Ingurumen-hezkuntza iraunkortasunerako: Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinatzea

10. zkia. 2009ko uztaila

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAKO AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

0 1

Hausnarketa estrategikoa eta gako operatiboak udal garapen iraunkorraren esparruan

www.udalsarea21.net Udalsarea 21eko lan-koadernoen bildumaren aurkibidea: 1. zenbakia. 2006ko urria « EAE-ko Tokiko Agenda 21 prozesuak aztertzea. Oztopoak eta estrategia arrakastatsuak identifikatzea aurrerapauso gehien eman dituzten udalerrietan kudea ditzaten».

2. zenbakia. 2006ko urria

«Oztopo eta estrategiak ekintza-planak abiarazteko. 21 Bulegoak: ereduak formulatzea».

3. zenbakia. 2007ko iraila

«Natur inguruneko udal-eskumenei buruzko gida».

4. zenbakia. 2008ko urtarrila

« Iraunkortasunaren eta Tokiko Agenda 21en dimentsio soziala. Tokiko Agenda 21etan alderdi sozialak sartzeko irizpideak».

5. zenbakia. 2008ko urtarrila

«Klima-aldaketa. Udaleko CO2e-emisio baliokideen kalkulua. Tresnari buruzko erabiltzaile-eskuliburua».

6. zenbakia. 2008ko urtarrila

«Sailkatutako jardueren erregularizazioa. Laguntza tresnak». (1. zatia)

7. zenbakia. 2008ko urtarrila

«Sailkatutako jardueren erregularizazioa. Laguntza tresnak». (2. zatia)

8. zenbakia. 2009ko otsaila

«Klima-aldaketaren aurkako tokiko estrategiak martxan jartzeko gida».

9. zenbakia. 2009ko otsaila

«Lehenengo pausuak genero-ikuspegia Tokiko Agenda 21 prozesuetan txertatzeko. Jarraibide metodologikoak».

10. zenbakia. 2009ko uztaila

« Ingurumen-hezkuntza iraunkortasunerako: Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinatzea. Hausnarketa estrategikoa eta gako operatiboak Udal garapen iraunkorraren esparruan».

Idaztaldea Ekitaldea 10: ingurumen-hezkuntza iraunkortasunerako. Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinatzea.

ARGITARALDIA: 1.a, 2009ko uztaila © IHOBE, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa Urkixo Zumarkalea, 36-6.a. 48011 Bilbao Tel.: 94 423 07 43 • Faxa: 94 423 59 00 www.ihobe.net argitaratzailea: IHOBE, Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa diseinua eta diagramazioa: Canaldirecto itzulpena: Elhuyar lege gordailua: XXXXXXXX

Abantoko Udala Amorebieta-Etxanoko Udala Amurrioko Udala Anoetako Udala Arrasateko Udala Astigarragako Udala Barrikako Udala Berangoko Udala Bilboko Udala Donostiako Udala Irurako Udala Legazpiko Udala Leioako Udala Mungiako Udala Villabonako Udala Zizurkilgo Udala Gasteizko Ingurugiro Gaietarako Ikastegia Aguraingo Koadrila Durangaldeko Mankomunitatea Lea-Artibaiko Mankomunitatea Uribe-Kostako Mankomunitatea Oarsoaldea Bilboko Ingurugela Eusko Jaurlaritzaren Biodibertsitate eta Ingurumen Partaidetzarako Zuzendaritzaren Ingurumen Hezkuntzarako Zerbitzua Ihobe, Udalsarea 21eko Idazkaritza Teknikoa Gestiker

Udalsarea 21eko Idazkaritza Teknikoa

ESKUBIDE GUZTIAK ERRESERBATUTA. Debekatuta dago publikazio hau erreproduzitzea, informazioa berreskuratzeko sistemetan gordetzea eta publikazio honen zati bat transmititzea, erabilitako bitartekoa edozein dela ere (elektronikoa, mekanikoa, fotokopia, grabazioa, etab.), jabetza intelektualaren eskubideen titularraren eta editorearen idatzizko baimenik gabe.

10. zkia. 2009ko uztaila

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAKO AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA Hausnarketa estrategikoa eta gako operatiboak Udal garapen iraunkorraren esparruan

0 1

www.udalsarea21.net

AURKIBIDEA

04. orrialdea

01. Sarrera

08. orrialdea

02. LEHEN ZATIA: aldi introspektiboa

08 10 11

2.1. 1. helburua: arazoak ulertzea 2.2. 2. helburua: esperientzietatik ikastea 2.3. 3. helburua: helburuak zehaztea/aukerak

14. orrialdea 15 15 17 19 20 22

23. orrialdea 23 24 24 29 30

03. BIGARREN ZATIA: ALDI PROSPEKTIBOA 3.1. Bi prozesuen arteko ahaidetasun harremanei edukia ematea bere esanahia ulertzeko eta adosteko 3.2. Esparru nagusi gisa ahaidetasun harreman bat aukeratzea, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazioari zentzua emateko 3.3. Prozesu bakoitzaren profila garatzea lotzen dituen ahaidetasun esparru horretatik abiatuta 3.4. Taldeko hausnarketari kanpo ikuspegia ematea, beste ikuspuntu batzuk sartzeko eta ekintzen diseinua errazteko 3.5. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en ardatz nagusietan eragina duten elkarreraginerako ekintzak diseinatzea 3.6. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio metodologia diseinatzea, udal ekintza iraunkorren urteko kronograman eragin dezan

04. HIRUGARREN ZATIA: IRAUNKORTASUNERAKO HEZiketan ESKOLAKO AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEKO GAKOAK 4.1. Oinarri arautzaileak 4.2. Koordinazio metodologia 4.3. Koordinazio esparru orokorra 4.4. Koordinazio kronograma orokorra 4.5. Koordinazio gakoak: Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio adierazlearen bila

37. orrialdea

Terminoen glosarioa

39. orrialdea

taulen, grafikoen eta eskemen indizea

SARRERA

01.

Tokiko Agenda 21ek eta Eskolako Agenda 21ek azken urteetan izandako bilakaera mailakatua izan da ,eta oso positiboa; bai prozesu horietan parte hartu duen udalerrien kopuruaren aldetik, bai bien kudeaketa kalitateagatik.

2002tik Iraunkortasunerako Udalerrien Euskal Sareak (Udalsarea 21), Ingurumen, Lurralde Plangintza, Nekaza-

ritza eta Arrantza Sailak Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoak sustatzen duena, Euskal Autonomia Erkidegoa osatzen duten 251 udalerrietatik 197 biltzea lortu du. Horrek esan nahi du, Tokiko Agenda 21en prozesuen sustapenaren ondorioz, euskal udalerrietatik % 78,5ek udalbatzan Tokiko Ekintza Plana onartu dutela eta ezarpen aldian daudela.

1. grafikoa. Udalsarea 21eko udalerri kideen kopuruaren bilakaera, lurralde historikoen arabera 120 110

udalerri kideen kopurua

104

103

100 90

78

80 70

68

66

59

60 50

41

40 30 18

20 10 0

3 5 8 2001

20

15

11

2003

2005

Araba

:::::::

11

15

5

4

2006

Bizkaia

Gipuzkoa

2007

2008

Eskolako Agenda 21 ezartzen 2003-2004 ikasturtean hasi ziren eta, ordutik, bilakaera nabarmena izan du.

Azken urteotan, hezkuntza komunitateak erantzukizuna hartu du ikastetxeetan eta inguruetan ingurumen kalita-

tearen zein iraunkortasunaren alde lan egiteko prozesu honekin. Hala, erantzukizun horren adierazgarri dira prozesuari atxiki zaizkion euskal ikastetxe kopuruari buruzko datuak:

Eskolako agenda 21ean atxikitutako ikastetxe kopurua

2. grafikoa. Eskolako agenda 21 duten derrigorrezko irakaskuntzako ikastetxe kopuruaren bilakaera

50 341

30

252

20 10 0

462

420

40

123 27 2003-2004

2004-2005

2005-2006

2007-2008

2006-2007

2008-2009

Ikasturtea

Egoera hori, gainera, bi dokumentuk indartzen dute: Garapen Iraunkorrerako euskal Estrategia 2002-2020 dokumentuak eta Iraunkortasunerako hezkuntza konpromisorantz izenekoak (EAEko iraunkortasunean hezteko erreferentziazko dokumentuak). Bi dokumentu horiek derrigorrezko hezkuntzako ikastetxe guztietan Eskolako Agenda 21 ezartzearen akordioa aurreikusten dute.

Tokiko Agenda 21 udalerrietako garapen iraunkorra bultzatzeko tresna gisa eta Eskolako Agenda 21 ikastetxeetako eta orokorrean udalerriko zenbait ingurumen alderditan sartuta dagoen hezkuntza programa gisa, antzeko garapen prozesuen jabe dira; hala, kudeaketaren eta parte-hartze prozesuen artean parekotasuna sortzen da:

1. Taula. Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21en garapen prozesuak

TOKIKO AGENDA 21

ESKOLAko AGENDA 21

1. Udalbatzaren akordioa proiektua hasteko eta garatzeko

1. Eskolako Agenda 21 hasteko klaustroaren eta Ordezkaritza Organo Nagusiaren akordioa, udalaren proposamena jarraituz

2. Aalborgeko Kartari atxikipena

2. Eskolako Agenda 21ekiko konpromisoaren aktaren sinaketa

3. Udalerriaren abiapuntuko diagnosia

3. Diagnostikoa

4. Foroa herritarrek parte hartzeko tresna bilakatzea

4. Eskolak parte hartzeko ÂŤIngurumen BatzordeaÂť eta foroa sortzea

5. Tokiko Ekintza Plana (TEP)

5. Hezkuntzarako ekintza plana

6. Ebaluazio eta segimendu plana

6. Segimendu plana

:::::::

01. sarrera

01

Tokiko Agenda 21ek eta Eskolako Agenda 21ek bere kudeaketan zenbait parametro pareko badituzte ere, Ekitalderen lanean oinarritutako dokumentu honen helburua bien arteko lotura indartzea eta harremanak sendotzea izango da.

Aalborgeko Konpromisoei dagokienez, arreta berezia eskatzen du ez dagoelako iraunkotasunerako hezkuntzari eginiko erreferentzia berezirik Eskolako Agenda 21en eragiteko bi konpromisori ekarpena egiteko prozesu iraunkor gisa: 1 «Gobernu erak» eta 2 «Iraunkortasunerako udal kudeaketa», ezta beste konpromiso batzuetan landutako gai alorren arabera.

Aipagarria da, beraz, ekitalde honetan egindako lanak Alborgeko 2. Konpromisoa «Iraunkortasunerako udal kudeaketa» betetzen lagunduko duela. Konpromiso horren arabera, Tokiko Agenda 21 kudeaketa programa gisa finkatu beharko da, beste tokiko iraunkortasun prozesu batzuekin batera. Horien barruan dago Eskolako Agenda 21 udalerriaren hezkuntza eta konpromiso iraunkorraren oinarrizko zutabe gisa. Aalborgeko aipamenari jarraiki, Eskolako Agenda 21ek hartutako konpromisoak gertaera hori nabarmentzen du, eta hezkuntza prozesu hori udal eta mankomunitateek zuzentzen duten Tokiko Agenda 21en zatitzat jotzen du.

Horregatik guztiagatik, Udalsarea 21en eta Ekitalde deituriko taldeen ekintzen esparruan, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en inguruko hausnarketa bat egiteko beharra dago, prozesuen arteko erlazio hobeak sortzeko asmoz; ondorioz, sentsibilizazioan eta tokiko garapen iraunkorrean emaitza hobeak lortzeko asmoz ere bai.

Hala, besteak beste, ondorengo helburu operatiboak ditu lanerako:

1. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazioa zailtzen duten oztopoak identifikatzea.

2. Elkarrenganako komunikazioa eta sinergiak hobetzea.

3. Prozesu iraunkorren garapen faktore kritikoen (arrakasta eta porrota) aztertzea.

4. Udalerrien arteko esperientziak trukatzea.

5. Koordinaziorako jarraibide metodologikoa zehaztea, iraunkortasunaren heziketan bikoiztasunak saihesteko eta ahaleginak eta emaitzak optimizatzeko.

Ekitalderen oinarri metodologikoa Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en prozesuei lotutako udal langile teknikoek ikasitakoaren eta ezagutza intuitiboaren azterketa kualitatiboan oinarritzen da, haiek baitira udalerriko eta eskoletako egoeraren ezagutza handiena dutenak. Eta, ondorioz, parte-hartzaileek proposatutako lan-plangintzak sekuentzia kronologiko logikoa du.

Hala, lehen zatian prozesuak udalerriko testuinguruan kokatzen dira gaur egun bien artean dagoen egoeratik abiatuta eta esperientziaren bidez barneratutako ezagutzaren bidez. Aldi introspektibo hori, arazoak ulertzea, eskolako eta udalerriko gaien arteko lotura egokiak ikastea, eta prozesuetatik lortu beharreko helburuak zehaztea izango litzateke.

Ondoren aldi prospektiboan lortutako ezagutzaren eta elkarren artean eskuratutako esperientziaren bidez, bi udal prozesu iraunkorren artean nahi den harreman testuingurua zehazten saiatzen da. Hausnarketa hori ahaidetasun metafora joko batek sortzen du eta horien helburua bi prozesuen arteko balizko elkarreragin eta lotura agertokiak irudikatzea da.

Azkenik, egindako lanaren amaieran Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio proposamena egiten du, eta, horretarako, sistema eta adierazle batzuk proposatzen ditu objetiboki balioztatzeko.

Laburbilduz Laburbilduz, dokumentuaren 1. zatian eta 2. zatian bi prozesuen arteko harremanen inguruko talde hausnarketak biltzen dira, bai eta aurreikusitako harreman egoerara egindako hurbilketa ere, hurrenez hurren. Eta, horretarako, helburu hori lortzeko erabilitako dinamika eta tresnak zehazten dira. Dokumentuaren 3. zatian aldiz, lanaren azken emaitza islatzen da, adostutako koordinazio proposamenarekin batera.

:::::::

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

2. taula. Dokumentuaren egitura

I. ATALA: Ekitaldeko partaideen ezagutzatik egindako planteamendua eta intuizioa EskolaKO Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 arteko harremana

— Bi prozesuen garapenean antzemandako arazoak ulertzea.

