Περιεχόμενα
σελ. 3 Συναξάρι "Νίκων ὁ Μετανοεῖτε" σελ. 4 Ἐκ Φαναρίου "...ἀκόμη καί σήμερον σταυρώνεται ὁ Χριστός καί χριστιανικοί πληθυσμοί..." σελ. 6 Ἐκκλησία Κρήτης "...ψευδοπροφητεῖες καί “ἀποκαλύψεις”..." σελ. 8 "Αὐτός πού δέν ἔχει ταπείνωση", τοῦ Ἁγ. Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου σελ. 10 "Μίσος, Ἐξουδένωση, Ζηλεία, Γογγυσμός", τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτη σελ. 12 "Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία" Γ΄, τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Εἰρηναίου Δεληδήμου σελ. 18 "Οἱ πωλητές τοῦ λόγου", τοῦ Ἁγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς σελ. 20 "Θρησκεία καί πολιτισμός", τοῦ κ. Βασιλείου Γιούλτση, Ὁμότιμου Kαθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σελ. 22 "Πίστη καί πολιτισμός", τοῦ π. Γεωργίου Φλορόφσκυ σελ. 23 " Ἕνα τεῦχος γιά τόν Καθηγητή Ἀρχαιολογίας Ἀθανάσιο Παλιούρα", τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας σελ. 24 "Μέ ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους" σκέψεις γιά τήν Ἐκκλησία καί τούς νέους, τοῦ π. Θεμιστοκλῆ Μουρτζανοῦ σελ. 25 "Μαζί μέ τούς γονεῖς" Γονεῖς εἶναι λάθος νά διαβάζετε τά παιδιά σας, του κ. Δημήτρη Τσιριγώτη σελ. 28 - 32 Πολιτιστικό Κέντρο: ἀπό τά τμήματα χορωδίας παραδοσιακῆς μουσικῆς “Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί” καί ριζίτικου τραγουδιοῦ “Κρῆτες Ριζίτες” σελ. 33 Πολιτιστικό Κέντρο: ἀπό τό τμῆμα “Κοινωνικῆς ἀλληλεγγύης” σελ. 34 Πολιτιστικό Κέντρο: δραστηριότητες τμημάτων σχολικοῦ ἔτους 2015 - 16, ἐγγραφές - δωρεές σελ. 35 Συσσίτια, τράπεζες τροφίμων, τράπεζα ρουχισμοῦ
Ἡ ἱστοσελίδα μας: www. imga.gr 2 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ΣΥΝΑΞΑΡΙ
Ἅγιος Νίκων ὁ ‹‹Μετανοεῖτε›› (ἑορτάζει στίς 26 Νοεμβρίου)
Ἐν Ἐσόπτρῳ Τριμηνιαία ἔκδοση: Τμήματος ἐκδόσεων Πολιτιστικοῦ Κέντρου - Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μητροπόλεως Γορτύνης καί Ἀρκαδίας. Συντακτική ἐπιτροπή: Ὁ Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος καί οἱ Πρεσβ. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος, Χαράλαμπος Κοπανάκης. Ἐπικοινωνία: Μητροπόλεως 9, 70400 Μοῖρες,τηλ. 2892022208, φάξ 28920 24804, email: info@imga.gr Σχεδίαση περιοδικοῦ: Ὁ Μητροπολίτης Ἐκτύπωση: «Τυποκρέτα», ΒΙ.ΠΕ. Ἡρακλείου Κρήτης, τηλ. 2810-382800, email: info@kazanakis.gr
Τό παρόν ἔντυπο ἐκδίδεται ἀπό τό Ἐπίσημο Δελτίο τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης “ Ἀπόστολος Τίτος ’’ καί διατίθεται δωρεάν
Ἐξώφυλλο: Ἱ. Ν. Ἁγ. Ἰωάννου Μονοφ. Μεσαρᾶς Ὀπισθόφυλλο: Ἅγ. Ἰωάννης Μονοφ. Μεσαρᾶς
Ἅγ. Νίκων, Ἐνορίας Πλατάνου ἔργο κ. Στεφ. Ἀλπαντάκη
Γ
εννήθηκε στίς ἀρχές τοῦ 10ου αἰ. στόν Πόντο. Ἔγινε μοναχός καί ἀργότερα περιῆλθε πολλά μέρη στά ὁποῖα κήρυττε τό Εὐαγγέλιο, καλώντας στή μετάνοια, γι᾽ αὐτό καί ὀνομάστηκε ὁ «Μετανοεῖτε». Πέρασε καί ἀπό τήν Κρήτη, γιά μερικά χρόνια, μετά τήν ἀπελευθέρωσή της ἀπό τόν Νικηφόρο
Φωκᾶ (961) καί ἐνίσχυσε τήν πίστη τοῦ χειμαζόμενου χριστιανικοῦ ποιμνίου. Στό βιβλίο «Ἱστορία τῆς Κρήτης», τοῦ Καθηγητοῦ Θεοχ. Δετοράκη, σελ. 158, διαβάζουμε: «Για τη στερέωση του θρησκευτικού φρονήματος ο Νίκων έκτισε πολυάριθμες εκκλησίες. Αναφέρεται συγκεκριμένα η εκκλησία της Αγίας Φωτεινής, που έκτισε ο Νίκων σε απόσταση τριών ημερών πορείας από τη Γόρτυνα». Μέχρι σήμερα ἄνθρωποι τῆς περιοχῆς τοῦ οἰκισμοῦ Ἁγιά Φωτιά τῆς Μεσαρᾶς, μέ Ἱ. Ν. τῆς Ἁγ. Φωτεινῆς, μέ τοιχογραφίες τοῦ 12ου αἰ., κτισμένο πάνω σέ παλαιότερο Ναό, ἀναφέρονται πολύ ἔντονα στήν ἔλευση τοῦ Ἁγ. Νίκωνος στήν Ἁγιά Φωτιά, προερχόμενου ἀπό τήν κάτω Μεσαρά. Στήν Ἁγιά Φωτιά δείχνουν τόν τόπο μιᾶς ἐλιᾶς ὅπου κοιμήθηκε ὁ Ἅγιος κουρασμένος καί εἶδε ἐπαναλαμβανόμενο ὅραμα πού τόν πρόσταζε νά κτίσει ἐκεῖ ἐκκλησία, τῆς ὁποίας σταμάτησε ἡ ἀνέγερση, ἐπειδή ὑπῆρχαν μόνο 5-10 ἄνθρωποι πού τόν βοηθοῦσαν. Ὅμως φανερώθηκε μιά στήλη φωτός πού ἔφθανε ψηλά, ὁρατή σέ ὅλα τά γύρω χωριά, οἱ κάτοικοι τῶν ὁποίων μαζεύτηκαν ἐκεῖ νά δοῦν τί συμβαίνει. Αὐτό τό φῶς οὔτε πιανόταν οὔτε ἔκαιγε καί ἔτσι μετά ἀπό αὐτό, μέ τή βοήθεια περισσοτέρων ἀνθρώπων ὁλοκληρώθηκε ὁ Ναός. Τό ὄνομα τοῦ οἰκισμοῦ Ἁγιά Φωτιά οἱ κάτοικοί του τό ἀποδίδουν στό θαῦμα τῆς ἐν λόγῳ στήλης φωτός.† Γ.Μ. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 3
Ε Κ ΦΑ Ν Α Ρ Ι Ο Υ
...ἀκόμη καί σήμερον σταυρώνεται ὁ Χριστός καί χριστιανικοί πληθυσμοί... Ἀνακοινωθέν τῆς Συνάξεως τῆς Ἱεραρχίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου
Σ
υνῆλθε, τῇ προσκλήσει καί ὑπό τήν προεδρίαν τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου, ἀπό 29ης Αὐγούστου μέχρι καί τῆς 2ας Σεπτεμβρίου 2015, ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ Ἁγίας Τριάδος Σταυροδρομίου Κωνσταντινουπόλεως, εἰς Σύναξιν ἡ σεβασμία Ἱεραρχία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου μετά καί τῶν Ἱεραρχῶν τῶν ὑπό τήν κανονικήν αὐτοῦ προστασίαν Αὐτονόμων Ἐκκλησιῶν Φιλλανδίας καί Ἐσθονίας καί τῶν ὑπ᾿ αὐτόν Οὐκρανῶν καί Καρπαθορρώσσων. Κατ᾿ αὐτήν συνεζητήθησαν, κατόπιν ἐμπεριστατωμένων εἰσηγήσεων, μέ πρώτην αὐτήν τῆς Α. Θ. Παναγιότητος, τά θέματα τῆς πορείας πρός τήν Ἁγίαν καί 4 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Μεγάλην Πανορθόδοξον Σύνοδον, τῶν Διαλόγων μετά τῶν λοιπῶν Χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν καί Ὁμολογιῶν, τῆς Βιοηθικῆς, τῆς προστασίας τοῦ περιβάλλοντος κ.ἄ. . Μετ᾿ ἰδιαιτέρου ἐνδιαφέροντος συνεζητήθη τό μεταναστευτικόν πρόβλημα μέ τήν ποιμαντικήν, ἀνθρωπιστικήν καί τάς ἄλλας διαστάσεις αὐτοῦ. Συναφῶς, ἡ Σύναξις τῆς ἀνά τήν οἰκουμένην Ἱεραρχίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐξ ἀφορμῆς τῶν τελευταίων γεγονότων ἀπευθύνει πρός τούς ἐγγύς καί τούς μακράν ἔκκλησιν πρός σεβασμόν τῆς ἱερότητος τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, τοῦ καί ἱερέως τῆς κτίσεως καί ἔχοντος ἀπό Θεοῦ τήν ἐντολήν διαφυλάξεως αὐτῆς. Συναφῶς, ἡ Σύναξις ἀποκηρύσσει
• «... Ἡ Ἱεραρχία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ὑπό τάς παρούσας περιστάσεις, μετά πολλοῦ προβληματισμοῦ καί βαθείας θλίψεως, διαπιστώνει ὅτι ἀκόμη καί σήμερον σταυρώνεται ὁ Χριστός καί χριστιανικοί πληθυσμοί αὐτόχθονες ἐν Μέσῃ Ἀνατολῇ καί ἐν Ἀφρικῇ μέ πλουσίαν πολιτιστικήν κληρονομίαν καί προσφοράν, ἀναγκάζονται ὑπό τήν πίεσιν καί τήν βίαν τῶν θρησκευτικῶν φονταμενταλιστῶν νά ἐγκαταλείψουν τάς πατρογονικάς των ἑστίας καί πρόσφυγες, ὅπως ἄλλοτε ὁ Χριστός, διωκόμενος ὑπό τοῦ Ἡρώδου ἔφυγεν εἰς Αἴγυπτον, νά ζητήσουν τήν φιλόξενον ἀσφάλειαν τῆς Δύσεως, ἀφέντες εἰς ἐρείπια τά μνημεῖα τοῦ πολιτισμοῦ των, τά ὁποῖα ἐσεβάσθησαν οἱ αἰῶνες...»
πᾶσαν μορφήν βίας, φανατισμοῦ, ἀποϊεροποιήσεως, ἥτις καθιστᾷ τόν ἄνθρωπον ἀντικείμενον ἐκμεταλλεύσεως. Ἡ Ἱεραρχία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου ὑπό τάς παρούσας περιστάσεις, μετά πολλοῦ προβληματισμοῦ καί βαθείας θλίψεως, διαπιστώνει ὅτι ἀκόμη καί σήμερον σταυρώνεται ὁ Χριστός καί χριστιανικοί πληθυσμοί αὐτόχθονες ἐν Μέσῃ Ἀνατολῇ καί ἐν Ἀφρικῇ μέ πλουσίαν πολιτιστικήν κληρονομίαν καί προσφοράν, ἀναγκάζονται ὑπό τήν πίεσιν καί τήν βίαν τῶν θρησκευτικῶν φονταμενταλιστῶν νά ἐγκαταλείψουν τάς πατρογονικάς των ἑστίας καί πρόσφυγες, ὅπως ἄλλοτε ὁ Χριστός, διωκόμενος ὑπό τοῦ Ἡρώδου ἔφυγεν εἰς Αἴγυπτον, νά ζητήσουν τήν φιλόξενον ἀσφάλειαν τῆς Δύσεως, ἀφέντες εἰς ἐρείπια τά μνημεῖα τοῦ πολιτισμοῦ των, τά ὁποῖα ἐσεβάσθησαν οἱ αἰῶνες. Ἐνώπιον τῆς τραγικῆς αὐτῆς πραγματικότητος, ἡ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, ἀναμιμνησκομένη τῶν ἰδικῶν της δεινῶν, ἵσταται ἀλληλέγγυος πρός τάς χριστιανικάς ταύτας κοινότητας καί στηρίζει ἐνώπιον τῶν διεθνῶν ὀργανισμῶν τό δικαίωμα παντός λαοῦ νά λατρεύῃ ἐλευθέρως τόν Θεόν αὐτοῦ καί νά διακηρύσσῃ ὅτι ἡ θρησκεία πρέπει νά
ἑνώνῃ τούς λαούς καί τούς πολιτισμούς καί νά καθίσταται θεμέλιον πολιτισμοῦ καί ἀνθρωπιᾶς. Ὡσαύτως, οἱ Ἱεράρχαι τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου στρέφουν τήν σκέψιν καί τήν προσευχήν των πρός τάς χιλιάδας τῶν ἐν Οὐκρανίᾳ ἐμπεριστάτων ἀδελφῶν μας καί εὔχονται διά τήν παῦσιν τῶν διαιρέσεων καί τήν ἐπικράτησιν τῆς εἰρήνης καί τῆς ἑνότητος τοῦ εὐσεβοῦς οὐκρανικοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος ἔλαβε τήν πίστιν καί τό βάπτισμα παρά τῆς Μητρός Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Οἱ συναχθέντες Ἱεράρχαι ἀπευθύνουν τήν εὐλογίαν αὐτῶν εἰς τούς πιστούς τῶν ἑκασταχοῦ θεοσώστων ἐπαρχιῶν τῆς πρωτοθρόνου Ἐκκλησίας, ὡς καί πρός «πᾶσαν ψυχήν Χριστιανῶν Ὀρθοδόξων», ὁμοῦ μέ τήν ἔκφρασιν τοῦ σεβασμοῦ των πρός τούς Μακ. Προκαθημένους τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν καί τήν εὐχήν νά ἴδουν πραγματοποιουμένην κατά τό προσεχές ἔτος τήν Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον τῆς Ἁγίας Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας. Ἐν τοῖς Πατριαρχείοις, τῇ 2ᾳ Σεπτεμβρίου 2015 Ἐκ τῆς Ἀρχιγραμματείας τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου Ἐν Ἐσόπτρῳ | 5
