εν Εσόπτρω - Τεύχος 35

“...βλέπομεν γάρ ἄρτι δι΄ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δέ πρόσωπον πρός πρόσωπον. ἂρτι γινώσκω ἐκ μέρους, τότε δέ ἐπιγνώσομαι καθώς καί ἐπεγνώσθην...” (Α΄ Κορ. 13, 12)

Τριμηνιαία περιοδική ἔκδοση Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Ἰούλιος - Αὔγουστος - Σεπτέμβριος 2015

ΤΕΥΧΟΣ 35

ΣΥΝΑΞΑΡ Ι

Περιεχόμενα

Ἅγιος Κύριλλος Γορτύνης ὁ Ἱερομάρτυς

σελ. 3 Συναξάρι “ Ἅγιος Κύριλλος Γορτύνης,

ὁ Ἱερομάρτυς” σελ. 4 Ἐκ Φαναρίου “Παραμελήσαμε ὅλοι μας

τά παιδιά μας...”

τοῦ Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος σελ. 5 “ Ἀπό Ἀνακοινωθέν τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς

Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης” σελ. 6 “ Ἡ φλόγα ἐνός ὀρθοδόξου ρώσου νέου” σελ. 7 “Οἱ μυστικοί σου παλμοί ἀντηχοῦν

στήν καρδία μας” σελ. 8 “ Ἡ Ἅλωση τῆς Κων/πόλεως ἀπό τούς

Λατίνους Σταυροφόρους” σελ. 17 “Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία” Β΄

τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Εἰρηναίου Δεληδήμου σελ. 26 “Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους,

Ἐκεῖνο πού μᾶς λείπει εἶναι ἡ ζωή” σελ. 28 “Μαζί μέ τούς γονεῖς, Μήπως τό παιδί σας

ἔχει πέσει θύμα σχολικοῦ ἐκφοβισμοῦ (bullying);” σελ. 31 “ Ἕνα μικρό παρεκκλήσι γιά ὅλους

τούς Ἁγίους τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας” σελ. 32 “Πολιτιστικό Κέντρο, ἀπό τά τμήματα

1) Σχολῆς Ἁγιογραφίας καί 2) Ψηφιδωτοῦ” σελ. 34 “Πολιτιστικό Κέντρο, ἀπό τό τμῆμα

Θεατρικῆς ὁμάδας” σελ. 35 “Πολιτιστικό Κέντρο, ἐγγραφές γιά τά

τμήματα τοῦ σχολικοῦ ἔτους 2015 - 16,

ἐνημέρωση γιά τή ραδιοφωνική μας

συχνότητα, Δωρεές”

Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση Τμήματος ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Συντακτική ἐπιτροπή Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος π. Χαράλαμπος Κοπανάκης Ἐπικοινωνία ταχυδρ. διεύθυνση Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες Τηλ. 28920 22208 Φάξ 28920 24804 ἠλεκτρονικό ταχυδρομεῖο info@imga.gr Ἐπιμέλεια περιοδικοῦ Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος Ἐκδοτική παραγωγή ΚΥΠΡΗΣ Τηλ. 210 8542020, Φάξ 210 8542071 www.skypris.gr, email: skypris@otenet.gr

Ἐξώφυλλο, ὀπισθόφυλλο: Ἁγιοφάραγγο Μεσαρᾶς

Ἡ ραδιοφωνική συχνότητα τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης στήν περιοχή μας 99,7 FM 2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Τό παρόν ἔντυπο ἐκδίδεται ἀπό τό Ἐπίσημο Δελτίο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης “ Ἀπόστολος Τίτος ’’ καί διατίθεται δωρεάν

Μ

(ἑορτάζει στίς 9 Ἰουλίου)

αρτύρησε τό 304 μ.Χ. ἐ π ί Δ ι ο κ λητ ι αν ο ῦ σέ ἡλικία 93 ἐτῶν. Ἡ μνήμη του στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τιμᾶται 14 Ἰουνίου ἐνῶ στή Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία στίς 9 Ἰουλίου. Παραδόξως, ἡ ἡμέρα τῆς πανηγύρεως στήν ὁμώνυμη Ἐνορία τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας εἶναι ἡ 9η Ἰουλίου. Τό γεγονός αὐτό στάθηκε ἀφορμή νά ἐρευνήσουμε καί νά καταλήξουμε ὅτι ἐκεῖ ὑπῆρξε ὁ τόπος τοῦ μαρτυρίου καί ταφῆς τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου καί τόπος ταφῆς τοῦ Ἁγίου Εὐμενίου Ἐπισκόπου ἐπίσης Γορτύνης, δηλαδή ὁ Ναός-Μαρτύριον ὅπου παρά τίς μακροχρόνιες ὑποδουλώσεις τῆς Κρήτης καί τούς διωγμούς καί παρά τήν καταστροφή τοῦ Ναοῦ - Μαρτυρίου, ἐρείπια τοῦ ὁποίου σώζονται, διατηρήθηκε ἡ σωστή ἡμερομηνία μνήμης. Σέ Ἅγιος Κύριλλος , ἀπό τήν Ἐνορία Ἁγίου Κυρίλλου Μεσαρᾶς ψηφιδωτό τοῦ 5ου αἰ. τῆς Ροτόντας Θεσ/νίκης ἱστορεῖται μέ τόν Φίλιππο Γορτύνης. Στήν Κρήτη ὑπάρχουν ἐξωκκλήσιο (τῆς Ἐνορίας Παναγιᾶς Μονοἑπτά Ναοί πρός τιμήν του. Στή Μητρόπολη φατσίου), πού ἐγκαινιάσθηκε τό 2006 ἀπό Γορτύνης καί Ἀρκαδίας ὑπάρχει ἕνας Ἐνορι- τό Σεβ. Μητροπολίτη Γορτύνης καί Ἀρκαδίας ακός Ναός (τῆς ὁμώνυμης Ἐνορίας) καί ἕνα κ. Μακάριο. Ἀπό τό βιβλίο «Μελετήματα ἁγιολογικά - ἱστορικά» 2008 τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαδάκη. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 3

Ε Κ ΦΑ Ν Α Ρ Ι Ο Υ

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

Παραμελήσαμε ὅλοι μας τά παιδιά μας...

Ἀπό Ἀνακοινωθέν τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης

τοῦ Μητροπολίτου Γέροντος Χαλκηδόνος Μελίτωνος *

Π

αραμελήσαμε ὅλοι μας τά παιδιά μας. Τά ἀφήσαμε μόνα τους, χωρίς κατανόησι, χωρίς πλησιασμό ἀπό μέρους μας, χωρίς θεανθρώπινη μεταχείρησι. Ἀπέναντι σ᾽ αὐτά τά παιδιά συμπεριφερθήκαμε αὐστηρότερα ἀπό τόν Ἰεχωβᾶ. Και ἔτσι τά ὡδηγήσαμε, βέβαια χωρίς νά τό θέλουμε, ἀπό ἔλλειψι ἐπαφῆς μας μέ τήν πραγματικότητα, ἀπό ἑωσφορικό πνευματικό ἐγωϊσμό, καί σέ τελευταία ἀνάλυσι – πρέπει νά τό ὁμολογήσουμε ἐπί τέλους – ἀπό ἕνα κίνητρο αὐτοαμύνης μας ὡς πνευματικῶν ὁδηγῶν, ἀφήσαμε, λέγω, αὐτή τήν μεγάλη μάζα τῶν παιδιῶν, πού καλύπτουν τήν ἀναρχία, τήν τρομοκρατία καί τήν ἀεροπειρατία στά διάφορα γεωγραφικά πλάτη τῆς γῆς, εἰς τό ἔλεος τῶν ἐγκληματιῶν καί τῶν σκοτεινῶν δυνάμεων ἤ τῶν ὡρισμένων πολιτικῶν ἐπιδιώξεων. Ἔτσι μέ τήν δική μας συνυπευθυνότητα αὐτή τήν ὥρα, τήν ὑστάτη, ἐμφανίζεται ἐνώπιόν μας αὐτός ὁ φοβερός κύκλος βίας - ἀντιβίας. Καί σάν ἀνθρωπότης κυλιόμαστε μέσα σ᾽ αὐτόν τόν κύκλο, χωρίς διέξοδο καί ἔξοδο. Καί λέγοντας ὅλα αὐτά, ἀδελφοί μου, καί κάμνοντας διαπίστωσι καί διάγνωσι, δέν ἐννοῶ καθόλου νά εἰσέλθω στά νόμιμα μέτρα ἀσφαλείας κατά τῆς ἀναρχίας, τῆς τρομοκρατίας καί τῆς ἀεροπειρατίας τῶν κρατῶν, τῶν στρατιωτικῶν καί δικαστικῶν ἀρχῶν καί ἐν γένει τῶν δυνάμεων ἀσφαλείας, οὔτε σ᾽ ἐκεῖνα τά μέτρα τῶν διεθνῶν ὀργανισμῶν. Ὅμως, ἐπανέρχομαι καί λέγω ὅτι αὐτή τήν στιγμή ἡ κατάστασις ὡς πρός τό πρόβλημα

«...

αὐτό διαγράφεται σάν ἕνας κλειστός φαῦλος κύκλος βίας καί ἀντιβίας. Καθώς θεωροῦμε αὐτόν τόν φαῦλο κύκλο, πρέπει νά κάνουμε μιά βαθύτερη ἐνδοσκόπησι, νά παραδεχθοῦμε τό μέρος τῆς εὐθύνης μας καί νά ἀναζητήσουμε πῶς θά σπάσουμε τόν φαῦλο κύκλο σάν Ἐκκλησία, σάν χριστιανοί γενικότερα, σάν θρησκεῖες, πού πιστεύουμε στόν Θεό καί ἀγαποῦμε τόν ἄνθρωπο. Καί γιά νά εἰσέλθουμε σ᾽ αὐτήν τήν ἐνδοσκόπησι, τήν αὐτοκριτική, τήν αἴσθησι ὑπευθυνότητος, καί ἀκόμη περισσότερο στήν προσφορά θεραπευτικῆς ὑπηρεσίας, πρέπει νά ἀρχίσωμε ἀπό τοῦ νά παραδεχθοῦμε, πρῶτον, ὅτι ἡ ἀναρχία καί τά παράγωγά της δέν εἶναι κάτι τό αὐτοφυές στήν πλαγιά ἑνός βουνοῦ, ἀλλ᾽ ὅτι εἶναι προϊόν τῆς ἐγκαταλείψεως καί τῆς παραμελήσεως τῆς εὐθυνότητός μας, καί δεύτερον, πρέπει νά δηλώσωμε ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ στάσι μας ἀπέναντι σ᾽ αὐτόν τόν φαῦλο κύκλο βίας καί ἀντιβίας, καί ἐπιτρέψτε μου νά διατυπώσω τήν δική μας πνευματική στάσι ἀπέναντι στό πρόβλημα μέ ἕναν ὁρισμό, ἴσως παράξενο ἐκ πρώτης ὄψεως, ὅμως ἐτυμολογικά καί οὐσιαστικά, ὅπως θέλω νά νομίζω, ὀρθό. Ὁρίζω τήν στάσι μας τήν χριστιανική ἀπέναντι στήν βία καί τήν ἀντιβία ὡς ἀ-βία. Τά παρακάτω ἀφήνω εἰς τήν κρίσιν σας καί εἰς τήν κρίσιν τοῦ πνευματικοῦ κόσμου, ὄχι μόνον τοῦ κάτω ἀπό τήν Ἀκρόπολι, ἀλλά γενικά τοῦ ὅλου πνευματικοῦ κόσμου...»

* Ἀπόσπασμα ἀπό τήν ὁμιλία του «Ἀναρχία, τρομοκρατία, ἀεροπειρατία καί ἡ Ἐκκλησία», 18/12/1977, σελ. 492-493, βιβλίο «Χαλκηδόνια, Μνήμη Μελίτωνος Χατζῆ».

4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἡ Ἱερά Ἐπαρχιακή Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, συνῆλθε στίς, 8 Ἰουνίου 2015, στό Ἡράκλειο σέ Συνεδρία καί ἀσχολήθηκε μέ τρέχοντα θέματα τῆς ἁρμοδιότητάς της.

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΦΟΒΙΑ ΣΦΑΓΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀναφέρθηκε στό φαινό- ρος τους, οἱ ὁποῖες αὐξάνονται μέ δραματικό μενο τῆς ἐξαπλώσεως μιᾶς σύγχρονης «χρι- τρόπο καθημερινά, μέ τραγικές συνέπειες καί στιανοφοβίας», ἡ ὁποία διαπιστώνεται σέ ὅλο ἀποτελέσματα, καί κάνει ἔκκληση πρός κάθε τόν κόσμο καί λαμβάνει συνεχῶς ἀνησυχητι- ἁρμόδιο γιά τήν ἀπόλυτη ἀνάγκη νά διαφυκές διαστάσεις. λαχθεῖ μέ κάθε τρόπο ἡ Χριστιανική πίστη καί Ἡ Ἱερά Σύνοδος ἐκφράζει τόν ἔντονο προ- ἡ ἐλεύθερη ἔκφρασή της καί νά ἐπικρατήσει ἡ βληματισμό της γιά τίς διώξεις ἐναντίον χρι- εἰρήνη, ἡ καταλλαγή καί ἡ συνύπαρξη ὅλων στιανῶν καί γιά τίς ἀνελέητες σφαγές εἰς βά- τῶν ἀνθρώπων διαφορετικῶν πολιτισμῶν. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ Ἡ Ἱερά Σύνοδος ἐνημερώθηκε γιά τήν πόλεων τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, μέ τήν εὐθύπρόοδο τῆς ὑλοποιήσεως δύο Προγραμμά- νη τῆς Μ.Κ.Ο. τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης «ΦΙΛΟτων Ἐπισιτιστικῆς βοήθειας, τά ὁποῖα ὑλο- ΞΕΝΙΑ», γιά τήν ἀνακούφιση ἐμπερίστατων ποιοῦνται μέσῳ τῶν προνοιακῶν δομῶν τῆς συνανθρώπων τῆς Μεγαλονήσου. Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς καί τῶν Ἱερῶν ΜητροΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΟΜΗΣΗΣ Ἡ Ἱερά Σύνοδος ἀσχολήθηκε μέ τή διορ- τό ὁποῖο στό ἑξῆς θά ἐκδίδει τίς ἄδειες δομήγάνωση τοῦ Γραφείου τῆς Ὑπηρεσία Δομήσε- σεως ὅλων τῶν ἐκκλησιαστικῶν κτισμάτων. ως τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης καί Δωδεκανήσου, ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ Ἡ Ἱερά Σύνοδος ἐνέκρινε τέσσερεις νέους καί τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων τῆς Ἐκκλησίας Κανονισμούς τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, τόν ὑπ’ Κρήτης», οἱ ὁποῖοι μαζί μέ τούς ἤδη δημοσιἀριθμ. 4/2015 «Κώδικας περί ἐκκλησιαστικῶν ευμένους Κανονισμούς στό Φ.Ε.Κ., συμβάλὑπαλλήλων τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης», τόν ὑπ’ λουν τά μέγιστα στήν περαιτέρω εὔρυθμη λειἀριθμ. 5/2015 «Περί ἔκδοσης τοῦ ἐπίσημου τουργία τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, ἡ ὁποία εἶναι Δελτίου «Ἀπόστολος Τίτος» τῆς Ἐκκλησίας Ἡμιαυτόνομη καί ἔχει τήν κανονική της ἐξάρΚρήτης», τόν ὑπ’ ἀριθμ. 6/2015 «Περί τῆς λει- τηση ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο Κωντουργίας τοῦ Συνοδικοῦ Γραφείου τῆς Ἱερᾶς σταντινουπόλεως. Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης» καί τόν ὑπ’ ἀριθμ. 7/2015 «Περί Ἱερῶν Ναῶν καί Ἐνοριῶν τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς

Οἱ μυστικοί σου παλμοί ἀντηχοῦν στήν καρδία μας ...*

Ἡ φλόγα ἑνός ὀρθόδοξου ρώσου νέου ...*

Δ

έν πρόκειται ποτέ νά ξεχάσω τόν νεαρό ὀρθόδοξο Ρῶσο μπρός στήν παγκοσμίως γνωστή Εἰκόνα τῆς «Παναγίας τοῦ Βλαντιμίρ», στό Μουσεῖο πού φυλάσσεται καί δίπλα στήν Εἰκόνα τῆς «Ἁγ. Τριάδος τοῦ Ρουμπλιόφ». Στεκόταν μπροστά στήν Παναγία ἀκίνητος σάν ἄγαλμα καί ἀπερίσπαστος σάν ἀσκητής, ἐνῶ δίπλα του περνοῦσαν τά τσούρμα τῶν εἰδικῶν κοσμοδόξαστων καί μή περί τήν τέχνην, τά περίεργα γκρούπ, οἱ ἀνυποψίαστοι, οἱ θαυμαστές τῆς ἱερότητας τῆς εἰκόνας, λέγοντας ὁ κάθε ἕνας τό δικό του. Τά χείλη τοῦ νεαροῦ ρώσου δέν σταμάτησαν νά κινοῦνται μυστικῶς καί τά μάτια του εἶχαν εἰσχωρήσει ὡς τήν καρδιά τῆς Παναγίας. Ἡ ἐσωτερική του προσευχή ἐντός ὀλίγου χρόνου εἶχε σπάσει τό κρύο, τό «σοφιστικέ κλίμα» πού σχηματίζαν οἱ τζαμαρίες καί τά ἔντεχνα φῶτα τοῦ Μουσείου, τό κλίμα τοῦ «φρουί-γκλασέ» καί

...

Ὢ

Ἡ Παναγία τοῦ Βλαντιμίρ

εἶχαν μεταβάλει σέ λίγα λεπτά τήν περίφημη αἴθουσα ἐκείνη σέ Ἱερό Ναό φανέρωσης τῆς ἀπαστράπτουσας χάρης τῆς Παναγίας. Δέν εἶναι λοιπόν μόνο ἡ κοσμικότητα τοῦ δυτικοῦ μπαρόκ, εἶναι καί ἡ μουσειοποίηση τῶν ἐμφάνταστων νεόπλουτων ἀνατολικῶν. Γέμισαν τά σαλόνια μέ παλαιές Εἰκόνες τῆς Παναγίας. Ἄδειασε ἡ ψυχή ἀπό τή φλόγα ἐκείνου τοῦ ὀρθόδοξου ρώσου νέου πού ἔκαμε ἕνα μουσεῖο, Ἱερό Ναό.

* Ἀπὸ δημοσίευμα ( Ἐφημερίδα «Ν. Κρήτη», 14-8-2003) τοῦ Θεοφιλ. Ἐπισκόπου Κνωσοῦ κ. Μακαρίου, νῦν Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, μετά ἀπό ἐπίσκεψή του στή Ρωσία.

•

6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Τίμιον Ξύλον! Ὢ ἤλεκτρον τιμαλφές, θησαύρισμα τῆς Πίστεως! Δέξου τὴν ἱκεσίαν τοῦ λαοῦ σου, μετάβαλε τὸν θρῆνον εἰς χαράν, τὴν νύκτα τῶν παθῶν μας εἰς ἀναψυχήν. Δέξου τὶς κατανυκτικὲς ψαλμωδίες μας, τὸ θυμίαμα τῆς προσευχῆς, τὴ νηστεία, τὴ φτωχὴ ἁγιοσύνη μας, τὸ βάρος τῶν ἁμαρτιῶν μας, γιὰ νὰ βροῦμε τὸ ἔλεος καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἐν ἄκρα συγκινήσει σὲ κατασπαζόμεθα, ζητοῦντες πάντοτε νὰ εὑρισκόμεθα ὄχι ὑπὸ τὴν σκιά, οὔτε παρὰ τῷ Σταυρῶ, ἀλλ᾽ ἐν τῷ Σταυρῶ. Αὐτὸ μᾶς ἐκληροδότησε τὸ κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων, ἡ παράδοση τῶν Προφητῶν, ἡ Θεία Λατρεία μας, ἡ ἄχραντη εἰκονογραφία, τὸ κερὶ καὶ τὸ πρόσφορο, οἱ Μάρτυρες καὶ οἱ Ὅσιοι, αὐτοὶ ποὺ ἀγωνί-

στηκαν καὶ ἔδωσαν μὲ τὸ δικό τους σταυρό, τὸ πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας, τὸν Τίμιο καὶ Ζωοποιὸ Σταυρό. Οἱ μυστικοί Σου παλμοὶ ἀντηχοῦν στὶς καρδιές μας καὶ ἡ τραγωδία τῶν Ὀρθοδόξων ποὺ ἀγωνίζονται νὰ κρατήσουν τὸ πολίτευμά σου, γίνεται ἕνα ἱερὸ δράμα ποὺ ὁ Οὐρανὸς καταγράφει γιὰ νὰ χαρίσει πάλι στὴν Ἐκκλησία νέες βάσεις. Δὲν φοβούμεθα, γνωρίζουμε ὅτι οἱ καλύτερες καὶ ἐνδοξότερες σελίδες τῆς ἱστορίας τῆς Ἐκκλησίας ἦταν οἱ ἡμέρες τῶν διωγμῶν. Δὲν μᾶς τρομάζουν οἱ ἀριθμοὶ τῶν πολλῶν. Μὴ ρωτᾶτε πόσοι εἴμαστε, ἀλλὰ ποιοὶ εἴμαστε. «Ὁ Σταυρός σου Κύριε ζωὴ καὶ ἀνάστασις ὑπάρχει τῷ λαῷ σου καὶ ἐπ’ αὐτῷ πεπειθότες σὲ τὸν Ἀναστάντα Θεὸν ἡμῶν ὑμνοῦμεν ἐλέησον ἡμᾶς».