— Hezkuntza eta udal esparruaren zenbait harreman esperientziatatik ikastea.

— Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en inguruko helburuak eta aukerak zehaztea.

II. ATALA: «Teoriatik praktikara» zenbait pausoren bidez (ibilbide-orria) 1. Edukia ematea harreman loturei («ama-alaba» – «aita eta ama» – «lehengusuak»).

Harreman testuinguru nagusian sakontzea

2. Bi prozesuen arteko eragina eta harremana taxutzeko marko nagusia aukeratu.

3. Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21 zehaztea «ama-alaba» harreman testuinguru nagusi horretan 4. Ekitalderen hausnarketaz kanpoko ikuspegia eskaintzea (Bartzelonako Agenda 21).

Ahaidetasunaren metafora prozesuetan ikustea

5. «Ama alaba» harremanaren esanahia zehaztea bi prozesuetan komunak diren hiru ardatzetatik abiatuta: Parte hartze foroak / Ekintza Planak / koordinazio Eragileak 6. Prozesuen arteko koordinazioaren oinarriak eta testuingurua zehaztea: Koordinazioaren postulatu nagusiak zehaztea.

Eskolako Agenda 21en eta Tokiko Agenda 21en arteko koordinazioaren mailak eta alderdiak zehaztea.

III. ATALA: Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazioaren operatiboa Koordinazio gida metodologikoa diseinatzea

— Udalerrietan Tokiko Ekintza Planen ezarpen prozesuetatik abiatuta.

— Ikasleen eta Udalaren arteko topaketetatik abiatuta (Udal Eskola Foroa).

— Eskolak parte hartzen duen urteko udal ekintza iraunkorretatik abiatuta.

:::::::

02.

LEHEN ZATIA: ALDI INTROSPEKTIBOA

«Gure ezagutzaren bidez gure nortasuna taxutzen dugu» Lelo horrek ekitaldea osatzen duten pertsonen berezko ezagutzatik abiatuta hausnarketak egiten hasteko eta haien bidez hazteko proposamena irudikatzen du.

Ikerketaren lehen aldi honetan funtsezkoa da ekitaldeko pertsonek Tokiko Agenda 21ei eta Eskolako Agenda 21ei buruz duten ezagutzari nortasuna ematea.

Horregatik, bien arteko koordinazioa osatzen hasteko logikoena haien arteko erlazioak gaur egun duen egoeraz jabetzea da, parte-hartzaileen esperientzietatik abiatuta, eta hortik informazioa eskuratzea.

Helburu hori lortzeko, ekitaldearen lehen hiru jardunaldiak diseinatu ziren, eta horietako bakoitzak helburu nagusi bat du: — Lehen Jardunaldia «Arazoak ulertzea»: Bi prozesuen inguruan sortzen diren arazoez ohartzea, eta, batez ere, horietatik sortutako ondorioak garatzea.

— Bigarren Jardunaldia «Esperientzietatik ikastea»: garapen iraunkorraren eskolako eta udalerriko alderdia lotzen duten zenbait ekintza ezagutzea Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21 koordinatzeko dauden aukerak antzemateko.

:::::::

— Hirugarren Jardunaldia «Helburuak eta aurreikuspenak zehaztea»: nahi den harreman testuingurua sortzea, bi prozesuak udal garapen iraunkorrean sar daitezen.

2.1. 1. HELBURUA: ARAZOAK ULERTZEA Egoera ezagutzeko modua zailtasunak edo osagai zailak antzematea da, baina, batzuetan, ez da arazo horien ondorioen barrura heltzen. Arazoa identifikatzeak ez du esan nahi, derrigorrez, ulertu denik eta hori gainditzeko estrategia eta ekiteko modua traba dezake.

2.1. Arazoak eta beren ondorioak Jarraian zerrendatuta daude, batetik, ekitaldeko pertsonek udal garapen iraunkorrean antzemandako arazoak, baita hortik eratorritako ondorio nagusienak ere.

— Eskolako Agenda 21en Tokiko Agenda 21ean dagoena baino inplikazio politiko txikiagoa, eta, horren ondorioz, askotan, ikastetxeko proposamenen balioa gutxitu egiten da. Gainera, Eskolako Agenda 21en parte hartzen duten eragileen artean nekea eta motibaziorik eza pizten dira.

— Eskolako Agenda 21en egindako lanari errekonozimendu txikia. Aurrekontu txikiagoa eta, oro har, inbertsio ekonomiko txikiagoa.

— Prozesuak aurrera eramateko finantzaketa iturrien eta dirulaguntzen inguruko lotura handiegia (batez ere eskolakoen kasuan). Horrek erritmo eta ekintza ez oso koherenteak eta eraginkortasun txikikoak bihurtzen ditu, eta, ondorioz, Tokiko Agenda 21eko eta Eskolako Agenda 21eko arduradunak prozesuen idazkari lanak egitera behartzen ditu, koordinatu beharrean.

Horrenbestez, udaleko partaideek ez dute beren egiten iraunkortasun prozesua eta, ondorioz, banakako eta alde bateko ahaleginak antzematen ditu. Horrek guztiak herritarrengan nahasmena sortzen du.

Udal garapen iraunkorraren ikuspegi orokorra emango dute figurak sustatzeko beharra ikusten da. Hala, sustatzaile horiek, bi prozesuen berri izanik, komunikazio estrategia bat garatu beharko dute herritarrenga helarazteko.

— Giza baliabideak mugatzea, batez ere, eskolako esparruan. Eskolako Agenda 21en konpromisoei aurre egiteko irakasleek dituzten zailtasunak premiazko ordutegiak direla eta, eta eskolako beste eragile batzuek ere parte hartzeko beharra (gurasoak, zuzendaritza taldeak, irakasle ez diren langileak...).

— Estrategien eta emaitzen komunikazio eta koordinazio txikia Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en artean. Udal teknikari gehienek onartzen dute ez dutela bi prozesuen arteko lotura izaera hori ordezkatzen.

2.1.2. aRAzoen sailkapena Arazo nagusiak zehaztuta eta ondorioak aztertuta dituztenean, Ekitalderen partaideek arazo bakoitzari balio zehatz bat ematen diote prozesuen garapenean eta koordinazioan emandako garrantziaren arabera.

— «Iraunkortasun» kontzeptuaren definizio zehatz eta adostu eza. Hitzaren zalantzazko esanahiak alde bateko irakurketak sortzen ditu, eta, ondorioz, batzuetan politika kontraesankorrak sortzen dira.

Aipatzekoa da komunikaziorik eza eta Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazioa izan zela aipatu ziren arazoen artean nagusiena, eta horrek abiarazitako Ekitaldearen egokitasuna eta zentzua indartu egin zuen.

— Gidaritza politiko eta teknikoa hobetu daiteke. Zenbait anarkia zantzu sumatzen da («erritmo ez jarraia», «saltoka»...) eta ziurtasun falta bi prozesuen garapenean.

Hala, ondorioz, sinesgarritasuna galtzen dute.

3. grafikoa. Identifikatutako arazo nagusien sailkapena 80

80 70

70

69

67 60

60

56

50

46

40 30 20 10 0 Komunikaziorik eta koordinaziorik eza

Lidergo eza

Inplikazio politiko txikiagoa Eskolako Agenda 21en

Inplikazioarekiko ErrekonozimenEskolak eta diru durik eza baliabide gutxi laguntzekiko ditu menpekotasuna

Iraunkortasun kontzeptuaren definizioa

:::::::

02. LEHEN ZATIA: ALDI INSTROSPEKTIBOA

02

2.2. 2. HELBURUA: ESPERIENTZIETATIK IKASTEA Ekitalderen bigarren jardunaldian arazoak gainditzea zen helburua; hitz kritikoetatik sormenera pasatzea.

Halaber, garatzen diren ekintzak nabarmentzea, eta, nolabait ere, bi prozesu edo/eta esparruak (hezkuntza eta udala) lotzekoa.

Kontua ez da ekintzen arrakasta baieztatzea, baizik eta horietara bultzatzen duten estimuluak eta ondorioak begiratzea: esperientzia baten alde garrantzitsuena ez da estrapolatzeko duen gaitasuna, baizik eta sortzen dituen irakaspenak.

Jarraian Eskolako Agenda 21en eta Tokiko Agenda 21en prozesuetan hezkuntza eta udal esparruetako zenbait esperientzia aurkezten dira, beren lorpen eta arrakastarako gakoak barne.

2.2.2. Donostiako esperientzia: kontsumo iraunkorra

Ba al zenekien..?

Kontsumo Iraunkorreko Ikasgela gaikako hamar ardatzetan oinarritutako erakusketa batean oinarrituta sortu zela (hondakinak, ura, turismoa, mugikortasuna...). Bertan bakoitza zer den eta horren inguruan Donostian zer egiten den adierazten da. Ikasgelak, informazio gune izateaz gainera, ikastetxeei tailer praktikoak egiteko aukera ematen die, eskolan landu ditzaketen unitate didaktikoen bidez.

Gakoa‌ Eskola Agenda 21en ekintza batek hezkuntza esparrua gainditzea eta kontsumo iraunkorreko gaietan herritarren kontzientzia indartzea da

2.2.1. Gasteizko esperientzia: mugikortasun iraunkorra 2.2.3. Mungiako esperientzia: literatur hitzaldiak Ba al zenekien..?

Eskolako Agenda 21en sartuta dauden ikastetxeek, mugikortasun iraunkorraren aldeko eskola martxa batean hartu zuten parte, 2005eko Mugikortasunaren Europako Asteko ekitaldien barruan. Hamabi ikastetxetako 500 pertsonak baino gehiagok hartu zuten parte, eta, amaieran, ikasleek leloa irakurri zuten eta alkateak agurra egin zuen.

Ba al zenekien..?

Literatur Hitzaldiak izenpean ingurumen iraunkorrean inspiratutako lan ospetsua aukeratzen da, eta egileari ikastetxeetara joateko gonbita egiten zaio ikasleekin hitz egitera. Ondoren, idazleak udalerriko herritarrentzako hitzaldi interaktiboa ematen du, parte-hartzaileen arteko elkarrizketa bultzatzen duena.

Gakoa‌ Hezkuntza zentroak koordinatzea lortzea eta hiriko jarduera batean sarraraztea, zenbait udal sailetako kudeaketa koordinazioaren laguntzaz.

10 :::::::

Gakoa‌ Ingurumen gaietan kontzientzia pizteaz gain, kultura eta literatura ezagutza bultzatzen da era orijinal eta berritzailean. Horrek, ikastetxeen eta Udalen ahalegina eskatzen du idazlearen bisita udalerrirako mugarri izan dadin.

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

2.2.4. Bilboko esperientzia: eskola arteko foroak

Ba al zenekien..?

Eskolako Agenda 21eko Ikastetxeetako ingurumen batzordeetako ordezkariak Udalbatzara eramateko konpromiso eta eskaerak garrantzitsuenak zehatzeko biltzen dira (Eskolako Udal Foroa). Halaber, foro berean informazioa ematen zaie eskolei Udaleko ingurumen gaien kudeaketari buruz.

Gakoa…

Eskola Udalbatzan izan zirenak elkarte berekoak senti zitezen lortzea.Gainera, informazio eta konpromiso truke aberatsa sortu zen ikasleen eta Udaleko politikarien artean.

2.2.5. Esperientzietatik bildutako zenbait irakaspen Ekitaldeko kideek aurkeztutako esperientziak aztertu ondoren, zuzendu behar diren zazpi ondorio estrategiko atera dira: 1. Hezkuntza esparrua gainditu egin behar da herritarrei beren jarrerak eta kontsumo ohiturak nabarmentzeko.

2. Z entroen arteko (udalerri bereko) erlazioa bultzatu behar da ahaleginak batzeko eta emaitzak hobeak eta eraginkorragoak izan daitezen.

3. Ikastetxeen eta udal erakundeen ekintzari ikuspegi komuna eman behar zaio, Eskolako Agenda 21 udalerriko estrategia iraunkorraren ekintza gisa ulertuz eta ez eskola mailako hezkuntza plan murriztu gisa. Zenbait esperientziatan, ikusten da ikastetxeek Tokiko Agenda 21eko Tokiko Ekintza Planetik ekintza zehatz bat edo ildo bat ateratzen dutela bere kontura garatzeko. Hala, udalerriko iraunkortasuna gehiago garatzeko lan egiten da, bai eta ekintza horren garrantzia

garatzen den esparrutik eta parte hartzen duten pertsonetatik harago ohartarazteko ere.

4. Sinergien alde jokatu behar da parte hartzen duten guztien kualitateak ahalik eta ondoen erabiltzeko.

5. Udalerrian Eskolako Agenda 21 ikusi egin behar da, baita Udalaren aurrean ere. Udal eragileei eta tokiko udal gobernuari iritsarazi behar zaie Eskolako Agenda 21en ekintza eta estrategia; oro har, garapen iraunkorrean duen garrantzia eta balioa emateko, eta, zehatzago, iraunkortasunean hezteko duen balioaren berri emateko.

6. H erritarrak sentsibilizatu behar dira, kontzientziak piztu ahal eta behar dituen Eskolako Agenda 21en ekintzak «behetik (seme-alabak) gora (gurasoak) ezagutu eta onartzeko».

7. Lehentasunak zehaztu behar dira, arreta orokorra eskatzen duten gune nagusiak aztertu behar dira eta lehentasunezko ekintza eta estrategiak hartu ahal izatea erraztu behar da.

2.3. 3. HELBURUA: HELBURUAK ZEHAZTEA/AUKERAK Arazoak zein ondorioak islatzeaz eta esparru eta prozesuen arteko lotura duten zenbait esperientzia azaltzeaz gain, intuizioan eta pertzepzioan oinarritutako gakoak indartzen dira. Ekitaldeko udal teknikariek ezagutza osatzen dute baita ere.

Hausnarketa gune hori bultzatu nahian hiru galdera egiten dira: — Eskumenak: Zein gako partekatzen dituzte? Eta zein dagokio prozesu bakoitzari?

— Harremanak: zein eratako lotura dago Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en artean?

— Eragileak: nola antolatu eta koordinatu behar dira Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en parte hartzen duten eragileek?

