12 Π 13 Σ 14 Κ 15 Δ 16 Τ 17 Τ 18 Π 19 Π 20 Σ 21 Κ 22 Δ 23 Τ 24 Τ 25 Π 26 Π 27 Σ 28 Κ 29 Δ
Φ ΕΒΡOYA PI OΣ 2016
Τρύφωνος μ., Περπετούας μ. † ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, Ἀγαθοδώρου μ. Συμεών Θεοδόχου, Ἄννης πρ., Ἀνδριανοῦ & Εὐβούλου μ. Ἰσιδώρου ὁσ. Πηλουσιώτου, Ἀβραμίου ἱερομ. Ἀγάθης μ., Θεοδοσίου Σκοπέλου, Πολυεύκτου ΚΠόλεως Βουκόλου ἐπισκ. Σμύρνης, Ἰουλιανοῦ μ., Φαύστης μ. † ΙΣΤ´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ (Τῶν ταλάντων), Παρθενίου ἐπισκ. † Θεοδώρου στρατ. Ζαχαρ. πρ. Νικηφόρου μ., Παγκρατίου Ταυρομενίου † Χαραλάμπους ἱερομ., Βάπτου & Πορφυρίου μ. † Βλασίου Σεβαστείας ἱερομ. & σύν αὐτῷ, Θεοδώρας Μελετίου Ἀντιοχείας, Μαρίας ὁσ., Ἀντωνίου ΚΠόλεως Μαρτινιανοῦ ὁσ., Ἀκύλλα & Πρισκίλλης ἀπ. † ΙΖ´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ (Τῆς Χαναναίας), Αὐξεντίου ὁσ. Ὀνησίμου ἀπ., Εὐσεβίου ὁσ. Παμφίλου μ. & σύν αὐτῷ, Μαρουθᾶ ὁσ. Θεοδώρου Τύρωνος, Μαριάμνης, Αὐξιβίου ὁσ. Λέοντος πάπα Ρώμης, Λέοντος & Παρηγορίου μ. Ἀρχίππου, Φιλήμονος & Ἀπφίας ἀπ., Μαξίμου μ. Λέοντος ἐπισκ. Κατάνης, Σαδώκ ἐπισκ. μ. † ΙΣΤ´ ΛΟΥΚΑ (Τελώνου & Φαρισαίου), Ἀρχή Τριῳδίου Εὑρέσεως λειψ. τῶν ἐν τοῖς Εὐγενίου μ. Πολυκάρπου ἐπ. Σμύρνης Εὑρέσεως κεφαλῆς πρ. Προδρόμου & Βαπτιστοῦ Ἰωάννου Ταρασίου ΚΠόλεως, Ἀλεξάνδρου μ., Ρηγίνου ἐπισκ. Πορφυρίου ἐπισκ. Γάζης, Φωτεινῆς Σαμαρείτιδος Προκοπίου Δεκαπολ., Γελασίου μ. † ΙΖ´ ΛΟΥΚΑ (Ἀσώτου), Βασιλείου ὁμολ. Κασιανοῦ ὁσ. - 40 -
Ἡμερ. 7 14 21 28
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Φεβρουαρίου
Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Β´ Κορ. στ´ 1-10 Ματθ. κε´ 14-30 γ´ Β´ Κορ. στ´ 16-ζ´1 Ματθ. ιε´ 21-28 δ´ Β´ Τιμ. γ´ 10-15 Λουκ. ιη΄ 10-14 πλ. α΄ Α´ Κορ. στ´ 12-20 Λουκ. ιε΄ 11-32 πλ. β´
Κρητικό Ἁγιολόγιο Φεβρουαρίου
Ἐωθινό Γ´ Δ´ Ε´ ΣΤ΄
3 Βρεφοτροφούσης Ἁγ. Νικολάου Λασιθίου (12ος αἰ.) 4 Νικολάου, Στουδίτου τοῦ ἐκ Κυδωνίας (868) 7 Νεομ. Γεωργίου Διβόλη ἐξ Ἀλικιανοῦ Κυδωνίας (1867)
- 41 -
1Τ 2Τ 3Π 4Π 5Σ 6Κ 7 Δ 8Τ 9 Τ 10 Π 11 Π 12 Σ 13 Κ 14 Δ 15 Τ 16 Τ 17 Π 18 Π 19 Σ 20 Κ 21 Δ 22 Τ 23 Τ 24 Π 25 Π 26 Σ 27 Κ 28 Δ 29 Τ 30 Τ 31 Π
ΜΑ ΡΤI OΣ 2016
Εὐδοκίας ὁσ. Μαρκέλλου μ. Ἡσυχίου μ., Θεοδότου ἐπισκ. Κυρηνίας, Κοΐντου μ. Εὐτροπίου & σύν αὐτῷ Γερασίμου ὁσ. τοῦ ἐν Ἰορδάνῃ, Παύλου & Ἰουλιανῆς μ. † Ψυχοσάββατον, Κόνωνος ὁσιομ., † ΑΠΟΚΡΕΩ, τῶν ἐν Ἀμορίῳ 42 μ., Ἀρκαδίου ὁσ. Ἐφραίμ ἱερομ. & σύν αὐτῷ ἐπισκ. ἐν Χερσῶνι Θεοφυλάκτου Νικομηδείας † 40 μ. ἐν Σεβαστείᾳ, Καισαρίου θαυματουργοῦ Κοδράτου Κορίνθου, Ἀναστασίας τῆς πατρικίας Σωφρονίου Ἱεροσολύμων, Πιονίου ἱερομ. Θεοφάνους ὁσ. Γρηγορίου Διαλόγου, Συμεών ν. θεολ. † ΤΥΡΙΝΗΣ, ἀνακ. λειψ. Νικηφόρου ΚΠόλεως † ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ, Βενεδίκτου ὁσ. Ἀγαπίου μ., Ἀριστοβούλου ἀπ. Σαβίνου μ., Πάπα μ., Ἰουλιανοῦ μ. Ἀλεξίου ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ, Θεοστηρίκτου ὁμολ. † Α΄ Χαιρετισμοί, Κυρίλλου Ἱεροσολ., μυρίων μ. Χρυσάνθου & Δαρείας μ., Κλαυδίου μ., Παγχαρίου μ. Α΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Ὀρθοδοξίας),τῶν ἐν Μ. Ἁγ. Σάββα Ἰακώβου ἐπισκ. ὁμολ., Θωμᾶ πατρ. ΚΠόλεως Βασιλίσκου Ἀγκύρας, Καλλινίκης μ. Νίκωνος & τῶν 199 μ. Ἀρτέμονος πρεσβ. Λαοδικείας ἱερομ., Ζαραρία ὁσ. † ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΘΕΟΤΟΚΟΥ, Β΄ Χαιρετισμοί Συν. Ἀρχαγγ. Γαβριήλ, τῶν 26 μ. Γοτθίας † Β΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Γρ. Παλαμᾶ), Ματρώνης ὁσ. Ἱλαρίωνος ὁσ., Ἡρῳδίωνος ἐκ τῶν 70 ἀπ. Μάρκου ἐπ. Ἀρεθουσίων, Ἀβίβου μ. Ἰωάδ πρ., Ἰωάννου ὁσ. Ὑπατίου ἐπ. Γαγγρῶν, Ἀκακίου ἐπισκ. ὁμολ. - 42 -
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Μαρτίου
Ἡμερ. Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος 6 Α´ Κορ. η´ 8-θ´ 2 Ματθ. κε΄ 31-46 βαρύς 13 Ρωμ. ιγ´ 11-ιδ΄ 4 Ματθ. στ´ 14-21 πλ. δ´ 20 Ἑβρ. ια´ 24-26, 32-40 Ἰωάν. α´44-52 α´ 27 Ἑβρ. α΄ 10-β´3 Μάρκ. β´ 1-12 β´
15 17 20 31
Κρητικό Ἁγιολόγιο Μαρτίου
Νεομ. Μανουήλ τοῦ ἐκ Σφακίων (1792) Ὁσιομ. Παύλου (8ος αἰ.) Νεομ. Μύρωνος ἐξ Ἡρακλείου (1793) Θεοφίλου καί τῶν σύν αὐτῷ (3ος-4ος αἰ.)
