1–2/2009
« » ! " # $ :
Swiss Cooperation Of#ce Ukraine
Швейцарське Бюро співробітництва в Україні, що представляє Швейцарську агенцію з розвитку та співробітництва, вітає читачів щоквартального бюлетеня «Відновне правосуддя», який висвітлює інноваційні підходи в роботі інституцій системи кримінальної юстиції. Цей бюлетень видається як частина проекту «Підтримка реформи системи кримінальної юстиції України» та поширює інформацію й практику щодо медіації на етапі досудового слідства в кримінальному процесі. В Україні Швейцарія підтримує демократичний розвиток суспільства, забезпечення рівного доступу громадян до процесів прийняття рішень, соціальної справедливості, верховенства права. Ціла низка проектів, профінансованих Швейцарською агенцією з розвитку та співробітництва, допомагає Україні в розвитку життєздатних моделей та практик у кримінальній юстиції та в системі судочинства. Проект «Підтримка реформи юстиції в Україні», що реалізується в співпраці з Центром суддівських студій, працює з суддівськими організаціями та з Радою суддів України над питаннями суддівської незалежності і розвитку суддівського самоврядування. У проекті «Стратегії міліції з попередження підліткової злочинності», який виконується Українським Центром Порозуміння, пропонується серія заходів з розбудови регіональних моделей профілактики злочинності серед дітей та підлітків, до чого залучаються не тільки відповідні підрозділи міліції, а й ресурси місцевих громад. Три проекти «Біла Церква – центр компетентності з питань реформування пенітенціарної системи в Україні», «Підтримка реформування системи попереднього ув’язнення» та «Жінки і матері з дітьми в ув’язненні» спрямовані на розробку та впровадження в систему виконання покарань України проєвропейських підходів та стандартів щодо утримання ув’язнених та поводження з ними, а також процедур взяття під варту з метою зменшення кількості ув’язнених у слідчих ізоляторах. Партнерами проектів є Державний департамент України з питань виконання покарань та його підрозділи, суди різних рівнів, Генеральна прокуратура, МВС, Міністерство у справах сім’ї, молоді та спорту, Міністерство праці та соціальної політики України, а також неурядові організації, Центр суддівських студій та Інформаційно-консультативний жіночий центр. Всіх, кого зацікавили наші проекти, ми запрошуємо відвідати веб-сторінки, де можна знайти більш детальний опис та контактну інформацію: www.swisscooperation.org.ua
Бюро співробітництва Швейцарії
www.commonground.org.ua
Український Центр Порозуміння
www.rj.org.ua
Сайт з відновного правосуддя (створений Українським Центром порозуміння)
www.judges.org.ua
Центр суддівських студій
www.uajudges.org
Всеукраїнська незалежна суддівська асоціація
www.magnus.kiev.ua/~ces/
Білоцерківське училище професійної підготовки персоналу Державної кримінально-виконавчої служби
www.empedu.org.ua (див. розділ проекти)
Інформаційно-консультативний жіночий центр
№ 1-2(13)’2009 % 5 5 .............................................................................. 3 .......................................................................... 4 & ! &>B*$ (*!$ ’D : «) $ & « + » » ....................................................... 10 % = (% $A( *( . .......................................................................... 14 E& * %& F( E&=&%G .$%(&'(H !& 4 A &. (%* * A 4 & = %%; GG0 «E + : , , ,
, + + » ... 24 E& % **G) % = (% . ! " ................................ 44 . ’ : $
. G ( ................................................................. 51 % =>(%I$**; , . $ ! - $ ’ ........................................................................ 68 ! .
.................................................................. 74 . 1 - E1D ...................... 77 . * $ ...... 84 D $*&>B*& D=!G'(; "# $ %, & ' .
............................................... 94 *GI & 4 >G'; $ «4 $ : » (1 1–5) .......... 101 2009 . $+ $+
+ +& «4 7 7 " 7
" 7
7 7 7 : 8 7 7 », * & 3 + + , 0 + &+ 1
! , , " $
. $
$%& '()*& &%&: + .. . — 1 + 4 5 4. 4. — 3 ) , 3 # 4 67 (. (. — 1 + (. &. — C . 5 8 ;. . — ' 4 < 5 !. . — # 4 . + =. .. — # 4 > 5 . ?. — C 1 — 1 !
> 5 . 4. — $ , 3 . .. — $ 0 — 0 - @ *. A. — 3
. A. —
% A &. .. — % 0 «' & -1 », ’ +, 5 *. . — " $ 0 «' & -1 »
Головний редактор: Владислава Каневська
$%& '()*& >$A(;: . %. — % , = 75 @ . . — ’ + % , . J (. .. —
, 1
+ A . . — . . , - ! ,
, D * 0 > (. ?. — ! # 4 4 *. .. — % A &. . — % J =. =. — « + : », % E 7 . . — ( J , . +. ., ? . ;. — J « $ », $ 0 «F », . F
5 A. ?. — 0 G «1 +», . L
. D. (. — / . #. 4 , )3G «D
», . D J ; %. . — G + , . . . ., . G 4 @ =. A. — ’ +
% ,
? « » — ! , !
, ! ! ! — +. D +
30 , — 2003 . ,
, : # 4 , 1
+ , 1
’ , , 1
! , 3 , C , 0 0 ! . 2+ ,
. K $ $+ ++ : x
( , * ); x $ ( , , , , $ ); x ( , , * ); x (
, $ ,
, $ , ,
* ). & ! + @ B ! * , $, , $ ! , " $ ! * , $ D $ ! $ ! % 7 : x , + + + ( : , , , , * ) ; x
( , * $ !
—
, ); x ; x ( * $ «' »); x / $ ( $ $ «' »); x ! , * + $+ . 7 7 7 + : x 1 + + + . x G$ — 20 ! C4 ($ 40 ), 1,5, — 14 ! Times New Roman. x 1 + ( doc $ rtf). uccg@uccg.org.ua — «1 $+ «#
». x , , $ + $ $ . x C
+ $ : D2, $ , ( ), ( , ), + (
), ! 300 dpi. % ( % ) * # % , ' , ) + ! . ) & * * ! $+ , +& $ ( / / ). Засновник: БО «Український Центр Порозуміння» 01133, м. Київ, Печерський узвіз 8, к. 7. Тел. 0 44 537 10 07. E-mail: uccg@uccg.org.ua Свідоцтво про державну реєстрацію друкованого засобу масової інформації Серія КВ № 10427 від 21 вересня 2005 р. Відповідальність за достовірність інформації несуть автори публікацій та рекламодавці Передрук статей тільки з письмового дозволу редакції Підписaно до друку 01.10.2009. Зам. 30/10/09-1. Наклад 1300 прим. Дизайн, верстка та друк: СПД-ФО Захаренко В. О. Тел.: (044) 331-50-49
<&* *( FG!&F( ?D>$!$*; « (%* *$ 4 & = %%; &H*(»!
â&#x20AC;&#x201D; , , . !
2009- â&#x20AC;&#x201D; " â&#x20AC;¦ â&#x20AC;&#x201D; # 1â&#x20AC;&#x201C;2 #3â&#x20AC;&#x201C;4. $ 2009 «% & " " $ " : " " », ' ( $ " , ) $ " * $ " , & " + " " . % ' + " "
$ " . $ & & " . / «5 » & , «! »
" & " , «6 » " " & " . ' - , ' & , " " & ", ' ' â&#x20AC;&#x201C; «% ' ». % " $ " â&#x20AC;&#x2122; $ " % / 7 . 8 «) » , 2009 & . 5 , & « » & . /
" . 5 , «5 » ! ; ( <<) , . ! , , « » ' . ) , <<) ' « , " » . = , â&#x20AC;¦ 8 " ' â&#x20AC;&#x201D; «5 ». > , . > 5 ,
", * " ; " " ? . $ «7 » «; : ». , 2009 & + " ) «7 -* » $ " % . @ & , , ' " & ", â&#x20AC;&#x2122; & , . « »
G3FP 0G#Q0 ! $*(*A E 4G!&*B 4 $%$**; =(.$)*GL A 4 GL *& &% 2â&#x20AC;&#x201C;4 2009 % 2â&#x20AC;&#x201C;4 2009 . . 7 " . A «; " " ' & », + " " . $ â&#x20AC;&#x201D; = , B , 8 -C ! . 7 , . D 7 " " . . % % " . ; â&#x20AC;&#x201D; , â&#x20AC;&#x2122;
, ' , , & â&#x20AC;&#x2122;", " ,
' , . $ â&#x20AC;&#x2122;" â&#x20AC;&#x2122;". =
â&#x20AC;&#x2122;" "" . *
"" "" . % " " "" "" . < â&#x20AC;&#x2122; "" " , "" â&#x20AC;&#x2122; .
! $*(*AG %>; J&=G>(!&! ( 4 A &.G E G! IG!!6 GL *& GF (**G'( !& ( &* -J &* ( =B 2009 A & = (6â&#x20AC;&#x201C;8 2009 .) 8 -C (22â&#x20AC;&#x201C;24
2009 .) " & . $ 44 10 â&#x20AC;&#x201D; = , B 8 C , , . % (%/B)) â&#x20AC;&#x201D; " & & . 8 %/B) , ' , & ,
, " ' . = & %/B) , ' ""
« â&#x20AC;&#x201D; »,
- ( â&#x20AC;&#x201D; & , %/B) , ), . $ " â&#x20AC;&#x201D; , . I & " & .
#
5
* , %/B): y 7 , - & " ; y , , , , ' « » ( ). % 7 , , . A «
»: " 7 , â&#x20AC;&#x2122; . ) & %/B), " â&#x20AC;&#x201D; & , . A & %/B) % ( , D< «$ " % », = ; , (< «8 " ».
7 ! & *; â&#x20AC;&#x201D; =$ &H*=B G) %$*B 4 E .(**;! 7 2009 = " ! 7
$ " . ) , ,
8 . ( " " vkontakte.ru.
=!& ! &>& ! $!; J&E& 4 $ ! «4(%! G. & $J .G =G=!$.G G.(*&>B* H D=!G'(H &H*G: 4 &%I$**; 4 G) .( .$%(&'(H %(;>B*(=!B A&*( 4 & H =G=!$.G» F 2009 $ 2009 888 & «% & " " $ " : " " »,
$ " % ( $ " , ) $ " * $ " , & " + " " . % 2006 , " ( ), , " $ " , " " . 5 $ " , , " ( , ", ) " ; 7 " ! " " " $ " ; 1-2/2009
) " " $ " 8 ' & " ) " " $ " ; ) «7 * ». = $ " ( <. * «L », 1 2008 . * 888 & «% & " " $ " : " " » & " " " $ " . !
" : y % ' &
" ( : , , ) .
A>;% * G*
6
: , , , , & . y / "
& :
( " &
& );
( & , ' & );
( & " " , & ' ). y / ' & " " $ " .
4 $%=!& *G G &H*=B H .(>('(H (% (%&>G < $)'& (D, ? E*&) .G!G=; E .(='$ D =G=!$. D 4 J(>& !G G *$A&!G *GL ; G =$ $% %(!$) !& . > %( 16 5 2009 % 7â&#x20AC;&#x201C;14 2009 . " + ", & & ' + & ". $ " & *=; «; " " ' & " $ " »: 7*;!, !8* *=; . 8 -C , . = . 7 â&#x20AC;&#x201D; 10 . $ " ) " . B , ; , " . C , 7 " % . , "
, ' . % " $ " " .
! G ( *$ . %$>B 4 J(>& !G G 4(%>(! H E> FG** =!( 4 $E$*! &>G A > &. ?>&=*GL (%%(>( G.(*&>B* H .(>('(H =4 & &L %(!$) 13 2009 10 2009 . * $ " - " " , D< «$ " % » & " , «; " " ' & " $ " » 4-
â&#x20AC;&#x201D; 7 , 8 -C , B = . $ & «5 », , " ' " " " " & " . #
7
E&=(%&**; *&A>;% H &%G 4 $ ! «=! &!$A(H .(>('(H % 4 J(>& !G G 4(%>(! H E> FG** =!( &H*(» 17 2009 17 2009 . 7 , ' *. ( , ) " «; " " ' & " $ " ». $ : + $ " â&#x20AC;&#x201D; * M , , > 7 , ; * $ " â&#x20AC;&#x201D; > 5 , ! " *=;, > N , !8* ! " *=;, 6 ( , ! " " , ; O , &. 7 " , D< «$ " % » â&#x20AC;&#x201D; / 7 , , ) % , , < 6 , , * â&#x20AC;&#x2122; ; , ! . 7 , % ( , ! . 7 , N ; , â&#x20AC;&#x2122; . $ " â&#x20AC;&#x201D; / " " " & "
*=; ( ;. O );
( <. 6 ); ( %. ( ).
P ) " " + ", ' & *=; & & ' + " & " ( ). % , *. ; , >. N , >. 5 , ;. O ). ; ' $ " â&#x20AC;&#x201D; ", " , , , , " â&#x20AC;&#x2122; ; " " , ;
" ,
; ; , ' " ' . % " , : / " " " & " (10 2009 .); $ " ( â&#x20AC;&#x201D; 2009 .); & " & " (22â&#x20AC;&#x201C;23
2009 .); - & ( 2009 .).
*&>&A %I$**; =4( 4 &'( A .&%( E .$! D 4 J(>& !G G 4 !G4 & * H 4 $%(* G 20â&#x20AC;&#x201C;22 2009 ; «) & " » 20â&#x20AC;&#x201C;22 2009 7 «% & " " $ " : " " ». $ " : , ", 1-2/2009
" , , : . @ , . N , . 7 (>/ 7 ), . D (7 " .), . ! (N .), . % (% .), . B (= .) ! . 7 .
8
* â&#x20AC;&#x201D; " , " ; & " $ " . $ , , : y " ; y & " ; y '
A>;% * G*
( " , " ); y " " (7*;!) " & " ; y " ; y " ; y ; y &
; y . A , " . / ' & .
! $*(*A %>; .$%(&! ( < (>B*GL => I? 4 E .(**; 4G ;!G*( 11â&#x20AC;&#x201C;16 2009 ! % $ " % , % " " " " «B » . , 11â&#x20AC;&#x201C;16 , «; » . ( % «D " ». % ' , " " , " & â&#x20AC;&#x201D;
. $ & " - . 5 32 13â&#x20AC;&#x201C;15 & , " . = , ' . ; ,
& , ' . ! , , ' . #
9
*& F&**; .$%(&! ( %>; 4 $%$**; 4 A &. 4 G.G $**; .(I 4 !$ 4(>G. !& 4 & 4 <*G . G.(*&>B*GL =4 & &L 19â&#x20AC;&#x201C;22 2009 A «D " » 19â&#x20AC;&#x201C;22 2009 7 «% & " " $ " :
" " », ' & " + " " . $ , & : . @ , . N , . 7 (>/ 7 ), . D " (7 " .), . ! (N .), . % (% .), . B (= .), . = ! . 7 . )
" . < , ' . % «D " » " . A ,
" " . 7 & & " .
! $*(*A «.$*$%I.$*! '$*! ( (%* * A 4 & = %%; A .&%(» 11â&#x20AC;&#x201C;13 2009 % 11â&#x20AC;&#x201C;13 2009 7 «* » , , " , â&#x20AC;&#x201D; @ , N , 7 (>/ 7 ), D " (7 " .), ! (N .), % (% .), B (= .) ! 7 . A '
( =%() & ". $ , =%(, , â&#x20AC;&#x2122; . 1-2/2009
A «* » $ " % «% & " " $ " : " " ».
C'K CFS0U D0KU)#â&#x20AC;&#x2122;/ .&* &>B: &E . (E 4& !*$ &.G $A( *&L .G E ?>;6. «% I*D & ! » E G! (%* * A 4 & = %%; &H*(
7 ,
%
7 = 8 4 @
â&#x20AC;&#x201D; , , , ! . , " , ! . ( 90- , / . $ 1997 & " * , " " / ". $ $ " 2003 , % = " D ", 8 , , ? ", + . â&#x20AC;&#x201D; # ! $ ? % & ! ? % ' , ' $ " , â&#x20AC;&#x2122; . %
, - ,
, " ", ' , " . ! , , ' , ,
" " â&#x20AC;&#x201D; «& » , '
. $ " . ) $ " 13 , . 5 , ' . = , " & ", , . ) , " , â&#x20AC;&#x2122; , , , . A , ;+> , 7 , " " ". ! " 5 " ? " " #
& ": & $ + B « »...
. ) , + " ) " " " ; , , & " . $ P ", D " : . % " , â&#x20AC;&#x2122;
, â&#x20AC;&#x2122; . @ 7 , & " " " . " "" . > , : ' , , &
. A 7 , , , ' . = $ " â&#x20AC;&#x201D; . > . & " . ) , ' = ; $ " , , ' , ' . D " " " ( , ) ! " " * . â&#x20AC;&#x201D; # ! ? % " ! ' ? % . ? % = ; $ " , N ( . = 1-2/2009
11
, " â&#x20AC;&#x201D; ) " $ " , 7 " =)5 * $ " . $ + " . =. % ) «7 -* »
. A > " . L " " â&#x20AC;&#x201D; ' . 5 , , , " " "" â&#x20AC;&#x201D; ' , . ) " " " . â&#x20AC;&#x201D; ( ' ! ? 5 45â&#x20AC;&#x201C;46 7 7 $ " ,
, , . A , ' 45â&#x20AC;&#x201C;46 77 $ " . O ' , , , % = ; , &
" , ' â&#x20AC;&#x2122; , . 66 77 $ " . â&#x20AC;&#x201D; % " ! ! ? ) ' , . % ,
, . A â&#x20AC;&#x201D; , ,
12
& , . > & , â&#x20AC;&#x201D; . < , ' , , , ' , , . " , & " , , . > , , & . % , ' , , , : «A â&#x20AC;&#x201D; ?». A & , ' , ' ". > , â&#x20AC;&#x201D; ", . ; " &
, , , , , . . * " , '
. ? , , ' . A â&#x20AC;&#x201D; & , , & , , ' . A , , , , ": ' , , â&#x20AC;&#x201D; ", ", , , . ) ' ", , . O $ " % , , " 13 $ " . â&#x20AC;&#x201D; , ) ! ! ' . * " ' & ! ? % , â&#x20AC;&#x201D; " . )
& ! &>B*$ (*!$ â&#x20AC;&#x2122;D
= ; $ " â&#x20AC;&#x201D; % = ; , , & " " $ " . A * " $ " . ; * â&#x20AC;&#x2122; , & 7 " , «% » , / ? $ " , â&#x20AC;&#x201D; . % 7 7 $ " . / ( $ " , ' N ( $ " <. * «L ». A
) " " ( " $ " . $ * $ " & " , S
, , '
. % , , ' " & " . A , «% » 7 * & â&#x20AC;&#x201D; & , (
" " ,
' ). ; S $ " , . % â&#x20AC;&#x2122; , ' & , ' â&#x20AC;&#x2122; , "" : & â&#x20AC;&#x2122; , , , , , â&#x20AC;&#x2122; ,
. , #
& ": & $ + B « »...
, ' & & . â&#x20AC;&#x201D; & « +
' : ' ! ». , ' + . #
? ; â&#x20AC;&#x2122; & . ! D , , , «5 , », , ' â&#x20AC;&#x201D; & , & " " ,
, , , " , . $ . O ' & , , ' , & . A , " , . A $ " %
,
"" . % & «% & " ": " " » " â&#x20AC;&#x201D; ' " " , " . 5 , ) " . > ' , , "" . % '
« » â&#x20AC;&#x201D; . $ & â&#x20AC;&#x201D; "
. % â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x201D; " " , 1-2/2009
13
, " . A
", & & ", " " , , , , " " . ! â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x201D; & , & : ", & , - " " ' . ; & " , , & " . * & . @ " &
,
, . = , , & , ' " " " . A «) ' " 7 " <<) » , ( ! " #$ â&#x20AC;&#x201D; %. .). L , & =%(, ' , , . 8 , ' $ " â&#x20AC;&#x201D; , & : ' , , & , ; ' " , " " & , & =%( . % , ' "
, « » $ " .
G4#D )U3DG0D# 4 .(I*& '(* & 4 &%I$**; $A( *&>B* H . %$>( 4 J(>& !G G 4(%>(! H E> FG** =!( ( 2008 â&#x20AC;&#x201D; 2009)
4
* 4 , 2G « % »
2005 $ " % 7 " (< «8 " », & " + " " , «; " " ' & " $ " ». $ " & " , â&#x20AC;&#x2122; ", " " & . A & , "" " , " . $ " & " 2008 . %
, , 2008 . $ , 2009 , «; " " ' &
" $ " » â&#x20AC;&#x201D; ! . 7 , . B = " , . = , . 8 -C . ! " : 1) , ; 2) , & " /*%%5; 3) " "; 4) ; " .
", $ : %(. â&#x20AC;&#x201D; ; A â&#x20AC;&#x201D; ; E < â&#x20AC;&#x201D; ! ; .=% â&#x20AC;&#x201D; ; . = â&#x20AC;&#x201D; 1
! ; ?> * â&#x20AC;&#x201D; $ ; 4! â&#x20AC;&#x201D; - * ; .44E â&#x20AC;&#x201D; ; ==% â&#x20AC;&#x201D; $ ; ' 4A â&#x20AC;&#x201D; ; '===%. â&#x20AC;&#x201D; $ â&#x20AC;&#x2122; , ; <= â&#x20AC;&#x201D; ! $ â&#x20AC;&#x2122; . #
! " * D *
* , " . 5 , , . $ .
%& *G'B G) &) * .(=!& G6 & % 2008 2009 . < 2008 , â&#x20AC;&#x2122; . $ , , , ' " , ' . ! = & , . D ,
+;/7 ! . < , « " ». ) , " & â&#x20AC;&#x2122;
& . L & , ' ' . ) , « % , &
% % '
». < , 2008 ! " " , , ' , & 7*;!. «( , ! , '
». = , , ' « ' % * +, ! % % , / &
% / ». ! A 1: = , ' & : , ( ) 1-2/2009
15
. ; , !8*, , â&#x20AC;&#x2122; , & ; =%( " . A 2008 25 & =%(. A , ' , ,
, ' , ' & =%( . ) =%(, « » , , & , , , . L "
& , : &
& . 5 " 7 , & & . 8 & & " , ", " , . L & , , « % ! ' ». / * 1 %8 X 8 ' 4A %8 X 8
X
25
'
6
2
3
1
4 ( $ )
6
" ( &+ )
3
43
16
5 " , % , . = : & , *=;. C , ' . ) , â&#x20AC;&#x2122; , ' " & . A ' , & , ' ! , â&#x20AC;&#x2122; . ) â&#x20AC;&#x2122; & . " =%( . % ' " /*%%5 , ' " ; . < , " ' / 0: y & , â&#x20AC;&#x2122; & , ! 36 ,
; y & , . " , &
& ; y , , " ; y , . ) ;;;!* ; y & : !8*, . ) , " . $ â&#x20AC;&#x2122;
% = (% $A( *(
" . ) â&#x20AC;&#x2122;", ". 5 , 2008 & . 5 , ! , " & " , ' . < & 10 , . D , & , . A , â&#x20AC;&#x2122; +;/7, ! . < " . < , " & " " # $ % !: y & "; y , " . ! , ; 7*;! ; y ; y & , & & ; , ; y ,
â&#x20AC;&#x2122; .
.(=! I.$ G* &, (**G'B & ?>&=!B $ B " 2008 â&#x20AC;&#x2122; , " " â&#x20AC;&#x2122;", ,
" & " . ) 7 " ; " , . B ; 7*;! B #
! " * D *
; " B ; ; ;;;!*; ; " # 5; +;/7 # 7; " . = " " & " . B . < , , ' " , . ! < . B , ' & . 5 , B & 7 +;/71,
34 " 124 . = , ' , . % & , , & , " â&#x20AC;&#x201D; . A , & +;/7, , ' , . ! , 2008 50 , 3 2009 44. 7 , ' ' , ' , %A$, ' . , ". D , ' , +;/7 & 6 , " . 5 & <DN=)< ( (< «8 »). $ +;/7 13 ( - ). L & , , , . B â&#x20AC;&#x2122; . D 1
$ B 7 .
