Bouwen in het Noorden 69 by Uitgeverij Het Noorden

Architectuur & Bouwen 69 2012

Samen bouwen aan communicatie

Wij feliciteren Hibex met hun vernieuwde website

Tijdschriften

Websites

Advertenties

Samen met Hibex houden wij haar de project(en)- en werkblad(en)pagina actueel. Surf naar www.hibex.nl en bekijk haar gerealiseerde projecten.

Brochures

web . print . marketing Jupiterweg 23a 8938 AD Leeuwarden +31 (0) 58-2153937 info@ideefix.nl Onderdeel van

Inhoudsopgave

#69

Bouw in beweging Aangezet door de crisis is de bouwsector noodgedwongen versneld in beweging gekomen om het traditionele pad te verlaten. Ook veranderingen van eisen bij opdrachtgevers speelden al een grotere rol. Alleen al de aanbestedingswet heeft heel wat stof doen opwaaien. Door de dunnere markt hebben bedrijven die deze markt links lieten liggen zich daar ook nu toch op gestort. De prijs is vaak het selectiecriterium voor de keuze bij de aanbieders. De eeuwige problematiek van faalkosten moest daarom steeds meer worden aangepakt en dat lukt met methodisch bouwen als Bim of Lean bouwen. Aannemers en onderaannemers zijn er zeer positief over, en niet alleen omdat de faalkosten soms volledig zijn teruggedrongen. Lean is meer dan methodisch bouwen. Het is een manier van denken, verbeteren en veranderen. Het heeft decennia geduurd voordat Lean-principes en -methodes ook in de bouwsector zijn toegepast, maar die hebben zich nu bewezen. Er zijn spectaculaire verbeteringen zichtbaar zoals kostenbesparingen van 10 tot 30 procent, en een aanzienlijke kortere bouwtijd. Zelfs gebouwen met nul opleverfouten zijn niet langer zeldzaam. In de Lean cultuur gaat het om samenwerken met respect voor elkaar, waardoor het werkplezier toeneemt. Het gaat om verantwoordelijkheid te nemen voor het totale eindresultaat, om te verbeteren en van fouten te leren. Het zijn de componenten die bepalen of een project een succes wordt. Er zijn ook andere vormen, zoals in bouwteamverband bouwen of Build & Design bouwen. Opdrachtgevers bedenken steeds meer vormen voor de selectiekeuze in een aanbesteding. Zo werd in Sneek bij de selectie voor het nieuwe Theater niet op prijs geselecteerd maar op basis van punten, die werden gegeven voor plan van aanpak, bouw, uitvoering en prijs.

Provinciehuis Frysl창n, Leeuwarden Ontwerp: Soeters Van Eldonk architecten Aannemer: Bouwcombinatie BAM Utiliteitsbouw Regio Noord, Friso Bouwgroep en Koopmans Bouwgroep

23 Multifunctioneel Cultuurcentrum De Nieuwe Kolk, Assen Ontwerp: De Zwarte Hond Aannemer: BAM Utiliteitsbouw Regio Noord

5 Gastcolumn door Anton Koelma

6 Nieuwsflitsen

7 De Friese Bouwkring

8 Bouw Agenda

En verder

10 Gastcolumn door Erik Schot

11 Ronde Tafel Gesprek: Groningen 16 50 jarig jubileum Gebroeders Lambers

18 Transformatie Leeuwarder Courant, Leeuwarden

20 Renovatie Marie Kamphuis, Groningen

Theater, Sneek Ontwerp: Alberts & Van Huut Aannemer: Friso Bouwgroep

26 Renovatie 497 woningen De Hoogte, Groningen

31 Bredeschool De Koeberg, Meppel VMBO West Augustinuscollege, Groningen Ontwerp: SP Architecten Aannemer: Jorritsma Bouw

Een andere ontwikkeling die gaande is, is de visie dat opdrachtgevers in feite ook bij dezelfde keten behoren en steeds meer zullen integreren in het proces van ketenintegratie. Uit onderzoek blijkt dat goede bouwprojecten vooral het resultaat zijn van goede interactie, waarbij opdrachtgevers gebruik weten te maken van alle kwaliteiten in de keten. Tenslotte draait het nu om sneller, beter, en goedkoper. Kortom, een crisis heeft ook weer een positieve zijde; het zet aan tot nadenken en in beweging komen. Al die vormen van bewegingen in de bouw in Noord-Nederland leest u terug in deze editie van Bouwen in het Noorden.

33 Woningbouw Giga, Groningen

37 Woningbouw Bruggehoofd, Appingedam

39 Sporthal Stadsbroekhal, Assen 51 Renovatie woonzorgcentrum Parkheem /Parkstee, Stadskanaal

53 CSG Liudger, Drachten

Henri J. Hendriks Hoofdredacteur Gemeentehuis, Hardenberg Ontwerp: de Architecten Cie Aannemer: Koenen Bouw

61 Medisch centrum De Knoop, Leeuwarden

63 Zorgverzamelgebouw De Springplank, Emmen

Kantoor Intergas, Coevorden Ontwerp: Axes Architecten Aannemer: Bouwbedrijf Nieuwenhuis

67 Brandweerkazerne Emmen, Emmen

75 COG De Borg, Assen 77 Adverteerdersindex & Colofon

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Gast Column

Het aanzicht van de gevel is sterk bepalend voor een gebouw. Van oudsher werd een gevel in ons land al gemetseld en ook nu is een gemetselde gevel nog steeds heel populair. Metselwerk is robuust, onderhoudsvrij, biedt de architect veel mogelijkheden en geeft een mooi aanzicht.

Een gemetselde gevel hoort er goed uit te zien

Maar juist aan dat laatste mankeert het nog wel eens. Te vaak zien we nog wit uitgeslagen gevels door uitbloei van vrije kalk. Soms extreem en oerlelijk, waardoor metselwerk onterecht al gauw het stempel krijgt van een tweederangs gevelbekleding. Een bedreiging voor de branche. Want welke architect, woningbouwer of eigenaar kiest nu voor zoâ&#x20AC;&#x2122;n lelijke gemetselde gevel, Dan wordt er al snel naar alternatieve oplossingen gezocht. Vergelijk die gedachte nu eens met de auto-industrie. Wie koopt er een nieuwe auto vol roestplekken? Niemand toch? Het wordt niet geaccepteerd. De auto-industrie heeft dat proces goed opgepakt. Het roestprobleem is door een extra conserveringbehandeling opgelost en er is een flinke kwaliteitslag gemaakt.

Eenzelfde kwaliteitslag is er voor de metsel- en voegbranche met uitbloeiingsarme (UA) mortels gemaakt. Als Remix hebben wij jaren geleden onze verantwoordelijkheid al genomen en deze uitbloeiingsarme mortel ontwikkeld. Met groot succes, niet alleen bewezen in een onafhankelijk onderzoek van de baksteenindustrie, maar ook in de praktijk zelf. Bouwen in het Noorden beschrijft regelmatig gebouwen die gemetseld zijn met uitbloeiingsarme mortel. Die zien er goed uit, daar zijn we trots op en zo hoort het. De Nieuwe Kolk in Assen is hier een mooi voorbeeld van. Mijn advies: neem met minder dus geen genoegen.

Anton Koelma Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Nieuwsflitsen

Friese Bouwkring

Nieuw bedrijfspand voor Tromp Partners Architecten

Kennisdag bestaande gebouwvoorraad

Tromp Partners Architecten heeft in september een nieuw bedrijfspand betrokken aan de Haskeruitgang 105 in Heerenveen.

Op donderdag 11 oktober wordt in Ede de Nieman Kennisdag gehouden. Deze dag staat de bestaande bouw centraal, omdat de bestaande voorraad de aandacht vraagt. Zijn dit de bouwstenen voor de toekomst? Vernieuwing vraagt om een integrale en praktische aanpak, met oog voor detail en een zicht op het totaal, om beheer met visie, gestoeld op kennis en op inzicht in zwakke punten waar het aankomt op veiligheid, energiegebruik en gezondheid.

Innovatieve ideeënuitwisseling door kruisbestuiving

Het gaat om visie en kennis van de bouwen renovatiepraktijk, de bouwfysica, de bouwregels en de integratie daarvan in praktische adviezen.

‘Juist in een periode van neergaande conjunctuur is het van belang om buiten je eigen hokje te denken,’ zo zegt Johan Tigchelaar, voorzitter van de Stichting Sociëteit De Friese Bouwkring. ‘Dit is de tijd voor creatieve oplossingen, die bedenk je niet wanneer je louter in je eigen vakgebied blijft denken en werken.’

Prof. Anke van Hal geeft een duidelijke beschouwing op duurzame transformatie van de bestaande gebouwvoorraad. Nieman medewerkers geven verschillende lezingen, waarvan u er vier kunt bijwonen. voor informatie: Locatie: Conferentiecentrum CineMec, Ede Programma en aanmelden: www.nieman.nl

Kennis vergaren en uitwisselen, communiceren en netwerken zijn de belangrijkste doelstellingen van stichting De Friese Bouwkring. Zo worden er regelmatig kritische sprekers uitgenodigd die op een bevlogen wijze de discussie over actuele zaken op gang brengen. Tigchelaar: ‘Het moet prikkelen, schuren en tot denken en discussie aanzetten, anders kom je niet verder, met conformeren aan de massa koop je weinig.’ Inderdaad staan er enkele aansprekende figuren op het jaarprogramma van De Friese Bouwkring. Zo zal Wiebe Wieling, voorzitter van de Friesche Elfsteden, eind november een lezing geven. Waarom juist hij? Tigchelaar: ‘Crisismanagement! De crisis dwingt ons flexibel in te spelen op onverwachte omstandigheden. Wie kan ons dat beter leren dan de voorzitter van een evenement als de Elfstedentocht?’

Overname Van der Graaf Installatietechniek Start eerste fase Vossepark Op dinsdag 17 juli startte officieel de bouw van de eerste fase van het project Nieuw Vossepark in Leeuwarden. Wethouder Henk Deinum van de gemeente Leeuwarden heeft het startsein voor de bouw gegeven door met de kinderen van de toekomstige bewoners een schatkist te begraven. Daarna lieten de kinderen ballonnen opstijgen. Na een succesvolle start zijn de meeste woningen uit fase 1 van het project inmiddels verkocht. Het gaat om de realisatie van twaalf geschakelde, tien half vrijstaande en vier vrijstaande woningen. De woningen kenmerken zich door een ‘jaren-dertigstijl anno nu’. Met de start van de eerste fase wordt de stap gezet voor de totale realisatie van het plan. Bouwbedrijven Lont en Van Wijnen realiseren de komende jaren fasegewijs de woningen in Nieuw Vossepark.

Rectificatie Van Mesdagkliniek In de reportage over de Van Mesdagkliniek in N68 zijn redactioneel een aantal onjuistheden vermeld. Zo is de Van Mesdagkliniek geen tbs-kliniek maar een forensisch psychiatrisch centrum, waar geen gedetineerden of delinquenten maar patiënten worden behandeld. In 2008 is de Van Mesdagkliniek verzelfstandigd. Daardoor werd het een stichting en viel het niet langer onder de rijksoverheid. Omdat het bouwtraject vóór 2008 werd gestart onder de verantwoordelijkheid van de RGD, had deze nog wel een stevige vinger in de pap. Ook stelde het ministerie van V&J, als leverancier van de 'klanten' een aantal eisen aan het gebouw. De nieuwbouw is voor 55 patiënten en bestaat uit vijf woonunits.Het vernieuwde artikel is te lezen op www.bouwinfonet.nl

De Groot Installatiegroep te Emmen heeft in juli Van der Graaf Installatietechniek en Van der Graaf Technisch beheer te Groningen overgenomen. Het dienstenpakket van Van der Graaf Installatietechniek, met een personeelsbestand van 50 werknemers, varieert van technische ontwikkeling, ontwerp en installatie, garantie en onderhoud, verbouw en renovatie, duurzame ontwikkelingen (warmtepompen, zonnepanelen en energie+ gebouwen) tot advies over de facilitaire behoeften ten behoeve van woningen en bedrijfshuisvesting. In de uitvoering blijft Henk van der Graaf het aanspreekpunt. Met de overname verstevigt De Groot Installatiegroep, nu met 340 werknemers, zijn positie als één van de grotere installatiebedrijven in Nederland. De activiteiten worden voortgezet onder de naam De Groot Installatiegroep Noord, met vestigingen in Emmen, Groningen en Lelystad.

Start ‘De Remise’ in Bolsward In Bolsward is op 13 september op het voormalige Arriva-terrein de eerste paal geslagen voor het nieuwbouwproject ‘De Remise’. Na een intensieve periode van voorbereiding krijgt de entree van de binnenstad van Bolsward een stedenbouwkundige opwaardering. Een project dat helemaal past in de toekomstvisie van Bolsward: investeren in leefbaarheid en bouwen met oog voor het maatschappelijk belang. De Remise bestaat uit vier bouwlagen in twee bouwblokken en biedt ruimte aan 27 huur- en 12 koopappartementen. Op de begane grond is er ruimte voor kantoren en een Aldi-supermarkt. De Remise wordt mogelijk gemaakt door de volgende betrokken partijen: Woningcorporatie Elkien, Arriva, Jorcom Planontwikkeling BV, Jorritsma Bouw West BV, Belegger ICT vastgoed, Aldi, Gemeente Súdwest Fryslân, Grunstra Architecten, ontwerper en de kopers van de appartementen.Eind 2013 begin 2014 zal de oplevering zijn. Projectinformatie: www.remisebolsward.nl

Maar ook bestuurders, architecten, bouwers, advocaten, planologen en directies van instellingen worden uitgenodigd om actuele zaken aan de orde te stellen. Zo worden jaarlijks een zevental bijeenkomsten, indoor en outdoor, georganiseerd, meestal op een maandag van 17.00 tot 20.00 uur. Zie ook het jaarprogramma 2012 op de website www.bouwsoos.nl. Deze creatieve insteek is kenmerkend voor De Friese Bouwkring. Innovatieve ideeënuitwisseling door kruisbestuiving. Aannemers die in debat gaan met architecten. Adviesbureaus die plannen maken met projectontwikkelaars. Het flexibele management van de Elfstedentocht toegepast op de onvoorspelbare situatie in de bouwwereld. Die onvoorspelbare situatie is volgens Tigchelaar geen tijdelijke depressie in de bouwen infrasector. ‘Ik ben best positief ingesteld, maar zoals voor 2008 zal het niet gauw weer worden. We moeten ons aanpassen aan de nieuwe situatie en die vereist geen grootschalige bouwprojecten meer, maar kleinschalig maatwerk.’ Dus meer van kwantiteit naar kwaliteit. De Friese Bouwkring maakt met zijn huidige ledenaantal van 250 juist een lichte groei door, maar helemaal tevreden is Tigchelaar nog niet. ‘De gemiddelde leeftijd van onze leden ligt zo rond de vijftig jaar. Wij willen dan ook graag verjongen en de nieuwe, goed opgeleide generatie een aansprekend podium bieden. Daarom zijn leden in de leeftijd van zo’n midden twintig tot 40 jaar meer dan welkom. Een harde eis is dat zij een actieve functie bekleden in de bouwsector, bij voorkeur een kaderfunctie. Een wervingsactie is reeds van start gegaan om bedrijven, gemeenten, provincie en instellingen te enthousiasmeren voor De Friese Bouwkring. Want De Friese Bouwkring is er voor een ieder die een kaderfunctie heeft die een directe dan wel indirecte relatie heeft met de bouwen infrasector in Friesland. Tigchelaar is desondanks positief over de toekomst van De Friese Bouwkring. ‘Juist in deze tijd is het belangrijk met elkaar in gesprek te blijven. We kunnen elkaar aan werk helpen, elkaar gemotiveerd houden. Ik wil niet arrogant klinken, maar onze leden moeten krijgen wat ze verlangen, om er baat bij

te hebben. En dat voor een lidmaatschap van zo’n € 100,- per jaar, waarvoor aan vele activiteiten deel te nemen is. De redactie van Bouwen in het Noorden zal de activiteiten en actualiteiten van stichting Sociëteit De Friese Bouwkring ondersteunen met een vaste rubriek in dit magazine.

Het bestuur Voorzitter Ing. Johan K. Tigchelaar Vml. Hoofd sector Grondgebied gemeente Ferwerderadiel Vicevoorzitter Ing. Miranca van der Tol Directeur Bureau voor kopersbegeleiding. Drachten Secretaris: Ing. Johan Dammers Directeur van Manen en Zwart, Architecten. Drachten Vicesecretaris Mr. Wim H.C.Bulthuis Advocaat bij Rotshuizen Geense Advocaten. Leeuwarden Penningmeester Ir. Albert Heikens Directeur Buro AH Architect Vicepenningmeester, facilitaire en accommodatiezaken Jos Benes Commercieel manager, NVB Ubbens Bouwstoffen. B.V. Leeuwarden Programma’s en festiviteiten Ing. W. Dijkstra Directeur KWS-Infra Leek Ing. Gelmer Haveman Exploitatiemanager Grontmij. Beheer Reststoffenprojecten B.V. Ing. Jan Post Hoofd productie BAM Utiliteitsbouw B.V. Regio Noord Administratie/website NVB Ubbens Bouwstoffen B.V. Leeuwarden Hinke Nicolai en Vera Berg Tel. 058-2937777 h.nicolai@nvbubbens.nl Zie voor meer informatie de website: www.bouwsoos.nl.

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Fotografie: Harry Dikken

Het bureau is landelijk georiënteerd op het terrein van onderwijs- en multifunctionele gebouwen. Regionaal richt men zich veelvuldig op woon- en werkgebouwen. Anno 2012 telt het bureau een team van 18 medewerkers en wordt de directie gevormd door Jan Tromp en Harry Haverkamp.

Tekst: Leonie Verhaar

Na 60 jaar in Joure gehuisvest te zijn geweest, is gekozen voor een nieuw bedrijfspand met een uitstekende uitstraling, dat is toegesneden op de huidige en toekomstgerichte organisatie.

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Nieuwsflitsen BOUWAGENDA 2012 9 oktober Bouwkunst Lezing Marlies Rohmer door architecte Organisatie: Vereniging tot Bevordering Bouwkunst Locatie: School van Architectuur, Zuiderkuipen 19, Groningen Informatie: info@ver-bouwkunst.nl

Locatie: Floresstraat 19, Sneek Aanvang: 13.00 -17:00. Deelname: A.Harkema 0515-413148 15 november Lezing Wetterskip Fryslan. I.c.m. bezoek aan Woudagemaal. Organisatie: Friese Bouwsoos Locatie: Lemmer. Deelname: www.bouwsoos.nl

9, 10, 11 oktober Bouwrelatiedagen Hardenberg vakbeurs voor de bouwsector Tijd: 14.00-22.00 uur Locatie Evenementenhal Hardenberg. Info: www.evenementenhal.nl

15 november Praatsessie PECHA KUCHA #19: Healthy Cities Locatie: congres Ruimte voor Gezondheid Aanvang: 20:20 - 22:20 uur, entree: €5,00. Meer info: www.platformgras.nl

11 oktober Nieman Kennisdag Bestaande gebouwvoorraad, bouwstenen voor de toekomst?! Conferentiecentrum CineMec, Ede Programma en aanmelden op www.nieman.nl

26 november Lezing organisatie en management Elfstedentocht door Wiebe Wieling, voorzitter van de Koninklijke Vereniging ,,De Friesche Elfsteden, de heer Wiebe Wieling Organisatie: Friese Bouwsoos Locatie: NVB-Ubbens. Deelname: www.bouwsoos.nl

11 oktober Bouwkunst Lezing Meindert Schroor Achtergrondinformatie als een lofzang op de Friese hoofdstad, staand op de drempel van de Gouden Eeuw. door sociaal geograaf en carthografie deskundige Meindert Schroor + Presentatie nieuwe uitgave van ‘Leeuwerden de hooftstadt van Frislant’, 1603 Organisatie GRAS i.s.m. architectuurcentrum ARK FRYSLAN Locatie: Historisch Centrum Leeuwarden, Groeneweg 1, Leeuwarden Aanvang: 20.00 uur. Meer info: www.platformgras.nl 2 November Voorlichting Julius van der Werf, Ijzeren Man en Mosa tegels Voorlichting geven over de moderne geveltechniek van gevelbekleding doormiddel van kermische tegels voor architecten.

6 juni 9e Bouwen in het Noorden Regatta Cup Netwerkmiddag voor bouwsector met praamzeilen Locatie: Goingaryp Programma en info voor deelname: UHN. Tel.: 0582153937§

Openingstijden: 14.00 - 22.00 uur

Dé vakbeurs voor de bouwbranche. Ook edities in Evenementenhal Gorinchem en Venray. Kijk voor meer informatie: www.evenementenhal.nl

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Ons evenement.

UW MOMENT.

Walther Hesselink nieuwe directeur Simon Benus Bouw Bij Simon Benus Bouw uit Stadskanaal is Walther Hesselink met ingang van 1 augustus benoemd tot algemeen directeur bouw en onderhoud. Hesselink, 49 jaar en in Drenthe geboren, is afkomstig van BAM Utiliteitsbouw Zwolle waar hij de functie van Hoofd productie en bedrijfsbureau bekleedde. Daarvoor was hij werkzaam als Hoofd Constructie bij Takenaka Nederland, een wereldspeler op het terrein van build & design en die gespecialiseerd is in turnkey design, engineering en constructieprojecten. Walther Hesselink volgt Jans Vording op, die in juli met pensioen is gegaan.

30 mei Bouwen in het Noorden Golf Challenge Netwerkmiddag voor bouwsector met Golf Locatie: Noord Nederland Programma en info voor deelname: UHN. Tel.: 0582153937

9, 10 en 11 oktober 2012

Evenementenhal Hardenberg Energieweg 2 7772 TV Hardenberg T 0523 - 28 98 98 F 0523 - 28 98 00 E hardenberg@evenementenhal.nl I www.evenementenhal.nl

Op 9, 10 en 11 oktober vindt de vakbeurs Bouw Relatiedagen Hardenberg plaats in de Evenementenhal. De nieuwste ontwikkelingen op het gebied van bouwmaterialen en gereedschappen zijn deze dagen in Hardenberg te vinden. Ondernemers uit de bouwbranche in Noord- en Oost-Nederland treffen exposanten die in zes beurshallen hun producten en diensten tonen. Er is volop gelegenheid om contacten te leggen, vervolgafspraken te maken en informatie uit te wisselen. Op en naast de beursvloer worden daarnaast diverse symposia gehouden over actuele thema’s in de bouwbranche. Vakbeurs Bouw Relatiedagen Hardenberg Bezoekers: voorregistratie via website van Evenementenhal Openingstijden: 14.00-22.00 uur

BOUWAGENDA 2013

Hardenberg

Evenementen

Bouw Relatiedagen Hardenberg 2012

Breedplaatvloer Nog Breder Toepasbaar

Platform volgjewoning.nl Volgjewoning.nl is een digitaal platform dat voorziet in de informatiebehoefte van de koper van een woning en is interessant voor aanbieders van verkoopwoningen om interactieve kopersbegeleiding te bieden. De website biedt actuele informatie van de woningen of het project, kan snelle interactie tussen de betrokken partijen weergeven, biedt duidelijke deadlines voor betrokken partijen en een helder overzicht van de stand van zaken. Mutaties zijn snel en eenduidig te communiceren. Het voordeel van volgjewoning.nl is dat alle gebruikers met dezelfde informatie werken, waardoor veel misverstanden kunnen worden voorkomen. Kopers kunnen een persoonlijk dossier aanmaken met de door hen gemaakte afspraken met de kopersbegeleider en projectgebonden partijen. Voor informatie: T.:0513-744 169. W.: www.volgjewoning.nl

Kunstwerk / ontmoetingsplek op Burendag Voor de wijk Corpus den Hoorn in Groningen heeft wethouder Frank de Vries een nieuw kunstwerk/ontmoetingsplek van kunstenaar Frank Havermans onthuld in het kader van Burendag. Het werk kwam tot stand in samenwerking met het wijkteam Nieuw Lokaal Akkoord. Het sculptuur dat zich op het snijvlak van kunst en architectuur bevindt, is gesitueerd aan de Hoornse Dijk, een onderdeel van het Pieterpad. Het biedt voorbijgangers de mogelijkheid over de dijk te kijken naar het daarachter gelegen Noord-Willemskanaal. Meer informatie op www.cbkgroningen.nl/kunstopstraat

Betonwarenfabrikant en –leverancier De Hoop Pekso heeft zijn assortiment Breedplaatvloeren vergroot met maar liefst acht nieuwe afmetingen. Hierdoor is het mogelijk om de vloer te bestellen met een schildikte tot maximaal 150 mm. Door de combinatie van een dikkere schil en het gebruik van de juiste cementsoorten is de vloer veel beter bestand tegen (chemische) aantasting en grote hitte of brand. Kortom, door de uitbreiding is de vloer breder toepasbaar voor verwerking in fabriekshallen, mestkelders of bijvoorbeeld de chemische industrie. De uitbreiding tot 150 mm is per 10 mm oplopend. De variabele lengtes tot 9 m (10,5 m na overleg met de engineeringafdeling) en standaard breedte van 2,4 m blijven hetzelfde. Een ‘dikkere’ vloer is ook leverbaar in Hoogovencement en verschillende betonsamenstellingen. De vloeren voldoen aan de betonkwaliteit (milieuklasse) die nodig is voor de constructie. De nieuwe afmetingen zijn beter bestand tegen diverse aantastingen en agressieve omgevingen. Nieuw aan dit product is de mogelijkheid om meer en zwaardere wapening in de schil aan te brengen. In deze dikkere afmetingen kunnen nu ook staven van Ø25 en Ø32 gestort worden. Een ander voordeel is de grotere dekking (> 30 mm) die gehaald kan worden met de uitbreiding. Dit resulteert in een betere brandwerendheid.