2.3.1. Konpetentzia esparrua: prozesu bakoitzetik komuna eta berariazkoa dena Puntu honetan ariketa saiatzen da, prozesu bakoitzaren nortasuna errespetatuta, bere ezaugarriak nabarmentzen, komunaren eta zehatzaren artean bereizten saiatuz. Ondorengo taulan lortutako emaitzak daude laburbilduta:

::::::: 11

02. LEHEN ZATIA: ALDI INSTROSPEKTIBOA

3. taula. Zein dira Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en alderdi komunak eta berariazkoak?

Ekitalderen emaitza

02

Eragile espezifikoak Tokiko Agenda 21 Periodikotasuna

Gaia Kontzeptua Unibertsoa Gunea-ekintza Esku hartzen duten subjektu nagusiak Eragile koordinatzaileak

Eragile komunak

Eskolako Agenda 21

Urtarrila-abendua

Iraila-ekaina

Askotarikoa

Espezifikoa

Garapen iraunkorra

Iraunkortasunerako ingurumen-hezkuntza

Udalerriko elkartea

Hezkuntza komunitatea

Udal-eskola kudeaketA eremua

Bi prozesuetako langile teknikariak

Udalerria (Udal kudeaketa)

Ikastetxea (ingurumenhezkuntza iraunkorra)

Oinarri metodologikoa

Diagnostikoa + Ekintza plana + Ebaluazioa

Udala Herritarrak

Irakasleak Ikasleak Gurasoak...

Udalsarea 21

Ingurugela-Ceida

2.3.2. Harreman esparrua: Zer nolako harremana dute Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21 artean?

Ikuspegi estrategikoa Herritarrak parte-hartzaile izatera bultzatzeko Diagnostikoa Helburuakonpromisoa

Parte hartzeko mekanismoa Barne/kanpo komunikazioa

Indarguneak eta ahuldadeak Iraunkortasuna

Foroa (Udalekoa eta ikastetxekoa) Web guneak, aldizkariak, jardunaldiak, etab.

Oinarri horretatik hasita, taldeak bat-batean garatzen ditu hiru harreman lotura; metaforikoki Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko lotura zuzenduta, eta bien arteko harreman esparrua bereizita eta argituta.

Zaila da sentsazio eta ideia guztiak bateratzea Tokiko Agenda 21ek eta Eskolako Agenda 21ek izan behar duten harremana definitzeko. Lehen sentsazioen arabera, garrantzi desberdineko mailak daude. Horien helburua,batetik, prozesu bakoitzaren zentzu autonomoa indartzea da, eta, bestetik, haien artean, zalantzarik gabe dagoen harreman estua: «Osagarriak, Autonomoak, Paraleloak, Interdependenteak».

Ahaidetasun loturek oso era adierazgarrian erakusten dute bi prozesuen arteko harreman «imaginario proiektiboa» . Hau da, nola irudikatzen eta ulertzen diren Eskolako Agenda 21en eta Tokiko Agenda 21en arteko harremanak lan-taldeko partaideen artean.

— «Lehengusinak» terminoak pareko harremana adierazten du, goragoko proposamen baten menpe

4. taula. «Zer nolako ahaidetasuna dago Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en artean?».

Ekitalderen emaitza

«LEHENGUSINAK»

«AITA ETA AMA»

«AMA ETA ALABA»

« Ez dira ahizpak, baina bai senideak.

Bata lehengusu nagusia da, baina ez dakit bietatik nor den»

« Biek garrantzi berbera daukate eta, elkartuta, osagaien arteko batura baino gehiago dira»

« Nik uste dut Eskolakoa Tokikoaren parte dela. Izatez, Tokiko Ekintza Planaren barruko ekintza da»

« Bi prozesuak nahiko hasberriak dira, baina ez ditut erabat helduta ikusten»

« Bi apustu nagusiak dira: bata kudeaketa arlokoa eta bestea hezkuntza arlokoa»

« Eskola ere eragilea da, oso garrantzitsua eta autonomoa, baina udalerriaren barruan dago»

Argi dago elkarrekiko independenteak direla, nahiz eta familia handi bereko kideak diren

Prozesu paralelo horietan liderrak daude. Izan ere, integratuz gero, ahalmen handiagoa lor daiteke.

Harreman bertikalagoa ikusten da.

Eskolako Agenda 21 Tokiko Agenda 21-aren barruan garatzen da

12 :::::::

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

dagoena (garapen iraunkorra) eta aldizkakoa eta jarraia ez den topaketa eta komunikazioa.

— «Aita eta ama» harremanak bi prozesuen garrantzia azpimarratzen du, bai eta bakoitzaren autonomia mantentzen duen harreman sendoaren beharra ere.

— «Ama eta alaba» harremanak esparru orokor bat (tokikoa) dagoela esan nahi du, eta bertan sortzen eta garatzen dira garrantzi eta balio handiko eragileak (eskola) eta aginte maila bat badagoela adierazten du.

2.3.3. Antolakuntza esparrua: Nola koordinatzen dira Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en parte hartzen duten eragileak?

Nahiko argia dirudi prozesu horretan eragile desberdin askok hartzen dutela parte Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en inguruan, eta,

nahiz eta koordinazioan hobetzeko arazoak daudela onartu, horiek errazteko zenbait jarraibide ematen dira: — Udala eta ikastetxea dira kaleko eragile nagusiak eta prozesu iraunkorrei buruzko harreman eta ardura zuzena dutenak.

— Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa, Udalsarea 21eko Idazkaritza Teknikoa denez, udalei, batez ere, ematen die laguntza, eta, era berean, Ingurugelek ikastetxeei ematen diete.

Hala, bi eragile horien arteko komunikazio handiagoa eskatzen dute ekintza kontraesankorrak saihesteko.

Antolakuntza esparru horri begiratuta, lau eragile nagusi ikusten dira Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en artean, baita lau baldintza ere, eragile bakoitzak bete beharrekoak prozesu hori aurrera eramateko:

1. eskema. Eragileek kontuan hartu beharreko premisak

Prozesu bakoitzaren (Tokikoa eta IHOBE Eskolakoa) helburuak bereiztea eta Udalsarea 21en garapen iraunkorrari lotutako helburuak idazkaritza teknikoa bateratzea

UDALAK Tokiko Agenda 21eko eta Eskolako Agenda 21eko eragile bakoitzaren funtzioak eta eskumenak argitzea

eskolako Agenda 21 tokiko agenda 21 INGURUGELA-CEIDA

Nolabaiteko lidergoa adostea udal garapen iraunkorrean, nolabaiteko «infiltrazioa» onartuta. Izan ere, «infiltrazioak» alde bakoitzaren prestazioak hobetuko ditu

Ikastetxeak Esku hartzen duten eragile guztien arteko harremana eta koordinazioa sistematizatzea eta egituratzea

::::::: 13

03.

BIGARREN ZATIA: ALDI PROSPEKTIBOA

« Gure ezagutzatik etorkizunari begiratzen diogu»

Ekitaldearen lehen helburua Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21 prozesuen esanahia atontzeko eta azaltzeko balioko duena partekatzea izango da. Erronka, hausnarketa ekintzarako oinarri bilakatzean datza. Estrategiatik operatibora pasatzea. Hau da, teoriatik praktikara.

Horregatik aurkezten da aldi prospektibo hori: bi prozesuak elkarrekin uztartzeko aukera guztiak aztertzeko.

Azken batean, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio praxia gauzatzeko eta zentzua emateko bideak aurkitzea da; guztia ere isolatutako, konexiorik gabeko eta esanahi gutxiko ekintzak alde batera uzteko (motibazioa zergatik eta asmoa zertarako).

Une horretatik aurrera, praktika lortzeko urratsek hurrengo ibilbide orri metodologikoa jarraitzen dute, hurrengo lan jardunetan garatzeko, bien arteko loturaren inguruko ariketa metaforikoarekin jarraituz.

Ibilbide orri metodologikoa 1. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko ahaidetasun harremanei edukia ematea, esanahia ulertzeko eta adosteko.

— «Zer esan nahi du “Aita-Ama”, “Lehengusinak” edo “Ama-Alaba” harremana izateak?»

2. Esparru nagusi gisa ahaidetasun harreman bat aukeratzea, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazioari zentzua emateko.

— «Hiru erlazioetatik, zeinek islatzen ditu hobeto bi prozesuen arteko ezaugarriak?»

3. Prozesu bakoitzaren profila garatzea lotzen dituen ahaidetasun esparru horretatik abiatuta.

— «Zein eratakoak dira “Ama-Alaba”?»

4. Taldeko hausnarketari kanpo ikuspegia ematea, beste ikuspuntu batzuk sartzeko eta ekintzen diseinua errazteko.

5. Harreman ekintzak diseinatzea Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en ardatz nagusietan eragina izango dutenak (foroak, planak eta eragile koordinatzaileak).

6. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio metodologia diseinatzea, udal ekintza iraunkorren urteko kronograman eragin dezan.

14 :::::::

3.1. Bi prozesuen arteko ahaidetasun harremanei edukia ematea bere esanahia ulertzeko eta adosteko Ekitaldeko partaideek erlazionatzeko hiru ahaidetasun mota garatzen dituzte: «lehengusinak», «aita eta ama» eta «ama eta alaba». Harreman esparru desberdinak irudikatzen dituzte Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21en artean.

Lehen erronka harreman kategoria horietan edukia ematea da: — Zer esan nahi du «lehengusina» edo «aita eta ama» edo, azkenik, «ama eta alaba» harremana izateak?

ezadostasunak zehaztuta prozesuen arteko harreman esparru egokiena aurkitzeko asmoz.

3.2. Esparru nagusi gisa ahaidetasun harreman bat aukeratzea, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazioari zentzua emateko Orain helburua, bien arteko komunikazio eta koordinazio ideala ondoen nork aurkezten duen aurkitu behar da.

Hala, ekitaldeko partaideek zenbait ideia eta gako zehazten dituzte hiru harreman esparruen inguruan.

Garrantzia ematen zaio, beraz, Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21ek duten harremanari ahaidetasuna ulertzeko moduaren arabera; bestela esanda, bere ikuspegi integratua.

Lana egiteko, zehaztapen ahalegina egin behar da harreman bakoitzaren berezitasunak atera ahal izateko. 5, 6 eta 7 tauletan Ekitaldearen arabera erlazio bakoitza ondoen deskribatzen duten hamar baieztapenak edo sortutako elementuak jasotzen dira.

Hortik aurrera, lana are zehatzagoa, da: elementu eta erlazio bakoitza bereizi beharra dago, adostasunak eta

Horretarako, lehenik eta behin, aurretik zehaztutako hiru ahaidetasun harremanekin dituen adostasun eta desadostasun mailak balioztatzen ditu taldeak banaka.

Helburua da jakitea, zein ideia eta gakok biltzen duten adostasun handiena eta zeintzuk diren eztabaidagarriagoak.

Parte-hartzaile bakoitzak hiru puntuazio positibo eta hiru negatibo eman zituen (10, 6 eta 3 puntu eman zizkien bi aldeei) bi prozesuetan, haien ustez, egon behar zuten harreman moten artean gehien eta gutxien gustatzen zitzaizkien ideia eta arazoei buruz.

Jarraian, «Aita eta Ama», «Lehengusinak» eta «Ama eta Alaba» harremanen ideia eta arrazoiek izan zituzten puntuazioak islatzen dira.

5. taula. Aita-ama harremanak garatzen dituen ideiekiko akordio eta desadostasun maila

ARRAZOI HAUENGATIK DIRA...

AITA eta AMA

KODEA

positibo negatibo

positibo vs. negatibo

A1

Bakoitzak bere eginkizuna du: lengoaia eta forma ezberdinak hartzaile ezberdinentzat.

10

13

-3

A2

Garrantzi berekoak.

46

3

43

A3

Paraleloak eta osagarriak.

16

3

13

A4

Elkarri kontraesaten ez diotenak: udalerriari dagokionez, elkarrekin joan behar dira.

10

0

10

A5

«Bikotekideen» arteko komunikazio gardena: aurretiko barne-elkarrizketa.

10

6

4

A6

Funts berbera, baina aurrekontu independenteak.

16

6

10

A7

Egin beharreko bidea bikotean adostu: lehen pausoak eta heldutasuna.

Lehentasunak ezarri

13

16

-3

A8

Erantzukizun partekatua eta banatua.

22

0

22

A9

Batak bestearen eremua errespetatzea.

12

0

12

A10

Familiako kide guztiek ezinbestean moldatu behar dute euren artean.

6

6

0

Ekitaldearen lanketa

::::::: 15

03. BIGARREN ZATIA: aldi prospektiboa

03

6. taula. Lehengusinak harremanak garatzen dituen ideiekiko akordio eta desadostasun maila

KODEA

ARRAZOI HAUENGATIK DIRA...

LEHENGUSINAK

positibo negatibo

positibo vs. negatibo

B1

Tokiko Agenda 21ek eta Eskolako Agenda 21ek jatorri bera dute eta bakoitza bere esparruan garatzen da.

0

3

-3

B2

Nork bere denbora (maiztasuna) du.

3

0

3

B3

Elkarguneak aprobetxatzen dira (foroak...).

3

6

-3

B4

Giza baliabideek prestakuntza-mota desberdinak eskatzen dituzte.

0

9

-9

B5

Berdin tratatzen diote elkarri eta aitona berbera dute.

0

12

-12

B6

Aitonak paga ematen die biei.

0

0

0

B7

Errezetak partekatzen dituzte (ekintzak, metodologia...), baina bakoitzak bere menua egiten du (foroak...).

15

0

15

B8

Erlazioa txarra izanez gero, arazo handirik gabe eten daiteke.

0

88

-88

B9

Independenteagoak direnez, nor bere errealitateari hobeto egokitzen zaio.

10

19

-9

B10

Lehengusinen taldea zabaldu egin daitekeenez (Industria Agenda, Kultura Agenda...), taldea bera aberastu egiten da.

0

0

0

Ekitalderen lanketa

7. taula. Ama-alaba harremanak garatzen dituen ideiekiko akordio eta desadostasun maila

KODEA

ARRAZOI HAUENGATIK DIRA...

AMA-ALABAK

positibo negatibo

positibo vs. negatibo

c1

Tokiko Agenda 21 Eskolako Agenda 21 baino lehen hasi zen eta egiturak, horiek ere lehenagokoak direnez, finkatuago daude.