* Ἀπόσπασμα ἀπὸ ὁμιλία τοῦ Θεοφιλ. Ἐπισκόπου Κνωσοῦ κ. Μακαρίου, νῦν Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας, στόν Ἱ. Μ. Ναό Ἁγ. Μηνᾶ Ἡρακλείου 1993.

•

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 7

Ἡ Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τούς Λατίνους Σταυροφόρους τοῦ Βυζαντινολόγου Σέρ Στῆβεν Ράνσιμαν Ἐνῶ τονίζεται ἡ 29η Μαΐου 1453 ὡς τό τέλος τῆς χιλιόχρονης αὐτοκρατορίας μας, τό κυριότερο γεγονός πού κλόνισε τήν ὕπαρξή της ἀνεπανόρθωτα, καί ὁδήγησε στόν ὁριστικό τερματισμό τῆς ὑλικῆς καί οἰκονομικῆς ὑπεροχῆς τοῦ κράτους μας σέ ὅλη τήν Εὐρώπη, καί τελικά στό 1453, δηλαδή ἡ καταστροφή τῆς Ρωμανίας ἀπό τή Δύση, μέ τήν Ἅλωση τῆς Νέας Ρώμης/Κωνσταντινούπολης τήν 13η Ἀπριλίου 1204 ἀπό τούς Σταυροφόρους, ἀποσιωπᾶται ἤ δέν τοῦ δίνεται ἡ πρέπουσα σημασία.

Θ

ὰ ἔλεγε κανείς, ὅτι ἐπειδὴ ὁ προσανατολισμὸς τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους ἦταν πρὸς τὴ Δύση, οἱ ἡγέτες του σκέφτηκαν ὅτι αὐτὸς ὁ προσανατολισμὸς συνεπάγεται ἀπαραίτητα καὶ τὴ λήθη τῆς ἱστορίας, τὴ λήθη τοῦ γεγονότος ὅτι ἐξαιτίας τῆς Ἅλωσης τοῦ 1204 ἡ Ρωμηοσύνη στάθηκε ἀδύναμη νὰ ἀντιμετωπίσει τοὺς Τούρκους. Μὲ ἄλλα λόγια, ἡ Ἅλωση τοῦ 1204 ὁδήγησε στὰ 400-600 χρόνια Τουρκοκρατίας, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ συμπέρασμα ἀπωθήθηκε, πιθανότατα λόγω τοῦ ἰδεολογικοῦ προσανατολισμοῦ τῆς ἡγετικῆς τάξης τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους. Εἶναι σήμερα γενικὰ παραδεκτό, πὼς αὐτὴ ἦταν ἡ αἰτία τῆς ἐπικράτησης τῶν Τούρκων στὴ Μικρὰ Ἀσία 8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

καὶ τὰ Βαλκάνια. Ἕνα Ρωμαίϊκο Κράτος ποὺ δὲν θὰ εἶχε ὑποστεῖ τὴν Ἅλωση τοῦ 1204, πιθανότατα θὰ ἀνέκαμπτε, ὅπως εἶχε κάνει πολλὲς φορὲς στὸ παρελθὸν ἄλλωστε, καὶ θὰ ἀντιμετώπιζε τοὺς Τούρκους νικηφόρα, ὅπως καὶ τοὺς Ἄραβες. Ἀλλὰ αὐτὴ ἡ εὐκαιρία δὲν δόθηκε στὴ Ρωμηοσύνη. Ἡ εὐκαιρία νὰ χτυπηθεῖ ἡ Ρωμηοσύνη, δὲν ἄργησε νὰ δοθεῖ στοὺς Φραγκολατίνους. Ἤδη ἀπὸ τὸν 12 αἰ. πολλὲς δεκάδες χιλιάδες ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρχαν στὴν Κωνσταντινούπολη. Ἀπολάμβαναν προνόμια καὶ ἦταν προκλητικοὶ πρὸς τοὺς Ρωμηοὺς τῆς Κωνσταντινούπολης. Ὁ αὐτοκράτορας Ἀλέξιος Α΄ Κομνηνὸς παραχώρησε τὸ 1082 ὑπέρμετρα δικαιώματα ποὺ τοὺς ἔκαναν μιση-

• τοὺς στοὺς Ρωμαίους. Ὁ Ἰωάννης ὁ Β΄ ἔκανε κάποιες προσπάθειες ὥστε θὰ θέσει τέλος στὰ προνόμια αὐτά. Ἀλλὰ ἡ ἐνέργειά του αὐτή, εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα ἐχθροπραξίες ἀπὸ μέρους τους τόσο στὸ Αἰγαῖο, ὅσο καὶ στὸ Ἰόνιο καὶ τὴν Ἀδριατική. Ἀναγκάστηκε, ὁ αὐτοκράτορας νὰ ξαναδώσει πίσω τὰ προνόμια, ὅταν ὁ στόλος τῶν Βενετῶν κινήθηκε ἐχθρικὰ πρὸς τὰ ἐδάφη τῆς Ρωμανίας. Οἱ Λατῖνοι εἶχαν ἀλλοιώσει πολλὲς πλευρὲς τῆς δημόσιας ζωῆς καὶ οἰκονομικὰ διείσδυαν στὸν ἐμπορικὸ/ἐπαγγελματικὸ ἱστὸ συμβάλλοντας στὴν παρακμὴ τῆς αὐτοκρατορίας. Ἡ Ρωμαϊκὴ οἰκονομία, πλέον ἦταν ὑποχείριο τῆς δύσης. Ὁ λαὸς τῆς Ρωμηοσύνης, ἀντιστάθηκε στὶς προκλήσεις τους, μὲ μεγάλες ἐξεγέρσεις, οἱ ὁποῖες βάφτηκαν μὲ αἷμα. Τὸν Μάϊο τοῦ 1182, ἔγινε ἡ πρώτη ἐξέγερση κατὰ τῶν Λατίνων. Μία ἐπανάσταση ποὺ χαρακτηρίστηκε ἀπὸ σφαγὲς καὶ ἐξανδραποδισμούς. Κάτω ἀπὸ τὴν πίεση τῆς κατάστασης ὁ Ἀνδρόνικος ὁ Α΄ ἀναγκάστηκε νὰ υἱοθετήσει τὴν ἀντιλατινικὴ πολιτική. Ὅπως εἶναι φυσικό, οἱ Λατῖνοι ἀντέδρασαν κατὰ τῆς Ρωμανίας. Ἡ ἐπεκτατικὴ πολιτικὴ τους ἐκφράστηκε μὲ τὴν ἐπίθεση τῶν Οὔγγρων στὴ βαλκανικὴ τὸ 1183 καθὼς καὶ μὲ τὴν ἐπίθεση τῶν Νορμανδῶν κατὰ τῶν Ρωμαϊκῶν ἐδαφῶν τὸ 1185, μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἅλωση τῆς Θεσσαλονίκης. Ἀκολούθησε νέα

ἐπανάσταση τοῦ δυσαρεστημένου ἀπὸ τὰ γεγονότα λαοῦ στὴν ὁποία σφαγιάστηκε ὁ Ἀνδρόνικος. Αὐτοκράτορας ἔγινε ὁ Ἰσαάκιος ὁ B΄ ὁ Ἄγγελος. Δυστυχῶς, ἐκείνη τὴν περίοδο, ἡ Ρωμανία ἔπασχε ἀπὸ ἐλλιπῆ ἡγεσία. Οἱ Ἄγγελοι ἦταν ἴσως ἡ χειρότερη δυναστεία! Ὁ Παπαρρηγόπουλος λέει (Δ΄ Β΄237): “ἡ ὀλεθρία τῶν Ἀγγέλων γενεά”. Ὁ Ἰσαάκιος προσπάθησε νὰ ἔρθει σὲ συνεννόηση μὲ τοὺς Λατίνους καὶ νὰ τοὺς παραχωρήσει ξανά, εὐνοϊκὴ μεταχείριση. Τὸ 1187 ἐπαναφέρει τὰ προνόμια τῶν Βενετῶν, οἱ ὁποῖοι ἔχουν πλέον τὴν ὑποχρέωση νὰ μὴν συνάπτουν συμμαχίες ἐνάντια στὴν Αὐτοκρατορία. Τὸ 1195 ἀνατρέπεται ὁ Ἰσαάκιος ἀπὸ τὸν ἀδελφό του Ἀλέξιο Γ΄, πράγμα τὸ ὁποῖο κάνει τοὺς Βενετοὺς σκεπτικούς, ἂν καὶ τὰ προνόμια τους ἀνανεώνονται. Ὁ Πάπας Ἰννοκέντιος ὁ Γ΄ ἦταν ὁ πνευματικὸς πατέρας τῆς 4ης Σταυροφορίας. Ὑπῆρχε σὲ αὐτὴν ἕνα ἀνάμεικτο πνεῦμα ἀρρωστημένης θρησκευτικότητας καὶ «ἱπποτικῆς» ἰδεολογίας. Ἔστειλε τοὺς Λατίνους ἱεροκήρυκες νὰ προωθήσουν τὴν ὑπόθεση τοῦ ἱεροῦ πολέμου στὴ Δυτικὴ Εὐρώπη, τὴν κήρυξη τοῦ ἱεροῦ πολέμου. Ὁ Θεοβάλδος ὁ Γ΄, κόμης τῆς Καμπανίας, κήρυξε τελικὰ τὸν (ἀνίερο) πόλεμο. Οἱ Σταυροφόροι “ Ἦταν ἕνα περίεργο ἀνακάτωμα ἀπὸ εὐσεβεῖς καὶ θρήσκους ἄνδρες,

«...Ἡ εὐκαιρία νὰ χτυπηθεῖ ἡ Ρωμηοσύνη, δὲν ἄργησε νὰ δοθεῖ στοὺς Φραγκολατίνους. Ἤδη ἀπὸ τὸν 12 αἰ. πολλὲς δεκάδες χιλιάδες ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρχαν στὴν Κωνσταντινούπολη. Ἀπολάμβαναν προνόμια καὶ ἦταν προκλητικοὶ πρὸς τοὺς Ρωμηοὺς τῆς Κωνσταντινούπολης. Ὁ αὐτοκράτορας Ἀλέξιος Α´ Κομνηνὸς παραχώρησε τὸ 1082 ὑπέρμετρα δικαιώματα ποὺ τοὺς ἔκαναν μισητοὺς στοὺς Ρωμαίους. Ὁ Ἰωάννης ὁ Β´ ἔκανε κάποιες προσπάθειες ὥστε θὰ θέσει τέλος στὰ προνόμια αὐτά. Ἀλλὰ ἡ ἐνέργειά του αὐτή, εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα ἐχθροπραξίες ἀπὸ μέρους τους τόσο στὸ Αἰγαῖο, ὅσο καὶ στὸ Ἰόνιο καὶ τὴν Ἀδριατική. Ἀναγκάστηκε, ὁ αὐτοκράτορας νὰ ξαναδώσει πίσω τὰ προνόμια, ὅταν ὁ στόλος τῶν Βενετῶν κινήθηκε ἐχθρικὰ πρὸς τὰ ἐδάφη τῆς Ρωμανίας...» Ἐν Ἐσόπτρῳ | 9

Ἡ Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τούς Λατίνους Σταυροφόρους

ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἀποβράσματα τῆς κοινωνίας, ἀπὸ ἀνθρώπους, δηλαδή, ποὺ ἦταν ἱκανοὶ γιὰ κάθε ἔγκλημα” [Παντὶτ Νεχροὺ “Παγκόσμιος Ἱστορία”, ἐπιστολὴ 62α]. Μυριάδες λαοῦ ἔσπευσαν στὸ κάλεσμα τῶν κηρύκων τῆς Σταυροφορίας. Ἡ θρησκευτικότητα ἦταν πρόσχημα καὶ ἐπικάλυψη τῆς κατάκτησης. Οἱ ἐλευθερωτὲς τῶν Ἁγίων Τόπων ἔγιναν κατακτητὲς τῆς Ἀνατολῆς, κοσμικοὶ καὶ πνευματικοὶ ἀφέντες καὶ δυνάστες. Τὸ φεουδαρχικὸ κλῖμα τῆς Φράγκικης Δύσης μεταφυτεύτηκε στὴν Ἀνατολή.

Tὸ συμβούλιο ποὺ ἀποτελεῖτο ἀπὸ τοὺς Φεουδάρχες οἱ ὁποῖοι λάμβαναν μέρος στὴν σταυροφορία ἀποφάσισε πὼς ἡ συγκέντρωση θὰ γινόταν στὴ Βενετία καὶ κατόπιν θὰ κατευθύνονταν εἴτε στὴ Συρία, εἴτε στὴν Αἴγυπτο. Οἱ σταυροφόροι ἔπασχαν τόσο ἀπὸ πλευρᾶς ὀργάνωσης καὶ ἐξοπλισμοῦ, ὅσο καὶ στὰ οἰκονομικά. Γι’ αὐτὸ συνάψανε συμφωνία μὲ τοὺς Βενετούς, μὲ τὴν ὁποία θὰ παρείχετο τροφὴ καὶ ὑποστήριξη, ἔναντι 85.000 μάρκων. Ἐπίσης προσέφεραν καὶ τὰ μισὰ ἐδάφη ποὺ θὰ κατακτοῦσαν οἱ σταυροφόροι. Οἱ περισσότεροι ἔφτασαν τὸ 1202, ἀργοπορημένα στὴ Βενετία. Ἡ ὀργάνωση, ὁ ἐξοπλισμὸς καὶ τὰ οἰκονομικά τους ἦταν σὲ ἄθλια κατάσταση. Μιά καὶ δὲν μποροῦσαν νὰ τηρήσουν τὶς ὑποχρεώσεις τους, οἱ σταυροφόροι ἀναγκάστηκαν νὰ βοηθήσουν τοὺς Βενετοὺς χτυπῶντας ἐχθρικὲς πόλεις, ὡς «πληρωμή». Κατέστρεψαν καὶ λεηλάτησαν τὴν πόλη Ζάρα. Ὁ Βολταῖρος ἔλεγε ὅτι ἡ “ Ἁγία Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία τοῦ

Γερμανικοῦ Ἔθνους” δὲν ἦταν οὔτε ἁγία, οὔτε ρωμαϊκὴ οὔτε κἄν αὐτοκρατορία! Ἡ Βενετικὴ “Serenissima Repubblica” (Γαληνότατη Δημοκρατία) κατ’ ἀναλογία, οὔτε γαλήνια, οὔτε καὶ Δημοκρατία ἦταν. Ἦταν ἕνα κράτος βαθιὰ ἰμπεριαλιστικό, πλουτοκρατικό, ἀποικιοκρατικὸ καὶ ρατσιστικὸ / ἀριστοκρατικό. Τὸ Βενετικὸ κράτος ἦταν «ἐμπορικό». Βεβαίως, δὲν γνωρίζουμε ἂν τὸ νὰ εἶσαι κλέπτης καὶ κλεπταποδόχος εἶναι «ἐμπόριο». Ὁ Φράγκος σταυροφόρος ἐντυπωσίασε, κλέβοντας καὶ διαλύοντας τὴν Ρωμηοσύνη. Δὲν εἶναι μόνο τὰ «ἐλγίνεια» μάρμαρα ποὺ ξέρουμε ὅλοι. Ὅποιος ἔχει ἐπισκεφθεῖ τὴν Ἰταλία, θαυμάζει, τὰ τέσσερα χάλκινα ἄλογα ποὺ κοσμοῦν τὸν ἐξώστη τοῦ ναοῦ, τὰ ὁποία κάποτε στόλιζαν τὸν Ἱππόδρομο τῆς Κωνσταντινούπολης! Ἀκόμα καὶ ἡ βαριὰ μεγαλοπρεπὴς χαλύβδινη πόρτα τοῦ ναοῦ, κάποτε κοσμοῦσε τὴν Ἁγία Σοφία! Ἡ Βενετία, ξεκίνησε ὡς μία καθαρὰ Ρωμαίϊκη πόλη, ἀλλὰ τελικὰ κατάληξε νὰ ἁλωθεῖ πολιτισμικὰ ἀπὸ τοὺς Φράγκους καὶ νὰ γίνει καὶ αὐτὴ Φραγκική. Αὐτὸ συνέβη, κυρίως, μετὰ τὴν κατάληψη τοῦ Πατριαρχείου Ρώμης ἀπὸ τοὺς Φράγκους. Γιὰ παράδειγμα, ὡς τὸν 10ο αἰώνα τὰ δημόσια ἔγγραφα τῆς Βενετίας ἄνοιγαν μὲ τὸ ὄνομα τοῦ Ρωμαίου αὐτοκράτορα. Στὰ τέλη τοῦ 12ου αἰώνα ὅλοι οἱ Δόγηδες ἔφεραν τίτλους Ρωμηῶν αὐλικῶν ἀξιωματούχων. Τὸ σύστημα χρονολόγησης τῶν ἐγγράφων παρέμεινε Ρωμαϊκὸ καὶ συνέχισε νὰ χρησιμοποιεῖ τὸ μεσαιωνικὸ Index, ἐνῶ ὡς τὴν ἐνθρόνιση τοῦ

«...Οἱ Σταυροφόροι “ Ἦταν ἕνα περίεργο ἀνακάτωμα ἀπὸ εὐσεβεῖς καὶ θρήσκους ἄνδρες, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἀποβράσματα τῆς κοινωνίας, ἀπὸ ἀνθρώπους, δηλαδή, ποὺ ἦταν ἱκανοὶ γιὰ κάθε ἔγκλημα” [Παντὶτ Νεχροὺ “Παγκόσμιος Ἱστορία”, ἐπιστολὴ 62α]. Μυριάδες λαοῦ ἔσπευσαν στὸ κάλεσμα τῶν κηρύκων τῆς Σταυροφορίας. Ἡ θρησκευτικότητα ἦταν πρόσχημα καὶ ἐπικάλυψη τῆς κατάκτησης...»