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Gast Column

Ronde tafel

Welstand onnodige werkverschaffing Ik heb de zin van Welstand in Nederland nooit zo goed begrepen. Slechte architectuur kom je vrijwel niet tegen. Komt dit door welstand of ligt het aan de goede architectuuropleidingen? Ik ben in de overtuiging dat dit aan onze opleidingen ligt. Nederland kent een zeer hoog niveau, daar waar het gaat om architectuur en stedenbouw. Veel internationaal spraakmakende architecten hebben deze opleiding genoten. Denk maar aan OMA, MVRDV, Mecanoo om er maar een paar te noemen. Toch vinden wij nog steeds dat er over ieder ingediend ontwerp bij de bouwaanvraag Welstand een advies dient af te geven of de architectuur aan ‘redelijke eisen van welstand’ voldoet. Vreemd toch. Waarom spreekt een lid van Welstand (architect) een oordeel uit over een collega architect of zijn ontwerp aan de gestelde criteria voldoen? Zij hebben dezelfde vooropleiding genoten en hebben beide, mag ik aannemen, een diploma behaald. Natuurlijk begrijp ik dat gebouwen niet voor een korte periode worden gebouwd en als gevolg daarvan zorgvuldig moet worden omgegaan met esthetische kwaliteiten van de ruimtelijke ordening om verrommeling van het landschap tegen te gaan. Maar daar hebben wij toch juist de vooropleidingen voor?

We moeten plannen maken als een skelet, waarin nog van alles mogelijk is’ Mijn grote probleem met Welstand is dat er onnodig lange trajecten moeten worden doorlopen ten einde een bouwvergunning te verkrijgen met alle onzekerheden van dien. Je kunt de verkoop van een project niet opstarten, laat staan starten met de uitvoering van je bouwproject als welstand geen akkoord heeft gegeven. Zonder positief advies geen bouwvergunning. Potentiële kopers haken dan al snel af. Een college van B&W zal niet gauw een advies van Welstand in de wind slaan. Zij heeft hier immers niet voor gestudeerd. Resultaat is vaak dat het meerdere weken kost om aan de specifieke punten van kritiek gehoor te geven om alsnog het ontwerp acceptabel te krijgen. De kosten van de aanpassingen kunnen hierbij fors oplopen. In mijn optiek kan Welstand gewoon worden afgeschaft. De welstandscriteria kunnen eenvoudig in een nota worden vastgelegd. De afdeling bouwvergunningen bij een gemeente toetst het ontwerp aan deze criteria. Zo weten zowel de initiatiefnemer als de gemeente waar zij aan toe zijn en kan de totale procedure aanzienlijk worden ingekort. Om de kwaliteit te waarborgen zou een keurmerk kunnen worden ingevoerd. Het ingediende ontwerp dient bijvoorbeeld van een ingeschreven BNA architect te zijn dan wel door iemand van de Academie van Bouwkunst of de TU. Hierdoor wordt niet alleen veel geld bespaard bij de initiatiefnemer maar ook bij de overheid.

Erik Schot

De wereld staat op zijn kop en de Groninger bouwwereld dus ook, maar als ondernemer denk je in kansen en oplossingen.Tijd voor een pittig gesprek met enkele deskundigen. De deelnemers aan het Ronde Tafelgesprek in het Fletcher Hotel Paterswolde waren deze keer Fokke Ophuis, directeur Plegt-Vos Noord, Harry Kremer, algemeen directeur woningcorporatie Acantus, Hans Polman, wethouder ruimte, bouwen en wonen van de gemeente Oldambt (Winschoten-Scheemda), Marco Dijk, directeur van Dijk & Wijk Installatiegroep en Niek Verdonk, bouwmeester van de gemeente Groningen en adviseur stedenbouw van de gemeenten Leeuwarden en Assen. Gespreksleiders waren hoofdredacteur Henri Hendriks en journalist Andries Veldman. ‘Ruimte moet een planologische status krijgen.’ Niek Verdonk trekt aan het eind van de discussie zijn conclusie. Met wethouder Hans Polman mijmert hij nog even na over de kwaliteit van het landschap. ‘Drieborg’, filosofeert Polman, ‘wat een mooie plek. Het is alsof de hemel hier de aarde raakt.’ Verdonk beaamt dat en weet ook nog een bijzonder plekje: Hongerige Wolf. Achtergrond van deze opmerkingen zijn Blauwestad en Meerstad, twee identiek opgestarte woongebieden. De vreugdevolle constateringen over smaak, ruimte en kwaliteit vormen het slot van een stevige discussie tussen de bouwers, aannemers, bestuurders en installateurs.

bestaande bouw in huurobjecten.’ Verdonk: ‘In Spangen in Rotterdam kregen bewoners voor niks een woning met de voorwaarde dat ze zelf 100.000 euro investeerden. Dat was een geweldig succes. De drugsbuurt knapte zienderogen op.’ Polman: ‘Geef woningen in beheer van de buurtvereniging, maar noem het dan geen buurthuis. De buurt zou zzp’ers in de woningen kunnen plaatsen om de werkgelegenheid te bevorderen. Daar heeft iedereen baat bij.’ De mannen die met geld van anderen schuiven hebben gemakkelijk praten. Aan de wit gedekte tafel luistert Marco Dijk aandachtig. In zijn installatiebranche wordt een oplossing gezocht voor een ander probleem: Hoe speel je in op de zonnepanelenmarkt. Ook Fokke Ophuis hoort de bestuurders aan. Hij heeft dit jaar slechts een fractie van de woningen gebouwd die hij voordien bouwde. ‘Ik zit hier niet te wanhopen, zo zitten ontwikkelaars niet in elkaar, maar in deze situatie zijn we nog niet eerder terecht gekomen. Het is nu zaak om alle creativiteit binnen je onderneming uit de kast te trekken om op een goede manier de toekomst in te gaan. Ook ik zie nog volop kansen.’

‘Ruimte moet een planologische status krijgen’ - Niek Verdonk

Volgens Harry Kremer moet er onorthodox gedacht worden in de bouwwereld. Andere gesprekspartners vallen hem bij. ‘Sloop woningen vooral niet te gauw. Een rommelig tuintje? Dat is niet zo erg. Het denken in nieuwbouwproductie is voorbij. We gaan van uitbreidingsgebieden naar inbreidingslocaties.’ Polman: ‘Het gaat om een deugdelijk beheer. Om normen en fatsoen. Betrek kunstenaars hierbij. We moeten creatiever omgaan met leegstand. Ik zou niet kiezen voor sloop. Kijk in de toekomst en bereid je voor op de vergrijzing. Daar moet je op inspelen en tegelijkertijd goed kijken naar andere ontwikkelingen. De huidige situatie dwingt je ertoe om scherp te zijn en dat is geen verkeerde zaak. Met een coalitie tussen Acantus, de particuliere markt en de verhuurmarkt kun je bijzondere woningen ontwikkelen waar vraag naar zal zijn. Begin maar met het omzetten van

Harry Kremer schetst, met in zijn achterhoofd de Vestia-perikelen, de huidige stand van zaken in de woningbouw. ‘Wij hebben ons nieuwbouwprogramma drastisch bijgesteld. De top 10 van risico’s ziet er nu aanmerkelijk anders uit dan toen we die in 2007 opstelden. We waren bekend met de krimp, maar

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Ronde tafel

Ronde tafel zagen dat niet als een probleem. We verkochten veel woningen en hadden mooie boekwinsten. We zijn doorgeslagen met de huurprijsberekening.’ Die berekening heeft zich losgezogen van de realiteit, zo wordt al snel duidelijk.

Hans Polman Functie Wethouder Ruimtelijke Ordening

Organisatie Gemeente Oldambt

Fokke Ophuis Functie Regio Directeur

Bedrijf Plegt-Vos

‘We moeten toe naar één nota voor huur en energie.’ Kremer komt met een oplossing, één die we tijdens een gesprek in Leeuwarden ook al konden noteren uit de mond van Douwe Kiestra, directeur van installatiebedrijf Pranger-Rosier. Volgens Kremer is die ene nota nodig om ‘investeringsruimte te creëren.’ Marco Dijk reageert met enige verwondering. Hij is voorstander van één nota voor de huurder, maar ziet de investeringsruimte nog niet direct voor zich. Hoe kan de bewoner van de woning een opgetelde nota worden gepresenteerd waarbij meer ruimte ontstaat voor de verhuurder en installateur?

‘We moeten toe naar één nota voor huur en energie’ - Harry Kremer

Kremer: ‘We vragen nu niet de maximale huurprijs. Het is lastig om huurders te overtuigen om hun woning te isoleren. Dat pakken we nu vaker per woning aan als mensen verhuizen. Daarnaast lopen we tegen veel regels aan. De onderwerpen milieu en comfort liggen steeds lastiger bij huurders. Je moet hen overtuigen.’ De bestuursvoorzitter van de woningbouwcorporatie merkt op dat het landsdeel waarin hij actief is in dit verband ook verschilt met andere bouwgebieden. ‘Als ik mijn verhaal op een bijeenkomst in Almere vertel, zitten ze mij aan te kijken met een gezicht van: waar heb je het over? Daar denkt men nog niet dat het minder kan gaan.’ Ze zullen daar nog van de bok dromen’, veronderstelt Kremer. ‘Je runt een bedrijf met een bepaalde doelgroep in het hoofd. De nuchterheid manifesteert zich langzamerhand bij de politici. De bomen groeien niet meer tot de hemel. Ik vind dat politici transparant moeten zijn en moed moeten tonen door gewoon te vertellen waarom bepaalde projecten niet meer doorgaan. Als je voorstelt om meer te slopen met als doel om je nieuwbouwplannen vol te krijgen, ben je volgens mij gek. Mijn advies is: bouw dicht bij het centrum van de streekcentra, dat is ook een vorm van duurzaamheid waar ik nog te weinig over hoor.’ Hans Polman: ‘De politiek is wel degelijk aan het veranderen. Dat is al een jaar of tien aan de

gang. Je wordt niet meer geloofd wanneer je met onrealistische plannen komt. Maar ik verbaas me dan op mijn beurt weer wel als een minister Spies verkondigt dat de woningbouwcorporaties tachtig procent van hun bezit moeten verkopen. Dat zou een ramp voor Groningen zijn. Vroeger vond een wethouder iets van het woningbouwbeleid, maar dat is helemaal achterhaald. De corporaties bepalen de kaders. Dat is het pakkie-an van Harry. We zouden gezamenlijk moeten kijken naar de financiering van de projecten. De actuele vraag is: hoe ga je om met return on investment. Wanneer wil je je geld terugzien, dat is een vraag waar je vele kanten mee uit kunt en ik zou kiezen voor de duurzame kant. Kijk iets verder in de toekomst. We moeten ook antwoorden geven op vragen over de toekomst van scholen en verenigingen. Dat loopt allemaal terug. Onderzoek ook of een corporatie bestaande koopwoningen op kan kopen, aanpassen en verhuren. We moeten als bestuurders in alle richtingen durven kijken en ons laten leiden door een visie op de middellange termijn.’ Kremer: ‘Mee eens. Een kostuum draag je ook niet altijd af. Je vervangt een pak omdat het uit de mode is. Op die manier moeten we naar de woningmarkt kijken. We werkten altijd wel samen, maar we werden vooral gezien als bankier. Door Vestia is de wereld veranderd. Als corporaties in

Groningen, Drenthe en Friesland hebben we een brief gestuurd aan het Centraal Fonds waarin we protest aantekenen om mee te betalen aan het debacle dat Vestia heeft veroorzaakt. We hebben er last van. We zitten in een lastig gebied.’ Fokke Ophuis kijkt op van zoveel somberheid bij de corporatiebestuurder. ‘Zie je dan geen kansen meer?’, informeert hij. Kremer: ‘We moeten meer out-of-the-box denken. Het plattelandsgebied heeft zijn hypotheek niet helemaal vol. Daar liggen mogelijkheden. We hebben financiële ruimte binnen ons treasurybeleid.

als partijen kwaliteit blijven bieden.’ Fokke Ophuis: ‘Dat vind ik een interessante opmerking. Wij staan er uiteraard open voor om hierover mee te denken. Ik vraag me wel af hoe je dit je huurder uitlegt.’ Een schot voor open doel voor wethouder Hans Polman: ‘De schaalvergroting wordt op allerlei fronten teruggedraaid. Burgers willen weer direct met de verantwoordelijken in gesprek. We constateren nu dat er minder wordt gebouwd, dan krijg je automatisch het effect dat er weer meer op de omgeving wordt gelet.’ Ophuis:

‘Als bestuurders in alle richtingen durven kijken en ons laten leiden door een visie op de middellange termijn’ - Hans Polman

Hans Polman: ‘Bewoners doen steeds meer zelf. Ze lopen niet meer naar de wethouder met de vraag om het voor hen uit te zoeken. Dat doen ze zelf wel.’ Harry Kremer denkt dat de tijd van camouflagepraktijken helemaal voorbij is. Hij vindt dat de huurder recht in de ogen gekeken moet worden. ‘We ervaren dat tijdens expertmeetings. Dan is er een sfeer van: schiet maar op de plannen en opmerkingen. Als je het als deskundige niet kunt uitleggen, dan is het plan niet goed. Wat ik wel jammer vind is dat de focus bij corporaties, gemeenten en architecten nu verschuift naar al te goedkoop bouwen. Ik denk niet dat dit goed is. Dat is me te gemakkelijk. Je moet

‘Er is lange tijd niet meer naar de klant geluisterd. We bouwden als sector maar raak. Dat is nu wel anders. We hebben een enorme terugval in woningbouw gehad.’

Harry Kremer Functie Bestuursvoorzitter

Bedrijf Woningcorporatie Acantus

Niek Verdonk komt terug op de kwaliteit van de woningen. ‘Pas op voor goedkoop.’ Kremer: ‘Daar ben ik het helemaal mee eens. Ik heb achteraf wat spijt van de woningen die we een paar jaar geleden in een gemeente hebben neergezet. Die zijn te simpel. We hadden daar even wat meer aandacht aan moeten geven.’ Polman: ‘We denken bij het ontwikkelen van bouwplannen nog te vaak aan bouwen voor de eeuwigheid. Daar moeten we vanaf. Leg de plannen voor koop en huur over elkaar heen en bepaal andere afschrijvingstermijnen.’ Ook Verdonk kan zich hierin helemaal vinden. ‘We moeten definitief afrekenen met de eindplannen, met de blauwdruk van hoe de stad er op termijn uit moet zien. We moeten daarentegen plannen maken als een skelet, waarin nog van alles mogelijk is. Maximaal moet worden ingezet op het verbeteren en vernieuwen van bestaande woningen en gebouwen. Maar pas vooral op dat we nu niet goedkoop gaan bouwen, die fout hebben we in vorige crises gemaakt.’

Marco Dijk Functie Directeur

Bedrijf Dijk & Wijk Installatiegroep

Marco Dijk wil het fijne weten van de opmerking van Harry Kremer, die de gezamenlijke huur-energienota propageert. ‘Als je het bedrag voor gas en licht van 200 euro naar 100 euro per maand terugbrengt, kun je dan de huurprijs met bijna hetzelfde bedrag verhogen?’ Harry Kremer: ‘Het gaat mij om het comfort in de woning. Als je dat comfort omhoog

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Ronde tafel

Ronde tafel brengt, vertegenwoordigt dat volgens mij wel een bedrag van 100 euro.’ De mannen vinden dat er überhaupt strenger naar de prijzen moet worden gekeken. Dijk: ‘De overhead van Essent is dertig procent. Dat vind ik nogal wat.’

Niek Verdonk Functie Bouwmeester

Organisatie Gemeente Groningen

Polman noemt in dit verband de opmars van de lokale initiatieven op gebied van milieu en energie. ‘Ik zie steeds vaker coöperatieve initiatieven.’ Niek Verdonk: ‘In de VS zijn al 400.000 coöperaties.’ Polman: ‘Wij willen geen windmolens, wel zonnepanelen op de daken.’ Verdonk: ‘Het grootste probleem is de opslag.’ Marco Dijk komt met de oplossing: kijk naar Duitsland. Dijk: ‘In Duitsland heeft men gekozen voor een vaste prijs aan de leveranciers van energie voor een periode van twintig jaar. Daarmee kom je vooruit. Als we dat in Nederland zouden doen, is er geen dak meer zonder zonnepaneel. Ik denk dat de lobby van de energiebedrijven sterk is. Die houden dat tegen.’ Verdonk: ‘Een ander aspect van de coöperatie is ook van grote waarde, de saamhorigheid. Je ziet in een stad een ontwikkeling om dergelijke zaken gezamenlijk aan te pakken. Dat heeft betekenis voor een sfeer in een wijk of buurt.’ Kremer vult aan: ‘Het gaat niet meer om of je de slimste bent, maar om de vraag: wat bereik je gezamenlijk?’ Verdonk: ‘Er is ook zoveel warmte waar we niks mee doen. Neem de Suikerunie in Groningen. Daar gaat zoveel warmte verloren. Het moet te organiseren zijn dat we die warmte aanwenden voor nuttig gebruik.’

Dijk: ‘Als installateurs zijn wij voortdurend aan het rekenen. Als het om de zonnepanelen gaat is de centrale vraag: hoe verkopen we ze? We hebben als individuele installateur veel te weinig kennis op dit gebied. Daarom hebben we als groep van veertig installateurs Elektroned opgezet. Dit bedrijf in Zwolle moet antwoord geven op de vragen als: waar kopen we de panelen in, hoe reageren de omvormers en met welke bevestigingsmaterialen zetten we de panelen op de daken? Binnen deze organisatie is Econed opgericht (www.econed.nu) voor duurzaamheid.’ Hans Polman brengt de onder wethouders altijd populaire koppeling tussen opleidingsinstellingen en het bedrijfsleven ter sprake. Die zou verstevigd moeten worden. Dijk geeft een duidelijk antwoord waarom dit volgens hem nooit zal lukken. ‘Wij lopen als bedrijven met onze ontwikkelingen en innovaties jaren voorop. Dat kan een school nooit bijbenen. Die vraag hoorde ik al toen ik nog op de mts zat en dat is inmiddels al weer twintig jaar geleden. Een school kan die ontwikkelingen amper bijhouden.’

‘Als installateurs zijn wij voortdurend aan het rekenen’ - Marco Dijk

Hans Polman; ‘Wij gaan een energyvalley ontwikkelen in het Oldambt. Wat we in samenspraak met de provincie willen, is het koppelen van wijken en buurten aan collectieve energiesystemen. Zoals zonnepanelen en groen gas. We moeten ook een gesprek hebben met het Rijk om het huidige belastingsysteem daarvoor geen belemmering te laten zijn.’

regionale afspraken maken. Maar dat lukt nog maar mondjesmaat.’

‘Soms kijken we naar de korte termijn, dan is de prijs belangrijk’ - Fokke Ophuis

Niek Verdonk vindt overleg in regio’s prima, maar plaatst wel een kanttekening bij schaalvergroting. ‘Je mag je met de kennis van nu wel afvragen of schaalvergroting altijd kostenbesparend is. Mijn antwoord heb ik eigenlijk al gegeven: ik denk van niet.’ En zo komt de discussie op noodzakelijke overheidsbesparingen. Polman sluit zich bij Verdonk aan en wijst op cultureel centrum De Klinker in Winschoten. ‘Als we spreken over de krimp, dan is dat een woningbouwvraagstuk. En dat is op te lossen. Dat doe je niet door een cultureel centrum niet te bouwen. De Klinker is nodig in zo’n omgeving.’

van deze ziekenhuizen zou raadzaam zijn. De andere ziekenhuizen kunnen dan als polikliniek dienst doen. Daar zou je goed naar moeten kijken voordat je gaat investeren.

Aan tafel wordt duidelijk dat de neuzen in dezelfde richting staan. De corporatie is de gangmaker op het terrein van de woningbouw. Tussen stad en regio kan meer worden overlegd, bestuurders delen hun visie niet, alsof er gescheiden markten zijn. Projectontwikkelaars en installateurs anticiperen voorzichtig op een nieuwe woningbouwmarkt waar de corporatie de lijnen uitzet vanuit haar eigen government. In overleg worden er nu wel keuzes gemaakt waarbij de politiek maakbare stad of dorp verleden tijd is. De volgende Ronde Tafel Gespreksdiscussie vindt plaats in Drenthe.

Marco Dijk vindt dat er binnen de gezondheidszorg in de provincie Groningen kritisch gekeken moet worden naar het aantal ziekenhuizen. Een concentratie

Fotografie: Harry Dikken

Verdonk begint zich een beetje te storen aan de discussie over prijzen. ‘We blijven te veel op prijs concurreren.’ Ophuis: ‘Op dit moment kijken we naar de korte termijn. Het is niet anders, maar dan is de prijs belangrijk. Ik denk dat we ons sterk moeten realiseren dat ons welvaartsniveau zal dalen. Ook moeten we ons afvragen: kennen we onze klanten wel zo goed als we denken? Ik zie ook een taak voor de publieke sector. De private partijen zijn gedwongen tot prijsverlagingen, maar ik zie de publieke sector hier nog niet in meegaan.’

‘Er zal nog veel water door de Hunze moeten lopen, maar dit gaat ons lukken.’ Kremer zegt: ‘Een geweldig idee, maar ons werkgebied reikt verder dan het Oldambt.’ Polman: ‘Oké. Je zou vanuit de stad moeten aangeven wat je wilt. Ik ga een relatie voor onszelf neerzetten en daarbij kijk ik ook naar het bedrijfsleven.’ Kremer wil graag meedenken met het beeld dat Polman voor zich ziet opdoemen. Het raakt ook zijn zorg in een wereld waarin de woonlasten maar blijven toenemen. In de hoop daar een beheersing in te krijgen. Henri Hendriks vindt dat er ook eens gekeken moet worden naar de hoogte van het gemiddelde inkomen van de huizenkopers. ‘Je zou namelijk ook anders kunnen redeneren. Moet wonen niet weer tot de eerste levensbehoefte van mensen worden gerekend. Eerst moet de politiek dat helder hebben en daarna kun je scherpere keuzes maken. ‘Het is de coöperatieve gedachte’, stelt Verdonk vast. Allen zijn ervan overtuigd dat er iets moet gebeuren, en wel nu. Verdonk: ‘Ik zie veel in de coöperaties, ook om het gemeenschapsgevoel te versterken. Dat vind ik waardevol van zo’n bedrijfsvoering.’ Harry Kremer: ‘Wij werken in zes gemeenten en het liefst zou ik

Tekst: Andries Veldman

Allerlei ontwikkelingen rollen nu over tafel. Ook de lobbycircuits worden besproken. Verbazing wordt uitgesproken over voor de hand liggende oplossingen. Maar keer op keer komt de discussie terecht op een belangrijk onderwerp: de gebruiker. Kan die de toenemende lasten dragen? Wethouder Polman maakt zich zorgen en spreekt corporatieman Kremer hier op aan. Kremer: ‘Wij maken ons zorgen over de inkomsten van onze huurders. Ik weet niet welk percentage van de inkomsten precies ‘verwoond’ wordt, maar we lopen tegen grenzen aan. Zoals gezegd: er is nog wel op energie te besparen.’

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Bedrijfspresentatie

Bedrijfspresentatie ook alternatieven aangegeven als die goedkoper of beter zijn. Wat Gebr. Lambers ook kan doen is het bestek herschrijven. Soms zijn de werkzaamheden in bestekken wazig omschreven en wordt het aangepast in maakbare en duidelijke werkomschrijvingen. Het gaat bij de aanvullingen om kennis van zaken en de kwaliteit die er wordt geleverd en dat vraagt om goed vakmanschap en kennis.

Kwaliteit en certificering Kwaliteit van het werk wordt ook verkregen door goed opgeleide vakmensen. Monique Gooijer-Lambers: ‘Wij zijn al 15 jaar SEB-gecertificeerd op straatwerk.’ Jaarlijks is er een audit waarbij gekeken wordt naar werken in uitvoering en werken die reeds opgeleverd zijn. De auditoren zijn vaak (oud)-opzichters van gemeenten. Er wordt gekeken naar vlakheid, knipwerk, gaafheid van het materiaal. ‘Onze mensen leveren allemaal kwaliteit, ze zijn allemaal op niveau 3 geschoold en nieuwe instromers, niveau 2 leerlingen, worden geschoold door eigen mensen.’ Zo wordt kwaliteit bij Gebr. Lambers geborgd en overgedragen. Ook werken er twee vaders met twee zonen als leerling. ‘En dat is bijzonder’, vertelt Monique Gooijer-Lambers. ‘We hebben ze aangenomen en scholing aangeboden. Dit is bewust gedaan. Je krijgt in de toekomst met vergrijzing te maken en daar houden we nu al rekening mee. De opleiding tot een goede stratenmakers neemt wel 5 tot 10 jaar in beslag.’

Met de visie van ‘niet moeilijk doen, kwaliteit leveren en de zaken snel en doeltreffend afhandelen’ is Gebr. Lambers uit Emmen, gespecialiseerd in grond-, riool- en straatwerken, erin geslaagd in de loop der jaren veel vaste klanten te verwerven en daarmee in 2012 zijn vijftigjarig bestaan te vieren. Het bedrijf wordt inmiddels geleid door de derde generatie: Monique Gooijer-

Eén loketfunctie

Lambers en Ronald Gooijer. Ook voor de komende 50

Er is een volledige vergunning voor infra. Om de organisatie efficiënt te laten verlopen is er ook een keuze gemaakt om meer allround te zijn op de punten van bestrating, riolering en grondwerk. Ronald Gooijer: ‘Iedereen heeft zijn specialisatie, maar daarnaast is men allround geschoold. Voordeel daarvan is dat bij een rioleringsklus de specialist ook de bestrating kan doen. We noemen dat wel één loketfunctie. Het voordeel voor het personeel is dat het werk afwisselender wordt en als bedrijf kunnen we flexibeler op werken inzetten. Het vraagt ook om scholing van de mensen.

Bedrijfsovername Zowel Ronald als Monique hebben de kennis in huis met een hts-opleiding. Monique Gooijer-Lambers: . Op basis van een goed, degelijk en realistisch plan heeft de overname zijn beslag gekregen. Daarom zijn we ook na de overname nog steeds een solide bedrijf met een uitstekende balans’ Ronald Gooijer: ‘Wij streven naar continuïteit voor het bedrijf, onze medewerkers en onze opdrachtgevers en dat bereik je als je kostendekkend werkt. Dat betekent dat je je organisatie moet hebben staan.. Daarnaast werken we aan een continue opdrachtenstroom en geven we aandacht aan personeel en scholing.’

‘Meedenken en vakwerk leveren’ Kwaliteit, betrouwbaarheid en kennis door scholing zijn de speerpunten van het bedrijf die er voor zorgen dat het Gebr. Lambers bekend staat als een zeer degelijke organisatie en dat is opvallend in een branche die nogal gekenmerkt wordt seizoensgebondenheid en de daarbij behorende problematiek. Ronald Gooijer beaamt dat: ‘Wij zijn nuchtere mensen in alles wat we doen en de plannen die we maken zijn niet alleen realistisch, maar we voeren ze ook met kwaliteit uit. We doen wat we zeggen en als er iets fout gaat dan zetten we dat recht. We komen onze afspraken na.’