6

12

-6

c2

Tokiko Agenda 21ek lan-metodologia irakatsi dio Eskolako Agenda 21ari.

6

6

0

c3

Bi prozesuek familiako gainerako kideen babesa behar dute.

19

0

19

c4

Tokiko Agenda 21ak nerabeek darabiltenaren antzeko lengoaia erabili behar du batzuetan eta, Eskolako Agenda 21ak, berriz, serioagoa.

3

9

-6

c5

Eskolako Agenda 21ak berezko izaera aldarrikatzen du.

9

0

9

c6

Tokiko Agenda 21ak, aginduak ematen ditu eta Eskolako Agenda 21 matxinatu egiten da. 0

45

-45

c7

Tokiko Agenda 21ak, nahi bezala jokatzen utzi behar dio Eskolako Agenda 21ari.

3

0

3

c8

Tokiko Agenda 21ak, epe luzeko helburuak ditu, eta Eskolako Agenda 21ak, aldiz, epe laburragokoak.

28

0

28

c9

Amarik ez balego, alaba (Eskolako Agenda 21) ez litzateke existitu ere egingo.

26

19

-7

c10

Amak (Tokiko Agenda 21) pagarik ematen ez badio, alaba ez da irtengo.

6

23

-17

Ekitalderen lanketa

16 :::::::

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

Ariketatik ondorioztatzen den lehen gauza da bi prozesuen arteko komunikazioak hiru ahaidetasun harremanetik «zerbait» duela.

Baina, behin taldeak harreman esparru bakoitzerako aztertu zituen baieztapenak begiratuta, azken bozketaren bidez «ama eta alaba» harremana hautatu zuten balizko hiru harremanen artetik onena, eta harreman horren inguruan landu ziren hurrengo atalak.

4. grafikoa: Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21aren arteko ahaidetasun nagusia aukeratzea.

Ekitalderen emaitza

% 6,3

% 56,2

% 37,5 Ahaidetasuna: «Aita eta Ama»

Ahaidetasuna: «Lehengusinak»

3.3. Prozesu bakoitzaren profila garatzea lotzen dituen ahaidetasun esparru horretatik abiatuta Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21 «ama» eta «alaba» balira bezala pentsatzeak, harreman horri edukia eta estiloa ematen dioten parametroak ekartzen ditu gogora: 1. Biek heldutasun falta txikia dute eta garapen eta hazkunde prozesua partekatzen dute, nahiz eta abiapuntuak ez diren berdinak, ezta beren egoera partikularrak ere.

2. B iak elkar ulertzera bultzatzen dituen aroan gertatzen dira. Egiturazko alderdi desberdin asko izan ditzakete, baina filosofia eta helburua bera dira. Baldintzak aldatzen dira, ez helburua.

3. Eskolako Agenda 21ek eta Tokiko Agenda 21ek gaur egun duten harreman oso aldizkakoa da, eta horrek elkar hobeto eta sakonago ezagutzea eragozten du. Komunikaziorik ezak askotan hotz eta mesfidati bilakatzen ditu. Harremanik ezak bere komunikazioa iluntzen du eta ez dio arintasunik ematen.

Ondoren, lehenik eta behin, prozesuen profila definitu behar da hartzen duten harreman nagusiaren markoa oinarri hartuta, eta, ondoren, elkarren arteko harremana hobetzea zehazteko:

Ahaidetasuna: «Ama eta Alaba»

Tokiko Agenda 21 «Ama»ren profilaren zehaztapena Tokiko Agenda 21 profil babesle bat aurkezten du, elkarrizketarako espiritua duena eta demokratikoa. Nahiz eta ez den autoritarioa, menderatzeko joera txiki bat nabari zaio eta bere irizpideak ezartzen saiatzen da, besteei dagokien arretarik jarri gabe, arrotzak direlako beretzat edo ez dielako sinesgarritasun edo maila bera ematen.

Prozesu berri bat bezala somatzen da, esperientzia pixka bat duena, baina oraindik ez du bere heldutasun garaia amaitu eta hazten eta ikasten jarraitu behar du sendotzeko.

Aldi berean, bere bizitzako une hau kritikoa dela nabari da, bizitzaren erdian dagoelako eta, hor, bere presentzia ez delako ez hain berria, ez suspergarria. Edonola ere, ez da erabat egonkorra, ezta ziurra ere. Horrek guztiak itxura ulergaitz samarra, konplexua, kontraesan txikiz betea ematen dio, eta horrek bere erreakzioak aurreikusteko zailtasunak sortzen ditu.

Tokiko Agenda 21 irekia eta aberastuko eta hobetuko duten estimulu berrien aurrean harkorra izaten saiatzen da; nolanahi ere, batzuetan, itxiagoa da eta jarrera indibidualagoak eta berekoiagoak hartzen ditu. «Berrogeiko krisia»ren antzeko zerbait da, amaitzera doan gaztetasunaren eta oraindik heldu ez den heldutasunaren tartekoa.

::::::: 17

03. BIGARREN ZATIA: aldi prospektiboa

03

Eskolako Agenda 21 «Alaba»ren profilaren zehaztapena

Tokiko Agenda 21 hobetze muga Eskolako Agenda 21ekiko Ondorengo taulan Eskolako Agenda 21en ikuspegitik Tokiko Agenda 21ean hobetu beharreko alderdiak biltzen dira eta taldeak gehien nabarmentzen dituenak nabarmentzen ditu (ikus. 8. taula).

Eskolako Agenda 21 nerabezaroan dago betebetean. Eta, beraz, adinari dagokion energia eta indarra, gehiegizkoak batzuetan, irudikatzen ditu.

Bere irrikak eta hobetzeko ahaleginak errebelde eta handinahi bilakatzen dute. Bere bizkortasuna eta indarra baretuko duten jarraibide sistematikoetara egokitzeko zailtasuna eta ahalegina aitortzen zaio, eta esperientzia handiagoa dutenek aholka dezaten.

Eskolako Agenda 21en hobetze muga Tokiko Agenda 21ekiko Ondorengo taulan Tokiko Agenda 21en ikuspuntutik Eskolako Agenda 21erako hobekuntzarako proposatutako alderdiak biltzen dira (ikus. 9. taula).

Bere nerabezaroa ez da heldutasun ezaren seinale.

Estilo eta aldarte bat irudikatzen ditu, batez ere.

Zabalkunde garaian dago bete-betean eta helduaro bete eta zuzenerako bidean sartu duten lehen lorpenak eskuratu ditu. Baina, bestalde, baditu zenbait muga eta gabezia orainaldiak eta etorkizunak aurrean jarrita.

Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en artean nahi den harreman mota Azkenik, Ekitaldeko partaideek desideratum edo nahi bat adosten dute. Horrek Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en artean nahi den harreman esparrua islatzen du, funtsezko oinarri batetik abiatuta: «desberdinak dira, baina batzen dituena bereizten dituena baino garrantzitsuagoa da» (ikus. 10. taula).

Bere independentziak ez dio komunikaziorako gaitasun handi bat izatetik salbuesten. Badaki besteen beharra duela bere garapena osatzeko.

8. taula. Tokiko Agenda 21k Eskolako Agenda 21rekiko hobetzeko mugak.

Brainstorming «alabak esandakoa aztertu eta bere erabakiak arrazoitu»

«komunikatiboagoa izan»

«alaba hobeto ezagutu: haren beharrak, ideiak...» «alaba noizean behin konstantea dela eta lana ongi egiten duela ikusi» «aumentarle la paga» «alabari irakasten dionarekin koherentea izan» «helburuak zehaztu»

Zer egin behar du «Amak» «Alabarekiko» harremana hobetzeko?

«alabaren beharrei arreta gehiago jarri» «bere plan guztietan alaba barne hartu» «alabarekin harremanak izateko espazioak bilatu»

«etengabe eta aldizka komunikatu» «ulerkorragoa eta adeitsuagoa izan»

«gehiago hitz egin eta esandakoa erregistratu»

«alabari arreta gehiago jarri, kontuan gehiago izan» «alaba bat daukala eta familian garrantzitsua dela ikusi» «alabaren mugimenduak positiboki kontrolatu»

«paga handiagoa eman» «Tokiko Agenda 21 ikastetxeetara (alabarengana) gehiago hurbildu» «tiene que buscar espacios para relacionarse con su hija»

Ekitalderen lanketa

18 :::::::

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

9. taula. Tokiko Agenda 21k Eskola Agenda 21rekiko hobetzeko mugak.

Brainstorming «eskatzeari utzi gabe, pazientzia gehiago izan»

«behar denean, menderakaitzagoa izan eta bere iritzia entzunarazi»

«bere erabakien ondorioak heldutasunez hartu bere gain» «gutxiago eskatu eta gehiago egin»

«zuzeneko ekintza zirkulua baino zerbait gehiago dagoela eta ingurua konplexua dela ulertu» «herritarren foroetan parte hartu» «amarengana gehiago hurbildu»

Zer egin behar du «Alabak» «Amarekiko» harremana hobetzeko?

«komunikatiboagoa izan eta hain independentea ez izan»

«batak bestearen ideiak ezagutu eta komunikatzeko zubiak eraiki» «helburuak neurtzeko mekanismo sinpleak ezarri» «amaren estatusa errespetatu»

«ikastetxeak udal eremuan parte hartu»

«amari gauzak egitea asko kostatzen zaiola eta ideia klasikoetan murgilduta dagoela jakin...»

«bere erara hainbeste ez ibili eta amari gehiago entzun»

«alaba gisa dituen zereginak ezagutu eta familiako jarraibide zehatz batzuk bere gain hartu»

Ekitalderen lanketa

10. taula. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko harremanaren bikaintasun muga.

Brainstorming «amaren eta alabaren estatusaz ahaztu gabe, lagun artekoa»

«elkar ulertzean eta pazientzian oinarritutakoa»

«elkarrenganakoa eta konstante»» «aldizkako harreman naturala izateko, ez dago elkartu beharrik» «estua eta iraunkorra»

olakoa izan beharko luke N «Amaren» eta «Alabaren» arteko harremanak?

«naturala, laguntasunean oinarritutakoa, kritikoa, autokritikoa» «hobeto planifikatutakoa... Helburuak zehaztuta, hizkuntza arrunta erabilita, hobekuntzak neurtuta eta ebaluatuta...»

«elkarri laguntzekoa» «benetakoa eta zuhurra»

«ausarta, naturala, errespetuzkoa, ekintzaz betetakoa, gizartearekin komunikatzen dena...»

«harreman azkarra, konfiantzazkoa... Konstantea eta estua»

Ekitalderen lanketa

3.4. Taldeko hausnarketari kanpo ikuspegia ematea, beste ikuspuntu batzuk sartzeko eta ekintzen diseinua errazteko Prozesuaren aldi honetan, egokitzat jotzen da Ekitalderen barruko hausnarketara kanpoko ikuspegi bat sartzea aukera berriak eskain ditzan bere ikuspuntu eta ikusmoldeetatik abiatuta. Nolabait aldaketa baten bila dabiltza, estimulu berria , oraindik ezkutuan daitekeena ikusteko asmoz. Beste betaurreko batzuk janztearen antzekoa, ordura arte ezkutuan zeuden bideak agertuko balira.

Hala, Bartzelona Iraunkorra Baliabide Gunean Bartzelonan egindako prozesuaren ezaugarri nagusiak daude ikusgai, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko ekintza bateratua osatzen duten zenbait ideia.

Topaketa honetan eskuratutako gakoen artean, bat nagusitzen da besteen gainetik:

Nortasun entitate bakarra: Agenda 21 bakarra «Iraunkortasunaren aldeko herritarren konpromisoa ez da Udalaren Agenda 21, Hiriko Agenda 21 baizik».

::::::: 19

03. BIGARREN ZATIA: aldi prospektiboa

03

Helburua ez da prozesu desberdinak abian jartzea, baizik lidergoaren eta iraunkortasunaren babesean eragile eta erakunde bakoitzak ahaleginean bat egin dezala, bakoitzak bere bideari helduz.

Mezu nagusi horren gidaritzapean, Bartzelonako kasuari buruzko erakusketak, koordinazio eta ikuspegi orokorraren gako azpimarragarriak erakusten ditu: — Iraunkortasunaren aldeko partaideen elkargunea: Erakunde kopuru anitz eta zabala gonbidatzea, garapen iraunkorra helburu duen prozesua ardatz hartuta.

— Iraunkortasun estrategia osoa eta transbertsala: erakunde eta eragile bakoitzak bere interesgune esanguratsuena aukeratzen du. Helburuka (proiektuak) lan egitean datza, erakunde eta eragile bakoitzari lana errazteko eta elkarreragin gehiago dituen lana bultzatzeko.

— Adostasun orokorreko esparrua: nabarmendu nahi da denon arteko lotura proiektu iraunkorra dela, denon lana uztartzen duten helburuak eta ekintzak jakinarazteaz eta identifikatzeaz gain.

— Koordinazio orokorrerako erreferente bakarra: Ingurumen eta Iraunkortasun Udal Batzordea da erakundeen artean pluraltasun eta oreka handiena duena, ez baitu horietako inorekin loturarik, ezta eragile partikular batekin ere, konpromisoa duen erakunde taldearekin ez bada.

— Pentsatzeko prozesu sortzailea eta oso parte-hartzailea: proposamen eta hausnarketa aldiari indarra ematea era guztietako ideia eta iradokizunak bideratzeko, eta, hala, gizarteratze eta fintze maila handiena lortzeko.

— Ebaluazio eta estrategia gunea: 2005eko Biltzarrak iraunkortasunaren aldeko eragileak indartu nahi izan zituen Bartzelonan, ondorioak partekatu, emaitzak batu eta, bereziki, etorkizunerako erronkak hartu.

3.5. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en ardatz nagusietan eragina duten elkarreraginerako ekintzak diseinatzea Ekitaldean egindako hausnarketan hiru ardatz nagusi daude, bi prozesuetarako komunak —foroak, ekintza planak eta eragile koordinatuak—. Horien inguruan garatuko dira bien arteko koordinazio mekanismoak (Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21).