10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

• τελευταίου βενετοῦ Δόγη τὸ 1789 τὸ τελετουργικὸ ἀκολουθοῦσε αὐστηρὰ τὴ Ρωμαίϊκη παράδοση. [GHERARDO ORTALLI, « Ἡ Βενετία καὶ τὰ ἴχνη τοῦ Βυζαντίου», ΤΟ ΒΗΜΑ, 24-10-2004] Μόνο μετὰ τὸ 1797, ὁπότε καὶ ἐγκαθιδρύθηκε ἡ «Γαληνότατη Δημοκρατία», ἡ Βενετία ἀπέταξε ἐντελῶς τὰ σύμβολα τῆς Ρωμαίϊκης αὐτοκρατορίας. Στὴν πόλη Ζάρα στὴν Ἀδριατικὴ Ἀκτή, ἀρχὲς τοῦ 1203, οἱ σταυροφόροι δέχτηκαν τοὺς ἀντιπροσώπους τοῦ Ἀλέξιου Δ΄ Ἀγγέλου, υἱοῦ τοῦ ἐκθρονισμένου καὶ τυφλωμένου Ἰσάκιου Β΄ Ἀγγέλου. Ἡ ἀδελφή τοῦ Ἀλέξιου εἶχε παντρευτεῖ τὸν βασιλιὰ τῆς Σουηβίας Φίλιππο. Ὁ Ἀλέξιος Δ΄ ἔχει χαρακτηριστεῖ ὁ «Ἐφιάλτης» τῆς Ρωμανίας! Αὐτὸς ἔφερε τοὺς Λατίνους Σταυροφόρους στὴν Κωνσταντινούπολη. Ἤθελε νὰ ἀποκαταστήσει, στὸν θρόνο, τὸν πατέρα του Ἰσαάκιο. Συνεργάστηκε ὅμως, μὲ τοὺς ἐχθρούς τῆς αὐτοκρατορίας, γιὰ νὰ πετύχει τὸν σκοπό του. Οἱ Σταυροφόροι δὲν μπόρεσαν νὰ ἀποφασίσουν, καὶ ἀπέπλευσαν πρὸς Κέρκυρα, ὅπου ὁ Ἀλέξιος ἐπανέλαβε τὶς προτάσεις του. Σημαντικὸ ρόλο ἔπαιξε ὁ δόγης τῆς Βενετίας Ἐρρίκος Δάνδολος, ὁ ὁποῖος ἔτρεφε μῖσος κατὰ τῶν Ρωμηῶν. Ὁ Δάνδολος ἔγινε Δόγης ὅταν ἦταν 85 ἐτῶν. Εἶχε τυφλωθεῖ στὴν Κωνσταντινούπολη, ἐνῶ ἦταν ἐπικεφαλῆς μίας πρεσβείας τῶν Βενετῶν στὸν Μανουὴλ Α΄ Κομνηνό. Τὸ 1171, ὁ αὐτοκράτορας, ἔχοντας ἀπηυδήσει ἀπὸ τὴν “ἀνυ-

πόφορη” συμπεριφορὰ τῶν Βενετῶν ἐμπόρων, εἶχε συλλάβει μερικοὺς ἀπὸ αὐτούς. Ὁ Δάνδολος θὰ ἔλθει, τότε, σὲ σύγκρουση μὲ τὸν Μανουὴλ Α΄ καὶ σὲ μία συμπλοκὴ στὴν Πόλη, τραυματίστηκε καὶ τυφλώθηκε. Ἔτσι, ὁ Δάνδολος μισοῦσε θανάσιμα τούς Ρωμηοὺς καὶ ἀνέμενε κάποια εὐκαιρία, γιὰ ἕνα ξεκαθάρισμα λογαριασμῶν. Ἑπόμενο ἦταν νὰ «ἁρπάξει τὴν εὐκαιρία» καὶ νὰ ἀσκήσει καὶ αὐτὸς ἐπιρροή, ὥστε ἡ ἐκστρατεία νὰ κατευθυνθεῖ πρὸς τὴν Νέα Ρώμη / Κωνσταντινούπολη. Τὸν Μάιο τοῦ 1203 ὁ στόλος τῶν σταυροφόρων ἔφυγε ἀπὸ τὴν Κέρκυρα καὶ ἔφθασε στὴν Βασιλεύουσα τὸν Ἰούνιο. Ὁ ἱππότης Γοδεφρεῖδος Βιλλεαρδουΐνος, ποὺ μετεῖχε ὁ ἴδιος στὴ Σταυροφορία, ἔκπληκτος καὶ αὐτός, ἔγραψε χρονογραφία («Χρονικό τῆς Κατάκτησης τῆς Κωνσταντινούπολης») ποὺ δίνει σαφῆ εἰκόνα τῶν ἐντυπώσεων, σχετικὰ μὲ τὸ μέγεθος τοῦ ρωμαϊκοῦ πολιτισμοῦ, ποὺ ἀντίκρισαν οἱ στρατιῶτες: Παράγραφος 128: «Τώρα μπορεῖτε νὰ μάθετε πὼς κοίταζαν ἐπίμονα τὴν Κωνσταντινούπολη ἐκεῖνοι ποὺ δὲν τὴν εἶχαν δεῖ ποτὲ [σ.σ.: ἀναφέρεται στὴν στιγμὴ ὅπου τὰ δυτικὰ στρατεύματα πρωτοαντίκρισαν τὴν Πόλη, 24 Ἰουνίου 1203]. Γιατί δὲν μποροῦσαν καθόλου νὰ σκεφτοῦν πὼς μπορεῖ νὰ ὑπάρχει σὲ ὅλο τὸν κόσμο μία τόσο ΠΛΟΥΣΙΑ πόλη, ὅταν εἶδαν αὐτὰ τὰ ψηλά της τείχη καὶ τοὺς ΠΛΟΥΣΙΟΥΣ πύργους κι αὐτὰ τὰ

«...Ὁ Βολταῖρος ἔλεγε ὅτι ἡ “Ἁγία Ρωμαϊκὴ Αὐτοκρατορία τοῦ Γερμανικοῦ Ἔθνους” δὲν ἦταν οὔτε ἁγία, οὔτε ρωμαϊκὴ οὔτε κἄν αὐτοκρατορία! Ἡ Βενετικὴ “Serenissima Repubblica” (Γαληνότατη Δημοκρατία) κατ’ ἀναλογία, οὔτε γαλήνια, οὔτε καὶ Δημοκρατία ἦταν. Ἦταν ἕνα κράτος βαθιὰ ἰμπεριαλιστικό, πλουτοκρατικό, ἀποικιοκρατικὸ καὶ ρατσιστικὸ / ἀριστοκρατικό. Τὸ Βενετικὸ κράτος ἦταν «ἐμπορικό». Βεβαίως, δὲν γνωρίζουμε ἂν τὸ νὰ εἶσαι κλέπτης καὶ κλεπταποδόχος εἶναι «ἐμπόριο». Ὁ Φράγκος σταυροφόρος ἐντυπωσίασε, κλέβοντας καὶ διαλύοντας τὴν Ρωμηοσύνη. Δὲν εἶναι μόνο τὰ «ἐλγίνεια» μάρμαρα ποὺ ξέρουμε ὅλοι. ...» Ἐν Ἐσόπτρῳ | 11

Ἡ Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τούς Λατίνους Σταυροφόρους

ΠΛΟΥΣΙΑ παλάτια μὲ τὶς ψηλὲς ἐκκλησίες, ποὺ ἦταν τόσες πολλὲς ποὺ κανεὶς δὲν θὰ τὸ πίστευε ἂν δὲ τὸ ἔβλεπε μὲ τὰ μάτια του, καὶ ἀκόμα τὸ μῆκος τῆς πόλης ποὺ κυβερνοῦσε τὶς ὑπόλοιπες. Καὶ μάθετε πὼς δὲν ὑπῆρξε ἄνθρωπος, ἄνθρωπος τόσο ἀσυγκίνητος, ποὺ νὰ μὴν ἀνατριχιάσει. Κι αὐτὸ δὲν ἦταν καθόλου περίεργο, γιατί ποτὲ δὲν ἀνέλαβαν ἄνθρωποι μία τόσο μεγάλη ἐπιχείρηση ἀπὸ τότε ποὺ χτίστηκε ὁ κόσμος». Τρομοκρατημένος ὁ σφετεριστὴς αὐτοκράτορας Ἀλέξιος Γ΄ διέφυγε στὴ Θράκη παίρνοντας μαζί του τὸ κρατικὸ θησαυροφυλάκιο. Μὲ τὴ βοήθεια τῶν Φράγκων ποὺ παρέμειναν ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη, ὁ τυφλωμένος πρώην αὐτοκράτορας Ἰσαάκιος Β΄ Ἄγγελος ἀποκαταστάθηκε στὸν θρόνο του. Συναυτοκράτορας ἔγινε ὁ υἱὸς του Ἀλέξιος Δ΄ Ἄγγελος. Ὁ Ἰσαάκιος ἐπικύρωσε μὲ χρυσόβουλλο ὅλες τὶς ὑποχρεώσεις ποὺ εἶχε ἀναλάβει ἀπέναντι στοὺς Σταυροφόρους ὁ Ἀλέξιος ὁ Δ΄. Ἡ βασιλεία τους, ὅμως, δὲν κράτησε πολύ. Ὁ λαὸς ἀντέδρασε στὴν ὑποδούλωση στοὺς δυτικούς, ποὺ ἦταν ἐμφανὴς καὶ ξέσπασε ἐπανάσταση. Τὴν ἀγανάκτηση τοῦ πληθυσμοῦ προκάλεσαν ἡ ἐπιβολὴ βαριᾶς φορολογίας καὶ ἡ ληστρικὴ συμπεριφορὰ τῶν σταυροφόρων. Ἡ ἐπανάσταση εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα ὁ Ἀλέξιος Δ΄ νὰ χάσει τόσο τὸ στέμμα, ὅσο καὶ τὴν ἴδια τὴ ζωή του. Στὸ θρόνο ἀνέβηκε ὁ γαμπρὸς τοῦ Ἀλέξιου Γ΄, Ἀλέξιος Ε΄ Δούκας Μούρτζουφλος τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1204. Οἱ σταυροφόροι ἐκμε-

ταλλεύθηκαν τὴν εὐκαιρία καὶ ἀποφάσισαν νὰ ἐπέμβουν, αὐτὴ τὴ φορὰ ὅμως γιὰ νὰ τοποθετήσουν ὄχι μία Ρωμαίϊκη κυβέρνηση, ἀλλὰ μία δική τους. Μὲ εἰσήγηση τοῦ δόγη τῆς Βενετίας Δάνδολου ὑπέγραψαν μπροστὰ στὰ τείχη τῆς Κωνσταντινούπολης συμφωνία διανομῆς τῶν ἐδαφῶν τῆς Ρωμανίας (Partitio Romaniae) καὶ ἄρχισαν τὴν πολιορκία τῆς πόλης ποὺ ἔπεσε στὰ χέρια τους στὶς 13 Ἀπριλίου 1204. Ἡ εἰρωνεία τῆς τύχης εἶναι πὼς ὁ Δάνδολος πέθανε στὴν Κων/πολη καὶ θάφτηκε στὴν Ἁγία Σοφία. Ἡ “βασιλίδα τῶν πόλεων”, ἀπόρθητη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς ἵδρυσής της ὑπέκυψε γιὰ πρώτη φορὰ στὸν ἐχθρό. Φοβερὲς λεηλασίες καὶ σφαγὲς ἀκολούθησαν τὴν ἅλωση τῆς Πόλης. Κύριοι τῆς Κωνσταντινούπολης οἱ σταυροφόροι καὶ οἱ συνεργάτες τους Βενετοὶ ἐπέβαλαν τὸ δίκαιο τοῦ κατακτητῆ. Οἱ σφαγὲς καὶ ἡ λεηλασία τῶν δημόσιων κτηρίων καὶ τῶν ἰδιωτικῶν κατοικιῶν ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Ἄπληστοι καὶ ἀκόρεστοι οἱ ἱππότες τῆς Δύσης ἐπέπεσαν πάνω στὰ θαυμαστὰ πλούτη καὶ τοὺς θησαυροὺς ποὺ εἶχαν συγκεντρώσει αἰῶνες πολιτισμοῦ στὴ Βασιλεύουσα. [«Ἡ Δ΄ Σταυροφορία καὶ ἡ πρώτη Ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης», Νίκος Γ. Μοσχονᾶς Ἰνστιτ. Βυζαντ. Ἐρευνῶν, ἔνθετο «Ἑπτὰ Ἡμέρες» ἐφημ «Καθημερινή», 1-11-98]. Ὁ Πάπας Ἰννοκέντιος Γ΄ (1198-1216), θὰ ἀπειλήσει, δῆθεν, τοὺς Σταυροφόρους μὲ ἀφορισμό, ἀλλὰ θὰ φροντίσει νὰ λησμο-

«...Τὸ ἔγκλημα τῆς Τέταρτης Σταυροφορίας παρέδωσε τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴ Βαλκανικὴ Χερσόνησο σὲ ἔξι αἰῶνες βαρβαρότητας…Προκειμένου νὰ ἀντιληφθοῦμε τὴν πλήρη σημασία τῆς λατινικῆς κατάκτησης τῆς Κωνσταντινούπολης, πρέπει νὰ προσπαθήσουμε νὰ συνειδητοποιήσουμε ποιὸς θὰ ἦταν σήμερα ὁ πολιτισμὸς τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης, ἂν ἡ πρὸ ἕξι αἰώνων Ρωμανία δὲν εἶχε καταστραφεῖ....»

12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

• νήσει, ἐγκαίρως, τὴν ἀπειλή του. Μετὰ τὴν καταστροφὴ τῆς Βασιλεύουσας, θὰ γράψει πρὸς τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νίκαιας Θεόδωρο Λάσκαρη ὅτι «οἱ Λατῖνοι ὑπῆρξαν ὄργανο τῆς Θείας Προνοίας, ποὺ τιμώρησε τοὺς Ἕλληνες γιὰ τὴν ἄρνησί τους νὰ δεχθοῦν τὴν ἡγεσία τῆς Ρωμαϊκῆς Ἐκκλησίας» [Ἀρχιεπισκόπου πρ. Θυατείρων καὶ Μ. Βρεταννίας Μεθοδίου Γ. Φούγια, Μητροπολίτου Πισιδίας, “ Ἕλληνες καὶ Λατῖνοι”, Α.Δ.Ε.Ε., Ἀθήνα, σ. 278]. Σὲ ὁλόκληρη τὴ Δύση θὰ ψάλλουν ὕμνους γιὰ νὰ πανηγυρίσουν τὴν πτώση τῆς «μεγάλης ἀνίερης (profana) πόλεως». Στὴ θέση τοῦ αὐτοκράτορα τοποθετήθηκε νέα λατινικὴ κυβέρνηση. Οἱ κληρονόμοι τοῦ Ρωμαϊκοῦ θρόνου, ἀπὸ τὶς ἐπαρχίες τῆς αὐτοκρατορίας, ἐπρόκειτο νὰ συνεχίσουν τοὺς ἀγῶνες, μέχρι τὴν ἀνάκτησή της τὸ 1261 ἀπὸ τὸ Μιχαὴλ Η΄ Παλαιολόγο. ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ: «Οἱ ἐπιπτώσεις τῆς Τέταρτης Σταυροφορίας ἐπὶ τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ ὑπῆρξαν ἐξ ὁλοκλήρου καταστρεπτικές. Ἡ λάμψη τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, τὴν ὁποία τὸ Βυζάντιο (σ.σ: διάβαζε Ρωμανία) συντηροῦσε ἐπὶ ἐννέα αἰῶνες μετὰ ἀπὸ τὴν ἐπιλογὴ τῆς Κωνσταντινούπολης ὡς πρωτεύουσας, ἔσβησε ξαφνικά… Τὸ ἔγκλημα τῆς Τέταρτης Σταυροφορίας παρέδωσε τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴ Βαλκανικὴ Χερσόνησο σὲ ἔξι αἰῶνες βαρβαρότητας… Προ-

κειμένου νὰ ἀντιληφθοῦμε τὴν πλήρη σημασία τῆς λατινικῆς κατάκτησης τῆς Κωνσταντινούπολης, πρέπει νὰ προσπαθήσουμε νὰ συνειδητοποιήσουμε ποιὸς θὰ ἦταν σήμερα ὁ πολιτισμὸς τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης, ἂν ἡ πρὸ ἕξι αἰώνων Ρωμανία δὲν εἶχε καταστραφεῖ. Μπορεῖ κανεὶς νὰ φανταστεῖ ὄχι μόνο τὴ Μαύρη Θάλασσα, τὸν Βόσπορο καὶ τὸν Μαρμαρᾶ νὰ περιβάλλονται ἀπὸ προοδευτικὰ καὶ πολιτισμένα ἔθνη, ἀλλὰ ἀκόμα καὶ τὰ ἀνατολικὰ καὶ νότια παράλια τῆς Μεσογείου νὰ ἔχουν ἐπιστρέψει ὑπὸ μία καλὴ διακυβέρνηση καὶ ὑπὸ μία θρησκεία ἡ ὁποία δὲν ἀποτελεῖ φραγμὸ στὸν πολιτισμό…» [σὲρ Ἔντουιν Πήαρς, «Ἡ Ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης τὸ 1204»]. Ἡ λεηλασία καὶ ἀπογύμνωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπὸ ὅλα της τὰ πλούτη, δὲν εἶχε ὅμοιό της. Ὅσοι τολμοῦσαν νὰ ἀντισταθοῦν σφάζονταν ἐπὶ τόπου. Δὲν ἔμεινε παλάτι, ἀρχοντικὸ, ἐκκλησία μεγάλη ἢ μικρή, μοναστήρι, χαμοκέλα, ποὺ νὰ μὴν ὑποστεῖ φρικώδη λεηλασία. Ἰδίως τοὺς προσέλκυσε ὁ μυθικὸς πλοῦτος τῆς Ἁγίας Σοφίας. Μπῆκαν μέσα στὸν Ἱερὸ Ναὸ μὲ ἄλογα καὶ μουλάρια ποὺ λέρωναν μὲ τὶς κοπριὲς τους τὸ μαρμάρινο δάπεδο. Καὶ ἄρχισαν μὲ φρενιτιώδη ταχύτητα νὰ ξηλώνουν καὶ νὰ παίρνουν τὰ πάντα: ἀπὸ ἅγια δισκοπότηρα, εὐαγγέλια, ἱερὰ ἄμφια, ἅγιες εἰκόνες, τὴν Ἁγία Τράπεζα, καὶ τὸ ἀσημένιο εἰκονο-

«...Ἰδίως τοὺς προσέλκυσε ὁ μυθικὸς πλοῦτος τῆς Ἁγίας Σοφίας. Μπῆκαν μέσα στὸν Ἱερὸ Ναὸ μὲ ἄλογα καὶ μουλάρια ποὺ λέρωναν μὲ τὶς κοπριὲς τους τὸ μαρμάρινο δάπεδο. Καὶ ἄρχισαν μὲ φρενιτιώδη ταχύτητα νὰ ξηλώνουν καὶ νὰ παίρνουν τὰ πάντα: ἀπὸ ἅγια δισκοπότηρα, εὐαγγέλια, ἱερὰ ἄμφια, ἅγιες εἰκόνες, τὴν Ἁγία Τράπεζα, καὶ τὸ ἀσημένιο εἰκονοστάσιο τοῦ Τέμπλου, ἀφοῦ προηγουμένως τὸ ἔκαναν κομμάτια, μανουάλια, πολυκάνδηλα, μέχρι καὶ κουρτίνες. Μάλιστα κατὰ τὴ διάρκεια τῆς λεηλασίας μία Γαλλίδα πόρνη ἀνεβασμένη στὸν πατριαρχικὸ θρόνο χόρευε ἄσεμνα μισόγυμνη καὶ τραγουδοῦσε. Οὔτε οἱ τάφοι τῶν Αὐτοκρατόρων γλύτωσαν: συλήθηκαν ὅλοι, ἐνῶ τὰ λείψανα πετάχτηκαν ἐδῶ κι ἐκεῖ...» Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13

Ἡ Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τούς Λατίνους Σταυροφόρους

στάσιο τοῦ Τέμπλου, ἀφοῦ προηγουμένως τὸ ἔκαναν κομμάτια, μανουάλια, πολυκάνδηλα, μέχρι καὶ κουρτίνες. Μάλιστα κατὰ τὴ διάρκεια τῆς λεηλασίας μία Γαλλίδα πόρνη ἀνεβασμένη στὸν πατριαρχικὸ θρόνο χόρευε ἄσεμνα μισόγυμνη καὶ τραγουδοῦσε. Οὔτε οἱ τάφοι τῶν Αὐτοκρατόρων γλύτωσαν: συλήθηκαν ὅλοι, ἐνῶ τὰ λείψανα πετάχτηκαν ἐδῶ κι ἐκεῖ π.χ. τὸ πτῶμα τοῦ Βασίλειου Β΄ Μακεδόνα πετάχτηκε ἔξω καὶ στὰ χέρια του τοποθέτησαν οἱ Φράγκοι μία φλογέρα – εἰρωνικὰ –. Μὲ ἀφορμὴ αὐτὸ τὸ γεγονὸς ὁ Παλαμᾶς ἔγραψε τὸ ποίημα «ἡ φλογέρα τοῦ βασιλιᾶ». Κυρίως ὅμως καταστράφηκαν ἀναρίθμητα ἔργα τέχνης. Τόσο τῆς κλασσικῆς ἀρχαιότητας (π.χ. ἀγάλματα τοῦ Δία, τοῦ Ἀπόλλωνα, τῶν Διοσκούρων, τὸ χάλκινο ἄγαλμα τοῦ Ἡρακλῆ ἀπὸ τὸν Λύσσιπο τὸν Σικυώνιο, τῆς Ἄρτεμης, τῆς Ἥρας, τῆς Ἑλένης τοῦ Μενελάου κ.ἄ. πού κοσμοῦσαν δρόμους, πλατεῖες καὶ παλάτια τῆς Βασιλεύουσας) ὅσο καὶ τῆς Ρωμαϊκῆς περιόδου, τὰ ὁποία κομμάτιαζαν γιὰ νὰ ἀφαιρέσουν τὸ χρυσό, τὸ ἀσήμι καὶ τοὺς πολύτιμους λίθους, ἐνῶ τὰ κατασκευασμένα ἀπὸ χαλκὸ τὰ ἔλυωναν στὰ καμίνια γιὰ νὰ κόψουν νομίσματα. Τὰ ἀρχαία ἑλληνικὰ χειρόγραφα καίγονταν ἀπὸ τοὺς σταυροφόρους, γιὰ νὰ ψήσουν τὰ κρεατικά τους! Οἱ πιὸ φρικτοὶ ἀπὸ ὅλους ἦταν οἱ Γάλλοι καὶ οἱ Φλαμανδοί, ἐνῶ ἀντιθέτως οἱ Βενετοὶ ποὺ ἦταν ἐξοικειωμένοι μὲ τὸ Ρωμαϊκό πολιτισμὸ ἦταν οἱ πλέον φιλεύσπλαχνοι ἔναντι τῶν ἡττημένων. Ἦταν τέτοια ἡ ἔκταση τῆς καταστροφῆς ποὺ στὸ τέλος τὸ ἄλλοτε περικαλλὲς ἄστυ, ἡ Βασιλίδα τῶν

