1
Περιεχόμενα Προοίμιο
3
Συναξάρι
Ὁ Ἅγιος Ἐλευθέριος
4
Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τό Μέγα Μυστήριον
τοῦ Φώτη Κόντογλου
Ἐκ Φαναρίου…
6 10
Ἡ εἰκόνα τῆς Γεννήσεως τοῦ Κυρίου στήν Ὀρθόδοξη τέχνη τοῦ Νικολάου Ζία
14
Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους
19
Μαζί μέ τούς γονεῖς
22
Πίνα καί δίψα
Τοῦ Χρῆστου Γιανναρᾶ
Ἀναγνωστήριο
26 27
Πολιτιστικό – Πνευματικό Κέντρο
καί Ἐπικοινωνιακό καί Μορφωτικό Ἵδρυμα Ἱ. Μ. Γορτύνης & Ἀρκαδίας
Σταλάγματα Ἁγιότητας
29 31
Τριμηνιαία Ἔκδοση τοῦ Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
Ἐκδότης - ‘Υπεύθυνος ὕλης: π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος (6975 853535)
Ἔτος 3ο Τεῦχος 12ο
Μέλη Συντακτικῆς Ἐπιτροπῆς Περιοδικοῦ: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης (6974 106929) π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος Στυλιανή Καλεντάκη, Ἀρχαιολόγος - Φιλόλογος
————————-
————————-
Ἐκδίδεται τῇ προνοίᾳ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου ————————-
Ἰδιοκτήτης: Τμήμα Ἐκδόσεων Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ.Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
————————-
————————-
Ἐπιμέλεια κειμένων: ∆ημήτριος ∆ασκαλάκης, Φιλόλογος - Ἱεροψάλτης Στυλιανή Καλεντάκη, Ἀρχαιολόγος - Φιλόλογος ————————-
Ἐκδόσεις: «ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ»
Τό Περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν. Προαιρετικές οἰκονομικές εἰσφορές. ∆ιεύθυνση: Ἁγ. Γεωργίου 16, 70400 Μοίρες, Ἠρακλείου Κρήτης, Τηλ.: 28920 22208 - Fax: 28920 24804 2
Προοίμιο Γιατί ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἦλθε στή γῆ ὡς ἄνθρωπος; Στήν ἐρώτηση «Γιατί ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ νά ἐμφανιστεῖ στή γῆ μέ ἀνθρώπινο σῶμα καί ὄχι μέ ἄλλη μορφή;» ὁ σοφός ἅγιος Ἀθανάσιος ἔδωσε τήν ἀκόλουθη ἀπάντηση: «Ἄν ρωτοῦν γιατί δέν ἐμφανίστηκε μέ κάποια ἄλλη, καλύτερη, μορφή δημιουργίας, λ,χ. ὡς ἥλιος ἤ φεγγάρι ἤ ἄστρο ἤ φωτιά ἤ ἄνεμος – ἀλλά ἁπλῶς ὡς ἄνθρωπος, ἄς μάθουν ὅτι ὁ Κύριος δέν ἦλθε γιά νά προβάλει τόν ἑαυτό Του, ἀλλά γιά νά θεραπεύσει καί νά διδάξει τούς πάσχοντες. Ἄν ἐρχόταν στόν κόσμο ἀποκαλύπτοντας τόν ἑαυτό Του γιά νά καταπλήξει ὅσους τόν ἔβλεπαν, τοῦτο θά σήμαινε ὅτι ἦρθε στόν κόσμο γιά νά προβληθεῖ. Ἤταν ὅμως ἀπαραίτητο γιά τόν Θεραπευτή καί ∆ιδάσκαλο ὄχι μόνον νά ἔλθει στόν κόσμο, ἀλλά καί νά τόν ὑπηρετήσει πρός ὄφελος ὅλων τῶν πασχόντων καί ν᾽ ἀποκαλύψει τόν ἑαυτό Του κατά τρόπο, πού ἡ ἀποκάλυψη αὐτή νά ἦταν ὑποφερτή ἀπό τούς πάσχοντες. Οὔτε ἕνα πλάσμα τῆς κτιστῆς δημιουργίας δέν ἐξέπεσε στά μάτια τοῦ Θεοῦ, ἐκτός ἀπό τόν ἄνθρωπο – οὔτε ὁ ἥλιος, οὔτε τό φεγγάρι, οὔτε τά ἄστρα, οὔτε τό νερό, οὔτε ὁ ἄνεμος πρόδωσαν τό ∆ημιουργό τους. Ἀπεναντίας ὅλα τά πλάσματά Του, γνωρίζοντας τό ∆ημιουργό καί Βασιλέα τους, τό Θεό Λόγο, παρέμειναν ὅπως Ἐκεῖνος τά εἶχε δημιουργήσει. Μόνον τά ἀνθρώπινα πλάσματα ξεχώρισαν ἑαυτούς ἀπό τό καλό καί ἀντικατέστησαν τήν ἀλήθεια μέ τό ψεῦδος· καί τήν τιμή καί δόξα πού ἀνήκουν στό Θεό, καθώς καί τή γνώση περί Αὐτοῦ, τή μετέθεσαν σέ δαίμονες καί σέ ὁμοιώματα ἀνθρώπων καμωμένα ἀπό πέτρα, δηλαδή σέ εἴδωλα. Συνεπῶς, τί τό ἀπίστευτο ὑπάρχει στό γεγονός ὅτι ὁ Θεός Λόγος ἐμφανίστηκε ὡς ἄνθρωπος στόν κόσμο, γιά νά σώσει τό γένος τῶν ἀνθρώπων;». Πράγματι καί ἐμεῖς τώρα ρωτᾶμε τούς ἀπίστους τοῦ καιροῦ μας: «Μέ ποιά μορφή θά θέλατε νά ἐμφανιστεῖ ὁ Θεός, ἄν ὄχι ὡς ἄνθρωπος;». (Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Ὁ Πρόλογος τῆς Ὀχρίδας, Ἐκδ. ΑΘΩΣ,σ.167).
3
Ὁ ἅγιος Ἐλευθέριος ἅγιος Ἐλευθέριος εἶναι ἀπό τούς πρώτους μάρτυρας τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας. Πατρίδα εἶχε τή Ρώμη. Ὁ πατέρας του ἦταν ὕπατος, ἀνώτατος δηλαδή ἀξιωματοῦχος τοῦ κράτους, καί ἡ μητέρα του, Ἀνθία στό ὄνομα, ἦταν μαθήτρια τοῦ Ἀποστόλου Παύλου. Πολύ νωρίς ἔμεινε ὀρφανός ἀπό πατέρα κι ἡ μητέρα του τόν ἀνάθρεψε μέ πολλή στοργή καί φροντίδα. Τόν παρουσίασε στόν τότε Ἐπίσκοπο τῆς Ρώμης, κοντά στόν ὁποῖο ἔμαθε τά ἱερά γράμματα. Σέ πολύ μικρή ἡλικία ὁ ἅγιος Ἐλευθέριος, γιά τή μεγάλη του ἐπίδοση στά ἐκκλησιαστικά καί τήν ἅλλη του ἀρετή, χειροτονήθηκε Διάκονος, Πρεσβύτερος καί Ἐπίσκοπος. Σέ ἡλικία εἴκοσι ἐτῶν ὁ ἅγιος Ἐ λ ε υ θ έ ρ ι ο ς ἦταν Ἐ π ί σ κ ο π ο ς Ἰλλυρικοῦ, δηλαδή ἐδῶ κοντά σ᾽ ἐμᾶς, στήν Αὐλώνα τῆς Βορείου Ἠπείρου. Ἀπό τότε στήν ἱερή ἐκείνη γῆ ἔπνεε χριστιανικός ἄνεμος κι ἀκουότανε ὁ λόγος τοῦ Εὐαγγελίου. Ἄς μή μᾶς κάνει ἐντύπωση ὅτι
4
ἀπό τόσο μικρή ἡλικία ὁ ἅγιος Ἐλευθέριος ἦταν Ἐπίσκοπος. Ἡ Ἐκκλησία τότε ἀκόμα δέν εἴχε θεσπίσει κανόνες γιά τήν ἡλικία τῶν κληρικῶν, σύμφωνα μέ τούς ὁποίους τώρα οἱ Διάκονοι χειροτονοῦνται μετά τά 25, οἱ Πρεσβύτεροι μετά τά 30 καί οἱ Ἐπίσκοποι μετά τά 35. Ἀλλά γιά τόν ἅγιο Ἐλευθέριο ἔχει ἐφαρμογή ἐκεῖνο πού γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος πρός τόν Τιμόθεο· «μηδείς σου τῆς νεότητος καταφρονείτω», ἄς μή σέ καταφρονεῖ κανένας γιά τή νεαρή σου ἡλικία. Ἀλλά κι ἐκεῖνο, πού διαβάζομε στήν Παλαιά Διαθήκη, ὅτι «γῆρας τίμιον οὐ τό πολυχρόνιον οὐδέ ἀριθμῷ ἐτῶν μεμέτρηται». Ἀξιοσέβαστος δέν εἶναι κανένας μόνο γιά τά χρόνια τῆς ἡλικίας του. Σέ νεαρότατη ἡλικία, ὁ ἅγιος Ἐλευθέριος ἦταν σεμνός καί συνετός, σάν τόν πιό σεβαστό κι ἀξιότιμο γέροντα, καί τερμάτισε τό βίο του μέ σκληρό μαρτυρικό θάνατο. Τί καλύτερο τάχα νά ζηλέψει ἕνας νέος, ἄν εἶναι νά πεθάνει, παρά ἕναν ἀνδρεῖο καί τιμημένο θάνατο; Οἱ ἀρχαῖοι, ὅταν πήγαιναν στή μάχη, τραγουδοῦσαν «Τεθνάναι γάρ καλόν ἑνί προμάχοισι πεσόντα ἀνδρ’ ἀγαθόν…»· εἶναι καλός ὁ θάνατος νά πέσει ὁ γενναῖος στή μάχη. Μά νά πέσει ἕνας νέος γιά τήν πίστη του στό Χριστό, δέν εἶναι ἁπλῶς καλό καί ἡρωϊκό, μά ἀσύγκριτα πολύ περισσότερο, εἶναι ὑπέρτατη θυσία γιά τό ἀπόλυτο ἀγαθό πού εἶναι ὁ Θεός. Ὁ πιστός, πού πέφτει στή μάχη τῆς πίστης, δέν εἶναι ἥρωας· εἶναι μάρτυρας τῆς Ἀνάστασης τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἅγιος Ἐλευθέριος, μέ τό ζῆλο, τήν πραότητα καί τή σοφή
του διδασκαλία, γρήγορα ἔφερε στήν πίστη τοῦ Χριστοῦ μεγάλο πλῆθος ἀνθρώπων τῆς σημερινῆς Βορείου Ἠπείρου. Γι᾽ αὐτό οἱ φανατικοί εἰδωλολάτρες τόν κατάγγειλαν στόν αὐτοκράτορα Ἀδριανό. Ὁ αὐτοκράτορας ἔστειλε στήν Αὐλῶνα ἕνα στρατηγό μέ στρατιῶτες κι ἔφεραν τόν ἅγιο στή Ρώμη. Στό δρόμο πολλοί ἀπό τούς στρατιῶτες, βλέποντας κι ἀκούοντας τόν ἅγιο Ἐλευθέριο, πίστεψαν καί βαπτίσθηκαν. Στή Ρώμη ὁ Ἀδριανός προσπάθησε μέ ὑποσχέσεις νά μεταπείσει τόν ἅγιο, μά ἐκεῖνος τοῦ ἀπάντησε· «Πῶς θά καταδεχθῶ νά προσκυνήσω γιά Θεούς ἀναίσθητα καί ἄψυχα ἀγάλματα; Θαυμάζω πῶς ἐσεῖς, λογικοί ἄνθρωποι, προσκυνᾶτε ξύλινους καί πέτρινους θεούς, καί περιφρονεῖτε τό Δημιουργό τοῦ κόσμου ἀληθινό Θεό!. Δέν χρειάζεται νά διηγηθοῦμε τά μαρτύρια, μέ τά ὁποῖα οἱ δήμιοι βασάνισαν τόν ἅγιο· εἰναι τό ἕνα πιό σκληρό ἀπό τ᾽ ἄλλο, ὅσα μπορεῖ νά σκεφτεῖ καί νά βρεῖ ἡ κακία τῶν ἀνθρώπων. Τόν ξάπλωσαν ἐπάνω σ᾽ ἕνα σιδερένιο κρεβάτι κι ἄναψαν ἀπό κάτω φωτιά, γιά νά τόν ψήσουν. Τόν ἔβαλαν γιά νά τόν βράσουν μέσα σέ πίσσα. Τόν ἔριξαν γιά νά τόν κάψουν μέσα σέ πυρωμένο φοῦρνο. Τόν ἔδεσαν γιά νά τόν σύρουν στό δρόμο ἀγριεμένα ἄλογα. Τόν πέταξαν στά ἄγρια θηρία, γιά νά τόν κατασπαράξουν. Ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ τόν φύλαξε ἀπ᾽ ὅλα, ὥστε καί ἀπό τούς δήμιους, πού τόν βασάνιζαν, πολλοί πίστεψαν στό Χριστό. Στό τέλος ὁ αὐτοκράτορας ἔβγαλε διαταγή νά ἀποκεφαλιστεῖ. Ἔτσι ἔλαβε τό διπλό στεφάνι τῆς νίκης ὁ ἱερέας καί μάρτυρας ἅγιος Ἐλευθέριος. Ἀμήν. __________ Πηγή: (+ Μητροπ. Σερβίων καί Κοζάνης Διονυσίου, Εἰκόνες Ἔμψυχοι, σ.162).