- 43 -
Ἐωθινό Ζ´ Η´ Θ´ Ι΄
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ
Α ΠΡΙ ΛI OΣ 2016
† Γ΄ Χαιρετισμοί, Ὁσ. Μαρίας Αἰγυπτίας, Γεροντίου μ. Τίτου ὁσ., Ἀμφιανοῦ & Αἰδεσίου μ., Θεοδώρας μ. † Γ΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Σταυρoπροσκηνήσεως) Γεωργίου ὁσ. τοῦ ἐν Μαλαιῷ, Θεωνᾶ Κλαυδίου μ., Διοδώρου μ., Νικηφόρου μ. Γρηγορίου Σιν., Εὐτυχίου πατρ. ΚΠόλεως Καλλιοπίου καί Ἀκυλίνης μ. † Δ΄ Χαιρετισμοί, Ἡρωδίωνος ἐκ τῶν 70 ἀπ. Εὐψυχίου μ., Βαδίμου ἱερομ. καί τῶν σύν αὐτῷ † Δ΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (Ἰωάννου τῆς Κλίμακος) Ἀντύπα ἐπ. Περγάμου, Τρυφαίνης ὁσ. τῆς ἐν Κυζίκῳ Βασιλείου ὁσ. ἐπισκ. Παρίου, Ἀνθούσης ὁσ. † Μ. ΚΑΝΟΝΟΣ, Μαρτίνου πάπα Ρώμης, Μαξίμου μ. Ἀριστάρχου, Πούδη, Τροφίμου ἐκ τῶν 70 ἀπ. † ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ, Κρήσκεντος μ., Λεωνίδου Ἀγάπης, Εἰρήνης, Χιονίας καί τῶν σύν αὐτῷ μ. † Ε΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ, (Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας) Ἰωάννου ὁσ., Κυρίλλου πατρ. ΚΠόλεως Παφνουτίου μ., Φιλίππας μ. Θεοδώρου Τριχινᾶ, Ζακχαίου ἀπ. Ἰανουαρίου ἱερομ. ἐπισκ., Ἀλεξάνδρας βασιλίσσης μ. Θεοδώρου τοῦ Συκεώτου ἐπισκ. ὁσ. Ναθαναήλ ἀπ. † Λαζάρου, Οὐαλερίου μ. † ΒΑΪΩΝ, Ἐλισάβετ ὁσ., Σάββα στρατηλ. & σύν αὐτῷ † Μ. ΔΕΥΤΕΡΑ, Ἰωσήφ Παγκάλου † Μ. ΤΡΙΤΗ, τῶν 10 Παρθένων † Μ. ΤΕΤΑΡΤΗ, τῆς ἀλειψάσης τόν Κύριον μύρῳ † Μ. ΠΕΜΠΤΗ, ὁ Μυστικός Δεῖπνος † Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, τά Ἅγια Πάθη τοῦ Κυρίου † Μ. ΣΑΒΒΑΤΟΝ, ἡ εἰς Ἅδου κάθοδος τοῦ Κυρίου - 44 -
Ἡμερ. 3 10 17 24
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Ἀπριλίου
Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Ἑβρ. δ´ 14-ε´ 6 Μάρκ. η´ 34- θ´ 1 γ´ Ἐβρ. στ´ 13-20 Μάρκ. θ´ 17-31 δ´ Ἑβρ. θ΄ 11-14 Μάρκ. ι΄ 32-45 πλ. α´ Φιλιπ. δ΄ 4-9 Ἰωάν. ιβ´ 1-18 -
Κρητικό Ἁγιολόγιο Ἀπριλίου
Ἐωθινό ΙΑ´ Α´ Β´ -
3 Ἰωσήφ τοῦ Ὑμνογράφου (886) 7 Γερασίμου τοῦ Βυζαντίου (1770) 14 Θαύματος Ἁγ. Μηνᾶ (1826), Ἡράκλειο, Τρίτη τῆς Διακαινησίμου 20 Ἀθανασίου τοῦ Μετεωρίτου (14ος αἰ.) 22 Ἀνανίου (Χατζη-Ἀνανίας) (1907)
- 45 -
1K 2 Δ 3 Τ 4 Τ 5Π 6Π 7 Σ ✻ 8Κ 9 Δ 10 Τ 11 Τ 12 Π 13 Π 14 Σ ✻ 15 Κ 16 Δ 17 Τ 18 Τ ✻ 19 Π 20 Π 21 Σ 22 Κ 23 Δ 24 Τ 25 Τ ✻ 26 Π 27 Π 28 Σ 29 Κ 30 Δ 31 Τ
ΜΑ Ϊ OΣ 2016
† ΑΓΙΟΝ ΠΑΣΧΑ, ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΚΥΡΙΟΥ † Γεωργίου μεγαλομ., Ἀν. λειψ. Ἀθανασίου μεγ. † Μάρκου ἀπ., Ραφαήλ, Νικολάου καί Εἰρήνης μ. Πελαγίας μ., Ἱλαρίου ὁσ. † Εἰρήνης μεγαλομ., Νεοφύτου, Γαΐου & Γαϊανοῦ μ. † Ζωοδόχου Πηγῆς, Ἰώβ Πολυάθλ. Ἀναμνήσεως τοῦ ἐν οὐρανῷ φανέντος τιμ. Σταυροῦ † ΘΩΜΑ, Ἰωάννου θεολ. & Εὐαγγελιστοῦ, Ἀρσενίου Ἠσαΐου πρ., Χριστοφόρου μ., Ἐπιμάχου μ. Σίμωνος ἀπ. τοῦ Ζηλωτοῦ Μωκίου ἱερομ., Διοσκορίδου μ. Ἐπιφανίου ἐπισκ. Κύπρου, Γερμανοῦ ἀρχιεπ. ΚΠόλεως Γλυκερίας μ., Σεργίου ὁμολ., Παυσικάκου, Συννάδων Ἰσιδώρου μ., Θεράποντος ἱερομ. † ΜΥΡΟΦΟΡΩΝ, Παχωμίου τοῦ μεγ., Βαρβάρου ὁσ. Θεοδώρου ἡγιασμ., Ἀλεξάνδρου Ἱεροσολ., Αὐδᾶ μ. Ἀθανασίου Χριστ/πόλεως Ἀνδρονίκου ἀπ. Πέτρου μ. & τῶν σύν αὐτῷ Πατρικίου ἱερομ. ἐπισκ. Προύσσης & τῶν σύν αὐτῷ Θαλλελαίου μ., Λυδείας Φιλιππισίας † Κωνσταντίνου & Ἑλένης † ΠΑΡΑΛΥΤΟΥ, Βασιλίσκου μ., Μαρκέλλου μ. Μιχαήλ Συννάδων, Μαρίας μυροφ., Σαλωνᾶ μ. Συμεών ὁσ., Μελετίου μ. † Μεσοπεντηκοστῆς, Κελεστίνου μ. Ἀλφαίου ἀπ., Ἀβερκίου & Ἑλένης μ. Ἑλλαδίου ἱερομ., Θεράποντος ἱερομ., Εὐσεβιώτου μ. Εὐτυχοῦς ἱερομ. ἐπισκ. Μελιτινῆς † ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ, Θεοδοσίας μ., Θεοδοσίας ἱερομ. Ἰσαακίου ὁσ., Ναταλίου μ. Ἑρμείου μ., Εὐσεβίου μ. - 46 -
Ἡμερ. 1 8 15 22 29
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Μαΐου
Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Πράξ. α´ 1-8 Ἰωάν. α´ 1-17 Α´ Ἰωάν. α´ 1-7 Ἰωάν. κ´ 19-31 Πράξ. στ´ 1-7 Mάρκ. ιε´ 43-ιστ´ 8 β´ Πράξ. θ´ 32-42 Ἰωάν. ε΄ 1-15 γ´ Πράξ. ια´ 19-30 Ἰωάν. δ΄ 5-42 δ´
Κρητικό Ἁγιολόγιο Μαΐου
Ἐωθινό A´ Δ´ Ε΄ Ζ´
1 Νεομ. Μαρίας Μεθυμοπούλας ἐκ Φουρνῆς (1826) ✻ 8 A´ Κυριακή τοῦ Μαΐου, ἡ Σύναξις Πάντων τῶν ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ διαλαμψάντων Ἁγίων Νεομ. Μάρκου τοῦ Κρητός (1643) 14 Λεοντίου Πατρ. Ἱεροσολύμων (12ος αἰ.) 14 Ἀναμν. ἐπανακομιδῆς Τ. Κάρας Ἁγ. Τίτου (1966) ✻ 15 Νεομ. Γεωργίου καί τῶν σύν αὐτῷ δώδεκα Νεομ. Γέργερης (1828) ✻ 19 Νεομ. Ἰωάννου «Ἀρναουτογιάννη» τοῦ ἐν Φαιστῷ (1845) ✻ 26 Ἀποστόλου Κάρπου (1ος αἰ.)
- 47 -
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 ✻ 25 26 27 28 ✻ 29 30
Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ K Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π
I OY Ν I OΣ 2016
Ἰουστίνου μ. φιλοσόφου, Πύρρου ὁσ. Νικηφόρου ἀρχιεπ. ΚΠόλεως, 38 μ. ἐν Λουτρῷ Λουκιλλιανοῦ, Παύλης & τῶν σύν αὐτοῖς Μητροφάνους ΚΠόλεως, Σοφίας ὁσ. † ΤΥΦΛΟΥ, Δωροθέου ἱερομ. ἐπ., 10 μ. τῶν ἐν Αἰγύπτῳ Ἱλαρίωνος ὁσ. τοῦ νέου (Μ. Δαλμάτων), Ἀττάλου ὁσ. Θεοδώτου Ἀγκύρας, Ζηναΐδος μ. † Ἀποδόσεως ἑορτῆς τοῦ Πάσχα † ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ, Κυρίλλου ἀρχιεπ. Ἀλεξανδρείας Ἀλεξάνδρου & Ἀντωνίνης μ., Τιμοθέου ἱερομ. ἐπισκ. Βαρθολομαίου & Βαρνάβα ἀπ. † ΑΓ. 318 ΠΑΤΕΡΩΝ (Α´Οἰκ. Συν.) Ὀνουφρίου ὁσ. Ἀκυλίνης μ., Ἄννης ὁσ. & υἱοῦ αὐτῆς Ἰωάννου Ἐλισαίου πρ., Μεθοδίου ΚΠόλεως Ἀμώς πρ., Δουλᾶ μ. Τύχωνος ἐπισκ. Ἀμαθοῦντος Κύπρου Ἰσαύρου μ. Μανουήλ, Σαβέλ, Ἰσμαήλ μ. † Ψυχοσάββατον, Λεοντίου μ. & τῶν σύν αὐτῶ † ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ, Ἰούδα ἀπ., Παϊσίου τοῦ μεγ. † ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ, Μεθοδίου ἱερομ. ἐπ. Ἰουλιανοῦ, Ἀφροδισίου μ. Εὐσεβίου ἐπ. Σαμοσάτων, Ζήνωνος & Ζηνᾶ μ. Ἀγριππίνης μ., Ἀριστοκλέους, Δημητρίου, Ἀθανασίου μ. † Γενεθλίου πρ. Προδρόμου & Βαπτιστοῦ Ἰωάννου Φεβρωνίας ὁσιομ., Ὀρεντίου μ. & τῶν σύν αὐτῷ † Α´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ (ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ) Σαμψών Ξενοδόχου ὁσ., Ἀνέκτου μ. Ἀνακ. λειψ. Κύρου, Ἰωάννου Ἀναργ. † ΠΕΤΡΟΥ & ΠΑΥΛΟΥ πρωτοκ. ἀποστόλων † Συνάξεως τῶν δώδεκα Ἀποστόλων - 48 -
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Ἰουνίου
Ἡμερ. Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Ἐωθινό 5 Πράξ. ιστ΄ 16-34 Ἰωάν. θ΄ 1-38 πλ.α´ Η´ 12 Πράξ. κ´ 16-18, 28-36 Ἰωάν. ιζ´1-13 πλ. β´ Ι´ 19 Πράξ. β´ 1-11 Ἰωάν. ζ´ 37-52, η´ 12 26 Ἑβρ. ια´ 33-ιβ´2 Ματθ.ι´32-33,37-38,ιθ´27-30 πλ.δ´ Α΄
Κρητικό Ἁγιολόγιο Ἰουνίου
15 Σάββα τοῦ διά Χριστόν Σαλοῦ (14ος αἰ.) 23 Νεομ. Ἐπισκόπων Κρήτης καί τῶν σύν αὐτοῖς (18211822) ✻ 25 Μεθοδίου τοῦ ἐν Νυβρίτῳ Γορτύνης (17ος-18ος αἰ.) 27 Κυρίλλου Λουκάρεως Πατρ. Ἀλεξανδρείας & Κων/πόλεως (1623) 28 Σεργίου τοῦ Μαγίστρου (9ος αἰ.) ✻ 29 Ἁγ. Ἀπ. Παύλου (1ος αἰ.)