Ronald Gooijer en Monique Gooijer-Lambers

50 jarig jubileum voor

Gebr. Lambers,

grond-, riool-en straatwerken Organisatie

Ontzorgen

Het klantenbestand bestaat niet alleen uit grote bouwbedrijven. Ook overheden, particulieren en kleinere ondernemingen behoren tot de vaste opdrachtgevers. De nieuwe directieleden gaan hard aan de slag om de uitstekende naam van het bedrijf vast te houden en verder uit te bouwen. Daarvoor zijn de taken verdeeld. Monique Gooijer-Lambers is verantwoordelijk voor de administratie, financiën, scholing en personeel, terwijl Ronald Gooijer de calculatie en verkoop voor zijn rekening neemt. Het bedrijf heeft alles goed voor elkaar. Monique Gooijer-Lambers: ‘We hebben de zaken ook administratief goed op orde. Wat een opdrachtgever nodig heeft, zoals betalingsverklaring, g-rekeningovereenkomsten, contracten, mandagenregistratie, etc., leveren we direct aan, en dat geldt ook voor de contracten met onderaannemers en toeleveranciers. Zo bouw je een kring op van betrouwbare relaties en toeleveranciers.’

De strategie van Gebr. Lambers naar overheden en aannemers is om deze te ontzorgen. Gooijer noemt als voorbeeld: ‘We informeren mensen in de straat of wijk bij een klus wat er te doen is, en wanneer we van start gaan. Dan kweek je good will bij de bewoners. De uitvoering is dan voor iedereen acceptabel en de gemeente heeft er geen omkijken naar.’ ‘En’, benadrukt Gooijer, ‘we houden zoveel mogelijk rekening met de bewoners, er is in overleg veel mogelijk.’ Ondanks de laagconjunctuur heeft Gebr. Lambers ook een behoorlijke hoeveelheid werk in de bouw. Gooijer: ‘We zitten liefst zo vroeg mogelijk aan tafel.’ Hij haalt een voorbeeld aan van de nieuwbouw van een natuursteenhandel. ‘Er waren alleen ontwerptekeningen en samen met de opdrachtgever hebben we gekeken hoe dat technisch beter vertaald kan worden.’ Er worden bij Gebr. Lambers

Scholing Bij Gebr. Lambers wordt niet gewerkt met het systeem van ‘einde jaar personeel eruit, en in april er weer in’, maar in de wintermaanden krijgen de mensen scholing. Het bedrijf werkt met een vaste kern van tien medewerkers. Dat aantal is afgestemd op het vaste werk. Voor het andere werk, flexwerk, wordt er in de zomermaanden gewerkt met zo’n 15-20 mensen. De personeelsleden van Gebr. Lambers zijn VCA-gecertificeerd en hebben een persoonsgebonden VVA - basis veiligheidsopleiding - gevolgd. Het bedrijf telt drie leermeesters die hun opleiding bij Fundeon hebben gedaan. Monique Gooijer-Lambers: ‘En zij leiden weer onze leerlingen op.’ Er wordt variatie in het werk aangeboden en het werk kent daardoor geen hoge fysieke belasting. ‘Zwaar werk is er niet meer’, legt Ronald Gooijer uit. ‘95% van het werk wordt al machinaal gedaan. Bij het stratenmaken is allen de laatste handeling, het leggen van de steen, nog handmatig.’ Het ziekteverzuim is laag bij Gebr. Lambers en ‘de functioneringsgesprekken dragen daar ook aan bij.’ Monique Gooijer-Lambers: ‘Het is goed om naar je mensen te luisteren. Dat houdt ze gemotiveerd en betrokken. Het geeft zinvolle informatie en daardoor worden er gezonde afwegingen gemaakt.’ Ook het lidmaatschap van OBN (Ondernemersvereniging Bestratingsbedrijven Nederland) - is goed voor het bedrijf. ‘Het lidmaatschap verschaft informatie over de branche en dat heeft weer invloed op je bedrijfsvoering; je ziet eerder dingen aankomen.’ Monique Gooijer-Lambers en Ronald Gooijer hebben voor ogen dat Gebr. Lambers ook de komende 50 jaar kan werken vanuit het motto ‘meedenken en vakwerk leveren!’.

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Fotografie: Henri Hendriks

‘Als je als bedrijf een 50-jarig jubileum kan vieren, dan heeft het bedrijf in het verleden iets goed gedaan,’ vertelt Ronald Gooijer die sinds 1997 in het bedrijf werkt en in 2001 toetrad tot de directie. In 1962 is het bedrijf gestart met bestrating. In 1970 nam de tweede generatie de directietaken over en bouwde de bedrijfsactiviteiten verder uit met grondwerken en buitenriolering. Monique Gooijer-Lambers is zelf vanaf 2006 actief in het bedrijf. Samen hebben zij in 2010 de plannen ontwikkeld voor bedrijfsovername en sinds 2011 vormen zij gezamenlijk de directie.

Tekst: Henri Hendriks

jaar geldt het motto ‘meedenken en vakwerk leveren!’.

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Transformatie

Theo van der Molen, projectleider Jorritsma Bouw Johan van Delden, projectleider Elkien Marcel Helderman, uitvoerder Iede Sijzeling, werkvoorbereider

Eigenlijk is de engineering pas af bij de oplevering in het centrum van de stad. Er komen huurappartementen in, variërend van 60-100 m2.

Tweemaal aanbesteden ‘We hebben een enerverende aanbestedingsprocedure achter de rug’, vertelt Van Delden. ‘In de eerste aanbestedingsronde lukte het nog onvoldoende om het plan rendabel te krijgen met de aanbestedingssommen van de aannemers. Jorritsma was daarbij ook niet de laagste inschrijver. We hebben vervolgens het bestek teruggebracht naar de basis’, aldus Van Delden.

Het bouwplan houdt in dat er zestien appartementen worden gesitueerd op de bestaande rij van commerciële bedrijven. Deze moeten tijdens het bouwproject gewoon kunnen doordraaien. Op de winkels komen twee lagen van vier appartementen en een laag van drie appartementen. De laag die daar bovenop komt, wordt een optopping met behulp van een lichte staalconstructie.

Omdat het om een transformatie gaat in een oud pand met een bepaalde technische staat, waarbij ook veel tijdens het proces zelf nog besloten moest worden, is ervoor gekozen om na de aanbesteding in bouwteamverband verder te gaan. Jorritsma Bouw is in april 2012 van start gegaan en zal de realisatie in januari 2013 Van der Molen hebben afgerond.

‘Alles is BIM gedaan’ -Theo

Het plan is pas uitvoerbaar nadat de ruimtes boven de winkels geheel gestript en gedeeltelijk gesloopt zijn. Johan van Delden: ‘Het is een oud pand, in 2009 overgenomen in het kader van Stadsherstel. De technische staat was slecht. Bouwkundig zijn er in de loop der jaren in drie fasen ruimtes bijgebouwd en aangekocht voor de groei van de LC. Overal zijn sparingen, dubbele vloeren en gevels dichtgezet. De gemeente wilde echter de historische gevel weer ingevuld hebben. Elkien stapte in het project omdat enerzijds de woningbouwcorporatie een maatschappelijk belang vervult, anderzijds omdat er mogelijkheden zijn voor sociale huurwoningen

Het proces Beide partijen hebben voorafgaand aan de start afspraken gemaakt en daarbij de intentie uitgesproken om binnen de kaders van het overeengekomen raamwerk te blijven. Van Delden: ‘Het was eerst best wel zoeken. Je hebt een bestek en daar rolt een aannemer uit.’ Projectleider Theo van der Molen van Jorritsma Bouw vult aan: ‘Niet alles is te vatten in tekeningen en in stukken. Je kunt niet alles goed op papier zetten; het is een uniek verband waarbij je elkaars vertrouwen nodig hebt. Dat bereik je door de stukken op tafel te leggen en te bespreken. We maken wel harde afspraken, maar toch is er een groot grijs gebied en daarbij gaat de discussie over de uitvoering.

Engineering Jorritsma Bouw heeft alles opnieuw ingetekend, dit zelf uitgevoerd en de gehele engineering gedaan. Het was ook een eis van Elkien om het op deze wijze in het bouwteamverband aan te pakken. Van der Molen: ‘Alles is BIM gedaan, alles is in kaart gebracht en met eigen werktekeningen uitgewerkt.’

Van der Molen. ‘Dat hele proces ligt bij de aannemer,’ vult Van Delden aan, ‘en dat loopt goed.’ Het lastige aan het project is dat er geen opslagruimte is. De bouwketen zijn daarom over de grachten heen gebouwd, de toegangsweg naar het centrum moet een aantal keren afgesloten worden voor aanvoer terwijl de winkels doordraaien. Het vraagt veel aan goede communicatie met omwonenden en winkeliers, evenals met de gemeente en met verschillende eigenaren. Uitvoerder Helderman heeft dan ook wekelijks contact met ondernemers

en omwonenden over wat er de week erop gaat gebeuren. ‘Dat luistert Voor de brandveiligheid is De Munnik aangetrokken. ‘We controleren nauw wat uren betreft. Winkels zitten met hun aanvoer.’ legt Helderman en onderzoeken het bestek voortdurend,’ legt Van der Molen uit. Als uit. Er is vooraf een verkeersplan bij de gemeente ingediend. Het proces voorbeeld noemt Helderman: met de ambtenaren loopt goed. ‘De rioleringen van de ‘Ze denken mee. Bouwen zonder appartementen waren boven overlast wil nu eenmaal niet.’ De het plafond van de commerciële gracht is inmiddels omgedoopt tot bedrijven gepland. Maar we ‘Jorritsmapijp’ (gracht). - Marcel Helderman kwamen een computervloer tegen. Normaal strip je die en sloop je alles. Nu hebben we er gebruik Just in Time van gemaakt door de ruimte eronder voor de installaties te gebruiken, Voor werkvoorbereider Iede Sijzeling komt het erop aan om het logistieke waardoor we ook de brandwerende schil van de commerciële bedrijven proces goed te plannen: ‘Onderaannemers moeten flexibel zijn, die moet je om je heen zoeken, dus daar selecteer je ook op. Het gaat allemaal om konden handhaven.’ JIT (Just In Time) aanleveren in dit proces. We kijken dus voortdurend naar alternatieven en dan komt de expertise van Jorritsma Bouw van pas’, licht Van der Molen toe. ‘Eigenlijk is de Het is een mooie klus voor de mannen van Jorritsma Bouw vanwege hun engineering bij dergelijke projecten pas af bij de oplevering. We brengen expertise. Bouwkundig is het project niet zoveel anders dan andere, afgezien dus expertise en efficiency in en dan wordt het een win-win situatie binnen van het feit dat de uitvoerder na de sloop het dak met tenten heeft moeten afschermen vanwege die winkels. het financiële kader’, aldus Van der Molen.

‘Het lastige aan het project is dat er geen opslagruimte is.’

Communicatie Bij een revitaliseringsproject als dit is het noodzakelijk om vooraf alles goed door te nemen en een goed communicatieplan op te zetten,’ vertelt

De essentie van dit project is dat het gaat om samenwerken in open discussies om te kijken wat mogelijk is. Als aannemer wil je een goed product neerzetten voor je klant, want je komt elkaar ook weer elders tegen.’

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Fotografie: Henri Hendriks

Jorritsma heeft de expertise in huis voor het revitaliseren van projecten in oude stadskernen. ‘In Franeker hebben we iets soortgelijks gedaan’, vertelt uitvoerder Marcel Helderman. Het betreft het Academiegebouw met een zusterhuis. Daarnaast werd ook discotheek Don Pedro getransformeerd tot appartementen. ‘Elkien heeft bij de aanbesteding de aannemers geselecteerd op dergelijke ervaringen,’ aldus Johan van Delden, projectleider bij Elkien. ‘Het voormalige LC-pand vraagt hierom omdat het gelegen is in het oude stadscentrum van Leeuwarden.’

Er is een basisplan en je werkt met een lijst met plussen en minnen. Het doel is met elkaar het optimale te bereiken op basis van het bestek. En dat vraagt van de aannemer dat hij voortdurend creatief omgaat met de uitwerking van het bestek. Dat is heel dynamisch’.

Tekst: Henri Hendriks

In Leeuwarden wordt gewerkt aan een stadsrenovatieproject van het voormalige pand van de Leeuwarder Courant. Dit pand heeft volgens opdrachtgever woningcorporatie Elkien esthetische toekomstwaarde. Jorritsma Bouw werd op basis van zijn ervaringen in renovatie, zijn plan van aanpak en de prijs geselecteerd als uitvoerende aannemer.

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Renovatie

CO2-reductie Peter Vaas: ‘Het binnenklimaat is vooral sterk verbeterd door het nieuwe ventilatiesysteem. Een CO2-gestuurd systeem dat de ventilatieroosters verder opent, zodra het CO2-gehalte in de lokalen oploopt. Tevens bestaat nog altijd de mogelijkheid om vensters te openen voor extra ventilatie.’ Peter Vaas is trots op het nieuwe ventilatiesysteem. ‘Tot nu toe is dit systeem alleen nog toegepast in de woningbouw, en nog niet eerder in een schoolgebouw. Wij zijn erg tevreden over het resultaat, want het binnenklimaat is met sprongen verbeterd. Een resultaat dat we hebben bereikt door een fijne samenwerking. Dus dat moest gevierd worden met een dagje Solexen door de provincie Drenthe’.

Marie Camphuisborg, Groningen Opdrachtgever

: Hanzehogeschool, Groningen

Bouwgegevens Bruto vloeroppervlak Bruto inhoud Bouwsom incl. installatiekosten

: 12.000 m² : 42.000 m³ : € 9.000.000,00

Bouwteam Aannemer

: Heijmans, Drachten

Onderaannemer & Leveranciers Glas en Schilderwerk : Cor Buist, Groningen Levering & montage binnendeuren : BPZ, Tynaarlo Levering & montage hang en sluitwerk : BPZ, Tynaarlo Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Fotografie: Henri Hendriks

Projectleider Hes van Kapel van Heijmans Bouw zegt over de uitvoering: ‘De houten gevelbekleding is vervangen door Trespa-beplating. Maar niet nadat de gevel eerst goed was geïsoleerd’. Binnen hebben we vooral veel meer licht in het interieur gebracht, door glas toe te voegen en het geheel veel transparanter te maken en een open karakter te geven. De nieuwe zonwering zorgt ervoor dat de zon buiten wordt gehouden en de binnentemperatuur zich beter laat reguleren.

Tekst: Bert Heijnen

Buitengevel

Renovatie Marie KamphuisBorg Hanzehogeschool Groningen

Logistiek een sterk staaltje Medio juni maakte het volledige bouwteam van de school Marie KamphuisBorg in Groningen per Solex een rondrit door Drenthe. Deze dag ‘op zoek naar de blues van Cuby’ was bedoeld als dank voor de prettige samenwerking tijdens de renovatie van de Marie KamphuisBorg van de Hanzehogeschool Groningen. Het bouwteam bestond uit architect Jaap Ruedisulj van Heldoorn Ruedisulj Architecten, projectleider Hes van Kapel van hoofdaannemer Heijmans, Edwin Nijeboer van Nijeboer-Hage Technisch adviseurs en Peter Vaas en Jan Divid, als projectleiders namens opdrachtgever Hanzehogeschool Groningen. Wolter Dros, in de persoon van Johannes Benedictus, nam de W-installatie voor zijn rekening en Johan Hazelhof van Croon was verantwoordelijk voor de E-installatie.

zeventig. Het gebouw was toe aan een upgrading. Omdat het casco nog in zeer goede staat was, besloot de directie niet tot sloop. Men wilde het pand behouden, maar wel grondig moderniseren. Peter Vaas: ‘De buitengevel was in slechte staat. De houten gevelbekleding was totaal verweerd en ook de kozijnen waren er slecht aan toe. Verder waren er weinig ramen die geopend konden worden, waardoor de ventilatiemogelijkheden beperkt bleven. Ook de zonwering was niet van deze tijd’.

Samenwerking

Optimalisatie binnenklimaat

Peter Vaas over die samenwerking: ‘Ik moet ook een compliment maken aan de architect, die zeer flexibel omging met de wijzigingen, die vaak pas op het laatste moment bij hem binnenkwamen. Maar alles is buitengewoon flexibel en keurig verlopen. Terwijl de uitvoering logistiek gezien geen eenvoudige klus was. Want de renovatie diende plaats te vinden terwijl de school gewoon doordraaide.’

Binnen in het gebouw hadden de leerlingen en leraren vooral last van een slecht binnenklimaat en een donkere, sombere uitstraling. Te weinig daglicht drong in het gebouw binnen en de gangen waren smal en de verschillende lokalen erg klein. Al met al had het gebouw de uitstraling van een bunker. De directie besloot over te gaan tot renovatie. Het zou echter te veel geld kosten wanneer men de leerlingen tijdelijk ergens anders zou onderbrengen. Dus werd ervoor gekozen om de school door te laten draaien en de leerlingen per afdeling tijdelijk te verplaatsen en zo ruimte te maken voor de verbouwing.

Modernisering noodzakelijk Het schoolgebouw Marie KamphuisBorg in Groningen dateert uit de jaren

Aannemers van glas- en schilderwerken restauratie- en imitatietechnieken onderhoudswerken Bezoekadres Postadres

Duinkerkenstraat 37

Telefoon

(050) 599 57 70

9723 BP Groningen

Fax

(050) 589 33 74

Postbus 43

E-mail

info@corbuist.nl

9700 AA Groningen

Internet

www.corbuist.nl

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Transformatie

Thomassen - Akkrum B.V. Grond-, wegen waterbouw

Bestrating • Riolering • Grondwerk • Wegfundering Asfalt • Erfverharing • Damwand • Beschoeiing Nieuw en gebruikte bestratingsmaterialen

Thomassen Akkrum

info@thomassen-akkrum.nl www.thomassen-akkrum.nl 0566-654300

Provinciehuis Fryslân Leeuwarden

Aanleg patio’s Provinsjehûs Fryslân SIGHT Landscaping

De drie patio’s van het provinsjehûs Fryslân zijn door SIGHT Landscaping aangelegd. Doordat ze op kelders gelegen zijn was dit een technische uitdaging. Door slimme oplossingen en goede samenwerking is het huidige eindresultaat mogelijk gemaakt. Dat is ons specialisme: met alle partijen meedenken om tot het best mogelijke resultaat te komen! Met het realiseren en verzorgen van de (semi)openbare ruimte draagt SIGHT Landscaping dagelijks sterk bij aan een toonaangevende “Bezienswaardigheid” voor de gebruikers van deze ruimte. Voor overheid, bedrijven en (zorg)instellingen verzorgen wij het hele traject van advies, ontwerp, aanleg, onderhoud en beheer van de buitenruimte. Wilt u weten wat SIGHT Landscaping voor u kan betekenen? Bel dan 0341 436 436 of ga naar www.sightlandscaping.nl.

Robuuste toren met twee belvedères voor

nieuw provinciehuis

Een tweede aanbestedingsronde was nodig om een geschikte bouwpartner te vinden voor de verbouw en nieuwbouw van het provinciehuis van Fryslân naar een ontwerp van Soeters Van Eldonk architecten. De Bouwcombinatie Provinsjehûs Fryslân VOF (BPF) tekende als hoofdaannemer voor de realisatie van dit bijzondere bouwwerk. De bouwcombinatie bestond uit de bouwondernemingen Friso Bouwgroep uit Sneek, BAM Utiliteitsbouw uit Groningen en Koopmans Bouw uit Enschede. Het provinciebestuur van Friesland zetelt sinds 1580 aan de Tweebaksmarkt in Leeuwarden in monumentale panden die de historie van het bestuur van de trotse Friezen over de laatste vijf eeuwen vertegenwoordigen. Door een toename van activiteiten en het daarmee groeiende aantal medewerkers ontstond behoefte aan een vernieuwend huisvestingsconcept. Er werd gekozen om een gebouwdeel (5.000 m²), daterend uit de jaren ’80, te vervangen voor een nieuw, modern en duurzaam gebouw. Ontwerp Het bureau Soeters en Van Eldonk architecten verwierf de opdracht voor de binnenstedelijke vernieuwing. Het kantorengebouw bestaat uit meerdere kleine blokken, die symbool lijken te staan voor de verscheidenheid van de steden in Friesland. De oorspronkelijke achttiende-eeuwse gebouwdelen zijn behouden gebleven en geïntegreerd in de nieuwbouw. Dat geldt ook voor de neogotische negentiende-eeuwse statenzaal van het oude provinciehuis, die nu zichtbaar is gemaakt. De drie bestaande binnenhoven zijn door

Soeters Van Eldonk architecten teruggebracht naar twee. Door een 45 meter hoge nieuwe toren, de in rood baksteen uitgevoerde Stadkroon met twee belvedères, ertussen te plaatsen werd het tekort aan oppervlakte opgelost. De binnenhoven maken deel uit van een openbare route die langs de fraaie statenzaal gaat, die uitgebreid werd met een persbalkon. Het balkon doet middeleeuws aan en is gemaakt van hout en zink.

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Transformatie

Koos Stevens van Stevens Advies, als extern procesmanager betrokken bij de nieuwbouw en renovatie, vertelt: ‘De herontwikkeling op deze binnenstedelijke locatie vormde één van de belangrijkste uitgangspunten voor het nieuwe gebouw. Evenals de behoefte aan een toekomstbestendig gebouw met respect voor de omgeving en de historische context.’ Om een goede gebruiksbeleving te krijgen, en daarmee een ‘gebouw op maat’ te kunnen creëren, is in de ontwerpfase gebruik gemaakt van het ‘bottom-up’ principe. Stevens: ‘Aan de hand van intern onderzoek vooraf bij de provincie werd duidelijk dat de gemiddelde bezettingsgraad van het gebouw met zijn 900 gebruikers zo’n 80% bedraagt. Dit is vertaald in een innovatieve kantooromgeving met 704 (flex)werkplekken’. Met behulp van proefopstellingen in de tijdelijke huisvesting zijn de gebruikerswensen geïnventariseerd en in kaart gebracht. Op basis hiervan is de uiteindelijke inrichting tot stand gekomen.’

Doeke Reinsma, als bouwcoördinator namens combinant Koopmans: ‘Funderingstechnisch was het een uitdagend project vanwege de kwetsbare omgeving en de bestaande kelder, die in eerste instantie volledig gesloopt zou worden’. Later is besloten om een deel van de bestaande constructie te hergebruiken, waardoor bespaard werd op sloopkosten en er minder risico was voor de omgeving. Het sloopwerk tussen diverse monumentale gebouwen is namelijk zeer complex. Onder de kelder die uit twee bouwlagen bestaat en totaal zeven meter diep is (4.760 m²), is voor de te realiseren nieuwbouw een nieuwe fundering aangebracht van nieuwe GEWI-palen. De complexiteit bestaat ook uit het beheersbaar houden van de waterdrukken

- Koos Stevens

Fundering ‘De binnenstedelijke locatie vormde niet de enige uitdaging. Ook de planning en het aanbestedingsproces veroorzaakten de nodige spanning. Een verhuizing naar een tijdelijke locatie voorkwam vertraging in geval van een gefaseerd bouwproces. Men was erbij gebaat zo weinig mogelijk vertraging op te lopen.’ vervolgt Stevens. ‘Verder vroeg het funderingsconcept om een huzarenstukje van de uitvoerende

‘Binnenstedelijke ontwikkelingen vragen om een goede afstemming en open communicatie met de omgeving’

‘Geef jonge mensen met ambities in de bouw de kans om hun vak in de praktijk onder de knie te krijgen.’

- Doeke Reinsma

met zes meter overdruk en de stabiliteit van de omliggende gebouwen. Aan de draagconstructie en fundering is gewerkt door ingenieurs van DHV en BAM Advies & Engineering. In de uitvoering zijn leerlingen op de bouw ingezet. Reinsma is er een voorstander van: ‘Geef jonge mensen met ambities in de bouw de kans om door leer-werkplekken hun vak in de praktijk onder de knie te krijgen.’ Zo waren de assistentuitvoerders MBO-bouwkunde studenten, die hier van een geweldige stageplaats profiteerden. ‘De uitgangspunten van het bouwproces vroegen om een professionele aanpak. Niet alleen vanwege de technische aspecten, maar vooral vanwege de vele omwonenden rondom de bouwplaats.’ Doeke Reinsma: ‘Samen met de opdrachtgever hebben we steeds contact met de omwonenden gehouden door een transparante en proactieve opstelling naar de omgeving. Zo is tijdens buurtvergaderingen, met rondleidingen op de bouw en door schriftelijke communicatie informatie verstrekt over de werkzaamheden. Ook de veiligheid rond de bouwplaats was een belangrijk aandachtspunt. Gedurende de sloopwerkzaamheden zijn er bijvoorbeeld speciale voetgangerstunnels opgesteld naast de bouwplaats.’

Duurzaam ‘De gevel van dit gebouw bestaat uit wel dertien verschillende soorten steen,’ licht Reinsma toe. ‘Dit levert een prachtig gevarieerd gevelbeeld op, maar vroeg van ons wel de nodige voorbereiding,’ vervolgt hij. ‘Daarom hebben we ervoor gekozen een aantal proefopstellingen van het metselwerk te maken. Hiermee was het ook mogelijk om een perfecte detailuitwerking van de gevel te produceren.’ Er is gekozen voor duurzame voorzieningen om het energieverbruik en de daarmee gepaard gaande exploitatielasten te beperken. Zo is het gebouw uitgerust met zeer hoogwaardig geïsoleerde gevels en daken. BAM Techniek uit Groningen heeft als W-installateur een warmte-koudeopslaginstallatie met warmtepomp en eigen ondergrondse bronnen gerealiseerd. Met behulp van deze lage-temperatuurinstallatie wordt het gebouw verwarmd en gekoeld met aardwarmte. Croon Elektrotechniek uit Apeldoorn heeft zorg gedragen voor een zuinig vraaggestuurd verlichtingsconcept.