5
Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τὸ Μέγα Μυστήριον Τοῦ Φώτη Κόντογλου
υστήριο ξένον, λέγει ὁ Ὑμνωδός, τὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τὸ νὰ γεννηθεῖ σὰν ἄνθρωπος, ὄχι κανένας Προφήτης, ὄχι κανένας Ἄγγελος, ἀλλά ὁ ἴδιος ὁ Θεός! Ὁ ἄνθρωπος, θὰ μποροῦσε νὰ φθάσει σὲ μία τέτοια πίστη; Οἱ φιλόσοφοι καὶ οἱ ἄλλοι τετραπέρατοι σπουδασμένοι ἤτανε δυνατὸ νὰ παραδεχθοῦν ἕνα τέτοιο πρᾶγμα; Ἀπὸ τὴν κνισάρα
6
τῆς λογικῆς τους δὲν μποροῦσε νὰ περάσει ἢ παραμικρὴ ψευτιά, ὄχι ἕνα τέτοιο τερατολόγημα! Ὁ Πυθαγόρας, ὁ Ἐμπεδοκλῆς κι ἄλλοι τέτοιοι θαυματουργοί, ποὺ ἤτανε καὶ σπουδαῖοι φιλόσοφοι, δὲ μπορέσανε νὰ τοὺς κάνουνε νὰ πιστέψουνε κάποια πράγματα πολὺ πιστευτά, καὶ θὰ πιστεύανε ἕνα τέτοιο τερατολόγημα; Γι᾿ αὐτὸ ὁ Χριστὸς γεννήθηκε ἀνάμεσα σὲ ἁπλοὺς ἀνθρώπους, ἀνάμεσα σὲ ἀπονήρευτους τσοπάνηδες, μέσα σέ μιά σπηλιά, μέσα στὸ παχνί, ποὺ τρώγανε τὰ βόδια. Κανένας δὲν τὸν πῆρε εἴδηση, μέσα σέ ἐκεῖνον τὸν ἀπέραντο κόσμο, ποὺ ἐξουσιάζανε οἱ Ρωμαῖοι, γιὰ τοῦτο εἶχε πεῖ ὁ προφήτης Γεδεών, πὼς θὰ κατέβαινε ἥσυχα στὸν κόσμο, ὅπως κατεβαίνει ἡ δροσιὰ ἀπάνω στὸ μπουμπούκι τοῦ λουλουδιοῦ, «ὡς ὑετὸς ἐπὶ πόκον». Ἀνάμεσα σὲ τόσες μυριάδες νεογέννητα παιδιά, ποιὸς νὰ πάρει εἴδηση τὸ πιὸ πτωχὸ ἀπὸ τὰ πτωχά, ἐκεῖνο πού γεννήθηκε ὄχι σὲ καλύβι, ὄχι σὲ στρούγκα, ἀλλὰ σὲ μία σπηλιά; Καὶ κείνη ξένη, γιατὶ τὴν εἴχανε οἱ τσομπαναρέοι νὰ σταλιάζουνε τὰ πρόβατά τους. Τὸ «ὑπερεξαίσιον καὶ φρικτὸν μυστήριον» τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ ἔγινε τὸν καιρὸ ποὺ βασίλευε ἕνας μοναχὰ αὐτΑοκράτορας ἀπάνω στὴ γῆ, ὁ Αὔγουστος, ὁ ἀνιψιὸς τοῦ Καίσαρα, ὕστερα ἀπὸ μεγάλη ταραχὴ καὶ αἱματοχυσία ἀνάμεσα στὸν Ἀντώνιο ἀπὸ τὴ μία μεριά, καὶ στὸν Βροῦτο καὶ τὸν Κάσσιο ἀπὸ τὴν ἄλλη. Τότε γεννήθηκε κι ὁ ἕνας καὶ μοναχὸς πνευματικὸς βασιλιάς, ὁ Χριστός. Κι᾿ αὐτὸ τὸ λέγει ἡ ποιήτρια Κασσιανὴ στὸ δοξαστικὸ ποὺ σύνθεσε, καὶ ποὺ τὸ ψέλνουνε κατὰ τὸν Ἑσπερινὸ τῶν Χριστουγέννων: «Αὐγούστου μοναρχήσαντος ἐπὶ τῆς γῆς, ἡ πολυαρχία τῶν ἄνθρωπων ἐπαύσατο. Καὶ Σοῦ ἐνανθρωπήσαντος ἐκ τῆς ἁγνῆς ἡ πολυ-
θεΐα τῶν εἰδώλων κατήργηται. Ὑπὸ μίαν βασιλείαν ἐγκόσμιον αἱ πόλεις γεγένηνται. Καὶ εἰς μίαν δεσποτείαν Θεότητος τὰ ἔθνη ἐπίστευσαν...». Τὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ τὴν προφητέψανε οἱ Προφῆτες. Πρῶτος ἀπ᾿ ὅλους τὴν προφήτεψε ὁ πατριάρχης Ἰακώβ, τὴ μέρα ποὺ εὐλόγησε τοὺς δώδεκα υἱούς του, καὶ εἶπε στὸν Ἰούδα «δὲν θὰ λείψει ἄρχοντας ἀπὸ τὸν Ἰούδα μήτε βασιλιὰς ἀπὸ τὸ αἷμα του, ὡς ποὺ νὰ ἔλθει ἐκεῖνος, γιὰ τὸν ὁποῖον εἶναι γραμμένο νὰ βασιλεύει ἀπάν᾿ ἀπ᾿ ὅλους, κι αὐτὸν τὸν περιμένουμε ὅλα τὰ ἔθνη». Ὡς τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκε ὁ Χριστός, οἱ Ἰουδαῖοι, τὸ γένος τοῦ Ἰούδα, εἴχανε ἄρχοντες, δηλαδὴ κριτὲς καὶ ἀρχιερεῖς, ποὺ ἤτανε κ᾿ οἱ πολιτικοὶ ἄρχοντές τους. Ἀλλὰ τότε γιὰ πρώτη φορὰ ἔγινε ἄρχοντας τῆς Ἰουδαίας ὁ Ἡρώδης, ποὺ ἤτανε ἐθνικὸς καὶ ἔβαλε ἀρχιερέα τὸν Ἀνάνιλον «ἀλλογενῆ», ἐνῶ οἱ ἀρχιερεῖς εἴχανε πάντα μητέρα Ἰουδαία. Τελευταῖος Ἰουδαῖος ἀρχιερεὺς στάθηκε ὁ Ὑρκανός. Καὶ οἱ ἄλλοι προφῆτες προφητέψανε τὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, προπάντων ὁ Ἡσαΐας. Τὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ τὴ λένε οἱ ὑμνωδοὶ «τὸ πρὸ αἰώνων ἀπόκρυφον καὶ Ἀγγέλοις ἄγνωστον μυστήριον», κατὰ τὰ λόγια τοῦ Παύλου ποὺ γράφει: «Ἐμοὶ τῷ ἐλαχιστοτέρῳ πάντων τῶν ἁγίων ἐδόθη ἡ χάρις αὕτη ἐν τοῖς ἔθνεσιν εὐαγγελίσασθαι τὸν ἀνεξιχνίαστον πλοῦτον τοῦ Χριστοῦ καὶ φωτίσαι πάντας τίς ἡ οἰκονομία τοῦ μυστηρίου τοῦ ἀποκεκρυμμένου ἀπὸ τῶν αἰώνων ἐν τῷ Θεῷ, τῷ τὰ πάντα κτίσαντι διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἵνα γνωρισθῇ νῦν ταῖς ἀρχαῖς καὶ ταῖς ἐξουσίαις ἐν τοῖς ἐπουρανίοις διὰ τῆς ἐκκλησίας ἡ πολυποίκιλος σοφία τοῦ Θεοῦ» (Ἐφεσ. γ´ 8-10). Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέγει, πὼς αὐτὸ τὸ μυστήριο δὲν τὸ γνωρίζανε καθαρὰ καὶ μὲ σαφήνεια οὔτε οἱ
7
Ἄγγελοι, γι᾿ αὐτὸ ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ μὲ τρόμο τὸ εἶπε στὴν Παναγία. Καὶ στοὺς Κολασσαεῖς γράφοντας ὁ θεόγλωσσος Παῦλος, λέγει: «Τὸ μυστήριον τὸ ἀποκεκρυμμένον ἀπὸ τῶν αἰώνων καὶ ἀπὸ τῶν γενεῶν, νυνὶ ἐφανερώθη τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ, οἷς ἠθέλησεν ὁ Θεὸς γνωρίσαι τὶς ὁ πλοῦτος, τῆς δόξης τοῦ μυστηρίου τούτου ἐν τοῖς ἔθνεσιν, ὃς ἐστὶ Χριστὸς ἐν ἡμῖν ἡ ἐλπὶς τῆς δόξης». Λέγει, πῶς φανερώθηκε αὐτὸ τὸ μυστήριο στοὺς ἁγίους, ποὺ θέλησε ὁ Θεὸς νὰ τὸ μάθουνε, καὶ αὐτοὶ θὰ τὸ διδάσκανε στὰ ἔθνη, στοὺς εἰδωλολάτρες, ποὺ προσκυνούσανε γιὰ θεοὺς πέτρες καὶ ζῶα καὶ διάφορα ἀλλὰ κτίσματα. Ἑξακόσια χρόνια πρὸ Χριστοῦ ὁ βασιλιὰς Ναβουχοδονόσορ εἶδε στὸ ὄνειρό του, πὼς βρέθηκε μπροστά του ἕνα θεόρατο φοβερὸ ἄγαλμα, καμωμένο ἀπὸ χρυσάφι, ἀσῆμι, χάλκωμα, σίδερο καὶ σεντέφι: Κι ἄξαφνα ἕνας βράχος ξεκόλλησε ἀπὸ ἕνα βουνὸ καὶ χτύπησε τὸ ἄγαλμα καὶ τό ῾κανε σκόνη. Καὶ σηκώθηκε ἕνας δυνατὸς ἄνεμος καὶ σκόρπισε τὴ σκόνη, καὶ δὲν ἀπόμεινε τίποτα. Ὁ βράχος ὅμως ποὺ τσάκισε τὸ ἄγαλμα ἔγινε ἕνα μεγάλο βουνό, καὶ σκέπασε ὅλη τη γῆ. Τότε ὁ βασιλιὰς φώναξε τὸν Προφήτη ∆ανιὴλ καὶ ζήτησε νὰ τοῦ ἐξήγησει τὸ ὄνειρο. Κι ὁ ∆ανιὴλ τὸ ἐξήγησε καταλεπτῶς, λέγοντας πὼς τὰ διάφορα μέρη τοῦ ἀγάλματος ἤτανε οἱ διάφορες βασιλεῖες, ποὺ θὰ περνούσανε ἀπὸ τὸν κόσμο ὕστερα ἀπὸ τὸν Ναβουχοδονόσορα καὶ πὼς στὸ τέλος ὁ Θεὸς θὰ ἀναστήσει κάποια βασιλεία ποὺ θὰ καταλύσει ὅλες τὶς βασιλεῖες, ὅπως ὁ βράχος ποὺ εἶχε δεῖ στὸ ἐνύπνιό του ἐξαφάνισε τὸ ἄγαλμα μὲ τὰ πολλὰ συστατικά του: «Καὶ ἐν ταῖς ἡμέραις τῶν βασιλέων ἐκείνων, ἀναστήσει ὁ Θεὸς τοῦ οὐρανοῦ βασιλείαν, ἥτις εἰς τοὺς αἰῶνας οὐ διαφθα-
8
ρήσεται», «κάποιο βασίλειο, λέγει, ποὺ δὲν θὰ καταλυθεῖ ποτὲ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων». Αὐτὴ ἡ βασιλεία ἡ αἰώνια, ἡ ἄφθαρτη, εἶναι ἡ βασιλεία τοῦ Χριστοῦ, ἡ βασιλεία τῆς ἀγάπης στὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων καὶ ἱδρύθηκε μὲ τὴν ἁγία Γέννηση τοῦ Κυρίου ποὺ γιορτάζουμε σήμερα. Καὶ ἐπειδὴ εἶναι τέτοια βασιλεία, γ᾿ αὐτὸ θὰ εἶναι αἰώνια, γὶ αὐτὸ δὲν θὰ χαλάσει ποτέ, ὅπως γίνεται μὲ τὶς ἄλλες ἐπίγειες καὶ ὑλικὲς βασιλεῖες. Ὅπως ὁ βράχος μεγάλωνε κι ἔγινε ὄρος μέγα καὶ σκέπασε τὴ γῆ, ἔτσι καὶ τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου ξαπλώθηκε σ᾿ ὅλη τὴν οἰκουμένη, μὲ τὸ κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων: « Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος αὐτῶν, καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ ῥήματα αὐτῶν». Ὥστε βγῆκε ἀληθινὴ ἡ ἀρχαιότερη προφητεία τοῦ Ἰακώβ, πὼς σὰν πάψει ἡ ἐγκόσμια ἐξουσία τῶν Ἰουδαίων, θὰ ἔρθει στὸν κόσμο ἐκεῖνος ποὺ προορίστηκε, «ἡ προσδοκία τῶν ἐθνῶν». Σημείωσε πὼς οἱ Ἑβραῖοι πιστεύανε πὼς ἡ φυλή τους μονάχα ἦταν βλογημένη, καὶ πὼς ὁ Θεὸς φρόντιζε μονάχα γι᾿ αὐτή, καὶ πὼς οἱ ἄλλοι λαοί, «τὰ ἔθνη», ἦταν καταραμένα καὶ μολυσμένα κι ἀνάξια νὰ δεχτοῦν τὴ φώτιση τοῦ Θεοῦ. Λοιπὸν εἶναι παράξενο νὰ μιλᾶ ἡ προφητεία τοῦ Ἰακὼβ
γιὰ τὰ ἔθνη, γιὰ τοὺς εἰδωλολάτρες θὰ περιμένουν τὸν Μεσσία νὰ τοὺς σώσει καὶ μάλιστα νὰ μὴ λέει κἂν πὼς τὸν ἀναμενόμενο Σωτῆρα τὸν περιμένανε οἱ Ἰουδαῖοι μαζὶ μὲ τὰ ἔθνη, ἀλλὰ νὰ λέει πὼς τὸν περιμένανε μονάχα οἱ ἐθνικοί: «Καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν». Ὅπως κι ἔγινε. Γιατί, τὴ βασιλεία ποὺ ἵδρυσε ὁ Χριστὸς στὸν κόσμο, τὴ θεμελίωσαν μὲν οἱ Ἀπόστολοι, ποὺ ἦταν Ἰουδαῖοι, ἀλλὰ τὴν ξαπλώσανε καὶ τὴν στερεώσανε μὲ τοὺς ἀγῶνες τους καὶ μὲ τὸ αἷμα τους οἱ ἄλλες φυλές, «τὰ ἔθνη». Εἶναι ὁλότελα ἀκατανόητο, γιὰ τὸ πνεῦμα μας, τὸ ὅτι κατέβηκε ὁ Θεὸς ἀνάμεσά μας σὰν ἄνθρωπος συνηθισμένος καὶ μάλιστα σὰν ὁ φτωχότερος ἀπὸ τοὺς
φτωχούς. Αὐτὴ τὴ μακροθυμία μονάχα ἅγιες ψυχὲς εἶναι σὲ θέση νὰ τὴ νιώσουνε ἀληθινά, καὶ νὰ κλάψουνε ἀπὸ κατάνυξη. Κάποιοι, μ᾿ ὅλα αὐτὰ ποὺ εἴπαμε, δὲν θὰ νιώσουμε τίποτα ἀπὸ τὸ Μυστήριο, ποὺ γιορτάζουμε. Σ᾿ αὐτούς, ἐγὼ ὁ τιποτένιος, δὲ μπορῶ νὰ πῶ τίποτα. Μοναχὰ θὰ τοὺς θυμίσω τὰ αὐστηρὰ λόγια ποὺ γράφει στὴν ἐπιστολή του ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής, ὁ ἀγαπημένος μαθητὴς τοῦ Χριστοῦ, κι᾿ ὁ θερμότατος κήρυκας τῆς ἀγάπης: «Πᾶν πνεῦμα, ὃ ὁμολογεῖ Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν σαρκὶ ἐληλυθότα, ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστι. Καὶ πᾶν πνεῦμα, ὃ μὴ ὁμολογεῖ Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν σαρκὶ ἐληλυθότα, ἐκ τοῦ Θεοῦ οὐκ ἐστίν. Οὗτος ἐστὶν ἀντίχριστος».
