Teknikler Abdominosentezis, 143 Ağız muayenesi, 120 Anal kesenin palpasyonu ve içeriği, 132 Artrosentezis, 189 Beyin-omurilik sıvısının toplanması, 203 Bronkoskopik bronkoalveolar yıkama, 107 Büyük köpeklerde transtraheal yıkama, 99 Damar içi enjeksiyonlar, 20 Deri altı enjeksiyonlar, 26 Deri biyopsisi, 39 Deri kazıntısı, 29 Deri püstülünün bakteriyel kültürü, 37 Dorsal ayak arterinden arteriyel kan toplanması, 14 Endotraheal yıkama, 105 Farenks muayenesi, 82 Femoral arterden arteriyel kan toplanması, 17 Fluoresein boyama, 55 Göze topikal tedavi uygulamaları, 60 İç burun muayenesi, 76 İdrar yolları sondalaması: dişi köpeklerde, 155 İdrar yolları sondalaması: erkek kedilerde, 150 İdrar yolları sondalaması: erkek köpeklerde, 153 Karaciğerden ince iğne aspirasyon biyopsisi, 140 Kas içi enjeksiyonlar, 22 Kemik dokusu biyopsisi, 182
Kemik iliği aspirasyonu, 168 Konjonktival kazıntı, 61 Konjonktival kültür, 54 Kulak muayenesi, 48 Küçük köpeklerde transtraheal yıkama, 91 Larenks muayenesi, 86 Lateral vena saphena’dan kan alma, 10 Medial vena saphena’dan kan alma, 12 Nazogastrik entübasyon, 129 Nazolakrimal kanal yıkaması, 58 Orogastrik entübasyon (mide tüpü kullanarak), 126 Perikardiyosentez, 117 Perkütanöz transabdominal karaciğer biyopsisi, 135 Prostat yıkaması, 159 Vajinal sürüntü alma, 163 Schirmer göz yaşı testi, 51 Sistosentez ile idrar toplanması, 147 Solunum muayenesi ve oskültasyon, 63 Tanısal peritoneal yıkama (TPY), 146 Torakosentez, 113 Transtorasik akciğer aspirasyonu, 109 Transtraheal yıkama-küçük ve büyük köpeklerde, 89 Vakumlama, 35 Vena jugularis’den kan alma, 1 Vena jugularis’den kan alma, “sırt üstü tekniği” ile, 5 Vena sefalikadan kan toplanması, 8 Wood’s lambası ile muayene, 46 Yapışkan bant tekniği, 33
Küçük Hayvan Klinik Yöntemleri
Çok değerli sevgili petlere Vücutlarında bu mükemmel teknikleri uygulama fırsatı verdikleri için Veteriner hekimliği öğrencilerine, intörnlerine, lisans üstü eğitim alan Öğrencilere ve teknisyenlere Eğitimimde net ve hassas olmamı sağladıkları için
Önsöz Bu kitap, küçük hayvan pratiğinde, tanı ve tedavide temel oluşturan klinik tekniklere görsel bir rehber oluşturmak amacıyla çıkartılmıştır. Bu kitap, hızlı referans alabilmek amacıyla vücut sistemlerine göre düzenlenmiştir ve 70 den fazla klinik tekniği anlatmaktadır. Endikasyon ve kontraendikasyonlar, oluşabilecek komplikasyonlar her teknik için listelenmiştir. İnancım şudur ki; neredeyse her vaka için “püf ” noktası o bölgenin gerekli anatomisini bilmekten geçmektedir. Dijital resimler ve çizimler daha derin ve anlaşılabilir kılmakta ve önemli anatomik belirteçleri ortaya çıkarmaktadır. Her teknik için adım adım rehber sağlanmıştır, resimlerle ve şekillerle desteklenmiştir. SOLUNUM SİSTEMİ Solunum sisteminin muayenesi Nazal muayene Farenks muayenesi Larenks muayenesi Transtraheal yıkama (Küçük ve büyük köpek teknikleri) Endotraheal yıkama Transtorasik akciğer aspirasyonu GASTROİNTESTİNAL (Gİ) SİSTEM Ağız içinin muayenesi Orogastrik entübasyon Nazogastirk entübasyon Perkütanöz transabdominal karaciğer biyopsisi Anal keselerin palpasyonu ve değerlendirilmesi DERMATOLOJİ Deri kazıntısı Bant yöntemi Vakumlama Deri püstüllerinin bakteriyel kültürü Deri biyopsisi Woods lambası muayenesi EKLEM
Artrosentezis, tüm eklemlere özel teknikler (karpus, dirsek, omuz, Tarsus, diz)
ÜRİNER SİSTEM Sistosentezis, palpasyon ve kör teknikleri kullanarak Üriner sondalama-erkek kedi Üriner sondalama-erkek köpek Üriner sondalama-dişi köpek Prostat yıkaması
Bu kitap, veteriner hekimliği öğrencileri ve veteriner teknikerler için iyi bir kaynak kitap olarak hazırlanmıştır. Mantıklı olarak profesyonel hayatta her hekimin bu teknikleri mezun olmadan öğrenmiş olması mümkün değildir, ancak umudum bu kitabı dayanak kullanarak hastalarında bu teknikleri uygulayabilmeleridir. Bu kitabın yardımıyla teknikle ilgili deneyimsizlik ve aşinasızlık ortadan kalkacak ve en iyi tedavi uygulanabilecek veya tanı için uygun biçimde materyal alınabilecektir. Bu projeye girerken amacım tamamen resimli bir klinik kitapçığı öğrencilerin yardımına sunmaktı.