- 49 -
1Π 2 Σ ✻ 3Κ ✻ 4 Δ 5Τ 6Τ 7Π 8Π ✻ 9 Σ ✻ 10 Κ 11 Δ 12 Τ 13 Τ ✻ 14 Π 15 Π 16 Σ ✻ 17 Κ 18 Δ 19 Τ 20 Τ 21 Π 22 Π 23 Σ 24 Κ ✻ 25 Δ 26 Τ 27 Τ 28 Π 29 Π 30 Σ 31 Κ
I OY ΛI OΣ 2016
† Κοσμᾶ & Δαμιανοῦ τῶν Ἀναργύρων, Βασιλείου ὁσ. Καταθέσεως τιμ. Ἐσθῆτος Θεοτόκου, Κοΐντου μ. † Β´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Ὑακίνθου μ., Ἀνατολίου ΚΠόλεως Κυπρίλλας, Ἀρόας, Λουκίας μ., Ἀσκληπιάδος θαυματ. Ἀθανασίου τοῦ ἐν Ἄθῳ Σισώη ὁσ. τοῦ μεγ., Λουκίας μ. & τῶν σύν αὐτῇ † Κυριακῆς μ., Θωμᾶ ὁσ. τοῦ ἐν Μαλεῷ Προκοπίου μεγαλομ., Θεοδοσίας μ., 12 μ. συγκλητικῶν Παγκρατίου ἱερομ., Ἀνδρέα & Πρόβου μ. † Γ´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, ἐν Ἀρμενίᾳ 45 μ., Βιάνορος μ. † Εὐφημίας μεγαλομ., Κινδέου μ., Λέοντος ὁσ. Πρόκλου & Ἱλαρίου μ., Μιχαὴλ ὁσ. Συν. Ἀρχ. Γαβριήλ, Στεφάνου ὁσ. Ἀκύλα ἀπ., Ἰούστου μ., Ὀνησίμου ὁσ., Ἰωσήφ Θεσσαλονίκης Κηρύκου & Ἰουλίττης μ., Λολλιανοῦ μ., Ἀβουδίμου μ. Ἀθηνογένους ἱερομ. ἐπισκ., Φαύστου μ., Ἀντιόχου μ. † ΑΓ. ΠΑΤΕΡΩΝ (Δ´ Οἰκ. Σύν), Μαρίνης μεγαλομ. Αἰμιλιανοῦ μ., Παύλου, Θέης & Οὐαλεντίνης μ. Μακρίνης ὁσ., Δίου ὁσ. † πρ. Ἠλιοῦ τοῦ θεσβίτου Ἰωάννου & Συμεών Σαλοῦ, Ἀκακίου ἐν τῷ Ἑπτασκάλῳ μ. Μαρίας Μαγδαληνῆς μυροφ., Μαρκέλλης ὁσιομ. Φωκᾶ ἱερομ., Ἄννης ὁσ., Ἰεζεκιήλ πρ. Ε´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Χριστίνης μεγαλομ., Ὑμεναίου μ. Κοιμήσεως ἁγ. Ἄννης, 165 Πατέρων Ε´ Οἰκ. Συνόδου † Παρασκευῆς ὁσιομ. † Παντελεήμονος μεγαλομ. Προχόρου, Νικάνορος, Τίμωνος καὶ Παρμενᾶ διακ. & ἀπ. Καλλινίκου & Θεοδότης μ. καί τῶν τέκνων αὐτῆς Σίλα, Σιλουανοῦ, Ἐπαινετοῦ, Ἀνδρονίκου ἀπ. † ΣΤ´ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Εὐδοκίμου δικαίου - 50 -
Ἡμερ. 3 10 17 24 31
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Ἰουλίου Ἀπόστολος Ρωμ. β´10-16 Ρωμ. ε΄ 1-10 Τίτ. γ΄ 8-15 Ρωμ. ι´1-10 Ρωμ. ιβ´6-14
Εὐαγγέλιο Ματθ. δ΄ 18-23 Ματθ. στ´ 22-33 Ματθ. ε΄ 14-19 Ματθ. η´ 28-θ´ 1 Ματθ. θ´ 1-8
Ἦχος α´ β´ γ´ δ´ πλ. α´
Κρητικό Ἁγιολόγιο Ἰουλίου
Ἐωθινό Β´ Γ´ Δ´ Ε´ ΣΤ´
2 Συνάξ. Εἰκ. Παναγίας Ὀρφανῆς Ἱ. Μ. Ἀγκαράθου ✻ 3 Α´ Κυριακή τοῦ Ἰουλίου, ἡ Σύναξις Πάντων τῶν ἐν Κρήτῃ διαλαμψάντων Ἁγίων ✻ 4 Ἀνδρέου Κρήτης (740) 5 Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου (10ος αἰ.) ✻ 9 Κυρίλλου Ἐπισκόπου Γορτύνης (304) 9 Μεθοδίου Ἐπισκ. Λάμπης (1793) ✻ 10 Παρθενίου & Εὐμενίου τῶν ἐν Κουδουμᾷ (1905 καί 1920) 12 Γερασίμου & Ἀκακίου Ν. Ἀσκητῶν (18ος αἰ.) ✻ 14 Νέου Ἱερομ. Πέτρου Γορτύνης (4 αἰ.) ✻ 14 Ἀρσενίου Ἁγιοφαραγγίτου (14ος αἰ.) 14 4 Νεομ. ἐν Μελισσουργείῳ Κισάμου (1681) ✻ 17 Μαρτυρίου Ἐπισκόπου Γορτύνης (451) ✻ 25 Θεοδώρου Ἐπισκόπου Γορτύνης (553)
- 51 -
1 2 3 4 5 6 7 ✻8 9 10 11 12 13 14 15 16 ✻ 17 18 19 20 ✻ 21 22 ✻ 23 24 ✻ 25 26 27 ✻ 28 29 30 31
Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ
ΑΥ Γ ΟΥ ΣΤOΣ 2016
Προόδου τιμ. Σταυροῦ, τῶν 7 Μακκαβαίων Ἀνακ. λειψ. Ἁγ. Στεφάνου Δαλμάτου, Φαύστου & Ἰσαακίου ὁσ. Τῶν ἐν Ἐφέσῳ 7 παίδων, ἀνακ. λειψ. Εὐδοκίας ὁσ. Καττιδίου & Καττιδιανοῦ μ., Νόννας † ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ † Ζ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Δομετίου ὁσιομ., Νικάνορος ὁσ. Θεοδώρου ἡγουμένου Ὀρόβων Ματθίου ἀπ., 10 μ. Ψόη ὁσ. Λαυρεντίου ἀρχιδ., Ξύστου Ρώμης Εὔπλου μεγαλομ., Νεοφύτου μ., Πασσαρίωνος ὁσ. Φωτίου & Ἀνικήτου μ., Κάστωρος & Παλάμωνος ὁσ. Μεταθέσεως λειψ. Μαξίμου ὁμολ., Ξένης μ. † Η ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Μιχαίου πρ., Μαρκέλλου ἱερομ. † ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ Διομήδους μ., Χαιρήμωνος ὁσ. Μύρωνος μ., Στράτωνος μ. Φλώρου & Λαύρου μ., τῆς τῶν πενήτων πληθύος μ. Ἀνδρέου στρατηλ., Τιμοθέου, Ἀγαπίου & Θέκλης μ. Σαμουήλ πρ., Λουκίου μ., 37 μ. τῶν ἐν Βιζύῃ Θράκης † Θ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Θαδδαίου ἀπ., Βάσσης, Θεογνίου Ἀγαθονίκου μ. & τῶν σύν αὐτῷ, Ἀνθούσης μ. Ἀποδόσεως κοιμ. Θεοτ., Εἰρηναίου Εὐτυχοῦς μ., Τατίωνος μ. Μνήμης ἐπανόδου λειψ. ἀπ. Βαρθολομαίου, Μηνᾶ Ἀδριανοῦ, Ναταλίας μ. & τῶν σύν αὐτοῖς † Φανουρίου μ., Ποιμένος ὁσ., Λιβερίου πάππα Ῥώμης † Ι΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Μωσέως τοῦ Αἰθίοπος † Ἀποτομῆς κεφαλῆς Ἰωάννου Βαπτ., Καλλινίκου μ. Ἀλεξάνδρου, Ἰωάννου, Παύλου ἐπ. Καταθέσως τιμ. Ζώνης Θεοτόκου - 52 -
Ἡμερ. 7 14 21 28
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Αὐγούστου
Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ρωμ. ιε΄ 1-7 Ματθ. θ΄ 27-35 Α´ Κορ. α´ 10-17 Ματθ. ιδ´ 14-22 Α´ Κορ. γ´ 9-17 Ματθ. ιδ΄ 22-34 Α´Κορ. δ´ 9-16 Ματθ. ιζ´ 14-23
Ἦχος πλ.β´ βαρύς πλ. δ´ α´
Κρητικό Ἁγιολόγιο Αὐγούστου
Ἐωθινό Ζ´ Η´ Θ´ Ι´
7 Ἰωσήφ Γεροντογιάννη ἐν Καψᾷ Σητείας (1874) ✻ 8 Μύρωνος Ἐπισκόπου Γορτύνης (4ος αἰ.) 8 Σάβ. μετά τήν 6ην Aὐγούστου, Συν. Εἰκ. Γαλακτοτροφούσης Ἱ. Μ. Ἀγκαράθου 12 Τῶν 12 Μαρτύρων Στρατιωτῶν ✻ 17 Εὐτυχίου, Εὐτυχιανοῦ & Κασσιανῆς ἐν τῇ Ἱ. Μ. Ὁδηγητρίας Μεσαρᾶς (9ος αἰ.) 17 Νεομ. Μανουήλ & Ἰωάννου τῶν ἐκ Σφακίων (1792,1811) Κυριακή μετά τήν 15ην Αὐγούστου 18 Ματθαίου ἐκ Γερακαρίου Ἀμαρίου (1697) ✻ 21 Τῶν ἐκ Mουλίων Γορτύνης τριῶν Νεομ. (1867), Κυριακή μετά τήν 15ην Αὐγούστου 21 Ἀθανασίου Πατελάρου Πατρ. ΚΠόλεως, ἐξ Ἀξοῦ Mυλοποτάμου (1654) ✻ 23 Χαραλάμπους τοῦ ἐν Καλυβιανῇ (1788) ✻ 25 Ἀπ. Τίτου, Α΄ Ἐπισκόπ. Κρήτης (1ος αἰ.) ✻ 28 Πρώτη Kυριακή μετά τήν 25ην Αὐγούστου, τῆς Συνάξεως τῶν Ἀπ. Παύλου & Τίτου 31 Καταθέσεως τιμ. Ζώνης Θεοτόκου