9
Μύρων Χρυσόστομος: Ὁ Ἅγ. Νικόλαος, ὁ Ἅγ. Βασίλειος καί οἱ παρανοήσεις ταλοί, Τοῦρκοι, Ρῶσοι, ἐσχάτως καί οἱ Ἰρλανδοί ἰσχυρίζονται ὅτι διαθέτουν τά λείψανα τοῦ πιό ἀγαπημένου ἁγίου τῶν παιδιῶν, τοῦ Ἁγίου Νικολάου, τοῦ γνωστοῦ ἀπό τίς ἀμερικανικές ταινίες Σάντα Κλάους, ὁ ὁποῖος στά καθ΄ ἡμᾶς εἶναι Ἅϊ-Βασίλης, γιά νά ταιριάξει μέ τήν ἑλληνική παράδοση. Στή φαντασία τῶν σεναριογράφων τοῦ Χόλιγουντ ὁ Σάντα Κλάους κατοικεῖ στή Λαπωνία μαζί μέ τή γυναῖκα, τά ξωτικά καί τούς ταράνδους του. Τό λείψανο τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ἐπισκόπου Μύρων, φέρεται τήν ἴδια ὥρα νά βρίσκεται διαμελισμένο σέ διάφορα σημεῖα τῆς Εὐρώπης, γεγονός πού ἀπό πολλούς ἀμφισβητεῖται. Ἄν λένε ἀλήθεια, τότε… «ὁ ἅγιος πρέπει νά ἦταν πολύ μεγαλόσωμος γιά νά ἔχουν ὅλοι παντοῦ τά λείψανά του», ὅπως σημειώνει ὁ μετά ἀπό πολλούς αἰῶνες διάδοχός του στόν
Τῆς Μαρίας Ἀντωνιάδου Ἐφημερ. Τό Βῆμα 10
ὁ Μητροπολίτης Μύρων κ. Χρυσόστομος μητροπολιτικό του θρόνο, Μητροπολίτης Μύρων κ. Χρυσόστομος. Σύμφωνα μέ τήν παράδοση, τό σκήνωμα τοῦ ἁγίου βρισκόταν ἐνταφιασμένο στήν κατακόμβη τοῦ καθεδρικοῦ ναοῦ στά Μύρα τῆς
Λυκίας. Τόν 11ο αἰῶνα Ἰταλοί ναυτικοί μετέφεραν τό σκήνωμα τοῦ ἁγίου στό Μπάρι τῆς Ἰταλίας, ἀρχικά στόν Ναό τοῦ Τιμίου Προδρόμου καί ἀργότερα στή βασιλική πού χτίστηκε καί φέρει τό ὄνομά του. Σύμφωνα μέ μία ἄλλη παράδοση, κάποιος Γερμανός καρδινάλιος ἀφαίρεσε τόν βραχίονα τοῦ ἁγίου καί ὅταν ἔξω ἀπό τό Ρίμινι βίωσε μιά σφοδρή θαλασσοταραχή καί κινδύνευσε τό καράβι πού τόν μετέφερε ὑποσχέθηκε νά ἀφήσει τό ἱερό λείψανο ἀμέσως μόλις βρισκόταν σέ στέρεο ἔδαφος. Ὅπερ καί ἐγένετο… Ὁ ἀγαπημένος ἅγιος γιά ὀρθοδόξους καί ρωμαιοκαθολικούς, ἀποτέλεσε ἀντικείμενο λατρείας καί γιά πολλούς βασιλεῖς. Γι᾽ αὐτό καί λέγεται ὅτι μικρά κομμάτια τῶν λειψάνων του διέθεταν οἱ τσάροι τῆς Ρωσίας καί οἱ αὐτοκράτορες τῆς Αὐστροουγγαρίας. Ἀπό τήν ὥρα πού ὁ γνωστός ἀμερικανός σκιτσογράφος Τόμας Νάστ ἔδωσε στόν Ἅγιο Νικόλαο τή μορφή πού ὅλοι γνωρίζουμε καί ὁ Λούις Πράγκ τύπωσε τίς πρῶτες εὐχετήριες κάρτες μέ τή μορφή του ἀλλά μέ πράσινη φορεσιά, ὁ Ἅγιος Νικόλαος, ὡς Σάντα Κλάους πλέον, ἄρχισε τή δεύτερη διαδρομή του στόν κόσμο. Καί ὅταν κατά τή διάρκεια τοῦ μεγάλου οἰκονομικοῦ κράχ τό 1929 ἡ Coca-Cola, ντύνοντάς τον στά κόκκινα, τόν περιέλαβε στίς διαφημίσεις της ἔχοντας τον ἔκτοτε ὡς σῆμα κατατεθέν, ἔγινε ὁριστικά καί
ἀμετάκλητα ὁ ἀγαπημένος τῶν παιδιῶν ὅπου γῆς καί κατέκτησε τίς καρδιές ὅλων. Οἱ ἀντιρρήσεις πού ὑπῆρξαν στήν ἀρχή ἀπεδείχθησαν μάταιες. Καί ἡ κλασσική γαλλική ἀπέχθεια σέ καθετί ἀμερικανόφερτο αὐτή τή φορά δέν ἐπιβεβαιώθηκε. Ἡ «Figaro», στίς 21 Δεκεμβρίου 1946, εἶχε γράψει ὅτι «τά παιδιά τῆς Γαλλίας θά ἀντιληφθοῦν ὅτι ὁ ἅγιος τῶν Χριστουγέννων εἶναι ἀμερικανικό προϊόν καί θά τόν ἐγκαταλείψουν». Ἔκανε λάθος, φυσικά. Ἀπό τό 1983 ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Γέρων Ἐφέσου καί πρώην Μύρων Χρυσόστομος καί ἀργότερα ὁ διάδοχός του καί σημερινός Μητροπολίτης Μύρων κ. Χρυσόστομος καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια γιά νά διασώσουν τόν Ναό πού χτίστηκε στά Μύρα τῆς Λυκίας καί φέρει τό ὄνομα τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Πολλές φορές οἱ τουρκικές ἀρχές προ-
11
κάλεσαν προβλήματα καί ἀπαγόρευσαν τήν τέλεση τῆς Λειτουργίας τήν ἡμέρα τῆς μνήμης του, στίς 6 Δεκεμβρίου, ἐνῶ ταυτόχρονα προσπάθησαν νά δημιουργήσουν εἰδικές τελετές γιά νά προσελκύσουν τουρισμό, γεγονός πού ἔκανε ὁρισμένους στήν Εὐρώπη νά πιστέψουν ὅτι ὁ γεννημένος στά Πάταρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας Ἅγιος Νικόλαος ἦταν Τοῦρκος! Ποῦ βρίσκονται τά λείψανα τοῦ Ἁγίου Νικολάου, Σεβασμιώτατε;
«Λέγεται ὅτι πολλοί καί φημολογεῖται ὅτι ἄλλοι τόσοι διαθέτουν λείψανα τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Τόσοι πολλοί ἰσχυρίζονται ὅτι ἔχουν λείψανα ὥστε θά ἔπρεπε ὁ Ἅγιος Νικόλαος νά ἦταν πολύ μεγαλόσωμος γιά νά ἔχουν ὅλοι παντοῦ λείψανά του. Σύμφωνα μέ αὐτά πού ἔχω ἀκούσει, λείψανα τοῦ Ἁγίου Νικολάου ὑπάρχουν στή Ρωσία, στήν Ἰταλία (στό Μπάρι, στό Πρίντιζι καί στό Ρίμινι), στήν Ἑλλάδα, στήν Τουρκία (στό Μουσεῖο τῆς Ἀττάλειας) καί δέν ξέρω ποῦ ἀλλοῦ ἀκόμη! Τώρα δέ τελευταίως μᾶς βγῆκαν λείψανα καί στήν Ἰρλανδία, κατά μιά πληροφορία τῆς τουρκικῆς ἐφημερίδας “Ηurriyet”. Αὐτό ὅμως γιά τό ὁποῖο εἶμαι ἐγώ βέβαιος εἶναι γιά ὅ,τι διαθέτω». Θά μᾶς πεῖτε τί ὑπάρχει στά δικά σας χέρια;
«Πρόκειται γιά ἕνα ἀρχιερατικό ἐγκόλπιο τοῦ Ἁγίου Νικολάου, δωρεά τοῦ τελευταίου τσάρου τῆς Ρωσίας Νικολάου Β΄ πρός τόν Μητροπολίτη
12
Κρουτίτσκης Μακαριώτατο Νικόλαο, Νεομάρτυρα, ὁ ὁποῖος δολοφονήθηκε ἀπό τούς Μπολσεβίκους στή Μόσχα, πίσω ἀπό τό ὁποῖο βρίσκεται τοποθετημένο μέσα σέ μικρή μεμβράνη μικρό τεμάχιο λειψάνου τοῦ Ἁγίου Νικολάου τό ὁποῖο μοῦ δώρισε ὁ γέροντάς μου μακαριστός Χρυσόστομος, ὅταν μέ χειροτόνησε Ἐπίσκοπο τό 1995. Καί ἕνα ἄλλο μεγαλύτερο τεμάχιο σέ χρυσή λειψανοθήκη ἀπό τό σκευοφυλάκιο τῆς ἄλλοτε Αὐστροουγγρικῆς Αὐτοκρατορίας, δωρεά τό 1995 τοῦ τότε καρδιναλίου Βιέννης, ἔπειτα ἀπό προσπάθεια τοῦ φίλου Σεβασμιώτατου Μητροπολίτη Αὐστρίας κ. Μιχαήλ. Ξέρω ἐπίσης, ὅτι στόν Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου στά Μύρα, βρέθηκε πρίν ἀπό μερικά χρόνια, κατά τή διάρκεια ἀρχαιολογικῆς ἀνασκαφῆς, ἕνα λείψανο πού εὐωδίαζε, ἀλλά δέν ξέρω ποῦ βρίσκεται αὐτή τή στιγμή». Ταυτίζονται ὁ Ἅγιος Νικόλαος, ὁ Ἅγιος Βασίλειος, πού γιορτάζουν τά παιδιά τῶν Ἑλλήνων, καί ὁ Σάντα Κλάους;
«Ὁ Ἅγιος Νικόλαος εἶναι ὁ Ἅγιος Νικόλαος. Γέννημα θρέμμα τῶν Πατάρων καί Ἐπίσκοπος διά βίου Μύρων τῆς Λυκίας, ὁ Θαυματουργός! Ἄλλος εἶναι ὁ Ἅγιος Βασίλειος, πλήν ὅμως καί οἱ δύο μεγάλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Καί οἱ δύο ἔδωσαν ἕνα μεγάλο μέρος τῆς ζωῆς καί τῆς δράσης τους στή φιλανθρωπία, καθένας ἀπό σκοπιᾶς του καί στόν χῶρο εὐθύνης του. Ὁ Σάντα Κλάους εἶναι τῶν Εὐρωπαίων καί τῶν Ἀμερικανῶν, πού συνήθως συγχέουν τά πάντα στόν χῶρο καί στόν χρόνο καί
στήν περίπτωσή μας καί τούς μεγάλους αὐτούς ἁγίους της χριστιανοσύνης». Σχέση μεταξύ Ἁγίου Νικολάου τῶν ὀρθοδόξων καί Σάντα Κλάους τῶν ρωμαιοκαθολικῶν, δηλαδή, δέν ὑπάρχει;
«Καμία, παρά μόνο ἡ συνειδησιακή σύγχυση! Ἄλλωστε o Σάντα Κλάους εἶναι κατασκεύασμα τῆς CocaCola παρά τῶν ρωμαιοκαθολικῶν!». Ἀπό πότε ξεκίνησαν οἱ προσπάθειες γιά νά ἀρχίσει νά ἑορτάζεται ξανά ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου στά Μύρα;
Εἶναι τιμή μου, ἐμένα τόν ἐλάχιστο, νά εἶμαι, ἔστω καί ἀναξίως, διάδοχος ἑνός τόσο φημισμένου καί παγκόσμια τόσο λαοφιλοῦς ἁγίου. Ἀλλά εἶναι καί εὐθύνη γιά τή συνέχεια τῆς ἱστορίας καί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς! Ὄνειρό μου καί σκοπός μου ὁ ἱερός καθεδρικός ναός τοῦ Ἁγίου Νικολάου στά Μύρα νά λειτουργεῖ καί νά ἁγιάζεται εἰς τόν αἰῶνα τόν ἅπαντα! Δέν τοῦ λείπει τίποτε ἄλλο παρά μόνο τό λιβάνισμα! Κάθε ἄλλη πράξη θά τόν ἀδικοῦσε. Γένηκε μόνο γιά νά λειτουργεῖται! Βεβαίως θά πρέπει ἐδῶ νά σημειωθεῖ ὅτι ἐπιβάλλεται νά συμβάλουμε καί ἐμεῖς ἀπό μέρους μας γιά τή διατήρηση τοῦ σπουδαίου τούτου ἱστορικοῦ μνημείου».