TEŞEKKÜRLER • •
Resimler ve şekiller: Juliane Deubner, University of Saskatchewan ve Don O’Connor, St. Louis Fotoğraf: Stewart Auchterlonie, University of Saskatchewan
Susan Meric Taylor
vii
Çeviri Editörünün Önsözü Bu yayın ile birlikte, ülkemizde veteriner hekimlik pratiğinde rahatlıkla uygulanabilecek birkaç klinik teşhis yönteminin tanıtımına çalıştık. Böylelikle, hekimlerimiz zamanla uzaklaştıkları ve sıklıkla uygulamadıkları yöntemleri pratik bir şekilde gözden geçirebilecek ve tedavi için gerekli olan tanıya daha rahat gidebileceklerdir. Veteriner hekimliği öğrencilerimiz ise bu dayanak kitap ile nasıl uygulamalar yapılabileceğini takip edip sonuç-
landırabilecek ve onlarda sağlıklı bir tanı için hangi yollardan geçilmesi gerektiğini gözlemleyeceklerdir. Bu eserin meydana gelmesinde, bana çok büyük katkıları bulunan Veteriner Hekim ve doktora öğrencim Damla Durmuş ile veteriner hekim Gamze Şekerci’ye içten teşekkürlerimi bir borç bilirim. Bu kitabın sizler tarafından da benimseneceğine ve takdir edileceğini umarım. Sevgi ve saygılarımla. Doç. Dr. Mustafa AKTAŞ
ix
İçindekiler 1 Venöz Kan Toplanması, 1 2 Arteriyel Kan Toplanması, 14 3 Enjeksiyon Teknikleri, 20 4 Deri ile İlgili Teknikler, 29 5 Kulak ile İlgili Teknikler, 48 6 Göz ile İlgili Teknikler, 51 7 Solunum Sistemi ile İlgili Teknikler, 63 8 Perikardiyosentez, 117 9 Gastrointestinal Sistemde Kullanılan Teknikler, 120 10 Üriner Sistemde Kullanılan Teknikler, 147 11 Vajinal Sitoloji, 163 12 Kemik İliği Toplanması, 168 13 Arthrosentez, 189 14 Beyin Omurilik Sıvısının Analizi, 203
xi
YÖNTEM 4-3
Elektrikli Süpürge ile Vakumlama
35
YÖNTEM 4-3
Elektrikli Süpürge ile Vakumlama AMAÇ Mikroskobik inceleme amacıyla tüy ve deri yüzeyinden parazitlerin ve artıklarının toplanması
TEKNİK 1. Elektrikli süpürgenin bağlantı yerine filtre kağıdını
yerleştirin.
ENDİKASYONLAR 1. Generalize kaşıntısı olan hayvanlar, özellikle de deri yü-
1A
zeyinde veya tüyleri arasında deri atıkları olanlar 2. Cheyletiella uyuz etkenleri, pire larvaları ve bitlerin tespit edilmesinde
KONTRENDİKASYONLAR ve İLGİLİ ALANLAR Yoktur.
HAYVANIN TUTULMASI VE POZİSYONLANDIRILMASI Uygun olan herhangi bir pozisyonda tutulabilir. Çoğu hayvan vakum sırasında elektrikli süpürgenin sesinden ürkebilir, bu yüzden dikkatli olunuz.
MALZEME • • •
Elektrikli süpürge Bağlantı yeri Süt toplama makinesi filtresi
1B
Filtre kağıdının bağlantı yerine yerleştirilmesi
Vakumlama yöntemiyle deriden numune alınması için gerekli malzeme
36
BÖLÜM 4 Deri ile İlgili Teknikler
YÖNTEM 4-3
Elektrikli Süpürge ile Vakumlama—devamı
2. Hayvanın tutulması 3. Vakumun başlatılması
SONUÇLAR
4. Vakumlamayı derinin her bölgesine uygulayın, özellik-
le de gözle görülebilir kepek olan alanlara.