- 53 -
1 2 3 4 5 6 7 8 ✻ 9 10 11 12 13 14 15 ✻ 16 17 ✻ 18 19 ✻ 20 21 22 23 24 25 26 ✻ 27 ✻ 28 29 30
Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π
ΣΕΠΤΕΜΒPI OΣ 2016
† Ἀρχή τῆς Ἰνδίκτου, Συμεών στυλ., Μάρθας ὁσ. Μάμαντος μ., Ἰωάννου νηστευτοῦ πατρ. ΚΠόλεως Ἀνθίμου ἱερομ., Θεοκτίστου ὁσ., Ζήνωνος μ. † ΙΑ΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ, Βαβύλα ἱερομ. & τῶν σύν αὐτῷ Ζαχαρίου πρ., Ἀβδαίου μ., Μεδίμνου μ. Τοῦ ἐν Χώναις θαύματος Ἀρχ. Μιχαήλ Σώζοντος μ., Εὐόδου & Ὀνησιφόρου ἀπ. † Γενεθλίου Θεοτόκου † Ἰωακείμ & Ἄννης, 200 Πατέρων Γ´ Οἰκ. Συνόδου Μηνοδώρας, Μητροδώρας, Νυμφοδώρας μ. † ΠΡΟ ΤΗΣ ΥΨΩΣΕΩΣ, Θεοδώρας ὁσ., Εὐφροσύνου Αὐτονόμου ἱερομ., Κουρνούτου ἱερομ. ἐπισκ., Ἰκονίου Κορνηλίου ἑκατόνταρχου † ΥΨΩΣΕΩΣ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ † Νικήτα μεγαλ., Πορφυρίου τοῦ ἀπὸ μίμων Εὐφημίας μεγαλ., Μελιτινῆς μ. Σοφίας, Πίστεως, Ἐλπίδος, Ἀγάπης μ., Ἀγαθοκλείας μ. † ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΥΨΩΣΙΝ, Σοφίας & Εἰρήνης μ. Τροφίμου, Σαββατίου & Δορυμέδοντος μ. Εὐσταθίου μεγαλ. Κοδράτου ἀπ., Ἰωνᾶ πρ., Ἰωνᾶ Σαββαΐτου Φωκᾶ ἱερομ., Φωκᾶ τοῦ κηπουροῦ, Ἰσαάκ, Μαρτίνου μ. † Συλλήψεως Προδρόμου, Ἀνδρέου μ. ἐν Ἀφρικῇ Θέκλης ἰσαπ., Κοπρίου ὁσ., Παναγίας μυρτιδ. † Α΄ ΛΟΥΚΑ, Εὐφροσύνης ὁσ., Παύλου μ. † Μεταστάσεως Ἰωάννου τοῦ θεολόγου Καλλιστράτου μ., Ἐπιχάρεως μ. Χαρίτωνος ὁσ. ὁμολ., Βαρούχ πρ. Κυριακοῦ Ἀναχωρητοῦ, 150 μ. τῶν ἐν Παλαιστίνῃ Γρηγορίου ἱερομ., ἐπ. Ἀρμενίας, Ῥιψιμίας μ. - 54 -
Ἡμερ. 4 11 18 25
✻ ✻ ✻ ✻ ✻ ✻
1 2 4 9 11 15 16 18 20 20 24 25 27 28
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Σεπτεμβρίου Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Α΄ Κορ. θ΄ 2-12 Ματθ. ιη´ 23-35 Γαλ. στ´ 11-18 Ἰωάν. γ´ 13-17 Γαλ. β΄ 16-20 Μάρκ. η΄ 34- θ΄ 1 Β´ Κορ. α´ 21- β´4 Λουκ. ε´ 1-11
Ἦχος β´ γ´ δ´ πλ.α´
Κρητικό Ἁγιολόγιο Σεπτεμβρίου
Ἐωθινό ΙΑ´ Α´ Β´ Γ´
Νικολάου τοῦ Κουρταλιώτου (17ος αἰ.) Κοσμᾶ τοῦ Ἐρημίτου (658) Ἀνθίμου τοῦ νέου Ἀσκητοῦ (1781) Ἰκονίου Ἐπισκόπου Γορτύνης (431) Συν. Εἰκ. Θεοτ. Μυριοκεφάλων Ρεθύμνης Νεομ. Ἰωάννου τοῦ ἐκ Σφακίων (1811) Βασιλείου, Ἐπισκόπου Γορτύνης (760) Εὐμενίου, Ἐπισκόπου Γορτύνης (7ος αἰ.) Ἰωάννου τοῦ Ξένου ἐκ Σίβα Μεσαρᾶς (1027) Ἱλαρίωνος, ἐξ Ἡρακλείου (1804) Συν. Θεοτόκου Ἱ. Μ. Παληανῆς Εὑρέσεως Ἱ. Εἰκ. Εὐαγγελιστρίας ἐν Μοχῷ Ἀποστ. Ἀριστάρχου καί Ζηνᾶ (1ος αἰ.) Τῶν ἐν τῇ Ἱ. Μονῇ Καλυβιανῆς Ὁσιομαρτ. καί Ὁσίων
- 55 -
1 ✻ 2 3 4 5 6 7 ✻ 8 9 10 ✻ 11 12 ✻ 13 14 15 ✻ 16 17 ✻ 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 ✻ 30 31
Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ
ΟΚΤΩΒPI OΣ 2016
Ἀνανίου ἀπ., Ρωμανοῦ μελωδοῦ, Μιχαήλ ἐκ Ζώβης & 36 μ. † Β΄ ΛΟΥΚΑ, Κυπριανοῦ ἱερομ. & Ἰουστίνης † Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου, Ῥουστικοῦ, Ἐλευθερίου μ. Ἱεροθέου Ἀθηνῶν, Πέτρου ἱερομ. Χαριτίνης μ., Μαμέλχθης μ. † Θωμᾶ ἀπ., Ἐρωτηΐδος μ. Σεργίου & Βάκχου μ., Ἰουλιανοῦ πρεσβ. Πελαγίας ὁσ., Πελαγίας παρθ., Ταϊσίας τῆς πόρνης † Γ΄ ΛΟΥΚΑ, Ἰακώβου ἀπ. τοῦ Ἀλφαίου Εὐλαμπίου μ. & τῶν σύν αὐτῷ 200 μ., Εὐλαμπίας μ. 350 Πατ. Ζ´ Οἰκ. Συν., Φιλίππου ἀπ. Πρόβου, Ταράχου, Ἀνδρονίκου μ., Συμεών Ν. Θεολ. Κάρπου μ. & τῶν σύν αὐτῷ, Φλωρεντίου μ. Ναζαρίου μ. & τῶν σύν αὐτῷ, Κοσμᾶ μελωδοῦ Λουκιανοῦ πρεσβ., Σαββίνου ἐπισκ. ὁσ., Βάρσου ἐπισκ. † Δ΄ ΛΟΥΚΑ, Λογγίνου ἑκατοντάρχου, Λεοντίου μ. Ὠσηέ πρ., Ἀνδρέου τοῦ ἐν Κρίσει † Λουκᾶ Εὐαγγελιστοῦ, Ἰουλιανοῦ ὁσ. ἐν τῷ Εὐφράτῃ Ἰωήλ πρ., Οὐάρου μ. & τῶν σὺν αὐτῷ Ἀρτεμίου μεγαλ., Γερασ. Κεφαλ, Ἐβόρηδος μ. Ἱλαρίωνος ὁσ. τοῦ μεγ., Γαΐου, Δασίου & Ζωτικοῦ μ. Ἀβερκίου Ἱεραπόλεως ἰσαπ., τῶν ἐν Ἐφέσῳ 7 παίδων † ΣΤ΄ ΛΟΥΚΑ, Ἰακώβου ἀπ., Ἰγνατίου πατρ. ΚΠόλεως Ἀρέθα μεγαλ. καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, Σεβαστιανῆς μ. Μαρκιανοῦ & Μαρτυρίου νοταρίων † Δημητρίου μεγαλομ. Νέστορος μ., Ἐρωτηΐδος μ., Κυριακοῦ ΚΠόλεως † Ἁγίας σκέπης Θεοτόκου, Τερεντίου μ. Ἀναστασίας τῆς Ρωμαίας, Ἀβραμίου ὁσ. & Μαρίας † Ε΄ ΛΟΥΚΑ, Ζηνοβίου & Ζηνοβίας μ., Μαρκιανοῦ ἐπ. Στάχυος, Ἀπελλοῦ, Ἀμπλία, Οὐρβανοῦ, Ναρκίσσου - 56 -
Ἡμερ. 2 9 16 23 30
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Ὀκτωβρίου
Ἀπόστολος Β΄ Κορ. δ΄ 6-15 Β΄ Κορ. στ΄ 1-10 Τίτ. γ´ 8-15 Γαλ. α´ 11-19 Β΄ Κορ. ια΄ 31-ιβ´9
Εὐαγγέλιο Λουκ. στ΄ 31-36 Λουκ. ζ΄ 11-16 Λουκ. η΄ 5-15 Λουκ. η´ 27-39 Λουκ. ιστ´ 19-31
Ἦχος πλ.β´ βαρύς πλ.δ´ α´ β´
Κρητικό Ἁγιολόγιο Ὀκτωβρίου
Ἐωθινό Δ´ Ε´ ΣΤ´ Ζ´ Η´
✻ 2 Παύλου Ἐπισκόπου Γορτύνης (4ος αἰ.), Πρώτη Κυριακή τοῦ Ὀκτωβρίου 3 Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου (1ος αἰ.) 7 Ἰωάννου Ἐρημίτου καί 98 Πατέρων (1632) ✻ 8 Φιλίππου Ἐπισκόπου Γορτύνης (2ος αἰ.) 10 Πινυτοῦ, Ἐπισκόπου Κνωσοῦ (2ος αἰ.) ✻ 11 Ἠλία Ἐπισκόπου Γορτύνης, Ἰωάννου Ἐπισκόπου Ἀρκαδίας (787) ✻ 13 Μελετίου Πηγᾶ Πατρ. Ἀλεξανδρείας (1601) ✻ 16 Ἁγ. Κρητῶν Πατέρων Οἰκ. Συνόδων, Α´ Κυριακή μετά τήν μνήμη τῶν Ἁγ. Πατέρων τῆς Ζ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου) 17 Ἀνδρέου τοῦ ἐν Κρίσει (767) ✻ 18 Λουκᾶ Εὐαγγελιστοῦ (1ος αἰ.) ✻ 18 Ἰσιδώρου ἱερομ. καί τῶν τέκνων αὐτοῦ Γεωργίου καί Εἰρήνης ἐν Βαλῇ Μεσαρᾶς (17ος αἰ.) 20 Γερασίμου τοῦ ἐν Κεφαλληνίᾳ (1579) 20 Ἀνδρονίκου τοῦ Κρητός (8ος αἰ.) 28 4 Νεομαρτύρων τῶν ἐν Ρεθύμνῃ (1824) ✻ 30 Ἀποστ. Ἀρτεμᾶ (1ος αἰ.)