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ ...ψευδοπροφητεῖες καί «ἀποκαλύψεις»... «... Δυστυχῶς, πολλοί συνάνθρωποί μας, ἀκόμη καί ἀπό τόν ἐκκλησιαστικό χῶρο, παρωθοῦν στόν πειρασμό τῆς ἐκμετάλλευσης τῶν κατά καιρούς ἀναφυομένων δοκιμασιῶν, ὅπως γιά παράδειγμα αὐτῶν πού βιώνει σήμερα ἡ Πατρίδα μας. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί ἀνεύθυνα κινδυνολογοῦν, παραπληροφοροῦν τούς ἀνθρώπους γιά διάφορα πνευματικά καί ἐκκλησιαστικά θέματα, παρερμηνεύουν ἐπικίνδυνα ἤ ἑρμηνεύουν ἐπιλεκτικά λόγους συγχρόνων Ἁγίων Πατέρων καί ἄλλων ἐκκλησιαστικῶν προσώπων, ἐξαγγέλλουν ψευδοπροφητεῖες καί «ἀποκαλύψεις» γιά ἐπικείμενα γεγονότα, καλλιεργοῦν κλίμα πνευματικῆς τρομοκρατίας, διχασμοῦ, ἐκφοβισμοῦ καί ἀπογοητεύσεως, «πλανῶντες καί πλανώμενοι» (Β’ Τιμ. 3,13), περιφρονοῦντες τήν Ἐκκλησία μέ ἀνυπακοή τυφλώσεως....» Ἀπό Ἐγκύκλιο τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης Ἀριθμ. πρωτ. 402, Ἐν Ἡρακλείω, τῇ 15/8/15 Πρός τούς Αἰδεσιμωτάτους Κληρικούς, τούς Ὁσιωτάτους Μοναχούς καί τόν εὐσεβῆ Λαό τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης
Ἀ
γαπητοί ἀδελφοί, ...ἡ Τοπική Ἐκκλησία ἀπευθύνεται σέ ὅλους ἐσᾶς, τά εὐλογημένα παιδιά Της, καί σᾶς προτρέπει νά μένετε ἀταλάντευτα προσανατολισμένοι, μέ ὑγιές καί ἀνόθευτο Ἐκκλησιαστικό ἦθος καί φρόνημα, σέ ὅσα παραγγέλλει ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία. Νά μή δελεάζεσθε ἀπό τίς ὁποιεσδήποτε «πνευματικές σειρῆνες τῆς ἐποχῆς», καί νά ἀποφεύγετε νά παρασύρεσθε ἀπό τίς κενοφωνίες τῶν καιρῶν μας. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι «στῦλος καί ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας» (Α’ Τιμ. 3,15), μέ κανονικό αἴσθημα εὐθύνης καί ἄδολη εὐαισθησία καί ὁ μόνος ρυθμιστής γιά τά ἀναφυόμενα ἑκάστοτε προβλήματα. Εἶναι Ἐκείνη, ἡ ὁποία ἐπαγρυπνεῖ καί μᾶς κατευθύνει μέ πιστότητα «ἐπί τῷ ὀνόματι τοῦ Ἰησοῦ» (Πράξ. 4,18·5,28). 6 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Εἶναι ὁ ἀψευδής Κανόνας τῆς Πίστεως καί ὁ θεματοφύλακας τῆς αὐθεντικῆς Ἀποστολικῆς Παρακαταθήκης. Δυστυχῶς, πολλοί συνάνθρωποί μας, ἀκόμη καί ἀπό τόν ἐκκλησιαστικό χῶρο, παρωθοῦν στόν πειρασμό τῆς ἐκμετάλλευσης τῶν κατά καιρούς ἀναφυομένων δοκιμασιῶν, ὅπως γιά παράδειγμα αὐτῶν πού βιώνει σήμερα ἡ Πατρίδα μας. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί ἀνεύθυνα κινδυνολογοῦν, παραπληροφοροῦν τούς ἀνθρώπους γιά διάφορα πνευματικά καί ἐκκλησιαστικά θέματα, παρερμηνεύουν ἐπικίνδυνα ἤ ἑρμηνεύουν ἐπιλεκτικά λόγους συγχρόνων Ἁγίων Πατέρων καί ἄλλων ἐκκλησιαστικῶν προσώπων, ἐξαγγέλλουν ψευδοπροφητεῖες καί «ἀποκαλύψεις» γιά ἐπικείμενα γεγονότα, καλλιεργοῦν κλίμα πνευματικῆς τρομοκρατίας, διχασμοῦ, ἐκφοβισμοῦ καί ἀπογοητεύσεως, «πλανῶντες καί πλανώμενοι» (Β᾽ Τιμ. 3,13), περιφρονοῦντες τήν Ἐκκλησία μέ ἀνυπακοή τυφλώσεως. Μέ τόν τρόπο αὐτό ἐπιφέρουν δυσθεράπευτους τραυματισμούς στόν Ἀποστολοπαράδοτο Θεσμό τῆς Ἐκκλησίας, τό μόνο ταμεῖο τῆς Χάριτος, ἐκτρεπόμενοι σέ «προσωποληψίες» (Ἰακ. 2,1), ἰδιοτέλειες,
• φανατισμούς καί ζηλωτισμούς, θέτουν δέ τούς «... Ἡ Ἱερά Σύνοδος, μέ ποιμαντική ἀγωἑαυτούς τους ὑπεράνω τῆς Ἐκκλησίας. νία καί μέ Ἐκκλησιαστική διάκριση, ἐφιστᾶ Ἡ Ἱερά Σύνοδος, μέ ποιμαντική ἀγωνία τήν προσοχή ὅλων στά πολλά καί διάφορα καί μέ Ἐκκλησιαστική διάκριση, ἐφιστᾶ διαδιδόμενα καί ἰδιαίτερα στό χῶρο τοῦ τήν προσοχή ὅλων στά πολλά καί διάφορα Διαδικτύου καί τῶν ἄλλων Μέσων ἐνημέδιαδιδόμενα καί ἰδιαίτερα στόν χῶρο ρωσης, περί πολέμων, καταστροφῶν καί τοῦ Διαδικτύου καί τῶν ἄλλων Μέσων συντελείας τοῦ αἰῶνος τούτου καί προἐνημέρωσης, περί πολέμων, καταστροφῶν καί τρέπει νά προσευχόμαστε ἀδιατάρακτα, συντελείας τοῦ αἰῶνος τούτου καί προτρέπει γιά τά ὅσα συμβαίνουν στούς καιρούς μας νά προσευχόμαστε ἀδιατάρακτα, γιά τά ὅσα καί νά μένομε ἀκλόνητοι καί ἀμετακίνητοι συμβαίνουν στούς καιρούς μας καί νά μένομε στή σώζουσα Διδασκαλία τῆς Ἁγίας μας ἀκλόνητοι καί ἀμετακίνητοι στή σώζουσα Ἐκκλησίας...» Διδασκαλία τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας, ἐνωτιζόμενοι μέ προσοχή τό παράγγελμα Στό πνεῦμα αὐτό, ἡ Παναγία μᾶς προσκαλεῖ τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν Παύλου, πρός τόν σήμερα νά παραμείνομε στήν Ἐκκλησία, τή πρῶτο Ἐπίσκοπο καί Πάτρωνα τῆς Ἐκκλησίας μας, Ἅγιο Ἀπόστολο Τίτο: «μωράς δέ ζητήσεις σώζουσα Κιβωτό τῶν ἀνθρώπων, τήν ὁποία, καί γενεαλογίας καί ἔρεις καί μάχας νομικάς ὡς ἱερά παρακαταθήκη, μᾶς ἐκληροδότησαν περιίστασο, εἰσί γάρ ἀνωφελεῖς καί μάταιοι» οἱ Προφῆτες, οἱ Ἀπόστολοι, οἱ Ἅγιοι καί οἱ φιλογενεῖς Πρόγονοί μας, μέ τή λογική καί (Τίτ. 3,9). Ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας, τῆς Παναγίας καί τήν ἐν πνεύματι ἀνεπιτήδευτη λατρεία τοῦ τῶν Ἁγίων τῆς Πίστεώς μας, δέν εἶναι ζωή Τρισάγιου Θεοῦ. Ἀγαπητοί ἀδελφοί μας, περιεργαζόμενη καί ἀσχολούμενη μέ ἑρμηνεῖες Ἡ Ἐκκλησία Κρήτης, εὔχεται ἐγκάρδια, καί διδασκαλίες ἀλλοτρίων, προφητεῖες ἤ θαυματολογίες, ἀλλά εἶναι μέθεξη, ἐργασία νά ἔχετε ὅλοι, πλούσια τή Θεομητορική τῶν ἀρετῶν καί ἀγώνας τῆς ἐν Χριστῷ προστασία καί τόν διαρκῆ φωτισμό τοῦ Θεοῦ, ζωῆς, καταστάσεις μή διαφημιζόμενες, στά πρόσωπα, τίς οἰκογένειες, τά ἔργα καί ὅπως μαρτυροῦνται καί καταγράφονται στό τούς καθημερινούς ἀγῶνες τῆς ζωῆς σας, βίωμα τῆς Ἐκκλησίας, στά τρία στάδια τῆς μακριά ἀπό τίς ὑπερβολές, τήν ἀνεκκλησίαστη πνευματικῆς ζωῆς, τήν κάθαρση, τόν φωτισμό ζωή καί τούς «βεβήλους καί γραώδεις μύθους» καί τή θέωση. (Α’ Τιμ. 4,7), μέ ξεκάθαρη Ὀρθόδοξη πορεία. Μέ πατρικές εὐχές καί ἐν Κυρίῳ ἀγάπη † Ὁ Κρήτης Εἰρηναῖος, Πρόεδρος † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος † Ὁ Ρεθύμνης καί Αὐλοποτάμου Εὐγένιος † Ὁ Κυδωνίας καί Ἀπoκoρώνoυ Δαμασκηνός † Ὁ Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων Εἰρηναῖος † Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας Εὐγένιος † Ὁ Πέτρας καί Χερρονήσου Νεκτάριος † Ὁ Κισάμου καί Σελίνου Ἀμφιλόχιος † Ὁ Ἀρκαλοχωρίου, Καστελλίου καί Βιάννου Ἀνδρέας Ἐν Ἐσόπτρῳ | 7
Αὐτὸς ποὺ δὲν ἔχει ταπείνωση
ὁ... ἐγωιστής, δὲν θέλει νὰ τοῦ κόψεις τὸ θέλημα, νὰ τὸν θίξεις, νὰ τοῦ κάνεις ὑποδείξεις τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου
Ὅ
λα τὰ κακὰ αἰσθήματα, ἡ ἀνασφάλεια, ἡ ἀπελπισία, ἡ ἀπογοήτευση, ποὺ πᾶνε νὰ κυριεύσουν τὴν ψυχή, φεύγουν μὲ τὴν ταπείνωση. Αὐτὸς ποὺ δὲν ἔχει ταπείνωση, ὁ... ἐγωιστής, δὲν θέλει νὰ τοῦ κόψεις τὸ θέλημα, νὰ τὸν θίξεις, νὰ τοῦ κάνεις ὑποδείξεις. Στενοχωρεῖται, νευριάζει, ἐπαναστατεῖ, ἀντιδρᾶ, τὸν κυριεύει ἡ κατάθλιψη. Ἡ κατάσταση αὐτὴ θεραπεύεται μὲ τὴ χάρη. Πρέπει ἡ ψυχὴ νὰ στραφεῖ στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἡ θεραπεία θὰ γίνει μὲ τὸ ν’ ἀγαπήσει τὸν Θεὸ μὲ λαχτάρα. Πολλοὶ ἅγιοί μας μετέτρεψαν τὴν κατάθλιψη σὲ χαρὰ μὲ τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Χριστό. Παίρνανε δηλαδὴ τὴν 8 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἔργο κ. Π. Μόσχου ψυχικὴ δύναμη, ποὺ ἤθελε νὰ τὴ συντρίψει ὁ διάβολος, καὶ τὴ δίνανε στὸν Θεὸ καὶ τὴ μεταβάλλανε σὲ χαρὰ καὶ ἀγαλλίαση. Ἡ προσευχή, ἡ λατρεία τοῦ Θεοῦ μεταβάλλει σιγὰ σιγὰ τὴν κατάθλιψη καὶ τὴ γυρίζει σὲ χαρά, διότι ἐπιδρᾶ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ. Ἐδῶ χρειάζεται νὰ ἔχεις τὴ δύναμη, ὥστε ν’ ἀποσπάσεις τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, ποὺ θὰ σὲ βοηθάει νὰ ἑνωθεῖς μαζί του. Χρειάζεται τέχνη. Ὅταν δοθεῖς στὸν Θεὸ καὶ γίνεις ἕνα μαζί του, θὰ ξεχάσεις τὸ κακὸ πνεῦμα, ποὺ σὲ τραβοῦσε ἀπὸ πίσω, κι ἐκεῖνο ἔτσι περιφρονημένο θὰ φύγει. Στὴ συνέχεια, ὅσο θ’ ἀφοσιώνεσαι στὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τόσο δὲν θὰ κοιτάζεις πίσω σου, γιὰ νὰ δεῖς αὐτὸν ποὺ σὲ τραβάει. Ὅταν
•
σὲ ἑλκύσει ἡ χάρις, ἑνώνεσαι μὲ τὸν Θεό. Κι ὅταν ἑνωθεῖς μὲ τὸν Θεὸ καὶ δοθεῖς σ’ Ἐκεῖνον, πᾶνε ὅλα... τ’ ἄλλα, τὰ ξεχνάεις καὶ σώζεσαι. Ἡ μεγάλη τέχνη, λοιπόν, τὸ μεγάλο μυστικό, γιὰ ν’ ἀπαλλαγεῖς ἀπ’ τὴν κατάθλιψη καὶ ὅλα τ’ ἀρνητικά, εἶναι νὰ δοθεῖς στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἕνα πράγμα ποὺ μπορεῖ νὰ βοηθήσει τὸν καταθλιπτικὸ εἶναι καὶ ἡ ἐργασία, τὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴ ζωή. Ὁ κῆπος, τὰ φυτά, τὰ λουλούδια, τὰ δέντρα, ἡ ἐξοχή, ὁ περίπατος στὴν ὕπαιθρο, ἡ πορεία, ὅλ’ αὐτά, βγάζουν τὸν ἄνθρωπο ἀπ’ τὴν ἀδράνεια καὶ τοῦ δημιουργοῦν ἄλλα ἐνδιαφέροντα. Ἐπιδροῦν σὰν φάρμακα. Ἡ ἀσχολία μὲ τὴν τέχνη, τὴ μουσικὴ κ.λ.π. κάνουν πολὺ καλό. Σ’ ἐκεῖνο, ὅμως, ποὺ δίνω τὴ μεγαλύτερη σημασία εἶναι τὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴν Ἐκκλησία, γιὰ τὴ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, γιὰ τὶς ἀκολουθίες. Μελετώντας τὰ λόγια τοῦ Θεοῦ, θεραπεύεται κανεὶς χωρὶς νὰ τὸ καταλάβει. Νὰ σᾶς διηγηθῶ γιὰ μιὰ κοπέλα, ποὺ ἦλθε σ’ ἐμένανε τὸν ταπεινό. Ἔπασχε ἀπὸ φοβερὴ κατάθλιψη. Δὲν κατάφερε κάτι μὲ τὰ φάρμακα. Παράτησε τὰ πάντα, τὴ δουλειά της, τὸ σπίτι της, τὶς ἀπασχολήσεις της. Κι ἐγὼ τῆς εἶπα αὐτὰ ποὺ ξέρω. Τῆς εἶπα γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ποὺ
«...Αὐτὸς ποὺ δὲν ἔχει ταπείνωση, ὁ... ἐγωιστής, δὲν θέλει νὰ τοῦ κόψεις τὸ θέλημα, νὰ τὸν θίξεις, νὰ τοῦ κάνεις ὑποδείξεις. Στενοχωρεῖται, νευριάζει, ἐπαναστατεῖ, ἀντιδρᾶ, τὸν κυριεύει ἡ κατάθλιψη. Ἡ κατάσταση αὐτὴ θεραπεύεται μὲ τὴ χάρη. Πρέπει ἡ ψυχὴ νὰ στραφεῖ στὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ...» αἰχμαλωτίζει τὴν ψυχή, διότι ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ γεμίζει τὴν ψυχὴ καὶ τὴν ἀλλάζει. Τῆς ἐξήγησα ὅτι εἶναι δαιμονικὴ αὐτὴ ἡ δύναμη ποὺ καταλαμβάνει τὴν ψυχὴ καὶ μεταβάλλει τὴν ψυχικὴ δύναμη σὲ κατάθλιψη, τὴ ρίχνει κάτω, τὴ βασανίζει καὶ τὴν ἀχρηστεύει. Τὴν συμβούλευσα ν’ ἀσχολεῖται μὲ διάφορες ἀπασχολήσεις, ὅπως, γιὰ παράδειγμα, μὲ τὴ μουσικὴ ποὺ τῆς ἄρεσε πρῶτα κ.λ.π. Τόνισα, ὅμως, περισσότερο τὴ στροφὴ καὶ τὴν ἀγάπη της πρὸς τὸν Χριστό. Τῆς εἶπα ἀκόμη ὅτι μέσα στὴν Ἐκκλησία μας ὑπάρχει θεραπεία μὲ τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὴν προσευχή, ἀλλὰ ποὺ θὰ γίνεται μὲ λαχτάρα. Αὐτὸ εἶναι τὸ μυστικὸ τῆς θεραπείας. Αὐτὰ δέχεται ἡ Ἐκκλησία μας.