1-2/2009
17
& . 5 , 2009 " 16 . 5 , + " 7*;! . 7 +;/7 7*;!,
. ; 2009 . B & , . % , '
& ( ). = , ' , . % " , ' , , , , . < ' , 8 +;/7, 120 . A
- ( ", , ", & ). = , ' . B " & ". 5 , , ' , 7 " & . % , " " & " . B : y . 5 2009 , , â&#x20AC;&#x2122; , ; y ' , ' & . ) , , ;;!, ;
% = (% $A( *(
18
y ' 7 . 5 , 2009 7 " & " " " â&#x20AC;&#x2122;", , " " & " 2009 ; y ' & & " , " , " ; y " & , & : , , , " "; y ; , " , â&#x20AC;&#x2122; ; . A & " : "
" " , ' â&#x20AC;&#x2122; . A " : (1) &
' & " - " " â&#x20AC;&#x2122; & ; (2) "; (3) & .
.(=! (**G'; < 2008 2009 . D : ( ), & - , â&#x20AC;&#x2122; . $ : ; ; ; = " " " ; ; = " " , 7*;! = *=;, 7*;! N . = . < = , , " & . >
/ * 2
= 7.
5
8
E
D1 '14
6
6
0 . 1 #4 1#4
1
1
1
1
%444 1
1
1
4
- 44 $ % $
3
1
1
2
1
1
E
1
1
%# 3
1
1
"4)' D !
1
2
2
16
V
13
#
! " * D *
, ' & & . ) " & , â&#x20AC;&#x2122; & . = , /*%%5 " , , ' & , & , . % , ' /*%%5 , ' & & , & , â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; & , . ! ) , ' . = " . 5 , ! 7 , 7 , "" (< " " " . 7 / A 2. , ' , 7 " , " & , . ) " & & , , (7*;! ;;! â&#x20AC;&#x2122; ; 7*;! , ' ). A " & ", 7 ' â&#x20AC;&#x2122; & , ' . ) & " , 7*;!. < , ' , â&#x20AC;&#x2122; & , " . > & , , ' , , & & . )
; 25 . ) 2009 1-2/2009
19
â&#x20AC;&#x2122; +;/7 . = [36 5<+ 4 ]. A , ' " , " " " , . < , , " & , . % , , ' " & , ' â&#x20AC;&#x2122; . 5 , . = ' , . A =%( ;;!, . ) , , " , *=; ( , ), " , , ' ,
" . ! . % . = +;/7. 5 , +;/7 , ' & . A & , . A , â&#x20AC;&#x2122; , & , . > - , . = , , " & . ) 7*;!, ' , ( ' 750 .). $ & . ; .
20
< , ' . 5 , & , â&#x20AC;&#x2122; . ) 7*;! ;;!, , +;/7, & ,
. 5 , " & , , . , ' (7*;!, ;;! ' ) . A , ' , . 5 , , . < , ' & , , ' . ) 7*;!, , BM7 . > , & , « , & % ' /, !
! ». ) , ' = & 5*8. 8 5*8 , " : , , , ' . A
& " /*%%5 & . % ' " /*%%5 , '
" ; . < , " /*%%5: y " " +;/7; y +;/7 ( ). 5 , : " , & " -
% = (% $A( *(
, +;/7; y $ " " " " , *<); y " , ; y . ) " & " $ " % !: 1. < â&#x20AC;&#x2122; ,
, ' " & . 2. ; , . 3. 5 " " , , /*%%5. 4. / " +;/7. 5. 8
. 6. % " " " . 7. %
, & ( , , ,
+;/7). 8. % 5*8 & .
.(=! ( &* -J &* ( =B O . = , . 8 -C , 2008 2009 . ! & " ( ), â&#x20AC;&#x2122; . < " : . 8 -C ; , " ;
#
! " * D *
21
/ * 3 = 7. ( -J
5 D1
$
3
1
'14
E
1
1
1
' -
1
-
1
1
%444 1
-
1
1
44
-
1
1
D ! _____________
2
1
3
%# 3
1
-
1
D !
1
-
1
6
5
11
â&#x20AC;&#x2122;", , ;
, +;/7 5<+ # 7. < , , ' & " . % , '
. 8 -C , . A , , " , ' , & " , " . O , . 8 C & , , , /*%%5 ' , ", â&#x20AC;&#x2122; & . ! = 8 -C «% % «; " " & " » 27.06.2008 . # 400- ., 7 & "
" . ! , & . 7 7 " A 3. 1-2/2009
8
1
< , 7 , & " . > & , , ' +;/7 2008 , . 5 , 4 2008 =%A$13 . 8 -C â&#x20AC;&#x2122; - & , & ( 63 ). $
=%A$ â&#x20AC;&#x2122;
& ( ) =%A$-13 . 8 C . 5 8 -C 26 3- & â&#x20AC;&#x2122; & . % â&#x20AC;&#x2122; & # 7; , â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; & S . 5 & 15 . A & +;/7. = , ' 8 -C â&#x20AC;&#x201D; ,
. " . 5 ,
% = (% $A( *(
22
/ * 4
, X ' 4A
%8 X 8
'14
6
4
1
#
1
E
1
E !
2
C
1
C !
2
D ! 3G
1
4 $
2
17*
* 1 2008 , ! .
, 7*;!, . ! A 4. A â&#x20AC;&#x2122;", â&#x20AC;&#x2122; . 5 & & : 9 , 7 . 8 =%( 5 6 . ! 8 , 3 â&#x20AC;&#x201D; . A 2009 =%( ' 17 , ; & , . 5 5 .
"
. ) A 5. L /**%5 & , 5*8, . D - "
& , ' . < & & ( , -
"). < , & ; . % , " " & " . 8 -C : y
,
, +;/7, ; y " ( ' ; & " , ;;!*); y ' : =%( , , ; y " & , â&#x20AC;&#x2122; ; y " ; y , ' " ; / * 5
! , X ' 4A !
X
, +
7
%444 1
2
%444 1
+
14
«/ »
5
«/ »
4
%444 1
!
2
%444 1, G4 «# $ &»
4
%444 1, 44
9
%444 1, C «/ », '14 #
! " * D *
y " ; y ( " & , ' , "); y & ' ( ' , " , , '
"); y ' & & " ; y " +;/7. % ' " , : y - "
; y "; , ; y ' & ; y & . A . 8 -C : y : - & , '
; y +;/7, ; y , ' ( , - );
1-2/2009
23
y â&#x20AC;&#x2122; , +;/7. ) , ' & 2008 , , & . 8 -C .
E&A&>B*( G=* G / & " & " . ) , ' & . ! : y , ; y " â&#x20AC;&#x2122; & ; y ; y ' " ; y ' " , , ; y ' & & " ' . * ' , : y - "
; y & ; y & , . ) , ' & , " " .
EC'G0G C#VD EC4C Q
A&*(E&'(; ?'6%*&*GL *&'() A 7
E&LG=! =(L 4 & >D%G*G: A .&%;*=B GL, 4 >(!GF*GL, $ * .(F*GL, = '(&>B*GL !& >B! *GL 4 & , >DF&DFG 4 & *& E G! ?(E*$= !& 4 & & >D%G*G: *& <>;L % $%$**; %(D *'$4'(H E&?$E4$F$**; «E&LG=! , 4 &AG !& *&%&**; 4 & H % 4 . AG» & ' $ ( ' $ $ $ ' *
)C C E )C# F/ Q0Q G W 3
$ED.$ $ " « , " » " ; ' " " .
I. =! 4
GE.09-12888 (E) 270409 . E 1 + + &+ (IFC)
« 8 7 " ».
% " ", ' 2008 . / ' « , " », ; ( 1.
", / , "" ( . â&#x20AC;&#x201D; 7 <<) ), ' . ; # 8/7 / " ; ' , « 1
A/HRC/8/5.
» â&#x20AC;&#x201D; « » « » , â&#x20AC;&#x2122; ' "" . S : â&#x20AC;&#x2122; , ", " , ; ' , ' ; " & , , 2. , . ) & " " " . L 2
< â&#x20AC;&#x2122; S S ' â&#x20AC;&#x2122; « â&#x20AC;&#x2122; ' », ' & .
#
# $ $ : " $, $, $...
. ) , 7 - ' " ÂŤ! " & Âť , ' > ; , ' ÂŤ& Âť3. ) (NCP) = " D " % <M;/ & ÂŤ Âť ' , , ; / 2008 (A/HRC/8/5), " " , " , & " 4. % > " ÂŤ " , " ,
, ' , , " > " Âť5.
2009 ) " <& & (D ) " " 6. 7 . $ , < " , * (IOE), * (ICC) ! " (BIAC) <M;/ , ' ÂŤ , â&#x20AC;&#x2122; Âť7. 7 * " 3
ÂŤ) 7 (EDC) Âť, 30 2008 .: http://www.edc.ca/english/docs/ news/2008/mediaroom_14502.htm. 4 5 ) = " D " <M;/ : Afrimex (UK) Ltd., 28 2008 ., . 41, 64, 77: http:// www.berr.gov.uk/files/file47555.doc. 5 <& ; (Senate Official Hansard), (No. 6 2008) 23 2008 ., . 3037â&#x20AC;&#x201C;3038: http://www.aph.gov.au/ HANSARD/senate/dailys/ds230608.pdf. 6 ÂŤ7 Âť, * , ) , 23 2009 . 7 http://www.reports-and-materials.org/Letter-IOE-ICC-BIAC-reRuggie-report-May-2008.pdf.
1-2/2009
25
" 8 8. ; & / , , ' " ' & " " ' â&#x20AC;&#x2122; 9. % "
5 " " & ExxonMobil "
" 10. $ / 2008 ", , , "" " " 11. * , '
ÂŤ Âť12. ; ()$<), ' ) -! 2009 .,
& ) . 5 , 5*8. & ' , ; " ,
â&#x20AC;&#x2122; , ' . > ,
, ' , , .
II. $ * .(F*& GE& % , 7 " 2006 , ; 8
! . http://www.icmm.com/page/8331/icmm-welcomes-ruggiereport; http://www.reports-and-materials.org/BLIHR-statementRuggie-report-2008.pdf. 9 http://www.reports-and-materials.org/SRI-letter-re-Ruggie-report3-Jun-2008.pdf. 10 < ÂŤThe New York TimesÂť: http://www.exxonmobil.com/corporate/news_opeds_20081218_ humanrights.aspx. 11 A/HRC/8/NGO/5. 12 http://www.reports-and-materials.org/Amnesty-submission-toRuggie-Jul-2008.doc.
E& * %& F( E&=&%G
26
, ' â&#x20AC;&#x2122; " 13. ; 2007 : ÂŤ) Âť14. / & , , ' ,
" . > , ' & , " " . $ â&#x20AC;&#x2122; , ' ÂŤ , , " Âť15. = & â&#x20AC;&#x2122; " & . A , ' " " " " . ) , ' , , ' & "" . 5 > 50 . . ;+>, ' ==%16. $ ; , ' 2009 ==% ! " " , " 80 17. ) " , & , " , ' , : " , , & , , , " - . 5 * " " , & 13
E/CN.4/2006/97, & 18. A/HRC/4/35, & 1. 15 A/HRC/8/5, & 3. 16 http://www.adb.org/Media/Articles/2009/12818-global-financialcrisis/Major-Contagionand-a-shocking-loss-of-wealth.pdf. 17 h t t p : / / s i t e r e s o u r c e s . wo r l d b a n k . o r g / N E W S / R e s o u r c e s / swimmingagainstthetidemarch2009.pdf. 14
193 . 2008 230 . 2009 18. % " , ' . ! , . $ â&#x20AC;&#x2122; ' & " ; , . L ,
,
,
- . ) ,
" " ,
. A , , , ' â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; . , . L " â&#x20AC;&#x2122; " " . " " . 7 , ' ,
, ' ' " . $ . % ÂŤ Âť ÂŤ Âť , . > . < & ÂŤ Âť â&#x20AC;&#x2122; , " " 18
http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/ documents/publication/wcms_103456.pdf.
#
# $ $ : " $, $, $...
, . P , ' . $ ' " , " ; & « », , " .
III. ? â&#x20AC;&#x2122;;E %$ I& G E&?$E4$F &!G E&LG=! 4 & >D%G*G / ; " ' â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; , . $ â&#x20AC;&#x2122; & , â&#x20AC;&#x2122; 19. < â&#x20AC;&#x2122; ' . 7 & , ' < " < â&#x20AC;&#x2122; ) , , â&#x20AC;&#x2122; . % - , â&#x20AC;&#x2122; ! - " / , ' " . % - , ! « » ( & ) , 20. $ , 19
% , ' , IV. 20 ) , * 7 "
« », « » ! , ' ! . 7 ! - , ' « », « » « ». * & " " , ' ! - « ... " - , . 7 & " ' , ' ! - « " " ' - " , " ». = * , , ! - â&#x20AC;&#x2122; « ..., ' », , , , ' " ,
« » .
1-2/2009
27
" ! â&#x20AC;&#x2122; , ", " . / â&#x20AC;&#x2122; , ' â&#x20AC;&#x2122; ! ' , , 21. < â&#x20AC;&#x2122; ! , . 8 , ! , â&#x20AC;&#x2122; , , , ' â&#x20AC;&#x2122; , ' , , " , 22. = ! ,
â&#x20AC;&#x2122; . < & , . ! ! ,
, ;
; , , ' . $ â&#x20AC;&#x2122; ! . 8 " , ' ! â&#x20AC;&#x2122; ,
& " " ", " , , ,
' , ' . = , ! , ", 21
! . , ; < " < â&#x20AC;&#x2122; ) & A/ HRC/8/5/Add.1. 22 ! " " ! , , , ' ! , ' "" .
E& * %& F( E&=&%G
28
, " , 23. 7 , ! , ", " " , , ' ! " â&#x20AC;&#x201D; , , , . % ! , ", , " â&#x20AC;&#x2122; . ! , " " & ' . ! , , ' . D , ! & , â&#x20AC;&#x2122; , ,
" . > , & « » ' " " , ; 2008 . 8 « », â&#x20AC;&#x2122; ' , " , " . L « », , "
& - â&#x20AC;&#x201D; & , " , - ,
â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; " $ & . ) . , ' " " $ 23
) . CERD/C/USA/CO/6 (2008), 30; CESCR 19 (2008), 54.
. 5 , ' & , . $ ; : ,
" , ; ;
! « " » " ; , " , " " 24. $ & ! " " (7;=)25. 8 & , , , - , . $ " , "
, , " 7;=, ( % <<), / <M;/. ; , $ , " & " " , . 5 " ! - . = $ = <<) $ . ;
& , â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; ! ' , 24
A/HRC/4/35, & 19â&#x20AC;&#x201C;32; A/HRC/8/5, & 31 90; A/ HRC/8/16. 25 D " <M;/ . ! "" D ", 7 ", 8 " " .
#
# $ $ : " $, $, $...
, , , & ".
&. 7 , ' ", , . % â&#x20AC;&#x2122; & ' . A & , . , . . ) ' ! " â&#x20AC;&#x2122; " & " " " , " 26. ) ' = D " 5 «% "» " â&#x20AC;&#x2122; " « » , « " ' »27. $ = " D " ' , ' & , , ' ' & 28. ) ' % >& 5 «% "» $ 29. = 8 " 5 «% "» , & " ' , â&#x20AC;&#x2122; « â&#x20AC;&#x2122; » « ' »30. $ ; + & â&#x20AC;&#x2122; & 26
5 5 ! " «% & », ' 1 2009 . 27 / 172 (1) (d) 5 = " D " «% "» (2006), ' 1 2007 . 28 = N * 7 N , 5 â&#x20AC;&#x2122; , ! , <& = " D " (26 2008 ). 29 / 72 (4) 5 % " >& «% "», 2008 . 30 / 158 (12â&#x20AC;&#x201C;13) 8 " «% "», 2008 .
1-2/2009
29
" , . B , : «! 6 » (Doe v. Unocal) 1997 , 50 5 ;+> «% », " . 7 , " " . ; , ' , , ' , 19 &
40 31. & " , , , ' " , â&#x20AC;&#x2122; , , . 7 , , , ' , ", " " & . / , ; " ' , ! .
?. (
) ,
, . < â&#x20AC;&#x201D; , '
& " ,
= , ' XX . 31
http://www.reports-and-materials.org/Corporate-law-firms-adviseRuggie-23-Mar-2009.pdf.
E& * %& F( E&=&%G
30
8 â&#x20AC;&#x2122; " " , ' â&#x20AC;&#x201D;
« " "», ' ". ; S , â&#x20AC;&#x2122; . 7 1990- ". $ , , ' " $ " , ' ", " , " â&#x20AC;&#x2122; . , ' ! â&#x20AC;&#x2122; , " , $ " , â&#x20AC;&#x2122; 32. % ' " ". $ , ' " " " , . $ " , ' , , «' â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;¦Â»33. ! " « , ' ! . / , ' , , !
" "»34. P ,
, 32
%â&#x20AC;&#x2122; C , N 7 / % " >& (; ICSID ARB (AF)/07/1) , â&#x20AC;&#x2122; " ' . 33 7 A ( ), 19 2007 ( ; ), .11. 34 A , . 27.
« » & $ , « $ , ' ». ; * & 90 , ' , 35. ; : " <M;/, ' , " , , , & , ' ; ' " , <M;/, , ' , , ' ' " " ; " ; , 7 11 , ' , , '
" , " , , . N , * . ! , ' , , ' & , , ' " ' , $ " , " , ' , . 7 " " , â&#x20AC;&#x2122; , , ' , " & " . ( , . . ) & 35
! . «; », http://www.ifc. org/ifcext/sustainability.nsf/Content/Publications_LessonsLearned.
#
# $ $ : " $, $, $...
" & " , , & " "" , . $ , ' . $ â&#x20AC;&#x2122; ; 7 " < " < â&#x20AC;&#x2122; ) (6);8A/>N), ' , " " 7 ", ' 2008 . = 7 , ' , ' 7 36. O , ; « », . O ' ) " , : ! , ' , " â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; & , , ' , ' , . ; ' . > " ' , (
) ! â&#x20AC;&#x2122; '
37.
. . 8 / ; " « », â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; ! . ) 36 37
A/63/17. ) , 7 , , â&#x20AC;&#x2122; % (;.12/CRI/CO/4/CRP.1, & 42).
1-2/2009
31
, ' , . 7 . % - , ! & & , , â&#x20AC;&#x2122; ! " . & , 5 / , , / <M;/,
. ) & , * " & " " < " , ' â&#x20AC;&#x2122; . ; < " < â&#x20AC;&#x2122; ) , , ", " , ; , 6);8A/>N, <M;/, ? 7 ? , $ . = . < & " ! . % . * & ,
" " " , ' . $
= <<) â&#x20AC;&#x2122; , ' " " , ' . ) " " ' , ' " , ' , ,
" ! " â&#x20AC;&#x2122; '
E& * %& F( E&=&%G
32
, , , , ' & . $ , ! ' . ) , " , & . ) & & , , , & . A , ' ' , â&#x20AC;&#x2122; , , & . ; , ' " ' , â&#x20AC;&#x2122; , & . $ â&#x20AC;&#x2122; " & , ", , ' , ' " & , ! .
A. 4 7 $ , , . % , ; 2008 , $
. % & , & . A ; $ ' â&#x20AC;&#x2122; .
IV. 4 &!G *& (%4 (%&>B*(=!B % E&?$E4$F$**; 4 &AG % 4 & >D%G*G $ & 4 (b) / " # 8/7 / ; « & ' & " "
». , , , ' . 7 " , ' & " " "
. % " , '
" " , ' . ; " S , ", . 5 , . > , , , â&#x20AC;&#x2122; , , , . % . % - , â&#x20AC;&#x2122;
" " , ( <<) , â&#x20AC;&#x2122; , A * " " / " <M;/. % - , " "
" , , 5*8, , , ) <M;/, ' , , , . A ", , " " , ' , "38. 38
; / , ' & " 180 " , . http://www. businesshumanrights.org/.
#
# $ $ : " $, $, $...
O , ' â&#x20AC;&#x2122; ! . * ", " â&#x20AC;&#x2122; . > â&#x20AC;&#x2122; . 5 , ' â&#x20AC;&#x201D; . > ; , " , ' " " . 5â&#x20AC;&#x2122; , ' " . 8
, " , . $ 2008 ; : & ; ; " ,
39. =
? )
. % " , . ! â&#x20AC;&#x2122; " ' , , , ", & , ' . ! â&#x20AC;&#x201D; , ' " , "" , , , ' "" , ' ". A â&#x20AC;&#x201D; , ( ) â&#x20AC;&#x2122; "" , - , & " , â&#x20AC;&#x2122; . 7 " & , " . O , 39
A/HRC/8/5, & 56â&#x20AC;&#x201C;64.
1-2/2009
33
" , ' " " â&#x20AC;&#x2122; , , , . % , , " , "" â&#x20AC;&#x2122; " "" , , â&#x20AC;&#x2122; . < , , ' - . $ , . = â&#x20AC;&#x201D; & , , . ; , " , , " , ; , ' 400 , 40. A , , , 41. L , " * â&#x20AC;&#x201D; 5 â&#x20AC;&#x201D; ! * " " < & . I . % - , , , . % - , , â&#x20AC;&#x2122; . 5 " . ) , , & , ; 40 41
! . A/HRC/8/5/Add.2 E/CN.4/2006/97, & 24â&#x20AC;&#x201C;30. 7 " , & , ' " " " , ! > " " .
E& * %& F( E&=&%G
34
, ' , " , ' . ; " " " ' , â&#x20AC;&#x2122; . 7 ,
" " , ' , .
&. + 7
$ â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; . # $ < ' , ", ' , . P , ' & ! ! . I , , , â&#x20AC;&#x201D; , â&#x20AC;&#x2122; & . > & . 5 , $ = <<) ÂŤHuman Rights TranslatedÂť (ÂŤ% Âť) , ' , , ! , , 42. % , 8 , * -& , ' 43. ; " 42
; 7 $ * , * & , $ = <& ( <<); http://www2.$=7%N.org/english/issues/ globalization/business/docs/Human_Rights_Translated_web.pdf. 43 http://blihr.org/.
, ' " , & . % , ' & ÂŤ â&#x20AC;&#x201D; Âť, % â&#x20AC;&#x2122; ' 44 â&#x20AC;&#x2122; ! , ' , , . ) , '
$ , . > : , " & & , â&#x20AC;&#x2122; , . % !
, â&#x20AC;&#x2122; ÂŤ â&#x20AC;&#x2122; Âť, â&#x20AC;&#x2122; . = ' : â&#x20AC;&#x2122; , ' , . 7 , ' , ' " , , , ' , ' ,
, , ,
' . 5 " . 5 ,
, ; " . > ". ) , $ ' ? / â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; - . % , ' , 44
E/CN.4/Sub.2/2003/12/Rev.2.
#
# $ $ : " $, $, $...
, ' , . < , ' " â&#x20AC;&#x2122; . D , , , ' ' , , « » - . = , ' " . > , ' , , ' . = " " , ' " , , . $ " , , , & , . > , ' â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; . 8 ' ,
, " & ". ) , â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; . A â&#x20AC;&#x2122; & , . > , â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; ! , ' , , . O ' , ' . D & , â&#x20AC;&#x2122; . & , , , ' " « ». 8 & â&#x20AC;&#x2122; - & , , " " â&#x20AC;&#x2122; , , , ; 45. 45
! . E/CN.4/2006/97, & 66â&#x20AC;&#x201C;68, A/HRC/8/5, & 65â&#x20AC;&#x201C;72.
1-2/2009
35
< , ", , , . ) , , , . 8 , , . $ , " " < " < â&#x20AC;&#x2122; ) , ' " " , ' , " " . > ", , ' , ' " , . 7 " â&#x20AC;&#x2122; . ! " " , ' " , . 7 ,
" '
. ; â&#x20AC;&#x2122; " , , â&#x20AC;&#x2122; 8 , " ' «( »46. % , , ' '
' â&#x20AC;&#x2122; , , â&#x20AC;&#x2122;
. 46
http://www.globalnetworkinitiative.org/.
E& * %& F( E&=&%G
36
?. 7 8 7
$ , ' ; . + - $ 7 , , « , , , , ' " â&#x20AC;&#x2122; »47. !
& , , ' , . ; :
& ,
" ' " â&#x20AC;&#x2122; .
' - $ % % " . > , " â&#x20AC;&#x2122; , , ' , . ) , , , , ' . $ , â&#x20AC;&#x2122; ' , â&#x20AC;&#x2122; , " , " . 5 ' , . > " , ' . 47
% D , 8- (2006 ).