πόλεων τῆς οἰκουμένης, ποὺ ἐπὶ 9 αἰῶνες εἶχε συσσωρεύσει ἀμύθητα πλούτη, κατάντησε σκέτο κουφάρι! Μεθυσμένοι ἀπὸ τὴ νίκη τους οἱ Φραγκοδυτικοὶ περιγελοῦσαν τοὺς νικημένους, φοροῦσαν μὲ γελοῖο τρόπο τὰ ροῦχα ποὺ τοὺς εἶχαν ἁρπάξει, τοποθετοῦσαν στὰ κεφάλια τῶν ἀλόγων τους τὶς καλύπτρες καὶ τὰ κοσμήματα τῶν Ρωμηῶν. Ἄλλοι κρατοῦσαν ἀντὶ γιὰ σπαθὶ χαρτιά, μελανοδοχεῖα, καὶ βιβλία, καὶ περιφέρονταν στοὺς δρόμους τῆς Πόλης, παριστάνοντας τοὺς λογίους. Τὸ πιὸ τραγικὸ ἀπὸ ὅλα ἦταν ὅμως ὅτι ὁλόκληρος ὁ γυναικεῖος πληθυσμὸς τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀδιακρίτως ἡλικίας ἢ ἰδιότητας (μοναχὲς) ὑποβλήθηκε στὴν τρομερὴ διαδικασία τοῦ βιασμοῦ. Τότε ἀκριβῶς ἐσφάγησαν οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ἄρρενες κατοίκους: διότι στὴν προσπάθειά τους οἱ πατεράδες καὶ οἱ σύζυγοι νὰ διαφυλάξουν τὴν τιμὴ τῶν θυγατέρων καὶ τῶν συζύγων ἔπεσαν θύματα τῶν ἀποχαλινωμένων Δυτικῶν. Βόγκηξε ἡ Κωνσταντινούπολη ἀπὸ τὸν ἀτελείωτο βιασμό. Δὲν περιγράφονται τὰ μαρτύρια ποὺ ὑπέστησαν οἱ κάτοικοι ἐπὶ τρεῖς συνεχεῖς ἡμέρες, διότι τοὺς βασάνιζαν ἀπάνθρωπα γιὰ νὰ τοὺς ἀποκαλύψουν τὰ μέρη ὅπου εἶχαν κρύψει χρυσὰ καὶ ἀργυρά νομίσματα καὶ κυρίως τιμαλφῆ. Μόνο ὅταν κορέστηκε ἡ δίψα τους γιὰ ἁρπαγή, αἷμα καὶ γενετήσιες ἀπολαύσεις, ἡσύχασαν, ἀφοῦ πρῶτα τούς τρόμαξε μία ἔκλειψη σελήνης. Κατόπιν συγκέντρωσαν ὅλη τὴ λεία καὶ τὴν ἔθεσαν ὑπὸ τὴν φύλαξη τῶν εὐγενῶν. Γράφει κι ὁ Νικήτας Χωνιάτης γιὰ τὴν Ἅλωση τῆς Πόλης: «Κι ἔτσι, καθένας εἶχε

«...Ἦταν τέτοια ἡ ἔκταση τῆς καταστροφῆς ποὺ στὸ τέλος τὸ ἄλλοτε περικαλλὲς ἄστυ, ἡ Βασιλίδα τῶν πόλεων τῆς οἰκουμένης, ποὺ ἐπὶ 9 αἰῶνες εἶχε συσσωρεύσει ἀμύθητα πλούτη, κατάντησε σκέτο κουφάρι!...»

14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

• πόνο, στὰ στενὰ θρῆνος καὶ κλάματα, στὰ τρίστρατα ὀδυρμοί, στοὺς ναοὺς ὁλοφυρμοί, φωνὲς τῶν ἀνδρῶν, κραυγὲς τῶν γυναικῶν, ἀπαγωγές, ὑποδουλώσεις, τραυματισμοὶ καὶ βιασμοὶ σωμάτων. (...) Τὸ ἴδιο καὶ στὶς πλατεῖες, καὶ δὲν ὑπῆρχε μέρος ἀνεξερεύνητο ποὺ νὰ δώσει ἄσυλο σὲ αὐτούς. Χριστέ μου, τί θλίψη καὶ φόβος ὑπῆρχαν τότε στοὺς ἀνθρώπους (...) Τέτοιες παρανομίες ἔκαναν οἱ στρατοὶ ἀπὸ τὴ Δύση ἐναντίον τῆς κληρονομιᾶς τοῦ Χριστοῦ, χωρὶς νὰ δείξουν σὲ κανένα φιλανθρωπία, ἀλλὰ γυμνώνοντάς τους ὅλους ἀπὸ χρήματα καὶ κτήματα, ἀπὸ σπίτια καὶ ροῦχα. (...) καὶ τὸ πιὸ σημαντικό, αὐτοὶ ποὺ πῆραν τὸ σταυρὸ στοὺς ὤμους καὶ πολλὲς φορὲς ὁρκίστηκαν σὲ αὐτὸν καὶ στὰ θεία λόγια ὅτι θὰ περάσουν δίχως νὰ πειράξουν τὶς χῶρες τῶν Χριστιανῶν, χωρὶς νὰ κοιτάξουν ἀριστερὰ ἢ νὰ ἐκκλίνουν πρὸς τὰ δεξιά, ἀλλὰ θὰ ὁπλιστοῦν κατὰ τῶν Σαρακηνῶν καὶ νὰ βάψουν τὰ ξίφη τους μὲ τὸ αἷμα τους. (…) Οἱ δὲ Σαρακηνοὶ δὲν ἔκαναν ἔτσι, καὶ φέρθηκαν πολὺ φιλάνθρωπα καὶ εὐγενικὰ ὅταν κυρίευσαν τὴν Ἱερουσαλήμ. Γιατί οὔτε πείραξαν τὶς γυναῖκες τῶν Λατίνων, οὔτε τὸν κενὸ τάφο τοῦ Χριστοῦ ἔκαναν ὁμαδικὸ τάφο,(…) καὶ ἀφήνοντας ὅλους νὰ φύγουν μὲ ἕνα ὁρισμένο ἀριθμὸ χρυσῶν νομισμάτων καὶ ἀπὸ τὸν καθένα ἔπαιρναν μερικὰ πράγματα ἀφήνοντας τὰ ὑπόλοιπα στοὺς κατόχους τους, ἀκόμα κι

ἂν αὐτὰ ἦταν σὰν τὴν ἄμμο. Κι ἔτσι φέρθηκε τὸ γένος ποὺ μάχονταν τὸν Χριστὸ [σ.σ: οἱ Ἄραβες] πρὸς τοὺς ἀλλόπιστους Λατίνους, οὔτε μὲ ξίφος οὔτε μὲ φωτιὰ οὔτε μὲ λιμὸ, οὔτε μὲ διωγμοὺς, οὔτε μὲ ἄλλα δεινά. Σὲ ἐμᾶς ὅμως τὰ προκάλεσαν αὐτὰ τὰ παραπάνω οἱ φιλόχριστοι καὶ ὁμόδοξοι [σ.σ: οἱ Δυτικοί τῆς Δ΄ Σταυροφορίας], ὅπως εἴπαμε μὲ συντομία, ἂν καὶ δὲν εἴχαμε κάνει κάποιο ἀδίκημα». Καὶ βεβαίως, εἶναι φυσικὸ ποὺ οἱ Ρωμηοὶ ἔνοιωθαν ἀπορία μὲ τὸ μέγεθος τῆς καταστροφῆς, ἀφοῦ, μὲ τὸν πόλεμο μὲ τοὺς Ἄραβες, οὐδέποτε εἶχαν γνωρίσει τέτοια κτηνωδία, τοὺς φαινόταν ΑΔΙΑΝΟΗΤΟ πὼς ἄνθρωποι μὲ πίστη στὸν Χριστό, ἦταν δυνατὸν νὰ φέρονται ἔτσι. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ γενικότερη ἔλλειψη ἀνεκτικότητας τῆς Δύσης, στὴ Ρωμανία οἱ «μισαλλόδοξοι Ρωμηοὶ» (ὅπως ἀρέσκονται κάποιοι νὰ ἀποκαλοῦν) εἶχαν κτίσει ἤδη ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 8ου αἰώνα στὴν Κωνσταντινούπολη τζαμί, γιὰ νὰ προσεύχονται οἱ μουσουλμάνοι ποὺ περνοῦσαν ἀπὸ ἐκεῖ (π.χ. ἔμποροι), κι ἀργότερα ἔχτισαν καὶ ἄλλα δύο. Ἂς μᾶς πεῖ κανείς, πότε πρωτοχτίστηκε ἰσλαμικὸ τέμενος σὲ κράτος τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης; Ἀπὸ τὸν 8ο αἰώνα, οἱ Ρωμηοὶ δὲν εἶχαν πρόβλημα νὰ ὑπάρχει τζαμὶ στὴν πρωτεύουσα ἑνὸς χριστιανικοῦ κράτους, τὸ ὁποῖο ἀντιμαχόταν «.. τοὺς Μουσουλμάνους καὶ ἦταν σὲ πόλε-

«...Οἱ δὲ Σαρακηνοὶ δὲν ἔκαναν ἔτσι, καὶ φέρθηκαν πολὺ φιλάνθρωπα καὶ εὐγενικὰ ὅταν κυρίευσαν τὴν Ἱερουσαλήμ. Γιατί οὔτε πείραξαν τὶς γυναῖκες τῶν Λατίνων, οὔτε τὸν κενὸ τάφο τοῦ Χριστοῦ ἔκαναν ὁμαδικὸ τάφο,(…) καὶ ἀφήνοντας ὅλους νὰ φύγουν μὲ ἕνα ὁρισμένο ἀριθμὸ χρυσῶν νομισμάτων καὶ ἀπὸ τὸν καθένα ἔπαιρναν μερικὰ πράγματα ἀφήνοντας τὰ ὑπόλοιπα στοὺς κατόχους τους, ἀκόμα κι ἂν αὐτὰ ἦταν σὰν τὴν ἄμμο. Κι ἔτσι φέρθηκε τὸ γένος ποὺ μάχονταν τὸν Χριστὸ [σ.σ: οἱ Ἄραβες] πρὸς τοὺς ἀλλόπιστους Λατίνους, οὔτε μὲ ξίφος οὔτε μὲ φωτιὰ οὔτε μὲ λιμὸ, οὔτε μὲ διωγμοὺς, οὔτε μὲ ἄλλα δεινά. Σὲ ἐμᾶς ὅμως τὰ προκάλεσαν αὐτὰ τὰ παραπάνω οἱ φιλόχριστοι καὶ ὁμόδοξοι [σ.σ: οἱ Δυτικοί τῆς Δ΄ Σταυροφορίας], ὅπως εἴπαμε μὲ συντομία, ἂν καὶ δὲν εἴχαμε κάνει κάποιο ἀδίκημα...» Ἐν Ἐσόπτρῳ | 15

Ἡ Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τούς Λατίνους Σταυροφόρους

μο μὲ αὐτούς. Ἂν αὐτὸ δὲ σημαίνει ἀνεκτικότητα, τότε τί σημαίνει, σὲ μία ἐποχὴ ὅπου οἱ Δυτικοὶ ἔκαναν Σταυροφορίες; Διαβάζουμε, ἀπὸ τὴν περιγραφὴ τοῦ Γοδεφρείδου Βιλλαρδουίνου, ποὺ συμμετεῖχε στὴν πολιορκία, στὸ “Χρονικό τῆς Κατάκτησης τῆς Κωνσταντινούπολης”: 247. “ Ἐκείνη τὴ νύχτα [σ.σ: 12 πρὸς 13 Ἀπριλίου 1204], μπροστὰ στὸ στρατόπεδο τοῦ Βονιφάτιου τοῦ Μονφερατικοῦ, δὲν ξέρω ποιοὶ ἄνθρωποι, ποὺ φοβόντουσαν μὴν τοὺς ἐπιτεθοῦν οἱ Ἕλληνες, βάλανε φωτιὰ στὸν χῶρο ἀνάμεσα σὲ αὐτοὺς καὶ στοὺς Ἕλληνες. Καὶ ἡ πόλη ἄρχισε νὰ ἁρπάζει φωτιὰ καὶ νὰ καίγεται πολὺ ἄσχημα, καὶ καιγόταν ὅλη ἐκείνη τὴ νύχτα καὶ τὴν ἄλλη μέρα μέχρι τὸ ἀπόγευμα. Καὶ τούτη ἦταν ἡ τρίτη πυρκαγιὰ στὴν Κωνσταντινούπολη ἀπὸ τότε ποὺ ἤρθανε οἱ Φράγκοι στὴν χώρα. Καὶ ὑπῆρχαν περισσότερα καμένα σπίτια ἀπὸ ὅσα ὑπῆρχαν στὶς τρεῖς πιὸ μεγάλες πόλεις τοῦ βασιλείου τῆς Γαλλίας.

248. Καὶ τὰ λάφυρα ἦταν τόσα πολλὰ ποὺ κανεὶς δὲν ἤξερε νὰ πεῖ πόσα, χρυσάφι, καὶ ἀσήμι καὶ σκεύη καὶ πολύτιμα πετράδια καὶ μετάξια καὶ γούνινα φορέματα ἀπὸ γκρίζο σκίουρο καὶ ἀπὸ ἐρμίνα, καὶ ὅλα τὰ ἀκριβὰ πράγματα ποὺ βρέθηκαν ποτὲ στὴ γῆ. Καὶ δίνει βέβαιη μαρτυρία ὁ Γοδεφρίδος ὁ Μαρεσάλης τῆς Καμπανίας, ἀληθινὰ καὶ ἔχοντας σωστὰ τὰ λογικά του, πὼς ἀπὸ τότε ποὺ χτίστηκε ὁ κόσμος δὲν πάρθηκαν τόσα λάφυρα ἀπὸ μία μόνο πόλη.

249. Ὁ μαρκήσιος Βονιφάτιος τοῦ Μονφερράτου προχώρησε κατὰ μῆκος τῆς ἀκτῆς πρὸς τὸ παλάτι τοῦ Βουκολέοντα. Καὶ σὰν ἔφτασε ἐκεῖ, τοῦ τὸ παρέδωσαν, γιὰ νὰ σώσουν τὴ ζωή τους, ἐκεῖνοι ποὺ ἦταν μέσα. Ἐκεῖ βρῆκε τὶς περισσότερες ἀπὸ τὶς πιὸ σπουδαῖες κυρίες ὅλου τοῦ κόσμου, ποὺ εἶχαν καταφύγει στὸ κάστρο. Ἐκεῖ βρισκό16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ταν ἡ ἀδελφή τοῦ βασιλιᾶ τῆς Γαλλίας, ποὺ ἦταν κάποτε αὐτοκράτειρα [Ἁγνή, κόρη τοῦ Λουδοβίκου Ζ΄], καὶ ἡ ἀδελφή τοῦ βασιλιᾶ τῆς Οὐγγαρίας ποὺ ἦταν κι αὐτὴ αὐτοκράτειρα, καὶ πολλὲς σπουδαῖες κυρίες. Γιὰ τὸ θησαυρὸ ποὺ βρισκόταν σὲ ἐκεῖνο τὸ παλάτι, δὲ πρέπει καθόλου νὰ μιλᾶμε. Γιατί ὑπῆρχαν τόσα ποὺ δὲν ἔχουν οὔτε τέλος οὔτε ἀριθμό.

251. Ὁ καθένας πῆρε γιὰ νὰ μείνει ὅποιο σπίτι ἤθελε, καὶ ὑπῆρχαν πολλά. Καὶ ἔπρεπε νὰ δοξάσουν πολὺ τὸν Κύριο Ἡμῶν, γιατί δὲν εἶχαν πάνω ἀπὸ εἴκοσι χιλιάδες ὁπλισμένους ἀνθρώπους ἀνάμεσά τους καὶ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ νίκησαν τετρακόσιες χιλιάδες ἀνθρώπους ἢ καὶ περισσότερους, καὶ μάλιστα μέσα στὴν πιὸ ἰσχυρὴ πόλη ποὺ ὑπῆρξε σὲ ὅλον τὸν κόσμο, ποὺ ἦταν μεγάλη πόλη, καὶ ἡ πιὸ καλὰ ὀχυρωμένη. Ὅμως ἡ λεηλασία καὶ ἡ ἅλωση, δὲν σταμάτησε στὸ «1204». Ἡ Φράγκικη ἀγνωμοσύνη καὶ τάση πρὸς τὴν καταστροφή, συνεχίστηκαν καὶ στοὺς ἑπόμενους αἰῶνες. Χαρακτηριστικό, εἶναι τὸ ἑξῆς: Τὸ 450 μ.Χ. ὁ Παρθενῶνας μετατράπηκε σὲ χριστιανικὴ ἐκκλησία ἀφιερωμένη στὴν Παναγία. Κατόπιν, τὸ 1453, κάτω ἀπὸ τὴν κυριαρχία τῶν Τούρκων πλέον, ἐξελίχθηκε σὲ τζαμί. Τὸ 1674, ὁ Γάλλος πρεσβευτὴς Μαρκήσιος τοῦ Nointel ἐπισκεύτηκε τὴν Ἀθήνα συνοδευόμενος ἀπὸ τὸν Jacques Carrey, ὁ ὁποῖος ἔκανε κάποια σχέδια τοῦ Παρθενῶνα. Στὰ σχέδια τοῦ Carrey φαίνεται ὅτι ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ὁ Παρθενῶνας παρέμενε ἀκόμα ἄθικτος. Δεκατρία χρόνια ἀργότερα, τὸ 1687, ὁ Βενετὸς στρατηγὸς Francesco Morosini πολιόρκησε τὴν Ἀκρόπολη. Τὴ βομβάρδισε παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι γνώριζε πὼς οἱ Τοῦρκοι τὴ χρησιμοποιοῦσαν ὡς πυριτιδαποθήκη. Ἀπὸ τὴν ἔκρηξη ποὺ δημιουργήθηκε καταστράφηκε μεγάλο μέρος τοῦ Παρθενώνα. Πηγή: http://oodegr.co/romanity

Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Εἰρηναίου Δεληδήμου (ἀπομαγνητοφώνηση ἀπό ὁμιλία*)

Μέ ρ ο ς Β ΄

(Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο τεῦχος )

... Μέσα στήν Ὀρθοδοξία μας κανένας ἄνθρωπος δέν ἀναγνωρίζεται ὡς ἀλάθητος. Κανένας καί Ἅγιος νά εἶναι. Καί οἱ Ἅγιοι κάνουν λάθη. Ἡ Ὀρθοδοξία μας, δηλαδή, δέν ἀναγνωρίζει οὔτε κἄν ὅτι οἱ Ἅγιοι δέν κάνουν λάθη. Καί οἱ Ἅγιοι κάνουν λάθη. Κι ἔχουμε τόσα παραδείγματα ἀπό βίους Ἁγίων, πού κάναν λάθη. Αὐτή εἶναι ἡ ἀλήθεια γιά τήν Ὀρθοδοξία, τί λέει περί τῶν Ἁγίων. Δέν δεχόμαστε τό ἀλάθητο γιά κανέναν ἄνθρωπο. Λοιπόν σήμερα, μέ τή σημερινή μόδα τῶν Γεροντάδων, φθάσαμε στό σημεῖο νά λέει ὁ καθένας ὅτι: ὁ Γέροντάς μου εἶναι ἀλάθητος! Ἀποκλείεται νά κάνει λάθος. Τό εἶπε ὁ Γέροντας! Ὄχι αὐτό τό πράγμα!