•
Ὁ ἐπιφανείς Κύριος νά δίνει εἰρήνη στόν κόσμο, ὑπομονή στίς στενωπούς τῆς ζωῆς, καταπράυνση τῶν λογισμῶν, συναίσθηση γιά τή θεραπεία τῆς ἀλαζονείας, γέννημα τῆς κακῆς αὐτάρκειας πού καταλήγει στή δυστηνότατη σκληροκαρδία καί ἐπιστροφή στήν ἀρετή τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑπακοῆς χωρίς τήν ὁποία κάθε ἄλλη ἀρετή, ὅσο μεγάλη καί ἄν εἶναι, στό τέλος γίνεται ἀπομόνωση αὐτοδικαίωσης, ψευτοαγάπη καί ἐκτροπή ἀπό τό ὀρθό ἐκκλησιαστικό ὀρθόδοξο φρόvημα. † Γ.Μ. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 9
Μίσος, Ἐξουδένωση, Ζήλεια, Γογγυσμός τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Αἰμιλιανοῦ Σιμονοπετρίτη *
Ὁ
Ἔργο κ. Π. Μόσχου
ἄνθρωπος γιά νά ἔχει πνευματική ζωή, νά ἔχει τό φῶς στή ζωή του, πρέπει νά ἔχει τελεία ἐπικοινωνία μέ τό περιβάλλον του. Ἀπό τή στιγμή πού δέν ἔχει αὐτή τήν ἁπλή, τή φυσική, τήν ἄνετη ἐγκατάλειψη καί παράδοση τοῦ ἑαυτοῦ του στόν ἄλλον, καί ἑπομένως τήν βίωση τοῦ ἄλλου ὡς οἰκείου μέλους, δέν μπορεῖ νά ἔχει Θεόν. Γι' αὐτό σκοτίζεται ἡ ψυχή, ὅταν κλονίζεται ἡ σχέση της μέ τόν Θεό. Μίσος Πῶς ὅμως κλονίζεται; Μέ τό νά μισεῖ τόν πλησίον του. Τό μισῶ τόν πλησίον ἔχει κατά κύριον λόγο ἐνεργητική ἔννοια καί σημαίνει, κτυπῶ, ἀρνοῦμαι, ἐπιτίθεμαι ἐναντίον τοῦ ἄλλου. Ἐκφράζει τήν ἐπιθετική διάθεση τῆς ψυχῆς. Ἀντί νά ἔχω φυσική σχέση μέ τόν ἄλλον, νά τόν βάζω στήν καρδιά μου, ἔχω τό μίσος, πού εἶναι μία ἔξοδος τοῦ ἄλλου ἀπό τήν καρδιά μου
10 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
καί ἀπό τή ζωή μου. Μίσος λοιπόν εἶναι νά βλέπω ὡς ἕτερον τόν ἄλλον, νά τόν πετάω ἔξω ἀπό τήν καρδιά μου, νά μήν τό θεωρῶ ὡς εἶναι μου. Ἀντί νά δῶ ὅτι ὁ ἄλλος εἶμαι ἐγώ, βλέπω ὅτι εἶναι κάτι διαφορετικό. Αὐτό μπορεῖ νά εἶναι φυσικό γιά τούς ἀνθρώπους τοῦ κόσμου, ἀλλά γιά μᾶς, πού εἴμαστε σῶμα Χριστοῦ, εἶναι ἀφύσικο. Τό μίσος εἶναι ἐκ τῶν μεγάλων ἁμαρτημάτων, διότι εἶναι ἀπόρροια μεγάλης ἐμπαθείας καί δείχνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος δούλεψε πολλά χρόνια στήν ἁμαρτία καί τά πάθη, καί ἔχει σκληρυνθεῖ τόσο πολύ ἡ καρδιά του, ὥστε κατά κάποιο τρόπο ἔγινε ἀνώμαλη καί ὄχι μόνο δέν μπορεῖ νά ἀγαπήσει, ἀλλά καί μισεῖ. Χρειάζεται πολύ δάκρυ γιά νά ἀποβάλει κάποιος τό μίσος. Δέν εἶναι ὑπόθεση μίας ἀποφάσεως ἁπλῶς ἤ ἀγῶνος μίας μέρας. Ὅταν μισῶ κάποιον, δέν μπορῶ νά πῶ, ἀποφασίζω νά μήν τόν μισῶ. Μπορῶ νά πῶ, ἀποφασίζω νά μήν τόν χτυπήσω, νά μήν τόν βλάψω, ἀλλά γιά νά μήν τόν μισῶ πλέον, χρειάζεται μία ἐσωτερική κάθαρσις. Τό μίσος πρός τόν πλησίον φανερώνει μεγάλο βάθος πάθους, γι᾽ αὐτό καί συσκοτίζει τήν ψυχή. Ἐξουδένωση Πῶς ἀλλιῶς κλονίζεται ἡ σχέση μέ τούς ἄλλους; Μέ τήν ἐξουδένωση. Μέ τό νά ταπεινώνεις τόν ἄλλον. Μέ τό νά τόν κρίνεις. Ὅταν ὅμως κρίνω τόν ἄλλον, τόν βγάζω πάντοτε μικρό, μηδαμινό, τίποτα. Εἶναι τόσος ὁ ἐγωϊσμός τοῦ ἀνθρώπου, ὥστε τίποτε δέν μπορεῖ νά σταθεῖ ἐνώπιον τῆς κρίσεώς του, οὔτε ἕνας Θεός, πόσο μᾶλλον ἕνας ἄνθρωπος. Τό νά θεωρῶ τόν ἄλλον ὡς κατώτερο, περισσότερο ὅμως
•
τό νά τό ἐκφράζω, εἶναι κεφαλαιῶδες ἁμάρτημα. Ζήλεια Ἄλλη μορφή σχέσεώς μας μέ τούς ἀνθρώπους, ἡ ὁποία διαταράσσει τήν εἰρήνη καί τήν ἑνότητα, εἶναι ἡ ζήλεια μέ ὅλες τίς ἔννοιες. Ζηλεύω κάποιον ἀπό ἀγάπη, τόν θεωρῶ δικό μου καί ἑνώνομαι ἀναπόσπαστα μαζί του. Ἡ ἕνωση αὐτή δέν εἶναι ἐν τῷ σώματι τοῦ Χριστοῦ, εἶναι μία ὑποβίβαση τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ σέ ἀνθρώπινη σχέση. Εἶναι ἐπίσης μία πλήρης μοιχική ἐσωτερική ἐνέργεια. Ἄν πάρουμε τή ζήλεια μέ τήν ἔννοια ὅτι ζηλεύω αὐτόν τόν ἄνθρωπο καί τόν ἀπωθῶ, τότε ἡ ζήλεια εἶναι ἔκφραση ἐσωτερικῆς ἀδυναμίας, ἀλλά καί ἀνώμαλης ἀγάπης. Δηλαδή τόν ἀγαπῶ κατά τρόπο ἐγωϊστικό καί ἀποκλειστικό, πιστεύω ὅτι ἔχω δικαιώματα στή ζωή του καί ὅτι αὐτός ἔχει ὑποχρεώσεις ἀπέναντί μου, ὅτι πρέπει νά μοῦ δίνει λογαριασμό γιά τό ποῦ πηγαίνει καί τί κάνει. Ἡ ζήλεια λοιπόν εἶναι διαταραχή τῶν σχέσεών μας λόγῳ περισσῆς ἐσωτερικῆς ψυχικῆς ἐνέργειας. Ζήλεια εἶναι κάθε στροφή πρός τόν ἄλλον, πού ξεκινάει ἀπό κάτι ὑπερβολικό, ἀπό ἕναν ζῆλο, ἀπό μία ζέση, ἀπό μία βράση. Ἑπομένως ζῆλος μπορεῖ νά εἶναι τό ἐνδιαφέρον μου, ἡ ἀγάπη μου, ἡ φροντίδα μου νά τόν σώσω, νά τόν βοηθήσω νά βγεῖ ἀπό τήν ἁμαρτία, νά γίνει παιδί τοῦ Θεοῦ. Αὐτή ἡ ζέσις εἶναι ἕνας ἀφύσικος ἐσωτερικός ὀργασμός, μία ἀφύσικη πνευματική συσσωμάτωση. Γογγυσμός Τό ἀντίθετο τῆς ζήλειας εἶναι ὁ γογγυσμός, ὁ ὁποῖος ἐπίσης προέρχεται ἀπό ἀδυναμία τῆς ψυχῆς. Γογγύζω σημαίνει διαμαρτύρομαι, ἀρνοῦμαι, παραπονοῦμαι, εἶμαι στενοχωρημένος,
«...Τό μίσος εἶναι ἐκ τῶν μεγάλων ἁμαρτημάτων, διότι εἶναι ἀπόρροια μεγάλης ἐμπαθείας καί δείχνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος δούλεψε πολλά χρόνια στήν ἁμαρτία καί τά πάθη, καί ἔχει σκληρυνθεῖ τόσο πολύ ἡ καρδιά του, ὥστε κατά κάποιο τρόπο ἔγινε ἀνώμαλη καί ὄχι μόνο δέν μπορεῖ νά ἀγαπήσει, ἀλλά καί μισεῖ...»
δέν ἱκανοποιοῦμαι. Αὐτόν τόν γογγυσμό τόν ἐκφράζω στό περιβάλλον μου, στά γραπτά μου, στήν προσευχή μου. Ζητῶ λόγου χάριν, κάτι ἀπό τόν ἄλλον, ἤ προσδοκῶ ἤ ἀπαιτῶ κάτι. Δέν μοῦ τό δίνει ὅμως, γιατί καί αὐτός εἶναι ἀπορροφημένος ἀπό τόν δικό του ἀγώνα καί πόθο, ἀπό τή δική του σκέψη, ἁμαρτία, χαρά, ἀπό τή δική του ἀκολασία, ἁγιότητα ἤ ἀρετή. Τότε πέφτω σέ ἕναν γογγυσμό, διότι περιθωριοποιοῦμαι στήν σκέψη του. Προσεύχεται αὐτός, νομίζω ὅτι μέ ἀφήνει μοναχό μου. Ἐνδιαφέρεται γιά μένα, νομίζω ὅτι δέν τό ἔκανε ἀπό ἀγάπη ἤ ὅτι τό ἔκανε ἐλλιπῶς. Ὁ γογγυσμός εἶναι τό ἀνικανοποίητο πού νιώθουμε στή ζωή μας καί προέρχεται ἀπό ἕνα μειονεκτικό ἐγώ. Ἡ ζήλεια προέρχεται ἀπό ἕνα ἐγώ ὑπερτροφικό, ἐνῶ ἡ ἐξουδένωση ἀπό ἕνα ἐγώ αὐτοτρεφόμενο καί αὐτοδυναμούμενο ἄνευ Θεοῦ, πού βλέπει τόν ἄλλον κατώτερο, μηδαμινό. Τό μίσος εἶναι ἡ διαφοροποίηση, ἡ ἀπώθηση τοῦ ἄλλου ἀπό τήν ὕπαρξή μας. *Ἀπό τό βιβλίο του «Λόγοι ἀσκητικοί, ἑρμηνεία στόν ἀββά Ἡσαΐα»
•
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 11
Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Εἰρηναίου Δεληδήμου
(ἀπομαγνητοφώνηση ἀπό ὁμιλία*)
Μέρος Γ ΄
(Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο τεῦχος)
Ὁ
Ἰουστῖνος Πόποβιτς Ἰουστίνος Πόποβιτς ἔγραψε ἕνα βιβλίο: «Ἄνθρωπος καί Θεάνθρωπος». Ἐκεῖ βλέπετε εἶναι στή μία περίπτωση ὁ ἄνθρωπος πού θεοποιεῖται, ὅπως συμβαίνει π.χ. στή Δύση μέ τόν Πάπα, εἰδικά παλαιά -τώρα πιά μή νομίσετε ὅτι δίνουνε σημασία. Δέν εἶναι οἱ Πάπες τώρα ὅπως ἦταν, πού τότε ἦταν ἕνα σύμβολο, αὐτό ἦταν ἀκριβῶς, ἦταν ἀντίθετο πρός ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Χριστός: «καί Πατέρα ὑμῶν μή καλέσητε ἐπί τῆς γῆς», αὐτό ἔγινε στή Δύση μέ τούς Πάπες. Τώρα πιά, βέβαια, ἔχουν ἀλλάξει πολύ τά πράγματα. Δηλαδή περισσότερο Πάπες εἶναι στήν Ὀρθοδοξία τώρα, παρά ἐκεῖ πέρα. Ἐμεῖς ἔχουμε πολλούς Πάπες, ὅπως ξέρετε, πάρα πολλούς Πάπες, ἀλαθήτους πού δίνουν διαταγές συνέχεια. Στό τέλος μπορεῖ νά συμβεῖ αὐτό πού συνέβη μέ τούς Ἑβραίους, πού ὁ Χριστός ἦταν ἀνάμεσά τους καί αὐτοί δέν Τόν δέχθηκαν, καί τόν δέχθηκαν τά ἔθνη. Μπορεῖ, δηλαδή, οἱ Δυτικοί νά διορθωθοῦν καί νά χαθοῦμε ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι μέ τίς βλακεῖες πού υπάρχουν σήμερα, μέ τούς Πάπες πού γεμίσαμε. Καταλάβατε τί λέω; Στό «Ἄνθρωπος καί Θεάνθρωπος» τό κέντρο εἶναι ὁ Θεάνθρωπος, γιά τήν Ὀρθοδοξία. Γιά Δυτικούς ανθρώπους μπορεῖ νά εἶναι ἕνα πρόσωπο ἤ πολλά πρόσωπα. Ἀλλά γιά σκεφθεῖτε ὅτι καί στήν Ὀρθοδοξία μπορεῖ νά γίνει αὐτό καί, ἀντί νά εἶναι κέντρο ὁ Θεάνθρωπος, νά
12 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
π. Εἰρηναῖος Δεληδῆμος εἶναι κέντρο κάποιος ἄνθρωπος. Ἐντάξει; Σαφές αὐτό; Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ Ὡς πρός τό ἄλλο πού εἴπαμε ὅτι ὅποιος βλέπει τελικά τόν Χριστό αἰσθάνεται τή μεγάλη του ἀναξιότητα, ὁ Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ τό περιγράφει πολύ. Ὅταν βλέπει κανείς τό ἄκτιστο φῶς, ἄν ἀξιωθεῖ κάποτε κανείς νά δεῖ τό ἄκτιστο φῶς, γεμίζει μέσα του ἀπ᾽ αὐτή τήν αἴσθηση ὅτι εἶναι ὁ ἴδιος του ἕνα χάος, ἀπό τή μία ἑνώνεται μέ τόν Χριστό καί ἀπό τήν ἄλλη αἰσθάνεται γιά τόν ἑαυτό του τό χάος πού τόν χωρίζει. Τόσο ἁμαρτωλός, τόσο ἀνάξιος, τόσο, τόσο, τόσο…Καί βλέπετε οἱ ἀληθινοί Ἅγιοι αἰσθάνονται αὐτή τήν ἀναξιότητά τους. Μ. Βασίλειος Αὐτή τήν περίοδο, τῆς Τεσσαρακοστῆς, τελεῖται ἡ Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου. Τόν ἔχετε ἀκουστά τόν Μ. Βασίλειο; Τόν ξέρετε; Τόν ξέρετε, ἔ; Ἄ νομίζω ὅτι ὁ Ναός
•
ἐδῶ εἶναι τοῦ Μ. Βασιλείου. Ἄ γι’ αὐτό τόν ξέρετε, ἀλλιῶς ποῦ νά τόν ξέρετε τόν καημένο! Ἄ, γι’ αὐτό, ἐπειδή εἶναι ὁ Ναός. Λοιπόν, ξέρετε τί λέει μέσα στή Λειτουργία του; Κάτι καταπληκτικό πού οἱ περισσότεροι Ἱερεῖς δέν τό προσέχουν ἀπ’ ὅ,τι ἔχω καταλάβει. Λοιπόν, ἐκεῖ πρίν ἀπό τόν καθαγιασμό τῶν Τιμίων Δώρων, ἐκείνη τήν ὥρα, μετά «τά σά ἐκ τῶν σῶν..», λέει: «ἐμεῖς οἱ ἁμαρτωλοί καί ἀνάξιοι δοῦλοί σου οἱ καταξιωθέντες λειτουργεῖν τῷ ἁγίῳ σου θυσιαστηρίῳ», πού καταξιωθήκαμε νά λειτουργοῦμε στό ἅγιό σου θυσιαστήριο, «οὐ διά τάς δικαιοσύνας ὑμῶν, οὐ γάρ ἐποιήσαμέν τι ἀγαθόν ἐπί τῆς γῆς» Ἄιντε! Τί λέει ὁ Μ. Βασίλειος; Δέν καταξιωθήκαμε λέει ἐξ᾽ αἰτίας τῆς δικαιοσύνης μας, δηλαδή δέν λειτουργοῦμε ἐμεῖς, ἐπειδή ἡ δικαιοσύνη μας εἶναι τόσο μεγάλη ὥστε νά εἴμαστε ἄξιοι νά λειτουργοῦμε. Διότι, προσέξτε τί λέει, δέν κάναμε τίποτε καλό ἐπάνω στή γῆ. Τό καταλάβατε αὐτό; Τό λέει ποιός; Ὁ Μ. Βασίλειος! Ἐσεῖς ξέρετε νά ἔκανε τίποτα πάνω στή γῆ ὁ Μ. Βασίλειος; Εἶχε κάνει τίποτα; Τήν Βασιλειάδα! Τήν ξέρετε τήν Βασιλειάδα, ἔτσι; Μέσα ἐκεῖ τί ἔκανε; Καλά ἐντάξει, ἄς ποῦμε τήν ἔκανε τήν Βασιλειάδα. Πολλοί κάνουν ἱδρύματα καί λένε οἱ μεγάλοι εὐεργέτες καί οἱ τέτοιοι, ἔτσι δέν εἶναι; Δηλαδή κι ὁ Ὠνάσης, ἄς ποῦμε, ἔδωσε χρήματα νά γίνει ἕνα ἵδρυμα, ἔγινε τό Ὠνάσειο κ.τ.λ., δέν θά τόν ποῦμε καί ἅγιο. Ἔτσι δέν εἶναι; Εἶχε χρήματα καί τά ἔδωσε. Τί ἔκανε ὁ Μ. Βασίλειος, ἐκεῖ μέσα, στή Βασιλειάδα; Τί ἔκανε; Αὐτός ἦταν Ἀρχιεπίσκοπος, ἔτσι; Ἀρχιεπίσκοπος. Ἦταν Ἀρχιεπίσκοπος τῆς Καισαρείας, ἦταν Ἀρχιεπίσκοπος σέ μία ἀπέραντη ἔκταση, τό μεγαλύτερο μέρος τῆς σημερινῆς
«...Οἱ ἐθελοντές πού ἦταν στή Βασιλειάδα κάνανε σπουδαῖο ἔργο, ἀλλά κανείς δέν τολμοῦσε, βέβαια, νά πλησιάσει τούς λεπρούς πού ἦταν ἐκεῖ. Αὐτό τό ἔκανε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ὁ Βασίλειος. Αὐτός λοιπόν, πήγαινε καθάριζε τίς πληγές τῶν λεπρῶν, τούς ἀγκάλιζε, τούς φιλοῦσε γιά νά μήν αἰσθάνονται κομπλεξικοί. Καταλάβατε; Ἔκανε τό πιό βρώμικο, τό πιό ἀπαίσιο ἔργο ἐκεῖ μέσα ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τῆς Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας ὁ Μ. Βασίλειος, ἔτσι; Αὐτό πού οἱ ἄλλοι σιχαίνονταν νά τό κάνουν...»