- 57 -
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 ✻ 26 ✻ 27 28 29 30
Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ
N OEMBPI OΣ 2016
Κοσμᾶ & Δαμιανοῦ Ἀναργ. Ἀκινδύνου μ. & τῶν σύν αὐτῷ Ἀκεψιμᾶ μ. & τῶν σύν αὐτῷ, ἀνακ. λειψ. ἁγ. Γεωργίου Ἰωαννικίου ὁσ. τοῦ μεγάλ., Νικάνδρου ἐπισκ. Γαλακτίωνος & Ἐπιστήμης μ., Ἑρμᾶ ἀπ. † Ζ΄ ΛΟΥΚΑ, Παύλου ἀρχ. ΚΠόλεως Τῶν ἐν Μελιτινῇ 33 μ., Λαζάρου ὁσ. Τῶν Ταξιαρχῶν Μιχαήλ & Γαβριήλ † Νεκταρίου Αἰγίνης, Ὀνησιφόρου μ. Ὀλυμπᾶ & τῶν σύν αὐτῷ ἐκ τῶν 70 ἀπ., Ὀρέστου μ. † Μηνᾶ μεγαλ., Βίκτωρος μ., Βικεντίου διακ. μ. Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος, Νείλου ὁσ., Μαρτίνου ἐπ. † Η΄ ΛΟΥΚΑ, Ἰωάννου Χρυσοστόμου ἀρχιεπ. ΚΠόλεως Φιλίππου ἀπ., Κωνσταντίνου νεομ. τοῦ Ὑδραίου Γουρία, Σαμωνᾶ & Ἀβίβου ὁμολ. μ. † Ματθαίου ἀπ. & Εὐαγγελιστοῦ Γρηγορίου Νεοκαισ., Λαζάρου τοῦ Ζωγράφου ὁσ. ὁμολ. Πλάτωνος μεγαλ., Ρωμανοῦ μ., Ῥωμανοῦ τοῦ παλαιστ. Ἀβδιοῦ πρ., Βαρλαάμ μ., Ἄζη μ., 150 στρατιωτῶν μ. † Θ΄ ΛΟΥΚΑ, Γρηγορίου Δεκαπολίτου ὁσ. † Εἰσοδίων Θεοτόκου Φιλήμονος & τῶν σύν αὐτῷ ἐκ τῶν 70 ἀπ. Ἀμφιλοχίου ἐπ. Ἰκονίου, Γρηγορίου ἐπ. Κλήμεντος Ρώμης, Καρίωνος ὁσ., Ἑρμογένους ἐπισκ. † Αἰκατερίνης μεγαλ. & τῶν σύν αὐτῇ 150 Ῥητόρων μ. † Στυλιανοῦ Παφλαγόνος, Ἀλυπίου ὁσ., Ἀκακίου ὁσ. † ΙΓ΄ ΛΟΥΚΑ, Ἰακώβου μεγαλ. τοῦ Πέρσου Στεφάνου τοῦ Νέου ὁσ. ὁμολ., Εἰρηνάρχου μ. Παραμόνου μ. & τῶν σύν αὐτῷ 370 μ. † Ἀνδρέου ἀπ. τοῦ πρωτοκλήτου, Φρουμεντίου ἐπ. - 58 -
Ἡμερ. 6 13 20 27
11 22 ✻ 26 ✻ 27
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Νοεμβρίου Ἀπόστολος Γαλ. α´ 11-19 Ἑβρ. ζ´ 26-η´2 Γαλ. στ´ 11-18 Ἐφεσ. β´ 4-10
Εὐαγγέλιο Λουκ. η´ 41-56 Λουκ. ι´ 25-37 Λουκ. ιβ´ 16-21 Λουκ. ιη´ 18-27
Ἦχος γ´ δ´ πλ.α´ πλ.β´
Κρητικό Ἁγιολόγιο Νοεμβρίου
Ἐωθινό Θ´ Ι´ ΙΑ´ Α´
Μηνᾶ Πολιούχου Ἡρακλείου (4ος αἰ.) Ἀνθίμου ὁμολογητοῦ Προέδρου Κρήτης (1371) Νίκωνος τοῦ «Μετανοεῖτε» (10ος αἰ.) Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου & Γερασίμου Εὐβοέως (13ος-14ος αἰ.)
- 59 -
1 2 3 4 5 6 7 ✻ 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 ✻ 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ Κ Δ Τ Τ Π Π Σ
ΔEKEMBPI OΣ 2016
Ναούμ πρ., Φιλαρέτου ὁσ, τοῦ ἐλεήμονος, Ἀνανίου μ. Ἀββακούμ πρ., Ἰωάννου ἐρημίτου, Μυρόπης μ. Σοφονίου πρ., Θεοδώρου Ἀλεξαν., Θεοδούλου ὁσ. † Ι΄ ΛΟΥΚΑ, Βαρβάρας μεγαλ., Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ † Σάββα ὁσ. τοῦ ἡγιασμ., Ἀναστασίου μ., Διογένους μ. † Νικολάου ἀρχιεπ. Μύρων τῆς Λυκίας Ἀμβροσίου ἐπ. Μεδιολάνων, Ἀθηνοδώρου μ. Παταπίου ὁσ. Σωσθένους & τῶν σύν αὐτῷ ἐκ τῶν 70 ἀπ. Συλλήψεως ἁγ. Ἄννης, Ἄννης πρ., Στεφάνου ὁσ. Μηνᾶ τοῦ καλλικελάδου Ἑρμογένους & Εὐγράφου μ. † ΙΑ΄ ΛΟΥΚΑ, (Προπατόρων) Δανιήλ & Λουκᾶ ὁσ. † Σπυρίδωνος θαυματ., Ἀλεξάνδρου Ἰεροσολύμων Εὐστρατίου, Αὐξεντίου, Εὐγενίου, Ὀρέστου μ. Θύρσου, Λευκίου, Καλλινίκου μ. † Ἐλευθερίου ἱερομάρ., Ἀνθίας, Κορέμμωνος μ. Ἀγγαίου πρ., Μαρίνου μ., Πρόμου & Ἱλαρίωνος μ. 3 Παίδων & Δανιήλ πρ., Διονυσίου ἀρχιεπ. Αἰγίνης † ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ, Σεβαστιανοῦ μ. Βονιφατίου μ., Ἠλία, Πρόβου, Ἄρεως μ. Πολυεύκτου μ. Ἰγνατίου τοῦ θεοφ., Φιλογονίου ἐπ. ὁσ., Ἀντιοχείας Ἰουλιανῆς & σύν αὐτῇ 500 μ. Ἀναστασίας Φαρμακολυτρίας, Χρυσογόνου μ. Παύλου ἀρχ. Νεοκαισ., Ναούμ φωτιστοῦ Βουλγαρίας Εὐγενίας ὁσιοπαρθ., Φιλίππου μ. πατρός αὐτῆς † ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ † Συνάξεως Θεοτόκου, Εὐθυμίου ὁμολ. ἐπισκ. Σάρδεων † Στεφάνου πρωτομ., Θεοδώρου τοῦ Γραπτοῦ Τῶν ἐν Νικομηδείᾳ δισμυρίων μ. Τῶν 14.000 νηπίων ὑπό Ἡρώδου ἀναιρεθέντων Ἀνυσίας μ., Θεοδώρας ὁσ., Φιλεταίρου μ., Λέοντος ὁσ. Μελάνης ὁσ. τῆς Ρωμαίας, Ζωτικοῦ μ. πρεσβ. - 60 -
Ἡμερ. 4 11 18 25
✻ 8 11 ✻ 23 30
Ἀναγνώσματα Κυριακῶν Δεκεμβρίου
Ἀπόστολος Εὐαγγέλιο Ἦχος Ἐωθινό Γαλ. γ´ 23-δ´5 Λουκ. ιγ´ 10-17 βαρύς Β´ Κολ. γ΄ 4-11 Λουκ. ιδ´ 16-24, Μ. κβ´14πλ. δ´ Γ´ Ἑβρ. ια΄ 9-10, 32-40 Ματθ. α´ 1-25 α´ Δ´ Γαλ. δ´ 4-7 Ματθ. β΄ 1-12 -
Κρητικό Ἁγιολόγιο Δεκεμβρίου
Ἀποστόλου Ἀπολλώ (1ος αἰ.) Νικηφόρου τοῦ Φωκᾶ (966) Δέκα Μαρτύρων, ἐν Γορτύνῃ (250) Γεδεών Νεομ. τοῦ Καρακαλληνοῦ (1818)
- 61 -
EKKΛHΣIA KPHTHΣ Ἡ ἐν Κρήτῃ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἀπαρτιζομένη ἐκ τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς καί τῶν Ἱ. Μητροπόλεων Κρήτης, εἶναι ἡμιαυτόνομος, ἔχουσα τήν κανονικήν ἐξάρτησιν αὐτῆς ἐκ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης ἀνωτάτη διοικητική ἀρχή εἶναι ἡ ἐν Ἡρακλείῳ Ἱ. Ἐπαρχιακή Σύνοδος Κρήτης”. (Ἄρθρα 1 καί 2, τοῦ Ν. 4149/1961, «Περί καταστατικοῦ Νόμου τῆς ἐν Κρήτῃ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», (Φ.Ε.Κ. 41/16-3-1961, τ. Α)
Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος Ἐκκλησίας Κρήτης † Ὁ Κρήτης Ε ἰ ρ η ν α ῖ ο ς, Πρόεδρος † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μ α κ ά ρ ι ο ς † Ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου Ε ὐ γ έ ν ι ο ς † Ὁ Κυδωνίας καί Ἀποκορώνου Δ α μ α σ κ η ν ό ς † Ὁ Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων Ε ἰ ρ η ν α ῖ ο ς † Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας Ε ὐ γ έ ν ι ο ς † Ὁ Πέτρας καί Χερρονήσου ... † Ὁ Κισάμου καί Σελίνου Ἀ μ φ ι λ ό χ ι ο ς † ὉἈρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί ΒιάννουἈ ν δ ρ έ α ς Ἀρχιγραμματεύς: Ἀρχιμ. Κύριλλος Διαμαντάκης Ὑπογραμματεύς: Ἀρχιμ. Πρόδρομος Ξενάκης Κωδικογράφος: Ἀρχιμ. Νήφων Βασιλάκης Ἱστοσελίδα Ἱ. Συνόδου: http://ekklisiakritis.com - 62 -
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ
Τοπικό Ἁγιολόγιο Ἅγ. Ἀπόστολοι: Κάρπος 26 Μαΐου, Παῦλος 29 Ἰουνίου, Τίτος 25 Αὐγούστου, Ἀρίσταρχος καί Ζηνᾶς 27 Σεπτεμβρίου, Λουκᾶς Εὐαγγελιστής 18 Ὀκτωβρίου, Ἀρτεμᾶς 30 Ὀκτωβρίου, Ἀπολλώς 8 Δεκεμβρίου. Ἅγ. Ἐπίσκοποι: Ἀνδρέας Γορτύνης, Ἀρχιεπ. Κρήτης, ὑμνῳδός 4 Ἰουλίου, Κύριλλος Γορτύνης, ἱερομάρτυς 9 Ἰουλίου, Μαρτύριος Γορτύνης μετά τῶν Πατέρων τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου, Πέτρος Γορτύνης, νέος ἱερομάρτυς 14 Ἰουλίου, Θεόδωρος Γορτύνης 25 Ἰουλίου, Μύρων Γορτύνης 8 Αὐγούστου, Εὐτύχιος Γορτύνης 17 Αὐγούστου, Ἰκόνιος Γορτύνης 9 Σεπτεμβρίου, Βασίλειος Γορτύνης 16 Σεπτεμβρίου, Εὐμένιος Γορτύνης 18 Σεπτεμβρίου, Παῦλος Γορτύνης Α΄ Κυριακή Ὀκτωβρίου, Φίλιππος Γορτύνης 8 Ὀκτωβρίου, Ἠλίας Γορτύνης καί Ἰωάννης Ἀρκαδίας μετά τῶν Πατέρων τῆς Δ΄ Οἰκ. Συνόδου, Μελέτιος Πηγᾶς πατριάρχης Ἀλεξανδρείας 13 Ὀκτωβρίου. Ἅγ. Μάρτυρες: Ἅγιοι Δέκα 23 Δεκεμβρίου. Ἅγ. Νεομάρτυρες: Γεώργιος καί οἱ σύν αὐτῷ δώδεκα νεομ. Γέργερης Κυριακή τῶν Μυροφόρων, Ἰωάννης «Ἀρναουτογιάννης» ὁ ἐν Φαιστῷ 19 Μαΐου, Τρεῖς νεομάρτυρες Ἀπόστολος, Ζαχαρίας καί Δημήτριος ἐξ Ἄνω Μουλίων Κυριακή μετά τήν 15ην Αὐγούστου, Ἰσίδωρος ἱερομάρτυς καί τέκνα αὐτοῦ Βαλῆ Μεσαρᾶς 18 Ὀκτωβρίου. - 63 -
Ἅγ. Ὁσιομάρτυρες: Εὐτυχιανός 17 Αὐγούστου. Ὅσιοι: Μάξιμος ὁμολογητής 21 Ἰανουαρίου, Μεθόδιος Νυβρίτου 25 Ἰουνίου, Παρθένιος καί Εὐμένιος Κουδουμᾶ 10 Ἰουλίου, Ἀρσένιος Ἁγιοφαραγγίτης 14 Ἰουλίου, Κασσιανή 17 Αὐγούστου, Χαράλαμπος Καλυβιανῆς 23 Αὐγούστου, Ἰωάννης Ξένος ἐκ Σίββα Μεσαρᾶς 20 Σεπτεμβρίου, ὁσιομ. καί ὅσιοι Καλυβιανῆς 28 Σεπτεμβρίου, Νίκων «Μετανοεῖτε» 26 Νοεμβρίου, Γρηγόριος Σιναΐτης καί ὁ μαθητής αὐτοῦ Γεράσιμος Εὐβοεύς 27 Νοεμβρίου. Α´ Κυριακή Μαΐου, ἡ Σύναξις πάντων τῶν ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ διαλαμψάντων Ἁγίων.
Διοίκηση Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, κ. Μακάριος. Ἕδρα Μοῖρες, Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες, τηλ. 2892022824 & 6977474750, φάξ 2892023483, ἠλεκτρονική διεύθυνση info@imga.gr Πρωτοσύγκελλος: Ἀρχιμ. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου Ἰωακείμ Καρανδινός, τηλ. 6937327880 & 6973981584. Γραφεῖα, τηλ. 2892022208, φάξ 2892024804. Ὑπάλληλοι: κ. κ. Ἰωάν. Σκαρπαθιωτάκης, Κων. Ρουκουνάκης, Βασ. Κυπριωτάκης.
Συμβούλια 1) Μητροπολιτικό Συμβούλιο. Πρόεδρος, ὁ Σεβ. Μητροπ. κ. Μακάριος. Μέλη: π. Γεώρ. Γαργουλάκης, π. Γεώρ. Ραπτάκης, ἡ κ. Ἐλευθ. Παπαδοπούλου, ἐκπρόσ. Α΄ Δ.Ο.Υ., ἡ Δικηγόρος, κ. Ὀρ. Πολιτάκη καί ὁ Ἐκκλ. Σύμβουλος, κ. Κων. Καμπουράκης. Γραμμ., Ἀρχιμ. Ἰωακείμ Καρανδινός. 2) Πολιτιστικό Κέντρο - Ἐπικοινωνιακό καί Μορφω- 64 -
τικό Ἵδρυμα. (Φ.Ε.Κ. 3255/30-12-2011, τ.β) Δ. Σ.: Πρόεδρος, ὁ Σεβ. Μητροπ. κ. Μακάριος. Ἀντιπρόεδρος, κ. Χαράλ. Στρατιδάκης, Γραμμ.-Ταμίας, κ. Κων. Ρουκουνάκης. Μέλη: κ. κ., Ροδ. Χουστουλάκης, Κων. Πετρόπουλος. Διευθυντής, π. Νικόλ. Κοκολάκης, τηλ. 6977177531. 3) Τοπικό Τ.Π.Ο.Ε.Κ.Ε.
Ἐπισκοπικό Δικαστήριο Πρόεδρος, Ὁ Σεβ. Μητροπ. κ. Μακάριος. Μέλη: Ἀρχιμ. Νεκτ. Πατεράκης καί Αἰδεσ. Ἀνδρ. Μετοχιανάκης. Γραμμ., Ἀρχιμ. Ἰωακείμ Καρανδινός.
Ἐνορίες Ἱερᾶς Μητροπόλεως Α΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια
Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Ἰωάννης Χαλκιαδάκης, τηλ. 2892024247 & 6944656445. 1. Μοῖρες - Ἱ. Μητροπ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892023800. Ἐφημ: Ἰωάν. Φραγκάκης, τηλ. 2894031707 & 6977694647. Βασ. Κοκαράκης, τηλ. 2892024544 & 6974704636. Διακ: Ἐμμ. Καργάκης, τηλ. 6977451773. 2. Μοῖρες - Ἱ. Καθεδ. Ν. Ἁγ. Νεκταρίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892022432. Ἐφημ: Νικ. Ρουκουνάκης, τηλ. 2892022830 & 6973024107. Μιχ. Ψαρουδάκης, τηλ. 6977781877. Διακ: Δημ. Κρουσταλάκης, τηλ. 6978696142. 3. Μοῖρες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ραφαήλ. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892024159. Ἐφημ: Νεκτ. Χουστουλάκης, τηλ. 2892023340 & 6988119688. 4. Μοῖρες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Κωνσταντίνου. Ἐφημ: Γεώργ. Μαραγκάκης, τηλ. 6980430083. - 65 -
5. Ἀληθινή - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892041156. Ἐφημ: Ἐμμ. Ντελιδάκης, τηλ. 2892041175. 6. Ἀντισκάρι - Ἱ Ν. Μεταμ. Σωτῆρος. Ἐφημ: Δημ. Τσαβολάκης, τηλ. 6986825360. 7. Βρέλης - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀντωνίου. Ἐφημ: Νεκτ. Πατεράκης, τηλ. 2892022162. 8. Γαλιά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892071648. Ἐφημ: Ζαχ. Μακρυδάκης, τηλ. 2892024064 & 6937208382, Ζαχ. Κοκαράκης, τηλ. 2892051248 & 6972581793. 9. Καλαμάκι - Ἱ. Ν. Προφ. Ἠλιού. Ἐφημ:... 10. Καμηλάρι - Ἱ. Ν. Μετ. Σωτῆρος. Ἐφημ: Μιχ. Ρουσάκης, τηλ. 2892051881 & 6944761827. 11. Καπαριανά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892024641. Ἐφημ: Ἰωάν. Χαλκιαδάκης, τηλ. 2892024247 & 6944656445. 12. Καστέλλι Καιν. - Ἱ. Ν. Ἁγ. Μαρίνης. Ἐφημ: Ἀντ. Χαλκιαδάκης, τηλ. 2892024217 & 6973480855. 13. Κουσέ - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἄννης. Ἐφημ: Γεώργ. Καδιανάκης, τηλ. 2892042465 & 6947080505. 14. Μάταλα- Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Ἐμμ. Τσατσάκης, τηλ. 6973275773. 15. Πέρι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφημ: Ἐμμ. Φραγκιουδάκης, τηλ. 2892025173 & 6974797991. 16. Πετροκεφάλι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Πνεύματος. Ἐφημ: Ἰωάν. Ρουκουνάκης, τηλ. 2892024851 & 6974166418. 17. Πηγαϊδάκια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ. Ἄμισθος: Νικ. Ξυλούρης, τηλ. 6947774040. 18. Πιτσίδια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ: Γεώργ. Σφακάκης, τηλ. 2892045315 & 6937601770. - 66 -
19. Πόμπια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ: Στυλ. Σμαραγδάκης, τηλ. 2892041281 & 6932725001. 20. Σίβας - Ἱ. Ν. Τιμ. Προδρόμου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892042774. Ἐφημ: Ἀντ. Χριστουλάκης, τηλ. 6977887246.