> " . > " "
,
. N . P , '
, ' , . 5 , ' , . )
, ' " " " & . = " & . ; ,
, " S , ' . ? A , ' & " ". ) , , , '
. ; " & , . > , ' â&#x20AC;&#x2122; ". $ ,
, ' , , '
, #
# $ $ : " $, $, $...
& . ? , . > . % - , " , ' ' , ' " " , ' , , ". % - , , ' " & , ". ; , , ' & . . / L , , , " , ,
, ' , " " & ", ". 5 , ' ; + , " , , , ' â&#x20AC;&#x2122; . > ; + . 8 ,
, " & " â&#x20AC;&#x201D; & " , '
" , â&#x20AC;&#x201D; " . O ' , . D , , . O ' , , , ' , , â&#x20AC;&#x2122; . $ â&#x20AC;&#x2122; , , & $ ; , ' , ; , ÂŤ S " , ... 1-2/2009
37
' , Âť48. 8 "
" , & ,
" & ". $
,
, , ,
, , & ' . $ , & . > , ' ,
, ' , " , , . ! , ' & " , . > ' , " , ' , . D , ' , ' â&#x20AC;&#x2122; , ' , ' ,
, ' , , "49. % , & , 48
* = , ( * (Weil, Gotshal and Manges LLP), http://www.reports-andmaterials. org/Weil-Gotshallegal-commentary-on-Ruggie-report-22-May-2008.pdf, . 5 49 = " ÂŤGAPÂť , ' â&#x20AC;&#x2122; 2007 ., " & â&#x20AC;&#x201D; ". $ "" ", = * / , ÂŤGAPÂť ÂŤ Âť. B ÂŤThe EconomistÂť, 19 2008 .
E& * %& F( E&=&%G
38
, !
.
. 4 7 = â&#x20AC;&#x2122; , " , ' " , â&#x20AC;&#x2122; . < â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x201D; , , â&#x20AC;&#x2122; ! & , . 5 .
V. % =! 4 % E&= ?( 4 & A E&LG=! ! & , ' ", ! â&#x20AC;&#x2122; ' , â&#x20AC;&#x2122; ' . . $ â&#x20AC;&#x2122; ! & . $ . A " ; ' .
&. â&#x20AC;&#x2122; 8
$ â&#x20AC;&#x2122; ' â&#x20AC;&#x2122;
â&#x20AC;&#x2122; " " / ", - & , â&#x20AC;&#x201D; . D â&#x20AC;&#x2122; ' . % , , . A !
, "50. â&#x20AC;&#x2122; '
, . O ' â&#x20AC;&#x2122;
! , , , ' " ! . < & " "
" , < <<) & (/ ( " " # 60/147, ), « , , ' »51. ! , ! , â&#x20AC;&#x2122; . ) , & ; , " , , " ; & & , ' « & "». % : ! " , , ' " ; !
, â&#x20AC;&#x2122; ; ( ) ! " . " . 50
& ; , , ! . 51 % 3 (c).
#
# $ $ : " $, $, $...
?. ]7 7 8 7 7 7 X 7 7
; , , . ) , , ' , - , , . > , , , , : a) " , , ,
; ) "; ) , " & , ; ) " â&#x20AC;&#x2122; , ' , â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; & , , , . 7 " 52. ! & , â&#x20AC;&#x2122; , ,
" . ! " " & " " ' " & , ' & , .
. = 7 X 7
%
" â&#x20AC;&#x2122; ' , " 52
! . ÂŤ% â&#x20AC;&#x2122; Âť, ; ' : www. business-humanrights.org/Documents/Non-judicial-andjudicialmechanisms-Mar-2009.doc.
1-2/2009
39
, ! " . % â&#x20AC;&#x2122; , ' & , 53. D , & ÂŤ Âť, " ' " , ' ! . $ " ; ,
, â&#x20AC;&#x2122; . O ' , , ' ! , , & " . * , . ; . ) : , '
, ÂŤ , Âť. > , , ' . O ' " ", ' , ,
â&#x20AC;&#x2122; . *
" ! , ' ", ! , " ", & . > ! " " "" & " " " ' ", ,
$ , " ", , ' ". D , , " & , . ! , 53
! . ÂŤ%
& Âť, http://www.reports-and-materials.org/Oxford-Pro-BonoPublico-submission-to-Ruggie-3-Nov-2008.pdf.
E& * %& F( E&=&%G
40
, & ' . L , " , ' S " . % â&#x20AC;&#x2122; , ' , ,
ÂŤ Âť , , , ". ! , ,
, ' ' " 54. ) â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x201D; ' ' ,
,
" , , " . ; " ' , ' .
A. 4 7 X 7
$ 2008 . ; ' . + : , , , , 55. L , , ' , , ' " , . $ , ' , .
54
% N ? (The Lowenstein International Human Rights Law Clinic at Yale University) ; , ' & . 55 A/HRC/8/5, & 92.
$ M& â&#x20AC;&#x2122; " ' . = . 7 , , ' , , ' " "; , ' , . 7 , , ' , " , ' . ;& . , ' " & , , ' . $ , - , â&#x20AC;&#x2122; , ". ;
* " " , * " " 7 " <M;/ , ' 56. 0 ) (NHRI â&#x20AC;&#x201D; National Human Rights Institutions) ) (NCP â&#x20AC;&#x201D; National Contact Points) ! , ' / <M;/, . $ 2008 , ; ' (NCPs). @ NHRI, , " 56
http://www.reports-and-materials.org/Joint-views-of-IOE-ICCBIAC-to-Ruggie-Mar-2009.pdf.
#
# $ $ : " $, $, $...
, , " . ; NHRI, , ' . =
* . ) (NCPs) , ' . > & , ' , ; . ) , , = D " ) , ,
, . 7 , $ , & , NCPs, ' . ) , $ â&#x20AC;&#x2122; / <M;/, & NCPs, ' & . = . ! , " . 8 , ,
, > ". ; . 7 , , , , ' " " . > , & , " . < , " " . 1-2/2009
41
< â&#x20AC;&#x2122; , " , " & ". & &
, ' . = , ; - & BASESwiki: «D â&#x20AC;&#x201D; ; , ' â&#x20AC;&#x2122; » (Business and Society Exploring Solutions â&#x20AC;&#x201D; A Dispute Resolution Community)57. BASESwiki (www.baseswiki.org) & , ' - , & " â&#x20AC;&#x2122;
" . = & , , , , , ,
. 5 BASESwiki . 5 ", & ", ", " " ;
" . ; â&#x20AC;&#x201D; , )!<, , , , â&#x20AC;&#x201D; " & " , 8 . / " " ' . $ ,
& ", ' , ; , & ; , , ; , , â&#x20AC;&#x2122; . 57
$ * / / < ( ; C JAMS.
42
% " "
" " " ". / & & , BASESwiki, . % ' , â&#x20AC;&#x2122; , , ' , . % , ' , , , , â&#x20AC;&#x2122; . = / , , , , & ' , . O , ' , , " â&#x20AC;&#x2122; , ' . O " , , ' . = " & ; . * , " , ' ,
& , ' &
. L & . 5 , , ' , ' , & , " / , " ! . L , , ' , . ; ,
E& * %& F( E&=&%G
' & , ".
%. 4 7 ; â&#x20AC;&#x2122; , . = . ! !
, . L & ' â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; " , , . > ' â&#x20AC;&#x2122; ,
, & . ) , ".
VI. G=* G ; , / ' " ,
" . % , " , â&#x20AC;&#x2122;
: ? « ». 8 . % - , - , . A , , . D - , , $ , , , . 7 " #
# $ $ : " $, $, $...
- , , ' . % - , , , , & , ' ; ' . ) : $ , , ", & , ' " â&#x20AC;&#x2122; . % " " " . . % - , , " " . !
1-2/2009
43
$
, & , . ! " & ' . ! & , , , â&#x20AC;&#x2122; , ' " â&#x20AC;&#x201D; . % , , â&#x20AC;&#x2122; , $ ", , â&#x20AC;&#x2122;
, . $ & , . = .
EC'G) G00Q] G4#D 4 J(>& !G & 4 & 4 <$*B =$ $% %(!$) !& . > %( < $)'& (H 1 ! ! 2 ' , " & «1 ! ' ) + » ( 45 « » ' 6 ' $ & 75 «8 " », + 2 '
! ' " ' ). ) $ ' * 4 6 + ; ! ! ' ! ' & < , = " ! &.
* 4 ,
2G « % »
& , , 7â&#x20AC;&#x201C;14 2009 . $ " & *=; " " , *=; . 8 -C , . = . 7 â&#x20AC;&#x201D; 10 . * " + " & & , . % , , : y + & " B ( & " ,
);
y ; " â&#x20AC;&#x2122; ( & ); y " "
; y " ( " " & ); y & " & ( " , â&#x20AC;&#x2122; ); y C â&#x20AC;&#x201D; "
( & ); y .
A>;% *& F&>B* H 4 HE% G 5 & #
D @ " F ! *
+ " > D , & + " $ B , " " " & " . 8 + "
, ,
, . ; $ " ' â&#x20AC;&#x201D; + " ? , . % , . < , ' " "" , , . ) , '
& " & , & , . ! , + " 26 26 ( ) , 2007 . ) " " & " , , . A , ( 2007 ), 2011 - .
&*&>(E 4 & 4 <$*B %(!$) !& . > %( &*! *( I$*$ & !& E& %&**; =G=!$.G 4 J(>& !G G B â&#x20AC;&#x201D; , ,
800 . B " " " . A . !
, 130 " . $ B 90 ,
* . * , . = * , 1-2/2009
45
, " , . A , , , â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; * . ; B ( ) : 2 5 , 6 12 â&#x20AC;&#x201D; , 12 15 â&#x20AC;&#x201D; , « "». % ' â&#x20AC;&#x201D; & . ! 15 â&#x20AC;&#x2122; , 15 & & , ' . C « "» â&#x20AC;&#x201D; , , . / + " , , ' , , ,
. % , , 6 12 . = , ' , ,
. A
. A , 14â&#x20AC;&#x201C;18 90% . ) +
" , , , " , & " , , & . 5 & , + " 80% . % , ' & , " . 5 , , 18% & 12%
46
. 8 12% , &
, 45% â&#x20AC;&#x201D; , 30% â&#x20AC;&#x2122; , 25% â&#x20AC;&#x201D; ( & , ). A , ( 12â&#x20AC;&#x201C;21 ) 6% &
, , . ; + " 18% , , , , . 5 , ' , " . 5 2007 + " , ' 10 18 " ' <<). , . 5 , 10 . ! , . %
15 1 , 15 18 â&#x20AC;&#x201D; 4 . $ , , "
, ,
" . $ B , , , 58 . 5 12 â&#x20AC;&#x201D;
42 â&#x20AC;&#x201D; , . 5 , , " , , ,
E& % **G) % = (%
â&#x20AC;&#x2122; . / ,
' , . ; 8 " " , . ; 12 , . )
â&#x20AC;&#x2122;",
( , 9 , , ). A , â&#x20AC;&#x2122; , : & " , , , & , ,
. 5 13 ,
. , ' , "" , ' . & , , , . D 14 15, "" . = , ' , ,
, " . 5 " , , . < & ,
, ", .
? !& 4 >('(H &*! * I$*$ & E 4 J(>& !G G 4 & 4 <$*B =$ $% *$4 * >(!*(L / " & ' , #
D @ " F ! *
, " B ". = , ' " + ", , , . =
. 5 " B C = , ", , , â&#x20AC;&#x2122; . + " B 1700 , â&#x20AC;&#x201D; " ( ), " ( ) . * , , ,
1. 5 & " , & , ". 7 , â&#x20AC;&#x2122; , ' â&#x20AC;&#x201D; . / â&#x20AC;&#x17E; â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;? (Lâ&#x20AC;&#x2122;ilotier â&#x20AC;&#x201D; & .), & , ",
& ". < , , : ) ; ) (
, " ); ) & ( & ). % " " , 1959 . ) B 20 & 1
4 5. 5. ÂŤ> " - " $ " , ' , "" " " & " " Âť /// & " : , 7 " , 2008 . (http://www.bezpekagromad.org.ua/files/ materials/1367/Model_last.pdf)
1-2/2009
47
, , ' . 5 %â&#x20AC;&#x2122; > ! , , , " . * â&#x20AC;&#x2122; , : ) ( ); ) ( , ( ) & , â&#x20AC;&#x2122; ); ) ; )
â&#x20AC;&#x2122;"; ) . = , , , , . %. >. ! , ' & " " & .
E&L %G 4 &! G =4 & &L *$4 * >(!*(L &*! * 'D (L E 4 J(>& !G G FG*$**; E> FG*( % . 2 , , . * , . < " , , . > - . = , 2
! " "
ÂŤ Âť, , ' ", , , .
E& % **G) % = (%
48
4 X 7. ' X , < " )G' )CK )C 4 )C#CL DKU]
4
#
# & $ *
& ! +
# * $
) ! !
E
E
( $ +)
#
,
$
% ) ) ) + )
#
2 $ $
$
. 5 &
,
& . = , , , ,
$ !
$ $ $
$
>15 â&#x20AC;&#x201C; $ 1
>16 â&#x20AC;&#x201C; $ 4 (
)
(
).
.$%(&'(H G.(*&>B*GL =4 & &L ; (*=! .$*! 4 J(>& !G G 4 & 4 <$*B * " . 5 , , . 8 #
D @ " F ! *
" & . = , & " " , - , . ) " C , ". ; . $ B , 3, . $
& , . ) " , ,
, "" ( , & ) . A ". $ C , , . $ ,
' " , . % " ,
, " . " & , .
E&A&>B*( 4(%= . G $ "
" .
3
Newsletter of European forum for Victim-Offender Mediation and Restorative Justice http://www.euforumrj.org/readingroom/ Newsletter/Vol03_Issue02.PDF.
1-2/2009
49
$ " " " & : B , C . ) " & ' , "" : y / " " . y * " "
â&#x20AC;&#x2122; & , , , , . O & " ", , "" . y C " & " " ,
, . $ : K 41,3 . 2. 4 â&#x20AC;&#x201D; 2 ( â&#x20AC;&#x201D; 128 . $). " + 2 +, ÂŤ Âť, ++ . 0 " ! & $ 7,5 . $. 2 ! & , $ / C . 0 $ ! , H , J $ , 2 %+ , ! , $ ! . â&#x20AC;&#x201D; $ . J . â&#x20AC;&#x201D; $ . ! " & . E â&#x20AC;&#x201D; J $ , + : ) (46 ) 0 (200 ). J $ $ & ( ) , - $ & . ' 26 " &
+, , . J & $ , .
E& % **G) % = (%
50
" ", & ". % & & , â&#x20AC;&#x2122; ' " . « » B . I . $ B , 5â&#x20AC;&#x201C;7 . 5 " : 1. / . 2. / , . 3. / . 4. / â&#x20AC;&#x2122;" . = , ", ' ( , . ) . ; , ' , , : y % (
).
y 7 . y ) . y % . y ( . y + &. y % ( 1 4 ). < , ' 10 : + " 10 , " " . A ( & ") . , $ " , 18 . ) , , , " . ; " , " " , , " ' + 7 & ".
#
% 4$ G** H =G=!$.G E â&#x20AC;&#x2122;;E&**; = 4$ $F : A> ?&>B*( !$*%$*'(H 'G (>B* A !& =(.$)* A 4 =$ $%*G'! & A>;% 4$ $% A % = (% 6 4G
E& % **G) % = (%
$+ (W4, 2008) . C ! E * + . & * &
! . E $ + 4 ) ( ( « $ , , ,
+ », * 2006â&#x20AC;&#x201C;2007 . ) $+ +& - ) ( . ' # ) ( . D E $+ , * $ * .
; & .$!& = F&=* H =G=!$.G E â&#x20AC;&#x2122;;E&**; = 4$ $F ? ; " " â&#x20AC;&#x2122; . $ " ( , ;+> = D ") ( , 8 " ; "). A , & , , " , . ) , , ", , . $ , , "
, . = , , , ' , 1-2/2009
, ,
. 5 , ' , & , & , â&#x20AC;&#x2122; , , ' . < â&#x20AC;&#x2122; , ,
. A , , ' '
, " . ; â&#x20AC;&#x2122; , , ' " . ) " â&#x20AC;&#x2122; , , . A ,
& @ E&>& U - ) ( , 3 . F+$ , 4 , 4
( â&#x20AC;&#x201D; 1 + ) $ 4 )
E& % **G) % = (%
52
â&#x20AC;&#x2122;
" « » « » . ? , , â&#x20AC;&#x2122; . P , , . < ( ) , . ; , " . 5 . % , . = , ' " . % , ", â&#x20AC;&#x2122; . 7 " .
(=! GF*G) E G! 4 =$ $%*G'! & % â&#x20AC;&#x201D; & " . 5 " & â&#x20AC;&#x2122;
& , , & . ; , ' 1970 . ;+>, 1980 . â&#x20AC;&#x201D; > " = D " 1990 . â&#x20AC;&#x201D; " . , . $ ;+> , ; , ( " ,
; " . ) , ' ' " ? ' " . A
, ' , ' , , , 1. ) , 1
! ) > . ( " : . â&#x20AC;&#x201D; > . â&#x20AC;&#x201D; 2005. â&#x20AC;&#x201D; ; . 3.
" : y $ ;+>, " ! , ; y %
& ; y ; , ' , ; y ;
; y > , , ' ; y 7 , ; y N ; y = ". % " , ;+>, > , 7 , = D (> $ ). % , , â&#x20AC;&#x2122; . 5 , " " " . ) , " & â&#x20AC;&#x2122; . % " , " , ) , > , C , ! , C , + , 8 , % ' , P , ; , * , + , ' " " â&#x20AC;&#x2122; . N ( > $ . / , ? ; ' , 5 â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122;
(>/;) " . 5 , : , , . #
; * â&#x20AC;&#x2122; ...
,
" .
; & ;% & 4 >(!G & . I$ 4(%! G.&!G 4 <G $**; 4 =$ $%*G'! &? D , ' . P , ' â&#x20AC;&#x201D; ' â&#x20AC;&#x2122; & ? P , , ? P , ' " ? L ( ) ? ; , ' " ? , = " D " (> " $ ) ( ", . 5 , " (@ , P , ; , * , ; , * , D
.). 7 " â&#x20AC;&#x201D; ?; " " ' . >/;, , " â&#x20AC;&#x201D; ?;.2 =
, â&#x20AC;&#x2122; , >/;. >/; , - . ; ] ? / & , : y 5 ( , 5 2
5 â&#x20AC;&#x2122; . 2.1. ?; ;<* (2002) 196, D .
1-2/2009
53
* ", 5 D "); y ; - ( , . 309 ; ZPP, . 15 EGZPO . 278 ZPO); y ; , ' , , , ( . ; @ * 7 ! M -M -; A (2004) EWCA Civ 576 (= D ))3; y ) ; y % & (% & ) BORA, ? ); y / (% / N , ; ); y % (% UNCITRAL, % > " " , % * " " ); y 5 (5 UNCITRAL ); y ; (5 ? " " â&#x20AC;&#x2122; )4. y / " (/ " 7 " / ? )5. ; " ( ) " 6. , 3
N C . P , = D ". 7 & = , 14 2006 . 4 7 ? , ;<*, (2002) 196, D . 5 ; ( # R(98)1 , % (/ R (2202) 10 ). 6 7 ; " , , . 307 ( â&#x20AC;&#x2122; , ' , " )
. A & . A â&#x20AC;&#x2122; " .
E& % **G) % = (%
54
" , .
, , « ' ». 4 X 7
; ? ) , , " , . ( ) ' , , , " . % " " , , " . A , , , & . 5 , ' , . ! , ' , , , & " , 7. A
, ' & " , . L " , , ' , , , ' . / ,
& . L , â&#x20AC;&#x2122; , . D , ' , 7 ! . 6 7. ( " :
. â&#x20AC;&#x201D; ;. 2.
O " ? 7 " â&#x20AC;&#x201D; / ? , " " , " . / , ' " , () , ; , > $ ), ' " , , , ' " ". $ ' " , , . % ", ' . ;
, ' , , . ! , , . ) ' ( ) : y % N , , ' / ? ? " 7 " 2005 . (? â&#x20AC;&#x201D; ). y ; > " $ " (N , 1996â&#x20AC;&#x201C;1999 .), (( >/; ( & ), " (N 2001â&#x20AC;&#x201C;2005 ., D ), (> , M ) â&#x20AC;&#x2122; (N 2004â&#x20AC;&#x201C;2005 ., M ); y / A #
; * â&#x20AC;&#x2122; ...
1998 . &
92% 2006 . (L A , 2006 ., ) ); y ; ( " â&#x20AC;&#x201D; ( " 1 2005 .). 7 8 ? 5 : 1. 5 . 2. / . 3. / & " . % " , ' ( 29 30 2006 . ( ", , ( ) , , ' , & 8. O " ", , ' , , " . ! " , , 8 , * C , , , . ! (% ' , C , D ) , = D " . D " ; " ? ' 5 . D " . 4 7 ) ' , , " ! ? / 9. ; 3 . 1 " : «; , , , ( ' ) , . $ -
55
& ». A : y â&#x20AC;&#x2122; ; y â&#x20AC;&#x2122; . A , . 3 â&#x20AC;&#x2122; , . > , , â&#x20AC;&#x2122; & " " 10. & " " . 8 & " , ( ) , & . ; , ' « » , & , ' , â&#x20AC;&#x2122; . A , , ' , . ) " " , ' & . 5 ",
, . = " " . / , , ' " " & , . L " â&#x20AC;&#x201D; / ? ' â&#x20AC;&#x2122; , . ; , , > " $ .
8
5 & % N ! . 9 % (COM (2004)0718-C6-0154/20042004/0251 (COD)).
1-2/2009
10
CEPEJ: % " " " ; â&#x20AC;&#x201D; CEPEJ GT-MED (2007)1 prov1.
E& % **G) % = (%
56
1 â&#x20AC;&#x2122; $ ' . & $ ! 2000 . ; " . % " 11, " " , '
. A , , . = ' , ' . / , " ", . ; . 307 - , â&#x20AC;&#x2122; - , - 12. ; . 62 5 , . 171 % 13. < â&#x20AC;&#x2122; , . % & . A ,
" . , . < ; ", : y ; y - , ' "" ; y " 11
% ; " - " , >/;, . ; " . 12 - . <& . â&#x20AC;&#x201D; # 26/29 ( ). 13 5 . <& . â&#x20AC;&#x201D; # 19/94 ( ). % . <& . â&#x20AC;&#x201D; # 17/95 ( ).
; - , ' ; y ( , , , , ) , " ; y , &
; y ; y ( â&#x20AC;&#x2122; ) 50% . $ 2002 . - â&#x20AC;&#x2122; . 5 ( - ") " â&#x20AC;&#x2122; 14. ; , ' . % ", ,
. ; " " , , - , ' . 5 , . % & , & , . = â&#x20AC;&#x2122; , , ' . , ' , ' , & . >
, & . 8 ' . $ , , , â&#x20AC;&#x2122; , 14
; . 305 - . <& . â&#x20AC;&#x201D; # 110/2002.
#
; * â&#x20AC;&#x2122; ...
, . D , , . ,
. 1 â&#x20AC;&#x2122; $ ' . 4 ' $ = > " $ 1990 . 5 & " > " 1999 . " = & ! (1996 .). . ) , ' >/; â&#x20AC;&#x2122; , = & , ' & " >/; 15. « » , & ": «; >/; , S >/;, >/;». 5 " , 1999 ., , & >/; ( ) " . $ " â&#x20AC;&#x2122;
, ' , " . 8
" >/; , , ' 16. = >/; 6 ' ,
, >/; . )
15
% - > " $ , 1995 . ! - , . 18, . 4, . 136. 16 P ,
, « » (P 1 44 - ).
1-2/2009
57
" , ' - " " , - . . ! , , " 17. 7 , , ' , : y = ; y ! â&#x20AC;&#x2122; ; y 7 & ; y % ; y < ; y % ; y 5 , " . 5 / % , , ' . % , . % â&#x20AC;&#x201D; , , - & ( ) " . > , , ' . 5
: # - ,
, , " , , , , , . % â&#x20AC;&#x2122; , . P , , ' () , C , D "). A "
17
@ ( . ; > " $ ; ? & ": . CEPEJ (2003)25 (d1), ; , 3 2003 .
E& % **G) % = (%
58
, â&#x20AC;&#x2122; , ' , . )
, " , " â&#x20AC;&#x2122; 18. / â&#x20AC;&#x2122; $ / " / ? ' ,
% " ? " " / . $ " " ; " ? , " . < â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; , . ) * â&#x20AC;&#x2122; , " , . < â&#x20AC;&#x2122; ) " ) , . 15 EZPRO, . % « », ' , ? . ; ' " « ». 5 â&#x20AC;&#x2122; ,
- " " â&#x20AC;&#x2122; . ! , @ ( , , ' ' " â&#x20AC;&#x2122; , . < & . A â&#x20AC;&#x2122; , . / . & . < ,
' , , . A 18
>. ! / /. ! : % â&#x20AC;&#x201D; . ! & ", ( , 2006 . â&#x20AC;&#x201D; ;. 3â&#x20AC;&#x201C;4.