Ἐ

ξ ἄλλου, ὁ Κύριος εἶπε: «Καί Πατέρα ὑμῶν μή καλέσητε ἐπί τῆς γῆς». Τί θά πεῖ αὐτό τό πράγμα; Δέν θά ποῦμε τόν πατέρα μας «Πατέρα» ἤ δέν θά ποῦμε ἕνα ἱερέα «Πάτερ»; Δέν εἶναι αὐτό τό πράγμα. Σημαίνει: νά μή θεωρήσουμε κάποιον ὅτι εἶναι αὐθεντία, καί ὅτι, λέγει πιά, ἰσχύει καί δέν χωράει ἀμφισβήτηση καί τέτοια. Ὄχι αὐτό τό πράγμα! Εἶπε καί: «Νά μή κληθῇτε Ραββί». Τί θά πεῖ «Ραββί»; Δάσκαλος. Στήν πραγματικότητα, τό ˗ rabs ˗ στά ἑβραϊκά σημαίνει «μεγάλος», «Ραββί» σημαίνει: «μεγάλε μου». Τούς ἄρεσε τότε αὐτούς τούς Φαρισαίους καί τούς ἄλλους νά τούς λένε «Ραββί». Ἔ, εἶναι τό ἴδιο πού λένε τώρα «Γέροντα», πού ἀρέσει καί σέ πολλούς ρασοφόρους νά τούς λένε: «Γέροντα», τό ἴδιο πράγμα εἶναι. Ὁ Χριστός εἶπε αὐτό νά μή τό ἔχουμε, νά μή τό κάνουμε. Ἕνας εἶναι ὁ Δάσκαλός μας, ἕνας εἶναι ὁ Κύριος μας. Καί μεταξύ μας εἴμαστε ἀδέλφια, δηλαδή οἱ ρασοφόροι, οἱ λαϊκοί, ὅλοι εἴμαστε ἀδέλφια. Τό θέμα εἶναι ὅτι, πραγματικά, τώρα ζοῦμε σέ μία κατάσταση μέσα στήν Ἑλλάδα ˗ καί αὐτό ἔχει ἐπεκταθεῖ καί στίς ἄλλες

π. Εἰρηναῖος Δεληδῆμος

Ὀρθόδοξες χῶρες, ἀπό τήν Ἑλλάδα μεταδόθηκε καί ἐκεῖ ˗ ὑπάρχει πιά μία «Γεροντολατρεία»: ἕνας Γέροντας ἐδῶ, ἄλλος Γέροντας ἐκεῖ, καί τρέχουνε νά ρωτήσουν τόν ἕνα Γέροντα, νά ρωτήσουν τόν ἄλλο Γέροντα, κι ἄν πεῖ κάτι ὁ Γέροντας, ἅ, τό εἶπε ὁ Γέροντας καί τελείωσε»... κ.λ.π. κ.λ.π. Αὐτό δέν εἶναι ὑγιές, εἶναι ἀρρωστημένη κατάσταση. Οἱ ἄνθρωποι χάνουν τήν προσωπικότητητά τους ἀκολουθῶντας κάποιον, ὁ ὁποῖος στήν πραγματικότητα δέν εἶναι ἀλάθητος, κάνει λάθη. Φθάσανε νά λένε ὅτι: προτιμώτερο νά τά χαλάσεις μέ τόν Θεό, παρά μέ Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17

Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία

«... Οἱ ἄνθρωποι χάνουν τήν προσωπικότητητά τους ἀκολουθώντας κάποιον, ὁ ὁποῖος στήν πραγματικότητα δέν εἶναι ἀλάθητος, κάνει λάθη. Φθάσανε νά λένε ὅτι: προτιμώτερο νά τά χαλάσεις μέ τόν Θεό, παρά μέ τόν Γέροντα. Γιατί, ἐάν τά χαλάσεις μέ τόν Θεό, ὁ Γέροντας θά σέ συμφιλιώσει μέ τόν Θεό, ἐάν τά χαλάσεις μέ τόν Γέροντα, ποιός θά σέ συμφιλιώσει μ’αὐτόν; Καταλαβαίνετε; Εἶναι ὑπερβολές, εἶναι ἀρρωστημένες καταστάσεις, πού, ὅμως, ἔχουν γίνει... θαρρεῖς καί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία αὐτή...»

τόν Γέροντα. Γιατί, ἐάν τά χαλάσεις μέ τόν Θεό, ὁ Γέροντας θά σέ συμφιλιώσει μέ τόν Θεό, ἐάν τά χαλάσεις μέ τόν Γέροντα, ποιός θά σέ συμφιλιώσει μ’αὐτόν; Καταλαβαίνετε; Εἶναι ὑπερβολές, εἶναι ἀρρωστημένες καταστάσεις, πού, ὅμως, ἔχουν γίνει... θαρρεῖς καί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία αὐτή. Ὄχι, πρός Θεοῦ, δέν εἶναι αὐτά τά πράγματα... Οὔτε ὁ Χριστός εἶπε ποτέ σέ κανένα: νά γίνετε Γεροντάδες. Ὁ Χριστός εἶπε: «νά γίνετε παιδιά». Αὐτό μόνον εἶπε. Καί εἶναι τόσο ἁπλό αὐτό τό πράγμα... Καί εἶναι τόσο ἁπλό. Πάρα πολύ ἁπλό... Δέν εἶναι ἁπλό; Δέν θέλει ἰδιαίτερη δυσκολία... Ἐρώτημα: Καταλύεται τελείως, δηλαδή, ἡ ὑπακοή; Δέν κάνουμε καθόλου ὑπακοή στόν πνευματικό; π. Εἰρηναῖος: Κατ’ ἀρχήν, εἴπαμε ὅτι ἡ ὑπακοή εἶναι μία μοναχική ἀρετή, καί πάρα πολύ δύσκολη, πάρα πολύ δύσκολη. Νομίζω ὅτι ἀπό τά παραδείγματα πού ἀναφέραμε φαίνεται τί εἶναι ἡ ὑπακοή τῶν Ἁγίων. Καί πάρα πολλά παραδείγματα ἔχουμε ἀπό τίς ἱστορίες τῶν μοναχῶν πῶς ἔκαναν 18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

ὑπακοή. Ἀπό ἐκεῖ καί πέρα νά καταλαβαίνουμε ὅτι μέσα στόν κόσμο τά πράγματα, βεβαίως, δέν μποροῦν νά εἶναι ὅπως μέσα στόν μοναχισμό. Δηλαδή, στόν μοναχισμό, ὑπάρχει ἀκτημοσύνη. Ὁ μοναχός ὁ ἀληθινός δέν ἔχει τίποτα. Τώρα, θά μοῦ πεῖτε ὅτι ἀκοῦτε, βέβαια, κάτι πράγματα γιά Μοναστήρια μέ ἐπιχειρήσεις καί μέ λοιπά καί λοιπά... Ἔ, πεῖτε τα σ’ ἐκείνους, μή τά λέτε σ’ ἐμένα... Τά παλιά τά χρόνια, πού δέν ὑπῆρχαν ἐπιχειρήσεις καί μπίζνες κ.λ.π., τά παλιά τά χρόνια, συνηθίζανε στίς εἰκόνες τῶν Ἁγίων Μοναχῶν νά βάζουνε διάφορα ρητά. Ἕνα ἀπό τά ὡραῖα αὐτά χωρία πού συνηθιζότανε ˗ συνηθιζόταν καί στόν Ὅσιο Δαυΐδ τῆς Θεσσαλονίκης αὐτό, σέ παλιές εἰκόνες του, καί σέ ἄλλους Ἁγίους ἔχω δεῖ, ἔλεγε ἐκεῖ: «μοναχός ἐστίν ἀληθινός ὁ μηδέν ἔχων ἐν τῷ παρόντι βίῳ ἤ μή Χριστόν μόνον». Δέν ξέρουμε πότε ἐμφανίστηκε γιά πρώτη φορά αὐτό τό κείμενο. Πάντως, σέ ἕναν βίο τοῦ Σάββα τοῦ Βατοπαιδινοῦ ˗ τώρα θά μοῦ πεῖτε πῶς συνέπεσε νά εἶναι Βατοπαιδινός ˗ στόν βίο, λοιπόν, τοῦ Ἁγίου Σάββα, πού ἦταν Θεσσαλονικιός καί ἦταν λίγο πρίν τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, λέει ὅτι πῆγε στό Ἅγιον Ὄρος «μηδέν μεθ’ ἑαυτοῦ φέρων ἤ μή Χριστόν μόνον». Τό ἴδιο πράγμα, μή ἔχοντας, δηλαδή, τίποτε μαζί του, παρά μόνο τόν Χριστό. Ἑπομένως, αὐτό ὑπῆρχε καί πιό παλιά ἀπό τότε, ἀπό τό 1.300, ἀλλά δέν ξέρω πότε γιά πρώτη φορά ἐμφανίζεται. Καί κανένας δέν ξέρει. Ποιόν νά ρωτήσεις; Μ’ αὐτά δέν ἀσχολοῦνται σήμερα. Γιατί σήμερα ἔ, εἶναι ξεπερασμένο αὐτό: μοναχός πού δέν ἔχει τίποτα. Μοναχός, λοιπόν, ἀληθινός, εἶναι ἐκεῖνος πού δέν ἔχει τίποτα στόν παρόντα βίο, στήν παροῦσα ζωή, παρά μόνο τόν Χριστό. Ἡ μόνη περιουσία, δηλαδή, τοῦ μοναχοῦ εἶναι ὁ Χριστός. Βέβαια, εἶναι πάμπλου-

•

τος ὅποιος ἔχει τόν Χριστό περιουσία του, ἔτσι δέν εἶναι, τί ἄλλο θέλει; Τώρα, στόν κόσμο μέσα ἔ, στόν κόσμο μέσα, βεβαίως, δέν μποροῦν νά ὑπάρξουν οἰκογένειες μέ ἀκτημοσύνη. Εἶναι φυσικό, στόν κόσμο δέν μπορεῖ νά ὑπάρχει ἀκτημοσύνη. Ἔ, στόν κόσμο κοιτᾶμε τοὐλάχιστον νά μήν ἔχει κανείς φιλαργυρία, πλεονεξία καί τέτοια, νά ἀρκεῖται σέ λίγα, νά ὑπάρχει ὀλιγάρκεια, νά ἔχει ἐκεῖνα πού χρειάζονται, καί ὄχι πολυτέλειες. Ἑπομένως, αὐτό πού στόν μοναχισμό μέσα μπορεῖ νά εἶναι πλήρης ἀκτημοσύνη, μέσα στόν κόσμο γίνεται κάτι ὄχι τόσο ἀπόλυτο ἀλλά, ὁπωσδήποτε, βέβαια, κάτι πού νά προσεγγίζει πρός ἐκεῖνο τοῦ μοναχοῦ: ὄχι πλοῦτος, ὄχι πολυτέλειες. Δηλαδή, μή θεωρεῖτε ὅτι μπορεῖ ἕνας νά εἶναι Χριστιανός καί νά εἶναι πλούσιος καί νά ἔχει πολυτέλειες καί ὅλα αὐτά τά πράγματα. Καί οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἦταν ὅλοι ἐναντίον τοῦ πλούτου, νά τό ξέρετε αὐτό τό πρᾶγμα. Τώρα, ἀπό κεῖ καί πέρα, ἀπό πού ἀρχίζει ὁ πλοῦτος καί πού δέν ἀρχίζει, ὁ καθένας μπορεῖ νά τό κόβει καί νά τό ράβει στά μέτρα του. Μπορεῖ ἕνας νά ἔχει πολλά χρήματα καί νά λέει: ἐγώ τί ἔχω; Τίποτε δέν ἔχω, ὁ καϋμένος! Θυμᾶμαι κάποιον Μητροπολίτη πού εἶχε πεῖ: τί παίρνουμε; Μισθό πείνας! Στή νότια Ἑλλάδα ἤτανε αὐτό. Ὅσες φορές μίλησε ἐκεῖνος ὁ καϋμένος, ὅλο τέτοιες βλακεῖες ἔλεγε. Τό τέλος του ἦταν πολύ ἐξευτελιστικό, ὁ καϋμένος. Κατηγορήθηκε γιά κάτι τό ὁποῖο δέν ἔκανε. Εἶμαι βέβαιος ὅτι δέν τό ἔκανε, ἀλλά τό ἀποτέλεσμα, τόσα πολλά πού ἔλεγε, ὅλο τέτοια ἔλεγε: εἴμαστε πολῖτες τρίτης κατηγορίας... ὅλο δηλαδή, ὅλο... ἔ, τέλος πάντων. Ἔτσι κι αὐτός ἔλεγε ὅτι εἶναι φτωχός! Εἶναι μεγάλο θέμα, βέβαια, τό πῶς βλέπουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας αὐτά τά πράγματα. Σήμερα δέν τά βλέπουνε αὐτά. Νά κι ἄλλη μιά διαστροφή στήν Ὀρθοδοξία.

Σήμερα μπορεῖ νά βλέπουμε πολυτέλεια καί πολυτέλεια σέ Ὀρθοδόξους λαϊκούς καί κληρικούς καί νά λέγεται αὐτό: δόξα τῆς Ὀρθοδοξίας! Ἔτσι δέν εἶναι; Τό ἄλλο: μέσα στόν μοναχισμό ὑπάρχει ἡ παρθενία, ἔ, μέσα στόν κόσμο ὑπάρχουν οἱ οἰκογένειες. Δέν μπορεῖ νά ὑπάρχει μιά οἰκογένεια μέ παρθενία, γίνεται; Μετά δέν θά ὑπῆρχε τεκνογονία. Νά προσαρμοζόμαστε στίς καταστάσεις, τέλος πάντων, ἀλλά ὁπωσδήποτε καί μέσα ἀκόμη στόν ἔγγαμο βίο ὑπάρχει τό στοιχεῖο τῆς ἐγκράτειας. Ἔκπληκτος ἀκούω πράγματα στήν ἐποχή μας, δηλαδή τό πόσο οἱ οἰκογένειες ἔχουν γίνει...! Ἐγώ ἔχω σταματήσει νά ἐξομολογῶ ἀπό πολλά χρόνια γιατί μέ ἀρρώστησαν οἱ ἐξομολογήσεις. Ἄχ Θεέ μου τί ἐφιάλτης ἤτανε! Τέλος πάντων, ἔ, δέχθηκα κάποιον γιατί ἤτανε εἰδική περίπτωση, βαρειά ἄρρωστος. Δέν περίμενα ποτέ αὐτό πού ἄκουσα, παντρεμένος ἔ, πῆγα μέ πολλές γυναῖκες. Ἐγώ ἔμεινα ἔκπληκτος καί προσπαθοῦσα νά μή δείξω τήν ἔκπληξή μου. Μέ πολλή ὑποκρισία ἔδειξα σά νά μή μέ ἐνοχλοῦσε, τί νά ἔκανα στό χάλι πού ἤτανε! Μαθαίνω καί μοῦ λένε, δηλαδή, ὅτι πάρα πολλά ζευγάρια, ἄνδρας καί γυναῖκα τό τί κάνουν εἶναι ἄλλο πράγμα καί δέν συμμαζευόμαστε ... Κι ἐδῶ χρειάζεται μιά ἐγκράτεια, δηλαδή, δέν σημαίνει ὅτι μέ τόν γάμο τελείωσαν ὅλα, λύθηκε τό πρόβλημα καί δέν ὑπάρχουν ἄλλοι πειρασμοί. Καί στήν ὑπακοή κάτι ἀντίστοιχο. Ὄχι ἡ ἀπόλυτη ὑπακοή πού ὑπάρχει στόν μοναχισμό. Νά μή γίνεται, δηλαδή πῶς νά τό πῶ, δουλοπρέπεια. Δηλαδή θά ἀκούσεις τόν πνευματικό, στόν ὁποῖο ἐξομολογεῖσαι, μέ τήν πεῖρα πού ἔχει θά σοῦ πεῖ ὡρισμένα πράγματα καί τέτοια, ἀλλά πρός Θεοῦ, βέβαια, ὄχι, πιά νά γίνεται, τί νά πῶ; Ἀκροατής: Μέσα στά ὅρια τῆς λογικῆς. π. Εἰρηναῖος: Ἔ, ναί. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 19

Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία

«... Ἡ προσκόλληση στό πρόσωπο τοῦ Γέροντα ˗ νά τό καταλάβετε αὐτό ἡ προσκόλληση, δηλαδή, νά θεοποιήσεις τόν Γέροντα καί ὅ,τι λέγει πιά νά τό κάνεις καί γιά τό παραμικρό νά ρωτᾶς τόν Γέροντα αὐτό εἶναι προδοσία τοῦ Χριστοῦ, σέ τελική ἀνάλυση. Ὁ Ὁποῖος μᾶς εἶπε: δέν θά ἔχετε Πατέρα ἐπί τῆς γῆς, ἕνας εἶναι ὁ Πατήρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, τό εἶπε καθαρά, δέν θά καλέσετε κανένα «Ραββί», ἕνας εἶναι ὁ Διδάσκαλός σας. Ὅταν, λοιπόν, παρατοῦν τόν Χριστό καί στή θέση του βάζουν τόν Γέροντα, τότε ὁ Γέροντας καταντάει ἕνα εἶδος «Ἀντιχρίστου». «Ἀντίχριστος» τί θά πεῖ; Αὐτός πού ἀντικαθιστάει τόν Χριστό, πού παρουσιάζεται ὡς σωτῆρας. Μπορεῖ, δηλαδή, κι ἕνας Γέροντας νά γίνει Ἀντίχριστος, ὅταν οἱ ὑποτακτικοί του, ἀντί νά σκέφτονται τόν Χριστό, σκέπτονται αὐτόν, διότι ἀντικαθιστᾶ τόν Χριστό...»

Ξέρετε πότε ἄρχισα νά μιλάω; Δέν ἄντεξα, δηλαδή, τά ἔβλεπα αὐτά τά πράγματα. Ἔ, ἔλεγα νά μή μιλήσω, νά μή μιλήσω. Ὥσπου πιά, κάποια, γιατρός ἦταν αὐτή, πού εἶχε ἕνα Γέροντα, τόν ὁποῖο μάλιστα τόν ἀγαποῦσα καί γώ προσωπικά, πάρα πολύ, πολύ γνωστός μου, ὁ ὁποῖος, δηλαδή, λίγο τά εἶχε χάσει, γιατί ἔχουμε κι αὐτά τά φαινόμενα, μή νομίζουμε, δηλαδή, ὅτι, κάποιος ἐπειδή εἶναι Γέροντας, δέν πρόκειται νά χαζέψει. Τῆς ζήτησε νά κάνει μιά ἀπάτη, μιά ἀπάτη! Κάποιοι τοῦ δώσαν κάτι καί ζητούσανε, βέβαια, μιά ἀπόδειξη καί ἐπειδή μποροῦσε αὐτό τό πράγμα νά τό δικαιολογήσει καί μέ 20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

τό Δημόσιο, τῆς ζήτησε νά δώσει μιά φωτοτυπία στόν ἄλλο πού ἔδωσε τά λεφτά καί τό πρωτότυπο τῆς ἀπόδειξης νά τό δώσει στό Δημόσιο, ὥστε νά πάρει τά λεφτά καί ἀπό τίς δύο πλευρές. Καταλαβαίνετε τί γίνεται; Ἔ, ὅταν τό ἄκουσα πιά ἐκεῖνο! Καί σᾶς λέω ἦταν πολύ καλός ἄνθρωπος. Λίγο τοῦ ἔστριψε. Πῶς ἔγινε αὐτή ἡ Ἡγουμένη τῆς Ἁγίας Θεοδώρας, πού ἔγινε φρενοβλαβής, ἐκείνη ὅμως δέν ἤτανε καλή, ἐξ ἀρχῆς. (Γιά τήν Ἡγουμένη αὐτή βλέπε τό Α΄ μέρος τῆς ὁμιλίας, στό προηγούμενο περιοδικό Νο 34) Καταλαβαίνετε; Ἔ, ὅταν πιά τό ἄκουσα καί ἐπειδή εἶχαν μαζευτεῖ καί ἄλλες περιπτώσεις τέτοιες, ὄχι τέτοιες, κάτι ἄλλες περιπτώσεις, εἶπα, τώρα, νά σιωπάει κανείς σ’ αὐτή τή μόδα τῆς τυφλῆς ὑπακοῆς, ὅταν γίνονται τόσα πράγματα, φοβερά πράγματα, εἶναι πιά προδοσία τῆς Ὀρθοδοξίας! Ἡ προσκόλληση στό πρόσωπο τοῦ Γέροντα ˗ νά τό καταλάβετε αὐτό ˗ ἡ προσκόλληση, δηλαδή, νά θεοποιήσεις τόν Γέροντα καί ὅ,τι λέγει πιά νά τό κάνεις καί γιά τό παραμικρό νά ρωτᾶς τόν Γέροντα αὐτό εἶναι προδοσία τοῦ Χριστοῦ, σέ τελική ἀνάλυση. Ὁ Ὁποῖος μᾶς εἶπε: δέν θά ἔχετε Πατέρα ἐπί τῆς γῆς, ἕνας εἶναι ὁ Πατήρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, τό εἶπε καθαρά, δέν θά καλέσετε κανένα «Ραββί», ἕνας εἶναι ὁ Διδάσκαλός σας. Ὅταν, λοιπόν, παρατοῦν τόν Χριστό καί στή θέση του βάζουν τόν Γέροντα, τότε ὁ Γέροντας καταντάει ἕνα εἶδος «Ἀντιχρίστου». «Ἀντίχριστος» τί θά πεῖ; Αὐτός πού ἀντικαθιστάει τόν Χριστό, πού παρουσιάζεται ὡς σωτῆρας. Μπορεῖ, δηλαδή, κι ἕνας Γέροντας νά γίνει Ἀντίχριστος, ὅταν οἱ ὑποτακτικοί του, ἀντί νά σκέφτονται τόν Χριστό, σκέπτονται αὐτόν, διότι ἀντικαθιστᾶ τόν Χριστό. Μή περιμένετε ὁ Ἀντίχριστος νά εἶναι μέ κέρατα. Κάθε ἕνας πού ἀντικαθιστᾶ τόν Χριστό, κάθε ἕνας πού γίνεται Σωτῆρας τῶν ἀνθρώπων, πού παριστάνει