Τουρκίας ἦταν κάτω ἀπό τή δική του, ἄς ποῦμε, δικαιοδοσία. Ἦταν Ἀρχιεπίσκοπος σέ ὅλη τήν περιοχή τοῦ Πόντου καί ἡ περιοχή αὐτή ἄρχιζε ἀπέναντι ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη, ἀπό τόν Βόσπορο, ἔφτανε μέχρι τόν Καύκασο καί ἀπό πάνω ἀπό τόν Εὔξεινο Πόντο, ἀπό τή Μαύρη Θάλασσα, ἔφτανε μέχρι τήν Καππαδοκία καί νότια ἀπό τίς περιοχές ἐκεῖ τίς Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας. Λοιπόν, σέ ὅλα αὐτά τά μέρη αὐτός ἦταν οὐσιαστικά ὁ ἀνώτερος Ἐπίσκοπος, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος. Λοιπόν, εἶχε ἕνα πολύ μεγάλο ἀξίωμα. Ἔ λοιπόν, μέσα στή Βασιλειάδα τί ἔκανε αὐτός; Ὑπῆρχαν πολλοί ἐθελοντές, ὅπως εἶναι οἱ Ἐρυθροσταυρίτες, τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ, οἱ Γιατροί δίχως σύνορα, οἱ γιατροί μέ σύνορα κ.τ.λ. Ἐθελοντές πάντα ὑπάρχουνε. Οἱ ἐθελοντές πού ἦταν στή Βασιλειάδα κάνανε σπουδαῖο ἔργο, ἀλλά κανείς Ἐν Ἐσόπτρῳ | 13
Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία
δέν τολμοῦσε, βέβαια, νά πλησιάσει τούς λεπρούς πού ἦταν ἐκεῖ. Αὐτό τό ἔκανε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ὁ Βασίλειος. Αὐτός λοιπόν, πήγαινε καθάριζε τίς πληγές τῶν λεπρῶν, τούς ἀγκάλιαζε, τούς φιλοῦσε γιά νά μήν αἰσθάνονται κομπλεξικοί. Καταλάβατε; Ἔκανε τό πιό βρώμικο, τό πιό ἀπαίσιο ἔργο ἐκεῖ μέσα ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τῆς Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας ὁ Μ. Βασίλειος, ἔτσι; Αὐτό πού οἱ ἄλλοι σιχαίνονταν νά τό κάνουν. Ὅπως καθάριζε τά ἀποχωρητήρια ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Ἐντάξει; (βλ. περί τούτου τεῦχος Νο 34, σελ. 17). Τό πιό σιχαμερό ἔργο ἔκανε. Λοιπόν, ὁ Μ. Βασίλειος στή Λειτουργία του, πού τήν διαβάζουνε ὅλοι οἱ Ἱερεῖς καί Ἀρχιερεῖς τώρα τήν Τεσσαρακοστή καί ὅσες ἄλλες φορές τελεῖται ἡ Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου, λέει αὐτά τά πράγματα, οἱ περισσότεροι ὅμως, εἶμαι βέβαιος ὅτι δέν τά προσέχουν. «Οὐ γάρ ἐποιήσαμέν τι ἀγαθόν ἐπί τῆς γῆς» τό καταλαβαίνετε τί σημαίνει αὐτό; Δέν κάναμε τίποτε καλό ἐπάνω στή γῆ! Καί αὐτό τό πίστευε ὁ Μ. Βασίλειος, ἐνῶ συνήθως λέμε: «Ἄ, ἐγώ ἔκανα αὐτό, ἔκανα καί ἐκεῖνο». Μέ παλαβούς μπορεῖς νά συνεννοηθεῖς; Μιά γυναίκα ἦταν σέ πολλή δύσκολη κατάσταση. Μοῦ εἶχε ζητήσει, τώρα δέ ζεῖ αὐτή, μοῦ εἶχε ζητήσει, νά πάω στό σπίτι. «Ἔχω ἕνα μεγάλο βάρος» λέει καί τέτοια. Ἄιντε νά πάω λέω, ἀφοῦ ἔχει καί βάρος, τί νά κάνουμε τώρα; Νά τήν ἀφήσουμε μέ τό βάρος; Πού ἦταν σπασμένα τά κόκκαλά της, νά σηκώνει καί βάρη! Πῆγα λοιπόν. Ἔ ποιό ἦταν τό βάρος ποῦ εἶχε νά ξαλαφρώσει ἡ καρδιά της; Ὅλο κατηγοροῦσε τόν ἄνδρα της. Μοῦ εἶπε, λοιπόν, ὅλες τίς ἁμαρτίες 14 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
•
«...ὁ Μ. Βασίλειος στή Λειτουργία του, πού τήν διαβάζουνε ὅλοι οἱ Ἱερεῖς καί Ἀρχιερεῖς τώρα τήν Τεσσαρακοστή καί ὅσες ἄλλες φορές τελεῖται ἡ Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου, λέει αὐτά τά πράγματα, οἱ περισσότεροι ὅμως εἶμαι βέβαιος ὅτι δέν τά προσέχουν. «Οὐ γάρ ἐποιήσαμέν τι ἀγαθόν ἐπί τῆς γῆς» τό καταλαβαίνετε τί σημαίνει αὐτό; Δέν κάναμε τίποτε καλό ἐπάνω στή γῆ! Καί αὐτό τό πίστευε ὁ Μ. Βασίλειος, ἐνῶ συνήθως λέμε: «Ἄ, ἐγώ ἔκανα αὐτό, ἔκανα καί ἐκεῖνο»...»
τοῦ ἄνδρα της. Τί νά τῆς πῶ τώρα; Μέ παλαβούς μπορεῖς νά συνεννοηθεῖς; Ἔ, τῆς διάβασα τή συγχωρητική εὐχή καί ἔλεγα τώρα συγχωρήθηκαν οἱ ἁμαρτίες τοῦ ἄνδρα της. Αὐτές μου εἶπε, αὐτές συγχωρήθηκαν! Τί νά κάνουμε; Ἔτσι δέν εἶναι; Καί νά σκεφθεῖτε ὅτι τόν ἤξερα ἐκεῖνον, τόν ἄνδρα της, καί ἦταν ἕνας πολύ καλός ἄνθρωπος, ἀλήθεια σᾶς λέω. Ὅλοι τό λέγανε αὐτό καί τό ἄκουσε μιά Γεωργιανή πού εἴχανε ἐκεῖ γιά νά τούς βλέπει, καί ὁ ἄνδρας ἦταν ἄρρωστος καί αὐτή ἦταν ἄρρωστη καί οἱ δύο στό κρεβάτι. Τῆς τό εἶπε μία φορά: «ὅλοι λένε ὅτι ὁ ἄνδρας σου εἶναι καλός, ἀλλά ἐσύ εἶσαι στρίγγλα». Κι ὅμως αὐτή πήγαινε στήν ἐκκλησία πρίν σπάσει τά κόκκαλά της, πρίν ἀπ’ τόν καντηλανάφτη, πήγαινε πολύ νωρίς στήν ἐκκλησία, ἔ ἦταν πολύ εὐσεβής, ἀλλά στρίγγλα! Τί νά κάνουμε; Δέ γίνεται; Πάντα δυνατά τῷ πιστεύοντι, εἰδικά σ᾽ αὐτούς πού πιστεύουν ὅλα εἶναι
δυνατά. Καί νά πιστεύεις καί νά εἶσαι στρίγγλος! Ὅλα γίνονται. Ἔτσι λοιπόν, αὐτά τά ὡραῖα πράγματα! Φανατισμός Γιά τόν φανατισμό βέβαια δέν εἴπαμε τίποτα. Νά ποῦμε γιά τόν φανατισμό; Σᾶς ἀρέσει ὁ φανατισμός καί θέλετε νά ἀκούσετε; Λοιπόν, ἄς ποῦμε μερικά πράγματα καί γι’ αὐτό. Γιατί ποῦ ξέρουμε ἄν θά ξανασυναντηθοῦμε; Σήμερα ζοῦμε, αὔριο πεθαίνουμε. Ξέρει κανείς ὅτι αὔριο θά ζεῖ; Ξέρει κανείς; Λοιπόν, ἕνα ἄλλο φαινόμενο στήν Ὀρθοδοξία τή σημερινή εἶναι κι αὐτό τό ὡραῖο φαινόμενο. Πολύ γλυκό φαινόμενο, δέν ξέρετε, ἐμένα μέ συναρπάζει! Νά βγαίνουμε μέ πανό, ἔτσι, «τόν Πάπα νά καταράσθε», τό ἕνα, τό ἄλλο πού λένε καί κάτι τέτοια, ἔ; Ὡραῖα συνθήματα! Γιατί δηλαδή, πῶς ὅλοι κάνουν διαδηλώσεις, νά μήν κάνουν καί Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί; Νά πᾶμε μέ τή μόδα ρέ παιδιά, γιατί ἀλλιῶς μᾶς λένε καθυστερημένους! Βεβαίως! Λοιπόν, καί ἔχουν καί μία εἰκόνα ἐκεῖ καί τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ πού λένε ὅτι εἶπε αὐτός «τόν Πάπα νά καταράσθε». Λοιπόν, δέν τό εἶπε ὁ ἄνθρωπος, δέν τό εἶπε, δέν τό εἶπε! Αὐτή εἶναι ἡ ἀλήθεια! Τοῦ τά βάλανε στό στόμα του ἐκ τῶν ὑστέρων καί πολλά πράγματα ὑπάρχουν πού δέν τά εἴπανε Ἅγιοι καί τούς τά φορτώσανε μετά. Τά ἐλαττώματα πού ἔχει ὁ καθένας τά φορτώνει ἤ στούς Ἁγίους ἤ στόν Θεό. Ἕνας κακός θέλει νά ρίξει φωτιά νά κάψει καί λέει: «θά ρίξει ὁ Θεός φωτιά καί θά σᾶς κάψει!» Ἔ, δέν ρίχνει ὁ Θεός φωτιά καί μένει μέ τήν ὄρεξη αὐτός πού ἤθελε τή φωτιά, ὁ πυρομανής πού λέμε. Τούς ξέρετε τούς πυρομανεῖς, ἔ; Ζωροαστρισμός Οἱ πυρομανεῖς, αὐτοί πού θέλουν νά
ρίξει ὁ Θεός φωτιά νά μᾶς κάψει, ἀνήκουν στόν Ζωροαστρισμό. Οἱ ὀπαδοί τοῦ Ζωροαστρισμοῦ λάτρευαν τό πῦρ, τό ξέρετε πού λάτρευαν τό πῦρ; Στήν Περσία ἦταν αὐτή ἡ θρησκεία καί εἶχαν καί τό αἰώνιο πῦρ καί τό προσκυνοῦσαν. Τό αἰώνιο πῦρ βρισκόταν στήν Ἀτροπατηνή, τήν ξέρετε τήν Ἀτροπατηνή; Εἶναι στά βόρεια τῆς Περσίας καί τό ὄνομα αὐτό, σιγά - σιγά, καθώς περνοῦσαν οἱ αἰῶνες ἄλλαζε, ἄλλαζε καί ἔγινε Ἀζερμπαϊτζάν. Τό Ἀζερμπαϊτζάν εἶναι παραφθορά τοῦ Ἀτροπατηνή. Λοιπόν, τί ὑπάρχει στό Ἀζερμπαϊτζάν; Πετρέλαιο! Ἀπό αὐτό πού θά πίνουν ὅσοι κάνουν αὐστηρή νηστεία. (βλ. περί τούτου τεῦχος Νο 35, σελ. 23). Λοιπόν, ὑπάρχει πετρέλαιο. Ὑπῆρχε μία πηγή παλιά στήν ὁποία εἶχαν βάλει φωτιά καί καθώς ἔβγαινε συνεχῶς πετρέλαιο ἡ φωτιά δέν ἔσβηνε καί ἔτσι λέγανε «Νά τό αἰώνιο πῦρ» καί τό προσκυνοῦσαν τό αἰώνιο πῦρ. Τό 624 πῆγε ἐκεῖ ὁ αὐτοκράτορας Ἡράκλειος, ἦταν τότε ὁ πόλεμος μέ τούς Πέρσες, πού φθάσανε ἀπέναντι ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη κ.τ.λ., τά ξέρετε αὐτά, ἔχουμε καί τόν Ἀκάθιστο Ὕμνο ἐκείνη τήν ἐποχή. Λοιπόν, πῆγε ὁ Ἡράκλειος ἐκεῖ, ἀφοῦ ἔτρεψε σέ φυγή τούς Πέρσες ἔφθασε σέ αὐτό τό θρησκευτικό τους κέντρο στό σημερινό Ἀζερμπαϊτζάν δηλαδή, σέ αὐτή τήν πετρελαιοπηγή τήν φλεγόμενη πού ποτέ δέν ἔσβηνε καί τούς τήν ἔσβησε. Θρῆνος καί κλαυθμός καί ὀδυρμός οἱ καημένοι οἱ πυρολάτρες καί αὐτό καταγράφηκε. Σήμερα βλέπετε ὅταν γίνεται κάτι τό λένε οἱ εἰδήσεις. Τότε δέν εἴχανε οὔτε τηλεοράσεις, οὔτε ἐφημερίδες γιά νά τό γράψουν. Καί σκεφτήκανε κάτι, ἐκεῖνος πού ἔγραψε τόν Ἀκάθιστο Ὕμνο τήν ἔβαλε Ἐν Ἐσόπτρῳ | 15
Γεροντισμός, φανατισμός, θρησκεία
μέσα αὐτή τήν εἴδηση. «Χαῖρε τῆς ἀπάτης τήν κάμινον σβέσασα», αὐτό πού λέει ἐκεῖ πέρα εἶναι ἀκριβῶς ἡ μεταφορά αὐτοῦ πού εἶχε γίνει. Ἡ κάμινος τῆς ἀπάτης εἶναι τό καμίνι πού ἔκαιγε συνέχεια καί παραπλανοῦσε τούς ἀνθρώπους νά πιστεύουν στό θεό-φωτιά, στό θεόπῦρ. Ἔτσι λοιπόν, ἡ Θεοτόκος μέσῳ τοῦ αὐτοκράτορα ἔσβησε «τῆς ἀπάτης τήν κάμινον». Εἶναι ἀκριβῶς ἐκεῖ ποῦ μιλάει γιά τούς παῖδες τῶν Χαλδαίων. Οἱ παῖδες τῶν Χαλδαίων εἶναι οἱ Πέρσες, ἀπό τήν χώρα τῶν Περσῶν ἦρθαν αὐτοί, στή χώρα τῶν Περσῶν σβήστηκε αὐτό τό ἄσβεστον πῦρ. Ὅταν ἀκούσετε τούς τελευταίους χαιρετισμούς στό «Ἴδον παῖδες Χαλδαίων» κ.λ.π. νά προσέχετε νά τό ἀκούσετε κι αὐτό, «τῆς ἀπάτης τήν κάμινον σβέσασα» καί νά θυμηθεῖτε ὅτι τό γεγονός αὐτό ἔγινε στό Ἀζερμπαϊτζάν. Ἔτσι; Λοιπόν, πῶς φτάσαμε ὡς ἐδῶ; Ἄ, ναί μέ τούς φανατικούς χριστιανούς πού λένε, ὁ Θεός νά μᾶς κάψει. Τούς διώξανε ἀπό κάπου τόν Κύριο καί τούς μαθητές καί εἶπε ὁ Ἰάκωβος μέ τόν Ἰωάννη: «Κύριε θέλεις νά ποῦμε νά κατεβεῖ φωτιά ἀπό τόν οὐρανό καί νά τούς ἐξαφανίσει ὅπως καί ὁ Ἠλίας ἐποίησε; Ὁ Κύριος στάθηκε καί τούς μάλωσε. Δέν ξέρετε ποιοῦ Πνεύματος εἶστε ἐσεῖς υἱοί. Ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου δέν ἦρθε νά ἀπολέσει ψυχές ἀνθρώπων, ἀλλά νά σώσει». Προφήτης Ἠλίας Καί γιά τόν Προφήτη Ἠλία, ἐκεῖνος ὁ αὐστηρός καί ζηλωτής ἔ; Ὅταν νίκησε τούς ἱερεῖς τοῦ Βάαλ γιά τίς ἁμαρτίες πού ἔκαναν, στό τέλος τούς ἔσφαξε. Ἡ βασίλισσα Ἰεζάβελ τότε εἶπε: «θά ἀπολέσω τή ψύχη του μαζί μέ τοῦ ἱερέα μου, δηλαδή θά τόν σκοτώσω». Καί ἐπειδή ὁ 16 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Θεός αὐτά πού ἔκανε ὁ Προφήτης Ἠλίας δέν τά ἐνέκρινε, ἔβγαλε τή χάρη πού τοῦ ἔδινε ὥς τότε καί τόν ἄφησε μέ τίς δικές του δυνάμεις. Μόλις λοιπόν ἄκουσε αὐτή τήν ἀπειλή ἀπό τή βασίλισσα τήν Ἰεζάβελ, φοβήθηκε τόσο πολύ πού τό βάλε στά πόδια καί ξέρετε πόσο δρόμο ἔκανε; σαράντα ἡμερῶν ὁδόν! Ὁ καημένος ὁ Ὅσιος Δαυίδ ὁ Νέος πῆγε 4 ἡμέρες δρόμο (βλ. περί τούτου τεῦχος Νο 34, σελ. 21) ὁ Προφήτης Ἠλίας σαράντα μέρες δρόμο ἔκανε, γιά νά πάει πολύ μακριά ἀπό τήν Ἰεζάβελ τή βασίλισσα, τήν εἰδωλολάτρισσα καί νά γλιτώσει ἀπ’ αὐτήν. Καί γι’ αὐτό ὁ Ἅγ. Ἰωάννης Χρυσόστομος σέ μία ὁμιλία του γι’ αὐτά τά πράγματα λέει: «Βλέπετε, ἐπειδή αὐτός τέλος πάντων πίστευε ὅτι ὁ Θεός εἶναι μέ τό μέρος του καί εἶχε πάρει ψηλά τόν ἀμανέ ὁ Προφήτης Ἠλίας καί ἦταν πολύ σκληρός καί ἀναφέρει κι ἄλλα περιστατικά, γι’ αὐτό τόν ἐγκατέλειψε ὁ Θεός καί τόν ἄφησε νά ἐξευτελιστεῖ μέ τόν φόβο μπροστά σέ μία γυναίκα.» Ἀπό τότε οἱ ἄνδρες φοβόντουσαν τίς γυναῖκες! Βεβαίως μετά ἔγινε ὅπως ξέρετε ὁ φεμινισμός καί θέλησαν νά γίνει ἡ ἰσότητα τῶν δύο φύλων. Τίποτα, μετά ἀπό τόσους ἀγῶνες τῶν φεμινιστριῶν, ἡ ἰσότητα δέν ἔγινε, ἀκόμα καί σήμερα οἱ ἄνδρες τρῶνε ξύλο ἀπό τίς γυναῖκες τους. Ἰσότητα δέν… Τόσοι ἀγῶνες πῆγαν χαμένοι. Ἔτσι λοιπόν, φοβήθηκε κι αὐτός καί πῆγε. Καί τότε ὁ Θεός τοῦ εἶπε: «Θά ρθῶ, θά μέ δεῖς.» Καί τότε ὁ Προφήτης Ἠλίας ξαφνικά, τί γίνεται; Ἦταν στό Ὅρος Σινᾶ, σ’ ἐκεῖνα τά μέρη, σέ μία σπηλιά ἦταν, βγῆκε ἀπ’ τή σπηλιά καί περίμενε νά ἔρθει ὁ Κύριος. «Πνεῦμα μέγα κραταιόν διαλῦον