â&#x20AC;&#x201D; ' , 19. ! / ! , ' " , ' , , â&#x20AC;&#x2122; , ' ,
" . = , ' : 1. ; ; 2a. ; â&#x20AC;&#x2122; ; 2 . ; ( ) , & ( ); 3a. ; ; ; 3 . ; , ; 4. $ . N 1 ( ) , 4 â&#x20AC;&#x2122; . = 2 â&#x20AC;&#x201D; . < , ' 2 , 2 . A S ,
' & ( ) " 20. 6 , ' , â&#x20AC;&#x2122; , ' â&#x20AC;&#x2122; . > , ( A )
; 21. ) , / , ' â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; 19
( @. O " , â&#x20AC;&#x2122; . 8 â&#x20AC;&#x2122; . ; ? , ' ' ? Conflicthuntering, The Hague, 29 30 2006 . 20 >. ! / , ! /. %
, ; ! & ", . . 13. 21 > )., ( =. A A. % ) : . P. 2 , VIII.
#
; * â&#x20AC;&#x2122; ...
â&#x20AC;&#x2122; + "22. 5 , â&#x20AC;&#x2122; ? . = . > , ' â&#x20AC;&#x2122; ( ) ( ) , ( ), . A , ' â&#x20AC;&#x2122; , " . 6 # «7 " - " & »23. 7 & â&#x20AC;&#x201D; , ' . $ " , & ' , . O ' , . % & : ' , & , ' , & , , & "
. 7 & . , . 7 & â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; , . < â&#x20AC;&#x2122; & : y ; y ; y ; y . ! , ' & , , ' ,
59
. = & , ' , ,
& " , , & " ( , â&#x20AC;&#x2122; ). $ & , ' ". O ' , & , , : , ' & ", â&#x20AC;&#x2122; & . / ! : y < â&#x20AC;&#x2122; ; y < â&#x20AC;&#x2122; . ; , , , , , , , , : 1. 5 , & , ' ; 2. = ", ; 3. 5 , ; 4. % ", ; 5. A & , '
, ; 6. ! , 24.
24 22
> ). ( " :
. ! . . 2. 23 CEPEJ, / : , . 19, . . 7.
1-2/2009
! . ; . 10 5 UNCITRAL * : http://www.uncitral.org/frindex.htm; ; . 6, . 1 % ? / ? .
E& % **G) % = (%
60
5 , , , ' . ) , ' , " , ,
, S . ! " â&#x20AC;&#x201D; ?; , ' >/; , >/;. ! , ' , " ,
, , . ; 7 % : - , ' , : ) ; ) ) â&#x20AC;&#x2122; " - . 7 , , , , ' , . $ - , , ,
, , ' . / # (2002) 10 / ? " - , . . . . $ , , ' , '
â&#x20AC;&#x2122; - . A ,
/ ? , ' ' , , . 5
, â&#x20AC;&#x2122; " . ! / $ ' ' , $ / / ? # R(98-1) ' , ' , ' , . ; 15 5 â&#x20AC;&#x2122; , UNCTITRAL 35 ) - 28 2002 ., : « ' , â&#x20AC;&#x2122; , ' ». % , ,
- " â&#x20AC;&#x201D; / ? . $ , , ' ( , ). !
, ' , ' , - . $ " , ' , . 8
' , ' " , , ' ' 25. 25
! . 8 " 5 UNCITRAL .
#
; * â&#x20AC;&#x2122; ...
7 7 % , . , '
. )
- . 5 , " , , & , . 8 , â&#x20AC;&#x2122; & , , ' ? 26. M D ", = D ", ) , ) ", + ", ! ", C ", 8 ", 8 ", + " > " , ' â&#x20AC;&#x2122; , 27. A , ' & . = & , ' , " . % & " . ) , > ", , , & " , " & " . / / ? REC(2002)10 , ' , â&#x20AC;&#x2122; , & " , , ' , â&#x20AC;&#x2122; . $ " " , (; , ; , D ,
61
* , P .). 7 . <
, . ,
,
& " . / , ' , " . 7 ' ? ( ( â&#x20AC;&#x201D; (8%). = , , " " , , . =
" " " & " EN45013. ; , (8% : y & ( , ); y
; y ; y
; y " & " ; y ; y
; y , ; y " & "; y (8%; y - ; y (8%
; y .
26
? , , , , & . 27 ! / ! /. %
.
1-2/2009
! " " ( " (8% , , : y % (8%;
E& % **G) % = (%
62
y % (8%; y % , (8%; y 5 ; y 5 ; y ) & ; y ) (8%; y % ; y 5 (8% & (8%; y ! , (8%. * ; , " (8%, ", â&#x20AC;&#x2122; ", ", " , ' , 28. 8 / > " $ . I" â&#x20AC;&#x2122; " . / &
, . I" 2006 . * . = 5 7 5
) ' , '
â&#x20AC;&#x201D; (* ", / ", = ) " , . % " ( , ; ", ( ", = " D ", % ' , ; ) , ( , , ", , - ) , , & . A : 28
% ( ": 8 ( ", 2005 .
y , ' ; y ; y " , ; y , , ; y ' , ' , ' , " ; y , ' & " ; y , ' , , . $ = " D " â&#x20AC;&#x2122; . $ 2001 . , ' â&#x20AC;&#x2122; , >/;, . $ â&#x20AC;&#x2122; . % > " $ . ! , ' ' , . " , (= D , ( ), " , ' , , % ' , * " / >/;29. A , ' ( , , & , , ' ). 29
% , D , 23 24 2006 . 5 " .
#
; * â&#x20AC;&#x2122; ...
J ) " " . O ' , . D , ' > " $
, , ' " . $ ( " 2,5 " & . $ ; " . % , , , " . $ 50% . = , 60% , ' , . 8 &
. «7 " - , , , " , " , »30. /
/ ? REC (2002) 10 : «!
, "
, ' " . O '
, S , ' , , " ». < , ' " ' & " " & , . D &
" & , 30
/ CEPEJ: % ... . 48.
1-2/2009
63
31.
= %G !& = %%( ; 5 X 7 ? D " , â&#x20AC;&#x2122; . ) , (& ), ( , , ) ( , ) . 5 , ' " , . * ' & . â&#x20AC;&#x2122; . (
: y ; y , â&#x20AC;&#x2122; ; y " ; y & ( , & ); y â&#x20AC;&#x2122; . 8 : y â&#x20AC;&#x2122; ; y ; y ; y ; y . N " , C ( , , ' " " . 7 , 31
? & " (CEPEJ), / (CEPEJ-GT-Med): < / ? (2006) 5, ; , 3 2006 .).
E& % **G) % = (%
64
. ) & , , â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; . * , ' , . A . ). > â&#x20AC;&#x201D; ". ( , ' , . ) â&#x20AC;&#x201D; . % â&#x20AC;&#x2122; & , 32. $ , ' , , . / , ) ; )
. D
) " ; " , ' â&#x20AC;&#x2122; , ' â&#x20AC;&#x2122; & . D 5 7
% ? : " ( ) ". * " . A , , . % , . ) , ; ". $ " . % . ; . *
, , 32
> ). ( " :
.
( ", . ? . ! , . ) , > " $ , ' , " , ' . A , . ; " " , . / ; " . ) = & @ ( , & & ", , " â&#x20AC;&#x2122; 33. ) , & , . D " ; " ? (* , ; , D , ; , / ). 7 ' ", , " ,
, , . ; . % , " , ' . % P ! : ÂŤ= Âť. ! : ÂŤ7 , Âť. While it is true that a variety of models exists in all jurisdictions, the justice model is more frequently found in civil law jurisdictions and the marketplace model in common law jurisdictions. ! 7 < . 8 33
5 >., 2004: $ : ! N â&#x20AC;&#x2122; ; ! ) ; ". ; = / ; , N .
#
; * â&#x20AC;&#x2122; ...
, : 1. > ; 2. ) ( ). $ , , . O ' ,
,
,
. O ' , , , " , . ) : , ,
" ' " . O '
" ( , , ;+>, > " $ ), , ' , . ; S , ' ' , . O '
( " ), , ' , , ' â&#x20AC;&#x2122;
. L , ,
. * , > " $ ,
, ;+>. - , ' " - " ? , . % , ' , " . 5 , ' " , ".
1-2/2009
65
, ' , . 7 " 34. ) ) ( "35. , ' , , . ? , ' : y â&#x20AC;&#x2122; ; y ; y ; y . < , ' , . ) . . . = , >. ! / /. ! , , : ,
. 7 , ' ,
, , , , . ! , ' , & , , '
' " , , . % 34
5 N , ; : Europe Aid 116385 D sv si, 2005. 8 >/; : , & @ ( , & $ , N : ; , 2002 ., # 1/02, ! N - , = D . 35 % *. % ( ". 5 " " N , 2005 .
E& % **G) % = (%
66
, . L & , . /
â&#x20AC;&#x2122; . ) , & " . L , . 5 . ; " ? . 5 , ' , ' , , " . ! , " . A , ' . 7 = # 6 , ' . A , ÂŤ Âť . / , ' " , , . ; ) ", D ", ; " = D " ( ) . â&#x20AC;&#x2122; - , , . @ , ,
. A . 7 ,
. 5 " , . ; - . P " " ,
, . ! ; " , ' & , . ) , , â&#x20AC;&#x2122; , , ' - " ' - , , â&#x20AC;&#x2122; - . 5 , â&#x20AC;&#x2122;
. ) & , ' , " " . O ' ,
.
>B D G=!( $ ' & . O , . = . ? , ' " & " , , ' "
. * , ' , , . > , ' " , , " 36. % , ' , & . ) , ; " 50%. = 8 " , , . ( , ' , ' , ' , , 36
* /. )., ; /., % >. ;. % : â&#x20AC;&#x2122; , Harvard University Press, 2000.
#
; * â&#x20AC;&#x2122; ...
37. D ' , ' ' , . = , ' " . ! , ' >/; . 5 . < ' , " . < , , , . % . 8 " . D , ' ' . = & ;+> " >/; . ; & , ' . 8 & " .
&.4&*(; (*J . &**; A .&%=B =!( 4 4 =$ $%*G'! ) " & , " ": y ) , , . ! " , ' , , . * , ' , ,
. y = " . 7 , ' , " , ' . y ; ,
67
. = ' , . D " " " ", ' . y O ' , . ; & . $ ( " ", 500 , , . $ , ' . y A ". ! & , ' " & ", ", , . < ", , , 8 , . y < , , & . * . ( " " & * " P " (2005).
4 =$ $%*G'! 4 =! . *(=!GF*GL = =4(>B=! &L ) â&#x20AC;&#x2122; " "" . L , " , ' â&#x20AC;&#x2122; & . > " - â&#x20AC;&#x2122;
& , ( , , , " , ) "38. 38
37
( A. % , . 8 â&#x20AC;&#x2122; , Conflicthunting, ( , 29 30 2006 .
1-2/2009
) /. *. / â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x201D; ? N . = " * " " . â&#x20AC;&#x201D; 2005. â&#x20AC;&#x201D; A. 1. â&#x20AC;&#x201D; # 3. â&#x20AC;&#x201D; ( .
G4FD HU00P 4 G.G $**; ; E&=(? 4 * >$**; 4 & 4 !$ 4(> A (% 4 G. < &**; % G *&**; FG *$ G *&**; 'G (>B* -4 & GL E ? â&#x20AC;&#x2122;;E&*B * & , $ ! , ' ! , ) + " &" , " ! . 355 66 .
=
', + , , $ 0
& & ; $* ; $* , + , , 0 G +
& " , & . ) & . < , . % ' 40 . ,
"" 8â&#x20AC;&#x201C;10 . [1; 2]. =
& , & « » . ; [3]. ) $ " & . 5 " & , .
7 , & ,
, . = & " . > â&#x20AC;&#x201D; [4]. % " . ! . = " , , , , . ) & " « & - » « ». "
. ; . ! , , 2â&#x20AC;&#x201C;3 " , , , " â&#x20AC;&#x2122; . $ , "
#
+ @ ...
" , ", " " â&#x20AC;&#x201D; « - », " . $ " , " & [5]. <& , ' . < , & , $ " , [6]. = , , ' . A , N. 2004 . 7 . !
2008 . < , , . $ 2009 N. & . ; & , N. [7]. % <., . D & , « » , " & . ! , ' , â&#x20AC;&#x2122; , ' <. , " " "" [8]. A " , ' , & , . 355 77 $ " , â&#x20AC;&#x201D; - â&#x20AC;&#x2122; . * " â&#x20AC;&#x2122; - & , ' S
. ) - S , ", , ;. =. > ' ", *. 8. ( , =. =. 5 " , <. % . 7 " , =. A. * , <. =. % , >. <. % , 1-2/2009
69
A. 8. %
, !. =. / , >. *. ; ", =. >. A , *. 8. @ . ) â&#x20AC;&#x2122; , , â&#x20AC;&#x2122; - â&#x20AC;&#x2122; . A , , â&#x20AC;&#x201D; , ' . 5 "" - " , , ' [9, . 58]. % , , , ' . )
â&#x20AC;&#x2122; "" , , ' , â&#x20AC;&#x201D; , "" [10, . 1139]. ! . 1 . 355 77 $ " , ' - â&#x20AC;&#x2122; . < â&#x20AC;&#x2122; " & & , ' "" , : 1) ' ( . 2); 2) â&#x20AC;&#x2122; ( . 3); 3) "
( . 3 . 355 77 $ " ). ) , , . < , " ' , ' , & ( . 1 . 49 7%7 $ " ). > ' , . 2 . 3 . 355 77 $ " , , , . 1 . 355 77 $ " , , , , , ,
, [11, . 536â&#x20AC;&#x201C;538]. = , , ' "
70
. < , ' . ) , , ' " " [12, . 81], , . 7 , , ' , " "" , , [13, . 113; 14, . 52; 15, . 74â&#x20AC;&#x201C;75]. < , , . 1 . 355 77, , & , - â&#x20AC;&#x2122; , "" [16, . 817], & " " , , . 2 . 3, â&#x20AC;&#x201D; & , , ", ' & . ; , ' " " - " â&#x20AC;&#x201D; & . ) , . A , , , - â&#x20AC;&#x2122; & " , - â&#x20AC;&#x2122; , " [9, . 62â&#x20AC;&#x201C;64]. $ , ' , ' & , [14, . 20â&#x20AC;&#x201C;22]. ! , â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; , , " , . 198-2 77 $ " ( . 355 77 $ " ) [17, . 115]. A , , , â&#x20AC;&#x2122; , . % , , " . ) , â&#x20AC;&#x201D;
% =>(%I$**;
=.A. * , â&#x20AC;&#x201D; , ' ' , [18, . 398]. 8 , '
,
" [13, . 169]. = . 28 7%7 $ " , , " " , "" [19, . 285]. < " , ,
" " , [20, . 290; 17, . 262]. A . $ , ' [20, . 290â&#x20AC;&#x201C;291]. 5 , ' . , & & " , "" [21, . 14]. ) " ,
, . = & " , , ' . % , ' : 1) ; 2)
â&#x20AC;&#x201D; , ' , " ; 3) , [22, . 42â&#x20AC;&#x201C;43]. $
#
+ @ ...
, , . 46 77 $ " . 5 , , "
"
, " , ' . 5 " , ' " , - â&#x20AC;&#x2122; , ,
' & . 1 . 355 77 $ " , ' ( ) . = , ' *. 8. @ , . 1 . 355 77 $ " . ) , ' &
" , , , , . 1 . 355 77 $ " , , [11, . 537]. 5 . % - , « » , ' , , , . ? , ' & « » & , . % - , , , . 8 , ' "
"
, " & . 5 77 $ " , , 5 , , & â&#x20AC;&#x2122; . 8 7%7 $ " [23]. = , " , . 1 . 355 77 $ " , ' ( ) . = , ' , " 1-2/2009
71
, ' ; , , â&#x20AC;&#x201D; " , â&#x20AC;&#x201D; & " . $ & , ' , "
, [24, . 12â&#x20AC;&#x201C;13]. ) , . = , , ' , " "
, . 4 . 74 77 $ " , , ' , ' " . $ " « » . * , , ' . % " « » , : " . % , , â&#x20AC;&#x201D; [25, . 344]. * , ' " . O ' , â&#x20AC;&#x2122; , "" , , , [22, . 43]. . $ , , . 1 . 355 77, . 2 " , , - â&#x20AC;&#x2122; ,
, ' â&#x20AC;&#x2122; , ' . O ' , ' , ( ) ": , , , , â&#x20AC;&#x201D;
% =>(%I$**;
72
â&#x20AC;&#x2122; [26, . 472]. D , - [22, . 46], & , " , â&#x20AC;&#x2122; , & . 2 . 3 . 355 77 $ " , ,
, â&#x20AC;&#x2122; , ,
( . 75 77 $ " ). D , ( . 2 . 3 . 355 77 $ " ), , , , ' & , , =. =. 5 , , - , , , , - , "" [27, . 119]. $ , " , & [28, . 575]. < , ' : 1) & -
; 2) " ; 3) " â&#x20AC;&#x2122; - , . 355 77 $ " ; 4) , ' ( . 1), & " " , & ( . 2) & ( . 3) â&#x20AC;&#x201D; , & ; 5) - , , , .
>(!$ &! &: 1. 7 Â&#x201C; // http://www.ipoteka.net. ua/2009/05/22/kollektoryi-zhdut-rostaproblemnoy-zadolzhennosti. 2. < â&#x20AC;&#x201D; ÂŤ Â&#x201C; Âť Â&#x201C;! // http://intercredit.com.ua/5/news1441. 3. D <. O ' / % . â&#x20AC;&#x201D; # 10, 10â&#x20AC;&#x201C;16
2009 . 4. 7 : ? // http://www.prostobank.ua/ potrebitelskie_kredity/stati/kollektorskie_ kompanii_banki_rasprodayut_dolgi. 5. D ;. O., * =. =. 7 Â&#x201C; . (5 ) // http://delkredere.com. ua/lit_col. 6. * â&#x20AC;&#x2122; // http://ua.proua.com/news/2009/02/27/173457. html. 7. 7 ' // http:// www.debt.at.ua/news/2009-03-11-29. 8. $ Â&#x201C; Â&#x2022; ? Â&#x2013; ' // http://h.ua/story/168864. 9. ; >. *. % - â&#x20AC;&#x2122; : * & . â&#x20AC;&#x201D; 7.: 7)A, 2007. â&#x20AC;&#x201D; 176 . 10. ) - 7 $ " (2- ., . .) / 5 . . %. %. > , =. (. ( , ?. =. C . â&#x20AC;&#x201D; 7.: ! , 2008. â&#x20AC;&#x201D; 1428 . 11. @ *. 8. 7 $ " " ? : , ": * & . â&#x20AC;&#x201D; 7.: 6 , 2006. â&#x20AC;&#x201D; 1048 . 12. % >. >. $ $ Â&#x201C;. < ' . â&#x20AC;&#x201D; @.: ÂŤ@ 6 Âť, 2005. â&#x20AC;&#x201D; 664 . 13. > ' ;. =. $ - / ;. =. > ' ; . . ). >. N . â&#x20AC;&#x201D; *.: = 7 , 2006. â&#x20AC;&#x201D; 248 . 14. ( *. 8., 7 <. %. % $ " . â&#x20AC;&#x201D; 7.: 6 8 , 1998. â&#x20AC;&#x201D; 192 . 15. %
A. 8. % : . â&#x20AC;&#x201D; 7.: " , 2007. â&#x20AC;&#x201D; 240 . 16. ) - 7 $ " . 3- ., #
+ @ ...
. . / 5 . *. 8. * , *. 8. @ . â&#x20AC;&#x201D; 7.: > , 2003. â&#x20AC;&#x201D; 1056 . 17. A =. >. = : Â&#x201C; Â&#x201C;. â&#x20AC;&#x201D; < : 6 , 2000. â&#x20AC;&#x201D; 335 . 18. * =. A. % $ " : * & . â&#x20AC;&#x201D; 7.: 6 8 , 2005. â&#x20AC;&#x201D; 512 . 19. % %=;$ # 4 31.03.95 . â&#x20AC;&#x153;% " ( ") / 5 % % = ; $ " (1972â&#x20AC;&#x201C;2007). â&#x20AC;&#x201D; @.: = C<-% = ). *., 2007. â&#x20AC;&#x201D; ;. 278â&#x20AC;&#x201C;286. 20./ !. =. 7 . â&#x20AC;&#x201D; ; .: % , 2002. â&#x20AC;&#x201D; 311 . 21. 7 =. ) ... //% # 11 (84), 2008. ;. 14. 22. * =. A., = 8. >. = : $ " // D * " $ " . â&#x20AC;&#x201D; 2004. â&#x20AC;&#x201D; # 8(34). â&#x20AC;&#x201D; ;. 34â&#x20AC;&#x201C;63. 23. O' >. %
" â&#x20AC;&#x2122; // = " " $ " . â&#x20AC;&#x201D; 2008. â&#x20AC;&#x201D; # 1(9). â&#x20AC;&#x201D; ;. 64â&#x20AC;&#x201C;70. 24.% <. =. 7 - , , (
1-2/2009
73
$ " C/)): > &. . . . : 12.00.08 / 8 - . =. *. 7 . â&#x20AC;&#x201D; 7., 2003. â&#x20AC;&#x201D; 18 . 25. 7 $ " : 5 : % . . '. / *. 8. D , 6. =. D , =. 8. D .; 5 . & *. 8. D , =. =. ; , =. O. A . â&#x20AC;&#x201D; 7 " -@ : 6 8 -% , 2002. â&#x20AC;&#x201D; 416 . 26.$ . < ' : $ / < . . Â&#x2013;. O. 7 , 5. >. ) . â&#x20AC;&#x201D; 3- ., . . â&#x20AC;&#x201D; *.: Â&#x2013; )</*> (Â&#x2013; )</*>Â&#x2013;)C/>-*), 2001. â&#x20AC;&#x201D; 576 . 27. 5 =. =. % " ' $ " / * = " " - " & " «; " " $ " ». â&#x20AC;&#x201D; 7 " , 11â&#x20AC;&#x201C;12 2005 . â&#x20AC;&#x201D; ;. 118â&#x20AC;&#x201C;122. 28.* =. =. % Â&#x201C; . â&#x20AC;&#x201D; ;% .: Â&#x2013; «6 % », 2004. â&#x20AC;&#x201D; 694 . 29.7 N., * /., C *. = : Â&#x201C; / // / . â&#x20AC;&#x201D; 2000. â&#x20AC;&#x201D; # 11. â&#x20AC;&#x201D; ;. 42â&#x20AC;&#x201C;44.
% =>(%I$**;
4 '$% G (%* * A 4 & = %%; ; J .& $&>(E&'(H (%* * H (%4 (%&>B* =!(
(
7 I L& ,
G +
"" & & " " , " . ) $ " ,
& , . / , '
S
, " . 7 , , ' ,
, - ( " â&#x20AC;&#x201D; ), ' , , " . < ,
- ,
, ' . $ S " . 8 ) 7 " «7 & » , ' &
& "
& â&#x20AC;&#x201D; , , â&#x20AC;&#x201D; "
" . A , , , â&#x20AC;&#x201D; , , . 8 , ' - & , « » , '
,
, , , , ' , , â&#x20AC;&#x201D; % , . 5 ' , " "" â&#x20AC;&#x2122; "" " , , , . $ , ' â&#x20AC;&#x201D; , , & , â&#x20AC;&#x2122; & . < & , '
, â&#x20AC;&#x2122; , & â&#x20AC;&#x2122; "" ". " ,
#
! D ! * * "
. % " , " , " ". O ( 5 : «< , â&#x20AC;&#x201D; , ». = " " â&#x20AC;&#x201D; , , " , , - , " " . < , â&#x20AC;&#x201D; - ' , ' â&#x20AC;&#x2122; " â&#x20AC;&#x201D; , " â&#x20AC;&#x2122; , & , â&#x20AC;&#x2122; " â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; ( ) , " & , . < " â&#x20AC;&#x201D; ", " , â&#x20AC;&#x201D; ' & "" ". = â&#x20AC;&#x201D; , , , & "/ . A " â&#x20AC;&#x201D; ;+>, 7 , ) 5 ", > ", " 5 " ? . $ ; ? , ;)!, " , " - , ' , . > , ,
& . % : , , & "/ , ' & " " , â&#x20AC;&#x201D; & " " " ", - " ". A : - , " "
& & 1-2/2009
75
' "; - , " , " & ; - , " " , " " ; â&#x20AC;&#x201D; " " ' & " " . $ " " , " . % , , ,
, " " , " "
" . ! ", , ,
â&#x20AC;&#x2122; , ' " . ; & , '
, â&#x20AC;&#x2122; " , " & ; - . A , " , ' & , , , . 5 " , , "
" . A , â&#x20AC;&#x2122; " ,
, " ' . 5 , " , S
/ " # R(99)19, 7 / ? 15 1999 ., ' â&#x20AC;&#x201D; / ? ( $ " ) " .