20 :::::::

Parte-hartze guneak Bi prozesuen arteko koordinazioa irudikatzeko moduetako bat bi prozesuek aurreikusten dituzten parte-hartze guneek ahalbidetzen dute. Atal horretan, estrategia baten aldeko apustua egiten da: Eskolako Agenda 21ek herritarren parte--hartze foroetan modu aktiboan parte hartzea, eta udalerriak (bereziki Udalak), konpromiso zuzena-hartzea Eskolako Agenda 21ekin topaketa interaktiboak izateko.

ideia NAGUSIAK 1. « Prozesuetako bakoitzak bestearen parte-hartze gunean ere egon beharra du».

2. «Eskoletako foroetako ideiak eta proposamenak tokiko foroetara eraman beharra dago, baita alderantziz ere».

3. «Elkarren arteko transmisioa egon behar da, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en artean, proposamen, konpromiso eta emaitza nagusiak trukatzeko».

4. «Hezkuntza zentroen harreman zuzena gorde beharra dago (batez ere, ikasleena) udalerriarekin (batez ere, Udalarekin), hezkuntza komunitateak ideiak, Prozesuaren emaitzak, eskaerak egin ditzan eta udalak informazio eta ekintza zuzenak eman ditzan».

5. «Eskolako Agenda 21en emaitzak Tokiko Agenda 21etik sortutako udalerriko iraunkortasun adierazleen barruan sartu behar dira.»

6. «Udal foroak eta Udala dira bide nagusiak eskolari eta hezkuntza komunitatearen ekintzari garrantzia emateko eta udalerriaren eragina izan dezan hezkuntza komunitatearen ekintza iraunkorrak.»

7. «Iraunkortasunerako udal foroak hezkuntza komunitatearentzat zabalik dauden guneak dira; guztia ere hezkuntzak Eskolako Agenda 21 zein udal ikuspegi iraunkorra parteka ditzan.»

8. «Udal gai zehatz batzuetan hezkuntza zentroek bereziki parte hartzea eskatzen da: ingurumen edo gizarte gaietan, edo Eskolako Agenda 21ekin zuzenean lotuta dauden gaiekin.»

9. «Hezkuntza komunitateak udal iraunkortasunean gazteenek duten ikuspegia eman behar du, hala beraien interesak ere sar daitezen».

10. «Ikastetxe bakoitzeko ingurumen batzordeari dagokio Eskola Foroan izan behar duen partehartzea, eragile eta pertsona bakoitzaren interes eta borondatea alde batera utzita».

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

Ekintzen plangintza egiteko kudeaketa dokumentuak Kudeaketa edo planifikazio dokumentuak aukera ematen dute tokiko garapen iraunkorraren alde diseinatzen eta ezartzen diren ahalegin guztiak esparru bateragile batean elkartzeko. Hau da, bi prozesuen arteko koordinazioak dagokien Ekintza Planen ezagutza eta lotura izan behar dute.

Koordinazio eragileak Bi prozesuetan parte hartzen duten eragileen banaketaren beharra ikusten da, beren funtzioak argitzeko eta, batez ere, trakzio lana egiteko, ikuspuntu bateratu batetik, bi prozesuak batzeko.

ideia NAGUSIAK

ideia NAGUSIAK 1. «Ikastetxeen ekintza-planak independenteak izan daitezke, baina Tokiko Agenda 21ak ezagutu egin behar du udalerriaren estrategia iraunkorrean txertatzeko».

2. «Tokiko Agenda 21en barruan programatutako ekintza planetan ikasleen eskaerak eta ideiak hartu behar dira kontuan» 3. «Tokiko Ekintza Planak ikastetxearen abiapuntua izan behar du, ikastetxeak bere kabuz aukera dezan zein den landu nahi duen gaia».

4. «Eskolako Agenda 21 Tokiko Agenda 21en ekintza programa garrantzitsuenetakoa da, eta Tokikoa Ekintza Planaren barruan dago».

5. «Udalak ikastetxeei jakinarazi behar dizkie udal jarduera iraunkorrak, eta bi eragileek elkarri proposa diezazkiokete garapen iraunkorrerako ekintzak (udal esparruan, oro har, eta hezkuntzan, zehazki). Besteak beste horri buruzko hausnarketa egin beharko du.

6. «Eskolako Agenda 21ek iraunkortasun hezkuntza eta trebakuntza estrategia nagusia adierazten du udalerri mailan, eta udalerriko Tokiko Ekintza Planaren puntu nagusia izan behar du».

7. «Tokiko Ekintza Planaren ebaluazioan eta, zehazkiago, programatutako urteko jarduera iraunkorretan, ikastetxeetako ekintzen emaitzei begiratu behar zaie».

8. «Bien arteko lotura gune garbia ikastetxeek urtean zehar udalerriko beste eragile batzuek bezala parte hartzen duten iraunkortasun jarduerek osatzen dute (mugikortasunaren astea...)».

9. «Tokiko Ekintza Planak barrutik berraztertu behar dira, gobernuko arlo guztien kudeaketa erraztu nahi duen Udal dokumentu iraunkorraren balioa, aukerak, estrategia eta operatibitatea baliozta ditzan Udalak».

10. «Iraunkortasun kontzeptua azpimarratu eta garatu behar da, ez ingurumen esparruan garatzeko bakarrik, bai eta udal arlo eta eragileentzat lagungarriagoa izan dadin ere».

1. «Hiru alderdi ikusten dira Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en parte hartzen duten eragileen artean. Alderdi operatibo-exekutiboa, Udalak eta Hezkuntza Zentroak biltzen dituena; aholkularitza alderdia, Ingurugela-Ceidak (Eskolako Agenda 21) eta Ihobek, Udalsarea 21en (Tokiko Agenda 21) Idazkaritza Tekniko gisa, osatzen dutena; eta alde politikoa, Eusko Jaurlaritzari dagokiona».

2. «Udalak eta ikastetxeek komunikazio arinagoa eta zuzenagoa lortu behar dute».

3. «Ingurugela-Ceida da, itxuraz, eragile egokiena da bien arteko lotura egiteko eta estrategia komun batean elkartzeko».

4. «Tokiko garapen iraunkorraz arduratzen diren udal teknikariak, Tokiko Agenda 21en zein Eskolako Agenda 21enak ere badira» 5. «Udal garapen iraunkorraz arduratzen diren udal politikariei eta teknikariei dagokie Udalari eta ikastetxeei udalerriko prozesu iraunkorraren ikuspegi osoa ematea».

6. «Harreman koordinatuagoaren premia nabaritzen da, udal hezkuntza sailaren eta ingurumen sailaren artean, eta alde horretatik udal arduradun taldea jotzen da bi prozesuen informatzaile nagusitzat».

7. «Udalak hezkuntza komunitatearen atzeralikadura bermatu beharra du».

8. «Udalak transmisio uhala izan behar du, ikastetxeetako ekintza iraunkorraren zentzu guztietan».

9. «Ikastetxeek hezkuntza komunitatea iraunkortasun udal foroetan egotea bermatu behar dute».

10. «Ikastetxe bakoitzeko Ingurumen Batzordeak udal ekintza iraunkorraren transmisio uhala izan behar du hezkuntza komunitatearentzat».

::::::: 21

03

3.6. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio metodologia diseinatzea, udal ekintza iraunkorren urteko kronograman eragin dezan Haien arteko koordinazio ahalegina limurtzea da helburua, kontuan hartuta udalerriak Tokiko Agenda 21 garatzeko prozesuaren zein unetan dauden eta Eskolako Agenda 21ek erabiltzen duen metodologia kontuan hartuta, batez ere, udalerriarekiko. Zehazkiago, bi kontu nagusiri begiratu behar zaie:

22 :::::::

— Zer esan nahi du Udalsarea 21eko udalerriak Tokiko Ekintza Planak ezartzeko aldian murgilduta egoteak?

Tokiko Ekintza Planak abian jartzeko aplikatzen den kudeaketa partehartzaile iraunkorraren kronogramari erreparatzea, udalerri bakoitzean egiten diren doikuntza eta aldaketak alde batera utzita. — Eskolako Agenda 21en lan metodologiaren barruan zein ekintza mota daude Udalarekin eta Udalerriarekin? Eskolako Agenda 21ek berak bere lan jarraibideetan proposatzen dituen udalerriarekiko harremanak zaintzea.

Zentzuduna eta bateragarria den urteko planteamendu baten barruan Tokiko Ekintza Plana hezkuntza komunitateren, Udalaren eta udalerriaren arteko harremanarekin sekuntziatzea da helburua.

04.

HIRUGARREN ZATIA: IRAUNKORTASUNERAKO HEZIKETAN ESKOLAKO AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEKO GAKOAK

4.1. Oinarri arautzaileak Bi prozesuen arteko koordinazioari buruzko xehetasunak zehaztu aurretik, beharrezkotzat jotzen da

zenbait oinarri eta xede zehaztea, horien gainean Eskolako Agenda 21en eta Tokiko Agenda 21en arteko harremanaren estrategia eta zentzua oinarritzeko.

11. taula. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinaziorako oinarri arautzailea

HASTAPENAK ETA POSTULATUAK «Tokiko Ekintza Plana udal kudeaketa iraunkorra lortzeko dokumentu nagusia da» «Eskolako Agenda 21 oinarrizko hezkuntza estrategia da Tokiko Ekintza Planaren barruan» «Eskolako Agenda 21en oinarrizko ekintza iraunkortasunean heztea da» « Hezkuntza zentroek Eskolako Agenda 21en garapen nagusia bere gain hartzen dute eta autonomia osoa dute beren kudeaketa eta garapenean» «Hezkuntza zentroak tokiko iraunkortasun kudeaketan beste udal eragile bat dira» « Tokiko Agenda 21ek eta Eskolako Agenda 21ek antzeko garapen jarraibideak dituzte beren estrategia eta ekintzetan: Planifikazioa, programazioa, segimendua eta ebaluazioa «Bi prozezuetako egutegi eta erritmoak osa daitezke» «Udalaren eta Hezkuntza zentroen arteko topaketa zuzenak ezinbestekotzat jotzen dira (ikasleak)» «Urteko ekintza iraunkorrak udalerria hezkuntza komunitatearekin erlaziona dadin aukera ona dira»

Koordinazio jarraibideak Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en artean lortu beharreko erlazio gunea zehazten du. Desio den ibilbidea zein den jakitea da helburua, kontuan hartuta udaleko egoerak beste aukera batzuk erakuts ditzakeela, bertan elkartzen diren ezaugarri bereziak direla eta. « Helburua ez da jarraibide bat kopiatzea, baizik eta Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en ikuspegi orokorra izatea».

::::::: 23

04. HIRUGARREN ZATIA: iraunkortasunerako hezIKETAN Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinatzeko gakoak

04

4.2. Koordinazio metodologia 4.2.1. Lehen prebentzioak Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en koordinazio pauta aurreikusitako Tokiko Ekintza Planen garapenetik sortzen da. Kontuan hartu beharra dago Udalsarea 21en barruan dauden udalerrien izaera oso desberdina dela, eta bakoitzak onartutako ekintza plana diseinatzen eta garatzen duela, bere baliabide eta aukeren arabera. Hau da, erabili ahala, plangintza teorikoa aldatzen joaten da.

4.2.2. Zer eta nortzuk koordinatzen dira 1. Eskolako Agenda 21eko eta Tokiko Agenda 21eko prozesuetako teknikariak koordinatzen dira: — Udal teknikariak, Ihobe Udalsarea 21en Idazkaritza Tekniko gisa, ikastetxeetako Eskolako Agenda 21en arduradunak (ingurumen batzordeak), Ingurugela, aholkularitzak...

2. Erakundeak koordinatzen dira: — Udala: Alkatea eta arduradun politikoak.

— Ikastetxeak: ikasleak, irakasle arduradunak eta zuzendaritza taldeak.

3. Ekintza eremuak koordinatzen dira: — Hezkuntza komunitatea.

— Udalerriko biztanleak.

Hala, udalerri bakoitzeko egoera babestuta, koordinazio metodologia honen helburua ez da doikuntza politika bat bultzatzea, baizik, erlazio kokagune bat islatzea hezkuntza gunearen eta Udalaren (udalerria) artean, prozesu iraunkorretan parte hartzen duten eragileen lana hobetzen laguntze aldera.

(Udala, ikastetxea, Ingurugela-Ceida...).

4.3. Koordinazio esparru orokorra Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazioa beren garapenak ahalbidetzen duen aukera hirukoitzaren bidez egiten da.

12. taula: Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio esparrua

TOKIKO EKINTZA PLANEN GARAPENA ETA SEGIMENDUA

Non koordinatzen dira?

Zer egiten da koordinazio horretan?

Zein da koordinazioaren emaitza?

24 :::::::

ESKOLAKO AGENDA 21EN GARAPENA ETA SEGIMENDUA

IRAUNKORTASUNERAKO UDAL EKINTZAK

Tokiko Agenda 21eko foro orokorretan.

Eskolako udal foroetan: topaketa zuzenak ikastetxearen eta udalaren artean.

Koordinazio bilerak

Udalak eta udalerriko biztanleek udalerriaren kudeaketa iraunkorrean hartzen dute parte.

Ikastetxeak (eta ikasleek) udalari ondorioak, konpromisoak eta eskaerak eramaten dizkio, eta, ondoren, udalak erantzun egiten du.

Bi prozesuetako teknikariek ikastetxeek parte hartzen duen udal ekintza iraunkorrak koordinatzen dituzte.

Ikastetxeek Tokiko Ekintza Planetan hartzen dute parte, beste eragile bat balitz bezala.

Ikastetxea eta udala Eskolako Agenda 21en inguruan zuzenean komunikatzen dira, baita bien iraunkortasun konpromisoen inguruan ere.

Ikastetxeak udal ekintza iraunkorren bidez jartzen dira harremanetan udalerriarekin: mugikortasunaren astea, zuhaitzaren eguna, erreka eguna, etab.

Ikastetxeak Tokiko Agenda 21en foro orokorrak erabiltzen ditu udalerriari bere Eskolako Agenda 21 jakinarazteko.

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

Ondorengo azpisailetan sakonago garatuko ditugu mugarri diren koordinazio ekintzak, 12. taulako hiru zutabeetako hiru kasuak koordinatzeko.

Tokiko Agenda 21en Ekintza Planaren garapenaren inguruan — Lehen mugarria: urteko ekintza iraunkorren proposamena eta erabakia.

— Bigarren mugarria: urteko ekintza iraunkorren erabakiaren komunikazioa.