•
ὅρη καί συντρίβον πέτρας ἐνώπιον Κυρίου, οὐκ ἐν τῷ πνεύματι Κύριος». Ξαφνικά ἕνας ἄνεμος πολύ ἰσχυρός, τόσο ἰσχυρός πιά πού μετακινοῦσε πέτρες καί συνέτριβε ὄρη, δηλαδή συνέτριβε ὄρη δέν σημαίνει ὁλόκληρα βουνά καταστράφηκαν, σημαίνει ὅτι μετακινοῦνταν ὄγκοι ἄμμου καί τέτοια, μία ἀμμοθύελλα τρομακτική, νόμισε ὅτι ἦρθε ὁ Κύριος, «οὐκ ἐν τῷ πνεύματι ὁ Κύριος», πνεῦμα δηλαδή ἄνεμος. Δέν ἦταν στόν ἄνεμο ὁ Κύριος. Μετά ἀπό ἐκεῖνο γίνεται συσσεισμός λέει, συγκλονίστηκε ἡ περιοχή ἀπό σεισμό, νόμισε ὁ Προφήτης Ἠλίας ὅτι ἦρθε ὁ Κύριος, «οὐκ ἐν τῷ συσσεισμῷ ὁ Κύριος». Καί μετά, ἀρχίζουν ἀστραπές, κεραυνοί καί τέτοια, «ὁ Κύριος ἦρθε», δέν ἦταν κι ἐκεῖ ὁ Κύριος, «οὐκ ἐν τῷ πυρί ὁ Κύριος». Καί μετά ἀπό ἐκεῖνο πνέει αὔρα λεπτή, ἕνα δροσερό ἀεράκι καί «ἐν τῇ αὔρᾳ ὁ Κύριος». Δηλαδή ὁ Προφήτης Ἠλίας τόν Θεό τόν φανταζόταν σάν ἕνα τρομερό βασιλιά μέ ἀμμοθύελλες, κεραυνούς, μέ σεισμούς καί τέτοια, ὅπως τόν φαντάζονται οἱ εὐσεβεῖς τῆς ἐποχῆς μας, ὅτι ὁ Θεός εἶναι γιά νά καίει τούς ἀνθρώπους. Λοιπόν, καλά μᾶς ἔκανε ὁ Θεός, μᾶς τιμώρησε, τό ἕνα, τό ἄλλο κ.τ.λ. καί χαίρονται γι’ αὐτά τά πράγματα. Ἡ ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ ἦταν: «δέν εἶμαι οὔτε στόν σεισμό, οὔτε στήν ἀμμοθύελλα, οὔτε στίς ἀστραπές καί τίς βροντές, ἀλλά στό λεπτό ἀεράκι, τήν αὔρα τή λεπτή», ἐκεῖ ἦταν ὁ Κύριος. Τό καταλάβατε; Τοῦ ἔδωσε νά καταλάβει ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι τῆς καταστροφῆς, ἀλλά τοῦ λεπτοῦ τοῦ δροσεροῦ ἀέρα. Εἴπαμε ὅμως ὅτι πάρα πολλοί Ὀρθόδοξοι εὐλαβεῖς καί τέτοια, κι αὐτό συμβαίνει σέ ὅλους, καί στούς Καθολικούς καί στούς Προτεστάντες, οἱ φανατισμένοι ὑπάρχουν
«...ὁ Εἴπαμε ὅμως ὅτι πάρα πολλοί Ὀρθόδοξοι εὐλαβεῖς καί τέτοια, κι αὐτό συμβαίνει σέ ὅλους, καί στούς Καθολικούς καί στούς Προτεστάντες, οἱ φανατισμένοι ὑπάρχουν σέ ὅλα τά μέρη. Οἱ φανατισμένοι θέλουν ὅλοι οἱ ἄλλοι νά καταστραφοῦν καί τέτοια, τό μῖσος κυριαρχεῖ, δηλαδή λένε ὅτι εἶναι χριστιανοί, ἀλλά κυριαρχεῖ στήν καρδιά τούς τό μῖσος Αὐτοί μπορεῖ νά εἶναι μοναχοί....» σέ ὅλα τά μέρη. Οἱ φανατισμένοι θέλουν ὅλοι οἱ ἄλλοι νά καταστραφοῦν καί τέτοια, τό μίσος κυριαρχεῖ, δηλαδή λένε ὅτι εἶναι χριστιανοί, ἀλλά κυριαρχεῖ στήν καρδιά τούς τό μίσος. Αὐτοί μπορεῖ νά εἶναι μοναχοί. Τόν Ἅγ. Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη τόν ξέρετε, πού τόν ἔχουν γιά πολύ αὐστηρό καί τέτοια; Γράφει στήν Ὁμολογία Πίστεως: «Ἀδελφοί καί πατέρες ἐάν δέν ἐκριζώσετε τό μῖσος ἀπό τήν καρδιά σας καί δέν ἐμφυτεύσετε τήν ἀγάπη στήν καρδιά σας - μιλάει γιά μοναχούς πού μαλώνανε μέσα στό Ἅγιον Ὅρος - ματαίως κατοικεῖτε στά ὄρη καί στά βουνά»... (συνεχίζεται στό ἑπόμενο τεῦχος) * Ἡ ὁμιλία ἔγινε στόν Ἱ. Ν. Ἁγ. Βασιλείου Θεσ/ νίκης, 10/4/2013. Πηγή: youtube.com/watch?v=bUEZBIYs-2s Ἀπομαγνητοφώνηση: Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος, Ἱερολ. Διάκονος Ἰωακείμ Μπίλης, Ὑπογραμματεύς τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, κ. Λάμπρος Καμπουράκης, φοιτητής Φιλοσοφικῆς Σχολῆς Παν/μίου Κρήτης.
•
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 17
Οἱ πωλητές τοῦ λόγου *
μικρά μου μυρμηγκάκια... τοῦ Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς
Σ
Ἅγ. Νικόλαος Βελιμίροβιτς
τὴν ἀγορὰ τῆς ζωῆς, μικρά μου μυρμηγκάκια, στέκονταν οἱ πωλητὲς τοῦ λόγου, οἱ ὑποκριτὲς μὲ τὴν κυρτὴ ράχη καὶ τὴ δουλικὴ μάσκα στὸ πρόσωπο, ποὺ ἔκρυβε ἀχόρταγη ὄρεξη γιὰ ἐξουσία. -Τί ἔχετε σήμερα στὴν ἡμερήσια διάταξη; Τοὺς ρώτησα ἐγώ. -Τὸν σεβασμὸ στὶς πεποιθήσεις τῶν ἄλλων, ἀπάντησαν ἐκεῖνοι μὲ ὑποκριτικὸ χαμόγελο, στὸ ὁποῖο διαγραφόταν ὁλόκληρη ἡ γατοφιλοσοφία τους. -Καὶ πάνω σὲ τί βασίζετε αὐτὸ τὸ ἀστεῖο; -Ἐπάνω στὴν προαποφασισμένη θέση 18 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
τῆς ἰσότητας ὅλων. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἴσοι, ἡ πεποίθηση φτιάχνει τὴν οὐσία τῶν ἀνθρώπων, ἄρα σ’ ὅλες τὶς πεποιθήσεις ἀνήκει ἴσος σεβασμός. Αὐτὸ εἶναι, ἔτσι δὲν εἶναι; Τόσο προφανὴς συλλογισμὸς χωρὶς ἀντιφάσεις, ὅπως κι ἐκεῖνος ὁ παλιός: ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι θνητοί, ὁ Γάϊος εἶναι ἄνθρωπος, ἄρα ὁ Γάϊος εἶναι θνητός… Ὢ πωλητὲς τοῦ λόγου, ὢ ὑποκριτές, πόσο ἄνοστη ἔγινε ἡ ζωὴ ἀπ’ τὴ σοφία σας! Πόσο βαριὰ καὶ ἀσφυκτικὴ ἔγινε ἡ ἀτμόσφαιρα ἀπὸ τὴ λιπαρὴ σοφία σας γιὰ ὅλα τὰ πνεύματα ποὺ ἔχουν συνηθίσει στὸν αἰθέρα καὶ στὸ φῶς! Δὲν βλέπετε, πόσες τρυφερὲς ψυχὲς φεύγουν ἀπὸ τὴ ζωή, ὅπου ἐσεῖς κυριαρχήσατε; Ἄραγε δὲν ἀκοῦτε τοὺς ρόγχους τῶν αὐτόχειρων πού πληθαίνουν ὅσο ποτέ, ὢ δολοφόνοι, μὲ τὸ ἐλεεινὸ πρόσωπο, ἄραγε δὲν ἀκοῦτε; Ἢ μόνο καμώνεστε ὅτι δὲν τοὺς ἀκοῦτε; Ὢ πωλητὲς τοῦ λόγου, ὢ ὑποκριτές! Ἐὰν εἴχατε ὁποιαδήποτε πεποίθηση μέσα σας καὶ ξέρατε νὰ τὴ σέβεστε, δὲν θὰ μπορούσατε νὰ μιλᾶτε γιὰ σεβασμὸ τῆς πεποίθησης τοῦ καθενός, τῆς κάθε πεποίθησης δηλαδὴ εἴτε εἶναι χρήσιμη εἴτε ἐπιζήμια, εἴτε ἔξυπνη εἴτε ἀνόητη. Γιὰ σᾶς οἱ διάφορες πεποιθήσεις εἶναι ὅπως καὶ τὰ διαφορετικὰ κουστούμια τῶν ἀνθρώπων. Ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸ μαῦρο κουστούμι δὲν ἔχει λόγο νὰ ξεσηκώνεται ἐνάντια στὸν πλησίον του μὲ τὸ λευκὸ κουστούμι. Ἔτσι νομίζετε ἐσεῖς πὼς εἶναι καὶ μὲ τὶς πεποιθήσεις, ὅπως καὶ μὲ τὰ κουστούμια, φαφλατάδες στατιστικολόγοι ξένων
•
πεποιθήσεων. Ὅμως δὲν εἶναι ἔτσι! Τὸ νὰ σέβεσαι ὅλες τὶς πεποιθήσεις σημαίνει νὰ ἐξισώνεις ὅλες τὶς πεποιθήσεις. Ὢ ἐσεῖς, ἐξισωτὲς τοῦ ἄσπρου καὶ τοῦ μαύρου, τοῦ στρογγυλοῦ καὶ τοῦ αἰχμηροῦ, ποὺ μόνο τὴν ἐξομοίωση τῶν πάντων ἀπολαμβάνετε, τὸ ἴσιωμα, τὴν ἰσοπέδωση ὅλων! Ὅταν οἱ νεκροθάφτες θάψουν τὸν νεκρὸ στὸ χῶμα, τότε λένε, ὅτι ὁ νεκρὸς ἄνθρωπος καὶ τὸ χῶμα εἶναι ἴσοι. Ὅμως ἐσεῖς λέτε καὶ γιὰ τοὺς ζωντανοὺς ἀνθρώπους ὅτι εἶναι ἴσοι μὲ τὸν πηλό, σεῖς οἱ νεκροθάφτες τῶν Ζωντανῶν! Καὶ γιὰ τὶς πεποιθήσεις ἀπὸ αἷμα καὶ νεῦρα λέτε, ὅτι εἶναι ἴσες μὲ τὶς πεποιθήσεις ἀπὸ πηλό. Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ γίνεται σεβαστὸ τὸ ψέμα; Ἔτσι ἀναρωτιέται ὁ ἄνθρωπος στοῦ ὁποίου τὴν καρδιὰ καὶ τὸν νοῦ βρίσκεται ἡ Ἀλήθεια. Ὅμως αὐτὸ τὸ ἐρώτημα οὔτε κατεβαίνει στὴν καρδιά σας, ἐπειδὴ μπαζώσατε τὸ χαντάκι ἀνάμεσα στὸ ψέμα καὶ τὴν ἀλήθεια, καὶ τὰ βάλατε κάτω ἀπὸ τὴν ἴδια στέγη καὶ τοὺς δώσατε ἴσα δικαιώματα. Καὶ γι’ αὐτὸ κηρύττετε τώρα τὸ σεβασμὸ καὶ τοῦ ψεύδους καὶ τῆς ἀλήθειας, ἐπειδὴ γιὰ σᾶς τὸ ψέμα καὶ ἡ ἀλήθεια δὲν εἶναι πιὰ δύο ἀντιμαχόμενες δυνάμεις, ἀλλὰ δύο δίδυμα τῆς ἴδιας ἀγελάδας, ποὺ θηλάζουν κάτω ἀπὸ τὴν ἴδια μητέρα καὶ γλείφονται χορτάτα στὴ λιακάδα. Γιατί λέτε ψέμματα στοὺς ἀνθρώπους, ὑποκριτές; Ἰδού, ἐσεῖς δὲν σέβεστε καμία πεποίθησή τους, ἂν καὶ κάνετε ὑποκλίσεις καὶ λιβανίζετε τὸν ὁποιονδήποτε. Ἰδού, γιὰ σᾶς κάθε πεποίθηση καὶ κάθε μὴ πεποίθηση ἔχει μία καὶ τὴν ἴδια ἀξία. Γιατί μπερδεύετε τοὺς ἀνθρώπους, πού ἀναζητοῦν δίδαγμα ἀπό σᾶς, ἐσεῖς οἱ αὐτοαποκαλούμενοι διδάσκαλοι; Πῶς
«...Ὢ πωλητὲς τοῦ λόγου, ὢ ὑποκριτές, πόσο ἄνοστη ἔγινε ἡ ζωὴ ἀπ’ τὴ σοφία σας! Πόσο βαριὰ καὶ ἀσφυκτικὴ ἔγινε ἡ ἀτμόσφαιρα ἀπὸ τὴ λιπαρὴ σοφία σας γιὰ ὅλα τὰ πνεύματα ποὺ ἔχουν συνηθίσει στὸν αἰθέρα καὶ στὸ φῶς! Δὲν βλέπετε, πόσες τρυφερὲς ψυχὲς φεύγουν ἀπὸ τὴ ζωή, ὅπου ἐσεῖς κυριαρχήσατε; Ἆραγε δὲν ἀκοῦτε τοὺς ρόγχους τῶν αὐτόχειρων ποῦ πληθαίνουν ὅσο ποτέ, ὢ δολοφόνοι, μὲ τὸ ἐλεεινὸ πρόσωπο, ἄραγε δὲν ἀκοῦτε; Ἢ μόνο καμώνεστε ὅτι δὲν τοὺς ἀκοῦτε;...» τολμᾶτε νὰ κάθεστε στὴν ἕδρα τοῦ δασκάλου χωρὶς κανένα δικαίωμα, ὅταν οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴ δικαιοσύνη καὶ οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι καὶ οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ τίποτα ἀπὸ σᾶς δὲν μποροῦν νὰ λάβουν παρὰ μόνο ζάλη; Ὢ πωλητὲς τοῦ λόγου, ὢ ὑποκριτές! Εἶστε ἡ κραυγαλέα ἀπόδειξη ἐκείνης τῆς κατάρας ποὺ κρέμεται πάνω ἀπὸ τὸ ἀνθρώπινο γένος. Μικρὰ μυρμήγκια, μικρά μου μυρμηγκάκια, μ’ ἀκοῦτε; Μὲ καταλαβαίνετε; Δὲν εἶναι ἀπαραίτητα νὰ τὰ καταλάβετε ὅλα αὐτὰ ἀκριβῶς, ἀφοῦ φοβᾶμαι, μὴν τυχὸν μ’ αὐτὸ δυναμώσει μέσα σας τὸ μίσος γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, ἐὰν ὅμως συμβεῖ αὐτό, τότε περιορίστε τὸ μίσος σας μόνο στοὺς πωλητὲς τοῦ λόγου, σ’ ὅσους σέβονται τὴν πεποίθηση ὁποιουδήποτε, στοὺς ὑποκριτές! * «Λόγοι πάνω ἀπὸ μία μυρμηγκοφωλιὰ»
•
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 19
“Θρησκεία καί πολιτισμός” *
τοῦ κ. Βασιλείου Γιούλτση Ὁμότιμου Kαθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης {...} ἡ πολιτιστική ἀνάγκη ἀναδύεται τή στιγμή πού ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη, ἀπελευθερωμένη ἀπό τήν κυριαρχία τοῦ φυσικοῦ, βιολογικοῦ, ἠθικοῦ καί κοινωνικοῦ κακοῦ, προσανατολίζεται αἰσιόδοξα στήν αἰσθητική, ἠθική, δικαιική καί κοινωνική προσέγγιση τοῦ φυσικοῦ, ἠθικοῦ, δικαιικοῦ καί κοινωνικοῦ καλοῦ. Μέ ἄλλα λόγια ἡ τέχνη, ἡ μουσική, τὸ δίκαιο, ἡ ποίηση, ἡ παιδεία καὶ γενικὰ οἱ περιοχὲς τῆς πολιτιστικῆς δημιουργίας συνδέονται ἄρρηκτα μὲ τὴ θρησκευτικὴ ἔξαρση. Ἡ ἔξαρση αὐτὴ μετακινεῖ ἀνακαινιστικὰ στὴν ὕλη, στὰ συναισθήματα, στὶς σχέσεις καὶ στὴν ἐπιστημονικὴ δημιουργία, τὶς συγκινήσεις, τὶς ἐμπειρίες καὶ τὰ βιώματα ποὺ γεννῶνται ἀπὸ τὴν ἐπικοινωνία μὲ τὸ Θεῖο {...} {...} πέρα ἀπὸ τὴν ἀνάδυση τῆς αὐθεντικῆς θρησκευτικότητας, μετὰ τὴ γνώση τῆς ἀλήθειας τοῦ Θεοῦ, ἀνοίγουν οἱ προοπτικές τῆς κοινωνικότητας καὶ ταυτόχρονα ἀναπτύσσονται οἱ ἐσωτερικὲς ποιότητες ποὺ ἀναζητοῦν τρόπους