4
Bir kedinin tüyünde siyah renkte atıklar, pire dışkısı şüphesi (“Pire kiri”)
Derinin yaygın bölümlerine vakum uygulanması
5. Bağlantı yerinin açılıp filtre kağıdında birikmiş örne-
ğin incelenmesi.
5
Vakumlama ile toplanmış atığın beyaz bir kağıt üzerinde birkaç su damlasıyla karıştırılması. Atıkların dışına kanın yayılması, bu kara noktaların pire kiri olduğunu belirtir.
Vakumlama sırasında filtre kağıdında toplanan atıklar
Bir tavşanda Cheyletiellosis. Vakumlama ile elde edilmiş kepeklerin mikroskobik incelemesi ile Cheyletiella parasitovorax türünün tespit edilmesi (Dr. Catherine Outerbridge, California-Davis Üniversitesi izniyle).
YÖNTEM 4-4
Deri Püstüllerinden Bakteriyel Kültür
37
YÖNTEM 4-4
Deri Püstüllerinden Bakteriyel Kültür AMAÇ Sitolojik içeriklerinin ve sebep olan bakteriyel nedenlerin incelenmesi amacıyla püstül içeriklerinin toplanması
ENDİKASYONLAR 1. Antibiyotik tedavilerine rağmen dirençli bakteriyel pi-
yoderma gösteren hayvanlar 2. Kültürün daha etkili olması amacıyla son 48 saatte her-
hangi bir antibiyotik verilmemiş olmalıdır. Bir yavru köpeğin çenesinde püstüller 3.
3 Deri püstülünden bakteriyel kültür gerçekleştirmek için gerekli malzeme
TEKNİK 1. Püstülü tespit edin
1
Püstülün tespit edilmesi Juvenil sellülitisli bir yavru Labrador Retriever ın çenesindeki püstüller
KONTRENDİKASYONLAR ve İLGİLİ ALANLAR Patlamamış püstüller kedi ve köpeklerde hassastırlar, bu yüzden içeriğinin tam olarak alınabilmesi için nazikçe yaklaşılmalıdır.
2. Püstülün çevresindeki uzun tüyleri dikkatlice kesin,
püstüle dokunmayın ve özellikle de patlatmayın.
2
HAYVANIN TUTULMASI VE POZİSYONLANDIRILMASI Uygun olan herhangi bir pozisyonda tutulabilir.
MALZEME • • • •
Elektrikli traş makinesi veya makas Alkol 22 G iğne Sürüntü çubukları Püstül çevresindeki uzun tüylerin dikkatlice alınması
38
BÖLÜM 4 Deri ile İlgili Teknikler
YÖNTEM 4-4
Deri Püstüllerinden Bakteriyel Kültür—devamı
3. Traş ettiğiniz alanı temizleyin ve % 70 lik alkol ile yü-
4B
zeysel kontaminantları uzaklaştırın.
3
Püstülün delinmesi ve çıkan içeriğin alınması Püstül yüzeyinin temizlenmesi
4. Steril 22 veya 25 G lik bir iğne ile püstülü delin, sonra-
sında çıkan içeriği steril sürüntü çubuğuyla alın.
4A
5. Alınan materyali bakteriyel kültür ortamında inoküle
edin. Yeterince materyal varsa ikinci bir sürüntü çubuğuyla başka bir damla daha alın ve sitolojik inceleme için lam üzerine sürün.
YÖNTEM 4-5
Deri Biyopsisi
39
YÖNTEM 4-5
Deri Biyopsisi AMAÇ Histopatolojik inceleme için deri örneğinin alınması
ENDİKASYONLAR 1. Deri neoplazisinden şüphelendiğiniz her vaka için bir
2.
3. 4.
5.
örnek alın. Küçük lezyonlar tamamen alınabilir, ancak daha büyük ve geniş lezyonlar cerrahi yolla veya uygun tedavi yöntemleriyle ele alınabilir. Bunların tanısında ise ensizyonel biyopsilerin gerçekleştirilmesi gerekir. Tedaviye cevap vermemiş olan ve sebebi tam olarak bilinmeyen (örneğin; bakteriyel piyoderma) dermatolojik durumlarda teşhis amaçlı kullanılabilir. İmmun kökenli olduğundan şüphelenilen dermatolojik durumlarda Yalnızca histopatolojik olarak kesin teşhisine varılabilen dermatolojik durumlarda (foliküler displazi, sebasöz adenitis gibi) Paraziter hastalık olmadığı tespit edildikten sonra deri biyopsileri bazı durumlarda çevresel alerjenlerin (non spesifik değişimler) sebep olduğu kaşıntıların gıda alerjenlerinin (eozinofilik değişimler) sebep olduğu deri hastalıklaında ayırt edilmesinde kullanılabilir.