«Ἀπό τό 1983 καί μετά, μέ μία διακοπή τά ἔτη 2004 καί 2005. Ἐφέτος μάλιστα ἦταν τόσο μεγάλη ἡ συμμετοχή ὥστε τό προσκύνημα νά μπορεῖ νά χαρακτηριστεῖ τό ἐπιτυχέστερο μετά τή δεύτερη ἐπίσκεψη τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου τό 2003. Βεβαίως πρέπει νά σημειώσω ἐδῶ ὅτι ἡ ἐφετινή ἐπιτυχία ὀφείλεται ἀποκλειστικά στόν Ὑπουργό Πολιτισμοῦ καί Τουρισμοῦ τῆς Τουρκίας κ. Εrtugrul Gunay καί στόν σύμβουλό του κ. Ιbrahim Saritas, ὁ ὁποῖος εἶναι προσωπικός μου φίλος». Ἀντιμετωπίζετε προβλήματα ἀπό τήν πλευρά τῶν τουρκικῶν ἀρχῶν;
«Προβλήματα πάντοτε ὑπάρχουν καί θά ὑπάρχουν, κυρίως ἀπό μέρους ἐθνικιστῶν τῆς περιφέρειας. Δέν εἶναι ὅμως ἀξεπέραστα!
13
Ἡ εἰκόνα τῆς Γεννήσεως τοῦ Κυρίου στὴν Ὀρθόδοξη τέχνη Τοῦ Νικόλαου Ζία Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τὸ μέγα αὐτὸ γεγονὸς τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου, γιορτάζεται ἀπὸ τὴν Ἁγία Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία μὲ δοξολογία καὶ κατάνυξη, ποὺ θαυμαστὰ ἐκφράζονται στὴν ἡδυμελῆ ὑμνογραφία καὶ τὴν εἰρηνόχυτο εἰκονογραφία. 14
Ἔτσι μέσα στὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας ὁ ἁπλὸς ὀρθόδοξος χριστιανὸς ζεῖ τὸ μυστήριο τῆς σαρκώσεως μὲ τὶς αἰσθήσεις του, ποὺ μεταμορφώνονται, γιὰ νὰ γίνουν μέσα κοινωνίας μὲ τὸ ἄρρητο. Προσκυνώντας τὴν Εἰκόνα τῆς Γεννήσεως «βλέπει» μὲ τὰ μάτια του τὴ θεολογία τῆς Σαρκώσεως καὶ αἰσθάνεται τὴν εὐφροσύνη τῆς ἐνανθρωπή-σεως. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἄγευστος πνευματικῆς ζωῆς μελετητής, μπορεῖ κι᾿ ἀπὸ αὐτὴν καὶ μόνο τὴν Εἰκόνα ν᾿ ἀντιληφθεῖ τὸ πνευματικὸ μεγαλεῖο, τὸ μυστικὸ βάθος καὶ τὸ αἰσθητικὸ κάλλος τῆς Ὀρθοδόξου τέχνης, ποὺ συνήθως τὴ λέμε βυζαντινή. Τὴν Εἰκόνα τῆς Γεννήσεως στὴν ὁλοκληρωμένη της μορφὴ τὴ βρίσκουμε κυρίως στοὺς ἔπειτα ἀπὸ τὴν εἰκονομαχία χρόνους. Στὴν Ἑλλάδα μᾶς ἔχουν σωθεῖ δυὸ ἐκκλησίες τοῦ 11ου αἰ., καθολικὰ ἄλλοτε τῶν Μοναστηριῶν τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ τοῦ Δαφνίου, ποὺ στὰ ψηφιδωτά τους βλέπουμε τὴν παράσταση τῆς Γεννήσεως στὴν αὐθεντικώτερή της μορφή. Ἄς συνοψίσουμε τὰ βασικὰ στοιχεῖα ποὺ συνθέτουν τὴν Εἰκόνα. Τὸ κεντρικὸ τμῆμα καταλαμβάνει βουνὸ «βραχῶδες, ἀλλ᾿ εὔχαρι καὶ φωτεινόχρωμο», ποὺ στὴν κοιλιά του ἀνοίγεται σκοτεινόχρωμο σπήλαιο καὶ μέσα φάτνη μὲ τὸν νήπιο Χριστὸ ἐσπαργανωμένο, ἐνῶ ἡ Παναγία - Μητέρα του εἶναι στὸ πλάι ξαπλωμένη πάνω σ᾿ ἕνα
στρῶμα. Ἄλλοτε εἰκονίζεται καθισμένη ἢ γονατιστή. Πίσω ἀπὸ τὴ φάτνη προβάλλουν τὰ κεφάλια τους δυὸ ἀγαθὰ ζῶα, βόδι καὶ ὀνάριο ζεσταίνοντας τὸ θεῖο Βρέφος μὲ τὴν ἀναπνοή τους. Ἔξω ἀπὸ τὸ σπήλαιο, στὸ κάτω ἄκρο τῆς Εἰκόνας, κάθεται συλλογισμένος ὁ Ἰωσὴφ ἔχοντας ἴσως ἀκόμη τὸ σαράκι τῆς ἀμφιβολίας μέσα του. Στὴν ἄλλη ἄκρη τῆς Εἰκόνας παριστάνεται τὸ πρῶτο λουτρό, ποὺ ἔκανε ἡ μαία Σαλώμη στὸ Νεογέννητο. Δεξιὰ κι᾿ ἀριστερὰ ἀπὸ τὸ βουνὸ ἄγγελοι προσκυνοῦν καὶ δοξολογοῦν τὸ Χριστὸ ἢ φέρνουν στοὺς ποιμένες, ποὺ ξενυχτοῦν, τὸ χαροποιὸ ἄγγελμα. Ἕνα τσοπανόπουλο κάθεται διπλοποδισμένο παίζοντας φλογέρα. Ζωγραφίζονται ἀκόμη καὶ ἄλλοι τσοπάνοι μὲ τὰ κοπάδια τους. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ἄκρη ἔρχονται ντυμένοι μὲ τὶς ἐξωτικές τους φορεσιὲς οἱ τρεῖς Μάγοι κομίζοντας τὰ βασιλικὰ τους δῶρα. Ὁ
15
λαμπρὸς ἀστέρας, ποὺ τοὺς ὁδηγοῦσε, ἔχει σταθεῖ πάνω ἀπὸ τὸ σπήλαιο, «ὡσὰν δροσοσταλίδα κρεμάμενη ἄνωθεν τῆς κεφαλῆς τοῦ Χριστοῦ», ὅπως γράφει ὁ μακαριστὸς Φώτης Κόντογλου. Ὁ ἴδιος ἁγιογράφος - συγγραφέας ὁλοκληρώνει τὴν περιγραφὴ τῆς παραστάσεως μὲ τὴ λιτὴ φύση, ποὺ τὴ στολίζει: «Ἄγρια πρινάρια καὶ εὐώδη χόρτα, μυρσίνες, θυμάρια καὶ ἀλλὰ στολίζουν ταπεινὰ τοὺς βράχους, ὅπως τὰ βλέπει κανένας εἰς τὰ εὐλογημένα βουνὰ τῆς πατρίδος μας». Εἴπαμε στὴν ἀρχή, ὅτι ἡ Εἰκόνα φανερώνει τὴ θεολογία, τὸν πνευματικὸ χαρακτήρα τῆς
Ἐνισχύστε τό ἔργο τῆς ἀνέγερσης τοῦ Πολιτιστικοῦ - Πνευματικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας
Ἐσεῖς εἶστε ἡ δύναμή μας, μαζί μποροῦμε! Βοηθήστε τους πρώτους τομεῖς τοῦ Ἐπικοινωνιακοῦ και Μορφωτικοῦ Ἱδρύματός της - Βιβλιοπωλείο - Περιοδικό - Ἐκδόσεις - Ἴντερνετ, κ.λ.π. ------------Γιά προαιρετικές προσφορές μέ κάθε νομότυπη καί διαφανῆ διαδικασία, ἐπικοινωνῆστε κατά τίς ἐργάσιμες ὥρες στό τηλ.: 28920-22208
16
Γεννήσεως· καὶ πρὶν νὰ δοῦμε τὸ καθένα στοιχεῖο τῆς συνθέσεως τί συμβολικὰ ἀποκαλύπτει, ἂς δοῦμε ὁλόκληρη τὴ σύνθεση μαζὶ καὶ τὴν τεχνοτροπία της. Ἡ σύνθεση στοιχείων ἀπὸ τὴν ἱστορικὴ πραγματικότητα (βουνό, σπήλαιο, φάτνη, κ.λ.π.) μὲ τὸ πνευματικὸ στοιχεῖο τοῦ Οὐρανοῦ, ποὺ συμβολίζει τὸ χρυσὸ βάθος τῆς Εἰκόνας, καθὼς καὶ ὁ ἀντιρεαλιστικὸς δισδιάστατος χαρακτήρας τῆς ζωγραφικῆς μᾶς δίνουν ὀπτικὰ τὴ σύνθεση τοῦ γήινου καὶ τοῦ θείου, τὴν ἕνωση τοῦ ἀνθρωπίνου καὶ τοῦ θείου· καὶ αὐτὸ γιατί οὔτε ἀνθρωποποιεῖ τὴν παράσταση σὰν μία παχυλὴ εἰδωλοποίηση στὸν καθρέφτη, οὔτε ἀφαιρεῖ τὴν ἱστορικότητα τῶν γήινων στοιχείων καὶ συστατικῶν, ἀλλὰ τὰ μεταμορφώνει. Ἡ σύνθεση ἀκολουθεῖ περισσότερο - στὶς λεπτομέρειες ἰδίως - τὴν ὑμνογραφικὴ παράδοση, ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὰ λεγόμενα Ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια. Ἔτσι ζωγραφίζεται σπήλαιο σκοτεινόχρωμο, σὰν τὴ σκοτεινιὰ τοῦ προχριστιανικοῦ κόσμου, ὅπου λάμπει κατάλευκο τὸ ἐσπαργανωμένο Βρέφος. Στὴ Δυτικὴ ζωγραφικὴ ὁ μικρὸς Χριστὸς εἰκονίζεται γυμνός, ἐνῶ τὸ Εὐαγγέλιο σαφῶς μᾶς λέει «καὶ σπαργάνωσεν αὐτὸν καὶ ἀνέκλινεν αὐτὸν ἐν τῇ φάτνῃ» (Λουκ. β´ 6). Τὰ δυὸ ζωντανὰ μᾶς ὑπενθυμίζουν κάθε φορὰ ποὺ προσκυνοῦμε τὴν Εἰκόνα ὅτι «Ἔγνω βοῦς τὸν κτησάμενον καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ Κυρίου αὐτοῦ, Ἰσραὴλ δὲ μὲ οὐκ ἔγνω καὶ ὁ λαός μου οὐ συνῆκεν» (Ἡσ.