— Hirugarren mugarria: Urteko Udal Ekintza Iraunkorraren Planaren Segimendua.

— Laugarren mugarria: Urteko Udal Ekintza Iraunkorraren Planaren ebaluazioa.

Eskolako Agenda 21i buruz eta Tokiko Agenda 21ekin duen loturaren inguruan — Lehen mugarria: Udalari Eskolako Agenda 21en lanari buruzko informazioa ematea.

— Bigarren mugarria: Udalak ikastetxeari erantzun bat ematea.

Udal ekintza iraunkorreko egutegiari buruz — Mugarria. Ikastetxearen presentzia koordinatzea udal ekintza iraunkorretan.

4.3.1. Tokiko Agenda 21en Tokiko Ekintza Plana ezartzeko koordinazio jarraibidearen garapena

13. taula. Tokiko Ekintza Planaren garapena.

Lehen mugarria: Urteko programaziorako ekintza iraunkorren proposamena eta erabakia

Lehengo mugarria: Urteko ekintza iraunkorrei buruzko proposamena eta erabakia Data

+/- urria-azaroa.

Behar besteko tartearekin egin nahi dugu, aurrekontu partidekin lotzeko denbora edukitzeko.

Non egiten da?

Tokiko Agenda 21eko foro orokorrean.

Zein da helburu nagusia?

Udalerriak (Udalak eta gizarteak) finkatuko ditu hurrengo urterako jarduera iraunkorraren lehentasunak, Tokiko Ekintza Planean bilduriko ekintzen esparruan.

Nork hartzen du parte?

— Udala: alkateak, ordezkari politikoek eta Tokiko Agenda 21en teknikari arduradunek.

— Hezkuntza komunitateak: Ikastetxeetako ingurumen batzordeetako ordezkariek.

— Gainerako udal eragileek (enpresek, elkarteek, merkatariek...).

— Herritarrak.

1. Udalak egingo du Tokiko Agenda 21en foro orokorra biltzeko deia, eta bere proposamen iraunkorra ezagutaraziko du.

Nolakoa da prozesua?

2. Udalerriko gizarteak iraunkortasunari begira hurrengo urterako dauzkan lehentasunak jakinaraziko ditu.

3. Ondoren, udalbatzan, Udalak erabakiko eta onartuko du Urteko Iraunkortasun Programa, ahal den heinean, Tokiko Agenda 21eko foro orokorrean proposaturikoari jarraiki.

1. Udalak, Tokiko Agenda 21en foro orokorrean, bere proposamena ezagutaraziko du, eta gainerako udal eragileenak entzungo ditu (ikastetxeena ere bai).

Zein da prozeSuen arteko koordinazioa?

2. Ikastetxeek, beren ordezkarien bitartez, Udalaren eta udalerriko gizartearen ideiak eta proposamenak entzungo dituzte, eta udalerri osoari (Udalari eta gizarteari) beren ideiak eta iraunkortasuneko lehentasuneko ekintzak helaraziko dizkiote. Horretaz gain, ikasturtean landuko den Eskolako Agenda 21en gaia eta plana jakinarazteko balia daiteke une hori.

::::::: 25

04. HIRUGARREN ZATIA: iraunkortasunerako hezIKETAN Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinatzeko gakoak

04

14. taula. Tokiko Ekintza Planaren garapena.

Bigarren mugarria: urteko programaziorako ekintza iraunkorren erabakiaren komunikazioa Bigarren mugarria: Urteko ekintza iraunkorrei buruzko erabakia jakinaraztea +/- otsaila Urtearen hasieran egingo da, lehenbailehen, orduan aurkezten baita udalerrian urte horretan iraunkortasunari begira egingo dena. Ezin hobea litzatzeke onarturiko ekintzen xehetasunak ere izatea (aurrekontua, epea, arduradunak...).

Data

Non egiten da?

Tokiko Agenda 21eko foro orokorrean

Zein da helburu nagusia?

Udalerri osoari Ekintza Iraunkorren Urteko Programa ezagutaraztea. Udalak onarturikoa izango da programa hori.

Nork hartzen du parte??

— Udala: Alkateak, ordezkari politikoek eta Tokiko Agenda 21en teknikari arduradunek.

— Hezkuntza komunitateak: Ikastetxeetako ingurumen batzordeetako ordezkariek.

— Gainerako udal eragileek (enpresek, elkarteek, merkatariek...)...

— Herritarrak.

1. Udalak egingo du Tokiko Agenda 21en foro orokorra biltzeko deia, eta onarturiko Urteko Iraunkortasun Programa jakinaraziko du.

2. Tokiko Agenda 21en foro orokorrean, udalerriko gizarteak (ikastetxeak ere bai) bere ideiak eta lehentasunak programarekin alderatzeko aukera du, baita egokitzat jotzen dituen eskakizun guztiak egitekoa ere.

Nolakoa da prozesua?

Zein da PROZESUEN arteko koordinazioa?

1. Udalak ekintza iraunkorren urteko programa ezagutaraziko dio udalerriko gizarteari (ikastetxeei ere bai). Ekintza horien artean, ikastetxeek garatzen dituzten Eskolako Agenda 21ei buruzko ekintzak egongo dira.

2. Ikastetxeak beste edozer udal eragile bezalak hartuko du parte Eskolako Agenda 21en foro orokorrean, eta urteko ekintza iraunkorren barruan Eskolako Agenda 211en programa dagoela egiaztatu ahal izango du.

15. taula. Tokiko Ekintza Planaren garapena.

Hirugarren mugarria: urteko udal ekintza iraunkorraren planaren segimendua

Hirugarren mugarria: Udal ekintza iraunkorraren urteko programaren jarraipena Data

+/- ekaina

Zein da helburu nagusia?

Tokiko Agenda 21eko foro orokorrean

Non egiten da?

Programaturiko ekintza iraunkorren garapen mailari buruzko jarraipena egitea, zenbait egokitzapen eta/ edo zuzenketa egiteko aukera izateko.

Nork hartzen du parte?

— Udala: Alkateak, ordezkari politikoek eta Tokiko Agenda 21en teknikari arduradunek.

— Hezkuntza komunitateak: Ikastetxeetako ingurumen batzordeetako ordezkariek.

—Gainerako udal eragileek (enpresek, elkarteek, merkatariek...)...

—Herritarrak.

Nolakoa da prozesua?

1. Udalak Tokiko Agenda 21en foro orokorra biltzeko deialdia egingo du, eta programaturiko ekintza iraunkorren garapen mailari buruzko informazioa emango du.

2. Hezkuntza komunitateak bere Eskolako Agenda 21en emaitzen berri emango du (amaitzear egongo den ikasturteari buruzkoak), baita egokitzat jotzen dituen konpromiso eta eskakizunen berri ere.

3. Gainerako udal eragileek eta herritarrek, hala badagokio, ardura duten eta/edo parte hartzen duten iraunkortasun ekintzen garapen mailari buruzko informazioa emango dute.

4. Bertaratutako pertsona guztiek izango dute programaturiko iraunkortasun ekintzen garapenari buruzko iritzia emateko eta egokitzat jotzen dutena proposatzeko aukera.

Zein da prozeSuen arteko koordinazioa?

1. Udalak programaturiko urteko ekintza iraunkorraren garapenaren egoera jakinaraziko dio gizarteari —ikastetxeak barne—.

2. Ikastetxeetako ordezkariek, ekintza iraunkorren jarraipen aktiboa egiten parte hartzeaz gain, udalerri osoari jakinaraziko dizkiote ikasturtean garaturiko Eskolako Agenda21 programaren emaitzak eta ondorio nagusiak.

26 :::::::

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

16. taula. Tokiko Ekintza Planaren garapena.

Laugarren mugarria: urteko udal ekintza iraunkorraren planaren ebaluazioa

Laugarren mugarria: Udal ekintza iraunkorraren urteko programaren ebaluazioa +/- urria Ekintza guztiak burututa egon ez arren, aurreratu egingo da «ebaluazioa», eta ondoren prozesuari berriro emango zaio hasiera, proposamen eta erabaki fasearekin (fase horretan, betiere, aintzat hartu beharko dira aurreko ekitaldiko emaitzak).

Data Non egiten da?

Tokiko Agenda 21eko foro orokorrean

Zein da helburu nagusia?

Udalerrian programatutako ekintza iraunkorren ebaluazioa egin eta udalerriaren iraunkortasunaren bidean emandako hobekuntzetan izan duen inpaktua ikusi.

Nork hartzen du parte?

— Udala: alkateak, ordezkari politikoek eta Tokiko Agenda 21en teknikari arduradunek...

— Hezkuntza komunitateak: Ikastetxeetako ingurumen batzordeetako ordezkariek...

— Gainerako udal eragileek (enpresek, elkarteek, merkatariek...).

— Herritarrak.

Nolakoa da prozesua?

1. Udalak egingo du Tokiko Agenda 21en foro orokorra biltzeko deia, eta proposaturiko ekintza iraunkorren garapen maila eta ondorio nagusiak jakinaraziko ditu.

2. Tokiko Agenda 21en foro orokorrean, udalerriko gizarteak (ikastetxeak ere bai) bere ideiak eta lehentasunak programarekin alderatzeko aukera du, baita egokitzat jotzen dituen eskakizun guztiak egitekoa ere.

Zein da prozeSuen arteko koordinazioa?

1. Udalak ekintza iraunkorren urteko programa ezagutaraziko dio udalerriko gizarteari (ikastetxeei ere bai).

2. Ikastetxeetako ordezkariek, beste eragileek bezala, ekintza iraunkorren urteko programaren ebaluazioan parte hartuko dute.

4.3.2. Eskola Agenda 21ek udalarekin duen harremanaren inguruko koordinazio jarraibidearen garapena 17. taula. Eskolako Agenda 21 eta Udaletxearen arteko lotura.

Lehen mugarria: udalari Eskolako Agenda 21en lanari buruzko informazioa ematea

Lehengo mugarria: Udalari ESKOLAKO AGENDA 21en lana helaraztea Data

+/- maiatza

Non egiten da?

Udal Eskola Foroan

Zein da helburu nagusia?

— Udalari Eskolako Agenda 21en landutako proiektuaren inguruko lana eta ondorio nagusiak helaraztea — Udalari hezkuntza komunitatea (ikasleak) bere gain hartzeko prest dagoen konpromisoak eta Udalak har ditzan nahi dituenak helaraztea.

— Udalari udalerri iraunkorrago bat edukitzearen inguruko iritziak eta eskakizunak helaraztea

Nork hartzen du parte?

— Hezkuntza komunitateak: Ikasleek, Eskolako Agenda 21eko irakasle arduradunek...

— Udala: alkateak, hezkuntza eta ingurumen alorretako zinegotziek...

Nolakoa da prozesua?

1. Ikastetxeek aldebiko bilera egitea eskatuko diote udalari, Eskolako Agenda 21en lan egiten duten ikasleek beren ideiak, balorazioak, konpromisoak eta eskakizun iraunkorrak jakinarazteko aukera izan dezaten.

2. Udalak informazio guztia bilduko du, eta ikastetxeei erantzun bat emateko konpromisoa hartuko, batez ere ikasleek helarazi dizkioten konpromisoei eta eskakizunei dagokienez.

Zein da prozeSuen arteko koordinazioa?

1. Ikastetxeak zuzenean informatuko du udala Eskolako Agenda 21en emaitzei buruz, eta bere konpromisoen eta eskaeren berri emango dio.

2. Udalak badaki ikastetxeak zer lantzen duen eta zer eskatzen dion iraunkortasunaren inguruan, eta informazio hori bildu eta erantzun bat emateko konpromisoa hartuko du bere gain.

::::::: 27

04. HIRUGARREN ZATIA: iraunkortasunerako hezIKETAN Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinatzeko gakoak

04

18. taula. Eskolako Agenda 21 eta Udaletxearen arteko lotura II. Udalak ikastetxeari erantzun bat ematea

Bigarren mugarria: Udalak ikastetxeari erantzun bat ematea +/- iraila-urria

Data Non egiten da?

Udal Eskola Foroan

Zein da helburu nagusia?

— Udalak ikastetxeak aurreko udal eskola foroan eginiko eskakizunei eta galderei erantzutea.

— Udalari ikasturteko Eskolako Agenda 21 jakinarazteko ere balia dezake ikastetxeak aukera hori

Nork hartzen du parte?

— Hezkuntza komunitateak: Ikasleek, Eskolako Agenda 21eko irakasle arduradunek...

— Udala: alkateak, hezkuntza eta ingurumen alorretako zinegotziek...

Nolakoa da prozesua?

1. Udalak ikastetxeari jakinaraziko dio bere garaian hezkuntza komunitateak helarazi zizkion konpromisoetatik zein hartuko dituen bere gain, eta konpromiso horien edukiaren eta formaren berri ere emango dio.

2. Ikasleek urteko Eskolako Agenda 21en programa jakinaraziko diote udalari.

Zein da prozesuen arteko koordinazioa?

1. Ikastetxeak aintzat hartuko ditu udalaren konpromisoak eta erantzuna, eta zuzenean jakinaraziko dio tokiko organoari ikasturte honetan garatuko duen Eskolako Agenda 21.

Komenigarria da mugarri horren inguruan udalerrietan gaur egun mekanismo eta forma ugari daudela adieraztea.

Zenbait kasutan, udalaren erantzuna uda baino lehen iristen da, eta ikastetxe bakoitzarentzat banaka; beste batzuetan, maiatzeko udal eskola foroan ematen da erantzun hori.

4.3.3. Urteko udal ekintza iraunkorrei buruzko lotura jarraibidearen garapena 19. taula. Urteko udal ekintza iraunkorra.

Ikastetxearen presentzia koordinatzea udal ekintza iraunkorretan

Mugarria: Ikastetxeak udal ekintza iraunkorretan duen presentzia koordinatzea Data

+/- otsaila

Non egiten da?

Koordinazio bilera

Zein da helburu nagusia?

Udalak onarturiko udal ekintza iraunkorren artean ikastetxeek aktiboki zeinetan parte hartu nahi duen identifikatzea.

Nork hartzen du parte?

Tokiko Agenda 21en aldetik: — Tokiko Agenda 21en ordezkari teknikoek (Tokiko Agenda 21en udal teknikari arduradunek, Tokiko Agenda 21en aholkulariek...).