Β΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια
Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Γεώργιος Μαθιουδάκης, τηλ. 2892091318. 1. Ἁγ. Ἰωάννης - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφημ: Θεοφύλ. Πεδιαδιτάκης, τηλ. 2810257356 & 6938226364. 2. Βῶροι - Ἱ. Ν. Εἰσ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Μιχ. Τζαγκαράκης, τηλ. 2892043317 & 6973956786. 3. Γρηγοριά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ: Ἐμμ. Κυριακάκης, τηλ. 2892043076 & 6932381080. 4. Καλοχωραφίτης - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφημ:... 5. Κισσοί - Ἱ. Ν. Ἁγ. Αἰκατερίνης. Ἐφημ: Ἐμμ. Μπαριτάκης, τηλ. 2892043121 & 6932425561. 6. Κλῆμα - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Γεώργ. Ζαχαριουδάκης, τηλ. 6976322035. 7. Λαγολιό - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Κων. Πατενταλάκης, τηλ. 6984396566. 8. Μαγαρικάρι - Ἱ. Ν. Ταξιαρχῶν. Ἐφημ: Μιχ. Ρουσσάκης, τηλ. 6974541343. 9. Κόκ. Πύργος - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφημ: Μιχ. Ματαλλιωτάκης, τηλ. 6974458192. 10. Σκούρβουλα - Ἱ. Ν. Ὑπ. Σωτῆρος. Ἐφημ: Γεώργ. Πουλινάκης, τηλ. 2892043382 & 6932478924. 11. Τυμπάκι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Τίτου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892052295. Ἐφημ: Γεώργ. Ντισπυράκης, τηλ. - 67 -
6977435087. Γεώργ. Ἀθανασάκης, Ἄμισθος Ἐφημέριος, τηλ. 2892052643. 12. Τυμπάκι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Αἰκατερίνης. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892053133. Ἐφημ: Εὐάγ. Μηλολιδάκης, τηλ. 2892051151 & 6944867609. Γεώργ. Τσιπέλης, τηλ. 2892024167 & 6976478349. 13. Τυμπάκι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Πνεύματος. Ἐφημ: Γεώργ. Παπουτσάκης, τηλ. 2892052619 & 6937299318. 14. Φανερωμένη - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Γεώργ. Μαθιουδάκης, τηλ. 2892091318.
Γ΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια
Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Γεώργιος Ραπτάκης, τηλ. 2892024249 & 6977003061. 1. Ἁγ. Δέκα - Ἱ. Ν. Ἁγ. Δέκα. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892031808. Ἐφημ: Γεώργ. Ραπτάκης, τηλ. 2892024249 & 6977003061. Διάκ: Ἀρσέν. Προκοπάκης, τηλ. 6972449950. 2. Ἁγ. Κύριλλος - Ἱ. Ν. Ἁγ. Κυρίλλου. Ἐφημ: Μιχ. Τυράκης, τηλ. 2892094137 & 6977594632. 3. Ἀμπελοῦζος - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892031251. Ἐφημ: Ἐμμ. Κανακαράκης, τηλ. 2892023948 & 6945246848. 4. Ἀπεσωκάρι - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ:... 5. Βαγιωνιά - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Ἐμμ. Παπαδάκης, τηλ. 2893034096 & 6934067541. 6. Βαλῆ - Ἱ. Ν. Ἁγ. Δημητρίου. Ἐφημ: Ἀντ. Δουλγεράκης, τηλ. 2892031295 & 6932619437. 7. Βασ. Ἀνώγεια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Τριάδος. Ἐφημ: Ἀνδρ. Μετοχιανάκης, τηλ. 2892071129 & 6979015291. 8. Βασιλική - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφημ: - 68 -
Γεώργ. Γιαχνάκης, τηλ. 2892071652 & 6972453181. 9. Βουρβουλίτης - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφημ: Δημ. Φορτετσανάκης, τηλ. 2810871361 & 6936640169. 10. Γκαγκάλες - Ἱ. Ν. Μετ. Σωτῆρος. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892031029. Ἐφημ: Νικ. Νινιράκης, τηλ. 2894023035 & 6972200362. 11. Κανδήλα - Ἱ. Ν. Γεν. Θεοτόκου. Ἐφημ: Παρθ. Βουλγαράκης, τηλ. 2892042364 & 6977887483. 12. Καπετανιανά - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ:... 13. Κρότος - Ἱ. Ν. Ἁγ. Δημητρίου. Ἐφημ: Ἐλευθ. Λαμπράκης, τηλ. 2892094274 & 6974407783. 14. Λέντας - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου Θεολόγου. Ἐφημ: Μακ. Σπυριδάκης, τηλ. 2893041324 & 6974852023. 15. Λούκια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικήτα. Ἐφημ: Ἰωάν. Ρουκουνάκης τηλ. 6981824514. 16. Μητρόπολις - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2892031030. Ἐφημ: Γρηγ. Πεδιαδιτάκης, τηλ. 2810257356 & 6936434066. 17. Μιαμοῦ - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ: Ἐμμ. Μηναδάκης, τηλ. 6988578756. 18. Πλάτανος - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ι. Ν. 28920 71529. Ἐφημ: Νεκτ. Γουρλεμάκης, τηλ. 2892024277 & 6932607116. 19. Πλώρα - Ἱ. Ν. Μετ. Σωτῆρος. Ἐφημ: Δημ. Παπαδομανωλάκης, τηλ. 6934400067. Διάκ: Γαβρ. Χατζηδάκης, τηλ. 2892097453. 20. Στάβιες - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Ἰωάν. Φουντουλάκης, τηλ. 2893034054 & 6972694368. 21. Φλαθιάκες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Πάντων. Ἐφημ: Νεκτ. Γκίνος, τηλ. 2892097400 & 6944972064. 22. Φουρνοφάραγγο - Ἱ. Ν. Μετ. Σωτῆρος. Ἐφημ: - 69 -
Γεώργ. Δασκαλάκης, τηλ. 6974180814. 23. Χουστουλιανά - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Νικ. Τζαγκαράκης, τηλ. 6982950933.
Δ΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια
Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Γεώργιος Γαργουλάκης, τηλ. 2893022628, 6977221648. 1. Ἀποῒνι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Παρασκευῆς. Ἐφημ: Ἐμμ. Δασκαλάκης, τηλ. 2893041372 & 6972718894. 2. Ἀσήμι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Παρασκευῆς. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893031381. Ἐφημ: Μιχ. Παπαδάκης, τηλ. 289250637 & 6978194312. 3. Ἀτσιπάδες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Αἰκατερίνης. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893031370. Ἐφημ: Γεώργ. Σταυρουλάκης, τηλ. 2893031763 & 6947480764. 4. Διονύσι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Διονυσίου. Ἐφημ: Γεώρ. Μπαμπιωνιτάκης, τηλ. 6977988188. 5. Δωράκι - Ἱ. Ν. Ταξιαρχῶν. Ἐφημ: Γεώργ. Μαραβελάκης, τηλ. 2810214341 & 6974758694. 6. Ἐθιά - Ἱ. Ν. Γεν. Θεοτόκου. Ἐφημ: Θεολ. Μαράκης, τηλ. 2893041324 & 6976372698. 7. Κεφαλάδω - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ: Εὐτυχ. Σηφάκης, τηλ. 2892042364 & 6938658406. 8. Λιγόρτυνος - Ἱ. Ν. Ἁγ. Χαραλάμπους. Ἐφημ: Παντελ. Παξιμαδᾶς, τηλ. 2893022451 & 6946419447. 9. Λοῦρες - Ἱ. Ν. Τιμ. Σταυροῦ. Ἐφημ: Μιχ. Τσατσάκης, τηλ. 6982786031. 10. Μεσοχωριό - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφημ: Γεώργ. Γοραντωνάκης, τηλ. 2893022997 & 6978170854. 11. Μοριάς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Χριστοφόρου. Ἐφημ: Γεώργ. Μπαριτάκης. - 70 -
12. Μουρνιά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Μάμαντος. Ἐφημ: Νεόφ. Καρύδης, τηλ. 6975619261. 13. Παναγιά Μονοφ. - Ἱ. Ν. Γεν. Θεοτόκου. Ἐφημ: Νικ. Χριστοφοράκης, τηλ. 2893041811 & 6974122912. 14. Παρανύμφοι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀνδρέου. Ἐφημ: Γεώργ. Βακωνάκης, τηλ. 2893023266 & 6976419500. 15. Πλακιώτισσα - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀναστασίας. Ἐφημ: Ἐλευθ. Μπικάκης, τηλ. 2893022548 & 6973815407. 16. Πραιτόρια - Ἱ. Ν. Ταξιαρχῶν. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893022243. Ἐφημ: Στυλ. Ἀνδριανάκης, τηλ. 6972694991. 17. Πρινιᾶς Μονοφ. - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου.Ἐφημ: Ἰωάν. Ζουριδάκης, τηλ. 6998467184. 18. Πύργος Μονοφ. - Ἱ. Ν. Ἁγ. Εἰρήνης. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893023418. Ἐφημ: Χαράλ. Παπαδόπουλος, τηλ. 2893023507 & 6975853535. Ἰωάν. Σαριδάκης, τηλ. 2893022277 & 6986734149. 19. Ροτάσι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893023195. Ἐφημ: Μιχ. Βελεγράκης, τηλ. 2893022071 & 6972051021. 20. Στέρνες - Ἱ. Ν. Εἰσ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Ἰωάν. Σκουλᾶς, τηλ. 6972411160. 21. Στόλοι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀποστόλων. Ἐφημ: Νικόλ. Ἀνδρεαδάκης, τηλ. 6977626506. 22. Σωκαρᾶς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893031337. Ἐφημ: Χαράλ. Κοπανάκης, τηλ. 2893022005 & 6974106929. 23. Τεφέλι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Τηλ. Ι.Ν. 2893051534. Ἐφημ: Ἰωάν. Μπρίμης, τηλ. 2893051044 & 6972223931. - 71 -
24. Τρεῖς Ἐκκλησίες. - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Γεώργ. Βακωνάκης, τηλ. 6974751719. 25. Χάρακας - Ἱ. Ν. Ἁγ. Παντελεήμονος. Τηλ. Ἱ. Ν. 2893023400. Ἐφημ: Γεώργ. Γαργουλάκης, τηλ. 2893022628 & 6977221648, Νεκτ. Τριανταφυλλάκης, τηλ. 2893023235 & 6974121686.