76
24 2002 . M ; / <<) «% », " . % / " 7 * / ? «% » (R # (2002) 10) «% » (R # (98) 1), «5 » 7 " ? ; , A 6);8A/>N «% ' "" » (2002) ' . P $ " & ' . A , $ % $ " # 311/2008 08.04.2008 . 7 & " " $ " . 5 &
% =>(%I$**;
" " , , " , & & . / , ' $ " " $ " ' ". % " $ " ; , ' '
, , ' . D , , " & "" " , ' , " " . % " - .
#
.$%(&-(.(%I %(!$) *J>( !( E E& * . &H*=B GL % &*GL E.(
&
" & " , ' , , & . < - ( - ), . % & ( "- , ' , ) - - . < , 2009 . , ' & , « ». ! , ' . ! , : y " 2009 ( ' 5*8 , 2008 2007 ); y " : , , , . % « », , . < , , , & - . =
& " 5*8. A 1-2/2009
, « », ' , , ' , . = " & " . 8 & ", [http://uk.wikipedia.org/ wiki/$ " _ _ _ "_ & "], . ! 5*8 . = , 5*8 : y ( 5*8); y
( , " , , " ; & ); y " " 8 2009 ; = , ' " 5*8, ' , . < , : «M », «> & », «7 », «! », « ! » , « !
», «C Â&#x201C; »; : «* » ( . = ), «= » (= ), «5 » () = , B ), « Â&#x2013; 5 » (5 ), «( » (8 -C
% =>(%I$**;
% =>(%I$**;
78
), «= » ( . 7 " ), «=
» (7 ), «= » (N ), «) = » (* " ), «/ » (/ ), «) » (@ ), «; » ( . P ), «; ' » (P , " ), «! » (P ), «7 » (7 ), «20 » (= ), «) » (5 ). % 5*8 , ' . 5 ' , " ; . 5 5*8 , ' " " ( «! » «! », , , , «M », «> & », ' ). A , ' " " % " ; " $ " . & , , = ; $ " , ' , , , . A " ( " ). $ « », ' . @ , ' « » ( «Â&#x2013; 5 »), « ' » (7 " , «= »), « Â&#x201C; %A$ & Â&#x201C; » («) ») ' . A &
. O , , « », « ». A " . % " « " » ( ", 2008 ). 5 ,
5*8 : «! » ( " , 1 2009 ), «! » ( " , 1 2008 ),«7 » (7 ; 1 2008 ), «* » ( . = ; 1 2008 ), «20 » (= , 1 2009 ), «5 » () -= , B ; 2 " 2009 ), «= » (N ; 2 " 2008 2009 ), «! » (P ; 1
2009 ). > , , â&#x20AC;&#x2122;
. ) : K $ 1 , X â&#x20AC;&#x2122; X @ *
-
«4
»; «F+ , »
4
«' »; «' , ,
»
3
«3 »
1
«C » â&#x20AC;&#x201D; $ «/ »
1
«3 »
1
) , , ' « ». > , ' " , . A ; ' " , , & , ' & . = , ' « », ' , , & " . , ' «( », «> ». = , , ' « » , , , , ' #
- D * " $ $ # G
, . % , & ". A " . 5 ( «7 »); , " ( «5 »). ) , , 5*8, " . D , ' , & " ' , & . 8
: , & , " ( «* »); («= »); , , ( " «! »); " " $*=; P , , ( «! »); ", D< «$ " % » ( " «! »), , ( «20 »). 5 " & " , ' & , , ' & " , & . % , ' (2008 2009 ) «;
/» «7 " "
/». < «; » «7 » ' 2 2007 $ " . A « » & " . @ , ' & " . ) 1-2/2009
79
, . = & , ' â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; " ; . A & ". * & " " : (1) & , ' " , & ; (2) â&#x20AC;&#x2122; , & â&#x20AC;&#x201D; , & ; (3) , ' " ( ). < , ' & " , - , . 5 , & ( , ) â&#x20AC;&#x2122; . ) , «
», « », « ! !
», « , ' / ! », ' . $ , ' ", , . ! : « ! », «
! », «%
! », « », « », « », «
», « & », « ! ! », «'
», «%
% ». ! â&#x20AC;&#x2122;
« % », « â&#x20AC;&#x2122; », « », « % %â&#x20AC;&#x2122; » ' . < , , ' & " & ,
, . N « , », ' « , ' & », : 7 " <<) «% », , , - & , . A « », ' , « ». % ,
80
« » « » « & ». L , " . % , . 5 , &
. ) : «# ' % ! % % % , &
!
% ,
/ « /
» %â&#x20AC;&#x2122; / / % , &
! , !
.» ( «7 ») «9 ! !
â&#x20AC;&#x201D; ' . : % ! %
' , & % .» ( «5 ») «#
! â&#x20AC;&#x201D; % / % . ; â&#x20AC;&#x2122; , / % % .» ( «= ») «# / !
% ! . # - ' ,
/
% / ,
! , & % ! %â&#x20AC;&#x2122; %â&#x20AC;&#x2122;
! . / / % % % / / .» ( «* ») «
% , ! , ' % % % % % , % % . 5 , %
, &
.» ( «! ») O , 5*8 &
, ' " . $ $ " . < , ,
% =>(%I$**;
, ' . A & . ! : «7 ! ' / ! /
/ / . * : , & % % ' , , '
â&#x20AC;&#x201D; !
' .» ( «! ») «â&#x20AC;¦ %
!
, :
' =*: % , , , , % & .» ( «* ») < , , ' 5*8 " , ' & , '
â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; . A , ' « » , , & . «> (
/. â&#x20AC;&#x201D; 6 .) % , / !
% â&#x20AC;&#x2122; / , & 1 .» ( «* ») «+ % , % ' ! ! , & %
! ' , / % .» ( «! ») «<â&#x20AC;¦> 6 % % ' % % , % , / % . 9 ' ! ' / ' / % /
! !
. * , ! %
& .» ( ) « % % % , % 5 4 ,
/ , ! , #
- D * " $ $ # G
/ / , /
/ ! . <…>
, ! % , , % « , %».» ( ) < , , 5*8 . = , ' $ " " ". 5 , 2007 «) ' " 7 " <<) », . < , 2008 " " * ". < , . ) , ' . > ’ & - , . $ . < «* » «! ». ; , , ' — . < : «$ ! % , ! % , % % % % . : , % %
, , ... ... . # ’ “ !”, ' .., ' % % . ! : . 6 - % ' , % ' . ( % “ ” %, %
. 6 % % % ' .» ( «* ») ! , ' , . < , "" , ' - . 5 1-2/2009
81
" & " " , ' . ! «6 —
», «! ». ) , ' ' & " , & , , , . «# ! !
! , %
/ ' . <…> ! !
%
. #
/ % %
% % . 7 / % , . = ' : % , ! , & % % , , « » . 7 & , !
! % , % ' % % % . B , '
/ . = % % / % / 5 . . 5 , / ! ’
. 6 , % % , ' , ! ' / % % . 9 %
/ . % , & / ! . % , & / , / , % , . ( % % ' % %
/ %
% % % .» < , ' - " . A , ' , , , . % . % , . > & , '
% =>(%I$**;
82
â&#x20AC;&#x201D; , ' . % " " : «$ % â&#x20AC;&#x201D;
( , &
! ), , % , / . # %â&#x20AC;&#x2122; '
%
% / .» ( «! ») = , ' ( «* », «! », «! ») , ' ".
3 «1 »
« + »
3 «
»
«/ + â&#x20AC;&#x201D; ! ! »
3 « »
«# + »
> ", , '
. 5 , «! » , , . = , '
& ", ",
. ) & , «! ». % , ' ' " & " .
G=* G = , , 5*8. = & ' " 5*8. 5*8
, , 8â&#x20AC;&#x201C;9 . , ' - $ " . = , ' « » ' . A & " & . = " , - , , . C « , ' & », « », " 5*8 « » « ». L â&#x20AC;&#x201D;
, ' , , « », ' 2007 « ». < , & . ) , " " ",
. #
- D * " $ $ # G
$ ' & , & . < , 5*8 ' " , , ' , ' « »: « & », « »; « » « », « »; « », « ». /
& , , , . O , &
.
4 &*&>(E &*( =!&!!( 1. D N. ! : ? // 7 . â&#x20AC;&#x201D; 2008. â&#x20AC;&#x201D; [ . 2009, 11 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : <http://www.kirovograd.net/society/2008/2/25/ ditjacha_zlochinnist_hto_vinen_i_komu.htm >. 2. = >. ) // 5 . â&#x20AC;&#x201D; 2009. [ . 2009, 10 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : < http://www.zvyagel.com. ua/?p=1432>. 3. = >. @ « » ? // 5 . â&#x20AC;&#x201D; 2009. [ . 2009, 10 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : < http://www. zvyagel.com.ua/?p=1600>.
1-2/2009
83
4. B 8. ! // * . â&#x20AC;&#x201D; 2008. â&#x20AC;&#x201D; #46. â&#x20AC;&#x201D; [ . 2009, 11 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : < http://www.misto. vn.ua/ua/archive/2008-12-05/main/47>. 5. * =. > , // = . â&#x20AC;&#x201D; 2009. â&#x20AC;&#x201D; #19. â&#x20AC;&#x201D; [ . 2009, 11 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : <http://www.wz.lviv.ua/ old/pages.php?ac=arch&atid=71444 >. 6. % ). ! . M " . // 20 . â&#x20AC;&#x201D; 2009. â&#x20AC;&#x201D; . 11. 7. A ' <. 6 â&#x20AC;&#x201D; . // ! . â&#x20AC;&#x201D; 2009. â&#x20AC;&#x201D; #20. â&#x20AC;&#x201D; [ . 2009, 10 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : <http:// www.dt.ua/3000/3855/64671/ >. 8. C 8. = . //! . â&#x20AC;&#x201D; 2008. â&#x20AC;&#x201D; #137. â&#x20AC;&#x201D; [ . 2009, 10 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : <http://www.day. kiev.ua/205521/>. 9. P <. 5 . // = . â&#x20AC;&#x201D; 2008. â&#x20AC;&#x201D; #216. â&#x20AC;&#x201D; [ . 2009, 11 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : < http://www.wz.lviv.ua/ old/pages.php?ac=arch&atid=69630>. 10. 6 <. ) ... > . // ! . â&#x20AC;&#x201D; 2009. â&#x20AC;&#x201D; #11. â&#x20AC;&#x201D; [ . 2009, 10 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : <www. doba.cv.ua/index.php?id1=2&k=643&all=21>.
% =>(%I$**;
4 GFG*G !& *&=>(% G ; G & ? >(*A
=
& >B, " $ . #. D. 0 «' & -1 »
, '
[1, 2, 3]
' ' , ' [3, 2]. D , ' , > , " ( ) ", > ", 8 ", ) , % ", > ", O ", D ", 7 ) [4, 2, 5], [4, 2] . A , , 86% ; + 12â&#x20AC;&#x201C;15 , ' '
. % , 60â&#x20AC;&#x201C;70- @@ ., â&#x20AC;&#x2122;
' " " , ,
, ' , ' . D " , ' . A , 60% ,
6â&#x20AC;&#x201C;9 , 24 , 35â&#x20AC;&#x201C;40% â&#x20AC;&#x201D; , 25- [4]. 23% , , 71% , '
[6], , ' ' " , , " . ) '
â&#x20AC;&#x201D; , , " [4]. N 16% 6% â&#x20AC;&#x2122; , ' [5]. <
, ' . ! , , & , , , , , . $ â&#x20AC;&#x2122; > , ? " " . ! $ " , , ,
, " . = , ' $ " « » , , - ,
, " . A , ' 2005 , , 13,1 , #
- +
2006 , , 22,8 . 5 , * ", 45% 5 , 7 " " , . ;
48% ; & â&#x20AC;&#x201D; 27%; â&#x20AC;&#x201D; 14%; â&#x20AC;&#x201D; 12%; " â&#x20AC;&#x201D; 8% [7]. D & , ' ,
, , & " , , , . $ " , , . ' . 7 & , ' . = & , ' , , ' . A
.
E%(> 1. 4 *;!!; ? >(*A !& ) A G%G ) F&=*G G 1.1. 4 + D ( to bully â&#x20AC;&#x201D; , ' , ) â&#x20AC;&#x201D; , , " , . $ ", " , : 1) , â&#x20AC;&#x2122; , & ' , " , , ", " " ' ; 2) , 1-2/2009
85
& , ; 3) " ", , ' ' [6, 8]. 8 , ' â&#x20AC;&#x201D; & ' , « », [9]. A ' . ; - " , , â&#x20AC;&#x201D; , , . , ". 7 " , , " . % « » " , , . 5 , ", & , & , , , [6]. A , 88% [4]: , , , ' , 10 20%
, ' . % & ' , " . 7 " " , , «
». * ' : y P , , â&#x20AC;&#x201D; " , , , , ; , " [4]; y 7 , 30% , ' , 10% â&#x20AC;&#x201D; , ' [4, 5]; y 7 - & , â&#x20AC;&#x201D; , , , [10, 11];
86
y ! , , ( , & ), ( ) [11, 12]; y % '
« - - », [4]; y 5 ' ( ' â&#x20AC;&#x201D; , & ), â&#x20AC;&#x201D; , ( 15 , â&#x20AC;&#x201D; 14) [11,10]; y $ , , (13% 16%) [11]; y + , , , [4] (
â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122;" [11]). = ' " . ! [1] , ' & " , & , ' " . ! & , , . = â&#x20AC;&#x2122; , & ( ) ' , . 70% '
: , ,
, ", , , , , . )
, ,
« â&#x20AC;&#x2122; » [6]. C , ( , , , , , ' , , , ) [6]. ) ( ) ' â&#x20AC;&#x201D;
% =>(%I$**;
, ", , . B , ' , " . . * ", , â&#x20AC;&#x201D; , "" . 7 " " ", , , [6, 12]. % ' , , " « » . , , ' [6]. A ' « » [9]. A ,
, , , " 48% , '
( . hazing â&#x20AC;&#x201D;
), 29% â&#x20AC;&#x201D; " [6]. ) ' S . O , 85% 76% [6]. = ( ), " " ' & : ( , , ' "
), & ( , , " , ) (
, , , , « » ). % , â&#x20AC;&#x2122; , " " , , " " . ; , ' , ' â&#x20AC;&#x201D; , â&#x20AC;&#x201D; , ,
, [6]. A , 25% #
- +
, ' [4]. 8 " â&#x20AC;&#x201D; - . ! , , , , , & & " & ; " ,
" . $ â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x201D; , , , , &
[10]. ! , ' 10â&#x20AC;&#x201C;17 ' 8 , " [5]. A , ' ' . 8 , ' & . ! , , , & . 1.2. 5 X
$ , . L , , â&#x20AC;&#x201D; , , , , . < , , , " " ". @ , [6,9]. 1) % : ,
, . < , , , . 7 , '
"" ,
. 1-2/2009
87
2) 8 : , , , , , ' â&#x20AC;&#x201D; . , ' ,
, " , , ' . = " . 3) ) « » , « », , " ' . = " , , . = , ' " ' , , . 4) A « » , , , . = " , ' " " & . ! "
, "
. 5) 8 : - , , , " , , , , . ; , , . $ , â&#x20AC;&#x2122; [6]. 1) % â&#x20AC;&#x201D; , , , , « - ». = , ' . 2) ! â&#x20AC;&#x201D; « »,
â&#x20AC;&#x2122; , , . = , â&#x20AC;&#x2122; , '
,
88
" . /
, . $ ' ' [6]. 5 , ' ,
" , , . A , ' « », , " " , , " . A &
, ' . L & . B , , & . < [4] : 1) , & , ' , , , , , ' ; 2) , ' , , ' ; 3) , , "; 4) & , , ' , (51% , , 11% , â&#x20AC;&#x2122; , , ' ' ). = " . % - , , ' , ' , , , « », "" & , . = , '
. % - , « » : , , , , , , , " [11, 10]. < " " ' , ' « ». !
% =>(%I$**;
[4] ,
' , " 6â&#x20AC;&#x201C;10% . =
â&#x20AC;&#x2122; , ' . @ , , ", ' . ! [10]
- . ; , , " " , & . > ' , , " . 5 [6] ( ): 1) , : ( , ) â&#x20AC;&#x201D; , ( ' , " ) â&#x20AC;&#x201D; , ( , " ); 2) («
») " , , ; 3) , , ' , ; 4) ' . ! [6] , ' , 85% , , , ' 48% 13% . 8 ,
: , ' , " , « » ' , ' . < , , , #
- +
. % & , , " . / , " " " ' .
E%(> 2. 4 GFG*G !& *&=>(% G ? >(*A %>; ) A F&=*G ( 2.1. 4 5 " X 7 ' & : , â&#x20AC;&#x2122;", , . < , , & ' [1]. 8 , . ) [13] : , ' ; ;
; , , " ; ,
" " . P '
, , , " . 8 , ' , " " [14]. < , ' , " , ' , . $ & , ' : , , , " , [14]. ) , & ( , ) [15]. ; , ' , 1-2/2009
89
. ! , , , ' , , [9]. % ,
& , , , , , [9, 16, 17]. < , , , & , , , , ' « " " » [9]. A â&#x20AC;&#x201D; " " " , ' " " â&#x20AC;&#x201D; " & , , [9]. < " & â&#x20AC;&#x201D; , '
& , , , , . A 2â&#x20AC;&#x201C;3 , , 4% 9â&#x20AC;&#x201C;17 ( 6 ). ) â&#x20AC;&#x201D; , ' , , , , & , â&#x20AC;&#x2122;" [16]. ) & " , . 5 , $ " 50 150 [17]. % ,
, ' « » . ; & , ( ), , , ' , ' [15]. ! & , ' , â&#x20AC;&#x2122;", , ""
90
, " ' , â&#x20AC;&#x2122; [14]. > , ' , , , , , & . I " . ! â&#x20AC;&#x2122;
& . > , ' & [4, 18]. > , ' & " (& â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122;") [19]. ! â&#x20AC;&#x2122; : , , ' . 7 , â&#x20AC;&#x2122; , , ,
, , & ' . A & , " . A , ' ,
[9]. ; $ " : 21% â&#x20AC;&#x201D; , 56,2% â&#x20AC;&#x2122; [17]. % â&#x20AC;&#x2122; [20]. 8 , : & ,
, '
â&#x20AC;&#x2122; & , , . 5 " [21]. ! , ' ",
% =>(%I$**;
, â&#x20AC;&#x2122; . A , " . , '
, ( , ), ", [1]. A , , , & [20]. < , ' , " . A « » , ' , , , , " " . C '
" " " " , & , , & ( ),
( , & , ), , " " , - & â&#x20AC;&#x2122;", ' [22]. A , [21]. 57% ,
! " - " $ " , , , ' - « » , [17]. A , & , & " . ! [9, 22] , ' . A , & & ' , & . D , , & #
- +
. ! '
. ) [9] â&#x20AC;&#x2122; , , . 7 , , " . 5 , , 8000 100 000 . 7 , , '
' , 91% , ' â&#x20AC;&#x2122;
, [7]. = '
. ;
", " . O , , " ", ' . D " ' " " " « â&#x20AC;&#x2122; » . P , , â&#x20AC;&#x201D; . , , . A & , & , â&#x20AC;&#x2122;" , & , , " , " . * " , & . 7 (5 ; ) , ' &
. A , , . = & , , , ' , . I 1-2/2009
91
, ' . 2.2. * B , . P & , , . B , , " ", " , [4], ' , ' . > , , ( , , ). , ' , , , - , , , [21,11]. $ - , ' , . ; â&#x20AC;&#x201D; , ,
( , " , â&#x20AC;&#x2122; , , , ), , ' , " (4% 1% ), (15% 4%). < , , , , , " , , « » [11, 23]. > [4] , ' 5â&#x20AC;&#x201C;10%
; , ' , â&#x20AC;&#x2122; , , ", " & ", . D , ' , ,
. = . B ' " . ! [11]
92
, ' ÂŤ Âť " , , . = , ' . 7 , " [17, 4]. L , . ;
, , & , , ", . A , â&#x20AC;&#x201D; ,
& . 7 , & ' , ' & . ! , , ' 71% [14]. ; , ' " , [6]. D & , " , â&#x20AC;&#x2122; . $ '
, , , " " " [23]. ! : 500 , , " , , , (79% , 29% , , 2% â&#x20AC;&#x201D; ; 75% ). 8 : 37 , ;+> 1974 2000 , , , [24]. ) , ' [21] ' , ' 25 " â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x201D; , â&#x20AC;&#x201D; . ! ' , ' . D ( .
% =>(%I$**;
bullycide) â&#x20AC;&#x201D; ,
' . ! [6] , ' ' , , . ) 80- ) " ,
' . " " " [5]. < , , , , ' , . ) , & . ) â&#x20AC;&#x2122; ' , , ' " & ' .
=4G= G G=!&* H >(!$ &! G 1. Espelage Dorothy Lynn, Swearer Susan M. Bullying in American Schools: A Social-ecological Perspective on Prevention and Intervention. â&#x20AC;&#x201D; Lawrence Erlbaum Associates, 2004. â&#x20AC;&#x201D; p. 385. 2. Conn Kathleen. Bullying and Harassment: A Legal Guide for Educators. â&#x20AC;&#x201D; Association for Supervision and Curriculum Development, 2004. â&#x20AC;&#x201D; P. 218. 3. Juvonen Jaana, Graham Sandra. Peer Harassment in School: The Plight of the Vulnerable and Victimized. â&#x20AC;&#x201D; Guilford Press, 2001. â&#x20AC;&#x201D; P. 440 4. Sampson Rana. Bullying in schools. Problemoriented guides for police, Problem-oriented guide series, guide 12. â&#x20AC;&#x201D; U.S. Department of Justice, Office of Community Oriented Policing Services, 2008. â&#x20AC;&#x201D; P. 49. 5. School-based Anti-Violence Program, 1996 / Centre for Children and Families in the Justice System. â&#x20AC;&#x201D; Available from http://www.lfcc. on.ca/bully.htm. 6. Coloroso Barbara. The bully, the bullied, and the bystander: from pre-school to high school: how parents and teachers can help break the cycle of violence. â&#x20AC;&#x201D; Canada, 2002. â&#x20AC;&#x201D; P. 218. 7. D > . ) // ÂŤ$ " Âť, 24.04.2007. â&#x20AC;&#x201D; ! http://www.umoloda.kiev.ua/ number/904/171/32933/. #
- +
8. Olweus Dan. Bullying at School: What We Know and What We Can Do. â&#x20AC;&#x201D; Blackwell Publishing, 1993. â&#x20AC;&#x201D; P. 140. 9. Halstead David. The bully around the corner: changing brains â&#x20AC;&#x201D; changing behaviours. â&#x20AC;&#x201D; Brain Power Learning Group, Canada, 2006. â&#x20AC;&#x201D; P. 151. 10. Bolton Jose, Stan Graeve. No room for bullies: from the classroom to cyberspace. â&#x20AC;&#x201D; 1 st ed. â&#x20AC;&#x201D; Boys Town, NE: Boys Town Press, 2005. â&#x20AC;&#x201D; P. 217 11. DeVoe J. F., Kaffenberger S. Student Reports of Bullying: Results From the 2001 School Crime Supplement to the National Crime Victimization Survey (NCES 2005â&#x20AC;&#x201C;310) â&#x20AC;&#x201D; U.S. Department of Education, National Center for Education Statistics. Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 2005. â&#x20AC;&#x201D; P. 31. 12. Besag Valerie E. Understanding Girlsâ&#x20AC;&#x2122; Friendships, Fights and Feuds: A Practical Approach to Girlsâ&#x20AC;&#x2122; Bullying. â&#x20AC;&#x201D; Open University Press, 2006. â&#x20AC;&#x201D; 237 pgs. 13. ; & . D . â&#x20AC;&#x201D; ! http://www.education-support.org.uk/russian/ parents/education-welfare-service/bullying/ 14. Garrett Anne G. Bullying in American schools: causes, preventions, interventions. â&#x20AC;&#x201D; McFarland, 2003. â&#x20AC;&#x201D; P. 172. 15. 5 ). <., * ). C. %
. / . â&#x20AC;&#x201D; ;% .: / , 2003 â&#x20AC;&#x201D; 248 . 16. Emotional and behavioural disorders of children and adolescents/ World mental health day. A Global World Mental Health Education Program of The world Federation for Mental Health, 2003.