α´ 3). Τὴν κεντρικὴ θέση στὴ σύνθεση κατέχει μαζὶ μὲ τὸ Χριστὸ ἡ Παναγία καὶ ἔχει κανεὶς τὴν ἐντύπωση, ὅτι ἀποτελοῦν τὸν κεντρικὸ κύκλο δείχνοντας τὴ σημασία τῆς Παναγίας στὸ σχέδιο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ διὰ τῆς Παναγίας τονίζεται ἡ σημασία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καὶ ἡ συμβολή του στὴ θεία συγκατάβαση. Ὁ Ἰωσὴφ μένει ἔξω ἀπὸ τὸ κύκλωμα αὐτό. Ἔτσι ἀμέσως μὲ τὴν πρώτη ματιὰ συνειδητοποιεῖ ὁ πιστὸς ὅτι ἄνανδρος ἡ σύλληψις, καὶ ὁ Ἰωσήφ, καθὼς μάλιστα κάθεται συλλογισμένος, ἐπιβεβαιώνει μὲ τὴν ἄγνοιά του, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀμφιβολία του τὸ μέγα μυστήριον. Ἕνα τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας θαρρεῖς ὅτι ὑπομνηματίζει αὐτὴν τὴν ἀμφιβολία: «Τάδε λέγει Ἰωσὴφ πρὸς τὴν Παρθένον Μαρία, τί τὸ δράμα τοῦτο, ὃ ἐν σοὶ τεθέαμαι; Ἀπορῶ καὶ ἐξίσταμαι καὶ τὸν νοῦν καταπλήττομαι.... οὐκ ἔτι φέρω λοιπόν, τὸ ὄνειδος ἀνθρώπων...». Ἡ σκεπτικὴ στάση τοῦ Ἰωσὴφ δίνει κουράγιο σ᾿ ὅσους ταλαιπωροῦνται ἀπὸ λογισμοὺς
ἀμφιβολίας, ὅσον ἀφορᾶ τὴ μυστηριακὴ Γέννηση. Ὅσοι δὲν μποροῦν νὰ δεχτοῦν μὲ ἁπλῆ καρδιά, τὸ μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου, ὅπως οἱ καλόκαρδοι ποιμένες, ἐλπίζουν στὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῶν ἀμφιβολιῶν καὶ τῶν διαφόρων δεινῶν λογισμῶν. Γιατί σὲ ἄλλο τροπάριο ὁ Ἰωσὴφ θὰ δώσει τὴν ἀπάντηση: «Ἐγώ, φησί, τοὺς προφήτας ἐρευνήσας καὶ χρηματισθεὶς ὑπὸ ἀγγέλου πέπεισμαι ὅτι Θεὸν γεννήσει ἡ Μαρία ἀνερμηνεύτως». Οἱ Μάγοι - σοφοὶ καὶ καλοπροαίρετοι ἀναζητητὲς τῆς ἀλήθειας τοῦ καιροῦ τους γίνονται ἐδῶ ἐκπρόσωποι ὅλων ὅσων ψάχνουν καὶ πορεύονται δρόμους
ΣΤΟΝ Ι.Ν. ΑΓ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ ΚΑΘΕ ΚΥΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΕΟΡΤΕΣ ΩΡΑ 8-11 π.μ. ΤΕΛΟΥΝΤΑΙ Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΡΟΥΜΑΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΝΗΜΡΩΣΤΕ ΤΟΥΣ ΟΡΘΟ∆ΟΞΟΥΣ ΡΟΥΜΑΝΟΥΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: ΤΗΛ. 6938 917803
17
μακρυνούς, γιὰ νὰ βροῦν τὴν ἔνσαρκο ἀλήθεια, ποὺ εἶναι ὁ τεχθείς Χριστός. Μένει ἀκόμα ἡ τρυφερὴ λεπτομέρεια τοῦ πρώτου λουτροῦ τοῦ Βρέφους. Ἴσως παραξενεύει καμιὰ φορὰ τοὺς πιστοὺς ἡ σκηνὴ αὐτή, ἀλλὰ ἡ Παράδοση τὴ δέχεται ἤδη ἀπὸ τὸν 6ον αἰ. μέχρι σήμερα μὲ σποραδικὲς ἐξαιρέσεις. Στὸ τρυφερὸ αὐτὸ γεγονός, ἐκτὸς ἀπὸ μία οἰκειότητα, ποὺ προσδίδουν στὴν Εἰκόνα ὁρισμένοι θεολόγοι, βλέπουν μίαν ἀκόμη ἐπίρρωση στὴν πίστη τῆς σαρκώσεως καὶ ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου. Κι᾿ ἀκόμη μὲ τὸ βύθισμα στὸ λουτρὸ πιστεύουν ὅτι προεικονίζεται ἡ Βάπτισις τοῦ Κυρίου. Ἂν κάνουμε μία σύγκριση μὲ τὴν εἰκονογραφία στὴ Δύση, ἰδίως μετὰ ἀπὸ τὴν Ἀναγέννηση, θὰ βροῦμε ἀρκετὲς διαφορές, ποὺ μερικὲς σημαίνουν τὴ διαφορὰ τοῦ πνεύματος ἀνάμεσα στὶς δυὸ παραδόσεις. τὸ σπήλαιο γίνεται ἕνας στάβλος ἰδωμένος μὲ ρομαντικὴ ματιά, ποὺ ὅλο καὶ τὸν ἐξωραΐζει. Ἡ Παναγία εἶναι μία ὄμορφη χωριατοπούλα καὶ ὁ Χριστὸς ἕνα χαριτωμένο παχουλὸ μωρό, ποὺ εἰκονίζεται μάλιστα γυμνό. Ὁ Ἰωσὴφ παίρνει θέση δίπλα στὸ Βρέφος, ἰσάξια μὲ τὴν Παναγία. Ἡ προσκύνηση τῶν Μάγων μετατρέπεται σὲ μία πολυπρόσωπη παρέλαση τῆς ἀριστοκρατίας τοῦ καιροῦ τοῦ ζωγράφου. Ὁ
18
συναισθηματισμὸς μὲ τὶς ρομαντικὲς προεκτάσεις του καὶ κάποτε τὶς κλασσικιστικὲς ἀναμνήσεις του παραμερίζει τὸ Μυστήριο μεταλλάσσοντας τὴ συμβολικὴ ἀπεικόνιση τοῦ ἀρρήτου αὐτοῦ μυστηρίου σὲ ὡραία καταγραφὴ ἑνὸς μυθικο-ιστορικοῦ γεγονότος μέσα στὰ πλαίσια τῆς Οὐμανιστικῆς ἀμορφίας καὶ τῆς καλομελετημένης ἁρμονίας. Ἐπιστρέφοντας στὴν Ὀρθόδοξη Εἰκόνα τῆς Γεννήσεως βλέπουμε πράγματα, ποὺ ξεπερνοῦν τὴ λογικὴ καὶ τὴν καλοστημένη τάξη. Βλέπουμε πράγματα γιὰ τὴν κρίση μας παράδοξα. Ὁ Χριστὸς π.χ. νὰ εἰκονίζεται στὴ φάτνη καὶ συγχρόνως καὶ στὸ λουτρό. Οἱ Μάγοι νὰ παριστάνονται δυὸ φορές. Τὸ χρόνο ὁ ὀρθόδοξος ζωγράφος τὸν χρησιμοποιεῖ ἐλεύθερα, γιατί ὁ Χριστὸς εἶναι ἔξω ἀπὸ τὸ χρόνο. Γιατί κι᾿ ἂν σαρκώθηκε καὶ γεννήθηκε σὲ μία ἱστορικὴ στιγμή, δὲν παύει νὰ εἶναι χτὲς καὶ σήμερα καὶ αὔριο ὁ Ἴδιος. Αὐτὴ τὴν ὑπέρβαση τοῦ χρόνου, τὸ λειτουργικὸ χρόνο, ὅπου τὰ πάντα εἶναι παρόν, μᾶς παρουσιάζει μὲ τὰ μέσα της ἡ ζωγραφική. Ἡ ὀρθόδοξη Εἰκόνα τῆς Γεννήσεως μορφοποιεῖ τὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας, βρίσκοντας τὸ μέτρο ἀνάμεσα στὸ θεϊκὸ καὶ τὸ ἀνθρώπινο, δοξολογεῖ μὲ χρώματα καὶ σχήματα, μὲ τρυφερότητα, ἀλλὰ χωρὶς γλυκερότητα, τὴν ἐνανθρώπηση καὶ προσφέρει στὸν πιστὸ τὴν πύλη γιὰ τὴν εἴσοδο στὸ Μυστήριο, ἀλλὰ καὶ τὴν αἰσθητικὴ χαρὰ καὶ εὐφροσύνη τῆς ἀληθινῆς τέχνης.
Μέ ἐνδιαφέρον... γιά τούς νέους
∆έν εἶσαι αὐτό πού σοῦ ἔμαθαν Ἀγαπητοί μας νέοι καί νέες, Στήν Θεολογική γλώσσα τῆς Ἐκκλησίας μας, τό κύριο χαρακτηριστικό πού ξεχωρίζει τόν ἄνθρωπο σάν δημιούργημα ἀπό τήν ὑπόλοιπη κτίση, ὀνομάζεται «ἐλευθερία». Ἐλευθερία στήν δυνατότητα αὐτοπροσδιορισμοῦ καί καθορισμοῦ τῶν προσωπικῶν ὁρίων. Αὐτή ἀσφαλῶς ἡ ἰδιαιτερότητα τοῦ ἀνθρώπου, δέν πρέπει νά κατανοηθεῖ ἀξιολογικά πρός τήν ὑπόλοιπη δημιουργία. ∆έν εἶναι δηλαδή ὁ ἄνθρωπος τό «ἐλέῳ Θεοῦ» πλάσμα πού καλεῖται νά δυναστεύσει καί νά ἐξουσιάσει τόν κόσμο, ἀλλά ὁ καλός διαχειριστής καί οἰκονόμος σύνολης τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ. Ἰδιαιτερότητα συνεπῶς εὐθύνης καί ὄχι ἐξουσίας. Ὅταν ἡ ἐν λόγῳ δυνατότητα ἐλευθερίας εἰδωθεῖ διαφορετικά, ἐκτρέπεται σέ ἰδιότυπη κυριαρχία ἐπί τοῦ σύμπαντος, τῆς ὁποίας τά ὀλέθρια ἀποτελέσματα ὅλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε. Ἡ ἐλευθερία λοιπόν τῆς θεολογικῆς μας γλώσσας, εἶναι ἡ ἀνακάλυψη τῆς «ἐν δυνάμει δυνατότητας» πού ὁ Θεός ἔχει ἐγκαταστήσει μέσα μας. Εἶμαι βέβαιος πώς ὡς νέοι ἄνθρωποι θά ἔχετε αἰσθανθεῖ πολλές φορές αὐτή τήν ὁρμή πρός τήν προσωπική ἐλευθερία. Εἶμαι ἐπίσης βέβαιος πώς ἔχετε ἀρκετές φορές ἐπιρρίψει εὐθῦνες στό «σύστημα», τήν «πολιτική», τήν «οἰκογένεια», ὅτι ἐνεργοῦν ἀνασταλτικά σέ αὐτή τήν ἔμφυτη ὀρμή σας. Ὡς διαπίστωση θεωρῶ πώς δέν εἶναι ἄστοχη, αὐτό πού ἴσως ὡστόσο χρειάζεται, εἶναι ἡ διεκδίκηση τῆς προσωπικῆς μας ἐλευθερίας νά γίνει μέ ὑψηλό αἴσθημα εὐθύνης, οὔτως ὥστε νά μήν ὑποκαταστήσει τήν ἀνελεύθερη κατάσταση τήν ὁποία οἱ ἴδιοι πολεμήσαμε. Πρός διευκόλυνση στήν ἐμβάθυνση τῶν ἀνωτέρω προβληματισμῶν, παραθέτω ἕνα ἐξαιρετικό κείμενο πού ἔχει σχέση μέ τήν ἀνακάλυψη-διεκδίκηση τῆς ἐλευθερίας μας. Ἐπιμέλεια στήλης: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης 19
Κάποτε ὑπήρχε ἕνα πανέμορφο ἐλεφαντάκι τό ὁποῖο εἶχε ἐγκαταλείψει ἡ μητέρα του γιά ἄγνωστους λόγους. Ἄγνωστους σέ ἐμᾶς πού καλούμαστε νά ἑρμηνεύσουμε ἕνα γεγονός πού δέ ζήσαμε καί δέν γνωρίζουμε τό βάθος τῆς ὑπόθεσης. Πάντως ὅπως καί νά ἔχει τό ἐλεφαντάκι βρέθηκε μόνο του νά περιπλανιέται μέσα στήν ζούγκλα. Κάποιοι ἀκτιβιστές ἐπιστήμονες πού μελετοῦσαν τήν περιοχή τῆς ζούγκλας ὅπου εἶχε ἐγκα-ταλειφτεῖ τό μικρό ζῶο, τό εἶδαν καί πῆραν τήν ἀπόφαση νά τό πάρουν μαζί τους, ἔτσι ὥστε νά τό περιθάλψουν στήν πρόχειρη ἐπι-στημονική βάση πού εἶχαν κατασκευάσει προσωρινά ὡς ἐφαλ-τήριο τῶν ἐρευνῶν τους. Ἔτσι καί ἔγινε.