•

τόν Σωτῆρα τῶν ἀνθρώπων εἶναι «Ἀντίχριστος» καί «Ἀντίχριστοι πολλοί γεγόνασιν», λέγει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, στήν Α΄ Καθολική Ἐπιστολή του. Μέσα στόν μοναχισμό δέν ὑπάρχει μέτρο. Εἶναι μόνος του ὁ μοναχός, δέν ἔχει συνέπειες στίς σχέσεις του μέ τούς ἄλλους. Μπορεῖ νά ἐξευτελίσει τόν ἑαυτό του, μπορεῖ ὅλα νά τά κάνει. Παρ’ ὅλο πού κι ἐκεῖ ἔχουμε περιπτώσεις τρομερές. Στό νότιο μέρος τοῦ Ἁγίου Ὄρους διηγοῦνταν μιά περίπτωση κάποιου, κάτι ἔκανε ὁ καϋμένος ὁ μοναχός ἐκεῖ, ὁ νεαρός μοναχός, ἔκανε μιά ζημιά, κάτι ἔκανε, μιά ἀπροσεξία καί ὁ Γέροντάς του θυμωμένος τοῦ λέει: νά πᾶς νά πνιγεῖς! Κι ὁ καϋμένος, πῆγε κι ἔπεσε στή θάλασσα καί πνίγηκε. Τό καταλαβαίνετε αὐτό; Καταλαβαίνετε τί θά πεῖ, δηλαδή, ὅταν γίνεται ὑπακοή χωρίς μέτρο; Ἐκεῖνος ὁ καϋμένος, ἀπελπισμένος, σοῦ λέει ἐντάξει, ἀφοῦ μοῦ εἶπε ὁ Γέροντας νά πνιγῶ, πῆγε καί πνίγηκε. Δέν ξέρω αὐτός ὁ Γέροντας μετά ἄν στενοχωριόταν γιατί πνίγηκε ὁ καϋμένος ἐκεῖνος, ἤ ἐάν στενοχωριόταν ὅτι πῆρε ἁμαρτία. Γιατί, οἱ ἐγωϊστές ἄνθρωποι δέν σκέφτονται τόν ἄλλον, σκέφτονται μόνον τόν ἑαυτό τους. Δηλαδή, μπορεῖ αὐτός ὁ Γέροντας, ὁ ἀνάποδος αὐτός ὁ Γέροντας, μπορεῖ νά σκεφτόταν μόνο τί ἁμαρτία πῆρα, θά πάω στήν κόλαση, μόνο τόν ἑαυτό του νά σκεφτόταν πάλι. Καταλαβαίνετε; Δέν σημαίνει ὅτι κάποιος εἶναι Γέροντας, εἶναι καί ἅγιος. Δέν σημαίνει ὅτι οἱ Γεροντάδες εἶναι ἅγιοι, πῶς νά τό πῶ αὐτό τό πράγμα; Μέσα σ’αὐτούς ὅλους τούς ρασοφόρους ὑπάρχουν ἅγιοι πολλοί. Ὑπάρχουν ἅγιοι, ναί, ὑπάρχουν ἅγιοι, ἀλλά ὄχι ὅτι, ὅποιος φοράει ράσο ἤ μοναχικό σκοῦφο, εἶναι ἅγιος. Εἶναι φοβερά πράγματα αὐτά ἐπικράτησε ὅτι, ὅποιος εἶναι ἁγιορείτης, εἶναι ἅγιος. Ὄχι! Τό Ἅγιον Ὄρος δέν εἶναι ὄρος τῶν ἁγίων. Λέγεται: «Ἅγιον Ὄρος», δέν λέγεται: «Ὄρος

«... Δέν σημαίνει ὅτι κάποιος εἶναι Γέροντας, εἶναι καί ἅγιος. Δέν σημαίνει ὅτι οἱ Γεροντάδες εἶναι ἅγιοι, πῶς νά τό πῶ αὐτό τό πράγμα; Μέσα σ’αὐτούς ὅλους τούς ρασοφόρους ὑπάρχουν ἅγιοι πολλοί. Ὑπάρχουν ἅγιοι, ναί, ὑπάρχουν ἅγιοι, ἀλλά ὄχι ὅτι, ὅποιος φοράει ράσο ἤ μοναχικό σκοῦφο, εἶναι ἅγιος. Εἶναι φοβερά πράγματα αὐτά πού γίνονται ἀπό αὐτή τήν ἠλιθιότητα πού ἐπικράτησε ὅτι, ὅποιος εἶναι ἁγιορείτης, εἶναι ἅγιος. Ὄχι! Τό Ἅγιον Ὄρος δέν εἶναι ὄρος τῶν ἁγίων. Λέγεται: «Ἅγιον Ὄρος», δέν λέγεται: «Ὄρος τῶν Ἁγίων». Εἶναι ἅγιο ἐκεῖνο, ἀλλά ἐκεῖνοι πού ζοῦν μέσα εἶναι ἀγωνιζόμενοι ἤ μετανοοῦντες ἁμαρτωλοί. Μέσα ἐκεῖ ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού φθάνουν στήν ἁγιότητα...»

τῶν Ἁγίων». Εἶναι ἅγιο ἐκεῖνο, ἀλλά ἐκεῖνοι πού ζοῦν μέσα εἶναι ἀγωνιζόμενοι ἤ μετανοοῦντες ἁμαρτωλοί. Μέσα ἐκεῖ ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού φθάνουν στήν ἁγιότητα. Μπορεῖ, βέβαια, ὅσοι πηγαίνουν ἐκεῖ πέρα νά θέλουν νά γίνουν ἅγιοι. Δέν μοῦ λέτε, ἐάν ἕνας θέλει νά γίνει ἅγιος εἶναι καλό ἤ κακό αὐτό τό πράγμα; Ἀκροατής: Γιατί εἶναι κακό, καλό εἶναι. π. Εἰρηναῖος: νά θέλει νά γίνει ἅγιος; ... Κοιτάξτε. Στούς βίους τῶν ἁγίων βλέπουμε πολλές φορές νά λέει ὅτι ἀπό μικρός, ἀπό μικρή ἐφλέγετο ἀπό τόν πόθο τῆς ἁγιότητας. ... Θυμᾶμαι κάποιον πού ἤθελε νά γίνει μοναχός, γιά νά γίνει ἅγιος. Ἤθελε κάποιος νά γίνει μοναχός. Τόν εἶχε πιάσει πολύ... Δέν ἄλλαζε μέ τίποτα... Αὐτός πρίν φύγει γιά τό Ἅγιον Ὄρος, κάτι ἐκεῖ συζητούσαμε, ἔ, Ἐν Ἐσόπτρῳ | 21

Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία

«...Ἤθελε νά γίνει ἅγιος. Τί θά πεῖ νά γίνει ἅγιος; Ἄκουγε γιά τόν ἕναν γιά τόν ἄλλον, πού κάναν θαύματα, πού ἦταν διορατικοί, προορατικοί κ.λ.π., κ.λ.π. καί ἤθελε κι αὐτός νά γίνει σάν αὐτούς. Τό κίνητρο ἦταν καθαρά ἐγωϊστικό. Τό θέμα εἶναι ὅτι, ὅταν κανείς ξεκινάει θέλοντας νά γίνει σάν αὐτούς τούς ἁγίους πού τούς θαυμάζουνε καί νά τόν θαυμάζουνε κι αὐτόν, εἶναι καθαρός ἐγωϊσμός. Εἶναι παγίδα τοῦ σατανᾶ αὐτό τό πράγμα, τό νά θέλει νά γίνει ἅγιος. Ἄλλο εἶναι ὁ πόθος τῆς ἁγιότητας, ὁ πόθος τῆς ἁγιότητας εἶναι κάτι τελείως διαφορετικό, δηλαδή σημαίνει ὅτι τόν τραβάει ἡ πηγή τῆς ἁγιότητας πού εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ ἴδιος ὁ Χριστός...»

ἐγώ τοῦ λέω σέ μιά στιγμή: κοίταξε, ἐγώ οὔτε ἅγιος εἶμαι οὔτε παριστάνω τόν ἅγιο. Καί ξέρετε τί μοῦ εἶπε, καί ξέρετε τί μοῦ εἶπε; Ὅμως θέλεις νά γίνεις ἅγιος! Ἐγώ ἔμεινα ξερός. Κατάλαβα ὅτι ὁ τύπος αὐτός, ὁ δυστυχής, ξεκινοῦσε μέ πολύ λάθος κίνητρο. Ἤθελε νά γίνει ἅγιος. Τί θά πεῖ νά γίνει ἅγιος; Ἄκουγε γιά τόν ἕναν γιά τόν ἄλλον, πού κάναν θαύματα, πού ἦταν διορατικοί, προορατικοί κ.λ.π., κ.λ.π. καί ἤθελε κι αὐτός νά γίνει σάν αὐτούς. Τό κίνητρο ἦταν καθαρά ἐγωϊστικό. Τό θέμα εἶναι ὅτι, ὅταν κανείς ξεκινάει θέλοντας νά γίνει σάν αὐτούς τούς ἁγίους πού τούς θαυμάζουνε καί νά τόν θαυμάζουνε κι αὐτόν, εἶναι καθαρός ἐγωϊσμός. Εἶναι παγίδα τοῦ σατανᾶ αὐτό τό πρᾶγμα, τό νά θέλει νά γίνει ἅγιος.

22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἄλλο εἶναι ὁ πόθος τῆς ἁγιότητας, ὁ πόθος τῆς ἁγιότητας εἶναι κάτι τελείως διαφορετικό, δηλαδή σημαίνει ὅτι τόν τραβάει ἡ πηγή τῆς ἁγιότητας πού εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Θέλει νά ἑνωθεῖ μέ τόν Χριστό, πού εἶναι ἡ πηγή τῆς ἁγιότητας. Ἐκεῖνος πού ἔχει τόν πόθο τῆς ἁγιότητας δέν σκέφτεται τόν ἑαυτό του, τόν ἑαυτό του τόν καταλαβαίνει ὅτι εἶναι πολύ ἁμαρτωλός. Δέν σκέφτεται τόν ἑαυτό του, δέν θέλει νά γίνει ἅγιος αὐτός, ἁπλῶς θέλει νά ἑνωθεῖ μέ τόν Ἅγιο Χριστό. Καταλαβαίνετε τή διαφορά; Ξεχνάει τόν ἑαυτό του, τόν ἑαυτό του πιά τόν ξεχνάει, σκέφτεται τόν Χριστό. Ἀκροατής: Ὅπως ἔλεγε ὁ π. Ἰουστῖνος Πόποβιτς, ὅτι ἄν εἶμαι χωριστά ἀπό τόν Χριστό δέν θέλω νά πάω στόν παράδεισο. π. Εἰρηναῖος: Τώρα πού εἶπες γιά τόν π. Ἰουστῖνο Πόποβιτς καί διαφόρους ἀπό τίς μεγάλες μορφές τοῦ περασμένου αἰώνα, τελικά, ὅπως βλέπουμε ἀπό τά ἔργα τους καί οἱ ἴδιοι ὅπως τό λέγανε: αἰσθανόντουσαν πάρα πολύ τήν ἁμαρτωλότητά τους. Γιατί, ὅσο κανείς πλησιάζει στήν ἁγιότητα, τόσο πολύ αἰσθάνεται τόν Ἅγιο Χριστό, τόσο πολύ αἰσθάνεται, πόσο ὁ ἴδιος διαφέρει ἀπό τόν Χριστό καί νοιώθει τήν ἁμαρτωλότητά του, τήν μηδαμινότητά του. Ξέρετε, ἐκεῖνος πού ἔχει ὑπερηφάνεια πῶς τήν ἀποκτάει τήν ὑπερηφάνεια; Πού εἶναι ἡ πιό ἀστεῖα ἀπό ὅλες τίς ἁμαρτίες, ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι ἡ πιό γελοῖα ἁμαρτία. Ὅταν ἄκουγα, τότε, στίς ἐξομολογήσεις νά μοῦ λέει κάποιος ὅτι αἰσθάνθηκε ὑπερηφάνεια ἔλεγα, τώρα, τί νά τοῦ πεῖς αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου; Ξέρετε πῶς γεννιέται ἡ ὑπερηφάνεια; Ὅταν συγκρίνει ἕνας τόν ἑαυτό του μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Θά βρεῖ κάτι, στό ὁποῖο ὑπερέχει καί τοῦ μπαίνει ὑπερηφάνεια. Ἄν σέ κάτι εἶναι κατώτερος ἀπό τόν ἄλλο, τοῦ μπαίνει ἡ ζήλεια, ὁ φθόνος. Δηλαδή, ὅταν

•

συγκρίνουμε τόν ἑαυτό μας μέ τούς ἄλλους, τό πιό πιθανό εἶναι ἤ νά ἀποκτήσουμε ὑπερηφάνεια, γιατί βλέπουμε: κοίταξε ὁ ἄλλος τί πράματα κάνει, ἐγώ δέν τά κάνω, εἶμαι καλύτερος ἤ νά δεῖ κάποιον ἄλλο πού ἔχει κάποια χαρίσματα καί νά ζηλεύει, γιατί δέν τά ἔχει αὐτός. Ὅταν συγκρίνεις τόν ἑαυτό σου μέ τούς ἄλλους, τότε πέφτεις σέ ὑπερηφάνεια, σέ φθόνο καί τέτοια. Ὅταν, ὅμως, συγκρίνεις τόν ἑαυτό σου μέ τόν Χριστό, τότε ἐκμηδενίζεσαι, κυριολεκτικά. Τότε νοιώθεις ὅτι δέν εἶσαι τίποτα, τίποτα. Αὐτό τό πρᾶγμα εἶναι πού τό νοιώθουν οἱ ἅγιοι καί ὁ πόθος τῆς ἁγιότητας εἶναι ὁ πόθος τοῦ Χριστοῦ, νά ἑνωθοῦν μέ τόν Χριστό. Κι αὐτό εἶναι τό βασικώτερο στοιχεῖο, βέβαια, μέσα στήν Ὀρθοδοξία, μέσα στήν ἀληθινή ζωή τῶν Χριστιανῶν: αὐτή ἡ ἕνωση μέ τόν Χριστό. Ὄχι, ἐγώ ἀγωνίζομαι, κάνω ἄσκηση, τό ἕνα τό ἄλλο, γι᾽ αὐτό βλέπουμε πάρα πολλούς εὐσεβεῖς ἀνθρώπους νά ἐπιδεικνύουν, ξέρω ᾽γώ, ὅτι κάνουν νηστεία. Νά βλέπετε, στόν δρόμο, νά σέ σταματοῦνε νά κάνουν καί τή μετάνοια, βέβαια, γιά νά δείξουν ὅτι εἶναι εὐλαβεῖς, νά σέ σταματοῦνε καί νά ρωτᾶνε: Γέροντα, σήμερα τρῶμε λάδι; Καί᾽γώ, ὅταν μέ ρωτοῦνε, ἀπό μέσα μου ἀπαντῶ: νά φᾶτε πετρέλαιο! Ἡ ἐρώτηση εἶναι μόνο καί μόνο, γιά νά δείξουν ὅτι νηστεύουνε. Καί νομίζουνε, δηλαδή, αὐτοί οἱ ἠλίθιοι, ὅτι ἐγώ θά τούς θαυμάσω πού μοῦ κάναν αὐτή τήν ἐρώτηση. Πετρέλαιο νά φᾶνε, νηστήσιμο εἶναι τό πετρέλαιο... Ὁ Χριστός εἶπε: «ὅταν νηστεύετε νά μή γίνεσθε σκυθρωποί», νά μή τό ἕνα, νά μή τό ἄλλο καί αὐτοί νά τό διαλαλήσουν, ὅλος ὁ κόσμος νά τό ἀκούσει, μές στό λεωφορεῖο, ἄχ πάτερ κατεβαίνω νά πάρω τίποτα νηστήσιμα, τί νά κάνουμε, θαλασσινά, τί νά κάνουμε μ᾽ αὐτή τή νηστεία. Ν᾽ ἀκούσει ὅλο τό λεωφορεῖο πιά! Αὐτή εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία, ἔτσι; Ἡ σημερινή Ὀρθοδοξία, πού εἶναι δια-

στρέβλωση τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἐπίδειξη, χαζοϋπακοή, χαζογεροντάδες, τέτοια πράγματα. Ὅταν τά συγκρίνει κανείς αὐτά μέ τήν ζωή τῶν ἁγίων, βλέπει πόσο διαφορετική εἶναι ἡ ζωή τῶν ἁγίων ἀπό τή ζωή τῶν ἠλιθίων τῆς ἐποχῆς μας. Καί ἠλίθιοι εἶναι, ὄχι μόνο ἐκεῖνοι πού τρέχουνε καί κάνουνε τίς εὐσέβειες στούς Γεροντάδες, κι οἱ ἴδιοι αὐτοί πού θέλουν νά εἶναι Γεροντάδες. Γιατί, ἐάν ἤτανε ἀληθινοί Χριστιανοί, ἄν εἶχαν τό μυαλό τους στόν Χριστό, θά ἄκουγαν τά λόγια τοῦ Χριστοῦ καί θά θέλαν νά γίνουν, τό πιό ἁπλό, παιδάκια νά γίνουν. Νά βλέπατε παλιά, βρέ παιδιά, νά βλέπατε, κάτι μοναχούς ἁγιορεῖτες, μά κυριολεκτικά σάν παιδιά ἤτανε. Πῶς παίζανε μεταξύ τους, πῶς μιλούσανε! Θυμᾶμαι κάποιον, μέ μιά γεννειάδα μεγάλη κι ἕνα πρόσωπο ἱλαρό, ἔβλεπες χαρούμενα πρόσωπα ὄχι ἐκεῖνα τά σκυθρωπά πρόσωπα, ὅταν βλέπετε σκυθρωπά πρόσωπα νά φεύγετε μακρυά. Λοιπόν, χαρούμενα πρόσωπα, χαρούμενα πρόσωπα. Ἔλεγε, ὁ καϋμένος, κάτι πράγματα καί ὅλοι γελούσαμε. Σέ μιά στιγμή σκέφθηκε μήπως σκανδαλισθοῦμε μέ τά ἀστεῖα πού ἔλεγε καί λέει: ἔ, ἔ, μή σκανδαλίζεσθε πού λέω ἀστεῖα, ἔχω καί ἀρετές, ἔχω καί ἀγάπη, ἔχω καί ταπείνωση, τό εἶπε μέ μιά τέτοια ἁγνότητα, ἦταν κάτι ὑπέροχο! Ἄλλοι, ἄν ποῦνε ἔχω ταπείνωση, ἔχω ἀγάπη, τό κάνουν γιά ἐπίδειξη. Αὐτός τό εἶπε ἀπό τήν καρδιά του ἔτσι, γιά νά μή μᾶς σκανδαλίσει, σοῦ λέει, τί τά λέω ὅλα αὐτά τά πράγματα καί γελᾶνε; Θά ποῦνε τί εἶναι αὐτός, τί καλόγερος εἶναι αὐτός, ἔ; Μά μέ μιά παιδική ἁπλότητα πού τό εἶπε! Ὅπως τά παιδάκια πού λένε, τί λένε: εἶμαι λαίμαργος, πῶς λένε κάτι τέτοια πράγματα, ἤ δέν εἴμαστε καλά κορίστια, μαλώνουμε μεταξύ μας. Τά παιδάκια λένε αὐτά τά χαριτωμένα, ἀπ᾽ τήν καρδιά τους. Ὅτι ἔχουνε μέσα τους, τό λένε. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 23

Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία

«... Ἕνα τέτοιο παράδειγμα πολύ πολύ σπουδαῖο ἔχουμε μέ κάποιον πού καί κεῖνος ἤθελε νά γίνεις ἅγιος. Εἶχε ρθεῖ στή Θεσσαλονίκη εἶχε ἀναλάβει μάλιστα καί τή διεύθυνση, Ἀρχιμανδρίτης γάρ, τῶν κατηχητικῶν σέ ὅλες στίς Ἐνορίες, καί αὐτός, λοιπόν, ἤθελε νά γίνει ἅγιος! Ἦταν πολύ αὐστηρός, ἀσκητικός εἶχε μείνει, ἕνα διάστημα, κάπου, σέ κάτι σπηλιές ἐκεῖ στή Χαλκιδική καί ἔγραφε καί τό ὄνομά του, ὥστε ὅταν ἀργότερα ἁγιάσει, μετά ἀπό αἰῶνες καί πᾶνε καί ἐπισκέπτονται τό σπήλαιο, νά λένε: ἄ ἐδῶ ἔζησε ὁ ἅγιος ἐκεῖνος...Κάποτε, λοιπόν, ἀφοῦ πιά τόσο πολύ ἤθελε νά γίνει ἅγιος, τά πέταξε... Αὐτός εἶναι πολύ γνωστός, εἶναι ὁ περίφημος θεῖος τῶν ἀδελφῶν Ξηρῶν. Τούς ξέρετε; Τῆς 17 Νοέμβρη. Ἕνα θεῖο εἴχανε, αὐτός ὁ θεῖος ἤτανε αὐτός πού σᾶς εἶπα, ἤθελε νά γίνει ἅγιος αὐτός ὁ θεῖος καί τελικά τώρα ξέρετε τί εἶναι; Τώρα εἶναι δωδεκαθεϊστής!...»