Eskolako Agenda 21en aldetik: — Eskolako Agenda 21en ordezkari teknikoek (ikastetxeetako Ingurumen Batzordeetako kideek, Eskolako Agenda 21en udal teknikari arduradunek...).

Nolakoa da prozesua?

1. Tokiko Agenda 21en foro orokorraren ondoren –bertan, onarturiko udal ekintza iraunkor guztien berri emango da–, bi prozezuen ordezkari teknikoek koordinatzeko bilera egitea adostuko dute. Bilera horretan adieraziko dute ikastetxeak zein ekintza iraunkorretan hartu nahi duen parte.

2. Lanerako ad hoc plan bat diseinatuko da jarduera horiek antolatzeko (prestakuntza, garapena, ebaluazioa...).

Zein da prozesuen arteko koordinazioa?

1. Udalak, bere Tokiko Agenda 21en ordezkari teknikoen bitartez, ikastetxeak parte hartuko duen ekintza iraunkorren antolaketan parte hartuko du.

2. Ikastetxeek, beren Eskolako Agenda 21en ordezkari teknikoen bitartez, udal ekintza iraunkorren antolaketan parte hartuko dute, beren Eskolako Agenda 21etik kanpo.

28 :::::::

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

4.4. Koordinazio kronograma orokorra Tokiko Ekintza Planaren garapen partaidetuari, Eskolako Agenda 21ak udalari eskatzen dion harremanari eta udal ekintza iraunkorretan ikastetxeen presentziari kasu eginda, hurrengo kronograma uztartua proposatzen da (ikus 20. taula).

Jarraian, kronograma honek sor ditzakeen zalantza eta kontraesanak islatzen dira, baita horiek gainditzeko zenbait gako ere.

Eztabaida:«asko dira foroa, topaketa, bilera...»

— Koadroak koordinatzeko puntu idealak erakusten ditu. Garrantzitsuena ez da foro edo bilera guzti-guztiak egitea, baizik eta koordinazio horren gakoak edo mugarriak identifikatzea.

Helburua da udalerri bakoitzean iraunkorta-

sunaren alde egiten dena ideia-bilduma estrategiko batean ezartzea (arduradunentzat zentzua eta koherentzia izango duena), eta bi prozezuek garatzeko lotura puntuak lantzea.

Eztabaida: «nire udalerrian ez da ia tokiko agenda 21en foro orokorrik egiten» — Udalerri askotan egiten direnak, foro orokorrak baino gehiago, zenbait gai herritarrekin jorratzeko bilerak izaten dira. Kasu horietan, helburua lan espezifiko hori urteko ekintza baten barruan sartzea da, Tokiko Ekintza Planaren beste batzuekin lotuta, betiere Eskolako Agenda 21en arduradun diren ikastetxeetako ordezkariak bertan direla.

— Iraunkortasunerako fororik edota parte hartze bestelako mekanismorik ez duten udalerrietan, horrelakorik egiten denean, tokiko prozesu iraunkorren ikuspegi orokorra izatea da xedea.

20. taula. Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinazioaren kronograma 1. TOKIKO EKINTZA PLANAREN GARAPENA UDALAREN ETA GIZARTEAREN ARTEAN AZAROA

ABENDUA URTARRILA OTSAILA

2. IKASLEEN ETA UDALAREN ARTEKO KONEXIOA

1. Tokiko Agenda 21en foro orokorra «ekintza iraunkorren urteko programa proposatzea eta erabakitzea»

2. Tokiko Agenda 21en foro orokorra «onarturiko ekintza iraunkorren urteko programa ezagutaraztea»

MARTXOA

3. Koordinatzeko bilera «ikastetxeak parte hartzen dueneko udal ekintza iraunkorrak identifikatzea»

APIRILA MAIATZA

EKAINA

4. Udal Eskola Foroa «Udalari Eskolako Agenda 21en lanaren eta konpromiso iraunkorren berri ematea» 5. Tokiko Agenda 21en foro orokorra «ekintza iraunkorren urteko programaren jarraipena egitea»

UZATAILA ABUZTUA IRAILA

URRIA

3. IKASTETXEAREN PARTE-HARTZEA EKINTZETAN

6. Udal Eskola Foroa «Udalak ikastetxeei emandako erantzuna eta Eskolako Agenda 21en plan berria aurkeztea» 7. Tokiko Agenda 21en foro orokorra Tokiko Ekintza Planaren urteko ebaluazioa

Udal bakoitzeko Tokiko Ekintza Planaren ebaluazioari eta segimenduari ere doitu beharko zaio kronograma. ::::::: 29

04. HIRUGARREN ZATIA: iraunkortasunerako hezIKETAN Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinatzeko gakoak

04

Eztabaida: gure ustez, bigarren udal eskola foroa ez da hain beharrezkoa. Guk beste modu batera egiten dugu lan — Garrantzitsuena mugarria bera da; ez horrenbeste modua. Helburua udalak eskolaren eskakizun eta konpromisoei erantzuteko une bat gordetzea da. Une hori urrian jartzeak ikastetxeak udalari ikasturteko Eskolako Agenda 21aren programaren berri emateko aukera ematen du.

Zalantza horiek sartu izanak ez du eragotzi behar Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en ikuspegi osoa eta integratua izatea.

4.5. Koordinazio gakoak: Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio adierazlearen bila Jarraian Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko bost koordinazio gakoren zerrenda ematen da bukaerako adierazlea diseinatzeari begira, bi udal prozesu iraunkor nagusi horien koordinazio maila zehaz dezan:

1. Iraunkortasunerako udal konpromisoa 2. Tokiko iraunkortasunerako udal antolakuntza egitura eta Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en prozesuetarako.

3. Herritarren eta ikastetxearen arteko komunikazioa eta parte-hartzea.

4. Bi prozesuak koordinatzea eta ikasleek iraunkortasun ekintzetan parte hartzea.

5. Erantzuna foroetan, ebaluazioa eta emaitzak jakinaraztea.

Koordinazio gako bakoitza premisa batetik abiatzen da, eta hori betetzea ezinbestekotzat jotzen da. Premisa horietatik abiatuta, koordinazio gakoaren lau garapen maila aurkezten dira. Horien artean udalerri bakoitzak bere gaur egungo egoera ondoen adierazten duen maila aukeratu beharko du.

Garapen maila horietako bakoitzari ondorengo puntuak eman zaizkie: 0, 1, 3 edo 5. Zero (0) zenbakiak koordinazioaren gakoaren garapenik eza adierazten du; bat zenbakiak (1) garapen maila eskasa; hiruak (3) maila ertaina adierazten du, eta bostak (5), berriz, koordinazio gako bakoitzerako nahi den garapen maila.

Koordinazio gakoen plantila Bloke honen helburua iraunkortasun printzipioekiko konpromiso-maila aztertzea da, baita Udalak zein ahalegin egiten duen ere herritar guztiak konpromiso horretaz jabe daitezen.

21. taula. 1. Koordinazio gakoa

1. IRAUNKORTASUNERAKO UDAL KONPROMISOA Premisa: Aalborgeko Gutuna eta Eskola Agenda 21arekiko Konpromisoa sinatu dira. a) Bi dokumentuetako bat ez da sinatu

0

b) Sinatu dira, baina EZ dago berrikuspen mekanismorik eguneroko jokamoldeak sinatutako printzipioekin bat datozen ikusteko.

1

c) b) aukeraz gain, badaude berrikuspen mekanismoak eguneroko jokamoldeak sinatutako printzipioekin bat datozen ikusteko.

3

d) c)-z gainera, herritarrak iraunkortasun printzipioetan sentsibilizatzeko plana dago, baita barne plan bat ere, udal zerbitzuen, ikasgelen, baliabideen kudeaketaren, antolaketaren eta udala-herritarrak harremanen koherentzia gainbegiratzeko.

5

Oharrak:

30 :::::::

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

Bloke honen helburua antolakuntzaren garapen-maila aztertzea eta Tokiko Agenda 21en zein Ekolako Agenda

21en funtzionamendua ona izaten zein neurritan laguntzen duen ikustea da.

22. taula. 2. Koordinazio gakoa

2. TOKIKO IRAUNKORTASUNERAKO ETA Tokiko Agenda 21-EN ZEIN Eskolako Agenda 21-EN ANTOLAKETA EGITURA ETA/EDO UDAL TALDEA Premisa: Egitura egonkor bat arduratzen da tokiko iraunkortasunaz, baita Tokiko Agenda 21 eta Eskola Agenda 21 koordinatzeaz ere. a) Ez dago egitura egonkorrik.

0

b Egitura egonkor bat dago. Ordezkari politikoek eta teknikariek parte hartzen dute eta bi sailetan banatuta dago.

1

c) b)-z gainera, kanpoko aholkularitza teknikoa dauka, Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21 dinamizatzeko zein garatzen laguntzeko.

3

d) Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21 dinamizatzeko nahiz garatzen laguntzeko kanpoko aholkularitza teknikoa kontratatuta izateaz gain, egitura egonkor bat dauka, ordezkari politikoz zein teknikariz osatua, eta bi sail baino gehiago dauzka

5

Oharrak:

Bloke honen helburua da aztertzea hezkuntza komunitateak Tokiko Agenda 21ari lotutako herritarren foro orokorrekin zein mailatako komunikazioa daukan eta zein mailatan hartzen duen parte. Era berean,

Tokiko Agenda 21eko egitura teknikoek eta politikoek Eskolako Agenda 21ekin zein mailatako komunikazioa duten eta zein mailatan parte hartzen duten ere aztertzea du xede.

23. taula. 3. Koordinazio gakoa

3. ELKARREKIKO KOMUNIKAZIOA ETA PARTE-HARTZEA HERRITARRAK-HEZKUNTZA KOMUNITATEA Premisa: Hezkuntza komunitateko ordezkariak Tokiko Agenda 21ari lotutako herritarren foro orokorretara edo udalerriko iraunkortasuna bultzatzeko antzeko topaketetara joaten dira eta Eskolako Agenda 21en garapen-mailari buruzko informazioa ematen dute. a) Ez dira joaten Tokiko Agenda 21ari lotutako herritarren foro orokorretara edo udalerriko iraunkortasuna bultzatzeko antzeko topaketetara, eta ez dute Eskolako Agenda 21aren garapen-mailari buruzko informaziorik ematen.

0

b) Ez dira joaten Tokiko Agenda 21ari lotutako herritarren foro orokorretara edo udalerriko iraunkortasuna bultzatzeko antzeko topaketetara. Eskolako Agenda 21ari lotutako foro espezifikoetan bakarrik ematen diote informazioa ikasleek udal agintaritzari edo udal agintaritzak udalerriko iraunkortasun planen inguruko informazioa ematen die ikasleei.

1

c) b)- gainera, Tokiko Agenda 21ari lotutako herritarren foro orokorretara edo udalerriko iraunkortasuna bultzatzeko antzeko topaketetara joaten dira eta horietan parte hartzen dute. Gainera, Eskolako Agenda 21aren garapenaren berri ematen dute, baita ikastetxeak parte hartzen duen iraunkortasunaren aldeko udalerriko ekintzen garapenaren berri ere.

3

d) c)-z gainera, Iraunkortasunerako Udal Taldea eta agintari politikoak eskolarteko foroetara eta udalerriko eskola foroetara joaten dira.

5

Oharrak:

::::::: 31

04. HIRUGARREN ZATIA: iraunkortasunerako hezIKETAN Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinatzeko gakoak

04

Bloke honen helburua da, alde batetik, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinaziomaila aztertzea eta, bestetik, ikasleek zenbateraino

parte hartzen duten Udalak urtero antolatzen dituen ekintza iraunkorretan, adibidez: Zuhaitz Eguna, Autorik Gabeko Eguna, etab.

24. taula. 4. Koordinazio gakoa

4. Tokiko agenda A21 ETA Eskolako Agenda21 KOORDINATZEA ETA IKASLEEK IRAUNKORTASUNAREN ALDEKO UDAL EKINTZETAN PARTE HARTZEA Premisa: Urtero, iraunkortasun alorreko udal teknikari taldeak eta Eskolako Agenda 21aren koordinatzaileek bilera bat, edo antzeko topaketa bat, egingo dute, Eskolako Agenda 21aren eta Tokiko Agenda 21aren garapenaren eta udalerrirako egokiak diren iraunkortasun ekintzen plangintza egiteko. a) Ez da urteko bilerarik egiten.

0

b) Urtean gutxienez bilera bat edo antzeko topaketa bat egiten da.

1

c) b)-z gainera, eta plangintza horren ondorioz, ikastetxeetako ikasleek jardunaldi teknikoetan eta tokiko iraunkortasunerako beste ekintza batzuetan parte hartzen dute.

3

d) c) puntuaz gainera, ikasleek gainontzeko herritarrekin batera hartzen dute parte.

5

Oharrak:

Atal honetan, Udalak hezkuntza komunitatearen beharrei zein neurritan erantzuten dien aztertu nahi dugu, baita udalerrian zein beste testuingu-

ru batzuetan Tokiko Agenda 21ari eta Eskolako Agenda 21ari zein mailatako presentzia ematen dieten ere.

25. taula. 5. Koordinazio gakoa

5. FOROETAKO ERANTZUNA, EBALUAZIOA ETA EMAITZEN JAKINARAZPENA Premisa: Ikasleen ordezkariek beren konpromisoen eta eskaeren berri ematen dute Udalerriko eskola foroetan. a) Ez dute udalerriko eskola fororik egiten.

0

b) Eskolako udal foroak egiten dira, konpromisoak entzuten dira eta eskaerak biltzen dira, baina ez da erantzun mekanismorik zehatzen.

1

c) b)- gainera, geroago, beste foro bat egiten da edo antzeko erantzun mekanismo bat erabiltzen da. Bertan, Udalak Eskolako Agenda 21eko ikastetxeei erantzuten die, haiek adierazitako eskaeren inguruan.

3

d) c)-z gainera, Tokiko Agenda 21en emaitzak kontuan hartzen dira Eskolako Agenda 21eko programak diseinatzeko eta egiteko. Era berean, Eskolako Agenda 21eko emaitzak kontuan hartzen dira TEPen garapenmailari buruzko urteko ebaluazioan eta batera jakinarazten dira.