Bir köpekte mukokutanöz bağlantı yerinde kırmızı ve tüysüz prolifere deriden alınan biyopsi sonucu kutanöz lenfoma tanısı.
KONTRENDİKASYONLAR ve İLGİLİ ALANLAR 1. Sirküler punch biyopsisi alırken, biyopsi alanınızı lez-
yonun kıyı kesimlerine yakın seçmekten sakının. Çünkü bu, aldığınız biyopsi materyalinin % 50 sinin lezyonlu deriden % 50 sinin ise normal deriden almanıza neden olacaktır. Bu yöntemle biyopsi materyalinin hastalıklı kısımdan alınmama riskide mevcuttur. 2. Mümkün olduğu durumlarda, lezyonlu deri kısmını içeren birçok biyopsi alınmalıdır. Yeni, aktif lezyonlar ve daha kronik lezyonlardan numuneler alınmalıdır. Gerekli durumlarda patologların daha net tanı koyabilmeleri açısından normal deriden de bir parça gönderin.
HAYVANIN TUTULMASI VE POZİSYONLANDIRILMASI 1. Uygun olan herhangi bir pozisyonda tutulabilir. 2. Lokal anestezi kullanıldığında deri biyopsisi uygulama-
Ventral abdomen bölgesinde ağrılı, multiple ülseratif lezyonlar bulunan 5 yaşında melez alman çoban köpeği. Deri biyopsisi sonucunda sistemik lupus eritematozus tanısı konmuştur.
sı ağrısızdır. Analjeziyi sağlamak için deri altına lidokain solüsyonu enjekte edilebilir (%2 lidokain 9:1 oranında %8.4 lük sodyum bikarbonatla karıştırılabilir). Bikarbonatın eklenmesi, enjeksiyonun daha az ağrılı ve lidokainin lokal analjezik etkisinin daha süratli olmasını sağlar.
40
BÖLÜM 4 Deri ile İlgili Teknikler
YÖNTEM 4-5
Deri Biyopsisi—devamı
ÖZEL ANATOMİ 1. Uygun biyopsi alanını belirleyin. Mevcut lezyonun
farklı gelişim safhalarından alınan biyopsi örnekleri bizlere daha fazla bilgi aktarır. 2. Elinizden geldiği kadar sınırınızı sağlıklı deriden uzak belirleyin. Çünkü patoloğun lezyonlu deriyi görmemesi ihtimali mümkündür. Biyopsinizi görülen lezyonunu merkezinden alın.
• • • • • • • • •
Eldivenler 4-6 mm lik der biyopsi punch ı Bistüri ucu Gazlı bez İnce dişli hemostatik pens 25 G iğne %10 formollü kap İğne tutan Emilmez dikiş ipliği
2
Deri punch biyopsisi için gerekli malzeme
Punch biyopsisinin lezyonlu derinin merkez kısmından alınması
3. Normal deriden alınmış bir biyopsi örneğinin de bera-
berinde yollanması önerilir. 4. Punch biyopsileri (4-6 mm) birçok lezyon için uygundur. Normal dokudan biyopsi alma riskini azaltmak için küçük çaplı biyopsi punchını tercih edin. 5. Eksizyonel biyopsiler, daha geniş lezyonlardan bistüri ucu ile örnek alınmasını sağlar. Derin lezyonların (subkutan dokulara uzandığı durumlarda), vezikül, püstül ve bulla biyopsileri için uygundur.
TEKNİK 1. Uygun biyopsi alanı belirleyin. Sekonder travma sonu-
cu oluşmuş lezyon alanlarında uzak durun. 2. Önemli olan biyopsi alanından en az dört anormal deri ve bir normal deri numunesi almaktır. 3. Çevre dokulardaki tüyleri makasla kesin, biyopsi alacağınız alana zarar vermemeye dikkat edin.
3 5
Eksizyonel biyopsi
MALZEME • •
Makas Lokal anestezi: 3 ml lik enjektör, 25 G likodain blokaj solüsyonu (%2 lidokain 9:1 %8.4 lük sodyum bikarbonat ile karışım)
Biyopsi alanı çevresindeki tüylerin makasla alınması
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)