1-2/2009
93
17. ! â&#x20AC;&#x201D; , ÂŤ; Âť 28.10.2008. â&#x20AC;&#x201D; ! http:// www.uwtoday.com.ua/socium.php?pos_id=93. 18. % =. Â&#x2013;., % Â&#x201C; =. ;., B ;. =. > . * & â&#x20AC;&#x201D; ! : > -% , 1998. â&#x20AC;&#x201D; 80 . 19. Loeber R, Stouthamer-Loeber M. Family Factors as Correlates and Predictors of Juvenile Conduct Problems and Delinquency, 1986 / National Criminal Justice Reference Service, Abstracts. â&#x20AC;&#x201D; Available from http://www.ncjrs.gov/App/ Publications/abstract.aspx?ID=105152. 20.7 Â&#x2013;.;. P ? ÂŤ; Âť, 2006, # 11. . 15â&#x20AC;&#x201C;18. â&#x20AC;&#x201D; ! http://www.neuro. net.ru/sexology/info178.html. 21. Eisenberg Marla E., Aalsma Matthew C. Bullying and peer victimization: Position paper of the society for the adolescent medicine// Journal of Adolescent Health 36 (2005). â&#x20AC;&#x201D; P. 88â&#x20AC;&#x201C;91. 22. Facts for family / American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. â&#x20AC;&#x201D; Available from â&#x20AC;&#x201D; http://www.aacap.org/cs/root/facts_ for_families/bullying http://www.aacap.org/cs/ root/facts_for_families/understanding_violent_ behavior_in_children_and_adolescents http:// www.aacap.org/cs/root/facts_for_families/ children_and_tv_violence. 23. Indicators of School Crime and Safety/U.S. Departments of Education and Justice/ Kaufman, P. and others. NCES 1999â&#x20AC;&#x201C;057/NCJ178906 Washington, D. C.: 1999. â&#x20AC;&#x201D; P. 156. 24.Baker Linda, Cunningham Allison, Male Cindy. Peer-to-peer aggression in residential settings: increasing understanding to enhance intervention. - Centre for Children and Families in the Justice System, 2002. â&#x20AC;&#x201D; P. 17.
/#U0CFS0C /4KQ%DP 4(%A ! & &% ( G.(*&>B* H .(>('(H =4 & &L %(!$) % E%()=*$**; 4 J(>& !GF* H %(;>B* =!( 4 =!&* & 4 ?>$.G
> 7 . E > . E, ' ! ,
= = ; $* ; $* , + G ! ,
= $ " &
" " ( â&#x20AC;&#x201D; 7*;!),
& ,
18- . C " " *=; $ " . = , 7*;! , â&#x20AC;&#x2122; ; , , ; , , ; , â&#x20AC;&#x2122;", - ; " " , . % 7*;! , ' , " " ' " , ; , " ,
â&#x20AC;&#x2122; , - .
7*;! & ; ,
, , , ; ,
& " ", , ' , , ; & , " , & " . 7*;! " , * , * â&#x20AC;&#x2122; , * , * â&#x20AC;&#x2122; " , " & , " '
& , . ( 7*;! 7 * $ " . ) 4 . . < , , 7*;! . 8 : & ' ; ", ", " ?
#
" * ! * $ ...
7 . > ", , ' & ", ", ", ", ", & ", & , ' , " [1, 3, 6]. = ' , , 7*;! =)5 *=; $ " â&#x20AC;&#x201D; , , . ) 90- @@ . " . 5 & *=;, 6. C. 7 & . A ! , *);, & . ) 7*;! , ( - , & ) . % 7*;! , , & . / , 7*;! & , - , " . $ 7*;! , 17%, â&#x20AC;&#x201D; 3%. A 7*;! , & " ". $ 7*;! & ( "), « & », & - & . L & , & " & ( , , ) ( & ' ), & & " , 1-2/2009
95
, & " , ' -% .
GL(%*( 4 > I$**; > & " , , ' ,
â&#x20AC;&#x2122; , & ' " *=; $ " : ' " , ' & " & ", & " ". ) , ' * $ " «7 & " ». = S ) " ,
, <<), 6)M;7<, * " " ? & ' " " ". * 7 " S " & " "" " $ " 2014 . $ % 7 " , ' - & " " , ' & , â&#x20AC;&#x2122; & " . = " , & , & & " ,
" & . 7 â&#x20AC;&#x2122; & " , , . % $ " D <<), 6)M;7<, *<%, ?C< . / 7 " â&#x20AC;&#x2122; " " " ' " & " , , â&#x20AC;&#x201D; , & .
96
/ & " & " *=; $ " . % â&#x20AC;&#x201D; *=; $ " : «% " " 2001 2005 » 11.05.2001 . # 356; «% & *=; $ " ' & » 28.10.2007 . # 411; «%
% ' *=; $ " » 25.02.2008 . # 69. $ 2.2.2.2 , ' & (<7@) =)5 *=; $ " « " â&#x20AC;&#x2122; - » (% . â&#x20AC;&#x201D; 4. *., +. B.). = ' , , - , ( ), " . M&
" & " "" & . % 2004â&#x20AC;&#x201C;2008 . - 7*;! , " =)5 *=; & " . 7 : & " " & " ; " , , ", & ", " "; , & , ", " " & ; & " & ( ), " ( « » ) " ( , " ); â&#x20AC;&#x2122; & " "" , & " . 7*;! â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; & , "" " â&#x20AC;&#x2122; (' * , * , *<5, * â&#x20AC;&#x2122; .
D $*&>B*& D=!G'(;
), , " . $ - "
, , ' & , & . $ , , ' . $ â&#x20AC;&#x2122; ( ) & , ' : y ' , " ; y ; y " , . = & & , ' , " . ; : ) , " ; ) " , ; )
- & ; ) , " , " â&#x20AC;&#x2122; ; S) - ' . A & . = : )
; ) , ; ) . % & â&#x20AC;&#x201D; . I" , , " , , â&#x20AC;&#x2122; & , â&#x20AC;&#x2122; & . % 7*;! , , , #
" * ! * $ ...
. > " ( , «7 », «$ », «= ») , « », , . I 7 & , . < " "
& - , , , & , ' , - . % " , & , ", & , . ! [2, 5]; - =)5 *=; $ " ; & & - " & . = ' ( & " ", ", "), " & " , ", " . < , & , , , & ,
" & " â&#x20AC;&#x2122; " . % &
, ' , " ,
" & " , . 1-2/2009
97
< & , " $ " , , , & , ' ' " " & . ! . 5 , % . ; : ,
" , , ( ) , ' . D , , , " . 7 . % , ' , « » , ", . % ,
, , , , ' " ", "" , S . ! " & " ". , ( -& ), ( , ) . $ *=; , , ", 7*;!. 5 " ; " , , "" . ( â&#x20AC;&#x201D; " « ». 5 â&#x20AC;&#x2122; " , ' , , ' , , , '
98
, " . ! - (<!8) - ! (<)8). $ , . 1. =â&#x20AC;&#x2122;
. ) , ' , : , , " . ) « »,
" , , " & . >
" , , , , , "" . O ' , " & , , « » . P & , , , ' "" , ' â&#x20AC;&#x201D; , , ' . 2. # ' % . ) & , , ' : , , " , & ",
, , & ' . 5 , ' â&#x20AC;&#x2122; , & , , " . 3. # %
% . ) " , ' , , "" , , & , & , « "» , , , & & . / , ' " , , « "» ,
D $*&>B*& D=!G'(;
& ,
â&#x20AC;&#x2122; , ' " , ' " . 4.
& '
% . ) « » , ' , , " . ) , . 5. 5 & '
% . ( : " ? P " "" ? L " "? P ? A & « ». 6. 5
. 5â&#x20AC;&#x2122; , '
" , ' , , " ", « » ( ' ) ' . 7. . 5 " & ( , ) , ( ), , , ' , " . 8. D . ) , ' , ; â&#x20AC;&#x2122; , ' ( , ); ' "" , . O ' , " , . % & & : " " " ' " " & "" ; â&#x20AC;&#x2122; " #
" * ! * $ ...
& " " ; " & " & " ' " . = , ' â&#x20AC;&#x2122; & . ; â&#x20AC;&#x2122; . < «% », ' ,
" , , . , " " ( ", ") , & "" . $ " , ", " , ' . % . L ' " " . ! <=; . 5 ", , " ", . $ : 1. / . P ? O ( , " .) "" , , ? 2. # " ! " ? , : â&#x20AC;&#x2122; , , , . * , ' , « »? 3. $ ' " ( ). 5 & ? P , . / , , , . D ? 4. : , . * ? 5. 5' : , ( â&#x20AC;&#x201D; , , ), 1-2/2009
99
, , ' . P , , . = , ' ? 6. / ' :
" , , , , , ' . )
, "" - . * ( ) . % - , . = « » , ". % « » â&#x20AC;&#x201D; . $ , ", . O , , , " . = , ' & , ' " . 5 & , â&#x20AC;&#x2122; . A â&#x20AC;&#x2122; " ". % « , " »
- . ( , ' â&#x20AC;&#x2122; , , . = ' , ' , ' . A , . ! â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; " , , . O ? O ? P â&#x20AC;&#x2122; , , , ? 5 , ' â&#x20AC;&#x2122; . " ;
D $*&>B*& D=!G'(;
100
« », ' ,
. [4, 7].
G=* G > , ' & . * ", 7*;!, D)<) , . < , ,
«% & », .
>(!$ &! & 1. 5 M. =. ! (
' ): $ . . =$5 . â&#x20AC;&#x201D; *.: «> », 2003. â&#x20AC;&#x201D; 288 . 2. 5 : , : ) . . // 5 . ;. 8. O . â&#x20AC;&#x201D; 7.: = . % >. =., 2006. â&#x20AC;&#x201D; 260 .
3. * =. !. % : $ . . â&#x20AC;&#x201D; ;% .: / , 2005. â&#x20AC;&#x201D; 445 . 4. * N. 8. % & " =)5 *=; $ " // 6 . ) . . â&#x20AC;&#x201D; 7.: 7)$=;, 2007. â&#x20AC;&#x201D; # 2. â&#x20AC;&#x201D; ;. 73â&#x20AC;&#x201C;82. 5. ; " " ' & : ) . . // 5 . N. 8. * . â&#x20AC;&#x201D; 7.: = . % >.=., 2008. â&#x20AC;&#x201D; 220 . 6. + N. D. ! . â&#x20AC;&#x201D; *.: > . A , 2005. â&#x20AC;&#x201D; 336 . 7. O ;. 8. ) // = <=;: * 888 = " " .- . &., . 7 " , 31 2008 . â&#x20AC;&#x201D; 7.: 7)$=;, 2008. â&#x20AC;&#x201D; ;. 71â&#x20AC;&#x201C;73.
U $+ «# » $- D : â&#x20AC;¢ «# » â&#x20AC;&#x201C; www.rj.org.ua ( « ») â&#x20AC;¢ « ! » â&#x20AC;&#x201C; www.commonground.org.ua ( «) »). E
! $- : â&#x20AC;¢ «4 $ » â&#x20AC;&#x201C; www.bezpekagromad.org.ua â&#x20AC;¢ «# ! » â&#x20AC;&#x201C; www.safeschool.org.ua #
'0QH'G#C GFQ%P
«7 » = / $ «& ' ' : $ $ ». =
D< «$ " % » + " . =. 8. % ) «7 * » «% & " " $ " :
"», & + . * « » 11 . % « », « », « & » â&#x20AC;&#x2122; & , " . = & â&#x20AC;&#x201D;
, . < , .
=! 4 = (=%) $ " & " . 5 + " & & " 7 -* " " $ " % ($ %). % & & " , ' $ % â&#x20AC;&#x201D; > ", + " . = , , ' , , , , . = =% " & , ' (restorative justice) " . < & 1-2/2009
102
" & â&#x20AC;&#x2122;
& ( â&#x20AC;&#x201D; ADR). 7 , & , , % . 8 , , , & . = $ "
. % , & & . % ", ' â&#x20AC;&#x2122;
" , , * " $ " , ' $ " . ; , , , : / , , , & , , ' . = , ' . ; â&#x20AC;&#x2122; " , , , , , , , , , â&#x20AC;&#x2122; & , ' , , " . , , , . % " $ " . * , , : & " , â&#x20AC;&#x201D; , . /
"
*GI & 4 >G';
" , ' $ " " â&#x20AC;&#x2122; & $ " . ; D , = , ! , B , 8 C , 7 , N , N , < , % , ; & , @ $ " , . ; , , ' , , ' - , " . = ' , , ,
, , , . = $ " . O " ,
& , , ' S " , . ; ( , S ) , , " . ; " . ; " & , ' S
" . 7 , & " , , - : , " , & " " . ) " . < , , â&#x20AC;&#x2122; #
103
, & " " , . < " &
" . $ S . $ " , , ' . A , , , , ' . %
, $ " . ;
, , & â&#x20AC;&#x2122; & . $ , : " " ". % , , .
. % >B I. %$ (&*!*& 4 $%(* & !& E> FG**(=!B 1.1. 4
A â&#x20AC;&#x201D; , â&#x20AC;&#x2122; , . 1 ' ' ' ,
â&#x20AC;&#x2122; , . ! â&#x20AC;&#x201D; , " , ' "" « » . 8 , , ' . ) , ' 1-2/2009
. @ " , & " , . ! . ! , ' ' , ' , â&#x20AC;&#x2122; . O ' , . ) " , "" / . % . $ A " , ' , , , , ' " , ( , , ' ), , ( , "
, â&#x20AC;&#x2122; , ' ). ! " " " â&#x20AC;&#x201D; ,
18 , " â&#x20AC;&#x201D; 22 . A " . 1.2. ! 5 7 ' / ) , " , E 4 % (1835â&#x20AC;&#x201C;1909), XIX . 5 , , , & & . P N , ' , . 8 , XX , % F (1898â&#x20AC;&#x201C;1977), , '
: , .
104
' / = % G « » ( ) « ». $ " « » ( ), ' â&#x20AC;&#x2122; , ,
& . 8 & , " ", , , . & ' / % E ' , ' , , , . $ " . / , , . D% 9 % , ' , , , . 5 . 8 % / % ' * (1910â&#x20AC;&#x201C;2003) " " " M. ! . = , , â&#x20AC;&#x2122; / , , , " , " , . ; " . / * â&#x20AC;&#x2122; , ' " . 1 % , " . 7 , " . , , ' , , . ! , ' " . ;
, " , " . ; , , .
*GI & 4 >G';
) , « ». 5 & * , , , « ». ! , ' (underclass),
. E * (1989) , ' . = , , - , . % & " , , , &
. %
, « â&#x20AC;&#x2122; »,
, ' . = " « " â&#x20AC;&#x2122;"» â&#x20AC;&#x2122; " , " , . 8 # % % ; " ", & " D % $. + % (1885â&#x20AC;&#x201C;1950), , ' â&#x20AC;&#x2122; , . A , , , , ' , " , ,
. ) M. ; , , , ' , " . P , " , , ' . P , , . ! , , , , . D 4 % , ' â&#x20AC;&#x201D; , " â&#x20AC;&#x201D; , #
105
«O- ». M. N ' . > , ' â&#x20AC;&#x2122; , « » , , . A . ' â&#x20AC;&#x201D; ,
" " (N , 1961), ' «O» " " " . % N , ' , . L ,
% ( % , ", , " . 8 $ A S ' , ' . = & , , . % , , . ; , . % "
", , ' . & ' . = , ' D $ % « â&#x20AC;&#x2122; ». O ' " , , , «O- » "" . ; , " , . A "" " , . 8 ' $ ( $ ' , ' â&#x20AC;&#x2122; . 5 , . ) " : 1-2/2009
1) : ( ) ; 2) % : ' , "" & ( ); 3) ! : â&#x20AC;&#x201D; , , , , â&#x20AC;&#x201D; " ; 4) : " . < , " " . ) D
K , " , ,
& , & . = ' " " , " "" . 1.3. E 5 . J 7 5 0 â&#x20AC;&#x201D; , , & . 5 : / ( ) . 8 / 0 " â&#x20AC;&#x201D; , â&#x20AC;&#x2122; . 0 â&#x20AC;&#x201D; , , ' . D , , ' , , " , . L , , â&#x20AC;&#x201D; " . I « , ». ! , , ' . = , '
106
, , , , . 9 ' / ! " ". = : , . ! : y (Retribution) â&#x20AC;&#x201D; " , . y 1 (Deterrence) â&#x20AC;&#x201D; , , . S , , ' , " . y " ' (Rehabilitation) â&#x20AC;&#x201D;
, . = , '
, ' " . A " " . y 0 & (Societal protection) â&#x20AC;&#x201D; , , â&#x20AC;&#x2122; (Macionis J. J., 2005). <
' ' ! (Restorative justice), â&#x20AC;&#x2122; , ' , , " ". % , " , . ; , ' ' ,
. % , , , ' & . = ,
*GI & 4 >G';
. ) , 9 + 4 (
, ' ÂŤ
" ", ' , Âť. ) 9 ; , ÂŤ â&#x20AC;&#x201D; & , & " " , , , . " , Âť. , ( , , , ) & " , " " ' , , , , , . ! / $ $ " & & " . = $ " & : ,
ÂŤ% Âť. 5 ! , $ " 2007 . 408 170 . 7 152 (www.ukrstat.gov.ua). 8 & , $ " * $ " = ; $ " " â&#x20AC;&#x201D; www.mvs.gov.u www.scourt. gov.ua. > , ' " , ;+>, , & . % " , . A , â&#x20AC;&#x2122; " ( 90- ),
. %
1993 , 100% . #
107
$ â&#x20AC;&#x2122; , $ " , & " . 7 , , . A , ' ' 7 & , â&#x20AC;&#x201D; 17â&#x20AC;&#x201C;20. 5 , . $ 90- @@ . "
( , " " )
- â&#x20AC;&#x201D; . ;
. A " ,
, S . %
17% 1988 . 25% 1993 . % â&#x20AC;&#x2122; , ' & , , , ' , . A & . 7 , ' . = ' , " . A , 1993 . â&#x20AC;&#x2122; " . $ 1993 . " . ) 90- 10% . * . D , " & , , . , ' " " . 1-2/2009
= , ' " , , , , ' , ' . $ , " . $ 1990â&#x20AC;&#x201C;1993 . " , , %A$ ( 40%), (35%), ' (15%) " (7 >., D =.). 5 *=;, 2008 . " 1,5 ,
â&#x20AC;&#x201D; . % (www.cripo.com.ua). & , " " , ' " & . , ' "
. $ 1. 8 ? % , . 2. O " " " /. * ? 3. O , A. ( , ? 4. $ "? 5. O & " " ? 6. $ " & ? > 1. Â&#x153; M. ; . â&#x20AC;&#x201D; 7.: < , 1999. 2. 7 >., D =. ! " " $ " // http:// www.anti-crime.org, 28.11.2008. 3. http://kiev.pravda.com.ua, 08.12.2008.
108
4. Macionis J. J. Sociology. â&#x20AC;&#x201D; New Jersey: Pearson Education, Inc., 2005. 5. Howard Zehr, Barb Toews (editors), Critical Issues in Restorative Justice. â&#x20AC;&#x201D; Monsey, New York: Criminal Justice Press & Cullomton, Devon, UK, Willan Publishing, 2004. 6. Braithwaite, J. (2002a). ÂŤSetting Standards for Restorative JusticeÂť. British Journal of Criminology 42:563â&#x20AC;&#x201C;577.
. % >B II. *J>( !G !& 4(%L %G % HL E â&#x20AC;&#x2122;;E&**; ) " " ,
, - & , ' , , ' " , ". $ ÂŤ1 !
Âť (Critical Issues in Restorative Justice) $ = ; ( (Howard Zehr, Barb Toews), & , ÂŤ= : Âť, & + F 1 " (social contract), S . C &- 9 & ÂŤ Âť (justice as fairness), . 5 , S , , '
, ' . ( . / ! ., 2001). < ,
, . 1 ' ! â&#x20AC;&#x201D; & ( , , ) , . = " ", " 1
Susan Sharpe, Restorative Justice: A Vision for Healing and Change.
*GI & 4 >G';
", â&#x20AC;&#x2122; & " ", ' " ( , ). % & " " ' " " " ( , / "" , , ", , " ). $ " % , S & & , " & â&#x20AC;&#x2122; . 2.1. 4 " 7 " 6 # $ ( . conflictus) â&#x20AC;&#x201D; , ; , . = " . $ & â&#x20AC;&#x201D; ( ), , ' , . % / : 1) ' , , , , ; 2) ", &
& , ; 3) , â&#x20AC;&#x2122; ". ! & ( ) , . O ' " , & , & , . 7 & ÂŤ Âť, : 1) , " ; 2) ", , ( ' , , ' & , *=;
#
109
, ' ); 3) , â&#x20AC;&#x2122; " ( , , ' ). $ I . . . % 1
& , , ' -
' . : & ? ) ? ? ? ) ? ? ? 5 & , : ; & ? 1. L , ? 2. ! & , ' ? O " ? 3. P , , ? 4. ) ' & , , ? 5. O & ? O ? O & "? 6. 7 & , ,
? ! & , â&#x20AC;&#x201D; + . = & . 5 , , , , & ( , & ). ; â&#x20AC;&#x2122; ( , , , ' ). 8 & % , - & ( , , ), ( , , , , , , , ) ( , , , â&#x20AC;&#x201D; , , ' ). 2.2. " O ' â&#x20AC;&#x2122; , , " , + . 7 â&#x20AC;&#x2122; &
& ", , , " , â&#x20AC;&#x201D; 1-2/2009
& & " . 5 , & , " & , & " ". 7 & - , ' , ' & , , . ; . ( % : «B & ! , % % ». < & " â&#x20AC;&#x2122; " . 5 & " ( . . 2.1). 7 & & . ) , â&#x20AC;&#x201D; & ( ); â&#x20AC;&#x201D; ) , ) ; ) , ) " , & + ; ) , â&#x20AC;&#x2122; $ & ; â&#x20AC;&#x201D; , " , . > 4. 1 & , & , . / & , , ' " . ) & " & ", " ". > , & , ' , â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; & . > , â&#x20AC;&#x2122; . % & & & . 5 & $ " ( , " ), " ( ), " ! , ! ( ), ! ( , , & , ' ). 7 & â&#x20AC;&#x2122; , . ) . 2.2 â&#x20AC;&#x2122;
*GI & 4 >G';
110
Малюнок 2.1.
Види взаємодії (Дружинін В. В., Конторов Д. С., Конторов М. Д., 1989). ½Æ ÊËÕ
Æ˾ÆÊÁ»Æ¾
Æ˹¼ÇÆ ÀÅ
ªÁź ÇÀ
ÃÊ˾ÆÊÁ»Æ¾
ÊÁžËÉÁÐƾ
£ÌÅÌÄØËÁ»Æ¾
ªÈÉÁØÆÆØ
ªÌ»Çɾ ÊÌȾÉÆÁÏË»Ç
¨ÉÇËÁ½ ØÆÆØ
ªÁžËÉÁÐƾ
ªÈ » ½ÉÌ¿Æ ÊËÕ
£ÇÅȾÆÊ¹Ï Âƾ
¦¾ÊÌ»Çɾ ÊÌȾÉÆÁÏË»Ç
£Ç¹Ä Ï Ø «ÁÅйÊÇ»¾ ¨ÇÊË Âƾ
¦¾ÂËÉ¹Ä Ë¾Ë ÃÊÈÄÌ¹Ë¹Ï Ø ÄǺƹ
¦ÇÉŹÄÕƹ
ǺÉÇÀÁÐÄÁ»¹
Малюнок 2.2.