Λοιπόν, ἔγινε κατανοητή αὐτή ἡ διαφορά μεταξύ ἐγωϊστικοῦ πόθου νά γίνει κανείς ἅγιος; Ἄ, καί ἐκεῖνος πού σᾶς εἶπα, (βλέπε σελ. 22) τελικά ἔγινε μοναχός καί ξέρετε πού κατάντησε; Μετά ἔφυγε ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, ἔγινε Ἀρχιμανδρίτης κάπου καί στό τέλος τά πέταξε καί ὅταν τά πέταξε, ἐπειδή ἤδη ἡ ζωή του ἦταν φοβερή, ἔκανε κάτι πράματα πού δέν ταιριάζαν, βέβαιως, καθόλου σέ ἕναν ἱερομόναχο. Ὅταν τό ἄκουσα, εἶπα: δόξα τῷ Θεῷ, τοὐλάχιστον σταμάτησε νά ἱερουργεῖ.

24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἕνα τέτοιο παράδειγμα πολύ ˗ πολύ σπουδαῖο ἔχουμε μέ κάποιον πού καί κεῖνος ἤθελε νά γίνεις ἅγιος. Εἶχε ρθεῖ στή Θεσσαλονίκη εἶχε ἀναλάβει μάλιστα καί τή διεύθυνση, Ἀρχιμανδρίτης γάρ, τῶν κατηχητικῶν σέ ὅλες στίς Ἐνορίες, καί αὐτός, λοιπόν, ἤθελε νά γίνει ἅγιος! Ἦταν πολύ αὐστηρός, ἀσκητικός εἶχε μείνει, ἕνα διάστημα, κάπου, σέ κάτι σπηλιές ἐκεῖ στή Χαλκιδική καί ἔγραφε καί τό ὄνομά του, ὥστε ὅταν ἀργότερα ἁγιάσει, μετά ἀπό αἰῶνες καί πᾶνε καί ἐπισκέπτονται τό σπήλαιο, νά λένε: ἄ, ἐδῶ ἔζησε ὁ ἅγιος ἐκεῖνος. Βασίλειος, λεγόταν σάν ἱερωμένος. Κάποτε, λοιπόν, ἀφοῦ πιά τόσο πολύ ἤθελε νά γίνει ἅγιος, τά πέταξε. Παρουσιάστηκε στήν Ἁγία Θεοδώρα μάλιστα, σέ ἕναν ἐκεῖ ἱερομόναχο, καί τοῦ ἔδωσε μιά σακοῦλα, αὐτός δέν κατάλαβε τί ἦταν. Μεσ᾽ στή σακοῦλα ἦταν τά ράσα του, καλυμαύκια καί τέτοια καί τά γένεια του. Τά ἄφησε ἐκεῖ καί ἔφυγε. Αὐτός εἶναι πολύ γνωστός, εἶναι ὁ περίφημος θεῖος τῶν ἀδελφῶν Ξηρῶν. Τούς ξέρετε; Τῆς 17 Νοέμβρη. Ἕνα θεῖο εἴχανε, αὐτός ὁ θεῖος ἤτανε αὐτός πού σᾶς εἶπα, ἤθελε νά γίνει ἅγιος αὐτός ὁ θεῖος καί τελικά τώρα ξέρετε τί εἶναι; Τώρα εἶναι δωδεκαθεϊστής!... Ἀκροατής: Ἄρα δέν ἔχει σημασία τό νά ποῦμε ἄν θέλει νά γίνει κάποιος ἅγιος ἤ δέν θέλει νά γίνει ἅγιος, ἀλλά τό θέμα εἶναι τό πῶς προσεγγίζει κάποιος. π. Εἰρηναῖος: Κοίταξε, θά σοῦ πῶ κάτι. Εἴπαμε, τό νά θέλεις ἐσύ νά γίνεις ἅγιος, νά λές θέλω νά γίνω αὐτό, θέλω νά γίνω ἐκεῖνο, εἶναι ἐγωϊστικό. Οἱ ἅγιοι δέν θέλανε, πῶς νά στό πῶ, δέν θέλανε νά γίνουν ἅγιοι, θέλανε νά ἑνωθοῦν μέ τόν Χριστό. Τούς τραβοῦσε ἡ ἁγιότητα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτός εἶναι ὁ πόθος τῆς ἁγιότητας. Δέν σκεφτότουσαν τόν ἑαυτό τους. Γιά τόν ἑαυτό τους λέγαν, τό μόνο πού θέλανε, νά ἀξιωθοῦνε νά τούς

•

συγχωρήσει τά ἁμαρτήματά τους ὁ Θεός καί νά ἀξιωθοῦνε νά εἶναι στήν ἄλλη ζωή μαζί μέ τόν Χριστό. Δηλαδή, ὁ πόθος τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανοῦ εἶναι, στὸ τέλος «εἰς τὴν ἀΐδιον καταντήσω ἀνάπαυσιν, ἔνθα ὁ τῶν ἑορταζόντων ἦχος ὁ ἀκατάπαυστος καὶ ἡ ἀπέραντος ἡδονὴ τῶν καθορώντων τοῦ σοῦ προσώπου τὸ κάλλος τὸ ἄρρητον» ... εἶναι οἱ τελευταῖες αὐτὲς σειρὲς τῆς εὐχῆς αὐτῆς πρέπει νὰ ἔχουν προστεθεῖ ἀπὸ τὸν Ἅγιο Συμεὼν τὸν Νέο Θεολόγο, γιατί μοιάζουν πολὺ μὲ τὰ δικά του τὰ κείμενα. Λοιπόν, τί εἶναι ὁ πόθος, ε; Ὁ πόθος εἶναι ὅταν φύγω

ἀπὸ αὐτὴ τὴ ζωὴ νὰ καταντήσω εἰς τὴν ἀΐδιον ἀνάπαυσιν, στὸν παράδεισο ποὺ λέμε, ὅπου ὁ τῶν ἑορταζόντων ἦχος ὁ ἀκατάπαυστος, αὐτῶν ποὺ γιορτάζουνε, καὶ ἡ ἀπέραντη ἡδονή, αὐτὴ εἶναι ἡ ἡδονὴ τῶν Ἁγίων, ἡ ἀπέραντη ἡδονὴ τῶν καθορώντων τοῦ Σοῦ προσώπου τὸ κάλλος τὸ ἄρρητον. Νὰ βλέπουν τὴν ἀπερίγραπτη ὀμορφιὰ τοῦ προσώπου Σου, τοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ εἶναι ποὺ ζητάει αὐτὸς ποὺ ἀγαπάει τὸν Χριστό, στὴν ἄλλη ζωὴ νὰ βλέπει συνέχεια τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Ὄχι ὁ ἴδιος τοῦ νὰ γίνει κάτι καὶ νὰ τὸν θαυμάζουν οἱ ἄλλοι. (συνεχίζεται στό ἑπόμενο τεῦχος)

* Ἡ ὁμιλία ἔγινε στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Βασιλείου Θεσ/νίκης, 10/4/2013. Πηγή: youtube.com/watch?v=bUEZBIYs-2s Ἀπομαγνητοφώνηση: Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος, Ἱερολ. Διάκονος Ἰωακείμ Μπίλης, Ὑπογραμματεύς τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, κ. Λάμπρος Καμπουράκης, φοιτητής Φιλοσοφικῆς Σχολῆς Παν/μίου Κρήτης.

•

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ Ι. ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ

ΓορτύνηςκαίἈρκαδίας Μοῖρες, τηλ. 28920 23790 e-mail imgabooks@gmail.com

Η ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ www.imga.gr Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25

Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦ Ε Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ

Ἐκεῖνο πού μᾶς λείπει εἶναι ἡ ζωή... Νὰ ἦταν ἆραγε ἕνα ἁπλὸ ξέσπασμα τῆς στιγμῆς; Νὰ ἦταν σαφὴς ἀντίρρηση στὸ ἀδιέξοδο ἐκπαιδευτικὸ κατεστημένο; Μία ξεκάθαρη μήπως ἀντίδραση στὴν ἐμπορευματοποίηση τῆς γνώσης καὶ στὴν ὑλιστικὴ προοπτική τῆς Παιδείας μας; Ἢ μία αὐθόρμητη ἔκφραση ἀπογοήτευσης γιὰ τὴ σύγχρονη νοοτροπία τῆς ζωῆς, ποὺ δὲν τὴ ζοῦμε πιά, ἀλλὰ ἁπλὰ τὴ σέρνουμε χωρὶς ὁράματα, χωρὶς προσανατολισμούς, χωρὶς ἀληθινὲς ἐλπίδες καὶ χαρές; Δὲν ξέρω. Πάντως αἰσθάνθηκα πὼς φύσηξε, ἔστω γιὰ λίγο, καθαρὸς ἀέρας μέσα στὸ Χημεῖο τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν καὶ ἔνιωσα εὐχάριστη διάθεση προβληματισμοῦ, ὅταν λίγους μῆνες πρὶν ἀντίκρυσα στὸν τοῖχο ἑνὸς ἀμφιθεάτρου, γραμμένη μὲ μεγάλα γράμματα, τὴ φοιτητικὴ δήλωση – ἀπαίτηση: «Δὲν εἶναι οἱ ἐξετάσεις οὔτε οἱ βαθμοί. Ἐκεῖνο ποὺ μᾶς λείπει εἶναι ἡ ζωή». Παραδίπλα σ’ ἕναν ἄλλο τοῖχο, πάνω ἀπὸ διάφορα σχέδια, σύμβολα, μουντζοῦρες κ.λ.π. εἶδα γραμμένη μία παρόμοια δήλωση ἀναμονῆς: «Περιμένω τὴν ΑΝΑΣΤΑΣΗ». Καὶ ἀπὸ κάτω ἡ ὑπογραφή: «ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ».

T

ὰ λόγια αὐτὰ τῶν τοίχων τοῦ Χημείου μὲ ζάλισαν ἀρκετὰ ἀπὸ τότε, καὶ τώρα ποὺ φθάσαμε στὸ τέλος τῆς χρονιᾶς δὲν μπορῶ ἀκόμη νὰ πῶ ὅτι κατάλαβα καλὰ τὸ νόημά τους. Ποιὰ εἶναι αὐτὴ ἡ «ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ»; Τὸ Χημεῖο; Τὸ Πανεπιστήμιο; Μήπως ὅλη ἡ Παιδεία μας; Μήπως ἡ ψυχή μας, ἡ κοινωνία μας ἢ ὅλος ὁ κόσμος εἶναι μία νεκρόπολη πού «περιμένει τὴν ΑΝΑΣΤΑΣΗ»; Σκέφτομαι πὼς ὅσο ἡ γνώση δὲ μᾶς σοφίζει, ὅσο οἱ ἀπολαύσεις δὲ μᾶς εὐχαριστοῦν, ὅσο τὸ χρῆμα δὲ μᾶς πλουτίζει καὶ ἡ φθαρτὴ καὶ ἐφήμερη δόξα δὲν ἀνεβάζει πραγματικὰ καὶ δὲν ἱκανοποιεῖ, ὅσο ἡ ἐξω26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

τερικὰ φανταχτερὴ ζωὴ μᾶς ἀφήνει κενοὺς καὶ στερημένους, πεινασμένους καὶ φτωχούς, δὲν ὑπάρχει πιὸ πετυχημένος χαρακτηρισμὸς γιὰ κάθε χῶρο τῆς ζωῆς μας ἀπὸ ἐκεῖνον τοῦ Χημείου: «Νεκρόπολη». Καὶ τὸ Πανεπιστήμιο καὶ ἡ οἰκογένεια καὶ ἡ ἐργασία καὶ ἡ ψυχαγωγία καὶ ὅλα εἶναι νεκροπόλεις, ποὺ συνθέτουν τὸ χάρτη ἑνὸς κόσμου, ὁ ὁποῖος «ὄνομα ἔχει ὅτι ζῆ», ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα «νεκρός ἐστί». Ὅμως ὑπάρχει ἡ χώρα τῶν ζώντων. Ὑπάρχει ὁ κόσμος ἐκεῖνος, ὅπου ἡ βαθιὰ καὶ ἀνυποχώρητα ἀπαιτητικὴ ψυχὴ μας βρίσκει αὐτὸ ποὺ ζητεῖ, αὐτὸ τὸ μεγάλο καὶ ἱερό, τὸ ἀληθινὸ καὶ αἰώνιο, ποὺ δὲν τὸ ἀπειλεῖ

• ὁ θάνατος, ποὺ δὲν τὸ γερνᾶ ἡ ζωή, ποὺ δὲν τὸ στενεύει ὁ χῶρος καὶ δὲν τὸ περιορίζει ὁ χρόνος. Αὐτὸ τὸ καθαρὸ καὶ παντοδύναμο, ποὺ δὲν σταματᾶ πουθενὰ καὶ ποτὲ δὲν τελειώνει, ποὺ ἔρχεται ἀπὸ ἕναν ἄλλο κόσμο ἀληθινὸ καὶ ὁλοφώτεινο καὶ εἰσέρχεται στὸν μάταιο καὶ φθαρτὸ κόσμο μας «κεκλεισμένων τῶν θυρῶν» καὶ συνθλᾶ τὰ κλεῖθρα τοῦ ἅδου καὶ συντρίβει μοχλοὺς αἰωνίους καὶ «πληρώνει τὰ σύμπαντα εὐωδίας», γεμίζει ὅλα μὲ φῶς «οὐρανὸν τὲ καὶ γῆν καὶ τὰ καταχθόνια», ἀφθαρτίζει τὰ σύμπαντα καὶ καινοποιεῖ ὅλη τὴν κτίση καὶ χαρίζει σ’ ὅλους καὶ σ’ ὅλα τὴ ζωή. Εἶναι αὐτὸ ἡ Χάρις, ἡ ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ, ἡ ζωή Του, εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς ἡ χώρα τῶν ζώντων καὶ ἡ Ἐκκλησία Του, ὁ χῶρος τῆς ὄντως ζωῆς. Σ’ αὐτὴν τὴν καινὴ πραγματικότητα, ποὺ ὁ Χριστὸς τὴν ἔκτισε μὲ τὸν λόγο, τὴ ζωή, τὸ θάνατο καὶ τὴν Ἀνάστασή Του, ὁ μικρὸς καὶ ταπεινὸς ἄνθρωπος διὰ τῆς χάριτός Του γίνεται κοινωνὸς αἰωνίου ζωῆς, ἀπολαμβάνει ὅσα μάτι δὲν εἶδε καὶ αὐτὶ δὲν ἄκουσε καὶ «ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη». Μέσα στὴν Ἐκκλη-

σία τοῦ ζῶντος Θεοῦ «τὰ φοβερὰ τελεσιουργοῦνται». Ὁ ἄνθρωπος ὄχι ἁπλῶς ὑπάρχει. Οὔτε μόνο ζεῖ. Ὁ ἄνθρωπος θεώνεται! Γίνεται ἄφθαρτος καὶ αἰώνιος, ἔνδοξος, λαμπρὸς καὶ ἀθάνατος κατὰ χάριν, ἕνας ἄλλος θεὸς καὶ αὐτός! Ἡ δωρεὰ τοῦ Θεοῦ ξεπερνᾶ κατὰ πολὺ τὴν ἐμβέλεια τῶν ἀναζητήσεων καὶ ἀπαιτήσεων τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Χαρίζει «ὑπερεκπερισσοῦ ὧν αἰτούμεθα ἢ νοοῦμεν». Ἡ τροχιὰ τοῦ ἀνθρώπου μέσα στὸν κόσμο τοῦ Θεοῦ ὑπερβαίνει ὅλες τὶς προβλέψεις, τὶς προσδοκίες καὶ τοὺς πόθους μας! Ἂν μποροῦσε νὰ καταλάβει ὁ φίλος τοῦ Χημείου, ποὺ ἔγραψε μὲ τὸ σπρέι στὸν τοῖχο τὶς παράδοξες… χημικές του ἀντιδράσεις, τὸν πόνο καὶ τὸν πόθο του! Ἂν μπορούσαμε ὅλοι νὰ καταλάβουμε! Ὅτι «ἐκεῖνο ποὺ μᾶς λείπει», ἡ ζωή, ὑπάρχει. Καὶ παρέχεται δωρεὰν καὶ ἄφθονα, πλοῦτος καὶ περίσσεια ζωῆς μέσα στὴν Ἐκκλησία μας. Πού δύο χιλιάδες χρόνια τώρα, κάθε Κυριακή, γιορτάζει Ἀνάσταση, χτυπᾶ πανηγυρικὰ τὶς καμπάνες της καὶ ψάλλει τὸ θρίαμβο τῆς ζωῆς! Πηγή: http://www.xfd.gr

•

Συνάντηση τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου μας κ. Μακαρίου μέ τούς μαθητές τῆς Γ΄ τάξης Γυμνασίου, στό Τυμπάκι 8/5/2015 Ἐν Ἐσόπτρῳ | 27

Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦ Ε Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ

Μήπως τό παιδί σας ἔχει πέσει θύμα σχολικοῦ ἐκφοβισμοῦ (bullying);

Τ

ὸ φαινόμενο τῆς σχολικῆς βίας δὲν εἶναι καινούργιο, φαίνεται ὅμως ὅτι τὰ τελευταῖα χρόνια στὴ χώρα μας ἔχει πάρει σημαντικὲς διαστάσεις. Διεθνῶς, τὸ λεγόμενο «bullying» μελετήθηκε γιὰ πρώτη φορὰ στὴ Νορβηγία τὸ 1978, ἐνῶ τὸ 1987 ἐμφανίστηκε ὁ ὅρος σὲ ἐπιστημονικὰ περιοδικά. Στὰ Ἑλληνικὰ ἀποδίδεται συνήθως ὡς «σχολικὸς ἐκφοβισμὸς» ἢ «ἐνδοσχολικὴ βία», ποὺ ὅμως ἔχει περισσότερες μορφὲς ἀπὸ τὴν εἰκόνα δύο συμμαθητῶν ποὺ πιάνονται στὰ χέρια στὸ προαύλιο τοῦ σχολείου. Τὸ bullying μπορεῖ νὰ ἔχει μορφὴ σωματικὴ (χτυπήματα, δαγκώματα, σπρωξίματα, φτυσίματα, καταστροφὴ προσωπικῶν εἰδῶν, κλοπές), λεκτικὴ (πειράγματα, ταπεινωτικοὶ χαρακτηρισμοί, ἀπειλές, ρατσιστικὰ ἢ σεξιστικὰ σχόλια), κοινωνικὴ (διασπορὰ κουτσομπολιῶν, ἀποκλεισμὸς ἀπὸ ὁμάδες, ρεζίλεμα) ἢ ἠλεκτρονικὴ (ἀπειλὲς καὶ πειράγματα μέσω sms, e - mails κ.λ.π.). Αὐτὸ ποὺ τὸ κάνει νὰ διαφέρει ἀπὸ τοὺς συνηθισμένους διαπληκτισμοὺς ἢ τὰ πειράγματα ποὺ ἀνταλλάσσουν τὰ παιδιὰ εἶναι ὁ συστηματικὸς χαρακτήρας του, ἀλλὰ καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι εἶναι ξεκάθαρο πὼς κάποιος εἶναι ὁ θύτης καὶ κάποιος τὸ θύμα. Ὅταν δύο ἢ περισσότεροι συμμαθητὲς 28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