Provinciehuis Fryslân Leeuwarden Opdrachtgever

: Provincie Friesland

Bouwgegevens Sloopwerkzaamheden niet historische gebouwen : 4.760 m² Nieuwbouw provinciehuis : 13.228 m² Renovatie pand 52 en 64 : 5.512 m² Bouwteam Architect Bouwcombinatie W installatie

: Soeters van Eldonk, Amsterdam : Bam Utiliteit, Friso Bouwgroep en Koopmans : BAM Techniek Regio Noordoost, Groningen

Onderaannemers & leveranciers Gras / mosdakafwerking : Sight Landscaping, Harderwijk Bekistingswerk skelet diversen / Steigerwerken : BAM Materieel, Lelystad Grondwerk, drainage, bestrating en buitenriolering : Aann. Mij. Thomassen, Akkrum Schoonmaken en preventief onderhoud : ISS Nederland, Harderwijk Levering hang en sluitwerk : BPZ, Tynaarlo Levering en montage binnendeuren : BPZ, Tynaarlo Levering hang en sluitwerk : Raadsma, Dokkum Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

Na een bouwtijd van tweeëneenhalf jaar heeft op 22 mei 2012 de officiële opening van het nieuwe Provinsjehûs Fryslân plaatsgevonden. De ceremoniële openingshandeling werd verricht door H.K.H. Koningin Beatrix. Daarmee heeft dit prachtige en statige bouwwerk een passende start gekregen.

BouwinfoNet .nl

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Fotografie: Henri Hendriks

Herontwikkeling

partij,’ aldus de procesmanager. Het nieuwe gebouw is deels gerealiseerd op de fundering van de ‘oudbouw’ uit 1985.

Tekst: Petroeska Siccema en Anniek Heijs

De totale gevelwand aan de straatzijde, waarin ook woonblokken zijn opgenomen, doet denken aan een voorzetting van het historische middeleeuwse straatbeeld. Soeters en Van Eldonk zijn erin geslaagd om, ook door de materiaalkeuze en detaillering, de relatie te leggen met die historische omgeving zonder in nostalgie te vervallen. Opvallend zijn de terugspringende gevelpartijen, waardoor er betere daglichttoetreding is en een fraai en afwisselend uiterlijk ontstaat.

Transformatie

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Renovatie

De Hoogte

Concept van aanpak De Groninger wijk de Hoogte, een Vogelaarwijk met 495 woningen, is in een tijdsbestek van 2,5 jaar gerenoveerd, gerevitaliseerd en gerestaureerd door Nijhuis Bouw B.V. vestiging Noord. De basis voor het renovatieproject was het vernieuwingsplan van KAW architecten en adviseurs om de architectonische vormgeving en detaillering van de panden weer in de waarden van de Amsterdamse Schoolstijl terug te brengen en te combineren met eigentijdse materialen. Het plan van aanpak van de aannemer sprak opdrachtgever woningcorporatie De Huismeesters het meeste aan. Het projectteam onder leiding van Martin Waslander en Fred Kuipers van KAW architecten had na vooronderzoek, analyses en scenariocalculaties een plan voorgelegd met sociale wijkvernieuwing, betere woonkwaliteit en het terughalen van het oorspronkelijke karakter van de wijk. Daarbij werd het bestand van 494 woningen in De Hoogte teruggebracht tot 383 huur- en 55 koopwoningen. Zo zijn kleine boven- en benedenhuizen, verspreid over de wijk, samengevoegd tot in totaal 65 ruime eengezinswoningen. Door de Vogelaargelden had opdrachtgever De Huismeesters financieel meer armslag voor deze grootscheepse aanpak.

Selectie uit 10

‘Geen bouwlawaai, geen bouwwerken, altijd bereikbare wegen voor hulpdiensten’

- Engel Busker

Voor de aanbesteding werden door De Huismeesters tien aannemers geselecteerd en uitgenodigd, waarbij de renovatie in twee deelprojecten werd aangeboden: De Hoogte (de Oude Hoogte) en Tuinwijk, waar 284 boven-, beneden- en grondgebonden woningen als eerste fase werden samengevoegd tot 210 huur- en 35 koopwoningen. BAM Woningbouw verwierf de opdracht voor Tuinwijk en leverde het project in 2011 op. Nijhuis Bouw Noord werd geselecteerd voor De Hoogte op basis van het plan van

geeft doorslag aanpak waarin logistiek, voorkomen van overlast en communicatie van doorslaggevende betekenis waren bij het verkrijgen van de opdracht. ‘Prijs was daarbij niet het eerste selectiecriterium’, vertelt bedrijfsleider Engel Busker van Nijhuis Noord. De ervaringen opgedaan in andere sociale woningbouwrenovatieprojecten in den lande - Apeldoorn, Heechterp Leeuwarden, en bijvoorbeeld het oude postkantoor aan de Munnekeholm in Groningen - speelden ook een rol van betekenis in die verwerving.

Vier per week Er werd overeengekomen om in een bouwteamverband te werken op basis van het plan van de architect. Na de selectie is alles grondig digitaal in kaart gebracht en is een basisplan van renovatie van de woningen opgemaakt waarin financiële afspraken zijn vastgelegd als raamwerk. ‘Moeilijkheid van deze renovatie was dat het project 108 verschillende woningtypen omvat’, legt Busker uit. ‘Onze aanpak bestaat eruit dat wij per woning een basisplan hebben en daarna per woning een inventarisatie van afwijkingen opmaken, de woning vervolgens engineeren en daarna uitvoerendoor ingenieursbureau Dijkhuis en de kosten daarvan doorrekenen.’ Per woning wordt dan een financiële afspraak tussen opdrachtgever en aannemer gemaakt. Busker: ‘Dit alles wordt in een bestek van één week verricht omdat wij als aannemer de taakstelling hebben per week vier woningen op te leveren en een productietijd van tien weken per woning aanhouden. En dat vraagt om een goed en snel overleg met architect, constructeur en opdrachtgever over fiattering per woning. Maar allereerst is er een modelwoning als proefopstelling gemaakt om de uitgangspunten van de woningcorporatie helder met de bewoners te kunnen communiceren.

‘De hele wijk heeft het gezien, waardoor wij die woningen tijdig konden leveren aan De Huismeesters.

Logistiek concept Nijhuis Noord had daarnaast een logistiek concept bedacht dat De Huismeesters zeer aansprak. Basis daarvan was dat er in de wijk nauwelijks overlast was van de bouw, zowel wat betreft geluid als transport als bereikbaarheid voor nooddiensten. Nijhuis Noord schafte daartoe ook een speciale kraan en verreiker aan. Om de uitvoerende bedrijven en de werknemers op de werkplek van een woning op de hoogte te houden heeft Nijhuis Noord per woning de basisafspraken en de afwijkende zaken met informatie over uitvoering per woning geplastificeerd opgehangen. ‘We doen dat dus per woning’, vertelt Busker. ‘Alle materialen bewerken we op maat in de werkplaats op het terrein van de aangrenzende voormalige schoollocatie van Noorderpoort.’ Het betekent werken vanuit een logistiek centrum dat door Nijhuis als concept is bedacht. ‘Per dag leveren we dan met een platte wagen de materialen aan en met behulp van de verreiker worden deze op hun plaats gebracht. Zo wordt het logistieke bouwproces van de onderhanden zijnde woning gemanaged. ‘De voordelen zijn duidelijk’, vertelt Busker. ‘Geen bouwlawaai, geen bouwwerken, altijd bereikbare wegen voor hulpdiensten en De Huismeesters kon de toegezegde planning van woningontruimingen, wisselwoningen en daarna weer de woning betrekken, realiseren. Is er dan geen enkele achterstand opgelopen? ‘Ja,’ legt Busker uit, ‘als gevolg van de afgelopen winters. Maar dat is weer ingehaald door vijf woningen per week aan te pakken en op te leveren.’

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Renovatie

Omdat bouwen teamwork is

Vestigingen van Nijhuis Bouw B. V. vindt u in Apeldoorn, Assen, Enschede, Rijssen en Zwolle

www. nijhuis. nl

Ingenieursbureau Dijkhuis bv

Uw adviseur voor: Utiliteit Zorg Scholen Woningbouw Renovatie Parkeergarages

Planning ‘Om een dergelijke aanpak succesvol te maken wordt er veel van de onderaannemers gevraagd’, aldus bedrijfsleider Busker. ‘Zij denken mee en zetten mensen in om per week de vier woningen te leveren. Zij moeten ook bepalen hoeveel mensen per woning moeten worden ingezet en welke materialen gebruikt moeten worden. Om de drie weken houd ik een coördinatieoverleg’, licht Busker toe, ‘met de gehele club om op planning te blijven.’ Daarnaast geven de onderaannemers wekelijks aan in welke woning men bezig is en met welk werk zodat altijd een actuele stand van zaken van de planning voorhanden is. Én we controleerden dat ook wekelijks’, vertelt Busker.

Bouwkundig Installatietechnisch is alles aangepast. De isolatie is aangepakt, er is HR++ isolatieglas toegepast, en er is een lokaal warmteterugwinningsysteem geïnstalleerd. In combinatie met andere energiebesparende maatregelen, zoals het aanbrengen van een ClimaRad ventilatiesysteem, is het gelukt om de woningen zelfs naar energielabel B te brengen. Constructief zijn de funderingen vanwege de horizontale samenvoegingen verzwaard en zijn er staalconstructies toegepast. De houten kozijnen zijn aan de voorzijde van de gevels vervangen door slanke aluminimum kozijnen die de negentiende-eeuwse uitstraling weer teruggeven aan de gevels. Daarnaast is ook gekozen voor kozijnen van Accoya-hout in plaats van kunststof kozijnen. Gevels zijn hersteld en teruggebracht naar de oorspronkelijke situatie om de bijzondere architectuur te herstellen. Wbc De Huismeesters heeft de focus op energiebesparing en is vanuit de drijfveer van ‘woonlastenbeperking’ in 2011 gestart met een pilotproject ‘Steek energie in uw woonlasten’ in de nabijgelegen Tuinwijk. Dat heeft geresulteerd in een handboek in combinatie met een website www.communicatiekompas.nl. Dit project biedt tools om bewoners effectief te betrekken bij duurzame woningverbeteringen. De Huismeesters wil 80% van de bewoners van De Hoogte bereiken, waardoor na afronding van de renovatie de energielabels verschuiven naar B en A. De renovatie van De Hoogte paste binnen de prestatieafspraken die er met de gemeente Groningen zijn gemaakt en die zijn vastgelegd in het Nieuw Lokaal Akkoord 2.0 voor de periode 2011-2014. In die periode worden zo’n 4.000 woningen verbeterd naar minimaal energielabel C. Voor de bewoners resulteerde de renovatie van een woning in een huurverhoging van ca. € 40 per maand, zo’n 10%, waarmee zij vooraf hadden ingestemd.

Kwinkenplein 59. 9712 GX. Groningen Telefoon (050) 318404. Fax (050) 3138937

Renovatie 497 woningen de Hoogte, Groningen Opdrachtgever

: Woningcorporatie De Huismeesters, Groningen

Bouwteam Architect Constructeur Aannemer MV installatie

: : : :

KAW architecten, Groningen Ingenieursbureau Dijkhuis, Groningen Nijhuis Bouw, Assen GGB Installaties, Winschoten

Onderaannemer & Leveranciers Metselstenen : NVB Ubbens, Assen Steigerbouw : Sijperda verhuur, Groningen Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl Fotografie: Koos Boertjes

info@dijkhuis-ingenieurs.nl. www.dijkhuis-ingenieurs.nl

Innovatief installeren werkt! Weg der Verenigde Naties 20, 9636 HW Zuidbroek. Telefoon: 0598 450250 / info@ggbinstallaties.nl WWW.GGBINSTALLATIES.NL

Specialist in woningrenovatie Specialist in enkele- en seriematige woningbouw Werkvoorbereiding gericht op een korte montagetijd Prefabriceren van onderdelen onder ideale condities Uw partner in bouwteamverband Innovatief 3-D ontwerpen van installaties Een goede nazorg verzekerd

Tekst: Henri Hendriks

g.g.b. installaties b.v.

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Scholen

& toegangscontrole

Specialist in betonwerk voor de bouw Brede school in wijk Koebergslanden in Meppel

Bescheiden gebouw in het groen Wie over de Zuiderlaan in Meppel rijdt, krijgt de indruk dat het park daar aanmerkelijk groter is geworden. Dat is niet zo, maar de hagelnieuwe brede school Het Palet ‘stelt zich bescheiden op ten opzichte van het groen’, om met architect Jan-Piet Nicolai van Skets in Groningen te spreken.

Transportwei 18 • 8501 ZP Joure Tel. (0513) 41 32 30 • Fax (0513) 41 71 73 E-mail: info@hauwbeton.nl

Nicolai koos ervoor de noordgevel aan de Zuiderlaan zo smal mogelijk te maken. Vervolgens wordt het gebouw steeds breder, maar omdat aan de parkkant voor een golvende lijn is gekozen, valt dat nauwelijks op. ‘We hebben uiteindelijk een gebouw neergezet van tienduizend vierkante meter. Maar vanaf de doorgaande weg valt die grootte nauwelijks op.’ Bouwgroep Dijkstra-Draisma uit Dokkum begon in maart 2011 met de bouw van het onderkomen voor drie basisscholen, kinderopvang, een gymzaal, jeugdgezondheidsorganisaties en een mediatheek. Het schooljaar 2012/2013 begint voor alle gebruikers in het nieuwe gebouw.‘We hebben de klus keurig op schema afgerond’, zegt projectleider Heerke Osinga. Het Friese bouwbedrijf begon met een grote staalconstructie en bekleedde die met verschillende elementen in houtskeletbouw. Het hele gebouw staat op een plint van metselwerk. Aan de noordwestzijde – de kant van een woonwijk en een mbo-school – is dat metselwerk doorgezet. Aan de parkkant koos Nicolai voor een open gevel met aluminium kozijnen en ruiten van Emalit in verschillende kleuren. Het Palet is twee bouwlagen hoog, maar oogt niet massief, omdat de etages optisch gescheiden zijn door een luifel, een witte overstek van 1,80 meter. Ook de bovenste etage heeft zo’n luifel. Voor Dijkstra-Draisma vormde de overstek een uitdaging. Osinga: ‘We moesten de vloeiende beweging van de gevel volgen. Maar het zou te duur worden om grote elementen precies op maat te laten maken. Dus hebben we het gesegmenteerd gedaan: kleine ‘taartpuntjes’ die samen toch een kromming maken.’

‘We moesten de vloeiende beweging van de gevel volgen.’ - Heerke Osinga

Nicolai hechtte erg aan de luifels: ‘Ze geven het gebouw een krachtige uitstraling. Ze werken ook zonen warmtewerend en ze geven kinderen een beschut gevoel. Een leerling op de begane grond heeft toch een echt dak boven het hoofd, hij hoeft zich niet verloren te voelen in een gigantisch gebouw.’Om ‘de maat van het kind’ te

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Scholen

Woningbouw

Descol sportvloeren heeft in dit project in 4 speellokalen puntelastische sportvloeren van het type Classic 60 Eco geleverd, in totaal 375 m2 in de frisse kleur “spring grass”. De vloeren zijn vervolgens nog voorzien van speelse belijningen in de kleur lila.

Het gebouw zie ik als een meander door het park. Een sierlijk gebaar -Jan Piet Nicolai

Tekst: Arjen Bakker

Fotografie: Henri Hendriks

volgen koos Nicolai ook voor kleuren aan de buitenkant, waarop de leerlingen zich kunnen oriënteren. Daarnaast is er per cluster van vier lokalen – in totaal zijn er 36 - een entree. ‘Daar voorzag het programma van eisen eigenlijk niet in. Maar wij hebben duidelijk weten te maken dat één ingang voor ruim achthonderd kinderen te weinig is.’ Op ernstig aanraden van de architect voegde de opdrachtgever, de gemeente Meppel, uiteindelijk ruim 150 vierkante meter aan het plan toe.

De gemeente koos voor Skets na een Europese aanbesteding. Nicolai denkt dat Skets, waarvan hij samen met Yko Buursma eigenaar is, opviel omdat hij durfde af te wijken van het stedenbouwkundig plan. Daarin waren voor de verschillende scholen aparte bouwdelen voorzien. ‘Maar het werd mij al snel duidelijk dat de partijen van plan waren volop samen te werken. Wat mij betreft moest het daarom één gebouw worden, zonder strikt onderscheid tussen de verschillende partners. Daarnaast hebben we ook het park meegenomen: het schoolplein loopt automatisch over in het park, het hele gebied is één speelruimte geworden.’ Het Palet is opgezet in blokken van vier klaslokalen, die telkens iets gedraaid staan ten opzichte van elkaar, om de ‘golf’ in het gebouw te creëren. De tussenruimtes, de ‘wiggen’, zijn gebruikt voor de entrees. ’Van buiten lijkt het een heel innovatief gebouw, maar we hebben eigenlijk vrij standaard technieken toegepast’, zeggen zowel Nicolai als Osinga. Voor koeling en verwarming is gekozen voor warmte-koudeopslag. ‘Maar dat is de laatste jaren ook haast de standaard’, zegt de architect. ’Het is duidelijk de beste oplossing om de energiekosten onder controle te houden.’

Giga in Groningen DJ Hekwerk ontzorgt! In opdracht van Bouwgroep Dijkstra Draisma heeft DJ Hekwerk & Toegangscontrole een speciale draaipoort geleverd met lamellen vulling. De wens van opdrachtgever voor een esthetisch fraaie poort partij is door DJ Hekwerk & Toegangscontrole op uiterst adequate wijze uitgewerkt en gemonteerd. De draaipoort is tevens voorzien van een vluchtsluiting welke bij calamiteit kan worden gebruikt. " Wij zijn gewent aan opdrachten waarbij een niet standaard uitvoering toegepast dient te worden " aldus Johan de Jong, eigenaar van DJ Hekwerk & Toegangscontrole. Door korte en duidelijke communicatie lijnen te hanteren binnen het bedrijf, waarbij afspraak = afspraak hoog in het vaandel staat, kan DJ Hekwerk & Toegangscontrole zowel opdrachtgever als eindgebruiker op de juiste wijze ontzorgen. Voor grote opdrachtgevers als Bouwgroep Dijkstra Draisma is dit zeer belangrijk en wordt zeer gewaardeerd.

Brede school Koeberg, Meppel Opdrachtgever

: Gemeente Meppel

Bouwteam Architect Aannemer

: Skets architectuur Studio, Groningen : Bouwgroep Dijkstra Draisma, Dokkum

Onderaannemer & Leveranciers Terreininrichting : Betonwerken : Trappen : Ijzerwaren : Bevestigingsmiddelen : Levering en montage binnendeuren : Levering en montage ZORGPLUS schuifdeuren : Levering en montage hang- en sluitwerk : Verhuur bouwmachines : Descol sportvloeren :

DJ Hekwerk & Toegangscontrole, Mildam C. van der Hauw Betonbouw, Joure Krepla Metaal BV, Ommen Raadsma, Dokkum Raadsma, Dokkum BPZ, Tynaarlo BPZ, Tynaarlo BPZ, Tynaarlo Sijperda Verhuur, Sneek Descol, Deventer

Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Een nieuwe hoek in

de Oosterparkwijk

‘Rust’ is het sleutelwoord voor gebouw Giga op de hoek van de Struisvogelstraat en de Kraanvogelstraat in Groningen. De bewoners zijn jongeren met een autismegerelateerde stoornis, die belang hebben bij zo weinig mogelijk prikkels. Giga bestaat uit veertien sociale huurappartementen, een gemeenschappelijke ruimte en een kantoor van waaruit zorg verleend wordt, ondergebracht in een gebouw van vijf woonlagen met daaraan vast acht grondgebonden koopwoningen in drie lagen. Voor wooncorporatie Nijestee is het een belangrijke blikvanger op het voormalige industrieterrein dat grenst aan de Oosterparkwijk. ‘Aan de ene kant hebben we De Stadswerf gebouwd, aan de andere kant staat nu dit complex: twee forse gebouwen, elk op de kop van een straat, die het gezicht van de buurt versterken’, legt projectleider Henk Wever uit. De komende jaren wordt het terrein verder ingevuld. Wicher van der Wal van WAL architecten uit Groningen tekende behalve voor Giga ook voor het stedenbouwkundig plan. ‘We zoeken stedenbouwkundig aansluiting met de nieuwbouw aan het Van Starkenborghkanaal en verbinden dit met het Pioenpark. Wij reageren op het karakter van de Oosterparkwijk. Die wijk is een toonbeeld van de Amsterdamse School, met veel ontwerpen van Siebe Jan Bouma’, zegt Van der Wal. ‘Daar kun je eigenlijk niet tegen concurreren. De uitdaging om iets te maken van eenzelfde kwaliteit is des te groter.’ Met de Amsterdamse School als referentie koos Van der Wal voor een hoekbebouwing met twee totaal verschillende gevels. De kant langs het Pioenpark is vlak, grafisch en relatief gesloten. De andere zijde, gericht op de vijver, is opgebouwd uit bakstenen lamellen met daartussen glazen puien. Naast de Giga-appartementen bestaat deze zijde uit acht koopwoningen. ‘Drie lamellen vormen iedere keer een huis’. Deze hoekoplossing is een moderne variant binnen de architectuurtraditie van de Oosterparkwijk. Van der Wal weet haast zeker dat Bouma dit gebaar zou hebben gewaardeerd.

‘Het is niet een alledaags gebouw’ - Wicher van der Wal

‘Rust is het toverwoord’

- Lambert Postema

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Woningbouw

AALBERS INSTALLATIETECHNIEK AALBERS ICT & NETWERKEN AALBERS TECHNISCH BEHEER

VISIE GENOEG OM NAAR MORGEN TE KIJKEN NUCHTER GENOEG VOOR DE REALITEIT VAN VANDAAG

VASTGOEDONTWIKKELING BURGERLIJKE & UTILITEITSBOUW BEHEER & ONDERHOUD INFRA & MILIEU CONCEPTUELE WONINGBOUW

Nijestee gaf onlangs opdracht om te beginnen met de bouw van ‘In technische zin was het voor ons geen bijzonder ingewikkelde klus’, zegt Postma. de huizen; meer dan de helft is verkocht. In de appartementen ‘De grootste uitdaging in het voortraject was om het taakstellend binnen het budget trekken na de zomer veertien jongeren: de kinderen van de leden te doen.’ Dat lukte onder meer door de legrichting van de vloeren te wijzigen, zodat van de Stichting Giga, die streeft naar zelfstandig maar toch de constructie lichter en dus goedkoper kon ‘en toch technisch net zo goed.’ beschermd wonen voor jongeren met autisme. ‘Wij verhuren de woningen één op één aan de GIGA versterkt het gezicht Architect Van der Wal en meewerkend architect Johan Postema zijn jongeren, voor de zorg hebben ze een contract bijzonder blij met het resultaat: ‘Het is een niet-alledaags gebouw van de buurt’ met de J.P. van den Bentstichting’ zegt Wever. geworden, uitstekend passend in de wijk zonder dat het een slaafse - Henk Wever imitatie van de architectuur uit de Oosterparkwijk is geworden. Dat Voorwaarde voor Nijestee om in deze constructie te stappen, was moet je ook niet willen: wie zich laat inspireren door een bepaalde bouwstijl, moet dat de appartementen later eventueel ‘gewoon’ verhuurd kunnen wel elementen van de moderne tijd toevoegen. In mijn geval is dat: wel een speelse worden. ‘Speciaal voor de doelgroep, maar niet té speciaal’, bakstenen gevel uit de Amsterdamse School, maar niet de vele kleine detailversieringen. vat Van der Wal samen. Gelukkig zal een gemiddelde huurder Dat zou in deze tijd trouwens ook helemaal niet meer betaalbaar zijn.’ niet snel aanstoot nemen aan wat voor iemand met autisme zeer gewenst is. Lambert Postma van Plegt-Vos: ‘Rust is het Dat de architect detailversieringen achterwege heeft gelaten, betekent niet dat het toverwoord. We moesten dus zorgen voor goede geluidswering gebouw helemaal zonder opsmuk is. Want uit sloop van het kantoorpand op het van de gevels, voor stille ventilatie en voor vloerverwarming in voormalige slachthuisterrein kwamen twee kunstwerken vrij: ‘De Haan’ van Siep plaats van radiatoren die zouden kunnen tikken.’ van den Berg en ‘Indische antilope’ van Wladimir de Vries. Deze werken sieren nu \ de gevels van het Giga-gebouw. Van der Wal: ‘De galerij zit aan de langste kant van het appartement: aan die kant zijn de appartementen bijna helemaal GIGA, Groningen dicht zodat de bewoners geen last hebben van langslopende mensen. Alle ruimtes zijn naast elkaar gerangschikt en gericht op Opdrachtgever : Nijestee, Groningen de straatzijde. Aan die straatzijde zitten drie identieke ramen, dat straalt ook weer rust uit.’ Ook belangrijk: in de appartementen Bouwgegevens zitten geen dragende muren, maar eenvoudig verplaatsbare Bruto vloeroppervlak : 1553 m² wanden, zodat de bewoners hun eigen indeling kunnen kiezen. Bruto inhoud : 4725 m³ Bouwsom : € 1.572.015 EPN waarde : 0.913 (EPC) Grondoppervlak : 720 m² Bouwteam Architect Aannemer E & W Installaties

: Van der Wal Architecten, Groningen : Plegt-Vos, Assen : Aalbers Installatietechniek b.v. , Nieuwe Buinen

Onderaannemer & Leveranciers Galerijen : Smit Bedum Prefab beton, Bedum Gevelelementen & wanden : Smit Bedum Prefab beton, Bedum Tegelwerk leveren en aanbrengen : Tegelzetbedrijf Smit, Groningen Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl 36

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Tekst: Arjen Bakker

Elektra- en ICT installaties Sanitaire installaties Verwarming Ventilatie systemen Klimaattechniek Duurzame energie-opwekking (aardwarmte)

Fotografie: Johan Postema

www.aalbers.eu

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Woningbouw Appartementen Bruggenhoofd, Appingedam

Het Bruggenhoofd in plan Overdiep in Appingedam, een appartementencomplex in combinatie met winkels en huur- en zorgappartementen, is door Bouwbedrijf Kooi gerealiseerd. Het ontwerp van architectuurstudio Skets kenmerkt zich door historiserende architectuur die naadloos aansluit bij de oude binnenstad.

Historiserende architectuur refereert aan pakhuizen Damsterdiep Bouwer van het Bruggenhoofd

Het plan Overdiep omvat een jachthaven, waaromheen behalve het appartementencomplex Middenschip ook tien havenwoningen en vijf stadsvilla’s zijn gebouwd. Gemeente Appingedam, Woongroep Marenland en Bouwbedrijf Kooi hebben in 2005 een overeenkomst gesloten voor de herontwikkeling van Overdiep. Dit was de oude locatie van werkvoorzieningsschap Fivelingo dat verplaatst is naar Fivelpoort.