Oharrak:

32 :::::::

5

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

Jarraian, emaitzak jartzeko laburpen taula agertzen da. Emaitza horien bidez, Tokiko Agenda 21aren eta Eskolako Agenda 21aren arteko koordinazio adierazlea

lortuko da. Halaber, emaitzak koloreen bidez bereizteak erakutsiko digu zein diren udalerriko ahuldade puntu nagusiak eta, beraz, zertan jarri behar duen arreta:

26. taula. Koordinazio ardatzen laburpena

KOORDINAZIO ARDATZEN LABURPENA 1. 1. Iraunkortasunerako udal konpromisoa

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

2. Tokiko iraunkortasunerako antolaketa egitura edo/eta udal taldea

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

3. Elkarrekiko komunikazioa eta parte-hartzea dinamika, herritarrak-Hezkuntza komunitatea.

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

4. Prozesuen koordinazioa eta ikasleen parte-hartzea tokiko iraunkortasun ekintzetan.

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

5. Foroetako erantzunak, ebaluazioa eta emaitzak jakinaraztea.

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

Tokiko Agenda 21aren eta Eskolako Agenda 21aren ARTEKO KOORDINAZIO ADIERAZLEA Lortutako puntuazioa Koordinazio gakoen gehienezko balioa.

25

Koordinazio Adierazlea (Zatidura: Erantzundako gakoak / 25 x 100 = %)

%

Koordinazioa adierazlearen amaierako kalkulua

dugu Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio-adierazlearen emaitza, ehunekotan emanda.

Koordinazio adierazlearen kalkulua: udalerrian gutxiago edo gehiago egiten diren koordinazio gakoen puntuazioak batu ostean, eta gehienezko aztapena 25 puntukoa dela kontuan hartuta, bi zifren arteko zatidura bider ehun eginda lortuko

Bi prozesuen arteko koordinazio adierazlearen bidez lortutako ehunekoari dagokionez, Tokiko Agenda 21 eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio-maila erregulatzen duen eskala bat agertzen da.

Tartea

Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio maila

% 0 - % 25

Koordinazio maila eskasa

% 26 - % 50

Erdi mailako koordinazio maila

% 51 - % 75

Koordinazio maila altua

% 76 - % 100

Koordinazio maila bikaina

::::::: 33

04. HIRUGARREN ZATIA: Eskolako Agenda 21en eta Tokiko Agenda 21en arteko koordinaziorako gakoak iraunkortasunerako hezIKETAN

04

Hala ere, beharrezkotzat jotzen da sailkapen edo ondorio horretatik sortutako ondorioak zabalago aztertzea. Horretarako, gakoen arteko urteroko oreka mailari begiratuko diogu, horrek erraz eta azkar utziko baitizkigu ikusten eta identifikatzen interbentzio azkarra behar duten gakoak, bai adierazle orokorra, bai bere oinarria hobetzeko, betiere bost gakoen arteko banaketa orekatuagoa eginda.

Erreferentziaurtea

Puntuazioa

Gakoen arteko oreka mailaren taulari esker jakingo dugu udalerriak zein gakotan dituen zailtasun handienak. Hain zuzen, hurrengo ekitaldietan zein gakotan jarri beharko duen arreta udalerriak.

GAKOEN ARTEKO OREKA: URTEKO BILAKAERA 1. GAKOA 2. GAKOA 3. GAKOA

4. GAKOA

5. GAKOA

EREDU PRAKTIKOA Orain arte erakutsitakoa hobeto ulertzeko simulazio ariketa proposatzen da:Pentsa dezagun X udalerriaren koordinazio gakoak ondorengo garapen mailarekin egiten direla.

1. U DAL IRAUNKORTASUN KONPROMISOA Hautatutako aukera: c) b) aukeraz gain, badaude berrikuspen mekanismoak eguneroko jokamoldeak sinatutako printzipioekin bat datozen ikusteko Balioa: 3 puntu 2. TOKIKO IRAUNKORTASUNERAKO ANTOLAKUNTZA EGITURA ETA TOKIKO AGENDA 21ENA ETA ESKOLAKO AGENDA 21ENA Hautatutako aukera: d) c) aukeraz gain, kanpoko aholkularitza teknikoa kontratatzen da Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en garapena dinamizatzeko eta garatzen laguntzeko, ordezkaritza politikoa eta teknikoa duen egitura egonkorra dago, bertan bi sail baino gehiago daudelarik.

Balioa: 5 puntu 3. HERRITARREN ETA IKASTETXEEN ARTEKO KOMUNIKAZIOA ETA PARTE-HARTZEA Egindako aukera: a) Ez dira Tokiko Agenda 21en edo antzeko udal iraunkortasun herritar foroetara joaten, ez dute, halaber, Eskolako Agenda 21en garapen mailaren berririk ematen.

Balioa: 0 puntu 4. TOKIKO AGENDA 21EN ETA ESKOLAKO AGENDA 21EN ARTEKO KOORDINAZIOA ETA IKASLEEN PARTEHARTZEA TOKIKO IRAUNKORTASUN EKINTZETAN Egindako aukera d) c) puntuaz gainera, ikasleek gainontzeko herritarrekin batera hartzen dute parte.

Balioa: 5 puntu 5. E RANTZUNA FOROETAN, EBALUAZIOA ETA EMAITZAK JAKINARAZTEA Egindako aukera: b) Eskolako udal foroak egiten dira, konpromisoak entzuten dira eta eskaerak biltzen dira, baina ez da erantzun mekanismorik zehatzen.

Balioa: puntu 1

34 :::::::

INGURUMEN-HEZKUNTZA IRAUNKORTASUNERAKO: ESKOLAko AGENDA 21 ETA TOKIKO AGENDA 21 KOORDINATZEA

Balorazioaren batura 25 puntutik 14koa da; beraz, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio maila % 56koa da.

Koordinazio ardatzen laburpena 1. Iraunkortasunerako udal konpromisoa

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

2. Antolakuntza egitura edo/eta tokiko iraunkortasuenrako udal taldea.

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

3. Herritarren eta ikastetxearen arteko komunikazioa eta parte-hartzea.

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

4. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazioa eta ikasleen parte-hartzea tokiko iraunkortasun ekintzetan

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

5. Erantzuna foroetan, ebaluazioa eta emaitzak jakinaraztea.

a) 0 puntu

b) puntu 1

c) 3 puntu

d) 5 puntu

Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio adierazlea Lortutako puntuazioa

14

Koordinazio gakoen gehienezko balioa

25

Koordinazio adierazlea(14/25 zatidura = 0,56 x 100)

% 56

Ariketan lortutako Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio ehunekoa, %56, Tokiko Agenda 21ren eta Eskolako Agenda 21ren koordinazio maila

Tartea

arautzen duen mailaketara eramaten badugu,esan dezakegu bere koordinazio maila nahiko altua dela ondorengo taularen arabera:

Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio maila

% 0 - % 25

Koordinazio maila eskasa

% 26 - % 50

Erdi mailako koordinazio maila

% 51 - % 75

Koordinazio maila altua

% 75 - % 100

Koordinazio maila bikaina

::::::: 35

04

Hala ere, lortutako puntuazioa azpian agertzen den gakoen arteko oreka maila taularen irudira eramanda, berehala ikusten da 3 eta 5 gakoak indartzeko ahaleginak egiteko beharra. Gako horiek herritarren eta

ikastetxeen arteko komunikazioa eta parte-hartzea eta erantzuna foroetan, ebaluazioa eta emaitzak jakinaraztea hurrenez hurren.

GAKOEN ARTEKO OREKA: URTEKO BILAKAERA Erreferentziaurtea Adibidez: 2008

Puntuazioa

1. GAKOA

3. GAKOA

4. GAKOA

5. GAKOA

% 56

Irudia ikusita ondorioztatzen da udalerri horrek neurri zuzentzaileak beharko dituela edo, bestela, ekintza zehatzak Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko harremana bideratzeko. Ondorioz, Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko etengabeko hobekuntza objetiboki ikusi, zenbatu eta konparatu ahal izango da urtez urte, tokiko garapen iraunkorraren mesedetan.

36 :::::::

2. GAKOA

Azkenik, bi prozesuen arteko integrazio mailaren benetako egoera islatzeaz gain eta gertaeraren beraren egoeraz jabetzen laguntzeaz gain, mekanismo horren bidez, udalerriak beste batzuekin alderatzeko aukera izango du. Hala, horietan jardunbide egokiak atzeman eta aztertu ondoren, bere prozesua hobetzeko erabil ditzakeenak egokitu egingo ditu.

TERMINOEN GLOSARIOA

ESKOLAko AGENDA 21 Ikastetxeak eta bere ingurunean gizartea eta ingurumena hobetzeko taxututako Programa. Hezkuntza komunitateak konpromisoa hartu du udalarekin batera ingurumen kalitatearen eta ikastetxeen zein inguruen irainkortasunaren inguruan lan egiteko

HERRITARREN PARTE-HARTZE FORO OROKORRA Kontsultarako, informaziorako eta adosteko organoa da. Bere helburua ÂŤudalerriko ingurumena eta ondarea babesteko, garapen ekonomikoan, gizarte ongizatean eta iraunkortasunean interesa duten herritarren, elkarteen, erakundeen eta taldeen parte-hartzea bideratzea eta bultzatzea daÂť.

UDALEKO ESKOLA FOROA Hezkuntza komunitatearen (ikasleak, irakasleak, etab.) eta Udalaren (alkateak, arduradun politikoak eta teknikariak, etab.) arteko topaketa zuzenetarako guneak, hezkuntza eta udal garapen iraunkorrerako konpromiso, erantzun eta eskaerak zehazten dituena.

INGURUGELA-CEIDA Ingurugiroarekiko Irakasbideen Hezkuntza eta Ikerketarako Ikastegiak. Irakasleei eta ikastetxeei laguntzeko ekipamendu publikoen sarea osatzen dute, eta unibertsitatetik kanpoko hezkuntza sisteman ingurumen hezkuntzako planak eta programak koordinatzen dituzte. Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Lurralde Antolamendu, eta Hezkuntza eta Unibertsitate sailen arteko lankidetzari esker sortu zen eta funtzionatzen du. Transbertsalitatearen metodologia da lanaren oinarria eta iraunkortasuna garatzea du helburu.

UDAL GIZARTEA Udalerri baten orokortasuna osatzen duen eragile taldea: Udala, herritarrak, erakundeak, elkarteak, saltokiak, industria eta abar.

::::::: 37

TAULEN, GRAFIKOEN eta eskemen INDIZEA

1. taula. Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21en garapen prozesuak ...................................................................... 5 2. taula. Dokumentuaren egitura ..................................................................................................................................... 7 3. taula. Zein dira Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en alderdi komunak eta berariazkoak?

Ekitalderen emaitza . ......................................................................................................................................... 12 4. taula. Zer nolako ahaidetasuna dago Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en artean?

Ekitalderen emaitza . ......................................................................................................................................... 12

5. taula. Aita-ama harremanak garatzen dituen ideiekiko akordio eta desadostasun maila ........................................... 15 6. taula. Lehengusinak harremanak garatzen dituen ideiekiko akordio eta desadostasun maila ................................... 16 7. taula. Ama-alaba harremanak garatzen dituen ideiekiko akordio eta desadostasun maila ........................................ 16 8. taula. Tokiko Agenda 21k Eskolako Agenda 21rekiko hobetzeko mugak. Brainstorming . ........................................... 18 9. taula. Tokiko Agenda 21k Eskolako Agenda 21rekiko hobetzeko mugak. Brainstorming . ........................................... 19 10. taula. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko harremanaren bikaintasun muga.

Brainstorming.................................................................................................................................................... 19 11. taula. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinaziorako oinarri arautzailea . .......................... 23 12. taula. Tokiko Agenda 21en eta Eskolako Agenda 21en arteko koordinazio esparrua ................................................. 24 13. taula. Tokiko Ekintza Planaren garapena. Lehen mugarria: urteko programaziorako ekintza iraunkorren

proposamena eta erabakia .............................................................................................................................. 25 14. taula. Tokiko Ekintza Planaren garapena. Bigarren mugarria: urteko programaziorako ekintza iraunkorren

erabakiaren komunikazioa ............................................................................................................................... 26 15. taula. Tokiko Ekintza Planaren garapena. Hirugarren mugarria: urteko udal ekintza iraunkorraren

planaren segimendua . ..................................................................................................................................... 26

::::::: 39

TAULEN, GRAFIKOEN eta eskemen INDIZEA

16. taula. Tokiko Ekintza Planaren garapena. Laugarren mugarria: urteko udal ekintza iraunkorraren

planaren ebaluazioa . ....................................................................................................................................... 27 17. taula. Eskolako Agenda 21 eta Udaletxearen arteko lotura. Lehen mugarria: udalari Eskolako Agenda 21en

lanari buruzko informazioa ematea . ................................................................................................................ 27 18. taula. Eskolako Agenda 21 eta Udaletxearen arteko lotura II. Udalak ikastetxeari erantzun bat ematea ................... 28 19. taula. Urteko udal ekintza iraunkorra. Ikastetxearen presentzia koordinatzea udal ekintza iraunkorretan ................ 28 20. taula. Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21 koordinazioaren kronograma ........................................................ 29 21. taula. 1. Koordinazio gakoa ........................................................................................................................................ 30 22. taula. 2. Koordinazio gakoa . ....................................................................................................................................... 31 23. taula. 3. Koordinazio gakoa . ....................................................................................................................................... 31 24. taula. 4. Koordinazio gakoa . ...................................................................................................................................... 32 25. taula. 5. Koordinazio gakoa . ...................................................................................................................................... 32 26. taula. Koordinazio ardatzen laburpena ...................................................................................................................... 33 1. grafikoa. Udalsarea 21eko udalerri kideen kopuruaren bilakaera, lurralde historikoen arabera .................................... 4 2. grafikoa. Eskolako Agenda 21 duten derrigorrezko irakaskuntzako ikastetxe kopuruaren bilakaera ............................. 5 3. grafikoa. Identifikatutako arazo nagusien sailkapena . .................................................................................................. 9 4. grafikoa. Eskolako Agenda 21 eta Tokiko Agenda 21aren arteko ahaidetasun nagusia aukeratzea.

Ekitalderen emaitza........................................................................................................................................ 17 1. eskema. E ragileek kontuan hartu beharreko premisak . ................................................................................................ 13

40 :::::::