τσακώνονται, συνήθως οἱ ρόλοι ἐναλλάσσονται, καὶ μέχρι ἕνα σημεῖο τὰ παιδιὰ συμφωνοῦν ὅτι μία τέτοια κατάσταση ἔχει γιὰ ὅλους κάτι παιχνιδιάρικο καὶ ἀστεῖο. Ὅταν, ὅμως, τὸ «παιχνίδι» αὐτὸ ἀποκτήσει χαρακτηριστικὰ ὅπως ἡ διάθεση νὰ πληγωθεῖ ὁ ἄλλος, ἡ ἀγένεια καὶ ἡ συνέχεια, τότε περνάει τὴ διαχωριστικὴ γραμμὴ ἀνάμεσα στὸν ἀστεϊσμὸ καὶ τὸν ἐκφοβισμό, καὶ πρέπει νὰ σταματήσει. Ἡ ἐμπειρία τῆς σχολικῆς βίας προκαλεῖ στὸν ψυχισμὸ τοῦ παιδιοῦ ἐκρήξεις στρὲς καὶ φόβο καὶ «κεντάει» συναισθηματικὲς πληγὲς ποὺ μπορεῖ νὰ μείνουν ἀνοιχτὲς σὲ ὁλόκληρη τὴ ζωή του. Ἀλλὰ οἱ συνέπειες δὲν ἀφοροῦν μόνο τὰ θύματα. Ἔρευνες ἔχουν δείξει ὅτι οἱ νταῆδες τοῦ σχολείου εἶναι πιὸ πιθανὸ νὰ γίνουν στὸ μέλλον χρῆστες ναρκωτικῶν οὐσιῶν καὶ ἀλκοόλ, νὰ ἐμπλακοῦν σὲ ἐγκληματικὲς ἐνέργειες ἢ σὲ περιστατικὰ ἐνδοοικογενειακῆς βίας. Ἔχει πέσει θύμα bullying; Ὁ πιὸ σίγουρος τρόπος γιὰ νὰ γνωρίζετε ὅσα συμβαίνουν στὸ παιδὶ σας τὶς ὧρες ποὺ βρίσκεται στὸ σχολεῖο εἶναι νὰ συζητᾶτε μαζί του. Ὡστόσο, πολλὰ παιδιὰ διστάζουν νὰ ὁμολογήσουν ὅτι ἔχουν πέσει θύματα ἐνδοσχολικοῦ ἐκφοβισμοῦ, εἴτε ἐπειδὴ φοβοῦνται εἴτε ἐπειδὴ νιώθουν ὅτι θὰ ἀπογοητεύσουν τοὺς γονεῖς τους ἢ ἀκόμα καὶ ἐπειδὴ αἰσθάνονται ἐνοχές, καθὼς ἀντιμετωπίζουν αὐτὸ ποὺ τοὺς συμβαίνει ὡς δικό τους λάθος. Γι᾽ αὐτὸ εἶναι σκόπιμο νὰ παρατηρεῖτε στενὰ τὴ συμπεριφορὰ τοῦ παιδιοῦ σας, ὥστε νὰ ἐντοπίζετε τυχὸν σημάδια ποὺ ἴσως ἀποκαλύπτουν ὅτι δὲν περνάει

• καὶ τόσο καλὰ στὸ σχολεῖο τελικά, ὅπως: ˗ Τὸ παιδὶ ἔχει στὸ σῶμα του μελανιές, μώλωπες καὶ χτυπήματα, γιὰ τὰ ὁποῖα δυσκολεύεται νὰ σᾶς δώσει πειστικὲς ἐξηγήσεις. ˗ Παρουσιάζονται ἀλλαγὲς στὴ συμπεριφορά του, ἐκδηλώσεις ἄγχους καὶ διαταραχὲς στὸ φαγητὸ ἢ τὸν ὕπνο. ˗ Ἐκφράζει δυσαρέσκεια γιὰ τὸ σχολεῖο καὶ σᾶς δηλώνει σὲ κάθε εὐκαιρία ὅτι δὲν θέλει νὰ πάει. ˗ Παραπονιέται συχνὰ ὅτι ἔχει πονοκέφαλο ἢ στομαχόπονο, ἰδιαίτερα τὸ πρωί, λίγο πρὶν ξεκινήσει γιὰ τὸ σχολεῖο. ˗ Ἔχει καταθλιπτικὴ συμπεριφορὰ καὶ δὲν τοῦ ἀρέσει νὰ ἀσχολεῖται ἀκόμα καὶ μὲ δραστηριότητες ποὺ τὸ εὐχαριστοῦσαν στὸ παρελθόν. ˗ Δυσκολεύεται νὰ συγκεντρωθεῖ. ˗ Ἀποφεύγει νὰ σᾶς κοιτάζει στὰ μάτια ὅποτε συζητᾶτε θέματα ποὺ ἔχουν νὰ κάνουν μὲ τὸ σχολεῖο. Στὴν περίπτωση ποὺ τὸ παιδὶ ἀρνεῖται νὰ σᾶς πεῖ λεπτομέρειες ἢ νὰ παραδεχτεῖ εὐθέως ὅτι ἀντιμετωπίζει τέτοιου εἴδους πρόβλημα, βρεῖτε ἄλλους τρόπους νὰ θίξετε τὸ ζήτημα. Γιὰ παράδειγμα, πάρτε ἀφορμὴ ἀπὸ μία ἐκπομπὴ στὴν τηλεόραση καὶ ἀρχίστε νὰ ρωτᾶτε: «Πῶς πιστεύεις ὅτι θὰ ἔπρεπε νὰ ἀντιδράσει αὐτὸ τὸ παιδί;» καὶ μετά: «Ἔχεις ζήσει ποτὲ κάτι παρόμοιο;». Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ καταφέρετε νὰ σᾶς ἐμπιστευτεῖ τὸ πρόβλημά του, τὸ πρῶτο ποὺ πρέπει νὰ κάνετε εἶναι νὰ τοῦ προσφέρετε ὅλη τὴ στοργή, τὴν ὑποστήριξη καὶ τὸ αἴσθημα ἀσφάλειας ποὺ ἔχει ἀνάγκη. Ἐξηγεῖστε του πόσο καλὰ ἔκανε ποὺ σᾶς μίλησε καὶ πόσο σημαντικὸ εἶναι νὰ συμβουλεύεται κάποιον ἐνήλικο (τους γονεῖς ἢ τοὺς δασκάλους του) ὅταν βρίσκεται ἀντιμέτωπος μὲ καταστά-

σεις σὰν αὐτήν. Θυμεῖστε του ὅτι δὲν εἶναι τὸ μόνο ˗ ὁ σχολικὸς ἐκφοβισμὸς ἀφορᾶ πολλὰ παιδιὰ ˗ καὶ ὅτι δὲν εἶναι ἡ δική του συμπεριφορὰ λανθασμένη, ἀλλὰ ἡ συμπεριφορὰ τοῦ παιδιοῦ ποὺ τὸ παρενοχλεῖ. Στὴ συνέχεια, ἐνημερῶστε τοὺς δασκάλους καὶ τὸν διευθυντὴ τοῦ σχολείου. Βρεῖτε τρόπους νὰ τὸ βοηθήσετε νὰ αὐξήσει τὴν αὐτοπεποίθησή του καὶ νὰ νιώσει πιὸ σίγουρο γιὰ τὸν ἑαυτό του καὶ πιὸ δυνατό, ὅπως π.χ. κάνοντας μαθήματα καράτε. Γιατί κάποια παιδιὰ παρενοχλοῦν ἄλλα; Τὰ παιδιὰ μπορεῖ νὰ ἀσκήσουν βία σὲ συνομηλίκους τους γιὰ πολλοὺς λόγους. Μερικὲς φορές, ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ ἕνα «θύμα» ˗ κάποιον ποὺ φαίνεται νὰ εἶναι σωματικὰ ἢ συναισθηματικὰ πιὸ ἀδύναμος ἢ ἁπλῶς διαφορετικός. Εἶναι ὁ τρόπος ποὺ ἐπιλέγουν γιὰ νὰ νιώσουν σημαντικά, δημοφιλῆ ἢ ὅτι ἔχουν τὸν ἔλεγχο. Ἄλλες φορές, ἡ συμπεριφορὰ τῶν «bullies» ἀντανακλᾶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο οἱ ἄλλοι συμπεριφέρονται σὲ αὐτούς. Ἕνα παιδὶ ποὺ προέρχεται ἀπὸ μία οἰκογένεια ὅπου ὁ θυμός, ἡ βία καὶ οἱ ταπεινωτικοὶ χαρακτηρισμοὶ ἐκτοξεύονται συχνά, τότε εἶναι πιθανὸ νὰ θεωρεῖ ὅτι αὐτὰ τὰ ξεσπάσματα εἶναι κάτι «φυσιολογικὸ» ἢ τουλάχιστον ἕνας ἀποδεκτὸς τρόπος ἐπικοινωνίας. Σύμφωνα μὲ ἔρευνες, τὰ παιδιὰ ποὺ ἀναλαμβάνουν τὸ ρόλο τοῦ θύτη, ἔχουν διεθνῶς κάποια κοινὰ χαρακτηριστικά, ὅπως ἔντονη αὐτοπεποίθηση, παρορμητικὴ προσωπικότητα, δυσκολία στὸ νὰ ἀκολουθοῦν κανόνες, ἐνῶ δὲν ἔχουν ἰδιαίτερα ἀνεπτυγμένο τὸ αἴσθημα τῆς συμπάθειας ἀπέναντι στοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Ἐὰν ὑποψιάζεστε ὅτι τὸ παιδὶ σας μπορεῖ νὰ φέρνει συστηματικὰ κάποιους συμμαθητές του σὲ δύσκολη θέση, θὰ πρέπει νὰ τοῦ κάνετε σαφὲς ὅτι θεωρεῖτε τὴ συμπεριφορὰ του ἀπαράδεκτη, Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29

Μήπως τό παιδί σας ἔχει πέσει θύμα σχολικοῦ ἐκφοβισμοῦ (bullying);

δὲν εἶστε διατεθειμένοι νὰ τὴ δεχτεῖτε, καὶ νὰ ὁρίσετε συνέπειες γιὰ τὶς πράξεις του. Βεβαιωθεῖτε ὅτι στὴν οἰκογένειά σας ὑπάρχουν σαφεῖς καὶ ξεκάθαροι κανόνες καὶ ὅρια, καὶ ἀναρωτηθεῖτε μήπως συντρέχουν στὸ σπίτι σας κάποιοι λόγοι γιὰ τοὺς ὁποίους τὸ παιδὶ ἐκδηλώνει ἐπιθετικὴ συμπεριφορά. Μιλεῖστε μαζί του, μάθετε περισσότερα γιὰ τοὺς φίλους του, γιὰ τὶς συνήθειές του, γιὰ τὸ πῶς περνάει τὸν ἐλεύθερο χρόνο του, καὶ προωθεῖστε τὴν ἐνεργητικότητά του σὲ δραστηριότητες ποὺ δὲν περιλαμβάνουν βία (μουσική, θεατρικὲς ὁμάδες, «εὐγενῆ» ἀθλήματα). Ὡστόσο, θὰ πρέπει νὰ εἶστε ρεαλιστές: Ἡ συμπεριφορά του δὲν θὰ ἀλλάξει ἀπὸ τὴ μία στιγμὴ στὴν ἄλλη. Ἐὰν πιστεύετε ὅτι δὲν μπορεῖτε νὰ ἀντιμετωπίσετε τὴν κατάσταση χωρὶς βοήθεια, εἶναι σκόπιμο νὰ ζητήσετε τὴ συμβολὴ κάποιου παιδοψυχολόγου. Τὸ bullying στὴν Ἑλλάδα Σὲ σχετικὴ ἔρευνα ποὺ διενεργήθηκε ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας κατὰ τὰ σχολικὰ ἔτη 2004-5 καὶ 2005-6, στὴν ὁποία πῆραν μέρος 4.000 παιδιὰ καὶ ἔφηβοι, οἱ μισοὶ ἀπὸ τοὺς μαθητὲς καὶ τὶς μαθήτριες δήλωσαν ὅτι ἀναγνωρίζουν τὶς μορφὲς τῆς σχολικῆς βίας, μὲ τὰ ἀγόρια νὰ ἐμφανίζονται συχνότερα ὡς δράστες καὶ θύματα τοῦ bullying. Tό 10-13% δήλωσαν ὅτι εἶχαν βιώσει ὡς θύματα τὸ φαινόμενο, κυρίως μὲ τὴ λεκτική του μορφή. Οἱ «δράστες» εἶναι συνήθως συνομήλικοι μὲ τὰ θύματα, ἑλληνικῆς καταγωγῆς, μὲ χαμηλὴ ἐπίδοση στὰ μαθήματα καὶ γενικὰ ἄσχημη συμπεριφορὰ μέσα καὶ ἔξω ἀπὸ τὴν τάξη. Τὸ θύμα, ἀπὸ τὴν ἄλλη, στὶς περισσότερες περιπτώσεις ἀγόρι, ἑλληνικῆς ἢ ξένης καταγωγῆς, μὲ καλὲς ἐπιδόσεις στὸ σχολεῖο, ποὺ ἐμφανίζει κάποιες διαφοροποιήσεις ἀπὸ τὸ συνηθισμένο μοντέλο τοῦ μαθητῆ τῆς ἡλικίας του, 30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

εἴτε στὴ σωματικὴ διάπλαση εἴτε στὴ συμπεριφορά.

Tips γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσετε τὸ bullying ˗ Ἡ πιὸ συνηθισμένη ἀντίδραση ἑνὸς γονιοῦ, ὅταν μαθαίνει ὅτι κάποιο παιδὶ ἔβρισε ἢ χτύπησε τὸ δικό του στὸ σχολεῖο, εἶναι νὰ τὸ συμβουλέψει: «Κᾶνε του κι ἐσὺ τὸ ἴδιο». Ὅμως, ἡ ἀντιμετώπιση τῆς βίας μὲ βία εἶναι, σὲ κάθε περίπτωση, λανθασμένη. Αὐτὸ ποὺ θὰ πρέπει νὰ συμβουλέψετε τὸ παιδὶ εἶναι νὰ ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ αὐτὸν ποὺ τὸ ἐκφοβίζει καὶ νὰ ἐνημερώσει γιὰ τὸ θέμα κάποιον ἐνήλικο. ˗ Ζητεῖστε ἀπὸ τὸ παιδὶ νὰ ἀποφεύγει νὰ βρίσκεται μόνο του στοὺς χώρους ὅπου συνήθως συναντᾶ τὸν «θύτη», ὅπως π. χ. στὸ προαύλιο ἢ τὸ σχολικὸ λεωφορεῖο. ˗ Ἐξηγεῖστε του ὅτι εἶναι πιὸ γενναῖο νὰ ἀγνοήσει τὰ πειράγματα, παρὰ νὰ προσπαθήσει νὰ ἀντεπιτεθεῖ. Δείχνοντας ἀδιαφορία, εἶναι πιὸ πιθανὸ ὁ «δράστης» νὰ σταματήσει νὰ βλέπει τὸ παιδὶ ὡς «ἐνδιαφέρον θύμα». ˗ Ἐὰν ὑπάρχει κάτι συγκεκριμένο ποὺ θέλει ὁ «θύτης» ἀπὸ τὸ παιδὶ σας (ὅπως τὸ χαρτζιλίκι του, τὸ ΜΡ3 του ἢ ἀκόμα καὶ τὴν τσάντα του), ζητεῖστε του νὰ μὴν τὸ ξαναπάρει μαζί του στὸ σχολεῖο. ˗ Ἐὰν ὑποψιάζεστε ὅτι τὸ παιδὶ ἀντιμετωπίζει τέτοιου εἴδους πρόβλημα, ἀλλὰ δὲν θέλει νὰ μιλήσει μαζί σας, προτρέψτε το νὰ συζητήσει μὲ κάποιο ἄλλο ἄτομο ποὺ ἐμπιστεύεται, ὅπως ἕνας ἀγαπημένος θεῖος, ἡ νονά του ἢ ἡ ἀδερφή του. Ἀκόμα κι ἂν δὲν μπορέσουν νὰ τὸ βοηθήσουν νὰ ἀντιμετωπίσει τὸ πρόβλημα, θὰ τοῦ προσφέρουν τὴν ἠθικὴ συμπαράσταση ποὺ ἔχει ἀνάγκη καὶ τὴν αἴσθηση ὅτι δὲν εἶναι μόνο. Μὲ τὴ συνεργασία τῆς Νέλλης Θεοδοσίου (παιδοψυχολόγος)

Ἕνα μικρό παρεκκλήσι γιά ὅλους τούς Ἁγίους τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας

Ἡ

Α΄ Κυριακή κάθε Μαΐου, καθορίστηκε ὡς ἡμέρα ἑορτῆς «Πάντων τῶν ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ διαλαμψάντων Ἁγίων».

Τό μικρό παρεκκλήσιο πρός τιμήν ὅλων τῶν Ἁγίων τῆς Μητροπόλεώς μας, ἀνεγέρθηκε στήν αὐλή τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου Μοιρῶν, τό θεμέλιο λίθο ἔθεσε ὁ Σεβ. Ποιμενάρχης μας κ. Μακάριος, τό 2009 καί στίς 3/5/2015, ἡμέρα τῆς μνήμης τους, τέλεσε τά ἱερά ἐγκαίνια του. Τό χαριτωμένο αὐτό παρεκκλησάκι ἀνεγέρθηκε καί ἐγκαινιάσθηκε μέ δωρεές καί συνδρομή χριστιανῶν, μέ τή φροντίδα τοῦ π. Ἰωάννου Φραγκάκη, τῶν συνεφημερίων του, τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου, συνεργατῶν τοῦ Ἱεροῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ καί τοῦ κ. Μιχ. Χατζηγιάννη, Πολιτικοῦ Μηχανικοῦ, Δρ. Βυζ. Ἀρχιτεκτονικῆς καί ὑπευθύνου τῆς τεχνικῆς ὑπηρεσίας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Ὁ χῶρος τοῦ ἐν λόγῳ παρεκκλησίου εἶναι πολύ χρήσιμος γιά τήν τέλεση τῶν καθημερινῶς τελούμενων ἱερῶν ἀκολουθιῶν τοῦ Ἱ. Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου Μοιρῶν.

Σύναξις πάντων τῶν ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ διαλαμψάντων Ἁγίων ἔργο κ. Στεφάνου Ἀλπαντάκη

•

Πηγή: http://www.imommy.gr

•

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 31

Ἀπό τά τμήματα: 1) Σχολῆς Ἁγιογραφίας 2) Ψηφιδωτοῦ Ἐκδήλωση μέ θέμα: «Ἀφιέρωμα στήν Παναγία», 21/6/2015 καί ἔκθεση εἰκόνων καί ψηφιδωτῶν, ἔργα τῶν ἐπιμορφούμενων.

32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33

Ἀπό τό τμῆμα: Θεατρικῆς ὁμάδας

Θεατρική παράσταση, μέ θέμα: «Ἦταν ἡ φωνή σου μιά πατρίδα», 30/6/2015. Σενάριο: Κων/νος Ψαράκης, Σκηνικά ˗ Kουστούμια: Ἑλένη Χαλκιαδάκη Σκηνοθετική ἐπιμέλεια: Μαρία Βασιλάκη, Μουσική ἐπένδυση ˗ Tραγούδι: Μέλη τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου Βώρων. Ἔπαιξαν: Ἀθηνά Τριαματάκη, Ἀριστέα Μετοχιανάκη, Ἀθηνά Ραπτάκη, Μέλπω Κτιστάκη, Ἑλένη Κτιστάκη.

Ἐγγραφές γιά τά τμήματα τοῦ σχολικοῦ ἔτους 2015-16, Ἀπό τίς 10 Σεπτεμβρίου 2015 πληροφορίες στά γραφεῖα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως, τηλ. 28920 22208 καί στίς Ἐνορίες

❧ Θεατρικῆς ὁμάδας ❧ Θεατρικοῦ παιχνιδιοῦ

καί εἰκαστικοῦ ἐργαστηρίου ❧ Νεανικῶν συνάξεων ❧ Ριζίτικου τραγουδιοῦ

«Κρῆτες ριζίτες»

❧ Σχολῆς ἁγιογραφίας ❧ Σχολῆς βυζαντινῆς μουσικῆς

«Ἅγιος Τίτος» ❧ Χορωδίας παραδοσιακῆς

μουσικῆς «Κεντρῶας Κρήτης Μελωδοί» ❧ Ψηφιδωτοῦ

Μέ πολλές ἄλλες δραστηριότητες:

προβολή ταινιῶν • ἐπιτραπέζια παιχνίδια • ἐκδρομές - ἐξορμήσεις...

υμε ! Σέ περιμένο

Ἐνημέρωση γιά τή ραδιοφωνική μας συχνότητα

Ἡ ραδιοφωνική συχνότητα τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας σταμάτησε νά ἐκπέμπει, μέχρι νά ὁλοκληρωθοῦν οἱ διαδικασίες πού προβλέπονται, γιά τήν ἀπόκτηση λειτουργίας τοπικῆς ραδιοσυχνότητας. Γιά τή λειτουργία της χρειάζεται νά ἀγοράσουμε σχετική ἄδεια. Ὅσοι ἔχουν τή δυνατότητα, ἔστω καί μιᾶς ἐλάχιστης οἰκονομικῆς συνδρομῆς γιά τήν ἀγορά τῆς ἀπαιτούμενης ραδιοφωνικῆς ἄδειας, παρακαλοῦμε πολύ νά ἀπευθυνθοῦν στήν Ἱ. Μητρόπολη καί στίς Ἐνορίες της.

Δωρεές Γιά τίς προθῆκες τοῦ σκευοφυλακίου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως: Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος 603€, Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ 500€. Γιά τό Περιοδικό «Ἐν Ἐσόπτρῳ»: κ. Φανούριος Φανουράκης 50€ καί κ. Κων/νος Δουλουφάκης 50€.

34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ

Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35

36 | Ἐν Ἐσόπτρῳ