Woonservice-zone

www.bouwenmetkooi.nl 38

‘Samenwerking met Bouwbedrijf Kooi is uitstekend verlopen. Het ging echt hoe het hoort’ - Marco Dijk

Vanwege de locatie dicht bij het centrum koos ontwikkelaar VOF Overdiep, een verbintenis tussen Bouwbedrijf Kooi en Woongroep Marenland, voor een stedenbouwkundig plan met een ambitieus onderdeel: een woonservicezone in combinatie met herplaatsing van winkels in het complex, daarmee inspelend op de herstructurering van de nabij gelegen wijk Opwierde. In totaal zijn 18 appartementen voor intensieve thuiszorg van Fivelland en 24 woningen voor verstandelijk en lichamelijk gehandicapten van NOVO gerealiseerd. Daarnaast tekende Het Groene Kruis voor een nieuw gezondheidscentrum van 2.500 m2 (opgeleverd in 2010) met een groot aantal zorgaanbieders om een toegankelijk en geïntegreerd zorgaanbod voor alle inwoners van de gemeente Appingedam te ontwikkelen. Verder zijn er vijf bedrijfsruimten gerealiseerd.

De kracht van Overdiep Er werd veel geïnvesteerd in de aanleg van de haven en verdere infrastructuur. ‘Er is daarbij echt naar de toekomst gekeken en waar behoefte aan was ’,

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Woningbouw

Sport

Sporthal Stadsbroekhal, Assen

‘Het Bruggenhoofd legt verbindingen in vorm en gebruikers.’

‘Het is een standaard bijzonder gebouw’ - Edwin Slagter

- Arjen Hoeber

vertelt Janny Koopman, projectcoördinator van Woongroep Marenland. ‘Het Bruggenhoofd legt verbindingen in vorm en gebruikers’, voegt Arjen Hoeber, manager wonen van Woongroep Marenland, toe. ‘Het sprak de mensen erg aan dat ze zorg in het centrum konden krijgen. De enorme kracht van Overdiep was dat het werd gerealiseerd door lokale ondernemers. Ook het plaatselijk aspect was een versterkende factor.’

Tekst: Petroeska Siccema

Fotografie: Henri Hendriks

Ontwerp

opdrachtgever op tijd door te voeren. Maar ondanks winterse tegenslag was alles op tijd klaar.’ In februari van dit jaar werd het Bruggenhoofd opgeleverd.

Opdrachtgever

: Woongroep Marenland, Appingedam

Bouwgegevens Bruto vloeroppervlak Bruto inhoud Bouwsom Installatiekosten EPN waarde Grondoppervlak

: 4.003 m² : 19.855m³ : € 4.700.000,00 excl. BTW : € 710.000,00 excl. BTW : 0.8 : 1785 m²

Standaard bijzonder gebouw

Bouwteam Architect Aannemer E&W Installaties

: Skets Architectuurstudio, Groningen : Bouwbedrijf Kooi, Appingedam : Dijk & Wijk Installatiegroep, Veendam

Voor de logistiek, planning en bestrating werd een extra uitvoerder aangesteld. Edwin Slagter: ‘Door het open blijven van de Albert Heijn was de werkruimte beperkt en dat vroeg om goed overleg tijdens het bouwproces.’ Voor Marco Dijk van Dijk en Wijk Installatiegroep uit Veendam was het installatietechnisch een relatief eenvoudig project omdat het om tamelijk standaard woningen ging. ‘Voor ons was het wel een leuke bijkomstigheid dat we ook de winkels, die in eerste instantie kaal werden opgeleverd, mochten installeren. Daarnaast was er nog wel de uitdaging om wijzigingen van de

De bouw van de nieuwe sportfaciliteit sporthal Stadsbroek markeert de ontwikkeling van het Asser Beleef- en Beweegpark. Bouwbedrijf Midreth verwierf eind 2010 de Design & Build opdracht, inclusief 3 jaar onderhoud, voor de Stadsbroekhal, in combinatie met Zwarts en Jansma architecten, Ingenieursbureau Bartelds en installateur Unica. Na het faillissement van Midreth in februari 2011 nam VolkerWessels het project over, waarbij Rottinghuis' Aannemingsbedrijf bv te Groningen het werk realiseerde.

Bruggenhoofd, Appingedam

Het Bruggenhoofd werd ontworpen door Skets Architectuurstudio uit Groningen. De uitstraling van het Middenschip is klassiek en stijlvol. Details zoals de fraaie kroonlijst en de keuze voor rode en bruine baksteen versterken dit. Hierdoor ontstaat ook een historiserend beeld dat refereert aan de bakstenen pakhuizen langs het Damsterdiep. De gevel kent een driedeling die af en toe voor- of achteruit verspringt. Dat geeft aan het bouwvolume een optische schaalverkleining. Een speelse uitstraling krijgt het ontwerp ook door de twee soorten verspringend metselwerk in donkere en lichte koppen met een larix gevel.

‘Het is een standaard bijzonder gebouw’, vertelt Edwin Slagter. ‘Standaard omdat we geen innovatieve bouwtechnieken en een beukmaat van acht meter hebben toegepast.’ ‘Er is veel prefab beton toegepast. Maar de dakranden, in het ontwerp in beton gepland, zijn vervangen door prefab aluminium sandwichpanelen en door Meilof Riks BV uitgevoerd. Een ander detail is dat alle zonwering netjes weggewerkt is achter het metselwerk. ‘Voor de glazen balkons is in samenwerking met Straatman uit Lichtenvoorde een alternatief bedacht omdat de overspanning voor de glazen panelen erg groot was.

Beleef- en Beweegpark Assen uitgebreid met sporthal

Onderaannemers & Leverancier Tegelwerk : Tegelzetbedrijf Smit, Groningen Levering & montage binnendeuren : BPZ, Tynaarlo Levering & montage hang en sluitwerk : BPZ, Tynaarlo HSB-gevelelementen : Bouwbedrijf Kooi, Appingedam Staalconstructies : Mareko metaalbewerking, Groningen Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Eind april 2011 bracht projectleider Koos Veldkamp alle partijen om tafel om de doorstart te bespreken. In week 40 begon vervolgens de uitvoering van het werk, de verloren tijd is ingehaald en kort voor de bouwvak van dit jaar is de sporthal opgeleverd. Na de vakantie zijn de scholen en verenigingen erin gaan sporten. Precies zoals de bedoeling was.

Ontwerp

Descol sportvloeren heeft in dit project alle vloersystemen geleverd; zowel de combi-elastische, multifunctionele, sportvloer van het type Elite Performance 90 Eco (klasse 1) in de sporthal van bijna 1100 m2 als de gietvloeren in alle verkeersruimtes (gangen, kleedkamers, sanitairruimtes etc.), in totaal ruim 500 m2. Alle vloeren zijn uitgevoerd in de kleur staalblauw voor een uniforme uitstraling. Uiteraard is de sportvloer in de sporthal voorzien van verschillende speelveldbelijningen om het beoefenen van diverse sporten mogelijk te maken. De constructie van de topsportvloer maakt het ook mogelijk evenementen plaats te laten vinden zonder dat de vloer hoeft te worden afgedekt. Deze sterke combinatie is de reden dat de gemeente Assen ook in deze sporthal voor dit sportvloertype gekozen heeft.

‘Op deze manier zullen we veel tips en reacties horen van de gebruikers’ - Koos Veldkamp

Vaak levert de opgave een sporthal te ontwerpen een groot, hoog en gesloten volume op. ‘Een standaard sporthal met wat losse ‘doosjes’ eraan als kleedruimtes en opslag, zou beslist niet passen op de kop van sporten recreatiegebied Stadsbroek in Assen,’ vindt projectarchitect Erik Smits van Zwarts en Jansma.`De locatie is een groen, open gebied. Daar hoort een gebouw dat bij de menselijke maat past. Vriendelijk, door ingrepen op het gebied van schaal en materialisering, maar tegelijk wél met een markante entree voor het gebied. Dat was trouwens ook wat de gemeente Assen wilde.' Het volume wordt minder massief door het gebouw op te delen in drie niveaus. Op straatniveau bevindt zich het ‘leefniveau’, daarboven de ‘tussenzone’ en bovenin het ‘technische niveau’. Smits: ‘Met het opdelen van het volume in horizontale banen krijgt het project een menselijke schaal. Daarnaast geeft het de mogelijkheid om onderdelen als kleedkamers en andere ondersteunende functies op integrale wijze in het ontwerp te verwerken, zonder dat deze als losse doosjes aan het grote hoofdvolume zijn geplakt.’

‘Engelenhaar’ De gemetselde begane grond is 3,8 meter hoog, met verfijnde detaillering, raamstrookjes en glaspartijen. De tussenlaag is van geprofileerd staalplaat om de hal de gewenste hoogte van zeven meter te geven. Het derde en bovenste niveau is van semi-doorzichtig glas: U-profielen van translucent glas, met

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Sport

Proefopstelling Glas

Kijk ook op www.descol.nl

Pulastic sportvloeren ®

Winnaars in elke klasse.

Uitdagingen aangaan, grenzen verleggen en in teamverband nog beter worden; het zijn de ambities van Descol die perfect passen bij de ambities van sporters. Deze topsportmentaliteit maakt Descol tot de succesvolle onderneming die zij al jaren is. Descol gaat voor eremetaal met het Pulastic sportvloerprogramma en daarom zijn onze systemen ingedeeld in vier lijnen met elk hun eigen karakteristieken en kwaliteiten: Bronze, Silver, Gold en Platinum. Om tot een mooi samenhangend geheel te komen in uw accommodatie kunt u daarnaast kiezen voor oplossingen uit ons innovatieve Solidﬂoor programma; vloeren voor al uw gebruiksruimten. Laat u ook eens informeren over de nieuwste innovatie bij Descol: outdoor sportvloeren. Bent u benieuwd naar het uitgebreide Pulastic® vloerprogramma waarin duurzaamheid centraal staat? Neem dan contact met ons op. Wij staan u met raad en daad terzijde met oplossingen die echt het verschil maken. Samen met u gaan wij de uitdaging graag aan!

Descol Sportvloeren winnaar Nationale Sport Innovatie Prijs 2009!

Descol sportvloeren, Duurstedeweg 7, Postbus 420, 7400 AK Deventer Tel: 0570 62 07 44, Fax: 0570 60 84 93, Internet: www.descol.nl De actuele algemene voorwaarden zijn van toepassing. Consulteer a.u.b. voor gebruik de meest recente locale Productinformatie-bladen.

Descol_Adv_Sportaccom_2012.indd 1

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Projectleider Veldkamp van Rottinghuis verzorgt na oplevering nog drie jaar lang het onderhoud van de hal. Veldkamp vindt dat een mooie constructie: `Op die manier zullen we veel tips en reacties horen van de gebruikers, die we kunnen gebruiken bij een volgend project.' Niet dat hij klachten verwacht: `De opdrachtgever is erg tevreden en ik verwacht dat de scholen en verenigingen er ook veel plezier van zullen hebben.' Het Beleef- en Beweegpark omvat op dit moment een atletiekcentrum, een ijsbaan, een binnenzwembad, voetbalvelden en een kinderboerderij. Tot medio 2013 wordt het park verder uitgebreid met een openluchtzwembad, een wielercentrum en een Milieu-Educatief Centrum.

Sporthal Stadsbroek Assen

De kleedkamers zijn voorzien van een strook van dezelfde soort semi-doorzichtig glas. Smits: `Er mochten zelfs geen schimmen achter het glas te zien zijn, dat geeft de sporters een onvrij gevoel.' De bouwpartners lieten de leverancier van het glas een proefopstelling maken om de gemeente en de sportkoepel ervan te overtuigen dat hun oplossing werkte. Smits: `Zoiets wil je van tevoren bewezen hebben. Achteraf zou je er hooguit nog iets voor kunnen zetten, en dat zou zonde zijn.'

Opdrachtgever

Akoestiek

Bouwteam Architect Aannemer Constructeur

Binnen, in de sportzaal, is het onderste niveau in zigzagverband gemetseld. 2,5 meter boven de grond zijn de stenen dwars gezet, zodat het geperforeerde deel zichtbaar wordt. Veldkamp: `Berekeningen van akoestisch bureau DGMR wezen uit dat zo het geluid het best geabsorbeerd zou worden. In een sporthal is het belangrijk dat er geen echo is, anders worden de gebruikers horendol.' Smits: `We konden in de onderste laag niet met een zacht materiaal werken, dat zou stuk gaan door ballen en vallende sporters. Maar dit is een uitstekende oplossing, die ook in de praktijk blijkt te werken. De hal is goedgekeurd door NOC-NSF.'

Bouwgegevens Bruto vloeroppervlak : Bruto inhoud : Bouwsom : Installatiekosten : EPN waarde : Aantal parkeerplaatsen :

Gemeente Assen, Assen

2.109 m² 12.265 m³ € 2.245.000 incl. installaties excl. Infra en sporttoestellen € 660.000 0,99 3

: Zwarts en Jansma Architecten, Amsterdam : Rottinghuis, Groningen : Bartel Ingenieurs, Apeldoorn

Onderaannemer & leveranciers Heiwerk : Haitsma, Kootstertille Vloerafwerking : Descol, Deventer Gevelreclame : Reclame Assen Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

06-02-2012 16:14:32

Fotografie: Henri Hendriks

De vormgeving aan de buitenzijde kenmerkt zich ook door afgeronde hoeken, die een vriendelijke uitstraling geven. Binnen is dat doorgezet omdat Smits ervan overtuigd is dat mensenstromen dan beter door een gebouw gaan en het blessures bij vallen en schuren voorkomt.

Onderhoud

Tekst: Arjen Bakker

daartussen TIMax. Smits: `Een soort engelenhaar, dat enerzijds voor isolatie zorgt en anderzijds voor een prachtige filtering van het licht.' Veldkamp: `NOC-NSF schrijft namelijk voor dat er wel veel daglicht mag binnenvallen, maar alleen als dat niet verblindt.'

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Cultuur

De Nieuwe Kolk, Cultuurcentrum Assen

Drents cultuurpaleis overtreft de verwachtingen

Cultuur

Wie een bezoek brengt aan de Drentse hoofdstad, kan en mag de metamorfose die zich in de afgelopen drie jaren in Assen heeft voltrokken, niet missen. Het gloednieuwe multifunctionele cultuurpaleis De Nieuwe Kolk is hier verrezen. Sinds 1 maart is De Nieuwe Kolk dé plek voor kunst en cultuur in Assen. De historie van het project De Nieuwe Kolk is er één van de lange adem, gevolgd door een eindsprint. Decennia is er gediscussieerd, geprotesteerd en gedebatteerd over een nieuw theater voor Assen. De ‘oude’ Kolk was als een oude versleten jas en er viel niets meer aan te lappen. Dus ging het gebouw tegen de vlakte. Er werd een nieuw plan ontwikkeld, een plan voor een cultureel kwartier voor Assen. Eén plek voor alle kunst en cultuur, waarin naast theater & bioscoop De Kolk ook plaats was voor de bibliotheek, het Centrum Beeldende Kunst en Biblionet Drenthe. Woonstichting Actium wilde graag appartementen en commerciële ruimten in het complex. Het havenkantoor mocht ook aanschuiven. Onder het complex moesten een parkeergarage en een fietsenkelder komen. Zo’n enorm programma inpassen in een binnenstad op een kavel van 17.000m² is een complexe opdracht.

Integraal In 2008 kreeg een drietal consortia de gelegenheid zich te presenteren voor de Design & Build-opgave van het Cultureel Kwartier Assen, na een publieksstemming omgedoopt tot De Nieuwe Kolk. BAM Utiliteitsbouw maakte een integraal plan. De Zwarte Hond uit Groningen nam de verantwoording voor een intelligent ontwerp. Samen met theaterarchitect Greinier Van Goor Huijten Architecten. Ingenieursbureau Wassenaar uit Haren schoof aan voor de engineering en BAM Techniek voor het ontwerp van een duurzaam installatieconcept. De opdrachtgever koos voor dit plan en in december 2008 kon de ‘eindsprint’ ingezet worden. De integrale aanpak van dit project en de planning vormden een enorme uitdaging voor het ontwerpen realisatieteam. Projectleider Johan Wegman: ‘Doordat het oorspronkelijke programma van eisen nogal wat hiaten herbergde, hebben we een intensief traject van overleggen en afstemmingen moeten doorlopen in een waanzinnig korte tijd. Alle teamleden evenals de gebruikers bevonden zich in een soort van ‘snelkookpan’, waar onder grote druk een realistisch en maakbaar gebouw uit moest komen.’ Projectarchitect Tjeerd Jellema van De Zwarte Hond beaamt dit volledig. ‘De gesprekken met de gebruikers vormden een belangrijk en intensief onderdeel van het integrale ontwerpproces. Het was ook voor hen een lastig traject waarin ze op veel vragen van onze zijde in zeer korte tijd een beslissing dienden te nemen om een 48.000 m² groot complex voor negen verschillende eindgebruikers te realiseren.’ Omdat het project is uitgevoerd als een UAV-GC traject is er tijdens het ontwerpen ook samen met andere partijen steeds gezocht naar mogelijkheden om het ontwerp slimmer, goedkoper en sneller te maken. Zo werd er bij voorbeeld gekozen om de akoestische isolatie en de thermische isolatie te combineren, waardoor in de uitvoeringsfase tijd en geld werd bespaard.

Cultuurportaal Ondanks het royale bruto vloeroppervlak, was het een uitdaging om de verschillende gebruiksfuncties op een passende en logische manier in het gebouw onder te brengen. Om de culturele voorzieningen met elkaar te verbinden, ontwierp de architect het ‘cultuurportaal’. Hier komen de bezoekers binnen via de hoofdentree. Het ‘cultuurportaal’ is een indrukwekkende ontmoetingsruimte geworden. Hoog, licht en met een overzichtelijke opzet van waaruit alle culturele activiteiten te bezoeken zijn. Met één informatiebalie

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Cultuur

TROTS

en foyers en vides die in elkaar overgaan over de hele hoogte van het gebouw. Het theater biedt verdeeld over twee zalen plaats aan respectievelijk 850 en 300 bezoekers. De grote zaal, een sfeervol ontwerp van de hand van Martien van Goor, is uitgevoerd in rood pluche en warm berkenfineer. Het theater biedt de bezoekers plaats op drie niveaus de zaal en twee balkons. De zaal heeft een carrévorm gekregen, waarbij de beleving voor zowel artiest als publiek intiem is. Het toneel is uitgerust met een indrukwekkend arsenaal aan voorzieningen en technische hulpmiddelen. Zo heeft de toneeltoren een lierenkamer op 25 meter hoogte. De decormaterialen kunnen vanuit een inpandig dockstation rechtstreeks het podium worden opgereden, waardoor ook de logistiek optimaal is.

Doos-in-doos constructie

Wij zijn trots. Trots op De Nieuwe Kolk in Assen. Trots op het resultaat. Trots vooral op de prestatie die daar geleverd is door een team van gedreven specialisten. Specialisten op het gebied van architectuur, theaterarchitectuur, engineering en duurzame installaties. Samen hebben wij vorm weten te geven aan de ambitie van gemeente Assen voor een nieuw cultureel kwartier. Vanuit een opdracht voor zowel het ontwerp als de realisatie van het gebouw. Een gedurfde aanpak. Doordat we al vroeg in het proces mochten aanschuiven ook een geslaagde aanpak. Vroeg. De kracht van BAM Utiliteitsbouw. Vroeg betekent dat wij begrijpen wat u met uw plan bedoelt. En weten wat kan en wat niet, al voor de eerste steen bedacht is. Vroeg is financieel haalbaar maken en houden.

Vroeg wil ook zeggen dat we vanaf het begin al rekening houden met de ambities van de gebruikers en het toekomstige gebruik van het gebouw. Door het gebouw flexibel, duurzaam en energiezuinig uit te voeren. Vroeg is dus niet meer dan logisch. Zonder vroeg geen denken, geen ontwikkelen, geen bouwen. Vroeg is wat ons heeft gevormd. Tot wie we zijn. Ervaren ontwikkelaars en bouwers van maatschappelijk en commercieel vastgoed. Wilt u meer weten over onze aanpak? Maak dan een afspraak met Harry Wobben, hoofd Commercieel Ontwikkelen. U kunt ons bereiken in Groningen op telefoonnummer (050) 556 50 50. Wij schuiven graag bij u aan. Hoe vroeger, hoe beter. www.bamutiliteitsbouw.nl

De kleine theaterzaal is uitgevoerd als vlakke vloerzaal. Bijzonder is de zogenaamde doos-in-doos constructie van deze zaal, die is gekozen omdat bovenop deze ruimte appartementen gesitueerd zijn. De zaal is uitgevoerd als een betonnen doos die losstaat van de rest van de constructie. Steunend op akoestisch rubber wordt geluidsoverlast door contactgeluid voorkomen. De overige appartementen bevinden zich aan de achterzijde en langs de Alteveerstraat. Hier bevindt zich ook de logistieke ingang van het theater en de ingang van de parkeergarage. Ondergronds kunnen over twee lagen 500 auto’s worden geparkeerd. Op de bovenste laag van de parkeergarage bevindt zich ook de orkestbak van de grote theaterzaal. Naast de parkeergarage bevinden zich vier ondergrondse bioscoopzalen. Op de eerste verdieping is verder nog een vijfde zaal en met 300 stoelen de grootste bioscoopzaal/auditorium.

Risicomanagement Het is tijdens de uitvoeringsperiode van ruim 30 maanden voorgekomen dat er ontwerp- of planwijzigingen werden doorgevoerd. ‘In een regulier bouwtraject betekent dat een ramp voor de opdrachtgever, omdat planwijzigingen tijdens de uitvoering in de regel leiden tot overschrijding van budget en planning, het gevreesde meerwerk’, vertelt projectleider Wegman. ‘Omdat BAM Utiliteitsbouw het volledige risico en de verantwoordelijkheid heeft genomen voor het ontwerpen, realiseren en gebruiksklaar opleveren van dit project, kwamen deze aspecten nu voor rekening van onszelf. Dat was een risico, maar wel één dat we wilden en konden nemen.’ BAM Utiliteitsbouw heeft in het verleden al bewezen dat ze de expertise en ervaring in huis heeft om complexe geïntegreerde trajecten succesvol uit te voeren. Dat is ook in Assen gelukt. Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

CvL Groningen Uytenhaak Architecten

Cultuur

Ingenieursbureau

Wassenaar BV is een raadgevend ingenieursbureau met ca. 25 medewerkers. Vanuit Groningen adviseren wij opdrachtgevers uit heel Nederland op constructief/ bouwkundig gebied. Onze adviezen richten zich met name op de constructie van utiliteitsgebouwen. Daarnaast heeft het bureau ruime ervaring op het gebied van woningbouw, renovatie en restauratie, alsmede schade-expertise en second opinions.

Rummerinkhof 6, Haren Postbus 24, 9750 AA Haren www.wassenaarbv.nl info@wassenaarbv.nl 050 - 534 73 45

‘Er is soms een mouw aan gepast,’ grapt Wegman. ‘Zoals toen we volop in de uitvoering van de kelder zaten en de daarboven gelegen toneeltoren een tikkie meer naar links geplaatst moest worden. Daar mochten de ingenieurs van Wassenaar even hun tanden op stuk bijten. Met een schijnbaar eenvoudige oplossing in de staalconstructie, door toevoeging van een extra kolom, is de constructie aangepast.’ Dat kon snel, omdat alle ontwerpteamleden in hetzelfde digitale 3-D ontwerpmodel werkten. Zo werden wijzigingen in het ontwerp in ‘real time’ opgepakt door bijvoorbeeld de constructeur, uitvoering en installateur.

Restauratie Baksteen en glas bepalen de uitstraling van het gebouw. Met een zekere monumentale sfeer die refereert aan de architectuur van de Asserschool. De bakstenen zijn gemetseld met de unieke uitbloeiingsarme mortel, met een prachtige gevel als resultaat. Opvallend is de creatie van een plein, de Pelinckhof, met daarboven een geweldige, uitkragende luifel van 18 meter. Via een monumentale trap is De Nieuwe Kolk vanaf de Vaart NZ en de Weiersstraat ontsloten. Aan de Pelinckhof is een oude monumentale distilleerderij gerestaureerd en gerenoveerd tot een eigentijds restaurant, met een lichte glazen orangerie. Het Drents cultuurpaleis overtreft ieders verwachtingen. De opdrachtgever, de gemeente Assen, is trots. Evenals woonstichting Actium, die de 66 appartementen in ‘no time’ verhuurd zag. De gebruikers en ook de bezoekers zijn onder de indruk. In het ‘Assense’ wordt over De Nieuwe Kolk gesproken als ‘een waardevolle toevoeging voor het stedenbouwkundige landschap van Assen waar men decennialang plezier van zal hebben’.

De Nieuwe Kolk, Assen Opdrachtgever Adviseurs gemeente Assen Bouwteam Aannemer Architect Constructeur Adviseur bouwfysica Adviseur Installaties E & W Installaties

: Gemeente Assen : BBN Houten / Stevens Advies, Leek

: : : : : :

BAM Utiliteitsbouw, Groningen De Zwarte Hond, Groningen Ingenieursbureau Wassenaar, Haren Nieman Raadgevende Ingenieurs, Zwolle BAM Techniek, Groningen BAM Techniek, Groningen

Onderaannemers & Leverancier Bouwstoffen : NVB Ubbens, Leeuwarden Leverancier houtvezel Platen cementgebonden : NVB Ubbens, Leeuwarden Metsel-, voegen lijmwerk : Mulderij, Hoogeveen Uitvoerder metselwerk : Mulderij, Hoogeveen Onderbouwconstructies : BAM Civiel, Zuidbroek Levering & montage binnendeuren : BPZ, Tynaarlo Levering & montage hang- en sluitwerk : BPZ, Tynaarlo Galerijen en gevelbanden in kleur : Smit Bedum, Bedum Uitbloeingsarme doorstrijkmortel : Remix, Borger Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Fotografie: Gerard van Beek

Bezoekadres Postadres Site E-mail Tel

Tekst: Anniek Heys en Henri J. Hendriks

Martini Ziekenhuis Groningen Burger Grunstra Architecten

UMCG Groningen Kuiper Compagnons

Hoofdkantoor Menzis, Groningen De Architecten Cie.