ἐκφράσεως σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα τῆς θετικῆς δημιουργίας. Τὴν πραγματικότητα αὐτὴ μποροῦμε νὰ ἐπισημάνουμε καὶ στὴ σχέση τοῦ Πολιτισμοῦ μὲ τὴν διαλεκτικὴ ἀντίθεση καλοῦ καὶ κακοῦ, ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ τὰ θετικὰ στοιχεῖα τοῦ Πολιτισμοῦ ἀντιπαραβάλλονται πρὸς τὰ ἀρνητικὰ στοιχεῖα τῆς πρωτόγονης, ἀλλὰ καὶ αὐτῶν τῶν περασμένων ἱστορικῶν περιόδων σὲ σύγκριση μὲ τὴ δική μας. Ἔτσι, ὅταν διαστέλλουμε τὴ σύγχρονη «περίοδο τοῦ Πολιτισμοῦ» ἀπὸ τὶς «περιόδους τῆς ἀγριότητας καὶ τῆς βαρβαρότητας» τοῦ παρελθόντος, οὐσιαστικὰ δεχόμαστε μία προοδευτικὴ ἀποδέσμευση τῶν κοινωνιῶν ἀπὸ τὰ ἀρνητικὰ στοιχεῖα τῆς ζωῆς μακράν του Πολιτισμοῦ. Μὲ ἄλλα λόγια, Πολιτισμὸς εἶναι ἡ προσέγγιση τῆς γνώσεως καὶ τῶν συνεπειῶν της στὴ βελτιστοποίηση τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῶ ἡ ἀγριότητα καὶ ἡ βαρβαρότητα ἐμπεριέχουν τὰ ἀρνητικὰ ἀντίθετα τῶν προηγούμενων ποιοτήτων. Ἡ πορεία τῆς ἐξελίξεως αὐτῆς
...Ἀναφερόμενοι, λοιπόν, οἱ μελετητὲς στὴ σημασία τῆς γνώσεως, τῆς πίστεως, τῆς τέχνης, τοῦ δικαίου, τῶν ἐθίμων, καὶ ἰδιαίτερα τῆς ἠθικῆς ὡς ἀνυψώσεως τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν κατάσταση τοῦ κτήνους σὲ ἠθικὴ προσωπικότητα, διακρίνουν τὴν περίοδο αὐτὴν ἀπὸ προηγούμενες, ὅπου τὴ γνώση ἐκπροσωπεῖ ἡ ἀμάθεια, τὴν πίστη ἡ δεισιδαιμονία καὶ ὁ δαιμονισμός, τὴν τέχνη ἡ χονδροειδὴς ἀδεξιότητα, τὸ δίκαιο ἡ αὐθαίρετη ἄσκηση τῆς ἐξουσίας καὶ τέλος τὴν ἠθικὴ ἡ αὐθόρμητη κυριαρχία τῶν ἐνστίκτων ποὺ λειτουργεῖ ὡς ἀναγκαιότητα καὶ μάλιστα νομοτελειακὴ ... 20 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
•
ἐντοπίζεται εὐχερέστερα στὰ ἐννοιολογικὰ στοιχεῖα τῶν ὁρισμῶν τοῦ Πολιτισμοῦ, ἀφοῦ σ’ αὐτὰ ἐπικεντρώνεται ἡ πολιτιστικὴ ἀξία καὶ ἰδιαιτερότητά του. Ἀναφερόμενοι, λοιπόν, οἱ μελετητὲς στὴ σημασία τῆς γνώσεως, τῆς πίστεως, τῆς τέχνης, τοῦ δικαίου, τῶν ἐθίμων, καὶ ἰδιαίτερά της ἠθικῆς ὡς ἀνυψώσεως τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν κατάσταση τοῦ κτήνους σὲ ἠθικὴ προσωπικότητα, διακρίνουν τὴν περίοδο αὐτὴν ἀπὸ προηγούμενες, ὅπου τὴ γνώση ἐκπροσωπεῖ ἡ ἀμάθεια, τὴν πίστη ἡ δεισιδαιμονία καὶ ὁ δαιμονισμός, τὴν τέχνη ἡ χονδροειδὴς ἀδεξιότητα, τὸ δίκαιο ἡ αὐθαίρετη ἄσκηση τῆς ἐξουσίας καὶ τέλος τὴν ἠθικὴ ἡ αὐθόρμητη κυριαρχία τῶν ἐνστίκτων ποὺ λειτουργεῖ ὡς ἀναγκαιότητα καὶ μάλιστα νομοτελειακὴ {...} {...} ὁ χαρακτήρας τῶν ἀξιῶν εἶναι κατὰ βάση προσωπικὸς μὲ τὴ σημασία ποὺ ἔδωσε ὁ Χριστιανισμὸς στὸν ὅρο, δηλαδὴ ἀντιατομοκρατικός, ἀφοῦ πρόσωπο θεωρεῖται ἡ πνευματικὰ μεταμορφωμένη ὕπαρξη μετὰ τὴν ἔξοδό της ἀπὸ τὸ πλέγμα τοῦ ἐγωκεντρισμοῦ. Ἔτσι, παρ’ ὅτι φαίνεται πὼς οἱ ἀξίες ἐπιβάλλονται ἀπὸ κάποιο ἔξω-ἀτομικὸ πλαίσιο, ποὺ μπορεῖ νὰ εἶναι ἡ κοινωνία, ὁ ὀργανισμός, ὁ θεσμὸς ἢ κάποιο σύστημα ἰδεῶν, τελικὰ ἡ ἀποδοχὴ ἢ ἡ ἀπόρριψή τους ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη ποὺ τὶς κρίνει στὰ περιθώρια τῶν προσωπικῶν πίστεων καὶ βιωμάτων. Ἡ ἀντίδραση αὐτὴ εἶναι καὶ ἀναπόφευκτη καὶ λογική. Ὅταν μία ἀξία εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴν ἐμβέλεια τῶν προσωπικῶν πεποιθήσεων καὶ τὴν ἀντοχὴ τῶν προσωπικῶν βιωμάτων, τότε ἡ ἀξία αὐτὴ μένει ἔξω ἀπὸ τὶς δυνατότητες προσεγγίσεως. Ἐδῶ φαίνεται ἂν ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη παρέμεινε ἄτομο
ἢ μεταμορφώθηκε σὲ πρόσωπο. Λογικά, λοιπόν, δὲν μποροῦμε νὰ ἀναμένουμε θυσίες ἀπὸ τοὺς δειλούς, ἀγάπη ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ποτίστηκαν μὲ τὸ μίσος, δικαιοσύνη ἀπὸ ὅσους ταυτίστηκαν μὲ τὴν ἀδικία. Οἱ ἀξίες ἀπαιτοῦν ἀνάλογη στάση ποιότητας ἀπέναντί τους. Εἶναι δυναμικοὶ παράγοντες ποὺ ταυτόχρονα ὠθοῦν καὶ ἕλκουν τὴν προσωπικότητα στὴν οὐσιαστικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ κόσμου. Οἱ ἀξίες, λοιπόν, καὶ οἱ προσωπικότητες ποὺ ἀναδύονται μέσα ἀπὸ τὴν αὐθεντικὴ λειτουργία τῆς Θρησκείας, ἐκπροσωποῦν τοὺς αὐθεντικοὺς συντελεστὲς γιὰ τὴ βελτίωση τοῦ κόσμου, τῆς κοινωνικῆς ζωῆς, δηλαδὴ τοῦ Πολιτισμοῦ {...} {...} Ἡ παρακολούθηση τῆς συμπορεύσεως Θρησκείας καὶ Πολιτισμοῦ ἀπέκτησε στὸν αἰώνα μας μία ἰδιαίτερη σημασία μετὰ τὴν πορεία τῆς ἀποθεώσεως ἰδεαλισμῶν ποὺ ἀμφισβήτησαν γενικὰ τὶς Θρησκεῖες καὶ ἀποδέχθηκαν τύπους Πολιτισμοῦ χωρὶς Θεὸ καὶ μεταφυσικὲς βάσεις» {...} {...} Περάσαμε στὴ ροὴ τῆς ὄγδοης ἡμέρας τῆς Δημιουργίας, ἀφοῦ ἀποκτήσαμε δυνάμεις γιὰ μεταμόρφωση τῆς Γῆς σὲ ἐπίγειο Παράδεισο ἢ στὴ μεταβολή της σὲ μία τρομακτικὴ Κόλαση. Καὶ στὴν πρώτη καὶ στὴ δεύτερη περίπτωση ἢ ἐπιλογὴ θὰ εἶναι ἀνθρώπινη, μὲ μία μικρὴ λεπτομέρεια. Ἡ πρώτη θὰ εἶναι ἀποτέλεσμα πίστεως, ἐνῶ ἡ δεύτερη ἀπιστίας καὶ δαιμονισμοῦ. Καὶ ἀκόμη ἡ πρώτη θὰ προσφέρει Πολιτισμό, ἐνῶ ἡ δεύτερη θὰ τὸν ἀφανίσει ἀμετάκλητα. * Ἀπό εἰσήγηση τοῦ κ. Βασιλείου Γιούλτση, Καθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Παν/μίου Θεσσαλονίκης, στό 11ο Διεθνές θεολογικό Σεμινάριο “Θρησκεία • καί Κοινωνία” (Σαμπεζύ, 1990) Ἐν Ἐν Ἐσόπτρῳ Ἐσόπτρῳ || 21 21
“Πίστη καί πολιτισμός” * τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ
Ἔργο κ. Π. Μόσχου «Οἱ χριστιανοί ὀφείλουν εἴτε νά βγοῦν ἀπό τόν κόσμο, τόν ὁποῖο κυβερνᾶ ἕνας ἄλλος κύριος ἐκτός ἀπό τόν Χριστό (ὁποιοδήποτε ὄνομα κι ἄν ἔχει αὐτός ὁ κύριος: Καίσαρας ἤ Μαμωνάς ἤ ὁποιοδήποτε ἄλλο), καί νά ἀρχίσουν μιά χωριστή κοινωνική ζωή, εἴτε, πάλι, ὀφείλουν νά μεταμορφώσουν τόν ἐξωτερικό κόσμο καί νά τόν ξαναχτίσουν σύμφωνα μέ τόν νόμο τοῦ Εὐαγγελίου. Πάντως τό σπουδαῖο εἶναι πώς ἀκόμη κι ἐκεῖνοι πού βγαίνουν ἔξω ἀπό τόν κόσμο δέν μποροῦν νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό τό κύριο πρόβλημα. Γιατί ὀφείλουν παρά ταῦτα νά οἰκοδομήσουν κι αὐτοί μιά κοινωνία καί δέν μποροῦν γι᾽ αὐτό νά κάνουν χωρίς τό βασικό αὐτό στοιχεῖο τοῦ κοινωνικοῦ πολιτισμοῦ. Ὁ «ἀναρχισμός», ἐν πάσῃ περιπτώσει, ἀποκλείεται ἀπό τό Εὐαγγέλιο. Οὔτε κι ὁ μοναχισμός σημαίνει ἤ συνεπάγεται καταδίκη τοῦ πολιτισμοῦ. Γιά ἀρκετό διάστημα τά μοναστήρια ἦταν τά πλέον δυναμικά κέντρα τῆς πολιτιστικῆς δραστηριότητας ἑνός ὑγιοῦς καί βασισμένου στήν 22 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
πίστη προσανατολισμοῦ, μέσα σέ μιά συγκεκριμένη ἱστορική κατάσταση. Οἱ χριστιανοί δέν ἀρνοῦνται τόν πολιτισμό ὡς πολιτισμό. Εἶναι ὅμως αὐστηροί γιά κάθε ὑπάρχουσα πολιτιστική κατάσταση καί τήν κρίνουν μέ τά μέτρα τοῦ Χριστοῦ. Γιατί οἱ Χριστιανοί εἶναι οἱ υἱοί τῆς αἰωνιότητας, δηλαδή οἱ μελλοντικοί πολίτες τῆς οὐράνιας Ἱερουσαλήμ. Ἀκόμη προβλήματα κι᾽ ἀνάγκες «τοῦ αἰῶνος τούτου» δέν μποροῦν ν᾽ ἀποπεμφθοῦν ἤ νά παραθεωρηθοῦν σέ καμιά περίπτωση καί κατά καμιά ἔννοια, ἀφοῦ οἱ Χριστιανοί καλοῦνται νά ἐργασθοῦν καί νά ὑπηρετήσουν ἀκριβῶς «σ᾽ αὐτόν τόν κόσμο» καί «σ᾽ αὐτόν τόν αἰῶνα». Μόνο πού πρέπει ὅλες αὐτές οἱ ἀνάγκες, οἱ σκοποί καί τά προβλήματα νά θεωρηθοῦν μ᾽ αὐτή τή νέα κι᾽ εὐρύτερη προοπτική πού ἀποκαλύπτεται ἀπό τή χριστιανική ἀποκάλυψη καί φωτίζεται ἀπό τό φῶς της». * Ἀποσπάσματα ἀπό τό βιβλίο Πίστη καί πολιτισμός, μετάφ. Ν. Πουρναρᾶ, Γ. Φλωρόφσκυ, Θεσ/νίκη 1982, σ. 38-39
Ἕνα τεῦχος γιά τόν Καθηγητή Ἀρχαιολογίας Ἀθανάσιο Παλιούρα Ἡ Ἱ. Μονή Κουδουμᾶ κυκλοφόρησε ἕνα τεῦχος γιά τή μνήμη τοῦ Ἀθανάσιου Παλιούρα, Καθηγητή Ἀρχαιολογίας, μέ ἐξαιρετική συμβολή στά ἀρχαιολογικά πράγματα τῆς Ἑλλάδος. Ὁ Καθηγητής Παλιούρας ἦταν ἄνθρωπος πίστεως καί ἀνήκει στήν κατηγορία τῶν ἐκλεκτῶν ἐκείνων εἰδικῶν πού μέ ἀρχοντιά ἔκαναν τό καθῆκον τους. Διατήρησε τή σοβαρότητά του ἀκόμα καί μετά πού πῆρε τόσους τίτλους καί τόσες διακρίσεις, μέ ταπείνωση καί σύνεση. Πάλεψε γιά τήν ἐξασφάλιση τῶν ἀπαιτουμένων γιά τήν ἔναρξη τῶν ἀνασκαφῶν στό Λουσούδι Καπετανιανῶν, ὅπου εὑρίσκεται τό Μοναστήρι τοῦ σπουδαίου Ἰωσήφ Φιλάγρη, (μέσα τοῦ 14ου αι.), σημερινοῦ Μετοχίου τῆς Ἱ. Μονῆς Κουδουμᾶ. Ἔτσι ἦλθαν στό φῶς τά μοναστηριακά ἀντιγραφεῖα στά ὁποῖα γράφονταν τά ἐκκλησιαστικά καί ἀριστοτελικά ἔργα τοῦ Φιλάγρη, τοῦ κυνηγημένου ἀπό τήν τότε βενετική ἐξουσία. Ἄν δέν ὑπῆρχε ὁ Παλιούρας δέν θά ἦταν δυνατό νά ξεκινήσουμε τήν ἐν λόγῳ ἀνασκαφή. Ὁ Παλιούρας ὀνόμασε τήν ἐνέργεια τῆς εἰρημένης ἀνασκαφῆς, σέ ἕνα δελτίο τύπου, ὡς ἑξῆς: «Ἡ δόξα τοῦ Βυζαντίου ἐπιστρέφει στό ταπεινό Λουσούδι κάτω ἀπό τήν κορυφή τοῦ Κόφινα». Ἐπίσης θά ἔχουμε πάντοτε, μέ ἀγαθή ἀνάμνηση, στό νοῦ μας τήν παρακίνησή του πρός ἐμᾶς, γιά νά ξεκινήσει ἡ Ἐκκλησία τῶν Γορτυνίων τά ἐπιστημονικά Διεθνῆ Συνέδρια. Αὐτή ἡ παρακίνηση, μαζί μέ ἄλλων φίλων, ἔχει φέρει ἤδη τόν ἐπιστημονικό καρπό δύο τέτοιων Συνεδρίων. Τό πρῶτο, τό 2012, μέ θέμα: «Ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ ἐγένετο...» (Διεπιστημονικό Συνέδριο γιά τήν Ἱστορία,
τήν Πνευματικότητα, τήν Τέχνη καί τόν Πολιτισμό τοῦ Κρητικοῦ Νότου) καί τό δεύτερο, τό 2014, μέ θέμα: «Ἐν Γορτύνῃ καί Ἀρκαδίᾳ ἐγένετο…», (Ἀγροτικοί πολιτισμοί ἐν κινδύνῳ). Ὅταν λέμε παρακίνηση δέν ἀναφερόμαστε στήν παράθεση μιᾶς ἰδέας, ἀλλά στή συνεργασία μας μαζί του γιά ἀρκετές ἡμέρες καί ὧρες, καθώς καί μέ τήν κόρη του τή Μίρκα. Ἐκφράζουμε καί ἀπό τή θέση αὐτή τήν εὐγνωμοσύνη μας στόν ἴδιο καί στήν, ἀπό τόν Χάρακα καταγόμενη, σύζυγό του κ. Ἑλένη. Συνεχίζουμε δέ αὐτά πού μᾶς ἔδειξε ὁ δάσκαλος, Καθηγητής Παλιούρας.10/7/15, μνήμη τῶν Ἁγ. Πατέρων τῆς Ἱ. Μονῆς Κουδουμᾶ. † Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος Ἐν Ἐσόπτρῳ | 23
Μ Ε Ε Ν Δ Ι ΑΦ Ε Ρ Ο Ν Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ
Σκέψεις γιά τήν Ἐκκλησία καί τούς νέους Ὁ π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός παρουσιάζει μερικές ἐνδιαφέρουσες ἀπόψεις γιά τούς σημερινούς νέους
Οἱ νέοι μας σήμερα βιάζονται νὰ μεγαλώσουν. Ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ σταθερὲς παρέες. Ἀνήκουν στὴ γενιὰ τῆς εἰκόνας καὶ τῆς εἰκονικῆς πραγματικότητας, τῶν sms καὶ τῶν reality show. Κατακλύζονται ἀπὸ συνεχῆ πληροφόρηση χωρὶς οὐσιαστικὸ περιεχόμενο. Δέν βιώνουν σχέσεις γνήσιας ἐπικοινωνίας. Ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ συζήτηση. Τὰ ἰδανικὰ καὶ οἱ στόχοι τους ὁρίζονται ἀπὸ τρίτους καὶ ἀπὸ τὶς προτεραιότητες ποὺ θέτει ἡ σύγχρονη ἐποχή. Ἡ Ἐκκλησία γιὰ τοὺς περισσότερους ἐκπροσωπεῖ ἕναν πεπαλαιωμένο θεσμό. Ἡ ψυχαγωγία τους ἔχει χάσει τὸ νόημά της. Ὁ σύγχρονος πολιτισμὸς τοὺς προκαλεῖ ἀπογοήτευση καὶ μελαγχολία (χαρακτηριστικὸ παράδειγμα οἱ emo). Ὡς νέοι διαθέτουν σημαντικὸ πνευματικὸ καὶ ψυχικὸ δυναμικό, ἀλλὰ τὸ ρεῦμα τοῦ σήμερα ἐπιδιώκει νὰ τοὺς τὸ ἀνατρέψει. Ἡ δημιουργική τους φαντασία περνάει 24 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
κρίση. Ἀντιδροῦν στὶς συμβουλὲς καὶ θεωροῦν πὼς ἔχουν μόνο δικαιώματα σὲ μία ἐποχὴ ποὺ κυριαρχεῖ τὸ σύνθημα «Πέρνα καλά». Ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ μία γνήσια ἀγκαλιὰ καὶ κατανόηση. Ἔχουν ἐνθουσιασμὸ γιὰ ὅ,τι εἶναι αὐθεντικό. Ἡ γνώση γι’ αὐτοὺς ἐξαντλεῖται στὴ χρήσιμη ὕλη τῶν Πανελληνίων, στὰ ἀναγκαῖα γιὰ τὴν εἴσοδο στὸ Πανεπιστήμιο καὶ τὴν ἐπαγγελματικὴ καταξίωση, μὲ τὸ «ἀμερικάνικο ὄνειρο» γιὰ τὴν ἐπιτυχία νὰ εἶναι ἡ βάση τῆς ζωῆς τους. Προτιμοῦν νὰ διαβάζουν βιβλία μὲ μυστήριο, μαγεία, ἀποκρυφισμό, περιπέτεια. Ἀρκετοὶ εἶναι παιδιὰ διαλυμένων οἰκογενειῶν. Ἔχουν ἀνάγκη νὰ παλέψουν γιὰ κάτι, ἀλλὰ φοβοῦνται κιόλας, ὅταν ἔρθει αὐτὴ ἡ ὥρα ἢ βαριοῦνται τὸν κόπο. Δὲν ἐνδιαφέρονται γιὰ τὰ καλὰ καὶ συμφέροντα τῶν ψυχῶν τους, παρότι ἔχουν μεταφυσικὲς ἀναζητήσεις καὶ τοὺς ἀρέσει νὰ συζητοῦν γιὰ τὸν Θεό, τὸν θάνατο καὶ τὴ μετὰ
•
θάνατον ζωή. Ἡ ζωὴ τοὺς κάνει νὰ πλήττουν, καθὼς παραδίδονται στὶς ἐφήμερες ἀπολαύσεις. Ὡς βασικὸ στόχο τῆς κατήχησης ἐντοπίζει τήν ἐλευθερία τῆς ἀγάπης: Ξέρω ὅτι ἀγάπη κι ἐλευθερία χωρὶς Χριστὸ δὲν ἔχουν νόημα καὶ ἀληθινὸ περιεχόμενο. Ὅμως ξέρω πὼς ὁ δρόμος ἔχει πολλὰ μονοπάτια καὶ ὁ καθένας πιθανότατα θὰ ἀκολουθήσει τελικὰ τὸ δικό του. Δὲ μὲ νοιάζει ποιὸ εἶναι αὐτό. Μὲ νοιάζει κι ἐκεῖ εἶναι γιὰ μένα ἡ ἔννοια τῆς κατήχησης, νὰ θυμηθεῖ τὸ παιδὶ ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν τὸ ἐγκαταλείπει σὲ ὅποιο μονοπάτι κι ἂν διαλέξει, ἀρκεῖ νὰ θέλει νὰ Τὸν νιώσει παρόντα στὴ ζωή του. Σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ τὴν ἐπαφὴ τῶν νέων μὲ τὴν Ἐκκλησία παραθέτει ἐνδιαφέρουσες προτάσεις: Ἡ εἰκόνα μὲ τὸν Χριστὸ νὰ χτυπᾶ τὴν πόρτα, τὸ πόμολο τῆς ὁποίας εἶναι ἀπὸ μέσα, εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας στὴν
ἐποχή μας. Ἡ Ἐκκλησία νὰ μὴν στέκεται σὲ ἠθικιστικὰ διδάγματα κάνοντας τοὺς νέους νὰ ἔχουν τύψεις καὶ ἐνοχές. Νὰ μὴν αἰσθάνονται οἱ νέοι θεατὲς ἢ ἐπισκέπτες στὴν Ἐκκλησία, ἀλλὰ νὰ τοὺς ἀνατίθενται πρωτοβουλίες. Νὰ παίζουν οἱ νέοι στὸν χῶρο τῆς κατήχησης. Νὰ τοὺς γνωρίσει ἡ Ἐκκλησία τὸν Χριστὸ ὄχι ἐγκλωβισμένο σὲ μία ἐποχὴ ποὺ δὲν καταλαβαίνουν, ἀλλὰ τὸν Χριστὸ ποὺ ζεῖ ἀνάμεσά τους καὶ σήμερα. Οἱ νέοι ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ πρότυπα καὶ παραδείγματα. Ἡ Ἐκκλησία νὰ ἐκφράζει μὲ τὴ στάση της χαρὰ καὶ ὄχι μιζέρια. Νὰ μὴν εἶναι ὁ λόγος τῆς ἀφοριστικός, ἀλλὰ μεστὸς ἀπὸ ἐπιχειρήματα καὶ ἀγάπη. Νὰ μὴν ἐκφράζει τὴν ὁδὸ τῆς τιμωρίας, ἀλλὰ τῆς σωτηρίας Νὰ ἔχει τὴ διάθεση νὰ βοηθᾶ τοὺς νέους νὰ ἀνακαλύψουν ἰδανικά, τὸν ἑαυτό τους, τὶς δυνατότητές τους, νὰ νιώσουν ξεχωριστὰ πρόσωπα σὲ μία ἐποχὴ ποὺ προωθεῖται ἡ μαζοποίηση.
ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ
Γονεῖς, εἶναι λάθος νὰ διαβάζετε τὰ παιδιά σας τοῦ Δημήτρη Τσιριγώτη
Ὁ γονέας λοιπὸν εἶναι ἡ πρώτη μορφὴ παραπαιδείας στὴν ὁποία συνηθίζει ἕνα παιδὶ καὶ φυσικὰ ἕνας ἀπὸ τοὺς βασικότερους λόγους ποὺ ἀργότερα, ὅταν ὁ γονέας ἀδυνατεῖ πλέον νὰ στηρίξει μαθησιακὰ τὸ παιδί, ἔρχεται σὰν φυσικὸ ἐπακόλουθο τὸ φροντιστήριο ἢ τὸ ἰδιαίτερο μάθημα. Οἱ γονεῖς πρέπει νὰ καταλάβουν ὅτι αὐτὸ ποὺ κάνουν ἔχει πολλὲς ἀρνητικὲς ἐπιπτώσεις. Κατ᾽ ἀρχάς ἔχουμε ἀκύρωση τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ ἔργου τοῦ δασκάλου ἢ τοῦ καθηγητῆ. Τὰ παιδιὰ
ἀντὶ νὰ σκέφτονται «πρέπει νὰ προσέξω στὸ μάθημα, γιατί ἐδῶ εἶναι τὸ μόνο μέρος γιὰ νὰ μάθω» ἐπαναπαύονταν στὴν ἰδέα ὅτι στὸ σπίτι τὰ περιμένει τὸ μεσημέρι ἡ μαμὰ ἢ ὁ μπαμπὰς γιὰ νὰ τοὺς τὰ ποῦνε καλύτερα. Ἔτσι τελικὰ φτάνουμε σὲ αὐτὸ τὸν ἐκφυλισμὸ τῆς ἐκπαιδευτικῆς διαδικασίας ποὺ ἐπικρατεῖ σήμερα, ὅπου τὰ παιδιὰ διδάσκονται στὸ σπίτι καὶ ἐξετάζονται στὸ σχολεῖο. Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ δημιουργεῖται στὸν ἐκπαιδευτικὸ μία εἰκονικὴ πραγματικότητα τῆς τάξης Ἐν Ἐσόπτρῳ | 25
Μαζί μέ τούς Γονεῖς: Γονεῖς εἶναι λάθος νά διαβάζετε τά παιδιά σας
ὅπου ὅλοι σχεδὸν οἱ μαθητὲς «τραβᾶνε» ἐνῶ στὴν πραγματικότητα ὑπάρχει ἕνα σύστημα «βαριᾶς βιομηχανίας» ἀπὸ πίσω ἀπὸ γονεῖς ποὺ ἀφιερώνουν ἀτελείωτες ὧρες, γιὰ νὰ ἔχουν τὰ παιδιά τους σὲ αὐτὸ τὸ ἐπίπεδο. Ἔτσι ὁ ἐκπαιδευτικὸς ξεγελιέται ἀπὸ τὴ γενικὴ εἰκόνα τῆς τάξης του καὶ ἀνεβάζει κι ἄλλο τὸν πήχη. Ἔτσι δημιουργεῖται ἕνας φαῦλος κύκλος ὅπου οἱ ἀδυναμίες τοῦ κάθε μαθητῆ δὲν φτάνουν ποτὲ στὸν ἐκπαιδευτικὸ, ἀλλὰ μπαλώνονται ὅπως ὅπως ἀπὸ τὸν γονέα. Ἐπίσης πολλοὶ γονεῖς μπαίνουν καὶ στὸν πειρασμὸ νὰ διαβάσουν τὰ παιδιὰ καὶ στὸ παρακάτω μάθημα χαλώντας ἕνα ἀπὸ τὰ βασικότερα κίνητρα μάθησης: τὸ στοιχεῖο τῆς ἔκπληξης γιὰ τὸ καινούργιο. Μετὰ μάλιστα ἀναρωτιοῦνται γιατί τὸ παιδὶ τους βαριέται κατὰ τὴν παράδοση. Οἱ γονεῖς αὐτοὶ ἔχουν ἐντάξει στὴν καθημερινότητά τους τὸ διάβασμα τοῦ παιδιοῦ τους, ἀφοῦ διαβάσουν πρῶτα οἱ ἴδιοι χρησιμοποιώντας καὶ τὰ σχολικὰ βοηθήματα ποὺ κυκλοφοροῦν(τὰ ὁποῖα, ὄχι τυχαῖα, ἀπευθύνονται σὲ αὐτοὺς παρὰ στὰ ἴδια τὰ παιδιά). Φυσικὸ ἐπακόλουθο, ὑποκαθιστώντας τὸν ἐκπαιδευτικό τοῦ σχολείου, εἶναι νὰ συγκρίνονται μὲ αὐτὸν καὶ νὰ καταφεύγουν συνήθως σὲ ἐπικριτικὰ σχόλια γιὰ τὴν ἐπάρκειά του καὶ μάλιστα μπροστὰ στὸ παιδί τους, «πυροβολώντας» τὸ παιδαγωγικὸ πρότυπο ἀπὸ κοντινὴ ἀπόσταση. Σὲ ἀκραῖες μάλιστα περιπτώσεις ἀπαιτοῦν ἀπὸ τὸν ἐκπαιδευτικὸ αὐτὸν νὰ προσαρμοστεῖ «στὸν δικό τους τρόπο» καὶ στὴ δική τους νοοτροπία γιὰ τή διδασκαλία τοῦ μαθήματος. Καὶ φυσικὰ ἕνας γονέας ποὺ ἔχει καταναλώσει τόσο χρόνο, κόπο καὶ συναίσθημα σὲ μία τέτοια ἐπένδυση περιμένει καὶ τὴν ἀνάλογη 26 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
ἀνταμοιβή, ὁπότε γίνεται ἰδιαίτερα σκληρὸς ὅταν αὐτὴ γιὰ κάποιους λόγους δὲν ἀποδίδει. Τότε ἀφοῦ μοιράσει εὐθύνες (στὸν ἐκπαιδευτικὸ καὶ στὸ παιδὶ του) καταλήγει νὰ ἀνεβάσει στροφὲς στὴν ἐκπαίδευση τοῦ παιδιοῦ ὁδηγώντας το, πολλὲς φορές, στὴν ἐξάντληση καὶ στὴν ἀπέχθεια γιὰ μάθηση. Ἡ μητέρα ἢ ὁ πατέρας παίζοντας τὸ ρόλο τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ καταργεῖ, ἔστω καὶ προσωρινὰ, τὸν οὐσιαστικό του ρόλο, τοῦ γονιοῦ. Ἔτσι γίνεται ἄσκοπη κατανάλωση χρόνου καὶ ἐνέργειας ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ ἀφιερωθοῦν στὴν ἀνάπτυξη τῆς σχέσης γονέας – παιδί. Ὑπάρχουν πολλοὶ γονεῖς ὅπου ὁλόκληρη ἡ σχέση τους μὲ τὸ παιδὶ ἐξαντλεῖται στὴν κατ’ οἶκον ἐκπαίδευσή του. Ὁπότε ἡ σχέση αὐτὴ δὲν καλλιεργεῖται σωστὰ καὶ δὲν ὡριμάζει. Ὁ ἀπογαλακτισμὸς τοῦ παιδιοῦ ἐμποδίζεται μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο. Καὶ ἂν ὁ γονέας βάζει σὰν προτεραιότητα τὴν πραγματικὴ καὶ ὁλοκληρωμένη καλλιέργεια τοῦ παιδιοῦ του, θὰ μποροῦσε νὰ συζητήσει μαζί του, νὰ παίξει καὶ ἁπλὰ νὰ περάσει καλὰ μαζί του. Νὰ κάνουν κάτι μαζὶ καὶ νὰ τὸ μοιραστοῦν ξεφεύγοντας ἀπὸ τὸ στερεότυπο τοῦ ἐκπαιδευτῆ – ἐκπαιδευόμενου. Τὸ ἀξιοπερίεργο τῆς ὑπόθεσης εἶναι τὸ ἑξῆς: Πῶς γίνεται καὶ ὅλοι σχεδὸν οἱ γονεῖς νὰ φτάνουν σὲ τέτοιο γνωστικὸ ἐπίπεδο ποὺ νὰ μποροῦν νὰ διαβάσουν τὰ παιδιά τους καὶ μάλιστα καὶ σὲ μαθήματα ποὺ εἶναι πολὺ ἀπαιτητικὰ ὅπως τὰ μαθηματικὰ, ἡ φυσικὴ καὶ τὰ ἀρχαῖα; Ἐδῶ φαίνεται ξεκάθαρα ἡ γύμνια τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ μας συστήματος. Ὅταν κυριαρχοῦν ἡ ἀποστήθιση καὶ οἱ φροντιστηριακοῦ τύπου αὐτοματισμοὶ, τότε δὲν εἶναι καθόλου δύσκολο ἀκόμα
• καὶ γιὰ ἕναν ἀνειδίκευτο γονέα, ἀφοῦ παπαγαλίσει τὸ μάθημα καὶ μὲ τὴ χρήση ἑνὸς σχολικοῦ βοηθήματος, νὰ ζητήσει καὶ ἀπὸ τὸ παιδί του νὰ τὸν μιμηθεῖ. Αὐτὸ ποὺ εἶναι σίγουρο εἶναι ὅτι ἂν εἴχαμε διαφορετικὰ ἀναλυτικὰ προγράμματα ὅπου ἡ μάθηση θὰ στηριζότανε στὴν κριτικὴ σκέψη, τότε ὁ γονέας δὲν θὰ μποροῦσε εὔκολα νὰ ὑποκαταστήσει τὸν ἐκπαιδευτικό. Εἶναι, λοιπόν, ἄκρως ἐπιτακτικὸ στὰ ἀναλυτικὰ προγράμματα νὰ ὑπάρχει συμμετοχὴ κυρίως τῶν μάχιμων ἐκπαιδευτικῶν «ποὺ μπαίνουν σὲ τάξη» καὶ ποὺ γνωρίζουν καλύτερα τὰ ἐκπαιδευτικὰ θέματα καὶ ὄχι μόνο τῶν γραφειοκρατῶν ποὺ ἀπέχουν ἀπὸ τὴν παιδαγωγικὴ πραγματικότητα. Ἔχοντας μιλήσει μὲ πολλὰ παιδιὰ ποὺ τὰ διαβάζουν οἱ γονεῖς τους (συνήθως ἡ μητέρα) καταλήγουμε στὰ ἑξῆς συμπεράσματα: 1) τὰ παιδιὰ τὸ θεωροῦν ἀναγκαῖο κακό. Νιώθουν ὅτι χωρὶς τὸ διάβασμα τῶν γονέων δὲν μποροῦν νὰ ἀντεπεξέλθουν στὰ μαθήματα τοῦ σχολείου. 2) δυσκολεύονται ὅλο καὶ περισσότερο νὰ διαβάσουν μόνα τους. 3) νιώθουν πολὺ μεγάλη πίεση ἀπὸ τὸν γονέα τὴν ὥρα ποὺ τὰ διαβάζει καὶ μάλιστα διακατέχονται ἀπὸ πολὺ ἀρνητικὰ συναισθήματα γιὰ κεῖνον τὴν ὥρα αὐτή. 4) δὲν ἔχουν ἀναπτύξει ἀρκετὰ τὴν κριτικὴ σκέψη καὶ ἔχουν συνηθίσει νὰ μαθαίνουν μὲ τὴ χρήση τῆς ἀποστήθισης καὶ τῆς μίμησης. 5) ἔχουν βραχυπρόθεσμη μνήμη στὰ ὅσα μαθαίνουν ἀπὸ τοὺς γονεῖς τους 6) παραπονιοῦνται ὅτι οἱ γονεῖς «θέλουν καὶ τὸ καὶ» γιὰ νὰ εἶναι εὐχαριστημένοι. 7) βαριοῦνται τὸ μάθημα στὴν τάξη καὶ δὲν ἔχουν καὶ σὲ ἰδιαίτερη ἐκτίμηση τοὺς ἐκπαιδευτικούς τοῦ σχολείου τους.