20
Γιά λόγους ἀσφαλείας ἀλλά καί γιά πρακτικούς καθαρά λόγους ἀφοῦ ὁ χῶρος τους ἦταν πάρα πολύ μικρός, ἔδεσαν τό ἐλεφαντάκι μέ ἕνα μικρό μαλακό σχοινάκι ἀπό τό ποδαράκι του ἔτσι ὥστε νά μήν μπορεῖ νά φύγει καί νά χαθεῖ, ἀλλά καί γιά νά ἔχουν τό γενικότερο ἔλεγχό του. Τό μικρό ἐλεφαντάκι ἔκανε ἀρκετές προσπάθειες νά τραβήξει τόν πάσαλο, προσπάθησε πολλές φορές νά σπάσει τό σχοινί μέ τό ὁποῖο τό εἶχαν δεμένο ἀλλά εἶδε ὅτι δέν ἦταν δυνατόν νά τά καταφέρει. Καθότι μικρό ἀκόμη καί ἀδύναμο δέν εἶχε αὐτή τήν δυνατότητα. Πέρασαν οἱ μέρες καί οἱ μῆνες καί συμπληρώθηκε ἕνας χρόνος. Τό ἐλεφαντάκι ἦταν πλέον ἕνας ὁλοκληρωμένος μεγάλος καί δυνατός ἐλέφαντας. Μεγάλος καί δυνατός, ἕτοιμος μονάχα μέ τήν φωνή του, μέ μιά κίνησή του νά σκορπίσει τόν τρόμο καί τόν
πανικό καί νά ἰσοπεδώσει τά πάντα στό πέρασμά του. Ὅμως παρόλη αὐτή τήν σωματική καί μυϊκή ἐξέλιξή του ἐκεῖνος ἦταν ἀκόμη δεμένος καί σκλαβωμένος ἀπό τό μικρό ἀδύναμο σχοινάκι, τήν μικρή κορδελίτσα καί τό μικρό ξύλινο πάσαλο πού τοῦ εἶχαν βάλει τήν πρώτη μέρα πού ἀκόμη μωρό τόν εἶχαν βρεῖ οἱ ἐπιστήμονες στή ζούγκλα. Ποτέ μά ποτέ ἐκτός ἀπό τίς πρῶτες ἐκεῖνες στιγμές- μωρό ἀκόμη- δέν προσπάθησε νά κόψει τό σχοινί καί νά ἐλευθε-ρωθεῖ. Νά φύγει, νά τρέξει πρός τήν ζωή, τήν ζωή τῆς ζούγκλας, τῆς πραγματικότητας μέσα στήν ὁποῖα ἀνῆκε. Καί τοῦτο γιατί εἶχε πιστέψει ἀπόλυτα ὅτι δεν μπορεῖ. Ὅτι δέν γίνεται. Ὅτι θά εἶναι πάντα δέσμιος καί φυλακισμένος. Δοῦλος στίς ἐπιθυμίες τῶν ἄλλων καί κυρίως σέ αὐτό πού οἱ ἄλλοι ὅρισαν γι᾽ αὐτόν νά εἶναι. Εἶχε ἀναπτύξει ἀπό μικρός τήν σκεπτομορφή, ὅτι ἡ ἐλευθερία δέν εἶναι δυνατή. Εῖχε μέσα του αὐτομα-τοποιηθεῖ ἡ σκέψη ὅτι αὐτόν τόν πάσαλο δέν μπορεῖ νά τόν κουνήσει. Δέν μπορεῖ νά κερδίσει τήν λευτεριά του. Εἶμαι δέσμιος ἔλεγε καί ἔτσι θά πεθάνω. Καί ὅμως ὅλα ἦταν τόσο ἀπλά, ἀλλά καί τόσο δύσκολα χωρίς τήν ἐπιθυμία νά σπάσει τήν σχέση του μέ τό παρελθόν καί τοῦς κανόνες πού ἄλλοι ἔβαλαν στήν ζωή του για νά τόν κάνουν σκλάβο τους. Ἡ λευτεριά, ἡ γεύση μιᾶς ἄλλης ζωῆς, εἶναι ἡ κατανόηση τῶν δυνατοτήτων μας. Ἡ συμφιλίωση μέ τόν ἑαυτό
μας. Ἡ γνωριμία μέ τήν ἀληθινή μας φύση, μέ αὐτό πού πλαστήκαμε νά εἴμαστε καί ὅχι μέ ἐκεῖνο πού ἡ οἰκογένειά μας, ἡ φυλή μας, τά σχολεῖα μας, καί ἡ κοινωνία μας εἶπε πώς πρέπει νά εἴμαστε μοιράζοντάς μας ρόλους πού ἐξυπηρετοῦν τήν "κοινωνική ἡρεμία" καί συμβατικότητα, εἶναι μιά δυνατότητα πραγματική καί ὄχι οὐτοπική. Ἄλλωστε τό πάθος γιά τήν λευτεριά εἶναι δυνατότερο ἀπό ὅλα τά κελιά…. Ἀρκεῖ νά τό πιστέψουμε, νά τό ποθήσουμε, νά τό θελήσουμε, νά ἀγωνιστοῦμε νά φύγουμε μακριά ἀπό τήν κόλαση τῆς συνήθειας. Πηγή: http://plibyos.blogspot.com/2009/10/ blog-post.html
21
Μαμά, φοβᾶμαι... Ὅταν οἱ γονεῖς δημιουργοῦν ἀνασφάλεια Ὅσο περίεργο κι ἄν ἀκούγεται, οἱ περισσότεροι ἐπίκτητοι φόβοι δημιουργοῦνται στά παιδιά ἀπό τούς ἴδιους τούς γονεῖς, χωρίς ἀπαραίτητα οἱ ἴδιοι νά τό καταλαβαίνουν. Ὑπάρχουν γονεῖς πού ἄθελά τους μαθαίνουν στό παιδί τους νά φοβᾶται. Μέ ἀπειλές καί τιμωρίες πού προκαλοῦν τρόμο, μπορεῖ νά πετυχαίνουν συχνά τό στόχο τους, ὅπως, γιά παράδειγμα, νά πάει τό παιδί γιά ὕπνο γιά νά μήν ἔρθει ὁ μπαμπούλας καί τό βρεῖ ξύπνιο Ἐπιμέλεια στήλης: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης 22
Τῆς Μαρίας Κυριαζή (Β΄ μέρος)
ἤ νά φάει τό φαγητό του γιά νά μήν τό πάρει ἡ ἀστυνομία, παράλληλα ὅμως καλλιεργοῦν μέσα του τό φόβο. Καί μόνο στό ἄκουσμα τῆς ἀπειλῆς αὐτῆς τό παιδί νιώθει πώς πραγματικά κινδυνεύει ἀπό τά πρόσωπα αὐτά, φανταστικά ἤ ὑπαρκτά, καί τρέμει στήν ἰδέα ὅτι μπορεῖ κάποια στιγμή νά ἐμφανιστοῦν στό δρόμο τοῦ. Κι αὐτή ἡ
ἀντίληψη εἶναι πολύ ἰσχυρή, ἀφοῦ μάλιστα ὑποστηρίζεται ἀπό τά πιό ἰσχυρά πρόσωπα τῆς ζωῆς του, τούς γονεῖς του. Γιά τό παιδί εἶναι πολύ σημαντική ἡ στάση τῶν γονιῶν τοῦ ἀπέναντί του, ἀλλά καί ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο οἱ ἴδιοι ζοῦν. Ἔτσι, ὅταν αὐτοί εἶναι ὑπερβολικά προστατευτικοί, μαθαίνει πώς προστατεύεται τόσο, γιατί ὑπάρχουν πολλοί κίνδυνοι στόν κόσμο πού μάλλον δέν μπορεῖ νά ἀντιμετωπίσει μόνο του. Ὅταν ἀδιαφοροῦν ἤ ὑποτιμοῦν τούς φόβους του, χωρίς νά δημιουργοῦν ἕνα ἀσφαλές γι᾽ αὐτό περιβάλλον, δέν τό βοηθοῦν νά βρεῖ τή δύναμη νά τούς ἀντιμετωπίσει. Κι ὅταν οἱ ἴδιοι εἶναι γεμάτοι φόβους, μαθαίνει νά διαχειρίζεται τίς καταστάσεις ὅπως ἐκεῖνοι, μέ φόβο.
Τί μποροῦμε νά κάνουμε Διάλογο. Μιλῆστε στό παιδί μέ λόγια πού ταιριάζουν στήν ἡλικία του. Ἄν, γιά παράδειγμα, πρόκειται γιά κάποιο φυσικό φαινόμενο, ἐξηγῆστε του τί εἶναι αὐτό πού συμβαίνει. Συζητῆστε ἀκόμα κι ἄν πρόκειται γιά ἕναν
«παράλογο» φόβο. Μήν ξεχνᾶτε ὅτι γιά τό παιδί ὁ φόβος αὐτός εἶναι ὑπαρκτός. Προσπαθῆστε ὄχι μόνο νά καθησυχάσετε τούς φόβους του, ἀλλά καί νά τό βοηθήσετε νά τούς ἀντιμετωπίσει, δείχνοντας πάνω ἀπ᾽ ὅλα ἐσεῖς ἥρεμοι. Μή φοβάστε τό φόβο του. Δεῖξτε τοῦ πώς κι ἐσεῖς ἀλλά καί τό ἴδιο μπορεῖτε νά τούς ἀντιμε-τωπίσετε. Ἐξηγῆστε του πώς ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουν φόβους. Τό δικό σας παράδειγμα μπορεῖ νά βοηθήσει.
Καλλιεργῆστε αἴσθημα ἀσφάλειας. Τό καλύτερο γιά νά νιώσει ἀσφαλές ἕνα παιδί εἶναι μιά σταθερή στάση καί συμπεριφορά πού τοῦ δείχνει τί μπορεῖ νά κάνει γιά νά ἀντιμετωπίσει τό φόβο του. Βοηθεῖστε το νά χτίσει τήν αὐτοπεποίθησή του καί τήν ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό του. Σχολιάστε τήν προσπάθεια καί ὄχι τό ἀποτέλεσμα. Ἐνθαρρύνετέ το νά συνεχίσει καί νά μήν τά παρατήσει στήν καταπολέμηση τοῦ φόβου του. Μάθετε νά ἀκοῦτε τό παιδί. Τίς περισσότερες φορές πίσω
23
ἀπό τίς λέξεις ἀνακαλύπτουμε τίς πιό σημαντικές πληροφορίες.
Ἀποφύγετε - Τίς ἀπειλές γιά ζῶα, φανταστικά ἤ ὑπαρκτά πρόσωπα πού μπορεῖ νά τό βλάψουν ἄν δέν κάνει αὐτό πού τοῦ λέτε. - Νά τό προσβάλλετε ὅταν φοβᾶ-ται, ἀκόμα καί γιά κάτι πού σᾶς φαίνεται ἀστεῖο. Μέ τό νά τοῦ λέτε «μήν κάνεις σάν μωρό», τό μόνο πού καταφέρνετε εἶναι νά ὑποτιμᾶτε ἕνα τεράστιο πρόβλημα γιά ἐκεῖνο. - Νά τό πιέζετε πολύ νά ξεπεράσει τό φόβο του. Εἶναι μιά τακτική πού τίς περισσότερες φορές ἔχει τά ἀντίθετα ἀπό τά ἐπιθυμητά ἀποτελέσματα.
Γιά ἥσυχα βράδια Ἕνας ἀπό τούς πιό συχνούς φό-
24
βους εἶναι ὁ φόβος γιά τό σκοτάδι, ἀφοῦ ἐλάχιστα εἶναι τά παιδιά πού μεταξύ δύο καί πέντε ἐτῶν δέν τόν παρουσιάζουν. Ἔτσι, ἀρχίζουν οἱ δυσκολίες τήν ὥρα τοῦ ὕπνου καί τά συχνά ξυπνήματα μέσα στή νύχτα. Παράπονα γιά τήν πόρτα πού κλείνει, γιά τό ὅτι δέν ὑπάρχει φῶς, ἀλλά καί γιά τό φόβο μήπως ἐμφα-νιστεῖ κάποιος μέσα στό σκοτάδι, ὄπως μιά μάγισσα, ἕνα τέρας ἤ ὁ λύκος ἀπό τά παραμύθια. Συνήθως αὐτός ὁ φόβος ἐμφανίζεται σέ μία σημαντική στιγμή γιά τό παιδί, ὅταν, π.χ., μαθαίνει κάτι καινούργιο ἤ τή στιγμή πού γίνεται μιά ἀλλαγή στή ζωή του. Ὁ βαθύτερος λόγος εἶναι τό ἄγχος τοῦ παιδιοῦ πώς θά χάσει τά σημεῖα ἀναφορᾶς του. Μέσα στό σκοτάδι δέν βλέπει τά πρόσωπα πού τό προστατεύουν, ἀλλά οὔτε καί τό χῶρο στόν ὁποῖο βρίσκεται. Σέ αὐτή τήν περίπτωση, σκεφτεῖτε πρακτικούς τρόπους γιά νά τό βοηθήσετε. Π.χ.: - Καθησυχᾶστε το τήν ὥρα πού ξυπνάει. - Πεῖτε τοῦ πώς δέν ὑπάρχει λόγος νά φοβᾶται, δεῖξτε του πώς δέν εἶναι κανείς ἐκεῖ. - Ἕνα φωτάκι ἀναμμένο θά μποροῦσε νά διαλύσει τό σκοτάδι καί νά δώσει τή δυ-
-
νατότητα στό παιδί νά βλέπει μέσα σέ αὐτό. Βοηθεῖστε το νά νιώσει ἀσφάλεια στό χῶρο του.
Ἄλλο φόβος κι ἄλλο φοβία Φανταστεῖτε ἕνα παιδί πού φο-βᾶται νά πάει γιά πρώτη φορά στό σχολεῖο. Ὕστερα ὅμως ἀπό τήν ὑπο-στήριξη τῶν γονιῶν του πηγαίνει, παρόλο πού στήν ἀρχή δέν νιώθει πολύ καλά. Φανταστεῖτε τώρα ἕνα παιδί πού γιά ἀρκετό διάστημα ἀρνεῖται νά πάει στό σχολεῖο, γιατί πονάει πολύ ἡ κοιλιά του, ἐνῶ ὅταν πηγαίνει ζητάει τή μαμά του γιά νά φύγει, χωρίς οὐσιαστικά νά ὑπάρχει λόγος. Ὅ,τι κι ἄν ἔχουν κάνει οἱ γονεῖς του δέν βοηθάει, καί τό παιδί ἀρνεῖται νά πάει στό σχολεῖο. Ὑπάρχουν παιδιά, ὅπως καί ἐνήλικοι, πού ὁ φόβος τους εἶναι πολύ ἔντονος, παραπάνω ἀπό τό φυσιολογικό. Ὅπως ἀναφέραμε καί πρίν, ὁ φόβος εἶναι μιά φυσιολογική ἀντίδραση τοῦ παιδιοῦ σέ γεγο-
νότα ἤ καταστάσεις πού νιώθει πώς τό ἀπειλοῦν. Βασίζεται δηλαδή σέ κάτι ὑπαρκτό, ὅπως συμβαίνει στό πρῶτο παράδειγμα, πού τό παιδί φοβᾶται μιά καινούργια ἐμπειρία. Ἡ φοβία εἶναι ἕνας ἔντονος καί παράλογος φόβος γιά κάτι, πού εἶναι τόσο ἰσχυρός ὥστε δυσχεραίνει τήν καθημερινότητα, προκαλώντας στό παιδί μεγάλη ἔνταση, ὅπως συμβαίνει στό δεύτερο παράδειγμα.