Bernoulliborg, Groningen De ZwarteHond

Politiebureau Assen AAS Architecten

Wassenaar

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Cultuur

metselwerk lijmwerk voegwerk

Habovo Afbouw • Nicon Vloeren • Donec Afbouw • Metselbedrijf Van der Weerd • Brabant Afbouw • B-Inside • Zendijk Personeelsdiensten een steengoed verband Russchenreed 50, 9241 EE Wijnjewoude, tel.: (0516) 48 16 98 e-mail: info@mhmetselbedrijf.nl w w w. m h m e t s e l b e d r i j f . n l

www.habovo.nl

Verlichting toneeltoren kleurt mee met voorstelling Voor het ontwerp van het nieuwe Cultureel Kwartier in het historische centrum van Sneek is het voormalige TNT-gebouw gecombineerd met nieuwbouw. Het door architectenbureau Alberts & Van Huut ontworpen ‘groene’ theater heeft een toneeltoren die meekleurt met het type voorstelling. Friso Bouwgroep verkreeg de opdracht via een aanbesteding op punten.

Valstar Simonis adviseurs installatietechniek is als onafhankelijk Nederlands ingenieursbureau al ruim 60 jaar actief op het gebied van duurzaamheid, comfort en veiligheid in gebouwen. Flexibel, functioneel maar ook gewoon ‘mooi’. De ambities in theaters zijn hoog. De gebouwinstallaties worden afgestemd op het gebruik van het gebouw.

Gebouwen moeten functioneel, flexibel en comfortabel zijn. De verschillende functies en activiteiten worden gegroepeerd op indeelbaarheid. Valstar Simonis heeft deze ervaring met succes toegepast bij vele projecten. Budgetten zijn vaak beperkt. Dit vraagt naar een adviseur die creatief met kennis en ervaring meedenkt op het gebied van gebouwen en installaties en de combinatie van beide. Wij ontwerpen voor theaters begrijpelijke installaties met lage exploitatielasten.

Theater de Sneek Architect: Alberts & Van Huut Ontwerp installaties: Valstar Simonis Groningen

Theater, Cultuur Kwartier Sneek

Voor meer informatie neem contact met ons op.

www.valstar-simonis.nl

Bij de verwerving kreeg Friso de opdracht mee om in bouwteamverband anderhalf miljoen te besparen op de bestekkosten. Pier Zwerver, projectleider bij Friso Bouwgroep: ‘In het aanbestedingstraject kwamen we al achter het tekort in het oorspronkelijk ontwerp.’ De aannemer diende voor de aanbesteding een compleet plan in met plan van aanpak, planning en nazorg. De selectie was op punten en niet op prijs, die voor 45% werd meegeteld in de beoordeling. Zwerver: ‘We waren niet de goedkoopste, maar we hadden wel het hoogste puntenaantal.’

Out of the box denken ‘Vanwege de opdracht hebben wij als aannemer in dit project ver vooruit gedacht, samen met de adviseurs en een aantal grotere onderaannemers, zoals de staalbouwer en de prefableverancier.’ Zo is in bouwteamverband een lijst met verbeterpunten en bezuinigingsvoorstellen besteksgereed neergelegd bij opdrachtgever gemeente Sneek. Het oude TNT-gebouw is daarom grotendeels gesloopt. Alleen de foyer, de voorzijde en de kelder zijn behouden. Het idee was het bestaande gebouw te hergebruiken. De pui van de gevel is grotendeels glas geworden. Zwerver: ‘De filosofie van Albert & Van Huut is zó afwijkend, dat je je moet aanpassen in je denkwereld.’ Er zijn diverse theaters vooraf bekeken. ‘Theater is een ‘gevoel’. Dat moet je in het gebouw benadrukken. Het moet warm zijn en show geven, je moet daarbij out of the box denken.’

Zagen, schaven en schuren De gehele betonconstructie werd gewijzigd, puur om korter en efficiënter te kunnen plannen en zo te besparen, waardoor er meer werd gesloopt. Ook de niet-zichtgevels zijn aangepast. Zwerver: ‘Dat zijn de posten waarop je kunt bezuinigen. Bij de binnen-afbouw was het moeilijker om het op één punt te leggen. Dat werd dus overal zagen, schaven en dan schuren’. Er is ook veel veranderd in de gevels. De vraag is dan hoe je dat doet. ‘Ik heb geen voor- en achtergevel maar een noord-, oost-, west- en zuidgevel,’ vertelt Zwerver. Op de zichtlijnen is het ontwerp maximaal gehandhaafd, maar andere gevels zijn in goed overleg met architect Max van Huut vereenvoudigd. Besparingen zijn ook verkregen op het metselwerk, de dakrandafwerking, in feite op de complete gevel. ‘Het was een schoolvoorbeeld van meedenken van de architect.’ Ook het ontwerp van het groene, weelderige dak van de theaterzaal was budgettair niet haalbaar. Zwerver: ‘We hebben gekozen voor groen dat mee moet groeien en over tien jaar de gewenste groene aanblik heeft. Dat is een kwestie van tijd. De besparing is aanzienlijk, een boom van zes meter kost ongeveer duizend euro en een van twee meter slechts vijftig euro. Wij stellen als prioriteit dat het technische gedeelte van het theater goed is. Architect Max van Huut kon zich hier niet helemaal in schikken. Maar hij was zich wel bewust van de budgettaire beperkingen. ‘Ik ben er zelf van overtuigd dat dit op de langere termijn een goede keus is.’

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Cultuur

Renovatie geheel is. De bezoeker lijkt op het podium te zitten. De wanden zijn regenboogkleurig met een lazuurlaag afgewerkt en bestaan uit speciaal geperforeerde gipsplaten die zo gevormd zijn dat zij het geluid diffuus maken. Ook in het plafond is, na veelvuldig overleg met adviseurs, speciale isolatie toegepast. Een theaterzaal moet geluiddicht zijn. Dat stelt specifieke eisen aan installaties en technische ruimten, zoals de luchtsnelheid in de ventilatiekanalen. Die moet heel laag zijn en dat betekent grotere kanalen. Dat is opgelost door de loze ruimten onder de stoelen te gebruiken om volume te creëren.

Proefopstelling

Afbouw

In de uitvoering is een aantal proefopstellingen gemaakt. De meest bijzondere was de ledverlichting van de toren. De verlichting kleurt mee met het soort voorstelling dat zich binnen afspeelt. Per genre een kleur, bijvoorbeeld geel voor cabaret. ‘Er is een compleet onderzoek verricht naar de mate waarin de gevel mag kleuren, want het mag niet overheersen. De ledlampen zijn aangebracht achter het glas in de kroon van de toren (15 x 22 m), aan alle zijden, zo’n 400 m2.

Voor de afbouw is de Habovo Groep onverwachts in het traject gekomen. Het bedrijf was voor stucwerk ingehuurd maar na een gesprek met Roel Tromp vernam Zwerver dat de Habovo Groep uit zeven verschillende bedrijven bestaat, met elk zijn specialisme. Vervolgens is er over een totaalplaatje gesproken. Zo zijn het stucwerk, de cementdekvloer, de metalstudwanden en de plafonds uitgevoerd. Zwerver: ‘Het totale concept geeft veel voordeel, een soort ‘lean’ principe, waardoor je veel zaken kunt kortsluiten met één uitvoerder.

Materialisering Er is door architect Van Huut gekozen voor veel duurzame materialen, zoals accoyahout en bamboe voor de binnenafwerking, traptreden, lambrisering, beplatingen en balies. Budgettair is bamboe ook interessant. Het heeft wel veel levertijd, maar het is zeer duurzaam materiaal. Zwerver: ‘We hebben getracht zoveel mogelijk eenheid te houden. Zo zijn alle vloeren voorzien van een gelijke coating c.q. gietvloer. Alleen de vloer van de foyer heeft een luxere uitstraling gekregen door een ‘gouden vlokje’ aan de gietvloer toe te voegen. Opvallend zijn ook verspringende trappen in de foyer die zeer frivool zijn. Deze trappen werden gemaakt door Krepla Trappen uit Ommen.

Theaterzaal

Roel Tromp, commercieel manager van de Habovo Groep: ‘Er is veel meegedacht en geadviseerd waardoor er ook kosten zijn bespaard. Als Habovo zijn we bewust op een andere wijze bezig dan de traditionele afbouw- en stucbedrijven. Zo hebben we kunnen adviseren om het akoestisch pleisterwerk en de gevelisolatie die voorgeschreven waren, anders toe te passen.’ Ook voor de in het ontwerp voorgestelde zandcementvloer, die niet aan de gestelde eisen voldeed, is een goed alternatief aangeboden. ‘Dat is niet altijd duurder en zo kan Habovo meerwaarde bieden in een bouwtraject voor de aannemer.’ Aan specifieke werkzaamheden werd een gevelisolatie voor het kantoor uitgevoerd waarvoor een luchtdichtheidsgarantie werd afgegeven.

In het ontwerp is de toren als het ware in de zaal gebouwd, waardoor het een compact Voor architect Max van Huut ademt het nieuwe theater een sfeer van een ‘uitje uit de dagelijkse routine’; het brengt bezoekers in een andere wereld. Pier Zwerver omschrijft het als ‘heel veel gebouw voor het budget’ en een zeer efficiënt gebouw door de korte looplijnen. Het theater heeft 600 zitplaatsen en wordt begin november 2012 geopend.

Theater & Cultureel kwartier Sneek

Fotografie: Henri Hendriks

Bouwteamleden Aannemer : Friso Bouwgroep, Sneek Adviseur & Ontwerp Installaties : Valstar Simonis Raadgevende Ingenieurs, Groningen Onderaannemers & leveranciers Stucadoor en dekvloeren : Metselwerken : Hoofdtrap foyer : Levering hang & sluitwerk : Levering deuren : Verhuur Bouwmachines :

één locatie Zorgcentrum Parkheem, Stadskanaal

De tweede fase van de verbouwing van Zorgcentrum Parkheem in Stadskanaal is zo goed als afgerond. Parkheem werd verbouwd tot een verpleeghuis, waarzestig mensen met dementie kunnen verblijven. Bewoners krijgen een eigen appartement en delen een gemeenschappelijke huiskamer en keuken. Van Parkstee, verbonden aan Parkheem, werd een voorziening gemaakt met nog eens 29 appartementen voor mensen die somatische verpleeghuiszorg nodig hebben. Ook kunnen mensen in Parkstee revalideren na een ziekenhuisopname. De oplevering betekent een nieuwe mijlpaal voor de initiatiefnemers Zorggroep Meander, Lefier en Woonzorg Nederland, omdat ze daarmee alle vormen van wonen, zorg en service in Stadskanaal kunnen bieden. Manager Bedrijfsbureau Jolien Stokroos van Zorggroep Meander en wijkmanager Stadskanaal Ria Scheper zeggen over het project: ‘Met deze verbouwing naar verpleegtehuis spelen wij in op de toenemende vergrijzing van de bevolking en de wens van mensen om langer zelfstandig te blijven wonen. Mensen met reguliere verpleeghuiszorg, zoals zorg na een ziekenhuisopname of revalidatie, kunnen terecht in het aangrenzende Parkstee. Op deze wijze kan specialistische zorg worden geboden in samenwerking met het Refaja ziekenhuis en huisartsen.’

Meer privacy ‘Van verzorgingshuis naar verpleeghuis betekent dat wij zorg kunnen bieden aan een bredere categorie”, aldus Ria Scheper: “Ook wilden wij meer privacy voor de bewoners. Dat betekent dat er een aantal fysieke aanpassingen is uitgevoerd. Alle 29 appartementen hebben een woonkamer, maar ook een aparte slaapkamer, een sanitaire ruimte en een keukentje. Hierdoor is er veel meer privacy en kunnen cliënten zelf hun eigen leven vormgeven. De badkamer is volledig gestript en gemoderniseerd. Het volledige gebouw werd brandveilig gemaakt en voorzien van domotica.’

Zonder klachten of overlast voor bewoners - Harry Schreuder

Habovo Afbouw, Ijsselmuiden Metselbedrijf Haulerwijk, Wijnjewoude Krepla Metaal, Ommen Raadsma, Dokkum Raadsma, Dokkum & Van Vuuren, Grou Sijperda, Sneek

Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

Tekst: Henri Hendriks

Wonen, zorg en service op

BouwinfoNet .nl

Toekomstgericht bouwen Jolien Stokroos: ‘De uitdaging was een bestaand verzorgingshuis om te bouwen naar een toekomstbestendig verpleeghuis, met als uitgangspunt dat cliënten hier prettig en veilig wonen of verblijven’. De huiskamers zijn ruim en licht gemaakt in combinatie met een huiselijke en gezellige inrichting. Door de aangebrachte domotica wordt voor iedere bewoner een profiel gemaakt waardoor ze op veilige en verantwoorde wijze meer zelf kunnen en meer privacy hebben.

Complimenten voor aannemer Ria Scheper en Jolien Stokroos bevestigen dat zowel de voorbereidings- als uitvoerfase een spannend proces was. ‘De voorbereiding is erg snel gegaan. Tijdens de uitvoering moesten soms nog aanpassingen worden doorgevoerd. Maar met een team van projectleiders en gebruikers van het gebouw zijn we er fantastisch uitgekomen. Complimenten aan de aannemer die samen met ons tot zo’n mooi resultaat is gekomen door zich flexibel op te stellen en mee te denken’.

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Renovatie

Scholen

H O U T E N B O U W M AT E R I A L E N Meijer Hout- en Bouwmaterialen B.V. Korte Groningerweg 31, Foxhol. Telefoon 0598 39 08 99. Showroom is geopend maandag: 13.00 - 17.00 uur, dinsdag tot en met donderdag: 09.30 - 17.30 uur, vrijdag 09.30 - 21.00 uur, zaterdag: 09.30 - 16:00 www.bouwcenter.nl

Harry Schreuder zegt namens bouwbedrijf Simon Benus over het project: ‘Het werk bestond uit het renoveren van de buitenschil. Het metselwerk was nog in goede staat; vooral door houtrot aangetaste kozijnen werden vervangen. Binnen is er veel meer gebeurd. Omdat men de mensen meer privacy wilde bieden, vond een herindeling van de kamers plaats. De badkamers zijn volledig gestript en er is op elke afdeling een huiskamer gerealiseerd, waar

Samen tot zo’n mooi resultaat gekomen - Ria Scheper en Jolien Stokroos

mensen gezellig samen kunnen verblijven.’ Het meest ingrijpende noemt Schreuder de logistiek rond de renovatie: ‘We moesten zorgen dat de bewoners zo weinig mogelijk overlast hadden. Vandaar dat het werk in twee fasen is uitgevoerd. We zitten nu enkele weken voor de oplevering, maar ik kan alleen maar zeggen dat alles perfect is verlopen. Zonder klachten of overlast voor bewoners.‘

Bouw- en verbouwtrajecten De verbouwing van Parkheem is onderdeel van meerdere bouwen verbouwtrajecten van Zorggroep Meander, zoals het nieuwe verpleeghuis Borg Westerwolde in Ter Apel en het verpleeghuis De Heggerank in Musselkanaal. Met deze initiatieven realiseert Zorggroep Meander ‘Zorg dicht bij huis’ in Oost-Groningen.

Fotografie: Henri Hendriks

Parkheem / Parkstee, Stadskanaal : Woonzorg Nederland Projectontwikkeling : Zorggroep Meander, Stadskanaal

Bouwgegevens Bruto vloeroppervlak Bruto inhoud Bouwsom Grondoppervlak Aantal parkeerplaatsen

: : : : :

Bouwteam Aannemer Constructeur E-Installatie

: Simon Benus Bouw, Stadskanaal : Ingenieursbureau Dijkhuis, Groningen : Dijk en Wijk Installatiegroep, Veendam

onder verschillende architectuur Het komt niet vaak voor dat een opdrachtgever twee scholen in één aanbesteding op de markt brengt. Het was dan ook een heuglijke dag voor de regionale bouwers, toen zij de opdracht verwierven voor de bouw en uitbreiding van de vmbo en havo-vwo-scholen van CSG Liudger in Drachten. “Het betekende toch twee jaar werk voor ons”, zeggen projectleider Theo van der Molen van Jorritsma Bouw in Drachten en Jan Boon van Pranger-Rosier Installaties in Dokkum. De eerste school, die voor het vmbo, is klaar. Voor de tweede school, de havo- en vwo-school, werd eind september met de bouw gestart. Deze school wordt eind volgend jaar in gebruik genomen. Albert Buist, facilitair manager bij CSG Liudger: “Met het gelijktijdig op de markt brengen van twee scholen geeft CSG Liudger voorrang aan de kennis en communicatie die het bouwteam bij het eerste project opdeed. Want bij de bouw van de tweede school heeft het bouwteam zoveel ervaring met elkaar opgedaan, dat er sprake is van een grotere efficiency.” Wel werd bij de havo-vwo-school gekozen voor een andere architectuur. Het Rotterdamse Architectenbureau Kraaijvanger Urbis heeft voor CSG Liudger de ontwerpen gemaakt voor de nieuwbouw en verbouw van de twee scholen, genaamd Splitting (vmbo) en Raai (havo, vwo). Naast een ontwerp voor de twee schoolgebouwen heeft Kraaijvanger ook een samenhangende ontwerpvisie voor het gezamenlijke schoolterrein in de onderwijscampus (leerpark Drachten) geïntroduceerd.

7579m2 24455 m3 € 198.00 8450 m2 35

Onderaannemer & Leveranciers PS kist : Bouwcenter Meijer, Foxhol Liftdeuren : Kone , Den Haag

Tekst: Bert Heijnen

Opdrachtgever Gebruiker

Twee scholen

Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

CSG Liudger scholen Drachten

Ontwerpconcept ‘Een enorme uitdaging om op deze manier twee scholen gelijktijdig aan te pakken’

- Andre Buist

Het ontwerpconcept voor beide scholen is gebaseerd op een centrale ruimte, die het bestaande deel verbindt met de nieuwbouw en de hele school in een oogopslag inzichtelijk maakt. Bij Splitting is dit een glazen passage die wordt ingericht als technisch plein. Een multifunctionele ruimte waar alle leeronderdelen op het gebied van techniek samenkomen. Bij de havo-vwo-

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Scholen

‘‘Bouwtijd versneld door prefab systemen te gebruiken’’ - Theo van der Molen

school wordt deze multifunctionele ruimte ingericht als computerzaal. De te handhaven bouwdelen bepalen de positie van de schoolgebouwen op de groene campus: aan de kop van de esplanade. Hoewel ze bij elkaar horen, blijven de scholen onafhankelijk van elkaar; verbonden door het groen, maar gescheiden door de esplanade.

Atrium

•

Raamwerk, een onderneming met een brede ervaring, vervaardigt al meer dan 30 jaar kunststof kozijnen, ramen en deuren. We zijn specialist in projecten voor de recreatie- en chaletbouw, woningen utiliteitsbouw, dakkapellen en renovatie; kortom overal waar maatwerk, stijl en kwaliteit van belang zijn.

- Bouwtoezicht - Directievoering - Kostenbewaking

DMA bouwk. ontwerp en adviesbureau Foarwei 72 9298JM Kollumerzwaag www.dma-noord.nl T: 0511 449900 F: 0511 449449

Van der Molen over het voltooide Splitting: “De bouwtijd stond enorm onder druk. Dit hebben we opgevangen door grotendeels te kiezen voor een prefab bouwsysteem. Het skelet is opgetrokken uit betonnen kolommen en de rest bestaat uit prefab beton elementen. De buitengevel heeft een gemetselde plint en is verder afgewerkt met gevelbeplating, uitgevoerd in verschillende kleuren, waardoor een sfeervol en wisselend aanzicht ontstaat. De ramen zijn van kunststof, aangevuld met aluminium vliesgevels.

Installatietechniek Voor Jan Boon, projectleider bij Pranger-Rosier Installaties die de werktuigkundige installaties verzorgt, zat de grootste uitdaging in het logistieke proces. “De techniek van het verwarmen en koelen via een warmtepompsysteem beheersen wij tot in de puntjes. Dat geldt ook voor andere technieken als luchtbehandeling, regeltechniek en het gebouwbeheersysteem, waar wij verantwoordelijk voor zijn. De logistiek vroeg echter een juiste afstemming tussen partijen. In de tuin tussen de twee scholen staat een wko-gebouw waar alle installaties zijn samengebracht en waar beide scholen op worden aangesloten. Ook tijdens de bouw maken alle partijen gebruik van die energiefaciliteiten. Dat vraagt een perfecte afstemming. Maar uit de manier waarop wij in harmonie zaken hebben afgestemd en hebben samengewerkt, blijkt de fijne sfeer die er heerst binnen het bouwteam”.

- Jan Boon

Tweede school Inmiddels is het bouwteam gestart met de bouw van de tweede school. Hoewel ze bij elkaar horen, blijven de scholen ook onafhankelijk van elkaar. Albert Buist: “Voor CSG Liudger was het een enorme uitdaging om op deze manier twee scholen gelijktijdig aan te pakken. Want logistiek heeft men stevig moeten puzzelen om alle studenten in deze periode een leerplek te bieden. Maar het heeft absoluut efficiencyvoordelen. Want mede door het werken in bouwteam wordt het proces alleen maar verder geoptimaliseerd.”

CSG Liudger, Drachten Opdrachtgever

: Vereniging Chr. VO, Oost-Friesland, Drachten

Bouwteamleden Architect / Directie Aannemer Adviseur installaties E & W Constructeur W Installateur Toezichthouder

: Kraaijvanger-Urbis, Rotterdam : Jorritsma Bouw, Drachten : Valstar Simonis Raadgevende Ingenieurs, Groningen : Ingenieursbureau Wassenaar, Haren : Pranger & Rosier, Dokkum : DMA Noord, De Westerein

Onderaannemers & Leverancier Verhuur bouwmachines : Sijperda verhuur, Leeuwarden Steigerbouw : Sijperda verhuur, Leeuwarden Metselaar : Metselbedrijf Haulerwijk, Wijnjewoude Kunststof kozijnen : Raamwerk, Dedemsvaart Levering en montage binnendeuren : BPZ, Tynaarlo Uitbloeingsarme doorstrijk mortel : Remix, Borger

Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Fotografie: Harry Dikken

•

Duurzaam maatwerk Stijl Kwaliteit

Prefab bouw

‘De grootste uitdaging zat in het logistieke proces’

Tekst: Bert Heijnen

•

DMA

Kenmerkend is het glazen atrium dat bestaand en nieuw met elkaar verbindt en de gehele school in een oogopslag inzichtelijk maakt. Bij Splitting is dit een glazen passage, bij Raai wordt dit een atrium. Beide scholen hebben de vernieuwbouw aangegrepen om hun onderwijsmethodiek te vernieuwen - de ontwerpen faciliteren dit optimaal. Indelingsflexibiliteit, energiebesparing en duurzaamheid vormen integrale onderdelen van de uitwerking.

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Scholen

Grote school, toch een beschermd gevoel Een groen paviljoen. Zowel letterlijk als figuurlijk verdient het nieuwe VMBO West-Groningen deze aanduiding. SP Architecten en Jorritsma Bouw realiseerden voor het Augustinuscollege een uitermate duurzaam schoolgebouw. Wie goed kijkt naar het nieuwe Augustinuscollege (VMBO West-Groningen) aan de Diamantlaan, krijgt een hint over hoe het er hier vroeger uitzag. De gevel is namelijk opgebouwd uit aluminium panelen in verschillende kleuren groen. ‘Een verwijzing naar de tijd dat het hier een lappendeken van akkerlandjes was. Zoals je een boerenlandschap ziet vanuit de lucht’, zegt architect Bauke Jellema van SP Architecten in Waddinxveen. Nog een historische verwijzing: ‘De school is een fusie van De Vinkenborgh en De Wilgenborgh: die namen staan met ledverlichting als een streepjescode op de vloerrand van de eerste etage.

Terwijl rond de hoogste etage ‘Augustinuscollege’ wordt weergegeven.’ De school huisvest een regulier VMBO en een Orthopedagogisch en Didactisch Centrum (OPDC): voortgezet onderwijs voor leerlingen die het reguliere onderwijs (nog) niet kunnen volgen vanwege problemen van uiteenlopende aard. Voor hen wilde het schoolbestuur een gebouw ‘met een beschermend karakter’. Jellema: ‘Hoewel het een grote school is, mocht het gebouw niet massaal overkomen. Het moest compact, een zekere rust uitstralend. Vanuit

‘Het frisse scholenconcept ligt ver boven de eisen van het Bouwbesluit’ - Jan Grijpma

het stedenbouwkundig plan was aan de Diamantlaan wel een hoger volume gewenst. Het bureau MD Landschapsarchitecten, dat vooral op de inpassing in de omgeving lette, wilde een groene campus met het gebouw als een paviljoen.’ Verder was er nog de gemeente Groningen die het gebouw zo duurzaam en energiezuinig mogelijk wilde. Het ontwerp moest passen binnen het frisse scholenconcept. ‘Aan ons bureau SP Architecten de uitdaging om al die verschillende belangen bij elkaar te brengen’, zegt Jellema. Hij koos voor een kuipvorm in twee bouwlagen, met aan de voorzijde een scherm van dezelfde aluminium panelen, waarachter de technische installaties op het dak schuilgaan. Dat schept de gewenste robuustheid, en heeft als groot voordeel dat de school geen onderwijsruimte kwijt is

aan techniek. Bovendien zijn de installaties eventueel te vervangen als er nóg duurzamere technieken op de markt komen en zijn ook toekomstige uitbreidingen op eenvoudige wijze te realiseren. Jorritsma Bouw West BV verwezenlijkte het ontwerp van SP Architecten. ‘Het bedrijf heeft veel ervaring met scholenbouw en met duurzame technieken’, aldus projectleider Jan Grijpma. ‘Het frisse scholenconcept houdt in dat je qua prestatieniveau ver boven de eisen van het Bouwbesluit zit: je zorgt voor een energieneutraal gebouw met een optimaal binnenklimaat. We hebben in het voortraject veel tijd geïnvesteerd om daarvoor de beste oplossingen te vinden.’

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Scholen

Gevelconstructies van hout, exact zoals u het hebben wilt.

VMBO West Groningen - Al zo’n 25 jaar levert HKN-Eemshout prefab bouwelementen op maat aan de bouwwereld in heel Nederland. Voor het VMBO West werkten we samen met aannemer en architect aan constructieve maatwerkoplossingen voor dit ambitieuse project.