Зв’язок між внутрішньоособистісними, міжособистісними та міжгруповими конфліктами ÅËÊÈ ÐÅÔÆÆÉƹÀÉÊ ÉÅÀÁ ÂÆÅÌà ÂÊ
¤ ¾ÆÉƹÀÉÊ ÉÅÀÁ ÂÆÅÌà ÂÊ
¤ ¾»ÈËÇƺÀÁ ÂÆÅÌà ÂÊ
, & . 8 & , " ’ . $ & & ( & , & , & , & , & & ),
&
& . A , + : y ( ) ; y ; y ; = + : y "; y ; y & « »; y . 5 ! ' + : y ; y ; y ’ ; y , « ». 6 + & ' : y ; y ; y , " ". ) , + ' + : y & "; y & ; y & "; y & ". * & & , . * & ’ , , ' S , . 2.3. E ’ " 7 , & , . O ' , ", : , ' S ( ); ,
" ; , S ( . . 2.3). ! & " " ’ , / ' %, — , '
#
111
. = â&#x20AC;&#x2122; , / : , ,
. 8, , . P & ": , â&#x20AC;&#x201D; . 5 - ' , , . = S ", ", ; . $ , ' , & , ,
. A , , . ; , ' S / , , , , & . 8 â&#x20AC;&#x2122; & â&#x20AC;&#x201D; , , , . ; , "
, S ,
, , . % . 5 , , . A â&#x20AC;&#x201D; ( , ,
, ' ). @ , , â&#x20AC;&#x2122; . A & â&#x20AC;&#x201D; , ( , ) . = , ' , S , . = â&#x20AC;&#x2122; , , , . 5 & , . = . $ % . ; "" , ' , " , , ' 1-2/2009
Đ&#x153;Đ°ĐťŃ&#x17D;нОк 2.3.
Đ&#x2014;агаНŃ&#x152;Đ˝Ń&#x2013; Ń Ń&#x201A;Ń&#x20AC;Đ°Ń&#x201A;огŃ&#x2013;Ń&#x2014; Ń&#x20AC;ОСвâ&#x20AC;&#x2122;Ń?СаннŃ? кОнŃ&#x201E;ĐťŃ&#x2013;ĐşŃ&#x201A;Ń&#x2013;в
ŠĂ&#x20AC;Ă&#x192;¸
Â&#x160;Ă&#x2026;Ă&#x160;½Ă&#x2C6;½Ă&#x2030;Ă&#x20AC;
§Ă&#x2C6;¸ºĂ&#x2020;
Đ&#x153;Đ°ĐťŃ&#x17D;нОк 2.4.
ĐĄŃ&#x2026;оПа ÂŤĐ?ĐšŃ ĐąĐľŃ&#x20AC;г ¨Ă&#x2021;Ă&#x20AC;Ă Ă?Â&#x152;Â&#x2DC; à Ă&#x2026;Ă&#x2021;Ÿà ²§ Ă&#x201E;Ă&#x2014;½à Ă&#x192;š¿Ă&#x152;Ă&#x2039;Ă&#x2022; Ă&#x2019;Ă&#x2021; ÂťĂ&#x2021;Ă&#x2020;Ă Ă&#x17D;Ă&#x2021;Ă?Ă&#x152;Ă&#x2039;Ă&#x2022;c
Â&#x2039;Ă&#x2020;Ă&#x2039;žĂ&#x2030;žĂ&#x160;Ă Ă&#x2C6;Ă&#x2021;Ă&#x2039;Ă&#x2030;žºà Â&#x152;½Ă?Ă&#x152;Ă&#x2039;Ă&#x2039;Ă&#x2DC; °§¼ Ă&#x201E;Ă&#x2014;½à Ă&#x17D;Ă&#x2021;Ă?Ă&#x152;Ă&#x2039;Ă&#x2022; Ă&#x2019;Ă&#x2021; ÂťĂ&#x2021;Ă&#x2020;Ă Ă&#x192;š¿Ă&#x152;Ă&#x2039;Ă&#x2022;c
& . ; , " , ' & . =
&
, & ( . . 2.4.). O ' " , " â&#x20AC;&#x2122; & . ? " " , ' & . A â&#x20AC;&#x2122; " " â&#x20AC;&#x201D; " " " , & , ' " 80% 2. ) â&#x20AC;&#x2122;
& ' 2
Dallas Mediation Project. Statistics on Mediation in the 101st District Court as of June 12, 1992 as condensed in Court Annexed Mediation (1993, State Bar of Texas MCLE), http://www.adrr.com
112
( . mediatio â&#x20AC;&#x201D; ), . 2.4. = " X X $ 1964 . . ; 9 +. * . 5 ( , ) â&#x20AC;&#x2122; . @ & . $ 1972 . 1 . ( % S. 1 % , , & ". 7 &
S : , " " , "" " . ) . 2.5. â&#x20AC;&#x2122; . ) 7. $. A /. @. 7 , & /. D ! . * . 7 . 1 ' (" " ) â&#x20AC;&#x201D; & (9 â&#x20AC;&#x201D; " ) (1 â&#x20AC;&#x201D; " ). ; & , ' , â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; . = . ) , , " ". < , , . ( : «; »; «% ». ( ! ) â&#x20AC;&#x201D;
(1 " 9 " ). «% » , , , . = , . = , . 5 , ' , & ,
*GI & 4 >G';
. ( : «* ' , »; «* - »; «) , ». & ( ! ) â&#x20AC;&#x201D; & ", '
« ' » (1 " 1 " ). , . A , " . ; . ( : «) , »; «) , »; «* ». 6 ( ) â&#x20AC;&#x201D; (5 " 5 " ). % , " , ' ' . % . 8 . ( : «L »; «7 ' ,
». 1 " ' ( " ' ) â&#x20AC;&#x201D; & " " (9 â&#x20AC;&#x201D; " 9 " ' ). 8 " . $ & , â&#x20AC;&#x2122; . , " . ( : «< , ' »; «7 â&#x20AC;&#x201D; ». 5 & & . ! , ' , & , ' ( . 2.1.). * & " â&#x20AC;&#x2122; . N , " «* â&#x20AC;&#x201D; », & . 8 â&#x20AC;&#x2122; 2.2. #
113
K $ 2.1. = , X " Стиль поведінки
Характер дій і наслідки застосування
Суперництво
Тиск на іншу сторону з метою нав’язати свій варіант. Перемога однієї сторони є поразкою іншої.
Поступливість
Проблема замовчується. Створюється видимість гармонії. Ви йдете на поступки. Інша сторона виграє.
Ухиляння
Проблема ігнорується або демонструється байдужість. Відповідальність за рішення перекладається на іншу сторону. Інша сторона виграє.
Компроміс
Кожна сторона йде на поступки в окремих питаннях. Ніхто не здобуває перемоги.
Співробітництво
Сторони визнають здібності й систему цінностей всіх учасників. Обговорюють інтереси, оцінюють домовленість як вигідну за наявної ситуації.
Рекомендується застосовувати в таких випадках: Статус і авторитет підкріплені владою. Рішення має бути ухвалене швидко й реалізоване негайно. Ваші стосунки короткотермінові. Коли важливо зберегти стосунки, а спірне питання для вас малозначуще. Коли ви не маєте шансів виграти. Коли це може стати корисним уроком для іншої сторони. Коли ви не маєте потрібної інформації, коли надто велика напруженість у стосунках, небезпечно вирішувати проблему в цей момент, слід виграти час. Сторони мають ресурси для обміну поступками. Перемога однієї зі сторін небажана. Ви потребуєте швидкого рішення, можете отримати короткотермінову вигоду. Аби не втратити все, ви згодні отримати хоча б щось. Сторони мають час для пошуку оптимального рішення, мають бажання, кваліфікацію та повноваження для пошуку додаткової вигоди.
2.5. @ " " X X $ + ( 66) , , , ' "" ", & . 7 & =77, & . $ =77
& " & ; ’ " ’ , " ’ ,
. « » & " ", . C =77 « » ", " " ( , " , ). 8 , =77 " & " "" . =77 , % % . 1-2/2009
Не рекомендується в таких ситуаціях: Коли сторона, що програла, має можливості реваншу, коли доцільно дізнатися більше про її інтереси, коли ви зацікавлені у встановленні постійних стосунків. Коли питання для вас важливе й вимагає ухвалення рішення. Поступка не буде оцінена або інтерпретуватиметься як вияв слабкості.
Коли питання для вас важливе, коли з часом вірогідне ускладнення ситуації, виникнення додаткових проблем.
Сторони сумніваються у виконанні угод іншою стороною, компроміс неможливий (нереальний). Спроба догодити всім робить сумнівною його реалізацію.
Дефіцит часу, одна із сторін не налаштована на співробітництво або не має достатніх повноважень.
M & ’ , , ,
", . 5 " =77 " « » ( , , ). A ' & « " "» (« » (E. 4 ), ) " ( , & ). = " " " ( D , " ). K $ 2.2. . 8 ]7 ’ 8 ] X 7 " Життєва позиція Мені погано — вам погано Мені погано — вам добре Мені добре — вам погано Мені добре — вам добре
Стиль поведінки в конфлікті Ухиляння Поступливість Суперництво Співробітництво
114
* â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; & , & & . 5 =77 & , , , & , , â&#x20AC;&#x2122; , , , - , « », . L =77, . $ , & â&#x20AC;&#x2122; , . A - , , ' " . < , , " , « » . % " & â&#x20AC;&#x201D; , " , ' " "" , ' , , . ) . 6. ( / , " &
(« ' »). = , & , â&#x20AC;&#x2122;
, â&#x20AC;&#x2122; & . ; ", ' « », « » . «% » : 1. 9 $ %. ; â&#x20AC;&#x2122; ", - . 2. ! / , ' , ' ; « », & " ", ". 3. ! # % & & " ". 5 " & " .
*GI & 4 >G';
4. @ $ %. $ & " " « - » &
« - », , â&#x20AC;&#x2122; & , & ". 5. %. ; â&#x20AC;&#x2122; , " & , " " ( , ' ). A " - â&#x20AC;&#x2122; . % , ' " , " , â&#x20AC;&#x2122; &
, . $ , . 6. 0 / $ , â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; ' « "» ". * & ", ' ( . A =.>., 1998, . 22â&#x20AC;&#x201C;23). $ " & &
« » , . 2.6. ! " 7 " 7 5 % , . 6. ;. ; ' 9 . #. G , & : «$ & â&#x20AC;&#x201D; , ' , " , , ' & , " .., " " â&#x20AC;&#x2122; & , ' " " "» (/. >. D. D , ! . %. C , 2007, . 49). 7 & , & , , , , " , , , , . * #
115
, "" â&#x20AC;&#x2122; , ". < & , , , â&#x20AC;&#x2122;
& ( & " ") â&#x20AC;&#x2122; . ) (. 5 , «
, " ». + « »: 1) ; 2) ; 3) ; 4) ( . 5 (. 2004, . 145). ; « » ". $ 1. = " ! / . P , , "" & & S ? 2. ! & . 3. )
& . 4. % " â&#x20AC;&#x2122; & ? ) S
& ? 5. $ â&#x20AC;&#x2122; & ? 6. ; & 7. $. A /. @. 7 . 7. $ & " " & ? > 1. D /. >. D., C ! . %. P . A & Â&#x201C; & . â&#x20AC;&#x201D; 7.: Â&#x2013; 5 =. >., 2007. 2. ( C. 7 & - : )
. â&#x20AC;&#x201D; 7 : ! , 2002. 3. 5 (. 5 â&#x20AC;&#x2122; : . â&#x20AC;&#x201D; 7.: $ «% », 2004. 4. / ! . A . â&#x20AC;&#x201D; 7., 2001. 5. / ! ., % N., 7 @ ; . ; Â&#x201C; & : Â&#x2022; , , . â&#x20AC;&#x201D; ;% .: -M=/<5)>7, 2002. 6. A o =. >. % & 1-2/2009
// / . â&#x20AC;&#x201D; 1998. â&#x20AC;&#x201D; # 3. â&#x20AC;&#x201D; ;. 21-24. 7. /. C , $. 6 . % , Â&#x201C; . â&#x20AC;&#x201D; *.: ) , 1990.
. % >B III. = '(&>B*& ? !& !& HH . I>G =!( %>; E G! 4 A &. (%* * A 4 & = %%; A .&%( 3.1. 4 ,
C ' " & , . 5 , . :. # , " $ " + " ) «7 * », " : « , " ' " & ». ! , . 1. C , ' S :
, "" , ; â&#x20AC;&#x201D; & â&#x20AC;&#x2122;", ,
", , ' & " ; , ", - ; â&#x20AC;&#x2122; , , , . A
, , , " , , , "" . 5 - ", ' " . 2. + ' â&#x20AC;&#x201D; ", , , , & . 7
, :
116
,
, ! , . % " . ", , , ' S , & . % & " , " . = $ " D ' ' " , ,
& & " , â&#x20AC;&#x2122; , " " . $ â&#x20AC;&#x2122;
& . 3. + â&#x20AC;&#x201D; , & , ' " " & " , . > % '
. 5
: 1. ! " , " . 2. 5 , & " . # %
% / , ' , , & . 7 , â&#x20AC;&#x2122;", , ' , , & , " & . 5 $ " «% »
, : « , ' â&#x20AC;&#x2122; , ( , " â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x2122; , , , ,
*GI & 4 >G';
, , â&#x20AC;&#x2122;", , , , & ' )» . ; / , 5 $ " «% » « , , , , , , , " , " , " "
». 5 % %
/ : y ; y ; y , ' . 5 ,
/ U
/ /: y ; y ; y ' ; y ; y ; y &
; y ; y ; y & , . ) &
& : , ' ;
; " ; , ; & ; ; - " ;
; " ; ; "
. #
117
$ $ " 2008 . , &
" , 7 ", / 7 * $ " 13 2007 . #178- . + % /
% % %: y â&#x20AC;&#x2122; , " ; y â&#x20AC;&#x201D; & " ,
, & ; y â&#x20AC;&#x2122;
; y "
; y & ; y â&#x20AC;&#x201D; , , " , , ; y " ; & " . 3.2. J " / « » , & ; & , ' ; , . $ 5 $ " «% » ' ' : & & , & & " . / : , & ; S , ; â&#x20AC;&#x2122; , ; 1-2/2009
" " . ;&
& , , , : 7 : 9 ! â&#x20AC;&#x201D; ,
" " ( , â&#x20AC;&#x2122;", , ), , , " ; , . # ! â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; , ' . # â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; ,
. & : 1 % â&#x20AC;&#x201D; & , & . 5 â&#x20AC;&#x201D; " " . # / â&#x20AC;&#x201D; S . #
â&#x20AC;&#x201D; , â&#x20AC;&#x2122; . ( ! â&#x20AC;&#x201D; , , & . % - â&#x20AC;&#x201D; & " . + - ! â&#x20AC;&#x201D; , ( , ", ", " ) . + - % ! â&#x20AC;&#x201D; . ! & & . A , «M " " » 20 . ) :
118
1. ( $ / , â&#x20AC;&#x2122; : $ / â&#x20AC;&#x201D; & ; " " "; ; " . 7 â&#x20AC;&#x201D; " " ; - â&#x20AC;&#x201D; , , , ; " ; & . > â&#x20AC;&#x201D; " , , " ; . % / / â&#x20AC;&#x201D; "
, " ; , â&#x20AC;&#x2122; - , . = â&#x20AC;&#x201D; , " , , , , . 2. ( $ , â&#x20AC;&#x2122; , , " : D â&#x20AC;&#x201D; & " . 7 â&#x20AC;&#x201D; : ;
; ; " . 5 â&#x20AC;&#x201D; : & " , , ; ;
*GI & 4 >G';
; , ;
. % â&#x20AC;&#x201D; " , , , , , . 3. ( , , ' " : N â&#x20AC;&#x201D; & " " ", "
; c , , ; & . 7 â&#x20AC;&#x201D; " " ; " " ; & . 7 â&#x20AC;&#x201D; ; , & â&#x20AC;&#x2122; ; & & , ; . 4. $ ( , , ), â&#x20AC;&#x2122; " " : , ; " â&#x20AC;&#x2122; ; ; ; & " ; " . 5. ( , â&#x20AC;&#x2122; « » & " « »: 7 â&#x20AC;&#x201D; " & " :
; " " ; . ; â&#x20AC;&#x201D; & " , â&#x20AC;&#x2122;
, ' " ; " , â&#x20AC;&#x2122; . #
119
= â&#x20AC;&#x201D; & , . 3.3. 4 7 , 7 ! % ,
& : , , , - . $ & % : / . ( % â&#x20AC;&#x2122; & . $ %
% â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; " ( ,
, ), , â&#x20AC;&#x2122; . > & , . A , , , , , . 5 ", ' S , / : y : ( , ,
' ); y % % : , , â&#x20AC;&#x2122; " & ", " " ); y : " ( ,
â&#x20AC;&#x2122;" ); y %
! :
" , " ". ) & % , , 7 $ " , â&#x20AC;&#x2122; . A ( ) â&#x20AC;&#x2122; . 5 1-2/2009
, , & . % & â&#x20AC;&#x2122; . ( ' . 5. . ; : y : , , , & , ; y : , & $ " , â&#x20AC;&#x2122; , " - " , , , , , , ; y % : ' , , , , , ; y : , , ; y : , , , , ", ; y / ! : " - , , " & , " ", , , , - & "; y % : ( , , ), , & 5*8 , , & 8 ( & - , ), & , , . ; "
& , ' , , " , & . $ % . (. . + % , ' & ,
120
â&#x20AC;&#x2122; : ( ) , ; ;
" , , ; , " " ; &
; , & ; & , ; " ( , );
, &
, " ; , , ; , & ; / S
; , . $ , , â&#x20AC;&#x201D; , , , , & , â&#x20AC;&#x201D; ' ,
' . C % : 1) ; 2) & ( ); 3) , . % % % % : , , ,
, " & ", , , & , , , / , " , , . ! / ! , , & , : & ", & " â&#x20AC;&#x2122; , "
*GI & 4 >G';
" , " , , " , ", , . 5- , â&#x20AC;&#x2122; , . 5 , â&#x20AC;&#x2122;" , â&#x20AC;&#x201D; , " " â&#x20AC;&#x2122; , " . ) 7 1 , , " ( ) & . A , , ' & " " " , . = , " , ' « » ,
, . % " & ! . A " " ", ' . * â&#x20AC;&#x2122;
& . O . ; ! , " : y " & ; y ; y & â&#x20AC;&#x2122; & ; y " " ; y , ; #
121
y & , ' ; y
; y / . ! : ; ; ", ; ; ; â&#x20AC;&#x2122;", ; "; , & ' ; " ; ; " " , ; , " . " . < ,
: , & ; ; ; ; ; , ' " ;
; & ; ", " " . 3.4. = 7
% , " , , ,
& . A , " , " ,
" " ". 5 $ "
& , , â&#x20AC;&#x201D; & " , 1-2/2009
". C , ' % % , ' , : y
; y , & â&#x20AC;&#x2122; ; y , ' â&#x20AC;&#x2122; ; y ' , ; y ' . ; , , & , . A
« », , , â&#x20AC;&#x2122; , : y , , ; y & & " "; y & " , ; y " , , â&#x20AC;&#x2122; ; y c ", , ; y ; y . ! " , & - , ' , " , : ; â&#x20AC;&#x201D; , ' ;
; ;
, â&#x20AC;&#x2122; , ; ; ' . A , â&#x20AC;&#x2122; , " " . 5 5 $ " «% », # $ $
122
, ", ", " " , - â&#x20AC;&#x2122; . = , # $ $ ( 5 $ " «% ») , , , ' , " $ " , "" , â&#x20AC;&#x2122;", , " & , . 5 % # $ $ ' ": 1. #
: , ' , â&#x20AC;&#x2122; . = & . " " . 2.
: , , " , " " ". = , , â&#x20AC;&#x2122; . ! " & , . 3. (
: , " " ,
. = & " ". $ 5 $ " «% » , , & , " & , " " .
*GI & 4 >G';
! % % $ : 1. = , & & " . 2. % , "; ;
, . 3. 5 " " . 4. ; ,
" . ) & & , , " , , " , , & . A , , & , & , , ' . % , " " , & " . = , , ' , " . $ " " â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; . / & , , ' " . ) , S & . % 1: % , , ' , . = â&#x20AC;&#x2122;", , , & ' . % 2: % , . % - " â&#x20AC;&#x2122; , , , . #
123
% 3: % â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; , â&#x20AC;&#x2122; . ; , . < , : y = S ' ",
" â&#x20AC;&#x2122;", " " & ' . A â&#x20AC;&#x2122; ' . y C , ' â&#x20AC;&#x201D; , , ' . < , " " " . , ( â&#x20AC;&#x2122; , , ). / â&#x20AC;&#x2122; , , " " , . ; ", " . ! " & " . $ & : 1. 7 â&#x20AC;&#x201D; ; , & , â&#x20AC;&#x2122; "; , ; . $ " . = " . L , & , ' " , ". 1-2/2009
2. D â&#x20AC;&#x201D; & . ; , , ' . A , . 3. $ â&#x20AC;&#x201D; & - , , & , ' " " . 4. 7 â&#x20AC;&#x201D; & - " , , , . $ " " , ". 5. % â&#x20AC;&#x201D; & " : , , . $
: ' / , & " ( , , ); ; â&#x20AC;&#x2122; ; "; . , '
; & ;
". 5 $ , & â&#x20AC;&#x201D; " ; : ,
124
, â&#x20AC;&#x201D; , "; . %
. ! " ; & . < , " " . =
, . ; "
&
. = , " , , ( ), & , & , " . 4 7 1. $ « »? % " ? 2. O $ " ? 3. O ? 4. O « »? O ? 5. O ? 6. O ? 7. O ? 8. O ? > 1. ; : = 3 . â&#x20AC;&#x201D; 7.: = . «7* > », 2004. â&#x20AC;&#x201D; P. 1: < " / ). D. D ., 8. *. ( , ). =. 7 .; . A. ; " 8. ( , 2004.
*GI & 4 >G';
2. ; A. =. ; " . â&#x20AC;&#x201D; 7.: = . «7* > », 2005. â&#x20AC;&#x201D; ;. 170. 3. ; A. =. / : . â&#x20AC;&#x201D; 7.: = . «7* > », 2004. 4. D <. =. ; : ) . . â&#x20AC;&#x201D; 7.: " , 2005. 5. 7 / . % & " // = $ " . L . â&#x20AC;&#x201D; 2005. â&#x20AC;&#x201D; = . 3. 6. ; * â&#x20AC;&#x2122; . 5 , ' // = $ " . L . â&#x20AC;&#x201D; 2008. â&#x20AC;&#x201D; = . 2. 7. D / . // =
$ " . L . â&#x20AC;&#x201D; 2007. â&#x20AC;&#x201D; = . 1. 8. < ! . ; "" â&#x20AC;&#x2122; // = $ " . L . â&#x20AC;&#x201D; 2008. â&#x20AC;&#x201D; = . 2. 9. ) % . / // = $ " . L . â&#x20AC;&#x201D; 2007. â&#x20AC;&#x201D; = . 1. 10. 5 $ " «% » 19.06.2003. #966-IV. 11. / 7 * $ " «% 7 " &
» 13.04.2007 . # 178- . 12. 5 $ " «%
» 24.01.1995 . 13. 5 $ " «% » 21.06.2001 . # 2558-III.
. % >B IV. (%* *$ 4 & = %%; !& ?&E ( 4 *;!!; .$%(&'(H 4.1. (restorative justice) â&#x20AC;&#x201D; c â&#x20AC;&#x2122; & " , " " â&#x20AC;&#x2122; & "
#
125
, ' 3. 5 $ ' ; " & , ' ": . A , " , " " . 5 , , ? , % > , ) 5 ", > ", % >& . = , ' â&#x20AC;&#x2122; . 7 , " , ' . , ' 7 1 « â&#x20AC;&#x2122; & »: & & . $ " . ! & . A â&#x20AC;&#x201D; ,
. %
". > , ' , , . ; , , &
. ) , ( , ' 23 . ), 3
, 2006.
1-2/2009
. P â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x201D; , , . ) , ( ) ' , ' , ,
. 5 , â&#x20AC;&#x2122; "" , " & , . % â&#x20AC;&#x2122; , , ". < , . < â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122; & ,
, . / " & " & . A 150 . % â&#x20AC;&#x2122; . % â&#x20AC;&#x201D; @8@ â&#x20AC;&#x201D; @@ , « » , " ". $ & " , , . ! â&#x20AC;&#x201D; 50â&#x20AC;&#x201C;80- @@ â&#x20AC;&#x201D; , , . / â&#x20AC;&#x2122; & . = . !
& " " « , & " ». , ; ; & " .