Πότε χρειάζεται ἡ βοήθεια εἰδικοῦ Συνήθως οἱ παιδικοί φόβοι μέ τόν καιρό ὑποχωροῦν. Ὅταν ὅμως βλέπετε πώς ἐπιμένουν καί δυσκολεύουν τό παιδί, ἤ ὅταν ἀντιληφθεῖτε πώς δέν πρόκειται γιά φόβο ἀλλά γιά φοβία, καλό εἶναι νά ζητήσετε τή βοήθεια ἑνός εἰδικοῦ. Πηγή: http://www.thegreekz.com/forum/ showthread.php?t=467880
25
Πείνα καὶ ∆ίψα (ἀποσπάσματα)
ἀληθινὸ πάθος εἶναι ἡ μεγάλη καὶ ἀπεριόριστη δίψα τῆς ψυχῆς, ἡ τραγικὴ πάλη τοῦ ἀνθρώπου γιὰ νὰ ξεπεράσει τὸ μέτριο καὶ τὸ συμβατικό. Μοναξιὰ δὲν εἶναι ἡ ἔλλειψη τῆς συντροφιᾶς, ἀλλὰ ἡ βαθειὰ συναίσθηση μιᾶς τέλειας μοναχικότητας, ἕνα αἴσθημα ἐγκατάλειψης ἀπ᾿ ὅλους κι ἀπ᾿ ὅλα μέσα στὴ ζωή. Ὁ χαμένος παράδεισος ζεῖ μέσα μας στὶς στιγμὲς τῆς μεγάλης χαρᾶς, στὸ πλησίασμα ἑνὸς ἀνθρώπου, μιᾶς ἀλήθειας, μιᾶς ἀγάπης ἢ μιᾶς ὀμορφιᾶς. Οἱ στιγμὲς τῆς δυνατῆς ζωῆς μᾶς πείθουν πὼς ὁ χαμένος παράδεισος δὲν ἔχει ἀνεπανόρθωτα χαθεῖ. Ἦταν τὸ ξεκίνημα τῆς ἀνθρώπινης πορείας, θὰ εἶναι καὶ τὸ τέρμα της. Ἡ νοσταλγία τοῦ ἀπολύτου ποὺ καίει μέσα μας εἶναι ἡ νοσταλγία τοῦ τέρματος. Νομίζω πὼς ἡ πιὸ συχνὴ ἀφορμὴ κόπου εἶναι ἡ ἀντινομία ἀνάμεσα στὸν κόσμο ποὺ κρύβουμε μέσα μας καὶ στὸν κόσμο τῆς Τοῦ Χρῆστου καθημερινότητας στὸν ὁποῖο Γιανναρᾶ εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νὰ ὑποταχτοῦμε. Νὰ ὑπάρχεις σημαίνει νὰ ζεῖς συνειδητὰ τὴν τραγικὴ ἀντινομία τοῦ μέσα σου καὶ τοῦ γύρω σου κόσμου. Ὁ μεγάλος σκοπὸς εἶναι πάντα μιὰ μεγάλη μοναξιά. Καὶ μιὰ μεγάλη μοναξιὰ εἶναι ἡ ὀδύνη μιᾶς ζωῆς στερημένης ἀπὸ στοργή... Ὁ μεγάλος σκοπὸς εἶναι ἕνα χρέος ποὺ θὰ τὸ σηκώσεις μονάχος. Γιατὶ ὁ Θεὸς δὲν ἀποκαλύπτεται παρὰ μόνο ὅταν ἀπομένεις μονάχος. Ἡ αἴσθηση τῆς προσωρινότητας καὶ ἡ ἀβεβαιότητα τοῦ σήμερα ἴσως εἶναι τὸ μαρτυρικὸ τίμημα ποὺ προσφέρουμε γιὰ νὰ μείνουμε ἀδούλωτοι ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς ἐφήμερης ἐπανάπαυσης, τῆς σιγουριᾶς ποὺ ἐξασφαλίζει ἡ προσκόλληση στὴ ματαιότητα τοῦ κόσμου τούτου. Ἐλεύθερος εἶσαι, ὅταν ἡ ἔκταση τοῦ μέσα σου κόσμου, ἡ ἔκταση στὴν ὁποία ζεῖ καὶ κινεῖται ἡ ψυχή σου, δὲν ἔχει σύνορα καὶ φραγμούς. Εἶσαι ἀδέσμευτος μέσα σου, ἔχεις μόνος ἐσὺ ὅλη τὴν εὐθύνη κι ὅλο τὸν ἔλεγχο 26
τῆς ἐσωτερικῆς σου πορείας, κι ἡ πορεία σου αὐτὴ μπορεῖ σὲ κάθε στιγμὴ νὰ ζητήσει καινούργια κατεύθυνση. Εἶναι τόσο σπάνιο ἡ ἀγάπη νὰ σέβεται τὴν ἐλευθερία. Εἶναι τόσο σπάνιο πρᾶγμα νὰ συντροφεύεται ἡ ἀγάπη ἀπ᾿ τὴν τρυφερότητα. Εἶναι ἡ ἴδια ἡ τρυφερότητα μιὰ ἀτμόσφαιρα ἐλευθερίας. Καὶ αὐτὸ ὀφείλεται στὸ ὅτι ἡ τρυφερότητα δὲν ξεκινάει ἀπὸ καμιὰ σκοπιμότητα. Εἶναι ἡ ἴδια ἕνας αὐτοσκοπός, μιὰ γνησιότητα. Αὐτὸ μόνο. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ ἀποφασίσουμε νὰ ζήσουμε μιὰ προσωπικότερη ζωή, τὴ ζωὴ μιᾶς προσωπικῆς ἀναζήτησης, ἔχουμε νὰ σηκώσουμε τὸ βαρὺ φορτίο μιᾶς εὐθύνης ἀπόλυτα προσωπικῆς, χωρὶς κανένα ξαλάφρωμα μοιρασιᾶς. Τὸν Θεὸ θὰ τὸν βρεῖς μονάχος· ὅσα κι ἂν σοῦ ποῦν γι᾿ Αὐτόν, ὅσα κι ἂν σὲ διδάξουν δὲν μποροῦν ποτὲ νὰ στὸν ἀποκαλύψουν. Ὁ ἔρωτας εἶναι ἀκριβῶς μιὰ ἔλλειψη, μιὰ ἀνάγκη πλήρωσης, μιὰ ὀδυνηρὴ ἀναζήτηση τοῦ Θεοῦ. Ἂν σ᾿ αὐτὴ τὴ γῆ ὁ Θεὸς δὲν ἦταν ἕνας μεγάλος μόχθος κι ἕνας ἀτέλειωτος πόνος καὶ μιὰ ἀσίγαστη πείνα καὶ δίψα, τὸτε πάνω σὲ τούτη τὴ γῆ δὲ θὰ ὑπῆρχε τίποτα ποὺ νὰ θυμίζει οὐρανό. Πάνω σ᾿ αὐτὴ τὴ γῆ ὁ Θεὸς θὰ εἶναι γιὰ μένα πάντοτε ἕνας δρόμος κι ὄχι ἕνα τέρμα, μιὰ ἀνάβαση κι ὄχι μιὰ κορφή. Πρέπει νὰ ξαναμάθουμε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τὸ Θεό, νὰ τὸν μάθουμε πραγματικά, μὲ τὸ κορμί μας, ὅπως ἡ Ἐκκλησία τὸν μεταδίνει σὰν βρώση καὶ πόση, σὰν κατάδυση καὶ ἀνάδυση στὸ ζωντανὸ νερὸ τοῦ κόσμου, σὰ σταυροκόπημα καὶ στρωτὴ μετάνοια καὶ εὐωδιαστὸ κερὶ καὶ λιβάνι, σὰ νηστεία τροφῆς καὶ κατάλυση τροφῆς, σὰν γιορτὴ καὶ πανήγυρη συνταιριασμένη μὲ τὴν ἐποχὴ καὶ τὸν καιρό. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι σῶμα χειροπιαστό, προσιτὸ στὶς αἰσθήσεις. Εἶναι τὸ χτίσμα μὲ τοὺς κεκλιμένους οὐρανοὺς στοὺς θόλους καὶ τὶς καμάρες του, ποὺ σαρκώνει τὸν Ἄσαρκο καὶ χωρεῖ τὸν Ἀχώρητο. Εἶναι ὁ ζωντανὸς λαὸς τοῦ Θεοῦ στοὺς κόλπους της, οἱ τελῶνες καὶ οἱ ἅγιοι, οἱ πόρνες καὶ οἱ ὅσιοι. Εἶναι ἡ ζωγραφιστή, δηλαδὴ αἰσθητὴ καὶ ἄμεση παρουσία τῶν πεθαμένων. Εἴμαστε ἐμεῖς, ἡ ζωή, ὁ κόσμος, ἰδωμένος σωστά.
«Χορός μεταμφιεσμένων μεταμφιεσμένων»» (ἀπόσμασμα ἀπό το βιβλίο τῆς Μάρως Βαμβουνάκη)
Ἡ ἀπώλεια ἐκείνων πού συνηθίσαμε εἶναι πάντοτε πολύ βαριά. Στήν τραγωδία Φιλοκτήτης τοῦ Σοφοκλῆ ὁ ταλανισμένος ἥρωας, ὅταν διασώζεται καί φεύγει μέ καράβι, στρέφεται καί θρηνεῖ ἀποχαιρετώντας τή φριχτή σπηλιά τοῦ μαρτυρίου του. Γι’ αὐτό ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού προτιμοῦν νά παραμένουν κολλημένοι στά γνωστά μισητά τους παρά νά βάλουν πλώρη γιά εὐχάριστες ἀλλαγές πού, ὡς ἀπειλητικά ἄγνωστες, τούς ἀπωθοῦν. Ἡ ἀδράνεια τοῦ νά βουλιάζουν παραμένοντας σέ ζωή-βάλτο, πού ὅμως συνήθισαν, εἶναι ἕνας ἀπό τούς πιό κοινούς λόγους πού οἱ ἄνθρωποι εἶναι δυστυχισμένοι. Ἡ ἀδράνεια γιά κάποιους Ἅγιους Πατέρες, εἶναι, εἴπαμε, μία ἀπό
τίς δαιμονικές προκλητικές καταστάσεις πού καλοῦνται νά πολεμήσουν οἱ ἄνθρωποι. Σέ αὐτές τίς νωθρές καταστάσεις ὡς βασανιστική ἡδονή ἀναδύεται ἡ γκρίνια· ἡ κατηγόρια γιά ὅλα τά ἄλλα, γιά τίς συνθῆκες, τή μοίρα, τόν σκληρό Θεό, τήν ἀνυπαρξία Θεοῦ, ποτέ γιά τόν δικό μας προβληματικό τρόπο. Τούτη ἄλλωστε εἶναι καί ἡ κύρια αἰτία τῆς ἀκινησίας μας μέσα στόν δυσώδη βάλτο ὅπου ζούμε, πού καταριόμαστε, ἀλλά ἀρνούμαστε, μετακινούμενοι, νά ἐγκαταλείψουμε. Ἡ ἄρνηση νά δοῦμε τό ρόλο μας στή μιζέρια. Ἡ ἀνάληψη εὐθυνῶν εἶναι ἡ βασική ἰδιότητα τῆς ὡριμότητας καί ἡ ὡριμότητα μέ τήν ἀπελευθέρωση πᾶνε χέρι χέρι. Ὅταν λέμε ὡριμότητα, δέν
27
Ἡ συγγραφέας τοῦ βιβλίου Μάρω Βαμβουνάκη
ἐννοοῦμε νά βρίσκεται κάποιος μέσα σέ ἐνήλικη ἐποχή ἀλλά νά βρίσκεται μέσα στήν πραγματική του ἡλικία, στό πραγματικό στάδιο τῆς ζωῆς του, στό τώρα. Ὅταν εἶναι νήπιο, εἶναι νήπιο· ὅταν νέος, νέος· ὅταν ἄνδρας, ἄνδρας· ὅταν γέροντας, γέροντας. Κάπως ἔτσι τό ἐκφράζουν καί τά Ἱερά Κείμενα. Κάπου εἶχα διαβάσει ἄλλωστε ὅτι τό ὡραῖο συμπίπτει μέ τό «εἶμαι στήν ὥρα μου»· μέ τό ἔγκαιρο. Τό ὡραῖο, ὅπως καί τό εὖγε, ἀντίθετα ἀπ’ ὅ,τι θά περίμενε μία ρηχή λογική, μία ἐπιφανειακή θεραπευτική, ἀντί νά ἀνακουφίζει πονάει, ὅταν ἐμεῖς μέσα μας δέ νιώθουμε ὡραῖα. ∆έν εἶναι σπάνιες οἱ αὐτοκτονίες σέ δωμάτια ξενοδοχείων κατά τίς διακοπές σ’ ἕνα μέρος πού κατά τεκμήριο εἶναι πανέμορφο. Ἡ γύρω ὡραιότητα μετατρέπεται σέ κοφτερό μαχαίρι γιά τήν ἐσωτερική ἀσχήμια. Ἡ χαμηλή αὐτοπεποίθηση σκύβει κι ἄλλο, ντροπιασμένη καί θυμωμένη, ὅταν βρεθοῦμε κάπου
28
ὅπου ὅλα λειτουργοῦν μέ ἄρση, πρός τά πάνω, μέ δύναμη. Σχεδόν πάντα συγκρίνουμε αὐτό πού εἴμαστε, αὐτό πού ἔχουμε, μέ τούς ἄλλους καί τό περιβάλλον ὅπου θά βρεθοῦμε. Ἡ σύγκριση εἶναι ἕνα διαρκές βασανιστήριο, γιατί τά κριτήριά μας καί οἱ φιλοδοξίες μας εἶναι κατά κανόνα ἐγωϊστικά. Γι’ αὐτό ἡ ταπείνωση εἶναι ἔτσι χαρούμενη. Ὁ ταπεινός, ὅπως καί τό ἀθῶο παιδάκι, δέν ἔχει καιρό καί διάθεση νά ἀσχολεῖται συνεχῶς μέ τήν εἰκόνα του, τό πῶς τόν κρίνουν οἱ ἄλλοι καί τά ἀνακυκλούμενα ἀρνητικά συναισθήματά του. Γίνεται ὅλος μάτια καί αἰσθήσεις στή δίψα του νά χαίρεται τό παρόν καί νά κατανοεῖ ὅσα προσφέρονται. Ἄρα ζεῖ. Μία προσευχή πού ἀγαπῶ πολύ λέει: Θεέ μου, ἀξίωσέ με νά καταλαβαίνω τά συνεχῆ δῶρα πού μοῦ στέλνεις. Τό Ἐγώ τό αὐθεντικό, ὄχι τό κομπλεξικό, τό ἀνακαλύπτεις ὡς μαργαριτάρι μόνο ἄμα τό ἐξαφανίσεις. Ὅμως τούτη ἡ γόνιμη ἀπώλεια εἶναι δραματικά δυσεπίτευκτη, γιατί δέν μπορεῖς νά χάσεις κάτι πού δέν ἔχεις. Εἶναι μεγάλη νίκη νά τραβᾶμε τό παραπέτασμα τοῦ ἑαυτούλη μας καί νά ἀγναντεύουμε τά ἔξω τοπία, τόν ἄλλον ὅπως εἶναι, ὄχι σέ σύγκριση μέ ἐμᾶς. Νά ἐπανερχόμαστε στήν παρθένα ματιά, τήν πρώτη αὐγή, κάθε τόσο, ὅπως οἱ μεγάλοι δημιουργοί· καί ὅπως ὁ Ὕμνος εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου κατά τρόπο συγκλονιστικό καί μυστικότατα ὑπέρλογο ψάλλει: Στή γέννα σου τήν παρθενία ἐφύλαξες.