8) τρέμουν στὴν ἰδέα μίας πιθανῆς σχολικῆς ἀποτυχίας τους, κυρίως λόγῳ τῆς ἀπόρριψης ποὺ θὰ βίωναν ἀπὸ τοὺς γονεῖς τους. 9) δὲν τὸ βλέπουν ὡς ἔνδειξη φροντίδας τῶν γονέων ἀπέναντί τους. 10) τὸ βασικὸ κίνητρό τους γιὰ νὰ εἶναι καλοὶ μαθητὲς εἶναι «γιὰ νὰ μὴ φωνάζουν οἱ γονεῖς τους». Αὐτὸ ποὺ δὲν συνειδητοποιοῦν οἱ γονεῖς εἶναι ὅτι δημιουργοῦν μία ἐξάρτηση στὸ παιδί τους καὶ οὐσιαστικὰ τὸ μαθαίνουν νὰ περπατάει ὑποβασταζόμενο ἀπὸ ἐκείνους. Ἔτσι αὐτὸ ἔχει ἀρνητικὲς συνέπειες στὸ νὰ μάθει νὰ στηρίζεται στὶς δικές του δυνάμεις. Στὰ παιδιὰ αὐτὰ ὑπάρχει συνήθως ἕνα ἔλλειμμα αὐτοπεποίθησης καὶ αὐτενέργειας καὶ νιώθουν ὅτι καταρρέουν στὴν παραμικρὴ σχολικὴ ἢ μὴ ἀποτυχία. Ἡ σωστὴ διαχείριση μίας ἐνδεχόμενης μελλοντικῆς ἀποτυχίας μαθαίνεται στὸ σχολεῖο κανονικά. Προϋποθέτει ὅμως ὅτι στὸ παιδὶ ἔχει ἐπιτραπεῖ νὰ ἀποτύχει μερικὲς φορές. Οἱ γονεῖς ποὺ δὲν ἐπιτρέπουν κάτι τέτοιο στὸ παιδί τους καὶ καταρρέουν οἱ ἴδιοι ὅταν συμβαίνει, ἂς γνωρίζουν ὅτι παίζουν μὲ τὴ φωτιά. Εἶναι πολὺ ἐπικίνδυνη γιὰ τὴ ψυχικὴ ἰσορροπία τοῦ παιδιοῦ τους ἡ στάση τους αὐτή. Καμουφλάροντας συνεχῶς τὶς ἀδυναμίες τῶν παιδιῶν τους, ἐκεῖνα οὐσιαστικὰ δὲν τὶς ξεπερνοῦν ποτέ. Οἱ γονεῖς ὀφείλουν νὰ βάλουν σὲ δεύτερη μοίρα τὴν κοινωνικὴ καταξίωση καὶ σὲ πρώτη τὴν ψυχικὴ ἰσορροπία καὶ εὐτυχία τοῦ παιδιοῦ τους. Τέλος ὀφείλουν νὰ δείξουν μεγαλύτερη ἐμπιστοσύνη στὰ παιδιά τους καὶ στοὺς ἐκπαιδευτικούς. Ἴσως τότε νὰ ἐκπλαγοῦν ἀπὸ τὴ βελτίωση τῶν ἐπιδόσεων καὶ τῶν δύο. Πηγή: http://www.alfavita.gr/ Ἐν Ἐσόπτρῳ | 27
Ἀπό τά τμήματα χορωδίας παραδοσιακῆς μουσικῆς ‹‹Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί›› καί ριζίτικου τραγουδιοῦ ‹‹Κρῆτες Ριζίτες›› Ἀπό τήν τιμητική συναυλία, ἀφιερωμένη σέ κρῆτες λυράρηδες, 19/8/2015, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Κων/νου Σταυρουλάκη, Καθηγητή Βυζαντινῆς & Εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς. Κατά τή συναυλία, τιμήθηκαν μέ διπλώματα τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου μας, οἱ μακαριστοί λυράρηδες Λεωνίδας Κλάδος καί Σπύρος Σηφογιωργάκης. Ἐπίσης τιμήθηκαν μέ διπλώματα οἱ λυράρηδες Καλεμάκης Ἀλέξανδρος, Λεκάκης Γεώργιος, Σεληνιωτάκης Λεωνίδας, Σαββάκης Ἐμμανουήλ, Στρατιδάκης Ἀντώνιος, Τσικριτζάκης Νικόλαος.
28 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 29
Ἀπό τό τμῆμα Χορωδίας παραδοσιακῆς μουσικῆς ‹‹Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί›› Ἀπό τήν ἐκδήλωση «Στό μετερίζι τῆς παράδοσης», 17/8/2015, στό ἀμφιθέατρο τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, μέ παραδοσιακά τραγούδια, τά ὁποῖα ἑρμήνευσαν ἡ 55/ μελής χορωδία καί ἡ 13/μελής ὀρχήστρα τοῦ τμήματος, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Κων/ νου Σταυρουλάκη, Καθηγητή Βυζαντινῆς & Εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς.
Ἀπονομή ἀνωτάτης τιμητικῆς διακρίσεως τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης στόν κ. Κων/νο Σταυρουλάκη Κατά τήν ἐκδήλωση «Στό μετερίζι τῆς παράδοσης», 17/8/2015, τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Μακάριος, ἀπένειμε τόν Σταυρό τῶν Ἁγ. Ἀποστόλων Παύλου καί Τίτου τῆς Ἱ. Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης, μετά σχετικοῦ παπύρου, ἀνώτατη τιμητική διάκριση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης στόν, ἐκ Γαλιᾶς Μεσαρᾶς καταγόμενο, κ. Κων/νο Σταυρουλάκη, Πρωτοψάλτη, Καθηγητή Βυζ. καί Εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς, Α᾽ Διευθυντή τῆς Σχολῆς Βυζ. Μουσικῆς ‹‹Ἅγ. Τίτος›› τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου, Χοράρχη - Διευθυντή καί ὑπεύθυνο διδασκαλίας τῶν τμημάτων Χορωδίας παραδοσιακῆς μουσικῆς ‹‹Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί›› καί Ριζίτικου τραγουδιοῦ ‹‹Κρῆτες Ριζίτες›› τοῦ Πολιτιστικοῦ μας Κέντρου. Ἡ ἀπονομή αὐτή ἀποτελεῖ ἕνα δεῖγμα πολλῆς εὐγνωμοσύνης καί εὐχαριστίας τῆς Τοπικῆς Ἐκκλησίας πρός τόν κ. Κων/νο Σταυρουλάκη γιά τά τόσα πολλά πού προσφέρει ἐντελῶς δωρεάν, στήν Ἐκκλησία τῶν Γορτυνίων, πρός τούς ἐπιμορφούμενους καί μαθητές τῶν τμημάτων τοῦ Κέντρου μας.30 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 31
Ἀπό τό τμῆμα Χορωδίας παραδοσιακῆς μουσικῆς ‹‹Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί››
Ἀπό τό τμῆμα κοινωνικῆς ἀλληλεγγύης 1.219 τσάντες μέ τρόφιμα γιά τήν ἡμέρα τῆς Παναγίας 15/8/2015
Ἀπό τήν πρώτη ἐκδήλωση ἐκτός τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, 21/8/2015, στή βασιλική τοῦ Ἁγ. Μάρκου Ἡρακλείου, μέ παραδοσιακά τραγούδια, τά ὁποῖα ἑρμήνευσαν ἡ 55/ μελής χορωδία καί ἡ 13/μελής ὀρχήστρα τοῦ τμήματος, ὑπό τή διεύθυνση τοῦ κ. Κων/ νου Σταυρουλάκη, Καθηγητή Βυζαντινῆς & Εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς.
Τήν προπαραμονή τῆς Παναγίας, τό Τμῆμα Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου μας, διένειμε 1.219 τσάντες μέ τρόφιμα, πρός ἀδύνατες οἰκονομικά οἰκογένειες ποῦ ζοῦν στίς 108 Ἐνορίες τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας. Ἡ βοήθεια αὐτή προέρχεται ἀπό πρόγραμμα ποῦ ἐξασφάλισε ὁ τότε Ὑφυπουργός Ἐργασίας κ. Βασίλειος Κεγκέρογλου, γιά ὅλες τίς Μητροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας Κρήτης. Τίς τσάντες παρέλαβαν οἱ Ἐφημέριοι τῆς Ἱ. Μητροπόλεως, προκειμένου νά τίς προσφέρουν, στίς ἐν λόγω οἰκογένειες. Ἡ Ἱ. Μητρόπολη ἐκφράζει, γιά μία φορά ἀκόμα, θερμές εὐχαριστίες πρός τόν κ. Βασίλειο Κεγκέρογλου καί πρός ὅσους βοήθησαν γιά τήν ὑλοποίηση τῆς φιλανθρωπικῆς αὐτῆς δραστηριότητας.
Ἡ ραδιοφωνική συχνότητα τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης στήν περιοχή μας: 99,7 FM
32 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἐν Ἐσόπτρῳ | 33
Συσσίτια ➢ Ἱ. Μητροπ. Ναός Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν Ἀπό τό 2009 μέχρι τίς 31/7/15 διένειμε 14.820 μερίδες φαγητοῦ ➢ Ἱ. Ναός Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου Ἀπό τό 2011 μέχρι τίς 31/7/15 διένειμε 7.840 μερίδες φαγητοῦ ➢ Ἱ. Ναός Ἁγ. Εἰρήνης Πύργου Μονοφ. Ἀπό τό 2006 μέχρι τίς 31/7/15 διένειμε 32.368 μερίδες φαγητοῦ
Δραστηριότητες τμημάτων γιά τό σχολικό ἔτος 2015-16 Ἐγγραφές στήν Ἱ. Μητρόπολη τηλ. 28920 22208 ❧ Γυναικείας χορωδίας ριζίτικου τραγουδιοῦ «Ριζίτισσες» ❧ Διακοσμητικῆς μέ χαρτί «Ντεκουπάζ» ❧ Θεατρικῆς ὁμάδας ❧ Θεατρικοῦ παιχνιδιοῦ & εἰκαστικοῦ ἐργαστηρίου ❧ Κοινωνικοῦ φροντιστηρίου ❧ Νεανικῶν συνάξεων ε! έ περιμένουμ Σ ❧ Παραδοσιακῶν χορῶν ❧ Ριζίτικου τραγουδιοῦ «Κρῆτες ριζίτες» ❧ Σκακιοῦ ❧ Σχολῆς ἁγιογραφίας ❧ Σχολῆς βυζαντινῆς μουσικῆς «Ἅγιος Τίτος» ❧ Χορωδίας παραδοσιακῆς μουσικῆς «Κεντρώας Κρήτης Μελωδοί» ❧ Ψηφιδωτοῦ Μέ πολλές ἄλλες δραστηριότητες: προβολή ταινιῶν • ἐπιτραπέζια παιχνίδια • ἐκδρομές - ἐξορμήσεις... Δωρεές Γιά τό Πολιτιστικό Κέντρο: Ἐνορία Χουστουλιανῶν 100€. Γιά τό Περιοδικό «Ἐν Ἐσόπτρῳ»: Ἐνορία Ἀμπελούζου 50€. Γιά τήν ἀγορά ραδιοφωνικῆς συχνότητας ἀπό τήν Ἱ. Μητρόπολη: Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος 515€, ἀνώνυμος 1000€, Ἱ. Μ. Κουδουμᾶ 500€, κ. Χρυσούλα Ριτσατάκη 100€ καί νεανικές συντροφιές Ἐνορίας Πόμπιας 50€. ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ Ι. ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μοῖρες τηλ. 28920 23790
e-mail: imgabooks@gmail.com 34 | Ἐν Ἐσόπτρῳ
Ἔργο κ. Π. Μόσχου
Εὐχαριστοῦμε: τίς κυρίες πού μαγειρεύουν ἐθελοντικά, ὅσους βοηθοῦν μέ τρόφιμα, χρήματα γιά νά πληρωθεῖ τό ρεῦμα γιά τήν παρασκευή τοῦ φαγητοῦ καί μέ προσφορές γευμάτων ὑπέρ ἀνάπαυσης συγγενικῶν τους προσώπων.
Τράπεζες τροφίμων Λειτουργοῦν τράπεζες τροφίμων στό τμῆμα Κοινωνικῆς Ἀλληλεγγύης τοῦ Πολιτιστικοῦ Κέντρου τῆς Ἱ. Μητροπόλεως καί στίς Ἐνορίες: Ἱ. Μητροπολιτικοῦ Ν. Ἁγ. Γεωργίου Μοιρῶν, Ἁγ. Τίτου Τυμπακίου, Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, Ἁγ. Βαρβάρας, Ἀσημίου. Τρόφιμα διανέμονται καί ἀπό ἄλλες Ἐνορίες. Ἐπίσης τά Ἐνοριακά Φιλόπτωχα Ταμεῖα συμπαραστέκονται, σέ συνανθρώπους μας πού ἔχουν ἀνάγκη. ➢ Παρακαλοῦμε, ἐπικοινωνῆστε μέ τούς κατά τόπους ἱερεῖς καί ρωτῆστε τί ἀνάγκη ὑπάρχει. Ὁ συντονισμός τῶν κατά καιρούς ἀναγκῶν εἶναι ἀπαραίτητος. ➢ Μποροῦμε νά ξοδέψουμε λιγότερα χρήματα περιττῶν ἐκδηλώσεών μας καί νά τά διαθέσουμε σέ εἴδη τά ὁποῖα ἔχουν ἀνάγκη ἐμπερίστατοι συνάνθρωποί μας.
Τράπεζα ρουχισμοῦ Στήν Ἐνορία Ἁγ. Ραφαήλ Μοιρῶν, λειτουργεῖ τράπεζα ρουχισμοῦ γιά συνανθρώπους μας πού ἔχουν ἀνάγκη. ➢ Παρακαλοῦμε αὐτούς πού ἔχουν καθαρά εἴδη ρουχισμοῦ, σέ καλή κατάσταση καί δέν τούς εἶναι ἀπαραίτητα νά ἀγαθυνθοῦν καί νά τά δώσουν στήν ἐν λόγῳ Ἐνορία, ἡ ὁποία στή συνέχεια θά τά προωθήσει καταλλήλως. Ἐν Ἐσόπτρῳ | 35