11-07-12 13:03

- Bauke Jellema

Dat leidde tot de toepassing van onder meer een ventilatiesysteem dat zorgt voor luchtkwaliteit klasse B, warmte-koude opslag in de bodem, automatische CO2-sturing (als er teveel koolstofdioxide in de lucht zit, wordt automatisch meer frisse lucht naar binnen gepompt) en armaturen met daglichtregeling en bewegingsdetectie. Voor de vloeren werd de BubbleDeck-methode toegepast. Grijpma: ‘Dat is beton met holle kunststofbollen erin, waardoor het 35 procent lichter kan. Zo kun je grotere overspanningen maken. Maar zo’n vloer warmt ook sneller op en koelt sneller af.’ Grijpma prijst de architect: ‘Tijdens de bouw kwamen geen zaken aan het licht die eigenlijk anders moesten. Het is gewoon een heel goed ontwerp dat in nauw samenspel is gebouwd. De planning was strak, want de school wilde er per se dit kalenderjaar in. Dat is gelukt: 15 december is het werk opgeleverd en toen was het gebouw ook al ingericht.’ Toch kon Jorritsma de tijd nemen om de opdrachtgever bij alle details te betrekken: ‘Wij doen altijd aan bemonsteren: we maken een proefstukje van bijvoorbeeld de gevel, de tegels, de vloeren, laten het de opdrachtgever zien en gaan pas verder als hij tevreden is.’ Jellema durft in alle bescheidenheid wel te zeggen dat alle partijen gelukkig zijn met het resultaat. De gebruikers zijn super tevreden en voor zijn bijdrage aan de stedelijke omgeving kreeg Jellema dit jaar de Tweede Prijs van de Vakjury van de gemeente Groningen. ‘Een zin uit het juryrapport zal ik niet snel vergeten: ‘Wat een plezier als je als leerling kunt zeggen dat je hier les hebt’.

Daarnaast zijn in diverse bijbehorende ruimtes (o.a. kleedkamers, toiletten, keukens en 2 praktijklokalen) PU en epoxy gietvloeren geleverd met decoratieve vlokken, in totaal zo'n 680 m2.

Augustinuscollege, Groningen Opdrachtgever

: CSG / VMBO West, Groningen

Bouwteam Architect Aannemer

: SP Architecten, Waddinxveen : Jorritsma Bouw Groningen

Onderaannemer & Leveranciers Wapening& fundering : Beton & bekisting fundering : Mon.afw.vloeren en Afstorten druklagen : Levering en montage binnendeuren : Levering en montage hang- en sluitwerk : Kolommen, wanden en trappen : HSB wanden : Voeg en kitvulling : Tegelwerk levering : Descol sportvloeren : Isolatie :

C. van der Hauw Betonbouw , Joure C. van der Hauw Betonbouw , Joure C. van der Hauw Betonbouw , Joure BPZ, Tynaarlo BPZ, Tynaarlo Smit Bedum prefab beton, Bedum HKN Eemshout, Heerenveen Simson Applicatie, S Hertogenbosch Julius van der Werf, Sneek Descol, Deventer Bouwcenter Meijer, Foxhol

Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Fotografie: Mark Sekuur

EMS1205_adv_VMBO-west_90x132_fc.indd 1

‘Wat een plezier als je als leerling kunt zeggen dat je hier les hebt’

Descol sportvloeren heeft in dit project in 2 gymlokalen puntelastische sportvloeren van het multifunctionele type Classic 110 Eco geleverd, in totaal 558 m2 in een twee kleuren uitvoering (resedagroen en meigroen). De vloeren zijn voorzien van diverse speelveldbelijningen voor o.a. basketbal en volleybal.

Tekst: Arjen Bakker

Geïnteresseerd in de mogelijkheden van HKN-Eemshout? Bel Sjawin van der Weij (0513) 657 950 of kijk op hkn-eemshout.nl

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Zorg

Medisch Centrum Buitenhove, Leeuwarden

Met traditionele normen en waarden duurzaam en vernieuwend bezig zijn Door een clustering van verschillende activiteiten werd in juni 2012 in Leeuwarden Medisch Centrum Buitenhove gerealiseerd door Bouwbedrijf Lont. In het ontwerp van Heldoorn Ruedisulj Architecten werd voor de realisering van een duurzaamheidsconcept gebruik gemaakt van de Energie Investerings Aftrek subsidie op duurzame producten (EIA). Ing. J.W. Jansen voerde namens Elongo bv de bouwdirectie en bewaakte de realisatie van uitgangspunten tot oplevering. Naast de apotheek, drie huisartsen en een maatschap voor fysiotherapie werden een huidtherapeut, een logopedist, een klassiek homeopaat, een psychologenpraktijk, een zorggroep en een thuiszorginstelling gehuisvest. Architect Jaap Ruedisuelj heeft in het voortraject goed meegedacht, zodat het wensenpakket en de beroepsnormering in een vorm werden vertaald die zeer goed in de groene omgeving is ingepast. Het Programma van Eisen stond als een huis en de criteria van duurzaamheid, geluidsisolatie, privacy en toegankelijkheid kregen een goede plaats in het geheel. Het voortraject was lang omdat de locatie - een parkeerterrein waar geen bebouwing was toegestaan - in strijd was met het ter plekke geldende bestemmingsplan Achter de Hoven. De gemeente kon via de procedure ‘Buitenplanse grote afwijking´ medewerking verlenen, waarvoor het terrein onder meer ecologisch onderzocht werd op conflicten met de Flora- en faunawet (bij de uitvoering dient rekening te worden gehouden met broedvogels en vleermuizen, red.). Het onderzoek werd uitgevoerd door Ecologisch Adviesbureau Altenburg en Wymenga. CSO-Milfac voerde een verkennend bodemonderzoek uit.

Voorafgaand aan het indienen van de formele aanvraag is het bouwplan ook besproken met het bewonersplatform Achter de Hoven, de denktank Groene Long en de wijkorganisatie Achter de Hoven, waar het initiatief positief ontvangen is. Uit stedenbouwkundig opzicht bestonden er bij de gemeente geen bezwaren, omdat het gezondheidscentrum zich, gelet op de afmetingen, de bouwhoogte en de situering, goed voegt in de bestaande omgeving. De nieuwbouw ligt namelijk enigszins naar achteren ten opzichte van de straat, waardoor de bestaande waardevolle bomen aan de straatzijde worden gerespecteerd.

LEAN bouwen: slank in het proces

‘Bouwbedrijf Lont heeft een formidabel staaltje werk verricht’ - Dhr. Boiten

Door de lange voorbereidingstijd was het voor aannemer Bouwbedrijf Lont een uitdaging om alles op tijd klaar te krijgen. Volgens dhr. Boiten van opdrachtgever Elongo bv is dit uitstekend gelukt. In acht maanden tijd werd het gebouw gerealiseerd en opgeleverd. De opdracht werd door Bouwbedrijf Lont verworven uit een aanbestedingsselectie op prijs, plan van aanpak, ervaring in de gezondheidszorg, het bieden van innovatieve alternatieven en planningssnelheid.

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Zorg

Springplank

naast

het

Scheperziekenhuis in Emmen lijkt een kantoorgebouw als ‘Het proces was heel bijzonder, omdat meteen duidelijk werd waar hiaten lagen’

vele andere. Maar het is een

- Hedzer van der Heide

zorgverzamelgebouw, precies op maat voor de verschillende gebruikers. Corporatie Domesta verhuurt in De Springplank – op de plaats van de vroegere gelijknamige zusterflat – ruimtes aan onder meer het UMC Groningen, een mytylschool en het ziekenhuis zelf. Huurders met elk hun eigen pakket van eisen. De overeenkomst? ’Ze wilden bijna allemaal op de begane grond’, zegt projectleider Hans van Overbeek.

‘Ik ben erg trots op het hele bouwteam, dat ervoor zorgde dat de snelheid en kwaliteit op een hoog niveau lagen’

Tekst: Petroeska Siccema

Fotografie: Anne van der Woude

- Jetze Lont

Om die snelheid te behalen werd in het bouwteam gebruik gemaakt van de LEAN-methodiek. Deze succesformule van Toyota is vertaald naar de bouwsector en maakt dat alle uitvoerende partijen betrokken worden bij planning en uitvoering van het project. Jetze Lont, adjunct directeur: ‘Er is wederzijds commitment om het bouwproces tot een succes te maken en daarbij ben ik erg trots op het hele bouwteam, dat ervoor zorgde dat de snelheid en kwaliteit op een hoog niveau lagen.’ Opdrachtgever Boiten: ‘Bouwbedrijf Lont heeft inderdaad een formidabel staaltje werk verricht en klaarde op een zorgvuldige en vertrouwenwekkende manier onze opdracht. Ze hebben zich erg ingespannen om een goede kwaliteit in detaillering neer te zetten.’

Voor de verschillende kleuren ledverlichting, om te komen tot een zo optimaal mogelijk lichtopbrengst, is in apotheek Boiten een proefopstelling gemaakt. Leverancier Unique Light wilde bewijzen dat goede ledverlichting mogelijk is. Daarbij geven deze ledlampen een goede garantie met een terugverdientijd van drie jaar.

Bouwgegevens BVO Inhoud Grondoppervlak Aantal parkeerplaatsen

: : : :

ca. 1350m2 ca. 4400m3 1000m2 11

Voor Hedzer van der Heide van Koninklijke Damstra Installatietechniek, die zelf nog nooit volgens het LEAN-principe gewerkt had: ‘Het proces is heel bijzonder, omdat meteen duidelijk werd waar de hiaten lagen. Iedereen ging akkoord en door een goede samenwerking met gedeelde verantwoordelijkheid gaf dat een geweldig resultaat!’

Opdrachtgever

Elongo, Leeuwarden

Groen concept Naast de uitdaging van de korte bouwtijd had de opdrachtgever de wens om een duurzaam gebouw te realiseren. Om dit duurzaamheidsconcept te verwezenlijken, werd gebruik gemaakt van de EIA (Energie Investerings Aftrek) subsidie op duurzame producten, die via de Belastingdienst afgegeven is voor feestverlichting, warmtepomp, zonneboiler en vloerverwarming. ‘Voor de warmtepomp’, legt Hetzer van der Heide uit, ‘is een pomp geïnstalleerd die werkt met warmte uit de lucht in plaats van bronboring. Het COP (Coefficient of Performance), een belangrijk kengetal voor het rendement, is goed: de pomp levert warmte tot een buitentemperatuur van 15 graden onder nul. Er zijn daarvoor twee buffervaten van 1000 liter aangelegd, één voor de koeling en één voor de verwarming. Voor de warmwatervoorziening is een zonneboiler van 300 liter geïnstalleerd.’

‘Een leuke puzzel’ voor architect Jolanda van Meel van a/d amstel architecten. Zij koos ervoor om voor de onderste etage de grenzen van het bouwvlak op te zoeken. ‘Maar dan nog konden we natuurlijk niet iedereen beneden huisvesten. Dat de radiotherapie met zijn stralingsbunkers op de begane grond moest, stond vast. Daarna hebben we ervoor gekozen de school en de kinderopvang beneden te plaatsen. De kinderen van de mytylschool zijn bijna allemaal rolstoelgebonden en de kinderopvang moest vanuit de verblijfsruimte direct toegang hebben tot een speelplaats.’

Medisch Centrum Buitenhove, Leeuwarden

Bouwteam Architect : Aannemer : Installateur :

Heldoorn Ruedisulj Architecten, Leeuwarden Bouwbedrijf Lont bv, St. Annaparochie Damstra Installatietechniek, Driesum

Onderaannemer & Leveranciers Staalconstructie : Buitenkozijnen : Levering en montage binnendeuren : Levering en montage hang- en sluitwerk : Verhuur bouwmachines : Uitbloeingsarme doorstrijkmortel :

K. Stok &ZN, Zwijndrecht De Gevelbouwgroep, Drachten BPZ, Tynaarlo BPZ, Tynaarlo Sijperda Verhuur, Leeuwarden Remix, Borger

De Springplank in Emmen

Chique en vriendelijk zorgverzamelgebouw

Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

‘Ze wilden allemaal op de begane grond’ - Hans Overbeek

De kinderrevalidatie kreeg de tweede etage toegewezen, hoewel die liever niet gescheiden wilde zijn van de school. ‘We hebben de lift een achteringang gegeven, die uitkomt op de beide afdelingen. Zo hoeven de kinderen niet eerst door de centrale hal om bij elkaar te komen.’ De revalidatie is ook rechtstreeks te bereiken vanuit het ziekenhuis, dankzij een brug van vijfenzestig meter lang. Van Meel: ‘Aanvankelijk zou die net breed genoeg zijn voor één bed, met een uitwijkmogelijkheid voor tegenliggers. Gelukkig kon er budget vrijgemaakt worden om hem breder te maken.’ Ook de orthopedische instrumentenmakerij kreeg een plekje in de hoogbouw. Een hele uitdaging voor aannemer Brands Bouwgroep. Projectleider Richard Menzen: ‘Zo’n werkplaats voor het maken van orthopedische hulpmiddelen en dergelijke hoort eigenlijk niet op de etage van een kantoorgebouw thuis. Ze gebruiken zware machines, die flink doordreunen. Wij moesten zorgen voor een zware, maar trillingsvrije vloer.’

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Zorg

Muzeval 2011_Muzeval 21-4-11 13:37 Pagina 12

Schimmerweg 8c 7811 AR Emmen Tel. (0591) 644000 Fax (0591) 648831

Het interieur van uw bedrijf weerspiegelt waar de organisatie voor staat. Een prettige, functionele en smaakvolle inrichting werkt positief naar uw klanten, maar ook naar uw eigen medewerkers. Deskundige advisering op dit gebied is dan ook van essentieel belang. Ben Heine is al ruim 14 jaar specialist op het gebied van projectstoffering. Wij zijn een creatieve en betrouwbare partner in levering en onderhoud van vloeren, raambekleding en zonwering voor instellingen en bedrijven. Uw projectstoffering is bij ons in vertrouwde handen. Onze dienstverlening is gebaseerd op kwaliteit, jarenlange ervaring en op maat gesneden advies. Wij hebben veel vaste opdrachtgevers in de zorgsector, het onderwijs en andere (semi)overheden, voornamelijk in Noord Nederland. Daarnaast leveren wij aan het bedrijfsleven en werken wij samen met (interieur)architecten en adviseurs.

de professionele leefomgeving

info@benheine.nl www.benheine.nl

‘Een eigen identiteit, vriendelijk en chique gebouw’ - Jolanda van Meel

Donderdag 30 mei 2013

‘Een uitdagend project’ - Richard Menzen

Brands Bouwgroep - net als a/d amstel geselecteerd omdat het al veel werk voor het ziekenhuis deed – moest zich ook verdiepen in radiotherapie, waaronder bestralingen tegen kanker. De deeltjesversnellers moesten in een afgeschermde ruimte komen, van waaruit de straling niet kon doordringen. ‘We hebben er een stralingsdeskundige van het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis bijgehaald, die precies heeft uitgerekend hoe dik de muren moesten worden’. De uitkomst: twee meter beton rondom en zelfs 2,60 meter in het dak. Van Meel: ‘Het bunkergebouw is een aparte constructie geworden, los van de hoogbouw’. Menzen: ‘Het beton voor de bunker moest veel langer uitharden dan dat voor de rest van het gebouw. 56 dagen, goed afgedekt om scheurvorming te voorkomen’. Omdat De Springplank precies naar de wensen van de huurders is gebouwd, was het voor Domesta van belang zeker te stellen dat die huurders ook echt zouden komen en blijven. Van Overbeek: ‘We moeten deze investering wel kunnen verantwoorden. Dus hebben we extra tijd uitgetrokken voor het opstellen van de contracten. Met het UMCG bijvoorbeeld hebben we voor de radiotherapie nu een afspraak voor veertig jaar.’

De springplank Opdrachtgever

: Woningcorporatie Domesta ,Emmen

Bouwgegevens Architect Adviseur Installaties Aannemer

: a/d Amstel architecten, Amsterdam : Valstar Simonis Raadgevende Ingenieurs : Brands bouwgroep, Emmen

Onderaannemer & Leveranciers Vloerbedekking Levering & montage binnendeuren Levering & montage hang en sluitwerk Uitbloeingsarme doorstrijkmortel

: : : :

Ben Heine, Emmen BPZ,Tynaarlo BPZ,Tynaarlo Remix Borger

Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Fotografie: Koos Boertjens

Jurriën Hendriks 058-2153937 info@uhn.nl

Tekst: Arjen Bakker

Voor deelname & informatie: Flight met 2 & 4 personen

Architect Van Meel heeft bij het ontwerp rekening moeten houden met de fysieke aansluiting met het ziekenhuis en de stedenbouwkundige verwantschap met de gebouwen van het naastgelegen Scheperpark. ‘Maar wel met een eigen identiteit. Vriendelijk en chique.’ Dat vriendelijke bereikte ze door het toch forse gebouw zo te positioneren, dat je vanaf de parkeerplaats de smalste kant ziet. Het chique zit in het gebruik van trespa in een donkere wengéprint. ‘Zo valt het weg tegen de achtergrond van de bomen in het park’. Speels werd het door de ramen niet recht boven elkaar te plaatsen, maar ‘op het oog willekeurig’ te laten verspringen. ‘Als je schuin langs het gebouw kijkt, zie je in de neggen felle kleurtjes. Loop je een rondje tegen de klok in, dan kijk je naar warme kleuren: rood, geel en paars. Met de klok mee zie je koele kleuren: groen, blauw en lichtgrijs.’

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Overheid

Het optimum in energie

Het stoere, bewuste en duurzame gebouw vormde bouwtechnisch een lastige uitdaging Bijdragen aan een optimaal duurzame en comfortabele leef- en werkomgeving is de kern van onze missie. Dat doen we door de ontwikkeling van efficiënte, innovatieve en energiezuinige gebouwconcepten.

Brandweerkazerne Emmen is een geheel nieuw, robuust gebouw gelegen aan de stadsrand. Met oefenfaciliteiten en een veel beter bereik dan het oude, uit 1966 stammende pand in de binnenstad, is BDG architecten uit Zwolle erin geslaagd om een stoer verblijf voor de brandweer neer te zetten dat de tand des tijds goed kan doorstaan. www.deerns.nl

Door de 0,5% koperoxide, die door prefableverancier Westo uit Coevorden aan het beton werd toegevoegd, kreeg het gebouw zijn groene uitstraling, dat verder door de drie verschillende kleuren rood geaccentueerd wordt. De hoge borstwering van één meter zestig houdt alle installaties uit het zicht. ‘Je ziet er aan de buitenkant niet aan af dat er veel techniek in zit’, zegt Jack Beneker van Deerns Installatietechniek, die het installatieadvies voor zijn rekening heeft genomen.

‘Een geweldige, open samenwerking met andere participanten’

- Jaap de Koning

Bijzonder ontworpen en uitgevoerd

Het is een bijzonder gebouw, volgens Jaap de Koning, projectleider Brandweer Emmen. Het is open, transparant en heeft heel veel licht. Vanuit de buitenkant en in de kantoren is alles weggewerkt, maar de brandslanghaspels en de techniek in de remises en werkplaatsen zijn in het zicht gelaten. Dit geeft een industriële uitstraling, die erg goed past bij de brandweer. Het zichtwerk in bijvoorbeeld de remises ziet er volgens Beneker strak en fraai uit. Dit alles natuurlijk met inachtneming van de functionaliteit die deze installaties met zich mee moeten brengen.

Bewust en duurzaam ‘De integratie van innovatieve techniek in stoere brandweerkazerne Emmen is meer dan gelukt’

- Jack Beneker

‘Duurzaamheid is in de DO fase vanuit de gemeente Emmen naar een hoger level getild. Als Deerns hebben we hierin een leuke steen kunnen bijdragen’, legt Beneker uit. Er wordt gebruik gemaakt van aardwarmte. Met een bodemwarmtewisselaar, een warmtepomp plus innovatieve micro WKK’s zorgt dit voor de warmte en koeling in het gebouw. Zonnecollectoren zijn aangebracht voor de warmtapwatervoorziening.

Er wordt energetisch bespaard door de effectieve werking van solartubes in de gangzones van o.a. het slaapkamergedeelte en door werkplekverlichting in plaats van lichtlijnen in de kantoren. ‘De integratie van innovatieve techniek in stoere brandweerkazerne Emmen is meer dan gelukt.’

Blussen met grondwater en hergebruik materiaal Voor het vullen van de wagens is een put geslagen voor grondwater. Er hoeft geen gebruik meer te worden gemaakt van duur drinkwater. De Koning: ‘Het is een bewust gebouw waarin goed is omgegaan met gemeenschapsgeld. Er is niet meegegaan in de wegwerpmaatschappij. We hebben fitnessapparaten en werkplaatsmaterieel kunnen hergebruiken. De EshaGum dakbedekking bestaat voor 25% uit gerecycled materiaal en is na een levensduur van ca. 30 jaar 100% recyclebaar. Door goede aanbesteding en slim inkopen is 10% bespaard op het begrote bedrag. We hebben 35 ton bespaard op CO2 uitstoot.’

Bouwtechnisch een lastige uitdaging ‘Het op het oog simplistisch in “duploblokken” opgetrokken gebouw was in de praktijk toch nog een lastige uitdaging’ vertelde Jan Jelle Walsma, projectleider van aannemingsbedrijf Koenen Bouw. In verband met de gewenste vrije opstelruimte voor de brandweerwagens was het constructief nodig om grote vloeroverspanningen van bijna 16 meter toe te passen. Mede door de grote gevelopeningen en de

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Overheid

‘Het op het oog simplistische in “duploblokken” opgetrokken gebouw was in de praktijk toch nog een lastige uitdaging’ - Jan Jelle Walsma

Brandweerkazerne Emmen, Emmen : Gemeente Emmen & Brandweer Emmen

Opdrachtgever prefab betonelementen gaf dit een dusdanige concentratie van krachten, dat er een lastige fundering ontstond en de wapening veelal in het werk moest worden gevlochten. ‘Voordat de prefab betonwanden werden geplaatst, hebben we veel aandacht moeten besteden aan het waterdicht afwerken van de HSB-binnenspouwbladen, omdat de spouw later niet meer te bereiken was. Dit beperkte ons wel in de bevestigingmethode van de prefab betonelementen. Door de koppeling aan de staalconstructie, de tolerantie van de bevestigingspunten en afmetingen van de elementen was dit een zeer lastige uitdaging.’ Het feit dat op de begane grond alle installaties in het zicht waren vroeg een andere afbouwvolgorde, waardoor de bouwkundige afwerking al gereed was voordat de installateurs konden starten.

Goede samenwerking ‘Een geweldige, open samenwerking met andere participanten. Hulde!’ zegt Jaap de Koning. Volgens Beneker en Walsma kwam dat met name omdat de brandweer vanaf het begin van het proces bij het ontwerp en de bouw betrokken was. Het was echt hun gebouw. Omdat zij bouwkundig en installatietechnisch goed onderlegd zijn en een beeld hadden bij het gebouw, konden zij snel schakelen. Zij waren door hun hoge mandaat heel besluitvaardig. Dit heeft het proces erg bespoedigd.

Kazerne 4.462 m² Oefengebouw 832 m² Kazerne 21.535 m³ Oefengebouw 5.908 m³ € 4.284.000,- excl. btw 49

Bouwteam Directie Architect Aannemer Adviseur constructies Adviseur E & W Installaties E- Installateur

Draaijer + Partners, Groningen BDG Architecten Ingenieurs, Zwolle Koenen Bouw, Emmen Ingenieursbureau Wassenaar, Haren Deerns Raadgevende Ingenieurs , Groningen Dijk & Wijk Installatiegroep, Veendam

: : : : : :

Onderaannemer & Leveranciers Leveren en monteren liftinstallatie : Leveren HSB wanden : Leveren en aanbrengen vloerbedekking : Kitwerk en aanbrengen bandwerk : Levering hang- & sluitwerk :

Kone, Den Haag HKN, Heerenveen NVB Vermeulen, Leeuwarden Simson Applicatie, Breda Raadsma, Dokkum

Kruising tussen

cilinder en kubus Het duurzaamste gemeentehuis, zeg maar gerust ‘gemeentepaleis’, van

Nederland ligt in Hardenberg. Het is gebouwd door Koenen Bouw uit

Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

Emmen en ontworpen door de Architekten CIE uit Amsterdam. Het

BouwinfoNet .nl

gemeentehuis wordt gekenmerkt door een cilindrische vorm, waar aan

Fotografie: Henri Hendriks

vier zijden een vlak is afgesneden. Onder het gebouw van zes bouwlagen

Tekst: Petroeska Siccema

Bruto vloeroppervlak : Bruto inhoud : Bouwsom : Aantal parkeerplaatsen :

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Brandwerende deurconcepten KONE heeft een compleet en meest uitgebreide productportfolio voor een comfortabele toegankelijkheid, de juiste compartimentering en veilige vluchtwegen. Waar komen de brandwerende deuren beter tot hun recht dan in een brandweerkazerne…… In opdracht van Koenen Bouw te Emmen en voorgeschreven in het bestek is gekozen voor vier automatische schuifdeuren, enkelvleugelig en 60 minuten brandwerend. De uitvoering van het deurpaneel is in een stalen profiel met brandwerende beglazing voorzien van een folie. Daarnaast zijn in niet gecompartimenteerde ruimten 4 handbediende enkele houten schuifdeuren toegepast. Door goede samenwerking en wederzijds vertrouwen heeft het project een prachtig resultaat opgeleverd.

ligt een driedeks parkeergarage die plaats biedt aan ca. 475 auto’s. Op een groene terp met daaronder een parkeergarage staat een uniek gebouw. Een kruising tussen een cilinder en een kubus. Het ontwerp van de Architekten Cie is bekleed met smeltglas en schurkt op dit moment als een goudklompje tegen zijn grauwe voorloper. Het oude gemeente huis maakt straks echter plaats voor een park dat in de nieuwbouw doorloopt via sawa-achtige oranjerieën.

Complex gebouw

‘Het project werd uitgevoerd volgens het Design, Build & Maintance-principe’

- Raymond Rolink

Raymond Rolink van hoofdaannemer Koen Bouw Emmen zegt over de constructie van het gebouw: ‘Het gebouw is opgetrokken uit betonkolommen en in het werk gestorte vloeren’. De buitengevel is dichtgezet met HSB-elementen. Het smeltglas is er later als sierelement voor gemonteerd. Logistiek was de bouw zeer complex. Want een gevel die je eerst dichtzet met HSB-panelen en vervolgens per gevelvlak weer gaat opensnijden om er ramen in aan te brengen, maakt het extra lastig. De HSBgevelelementen zijn allemaal prefab aangeleverd inclusief de dakbedekking, maar voor productie uitgewerkt in een 3D-model, zodat alle elementen de juiste afmeting en de juiste vorm hadden, omdat deze veelal afwijkend zijn. Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Overheid WWW.NIEMAN.NL INFO@NIEMAN.NL

Nieman Raadgevende Ingenieurs B.V.