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ – ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΓΟΡΤΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΡΚΑΔΙΑΣ
∆ωρεές Γιά τήν ἀνέγερση τού Πολιτιστικοῦ - Πνευματικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως 1. Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης και Ἀρκαδίας κ. Μακάριος 573 €, 2. Ἱ. Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας 2.000 €, 3. Ἐνορία Περίου 500 €, 4. Ἐνορία Γκαγκαλῶν 900 €, 5. Ἑταιρεία «Rigakis seeds ΑΕΒΕ» 5.000 €, 6. Ἐνορία Μητροπόλεως 450 €, 7. Ἐνορία Βαγιωνιᾶς 800 €, 8. π. Νικόλαος Παπαδάκης, Ἐφημέριος Βαγιωνιᾶς 100 €, 9. Ἐνορία Βαλῆ 300 €, 10. Ἐνορία Γέργερης 1.500 €, 11. Ἐνορία Ἀπομαρμᾶ 300 €, 12. Ἐνορία Καρδαμιανῶν 300 €, 13. Ἐνορία Μαγαρικαρίου 800 €, 14. Ἐνορία Ἀληθινῆς 400 €, 15. Ἐνορία Καλαμακίου 300 €,
16. Ἐνορία Φλαθιακῶν 300 €, 17. Ἐνορία Τεφελίου 630 €, 18. Ἱ. Σύνδεσμος Ἐφημερίων Ἱ. Μητροπόλεως 50 €, 19. Ἐνορία Σίβα 450 €, 20. Ἐνορία Κισσῶν 600 €, 21. Ἐνορία Νυβρίτου 300 €, 22. Ἐνορία Ἁγ. Παρασκευῆς Ἀσημίου 3.000 €, 23. Ἐνορία ∆ουλίου 250 €, 24. Ἐνορία Ἁγ. Παντελεήμονος Χάρακα 800 €, 25. Ἐνορία Ροτασίου 500 €, 26. Ἐνορία Στόλων 700 €, 27. Ἐνορία Πραιτωρίων 700 €, 28. Ἐνορία Ἁγ. Θωμᾶ 500 €, 29. Ἐνορία Βόρων 2.000 €, 30. Ἐνορία Καστελλίου Καινουργίου 450 €, 31. Ἐνορία Λουρῶν 350 €, 32. Ἐνορία Λιγορτύνου 400 €,
Μερική ἄποψη ἀπό τήν κατασκευή τοῦ πάνω ὑπογείου τοῦ Πολιτιστικοῦ - Πνευματικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας (9/9/2009) 29
∆ωρεές Γιά τήν ἀνέγερση τού Πολιτιστικοῦ - Πνευματικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως (συνέχεια)
33. Ἐνορία Γαλιᾶς 1.000 €, 34. Ἐνορία Πόμπιας 2.000 €, 35. Ἐνορία Πετροκεφαλίου 1.000 €, 36. Ἐνορία Πανασοῦ 200 €, 37. Ἐνορία Σωκαρᾶ 1.000 €, 38. Ἐνορία ∆ωρακίου 150 €, 39. Ἐνορία Πιτσιδίων 500 €, 40. Ἐνορία Πρινιᾶ Μαλεβ. 400 €, 41. Ἐνορία Πρινιᾶ Μονοφ. 300 €, 42. Ἐνορία Ἀπεσωκαρίου 800 €, 43. Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ 500 €, 44. κ. Ἰωάννης Κουλεντάκης 50 €, 45. Ἐνορία Κλήματος 450 €, 46. Ἐνορία Ματάλων 300 €, 47. Ἐνορία Πλακιωτίσσης 400 €, 48. Ἐνορία Κεφαλάδω 200 €,
49. Ἐνορία Ἱ. Μ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν 2.000 €, 50. Ἐνορία Καπετανιανῶν 340 €, 51. Ἐνορία Πηγαϊδακίων 450 €, 52. Ἐνορία Ἀντισκαρίου 300 €, 53. Ἐνορία Χουστουλιανῶν 500 €, 54. Ἐνορία Βουρβουλίτου 300 €, 55. κ. Ἐμμ. Ροδαμ. Χουστουλάκης 1.000 €, 56. Ἐνορία Παναγιᾶς Μονοφ. 400 €, 57. Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν 2.000 €, 58. Ἐνορία Βοριζίων 600 €, 59. π. Ἰωάννης Καλογιαννάκης, Ἐφημέριος Ἐνορίας Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου 200 €, εἰς μνήμην μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κρήτης κυροῦ Τιμοθέου καί 60. Τόκοι β΄ ἐξαμήνου 38,45 €.
Γιά τό Ἐπικοινωνιακό καί Μορφωτικό Ἵδρυμα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως 1) Ἱ. Μητρόπολις Γορτύνης καί Ἀρκαδίας 7.680 €,
2) Ἐνορία Κ. Ζαροῦ 100 € καί 3) Τόκοι β΄ ἐξαμήνου 15,79 €.
Γιά τό Ραδιοφωνικό πρόγραμμα τῆς Ἱ. Μητροπόλεως 1) Ἱ. Σύνδεσμος Ἐφημερίων Ἱ. Μητροπόλεως 500 € καί 2) Ἐνορία Σκουρβούλων500 €.
Γιά τήν Ἱ. Μητρόπολη 1. Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος 2.000 €.
Ἡ Ἱ. Μητρόπολη εὐχαριστεῖ πολύ γιά τίς παραπάνω δωρεές. Ἡ Τοπική Ἐκκλησία προσεύχεται καί ὑπέρ τῶν δωρητῶν της. Ὅλες οἱ προσφορές βοηθοῦν τήν συνέχιση τῆς ἀνέγερσης τοῦ Πολιτιστικοῦ – Πνευματικοῦ Κέντρου και τήν ἀνάπτυξη τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ καί κοινωνικοῦ ἔργου τοῦ τόπου μέ σύγχρονα μέσα.
30
Λόγοι Ὁσίου Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτου [Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ὁ Ἅγιος Σιλουανὸς ὁ Ἀθωνίτης», Ἀρχιμ. Σωφρονίου (Σαχάρωφ)]
∆ιψᾶ ἡ ψυχή μου τὸν Κύριο καὶ μὲ δάκρυα Τὸν ζητῶ. Πῶς νὰ μὴ Σὲ ζητῶ; Σὺ μὲ ζήτησες πρῶτος καὶ μοῦ ἔδωσες νὰ γευθῶ τὴν γλυκύτητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καὶ ἡ ψυχή μου Σὲ ἀγάπησε ἕως τέλους. Βλέπεις, Κύριε, τὴ λύπη καὶ τὰ δάκρυά μου... Ἂν δὲν μὲ προσείλκυες μὲ τὴν ἀγάπη Σου, δὲν θὰ Σὲ ζητοῦσα ὅπως Σὲ ζητῶ. Ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα Σου τὸ Ἅγιο μοῦ ἔδωσε τὸ χάρισμα νὰ Σὲ γνωρίσω καὶ χαίρεται ἡ ψυχή μου, γιατὶ Σὺ εἶσαι ὁ Θεός μου καὶ ὁ Κύριός μου καὶ Σὲ διψῶ μέχρι δακρύων. *** Ἐπιποθεῖ ἡ ψυχή μου τὸν Θεὸ καὶ Τὸν ζητῶ, μὲ δάκρυα. Εὔσπλαχνε Κύριε, Ἐσὺ βλέπεις τὴν πτώση μου καὶ τὴ θλίψη μου. Ταπεινά, ὅμως, παρακαλῶ τὸ ἔλεός Σου: ∆ῶσε σ᾿ ἐμένα, τὸν ἁμαρτωλὸ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Σου Πνεύματος. Ἡ μνήμη της ὁδηγεῖ τὸ νοῦ μου νὰ ξαναβρεῖ τὴν εὐσπλαγχνία Σου. Κύριε, δῶσε μου πνεῦμα ταπεινώσεως, γιὰ νὰ μὴ χάσω πάλι τὴ χάρη Σου καὶ ἀρχίσω νὰ θρηνῶ γι᾿ αὐτήν, ὅπως θρηνοῦσε ὁ Ἀδὰμ γιὰ τὸν παράδεισο καὶ τὸν Θεό.
*** Τὸν πρῶτο χρόνο τῆς ζωῆς μου στὸ Μοναστήρι, γνώρισε ἡ ψυχή μου τὸν Κύριο μὲ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Πολὺ μᾶς ἀγαπᾶ ὁ Κύριος· αὐτὸ τὸ ἔμαθα ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ποὺ μοῦ ἔδωσε ὁ Κύ-ριος κατὰ τὸ μέγα Του ἔλεος. Ἐγήρασα καὶ ἑτοιμάζομαι γιὰ τὸ θάνατο, καὶ γράφω τὴν ἀλήθεια γιὰ χάρη τοῦ λαοῦ. Τὸ Πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ, ποὺ μοῦ ἔδωσε ὁ Κύριος, θέλει νὰ σωθοῦν ὅλοι, νὰ γνωρίσουν ὅλοι τὸν Θεό. Ὁ Κύριος ἔδωσε στὸν λῃστὴ τὸν παράδεισο· ἔτσι θὰ δώσει τὸν παράδεισο καὶ σὲ κάθε ἁμαρτωλό. Ἐγὼ ἤμουν χειρότερος καὶ ἀπὸ ἕνα βρωμερὸ σκύλο, ἐξαιτίας τῶν ἁμαρτιῶν μου· σὰν ἄρχισα ὅμως νὰ ζητῶ συγχώρεση ἀπὸ τὸν Θεό, Αὐτὸς μοῦ ἔδωσε ὄχι μόνο τὴ συγχώρεση, ἀλλὰ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, καὶ ἔτσι μὲ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα γνώρισα τὸν Θεὸ . Βλέπεις ἀγάπη ποὺ ἔχει ὁ Θεὸς γιὰ μᾶς; Ποιός, στ᾿ ἀλήθεια, θὰ μποροῦσε νὰ περιγράψει αὐτὴ τὴν εὐσπλαγχνία; Ἀδελφοί μου, πέφτω στὰ γόνατα καὶ σᾶς παρακαλῶ. Πιστεύετε στὸ Θεό, πιστεύετε ὅτι ὑπάρχει τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ποὺ μαρτυρεῖ γιὰ τὸν Θεὸ σὲ ὅλους τοὺς ναούς μας καὶ στὴν ψυχή μου. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἀγάπη. Καὶ ἡ ἀγάπη αὐτὴ πλημμυρίζει ὅλες τὶς ψυχὲς τῶν οὐρανοπολιτῶν ἁγίων. Καὶ τὸ ἴδιο Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι στὴ γῆ, στὶς ψυχὲς ὅσων ἀγαποῦν τὸν Θεό. Ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ ὅλοι οἱ οὐρανοὶ βλέπουν τὴ γῆ, ἀκοῦν τὶς προσευχές μας καὶ τὶς προσφέρουν στὸν Θεό. Ὁ Κύριος εἶναι ἐλεήμων, αὐτὸ τὸ γνωρίζει ἡ ψυχή μου, ἀλλὰ δὲν μπορῶ νὰ τὸ περιγράψω. Εἶναι ὑπερβολικὰ πράος καὶ ταπεινός, καὶ ὅταν Τὸν δεῖ ἡ ψυχή, τότε ἀλλάζει καὶ γεμίζει ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τὸν πλησίον καὶ γίνεται καὶ ἡ ἴδια πραεία καὶ ταπεινή. Ἀλλ᾿ ἂν χάση ὁ ἄνθρωπος τὴ χάρη αὐτή, τότε θὰ κλαίει σὰν τὸν Ἀδὰμ μετὰ τὴν ἔξωσή του ἀπὸ τὸν παράδεισο. Ὀδυρόταν ὁ Ἀδὰμ καὶ ὅλη ἡ ἔρημος ἄκουγε τοὺς στεναγμούς του. Ἔχυνε δάκρυα πικρὰ ἀπὸ τὴ θλίψη γιὰ πολλὰ χρόνια. Ἔτσι καὶ ἡ ψυχὴ ποὺ γνώρισε τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ μετὰ τὴν ἔχασε, πονᾶ γιὰ τὸν Θεὸ καὶ λέει: «∆ιψᾶ ἡ ψυχή μου τὸν Κύριο καὶ Τὸν ἀναζητῶ μὲ δάκρυα». 31
32