Ε΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια
Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Ἰωάννης Χασουράκης, τηλ. 2894023429 & 6978157184. 1. Ἁγ. Βαρβάρα - Ἱ. Ν. Ἁγ. Βαρβάρας. Ἐφημ: Ἡρακ. Δραμουντάνης, τηλ. 2894022751 & 6946479642. Νικόλ. Κοκολάκης, τηλ. 2894023376 & 6977177531. 2. Ἁγ. Θωμᾶς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Θωμᾶ. Ἐφημ: Παν. Δούλης, τηλ. 2894022520. 3. Δούλι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφημ: Φαν. Τσαφαντάκης, τηλ. 2811113415 & 6946404583. 4. Ἴνια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ: Γεώργ. Κρητικόπουλος, τηλ. 6978147015. 5. Καστέλλι Μονοφ. - Ἱ. Ν. Ἁγ. Δημητρίου. Ἐφημ: Γαβρ. Μπιγικάκης, τηλ. 6974390599. 6. Λαράνι - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Βασ. Ρουμελιώτης, τηλ. 6984394338. 7. Μεγ. Βρύση - Ἱ. Ν. Ἁγ. Κων/νου. Ἐφημ: Νικ. Τσακαλάκης, τηλ. 2894022023 & 6979681323. 8. Μελιδοχώρι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφημ: Ἰγνάτ. Χουστουλάκης, τηλ. 6993853180. 9. Ἄ. Μούλια - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀποστόλων. Τηλ. Ἱ. Ν. 2894023439. Ἐφημ: Ἰωάν. Χασουράκης, τηλ. 2894023429 & 6978157184. - 72 -
10. Πρεβελιανά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἀθανασίου. Ἐφημ: Γεώργ. Καλλέργης, τηλ. 2894023253 & 6945409440. 11. Πρινιᾶς Μαλεβ. - Ἱ Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ: Μιχ. Τζουανάκης, τηλ. 2894022055 & 6971554922. 12. Χαράκι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ: Παρθ. Καντάρας, τηλ. 6942650630.
ΣΤ΄ Ἀρχιερατική Περιφέρεια
Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος: π. Λέανδρος Σταματάκης, τηλ. 2894031550 & 6937214084. 1. Ἀπομαρμᾶς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφημ: Ἰωακ. Καρανδινός, τηλ. 6973981584. 2. Βορίζια - Ἱ. Ν. Εὐαγγ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Ἰωάν. Γιαννουλάκης, τηλ. 6977157725. 3. Γέργερη - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2894041456. Ἐφημ: Σταῦρ. Ξημεράκης, τηλ. 6974024759, Μιχ. Τσακαλάκης, τηλ. 6972774559. 4. Ἄ. Ζαρός - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Τηλ. Ἱ. Ν. 2894031370. Ἐφημ: Λέανδ. Σταματάκης, τηλ. 2894031550 & 6937214084. Μιχ. Ἀλπαντάκης, τηλ. 2894031425 & 6973370631. 5. Κ. Ζαρός - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Ἰωάν. Χαραλαμπάκης, τηλ. 2892023297 & 6974547885. 6. Καμάρες - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Νεκτ. Χατζάκης, τηλ. 2892052688 & 6944434526. 7. Καρδαμιανά - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφημ: Μιχ. Τσακαλάκης, τηλ. 2810256570 & 6971897928. 8. Μάκρες - Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου. Ἐφημ: Δημ. Χρονάκης, τηλ. 2892024251. 9. Μορόνι - Ἱ. Ν. Ἁγ. Αἰκατερίνης. Ἐφημ: Μιχ. Παπαηλιάκης, τηλ. 2892024254 & 6981822936. - 73 -
10. Νύβριτος - Ἱ. Ν. Γεν. Θεοτόκου. Ἐφημ: Γεώργ. Παπαδοβασιλάκης, τηλ. 2894031091 & 6983686631. 11. Παναγιά Καιν. - Ἱ. Ν. Κοιμ. Θεοτόκου. Ἐφημ: Χριστοφ. Ἀλεβυζάκης, τηλ. 2894031247 & 6974562624. 12. Πανασός - Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου. Ἐφημ: Νικ. Μαρκουλάκης, τηλ. 2892024003 & 6945957795. 13. Πλουτή - Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου. Ἐφημ: Νικ. Καλαϊτζάκης, τηλ. 2894031910 & 6948825349. 14. Ρουφᾶς - Ἱ. Ν. Ἁγ. Βασιλείου. Ἐφημ: Νεκτ. Σαριδάκης, τηλ. 6936679780. Ἐνοριακοί Ἱ. Ναοί 108. Παρεκκλήσια 75. Ἐξωκκλήσια 760. Ἱ. Ν. Κοιμητηρίων 100. Μοναστ. Ἱ. Ναοί 29. Μισθοδοτ. κληρικοί 117, ἄμισθοι 7.
Ἱερές Μονές
Α) Ἀνδρῷες. 1) Ὁδηγητρίας (Πατριαρχική & Σταυροπηγιακή): Ἡγούμ. Ἀρχιμ. Παρθένιος (μ.5, δόκ.1), τηλ. 2892042364. 2) Βροντησίου: Ἡγούμ. Ἀρχιμ. Χριστοφόρος (μ.2), τηλ. 2894031247. 3) Ἀπεζανῶν: Πρόεδρος Ἐπιτροπῆς Διάκ. Γαβριήλ (μ.4), τηλ. 2892097390. 4) Κουδουμᾶ: Ἡγούμ. Ἀρχιμ. Μακάριος (μ.8), τηλ. 2893041324 & 6974852023. 5) Ἁγ. Νικολάου Ζαροῦ: Ἡγούμ. Ἀρχιμ. Χαρίτων (μ.3), τηλ. 2894031246. 6) Προφ. Ἠλιού Ζαροῦ. Β) Γυναικεῖες. 1) Παναγίας Καλυβιανῆς: Ἡγουμ. Μον. Τιμοθέη (μ.38, δόκ.8), τηλ. 2892022151. Ἱδρύματα Ἱ. Μονῆς: στοργῆς, παιδικῆς προστασίας καί οἶκος εὐγηρίας.
Ἱερά Ἀποστολικά Προσκυνήματα
Ἅγιοι Ἀπόστολοι Παῦλος καί Τίτος, Καλῶν Λιμένων καί Γόρτυνας. - 74 -
Ἱερά Προσκυνήματα
Ἁγίων Δέκα, Ἁγιοφαράγγου, Μαρτσάλου, Ἁγίων Εὐτυχιανῶν, Ἁγίου Φανουρίου Βαλσαμονέρου, Ἱερῶν σπηλαίων Κουδουμᾶ, Ἁγίου Κυρίλλου, Καρδιωτίσσης, Βώρων καί Ἁγίου Θωμᾶ, Ἁγίου Γεωργίου (Φλάνδρας Φαιστοῦ), Ἀποστόλου Παύλου Ἁγίου Ἰωάννου Φαιστοῦ, Ἁγίου Μεθοδίου Νυβρίτου, Ἁγίου Παντελεήμονος Ἀπολύχνου, κ.λ.π.
Πνευματική Διακονία
α) Κήρυγμα, ὁμιλίες: Σεβ. Μητροπολίτης, Ἱεροκήρυκας Ἀρχιμ. Ἀντώνιος Φραγκάκης καί Αἰδεσ. Ἐφημέριοι. β) Ἱ. Ἐξομολόγηση: Ἀπό τούς ἐντεταλμένους πνευματικούς. γ) Ἐνοριακά κέντρα - αἴθουσες: σέ μεγάλες Ἐνορίες. δ) Γραφεῖο Ὀρθοδόξου Μαρτυρίας.
Τράπεζα ρουχισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας Στήν Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, λειτουργεῖ τράπεζα ρουχισμοῦ γιά συνανθρώπους μας πού ἔχουν ἀνάγκη. ➢ Κάνουμε ἔκκληση πρός αὐτούς πού ἔχουν καθαρά εἴδη ρουχισμοῦ, σέ καλή κατάσταση καί δέν τούς εἶναι ἀπαραίτητα νά ἀγαθυνθοῦν καί νά τά δώσουν στήν ἐν λόγῳ Ἐνορία, ἡ ὁποία στή συνέχεια θά τά προωθήσει καταλλήλως. - 75 -
Συσσίτια τῆς Ἐκκλησίας
Εὐχαριστοῦμε: τίς κυρίες πού μαγειρεύουν ἐθελοντικά, ὅσους βοηθοῦν μέ τρόφιμα, χρήματα γιά νά πληρωθεῖ τό ρεῦμα γιά τήν παρασκευή τοῦ φαγητοῦ καί μέ προσφορές γευμάτων ὑπέρ ἀνάπαυσης συγγενικῶν τους προσώπων. ➢ Ἱ. Μητροπ. Ναός Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν Ἀπό τό 2009 μέχρι τίς 31/7/15 διένειμε 14820 μερίδες φαγητοῦ ➢ Ἱ. Ναός Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου Ἀπό τό 2011 μέχρι τίς 31/7/15 διένειμε 7840 μερίδες φαγητοῦ ➢ Ἱ. Ναός Ἁγ. Εἰρήνης Πύργου Μονοφ. Ἀπό τό 2006 μέχρι τίς 31/7/15 διένειμε 32368 μερίδες φαγητοῦ - 76 -
Τράπεζες τροφίμων τῆς Ἐκκλησίας Λειτουργοῦν τράπεζες τροφίμων στό τμῆμα Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως καί στίς Ἐνορίες: Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου, Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, Ἁγ. Βαρβάρας, Ἀσημίου. Τρόφιμα διανέμονται καί ἀπό ἄλλες Ἐνορίες. Ἐπίσης τά Ἐνοριακά Φιλόπτωχα Ταμεῖα συμπαραστέκονται, σέ συνανθρώπους μας πού ἔχουν ἀνάγκη. Κάνουμε ἔκκληση πρός αὐτούς πού θέλουν καί δύνανται νά βοηθήσουν: ➢ Παρακαλοῦμε, ἐπικοινωνῆστε μέ τούς κατά τόπους ἱερεῖς καί ρωτῆστε τί ἀνάγκη ὑπάρχει. Ὁ συντονισμός τῶν κατά καιρούς ἀναγκῶν εἶναι ἀπαραίτητος. ➢ Μποροῦμε νά ξοδέψουμε λιγότερα χρήματα περιττῶν ἐκδηλώσεών μας καί νά τά διαθέσουμε σέ εἴδη πού ἔχουν ἀπόλυτη ἀνάγκη ἐμπερίστατοι συνάνθρωποί μας. - 77 -
Σ ημ ει ώ σ ει ς
- 78 -
Σ ημ ει ώ σ ει ς
- 79 -
Σ ημ ει ώ σ ει ς
- 80 -