Perfectie tot in elk detail Liften zijn belangrijke verkeersaders in uw gebouw. U eist terecht dat ze feilloos functioneren. Daarvoor bent u bij Mitsubishi aan het juiste adres. Wij zijn uw partner vanaf de selectie van de lift in de ontwerpfase, tijdens het installeren tot en met de serviceverlening als de lift in gebruik is. Geïnteresseerd? Bel ons voor meer informatie of een afspraak.

Vestiging Utrecht T 030 - 241 34 27

Smeltglaspanelen

Vestiging Rijswijk

Onze integrale kennis zorgt voor bouwkwaliteit

T 070 - 340 17 20

Gemeentehuis Hardenberg

Vestiging Eindhoven

Wij hebben voor dit project integraal geadviseerd op de gebieden: • Bouwfysica • Bouwregelgeving • Bouwtechniek (detaillering)

• Brandveiligheid (brandbeveiligingsconcept, CFD parkeergarage) • Duurzaamheid (GPR) • Energiezuinigheid (EPC) • Geluid en akoestiek Daarnaast heeft Nieman-Kettlitz geadviseerd omtrent de specifieke gevelopbouw.

T 040 - 264 58 20 Vestiging Putten T 0341 - 35 39 71

Nieman Groep bestaat naast Nieman Raadgevende Ingenieurs uit: Nieman-Valk Technisch Adviesbureau, Nieman-Kettlitz Gevel- en Dakadvies én Nieman Consultancy.

Rolink noemt dit gemeentehuis terecht een heel bijzonder project en een visitekaartje voor de twee aannemers en de installateur die behoren tot de VolkerWessels Groep. Het project werd uitgevoerd volgens het Design, Build & Maintance-principe, waarbij het voorlopige ontwerp werd aangeleverd door de opdrachtgever. ‘Wij moesten dit verder uitwerken naar DO en TO en de bouwaanvraag en werktekeningen’. Een principe waarbij de opdrachtgever iets meer op de achtergrond functioneert en wij meer inbreng en verantwoordelijkheid hebben binnen de bandbreedte van het VO+. We hebben de verschillende fasen doorlopen met de IAA architecten en Aveco de Bondt en Nieman raadgevende ingenieurs. De installaties zijn door Homij technische installaties ontworpen, geengineerd en aangebracht.

Duurzaam gemeentehuis Bijzonder aan het ontwerp van het nieuwe gemeentehuis is de samenhangende aanpak op het gebied van duurzaamheid. Bij de ontwikkeling van het gemeentehuis zijn alle technische, duurzame maatregelen zoveel mogelijk op elkaar afgestemd en zo optimaal mogelijk benut. Verschillende esthetische aspecten van het ontwerp hebben een duidelijk positief effect op de energievraag. Het markante ontwerp van het gebouw fungeert bijvoorbeeld niet alleen als een icoon in de omgeving, maar levert door de compacte vorm ook een energiebesparing op. De ramen geven enerzijds een interessant en kenmerkend patroon aan het gemeentehuis, en zorgen anderzijds voor een gereduceerde vraag naar kunstlicht. Er is handig gebruik gemaakt van de eigenschappen van beton door betonkernactivering toe te passen. Hiermee wordt er vloeistof door leidingen in het beton gepompt om ruimtes te verwarmen of juist te koelen met behulp van een warmtepomp en een warmte-koudeopslag. Genius-lamellen reflecteren in de zomer de zon, zodat het gebouw niet te zeer opwarmt, maar laten tegelijkertijd zoveel licht binnen dat de vraag naar kunstlicht minimaal blijft. De toegepaste verlichting is zogenaamde “slimme” verlichting, waarbij de lichtsterkte wordt aangepast op de behoefte. De warmte die afgestoten wordt door centraal geplaatste computers wordt gebruikt om bijvoorbeeld het tapwater op te warmen.

Park over meerdere etages Het park dat rond het gebouw wordt aangelegd loopt over meerdere etages door in het gebouw. Dat zorgt binnen voor mooie verblijfsruimtes met een optimale groenbeleving en een gezond binnenklimaat. Het gemeentehuis biedt met een bruto vloeroppervlak van circa 10.000 vierkante meter een werkplek aan ongeveer 400 mensen.

M i t s u b i s h i

y o u

Sedumdak Het dak is belegd met sedum en laat door het toepassen van een sheddak heel veel daglicht toe. Het hele gebouw wordt gekenmerkt door een grote transparantie die ontstaat door de aanwezigheid van de verschillende vides, waardoor veel daglicht binnentreedt. Verder vangt het sedumdak water op, dat vervolgens gebruikt wordt om uitdroging van het parkeerdek tegen te gaan. De warmte uit de ventilatiekanalen in de parkeergarage wordt gebruikt om bevriezing van de inrit te voorkomen. Al met al een complexe samenhang van esthetiek, gebruik en energiebesparing, die met strenge maatstaven op het gebied van duurzaamheid (GPR) en energiezuinigheid (EPC) zal moeten leiden tot het meest duurzame gemeentehuis van Nederland.

Gemeente huis Hardenberg, Hardenberg Opdrachtgever

: Gemeente Hardenberg

Bouwteam Aannemer : Architecht : Bouwfysische adviseur :

Koenen Bouw, Emmen Architekten CIE, Amsterdam Nieman Raadgevende Ingenieurs, Zwolle

Onderaannemer & Leveranciers Levering en montage binnendeuren : BPZ, Tynaarlo Liften : Mitsubishi Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

e l e v a t e s

T 0318 - 586 586 www.mitsubishi-liften.nl

Fotografie: Henri Hendriks

T 038 - 467 00 30

Nog ingewikkelder was de productie en montage van de smeltglaspanelen. De massa gekleurd glas met een dikte van acht mm werd in een oven circa veertien uur lang opgestookt tot 800 graden. Hierdoor nam het glas de vorm aan van de onderliggende mal. Op die manier ontstonden de bijzondere vormen en werd het reliëf in het paneel aangebracht. Het reliëf dat een golf van de rivier de Vecht voorstelt en helemaal rond om het gebouw loopt.

Tekst: Bert Heijnen

Vestiging Zwolle

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Cultuur

Kantoor Nieuwbouw Intergas, Coevorden

Een gebouw dat past bij het A-merk Intergas

Dak- en gevelconstructies

WELMECON BV Noorderveld 13 Ens Tel. (0527) 25 17 95 Fax. (0527) 25 17 54

Wanneer je als bedrijf vooruitstrevend bent in je producten en dienstverlening, dan dient het bedrijfspand dezelfde vooruitstrevende uitstraling te bezitten. Deze visie van de Raad van Bestuur en Directie van Intergas in Coevorden werd door Nieuwenhuis Bouwbedrijf uit Rijssen en Axes Architecten uit Assen vertaald naar een nieuwbouw waarbij techniek en functionaliteit voorop staan.

www.welmecon.nl

Uw partner in economisch bouwen

DB Betonwerken De Wilp / Surhuisterveen

Rooilijn 5 9231 DZ Surhuisterveen T 0512-362754 F 0512-361407

Postadres: Mr. Nennstiehlweg 59 9367 PB De Wilp T 0594-641506 F 0594-642014 E info@dbbetonwerken.nl www.dbbetonwerken.nl

Untitled-4 1

27-9-12 13:42

Van tekening tot turnkey Het enige dat wij van u vragen is de sleutel in ontvangst te nemen. Bij Bouwbedrijf Nieuwenhuis regelen wij namelijk alles voor u. Dankzij onze aanpak van conceptmatig denken en turnkey opleveren, hebt u nergens omkijken naar. Wij bouwen precies wat u bedoelt. Uiteraard duurzaam en volgens de scherpste milieueisen en normeringen. Onze aanpak biedt elke opdrachtgever, belegger en huurder zowel zekerheid als financiële voordelen. Bel 0548 - 537 900.

De directie van Intergas was het erover eens dat het bestaande pand niet paste bij het A-merk Intergas. Aan algemeen adjunct-directeur Jacob Kolk van Nieuwenhuis Bouwbedrijf werd de vraag voorgelegd een haalbaarheidsstudie te doen en een kostenberaming te maken. Kolk stak er veel energie in om zijn visie op een mogelijke nieuwbouw zo gedetailleerd en transparant mogelijk uit te werken. Hij maakte zijn plannen zelfs volledig inzichtelijk door het plan te spiegelen aan een willekeurig gebouw op een willekeurig bouwperceel. Nieuwenhuis Bouwbedrijf verwierf de opdracht waarvan Kolk nu zegt: “Het is prettig te ervaren dat Intergas uit elke euro die is ingezet in de nieuwbouw, een optimaal rendement haalt.”

Kop en schouders Over de keuze voor Nieuwenhuis Bouwbedrijf zegt algemeen directeur Bosscher van Intergas: “Nieuwenhuis Bouwbedrijf stak in dit proces met kop en schouders boven de anderen uit. Nieuwenhuis Bouwbedrijf straalde vertrouwen uit, een gevoel van ‘wij kunnen dit’. Als je aan een groot bouwproject als dit begint, wil je niet het idee hebben dat je continu je eigen plannen moet bewaken. Nieuwenhuis Bouwbedrijf heeft van het begin af aan met ons meegedacht en geholpen met het optimaliseren van onze ideeën. Bovendien gaven ze een bijzonder goede prijs, iets wat zeker net zo belangrijk is. Jacob Kolk was daarbij ons belangrijkste aanspreekpunt. Zijn kennis en knowhow vormden een absolute meerwaarde. Hij dacht in korte lijnen en maakte duidelijk inzichtelijk wat wij als Intergas voor ogen hadden.”

Productiebedrijf

www.nieuwenhuisbouwbedrijf.nl 74

Kolk: “Intergas is een hoogwaardig en zelf ontwikkelend productiebedrijf, waarbij de taken op het kantoor veelal ondersteunend zijn aan de ontwikkelings- en productieafdelingen. Om die reden wilden wij een overlap maken tussen productiehal en kantoor. Dat hebben we o.a. gedaan door de binnenwanden tussen kantoor en productiehal transparant

te houden, waardoor de mensen van de productie en het kantoor elkaar zien. Op die manier wordt het contact geoptimaliseerd.”

Meer ruimte Ook wilde Intergas dat de mensen op het kantoor ruimer in hun jasje kwamen te zitten, wat tevens het binnenklimaat en het comfort ten goede zou komen. Niet alleen het totale kantooroppervlak werd uitgebreid naar circa 5.000 m2, ook op het kantoor werd per afdeling meer ruimte gecreëerd, zodat men niet benauwend op elkaars lip zit. De oppervlakte van de bedrijfshal is ook gebaseerd op groei en bedraagt een 13.000 m2.

Nieuwe technologie In het nieuwe bedrijfscomplex werden bovendien de nieuwste technologieën toegepast. Zo werd de fabriekshal voorzien van een extra dikke isolatieschil. ‘s Nachts wordt met koude buitenlucht het binnenklimaat teruggebracht naar het gewenste niveau. Overdag wordt de hal automatisch afgesloten. Eenvoudige technische snufjes, die zorgen voor doordachte doch eenvoudige oplossingen. Kolk voegt daar aan toe: “Met een hoogwaardige isolatieschil zorgen wij voor een beheersbaar klimaat, zodat er ook overdag een aangenaam binnenklimaat is”. Ook werd

‘Het is prettig te ervaren dat Intergas uit elke euro die is ingezet in de nieuwbouw, een optimaal rendement haalt.’ -Jacob Kolk

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Kantoor

Scholen Basisschool COG de Borg in Assen

het pand voorbereid op de mogelijkheden voor het toepassen van warmte- en koudeopslag in de grond en is de vloerverwarming voorbereid om in een later stadium eventueel ingezet te worden als koeling van de ruimte. De ruimtes die met een hoge bezetting worden belast, zoals vergaderzalen, zijn voorzien van hoogwaardige koeling. De enorme glazen geveldelen maakten dat er extra voorzieningen getroffen moesten worden om de straling van de zon buiten te houden. Vandaar de gigantische dakoverstekken van twee meter, die het instralen van de zon in de kantoren voorkomen. Tevens dienen de verticale lamellen aan de gevel als extra schoepen om de zoninval te reguleren. Het pand is opgetrokken uit een staalconstructie, waarbij voor de vloeren en het dak betonelementen werden toegepast om een stevige kern te creëren met een stabiele binnentemperatuur.

Kolk toont zich bijzonder enthousiast over de samenwerking binnen het bouwteam en het uiteindelijke resultaat. “Ik durf te stellen dat we door te werken in bouwteamverband aanzienlijk prettiger, maar zeker ook efficiënter hebben gewerkt. Door de bouwteamconstructie konden we een dag nadat de vergunningen waren afgegeven al de eerste schop in de grond steken. Alle berekeningen, alle cijfers en alle verdere voorbereidingen waren tot op detail klaar. De inspanning met elkaar en de bereidheid om samen te werken hebben dit project tot een groot succes

Kantoor Intergas verwarming, Coevorden Bouwteam Aannemer : Architect : Onderaannemer & Leveranciers Prefab vorstranden : Plinten & panelen : Stucadoorwerk : Gevelisolatiesysteem & Dekvloeren : Prefab voetplaatvloeren :

Bouwbedrijf Nieuwenhuis, Rijssen Axes Architecten, Assen Noordhuis Bouw & Betonsystemen, Emmen Noordhuis Bouw & Betonsystemen, Emmen Habovo Afbouw, IJsselmuiden Habovo Afbouw, IJsselmuiden Deelstra & Boetes, Groningen

Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Uitbreiding zet De Borg in top 3 van Drentse COG-scholen Waar het eerst één van de oudere scholen binnen de regio Assen was, behoort basisschool CDS de Borg in Assen na de uitbreiding en vernieuwing tot de top 3 binnen de Christelijke Onderwijs Groep Drenthe", zegt A. Heslinga,bouwbegeleider namens COG Drenthe. CDS De Borg is een christelijke basisschool in de wijk Marsdijk in Assen. De school werd gebouwd in 1989 - ook door BV Bouwmij Hendriks -, en zag de afgelopen decennia een constante groei van haar leerlingenaantallen. De reden waarom de school in 1992 werd uitgebreid van 1000 m2 naar 1650 m2. Ook werden noodlokalen bijgeplaatst. Enkele jaren geleden vatte de directie van COG Drenthe, waar de school toe behoort, in samenspraak met de gemeente Assen het plan op om de noodlokalen te vervangen door nieuwbouw en een verdere uitbreiding te realiseren. Hoewel de bevolkingsgroei van de wijk Marsdijk in de loop van de tijd is gewijzigd, en er nu minder kinderen in de basisschoolleeftijd zijn, werden de bouwplannen, zoals die in het afgelopen jaar waren voorzien, wel gerealiseerd. Vol trots zegt Heslinga: ‘Niet alleen qua architectuur, maar ook qua onderwijsfaciliteiten is het nu één van de modernste scholen binnen het COG Drenthe.’

Snavel Het architectonisch ontwerp van Axes Architecten uit Assen valt op door zijn fraaie rondingen en spitste overstekken aan voor- en achterkant. ‘Vooral het spitse overstek aan de voorkant heeft de uitstraling van een geopende snavel van een vogel’, zegt Heslinga. Hij voegt eraan toe: ‘We wilden een gebouw dat meer zichtbaar is in de omgeving. De school zat altijd een beetje verscholen en weggedrukt in de wijk. Wij wilden de school zichtbaar en nadrukkelijk aanwezig maken in de wijk. Ik denk dat de architect daar zeer goed in is geslaagd. De rondingen en de overstekken geven het gebouw een prachtige architectonische speelsheid’, aldus Heslinga.

Tekst: ABert Heijnen

Fotografie: Gerard van Beek

Bouwteam

gemaakt. Met aan de basis: vertrouwen. Want met openheid en transparantie, zonder verborgen agenda kun je samen tot een prachtig resultaat komen. Deze wijze van aanpak is niet uniek voor Nieuwenhuis Bouwbedrijf, want 95% van onze opdrachten wordt zo verworven.” 11 mei jl. werd het nieuwe Intergasgebouw geopend door Ed Nijpels, oud-minister en huidig voorzitter van het Urgenda Platform en de Stichting Milieu Centraal. Kolk voegt er met gepaste trots aan toe: “Inmiddels zijn wij al door diverse marktpartijen benaderd omdat het project, de wijze van aanpak en het resultaat mensen aanspreekt. Je kunt dus eigenlijk praten van succes in het meervoud!”

Twee bouwlagen De nieuwbouw en uitbreiding bestaat overwegend uit twee bouwlagen en is opgebouwd uit kalkzandsteen, breedplaatvloeren en een staalconstructie. De buitenschil is gerealiseerd uit metselwerk met betonnen accenten, stucwerk en houten/aluminium kozijnen. Jillie Reitsma van Bouwmij Hendriks uit Assen zegt daarover: “De architect heeft bijzonder veel aandacht besteed aan de details. Zo zie je nergens iets terug van de gevelopvang. Die zit opgeborgen achter een rollaag van gevelstenen, waardoor de gevel veel meer een geheel vormt en nergens wordt onderbroken door storende elementen. Fraai zijn ook de ronde gevelvormen. De straal van de rondingen varieert per verdieping en vleugel. De hoeken zijn afgewerkt met vormstenen en betonnen sluitstenen, die specifiek voor dit project zijn gemaakt."

Gevelelementen De kozijnen zijn uitgevoerd in hout en aluminium. Hout voor de kozijnen met kalf en ramen in het metsel- en stucwerk, aluminium voor de grote vliesgevelelementen. De houten kozijnen zijn per serie gevat in betonnen kaders, die meelopen met de ronding in de gevels. De segmentering en de straal van de elementen zorgden voor een uitdagende voorbereidingsklus. De vliesgevel aan de voorzijde wordt doorsneden door een horizontaal aluminium kader.’ Aanvankelijk lag het in de bedoeling hier een stalen balk toe te passen. Maar in goed overleg met de leverancier van de vliesgevels is het aluminium geworden. Een lichter materiaal, waarbij tevens wordt voorkomen dat er koudebruggen zouden ontstaan in de vliesgevel. Het geeft de goede samenwerking aan tussen de diverse partijen die bij deze bouw waren betrokken. Zo zie je dat je, door partijen mee te laten denken, vaak tot bouwfysisch betere resultaten komt’, aldus Reitsma.

Detailleringen ‘Die bijzondere detailleringen dwingen je als bouwer ook om creatief te blijven. Om te zoeken naar oplossingen die invulling geven aan het ontwerp van de architect, maar wel binnen het budget blijven’, zegt Reitsma.

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Scholen

Colofon

Adverteerdersindex

Interieur De school kreeg er twee groepslokalen, een groot en in twee delen te splitsen speellokaal, een nieuw directiekantoor en overblijflokalen bij. ‘De nieuwbouw sluit niet alleen perfect aan op de bestaande bouw, maar de indeling is ook veel logischer geworden. Het is echt een school van deze tijd, met onderwijsvoorzieningen van deze tijd. Een schoolgebouw waarvan ik durf te zeggen, dat het tot de top drie van COG Drenthe behoort’", aldus Heslinga.

Fotografie: Henri Hendriks

COG De Borg Assen Opdrachtgever

: COG Drenthe, Assen

Bouwteam Architect Aannemer

: Axes Architecten, Assen : Bouwmij Hendriks, Assen

Op de inhoud van dit blad rust copyright. Niets mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever op enigerlei wijze worden vermenigvuldigd.

Plaats

Website

Aalbers Installatietechniek

GIGA, Groningen

www.aalbers.com

Aann. Mij. Thomassen

Provinciehuis Friesland, Leeuwarden

www.thomassen-akkrum.nl

BAM Utiliteitsbouw

De Nieuwe Kolk, Assen

www.bamutiliteitsbouw.nl

Ben Heine

De springplank, Emmen

www.benheine.nl

Bouwbedrijf Kooi

Bruggenhoofd, Appingedam

www.bouwenmetkooi.nl

Bouwbedrijf Lont

Medisch Centrum Buitenhove, Leeuwarden

www.lont.nl

Bouwbedrijf Nieuwenhuis

Kantoor Intergas verwarming, Coevorden

www.bouwbedrijfnieuwenhuis.nl

Bouwcenter Meijer

Parkheem / Parkstee, Stadskanaal

www.bouwcenter.nl

Bouwgroep Dijkstra Draisma

Brede school Koeberg, Meppel

www.bgdd.nl

Bouwmij Hendriks

CBS DE BORG, ASSEN

bouwmijhendriks.nl

BPZ

De Nieuwe Kolk, Assen

www.bpz.nl

C. van der Hauw Betonbouw

Brede school Koeberg, Meppel

Cor Buist

Marie Camphuisborg, Groningen

www.corbuist.nl

Damstra Installatietechniek

Medisch Centrum Buitenhove, Leeuwarden

www.damstra.nl

Deelstra & Boetes

Kantoor Intergas verwarming, Coevorden

www.dbbetonwerken.nl

Deerns Raadgevende Ingenieurs

Brandweer Kazerne Emmen

www.deerns.nl

Descol

Sporthal Stadsbroek Assen

www.descol.nl

Dijk & Wijk Installatiegroep

Brandweer Kazerne Emmen

www.dijkenwijk.nl

Dijk & Wijk Installatiegroep

Bruggenhoofd, Appingedam

www.dijkenwijk.nl

DJ Hekwerk & Toegangscontrole

Brede school Koeberg, Meppel

www.djhekwerk.nl

Advertentieverkoop

DMA Noord

CSG Liudger, Drachten

www.dma-noord.nl

Breuker Telecommunincatie

GGB Installaties

Renovatie 497 woningen de Hoogte, Groningen

www.ggbinstallaties.nl

Gebr. Lambers

De springplank, Emmen

www.gebrlambers.nl

Habovo Afbouw

Theater & Cultureel kwartier Sneek

www.habovo.nl

HKN Eemshout, Heerenveen

VMBO West Groningen

www.eemshout.nl

Ingenieursbureau Dijkhuis

Renovatie 497 woningen de Hoogte, Groningen

www.dijkhuis-ingenieurs.nl

Ingenieursbureau Wassenaar

De Nieuwe Kolk, Assen

www.wassenaarbv.nl

Sight Landscaping

Provinciehuis Friesland, Leeuwarden

www.sightlandscaping.nl

Jorritsma Bouw

VMBO West Groningen

www.jorritsmabouw.nl

€ 24,95 per jaar

K. Stok & ZN

Medisch Centrum Buitenhove, Leeuwarden

www.stok.nl

Koenen Bouw

Gemeente huis Hardenberg

www.koenenbouwemmen.nl

Losse nummers

Kone

Brandweer Kazerne Emmen

www.kone.com

€ 6,50

Krepla Metaal

Theater & Cultureel kwartier Sneek

www.krepla.nl

Mareko metaalbewerking

Bruggenhoofd, Appingedam

www.mareko.nl

Metselbedrijf Haulerwijk

Theater & Cultureel kwartier Sneek

ww.mhmetselbedrijf.nl

Mitsubishi

Gemeente huis Hardenberg

www.mitsubishi.nl

Mulderij

De Nieuwe Kolk, Assen

www.mulderij.nl

Nieman Raadgevende Ingenieurs

Gemeente huis Hardenberg

www.nieman.nl

Nijhuis Bouw

Renovatie 497 woningen de Hoogte, Groningen

www.nijhuis.nl

Noordhuis Bouw & Betonsystemen

Kantoor Intergas verwarming, Coevorden

www.noordhuisbouwsystemen.nl

Redactieadres Jupiterweg 23a 8938 AD Leeuwarden tel 058-2153937 fax 058-2139157 info@uhn.nl www.uhn.nl

Hoofdredactie Henri J. Hendriks

Tekst: Bert Heijnen

Onderaannemer & Leveranciers Schilderwerken : Hendriks & de Jonge, Tynaarlo Leverancier : NVB Ubbens, Assen Levering & montage binnendeuren : BPZ, Tynaarlo Levering & montage hang- en sluitwerk : BPZ, Tynaarlo Uitbloeingsarme doorstrijkmortel : Remix, Borger Voor uitgebreidere informatie over de colofon verwijzen wij u naar

BouwinfoNet .nl

Eindredactie Vera Bosma

Redactie Bert Heijnen Arjen Bakker Petroeska Siccema Leonie Verhaar

Ontwerp

Abonnement

Uitgever & Administratie Uitgeverij Het Noorden Jupiterweg 23a 8938 AD Leeuwarden tel 058-2153937 fax 058-2139157 info@uhn.nl www.uhn.nl

Pagina

NVB Ubbens

Renovatie 497 woningen de Hoogte, Groningen

www.nvbubbens.nl

Architectuur & Bouwen is een onafhankelijk magazine voor bouwend Nederland. Uitgevers en auteurs kunnen op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit deze uitgave.

Plegt-Vos

GIGA, Groningen

www.plegt-vos.nl

Pranger & Rosier

CSG Liudger, Drachten

www.pranger-rosier.nl

Raadsma

Provinciehuis Friesland, Leeuwarden

www.raadsma.nl

Raamwerk

CSG Liudger, Drachten

www.raamwerk.com

Reclame Assen

Sporthal Stadsbroek Assen

www.reclameassen.nl

Rottinghuis

Sporthal Stadsbroek Assen

www.rottinghuis.nl

Sijperda verhuur

CSG Liudger, Drachten

www.sijperdaverhuur.nl

Simon Benus Bouw

Parkheem / Parkstee, Stadskanaal

www.simonbenus.nl

Smit Bedum Prefab beton

GIGA, Groningen

www.smit-beton.nl

Valstar Simonis Raadgevende Ingenieurs

Theater & Cultureel kwartier Sneek

www.valstar-simonis.nl

SAF: www.fraudemeldpunt.nl

Welmecon

Kantoor Intergas verwarming, Coevorden

www.welmecon.nl

Bouwen in het

NOORDEN #69 2012

#69

Bedrijfsnaam

Bouwen in het

#69 2012

NOORDEN

Sla uw slag op de Green en Bouw aan uw Netwerk

Donderdag 30 mei 2013 Voor deelname & informatie: Flight met 2 & 4 personen JurriĂŤn Hendriks 058-2153937 info@uhn.nl