126
/ « ", " â&#x20AC;&#x2122; ». ;
" , . < , , " â&#x20AC;&#x2122; & . @ & " , ' . ) & " , ' « ! & $ ». ! ' : $ % % ) 7 1 «1 » , ' « & ». ; & â&#x20AC;&#x2122; & . = . 5 , ' , . !
, , . ) , ,
& â&#x20AC;&#x2122; . A , , " , " « ». ) " " , , , , : , , , . 7 ,
*GI & 4 >G';
, . < , , " , , â&#x20AC;&#x201D; , , . % , , , & , , â&#x20AC;&#x201D; . ; & " & , " , . ! ' $ "
â&#x20AC;&#x2122; . = $ " 2003 . " " « ». ) , & & , , " . < , S " . =
,
, . % U
! / / /. # ' " . , ' , . 9 , ' , â&#x20AC;&#x201D; . = « » ", ' , " , ' " . = ( "" #
127
),
« » , « » , , " , « â&#x20AC;&#x2122; » & ' . ) , , â&#x20AC;&#x201D; . = S ' . E % â&#x20AC;&#x2122; % " . , . ) &
" . $ ? ; + > ( ", ) . ! & & " ( ) . $ â&#x20AC;&#x2122; & , ' & " ( â&#x20AC;&#x2122; " " ), & : y < . y / " " . y ; . y / . y ; - . 4.2. 4 7 $ 1974 . 7 ( . 7 , < ), ; + > , " . A « » , ' , , « ». ! (1) (2) . 1-2/2009
$ " , '
« , », â&#x20AC;&#x2122; . A
. L ' ( ' ), , ' , & . D , & . = , ' % , , % %
. A ' , ' â&#x20AC;&#x2122; ' , â&#x20AC;&#x2122; %
. < & ' E R (99) 19 « ' & &», 7 * / ? 15 1999 . $ ( ) « , , â&#x20AC;&#x2122; », : y « ; y ,
", ; y , ' "; y ' " & ». % ( ") S . 1. ! . ; - . 2. 8 & , , & . = , , , .
*GI & 4 >G';
128
3. % . 4. % - " . 5. 5 & . 6. < ’ , : ,
' . < ’ : , . % - , ", ' " ,
’ & . = , ' & "" . < , « , K $ 3.1. $ 7 @ Назва етапу 1. Передача справ для процедури примирення.
2. Попередні зустрічі зі сторонами кримінальної ситуації.
3. Зустріч потерпілого та правопорушника
Послідовність видів діяльності
4. Звітність, моніторинг та закриття справи.
Направлення на процедуру примирення; реєстрація справи; призначення медіатора. Контакт з правопорушником; зустріч з правопорушником; контакт з потерпілим; зустріч з потерпілим; узгодження спільної зустрічі. Підготовка зустрічі, вступне слово ведучого; розповідь учасників про своє бачення ситуації, узгодження фактів; обговорення збитків та шляхів їх компенсації, укладання угоди. Звітність перед організацією, перед інстанціями, які направили справу на медіацію; моніторинг виконання угоди; закриття справи після підтвердження виконання угоди.
’ ». A « » , , . >
" , " . A « & ’ " ». 4.3. $ 7 % , " : y ; y " "; y ; y , ( . 3.1.). 4.4. E " 7 * ’ " " " & — , " & , . < ( , ). % " , . 5
% —
, & & " " . $ ! : y ; y ; y ; y . % . < ’ & . 8 "
. * : . ! " & " #
129
. L â&#x20AC;&#x2122; , & . ! & ". , ' , . C , '
, ' ,
" ". 4.5. 4 5 7 5 ,
, â&#x20AC;&#x201D; , . 7 , " . < " " & , " . ' N , â&#x20AC;&#x2122; , , , , , . . % â&#x20AC;&#x2122; " â&#x20AC;&#x201D; , , " , , , , . % . > « & , S : , , , . ». % : «P ?», «L , ' ?». =
â&#x20AC;&#x2122; " . 7 , , ' . ) , ' « »: « "" - " â&#x20AC;&#x201D; 1-2/2009
». > & ' . A , , ' " " . 5 ,
. <
. ) â&#x20AC;&#x201D; & ", . N & " , . = , . 5 , : y L ? y P ? y P " ? y P ? y L , ' ? y O ? N , , , , . 5 . , , . A " . 7 , . = , ' - , ' , ' . ) â&#x20AC;&#x201D; , ' . L , â&#x20AC;&#x2122; , ' , . =
. $ < , " , , , "" . ; , ' . $ . , ,
130
; , â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x201D; " ". < . % " , , '
â&#x20AC;&#x2122; " . $ ", , & . 7 , :
, , . % . % , , . % , , , . = , ' , . % ": , , . = , ' « », « ». < , . ) S. = , â&#x20AC;&#x201D; " . $ "
, . < , , â&#x20AC;&#x2122; ' . ! : " . ) , '
. % , â&#x20AC;&#x2122; . A , , , . * " . 4.6. 7 5 7 / " & " ", . = ' S -
*GI & 4 >G';
: y , & , " ; y " , , ' ; y , ", ' . ! / % ' % " & : (1) ; (2) , ' ; (3) ", ; (4) , ; (5) , ; (6) , , " . % ", & , . * , . O ' & ", , . % " . % , ' , " . D " & " . 7 " , ' , , â&#x20AC;&#x201D; . % " , ' . % , '
. = , ' " â&#x20AC;&#x2122; . A , " #
131
" ", . %
' " , . )
. ! / % $ %
& : (1) , ; (2) , « »; (3) , ; (4) , ' . % " & . A , & , ' . O ' , . ) & . % " , & . P " " . % , ,
« â&#x20AC;&#x2122; », ' , , , . $ , , ' , , . % . $
. $ , â&#x20AC;&#x2122; , ' " . 5 , . =
, ' . % , ' " " " & . 1-2/2009
4 7 1. ) . 2. O ? 3. ) , S . 4. O ? 5. O « »? 6. ) / , ' " ". 7. O " " " , ' "" ? > 1. = D., $ *. = " $ " : . % // * & «=
$ " : »: A . . ., 20â&#x20AC;&#x201C;21
2006 . â&#x20AC;&#x201D; 7.: $ %, 2006. â&#x20AC;&#x201D; ;. 49â&#x20AC;&#x201C;53. 2. M 8., * /., % 7. /
â&#x20AC;&#x2122; â&#x20AC;&#x201D; ? // = $ " . â&#x20AC;&#x201D; 2007. â&#x20AC;&#x201D; # 2(6). â&#x20AC;&#x201D; ;. 73â&#x20AC;&#x201C;96. 3. 5 =. 5 : // % $ " . â&#x20AC;&#x201D; 2003. â&#x20AC;&#x201D; # 10. â&#x20AC;&#x201D; ;. 154â&#x20AC;&#x201C;156. 4. 5 (. 5 â&#x20AC;&#x2122; : // % . . â&#x20AC;&#x201D; 7.: «% », 2004. 5. 7 /. / " " // = " - & «; " " $ " »: A . . ., 12 2005 . â&#x20AC;&#x201D; [ . 2008, 19 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : <http://www.rj.org.ua> 6. N <. % & : // = $ " . â&#x20AC;&#x201D; 2007. â&#x20AC;&#x201D; # 2(6). â&#x20AC;&#x201D; ;. 6â&#x20AC;&#x201C;9. 7. * O. =., 5 =. =. * & . â&#x20AC;&#x201D; [ . 2008, 19 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : <http://www.rj.org.ua> 8. / * . = â&#x20AC;&#x201D; . ; //
132
% . . â&#x20AC;&#x201D; 7.: Â&#x2013; 5 =. >., 2007. 9. ; : ÂŤ Âť // 26 (7â&#x20AC;&#x201C;8 2005 .): A . . ., 7â&#x20AC;&#x201C;8 2005 . â&#x20AC;&#x201D; [ . 2008, 19 ]. â&#x20AC;&#x201D; ! : <http://www.commonground. org.ua> 10. $ * . ( & : , // = . â&#x20AC;&#x201D; =Â&#x201C; . 3. â&#x20AC;&#x201D; *., 2001. 11. 6 : ) . . / 7 . : ( >. 8., 7 6. D., 7 ). *., ; A. ?., A ' 8. (., + =. 8.; . . 7 " ). *. â&#x20AC;&#x201D; < : <68 @)$=;, 2006.
. % >B V. $!GF*( E&=&%G 4 A &. (%* * A 4 & = %%; 5.1. $ 5 5
7 ! S , & & . M " â&#x20AC;&#x2122; & , , , ' . > " ", , & â&#x20AC;&#x2122; , , * / ! / /, D ! % , D ! % % ( , D ! % % ÂŤ$ " % Âť) . % . 9 7 (Daniel W. Van Ness) ÂŤ
Âť (Restoring Justice) , , ' ,
S . %
*GI & 4 >G';
â&#x20AC;&#x201D; (active responsibility), ' , " , ' . ! â&#x20AC;&#x201D; %
(peaceful social life),
, ' ", . A â&#x20AC;&#x201D; (respect), ' " " " " " " . < â&#x20AC;&#x201D; (solidarity), ' , . , ' " , , " , &
/
, & . % . = !
, " . = ( ÂŤ Âť) , !
,
. = ( ) â&#x20AC;&#x2122; & / â&#x20AC;&#x2122; " , " . = ' , , " ". M & . % % %
/ % :
" ' , ' (& " , â&#x20AC;&#x201D; . ÂŤ7 & " â&#x20AC;&#x2122; Âť). 5 ,
"/ & " " , " , . < , , â&#x20AC;&#x2122; & ( ! ,
), % #
133
, & ( ) . 5 ' 10 / /
, & . 9
7 " : 1) â&#x20AC;&#x2122; '
" , "" ; 2) ,
4; 3)
; 4) ' " & ; 5) " " , " ; 6) " & 5; 7) , ' ; 8) : " & " ; 9) " ; 10) , â&#x20AC;&#x2122; , & 6. = , " , ' , & " . 4
, , ! ! " ! #! $ $ # % . 5 - & ! % " & % # , ! & # , # , , , ! , & % % ! , , , $ . 6 ' * & , #! % + # % # , " ! ! & , " « # â&#x20AC;&#x2122; # », ! , #! ", " ! ($ ) , % % .
1-2/2009
% & , , " ( ? & ): % , ' ( ): % , ' : y ! & . y ) , . y ! , ' " ( , ). y 5 . y 5 â&#x20AC;&#x2122; & / ( ). y % " " . y 5 " . % , ' , : y $ " . y = " " . y % " " . % , ' , ( , "): y % ,
& . y % ( - ). y = , / , - , " , - , " . y = S , " . % , ' " : y D , ' , ". y ; S .
134
y ; " . % , ' , : $ â&#x20AC;&#x2122;
, , " , , ' " , & . 5 - " ". 5.2. $ 5 7 7 % & S . ) & " , , ' , " â&#x20AC;&#x2122; . $ â&#x20AC;&#x2122; , ' &
, â&#x20AC;&#x2122; & . $ , , ' . 5 ' & â&#x20AC;&#x201D; ! " , ' : 1.
!
â&#x20AC;&#x2122;
, ' , ' & & . $ & " " â&#x20AC;&#x201D; ,
' "" â&#x20AC;&#x2122; & . / & , ' " & . 2. 7 '
% ( & ) â&#x20AC;&#x2122; & . (
*GI & 4 >G';
â&#x20AC;&#x2122; & " ", , & / . =
% â&#x20AC;&#x2122;
. 3. â&#x20AC;&#x2122;
%
, , « », « », . 5 â&#x20AC;&#x201D; , ' & & ' . $ S ' % : 1.
!
, ' " , , . 2. #
â&#x20AC;&#x201D; " & , & ; " & . 3. 6 !
â&#x20AC;&#x201D; ; & â&#x20AC;&#x2122; . 4. 7 ! â&#x20AC;&#x201D; ( , & , « » ) , . 5. 1 â&#x20AC;&#x201D; â&#x20AC;&#x2122;
& , ' " , " . 6. 9 â&#x20AC;&#x201D; " ; - . 0 ) , ". ) , , / " 7 * # R (99) 195, , #
135
' « , , . * , ' "». 5 " . 5 , , " " "" " . % ? . A , - , ' « " , & , , , , " & ' , ,
" ». ) , ' " P / & ", , " " " . 5 , , , " & " " . 5.3. 4 7 " 7 X $ % " & " " " " & : , , . $ , ' & , . * â&#x20AC;&#x2122; , ' & . * , , â&#x20AC;&#x2122; & . A " , â&#x20AC;&#x2122; . 1-2/2009
( * , . 7 & , " ". 5 O * % 7 " $ * & «$ % ! % :
% / », ", ' y â&#x20AC;&#x2122; " ; y
& â&#x20AC;&#x2122; & ; y , & , ' ; y ; y ' ; y " , ; y , â&#x20AC;&#x2122; & . 5.4. $ 5
= " «D : », * & (*C;%) 1994 . M "" , S " " & " , «* ! " » «* ». $ «* 9 ! / » & & " : 7
4 # , # " 5 7 & , # & , & ! "+ ! 8 - +
, . 5 . ; . + .
136
1. «7 , " ». 8. 7 , ' . , ' , . 2. «7 , ' , â&#x20AC;&#x2122; ». « » . 3. «7 , , & , ' ». 4. «; â&#x20AC;&#x2122; " ». 5. «; â&#x20AC;&#x2122; , , " â&#x20AC;&#x2122; & , , & ». 6. «; & , - , " , ' , , , " , , , ", , " "». 7. «; * " ! " < " < â&#x20AC;&#x2122; ) , ' " ! "». 8. «; , & & " " & . ; & , " ». 9. $ , & " ' . 10. ; , " . ,
â&#x20AC;&#x2122; " ", & . = .
*GI & 4 >G';
11. «; , , , , , ». 12. ; S " , * " ! " *C;%, * . / «* ! / » S *C;% 1967 . «* % / / ». $ , ' , & & ", . = : y "" " "" ; y S , "; y , , , , ; y
" . $ &
" " ' , , , & , & " " . ! : 1. = % ! , ( ), " , " . = , , & " ; , & ; & ; " " " ,
; S , . #
137
2. 7 %
, .
â&#x20AC;&#x2122;
, . = , & , & ". , '
& " " , , " ' . ; " , " . ; " . 5 & , ' ". ; ( , ) " . = , « " ». 3. 7 % % % , â&#x20AC;&#x2122; ( ) « , ,
& " *C;%». ; « â&#x20AC;&#x2122;
, " , " '
' », ' , " , . =
, ' , â&#x20AC;&#x2122; . 4. 7 % & , « , & & & 1-2/2009
, , ' ' & ». > , « " & , & ». ; « , , & , ». M - & " & â&#x20AC;&#x2122; . 5. 7 % , â&#x20AC;&#x2122; « , , & " , " », & " . M â&#x20AC;&#x2122; « & " " ». = , ", " , , â&#x20AC;&#x2122; , ' . ;& . % S " " , & - . 5 / / D ! ( / / ) â&#x20AC;&#x201D; , " & & , . = M " $ " ,
& & " , â&#x20AC;&#x2122; , " " . $ â&#x20AC;&#x2122; & .
138
1. D / % 1.1. # . 7 , ' â&#x20AC;&#x2122; , . 7 , . ; - , . 1.2. #
. ; " " , , â&#x20AC;&#x2122; , , " ,
â&#x20AC;&#x2122; & " . 1.3. (
. ; " , & " , - , . ; " " , , , ' . 1.4. 9 % â&#x20AC;&#x2122;
%
. ; " , ' â&#x20AC;&#x2122; - , , . C " . ; " â&#x20AC;&#x2122; " ; & . ! " â&#x20AC;&#x2122; " " . 1.5. 9 . ; " , , , , - " " ' , , & , " " , , , , " ". 1.6. 1 . ; " - " & , & , â&#x20AC;&#x2122; , "" . < â&#x20AC;&#x2122; "
*GI & 4 >G';
â&#x20AC;&#x201D; & , ' - , , " " . 1.7. 9 %
% . ; " & " " , , , , & â&#x20AC;&#x2122; " . 2. 0 / % $ % ) " " " " & " " . 2 . 1 . D + : 2.1.1. ! M , " . 2.1.2. % ' & , & , ( )
. 2.1.3. D , . 2.1.4. = â&#x20AC;&#x2122; , , , " . 2.1.5. % ' " - " . 2.1.6. ; , , , , ' ' , â&#x20AC;&#x2122;", , , . 2.1.7. = & " . 2.1.8. / â&#x20AC;&#x2122; , & " " " . 2.2. D !: 2.2.1. = & & , " . 2.2.2. % & " , " " & " . #
139
2.2.3. ; , , , & , " & " . 2.2.4. % & â&#x20AC;&#x2122; , ' . 2.2.5. = & " , " " ' & " . 2.2.6. 5 - 7 . 2 . 3 . D
: 2.3.1. % , , . 2.3.2. % , â&#x20AC;&#x2122; , ' , & " . 2.3.3. D " . 2.3.4. ! . 2.3.5. 5 ", S , & . 2.3.6. = , . 2.3.7. O ' , " â&#x20AC;&#x2122; , . 2.4. D ! ' , ' ' " : 2.4.1. ; , , " " ' . 2.4.2. % , ' , . 2.4.3. 5 & & , & , ' .
1-2/2009
4 7 1. O ? 2. O ' , ? 3. ) . 4. O M ' , ? 5. ) & . 6. O & " ? > 1. = " : ) ' / 5 . A. =. ; ", 8. 8. * . â&#x20AC;&#x201D; 7.: > , 2005. â&#x20AC;&#x201D; ;. 186â&#x20AC;&#x201C;200. 2. M " $ " // ; . â&#x20AC;&#x201D; 2003. â&#x20AC;&#x201D; # 1. 3. M " : // ; . â&#x20AC;&#x201D; 1998. â&#x20AC;&#x201D; # 4. 4. ; : = 3- . â&#x20AC;&#x201D; P. 1. < " / 5 . A. ; ", 8. ( . â&#x20AC;&#x201D; 7.: 7 -* , 2004. 5. ; : = 3- . â&#x20AC;&#x201D; P. 2. A " " / 5 . A. ; ", 8. ( . â&#x20AC;&#x201D; 7.: 7 -* , 2004. 6. % <<). % ( 1-4) // = $ . â&#x20AC;&#x201D; 2008. â&#x20AC;&#x201D; # 1. â&#x20AC;&#x201D; ;. 64â&#x20AC;&#x201C;80. 7. M $ " % // = $ . â&#x20AC;&#x201D; 2005. â&#x20AC;&#x201D; # 1â&#x20AC;&#x201C;2. â&#x20AC;&#x201D; ;. 103â&#x20AC;&#x201C;105. 8. $ * . ( & : , // = . â&#x20AC;&#x201D; =Â&#x201C; . 3. â&#x20AC;&#x201D; *., 2001. 9. Jarem Sawatsky. Rethinking Restorative Justice: When the Geographies of Crime and of Healing Justice Matter // Peace Research â&#x20AC;&#x201D; The Canadian Journal of Peace and Conflict Studies. â&#x20AC;&#x201D; 2007. â&#x20AC;&#x201D; Vol. 39, 1â&#x20AC;&#x201C;2. â&#x20AC;&#x201D; C. 75â&#x20AC;&#x201C;93. 10. Daniel W. Van Ness, Karen Heetderks Strong. Restoring Justice, Third edition. Mattew Bender and Company Inc., USA, â&#x20AC;&#x201D; 2006. â&#x20AC;&#x201D; C. 48â&#x20AC;&#x201C;50.
5 «= »! www.safeschool.org.ua $ # $ % - ! % «# ! » â&#x20AC;&#x201D; www. safeschool.org.ua. %
! â&#x20AC;&#x201D; ! $ , , $
. , ! * ! + '
!
$ $ ! , «` ?»
«` ' ?» ! . «` " $ ?» ("4 ) + * $ . , +
"4 ! «P
"4 », «P "4 ! » # * !
$ . ) « "4 » $ +
! $ . 4 & , â&#x20AC;&#x2122; ! , # +& $ & . G ! «K ». «D ! » # + , + ! ! , $ â&#x20AC;&#x2122; +. ' , # ! «) » , $
D - ! , , + $ "4 . 0 ! , $ - * ! , $ $ , # , ! + «E â&#x20AC;&#x2122; ». 4 & , $ # !
Đ&#x17E;Đ Đ&#x201C;Đ?Đ?Đ&#x2020;Đ&#x2014;Đ?ĐŚĐ&#x2020;Đ&#x2021; Đ&#x2019; ĐŁĐ&#x161;Đ Đ?Đ&#x2021;Đ?Đ&#x2020;, ĐŠĐ&#x17E; Đ&#x2019;Đ&#x;Đ Đ&#x17E;Đ&#x2019;Đ?Đ&#x201D;Đ&#x2013;УЎТЏ Đ&#x;Đ Đ&#x17E;Đ&#x201C;Đ Đ?Đ&#x153;Đ&#x2DC; Đ&#x2019;Đ&#x2020;Đ&#x201D;Đ?Đ&#x17E;Đ&#x2019;Đ?Đ&#x17E;Đ&#x201C;Đ&#x17E; Đ&#x;Đ Đ?Đ&#x2019;Đ&#x17E;ĐĄĐŁĐ&#x201D;Đ&#x201D;ĐŻ: (Ń Ń&#x201A;анОП на МОвŃ&#x201A;онŃ&#x152; 2009 Ń&#x20AC;.)
. '
ÂŤ % Âť
. 4 , C) '
ÂŤ % Âť '
. 2 % , ' $ .
) # ÂŤE Âť ' $ .
. #
3G â&#x20AC;&#x153; â&#x20AC;?
$ , 4 , F $ .
' $ 4 ÂŤ% # Âť
. H , # $ .
3G ÂŤD Âť
3 $ , 1 â&#x20AC;&#x2122; 4 +!
D '
! " ,e-mail (044) 562 11 26 ( . ' & ) (044) 537 10 07 ( . ' & ) (044) 280 39 18 ( .) uccg@uccg.org.ua (050) 917 74 15 irikami@mail.ru
D F
(095) 80-600-68 Inna_lko@ukr.net
0 #
8 063 628 77 85, v.nataliia@gmail.com
1 0 !
(03244) 5 03 55 (050) 661 16 50 mpdr@mail.ru mkddr@mail.ru
4
0
(096) 315 02 67 zhmediator@gmail.com
. D J
) ÂŤD
Âť
/ 1
(0342) 59 60 09 (0342) 50 56 75 (063) 414 60 99 Yuriy555@gmail.com mykytyn@mail.ru
' , C) '
C
ÂŤ3 Âť
3 4
(06556) 2 08 94 (050) 932 68 76 (097) 350 63 14 g.sadychko@mail.ru
. F
ÂŤF $ Âť
3 K *
(0642) 717 378 lrmg@tele.com.ua
. F
2 ÂŤ $ Âť
G 2
(050) 936 84 50 (032) 233 43 84 obik.space@gmail.com
. G
ÂŤG $ Âť
D K *
(048) 728 62 90 (048) 777 41 95 (066) 774 67 43 mediator_i@mail.ru
. 4
4 $ ÂŤ4 Âť
G '
(0542) 791 330 (050) 307 10 83 suminngo@ukr.net
. L
ÂŤ1 +Âť
3 G
(057) 719 49 39 y_f_d@ukr.net
. , $ .
ÂŤH Âť
D K
(050) 269 88 65 irishataran@ukr.net
: , , . . / . . – .: !" # $ .%., 2008 – 267 . % – & ' ’ . $ , $ ,
’ .
Реконструкция связей в сообществе – медиация и восстановительное правосудие в Европе
Ответы на насилие в повседневной жизни в демократическом обществе Издание Совета Европы Council of Europe Publishing
& ! ’ – ! ' . ( " " ) ( " ) / . . – .: !" # $ .%., 2008 – 183 . $ , ( ! ) ( , & , & , * ( , &
, & $ $ .
# " . " ! * / + - $ $ " $ – .: !" # $ .%., 2008 – 198 . $ +
, $
, & . / $
!
, * ,
.
4 %. ., 4 %.5., ; <. ., # " . ., + =. ., " &.4., =.>., 5. ., ? " . . ! " + : . = " + . – .: !" # $ .5., 2009. – 216 . ! $ $
, &
, , $ . $ $
, *
& " $ 0 «' & -1 ».
& . – @ $ .
( " ) / . . – .: !" # $ .%., 2007. – 304 . 2 1 ) +& , ! , * + + : , , , $ $ , , $
, . 0 * $ $ +, $ ! !
.