Jan Kuhlemeier in een zee van kleur

jan

kuhlemeier in een zee van kleur

Een Nederlandse kunstenaar in Indonesië

titia voûte

Inspiratie. Dat is wat kunst doet bloeien. Het is de drijvende kracht achter onze missie: talentvolle Nederlandse hedendaagse kunstenaars voor het voetlicht brengen en hen naast erkenning ook het zelfvertrouwen te geven om zich te blijven ontwikkelen in hun kunstenaarschap.

Vanuit onze gedeelde liefde voor kunst, richtten wij in 2008 de John & Marine van Vlissingen Art Foundation op. Jaarlijks selecteert het bestuur een veelbelovende jonge kunstenaar. Deze kunstenaar reist vervolgens naar een bestemming naar keuze, op zoek naar inspiratie voor nieuw werk. Het hele proces wordt vastgelegd in een boek en samen met het nieuwe werk tijdens een expositie gepresenteerd aan een groot publiek. De stichting steunde inmiddels 14 kunstenaars.

Dit is de veertiende editie in de reeks Inspiratie. Het beschrijft de reis, inspiratiebronnen en het daaruit voortvloeiende werk van hedendaagse kunstenaar Jan Kuhlemeier. Gefascineerd door ongerepte natuur en kleur, koos hij ervoor om af te reizen naar de Mentawai eilanden in Indonesië. Terwijl hij aanvankelijk op zoek was naar kleurtonen in de reflecties van de zee, raakte hij diep geïnspireerd door de levendige kleurschakeringen in de luchten boven de Indische Oceaan. Het samenspel van de zon en de wolken, die als golven over elkaar heen leken te buitelen, zien we terug in zijn recente werk.

Graag danken wij onze bestuursleden Jop Ubbens, Charles Ruijgrok, Geertje van de Kamp, Jan Rudolph de Lorm en Titia Voûte. Titia Voûte in het bijzonder als schrijver van dit boek. Onze waardering gaat ook uit naar Ellen Doornebal voor de algehele organisatie, Saskia Wildschut voor de ondersteuning op het gebied van PR en communicatie en allen die betrokken waren bij de totstandkoming van het boek. Vol enthousiasme kijken wij uit naar de tentoonstelling van Jan Kuhlemeier’s nieuwe werk, dat van 14 november 2023 tot en met 7 januari 2024 te zien is in Museum Singer Laren.

John en Marine Fentener van Vlissingen

MAGIE IN DE GREEN CANYON

‘Het bezoek aan de zogenoemde Green Canyon in Pangandaran op WestJava is een absoluut visueel hoogtepunt van mijn reis. Met een bootje vaar je dwars door schitterende, ongerepte natuur. Door de watervalletjes die uit de jungle langs de rotsen naar beneden kletteren is het alsof je langs een gordijnen van druppels vaart. We kwamen op het perfecte moment aan in de kloof: het zonlicht scheen precies de canyon in en stelde een enorme verscheidenheid aan kleuren bloot. Om ons heen de rotsen die zijn bekleed met vegetatie in verschillende groentinten, overal druipt het water naar beneden en met de perfecte inval van het zonlicht is de magie compleet. Het water dat door de Green Canyon naar beneden stroomt is extreem heldergroen; onder begeleiding van onze gids gingen we erin, onszelf aan touwen voorttrekkend tegen de stroming in. We werden vergezeld door honderden stukjes regenboog. Alsof de kloof de regenboog had ontleed en de verschillende kleurtonen op verschillende plekken liet opduiken. Boven ons hoofd zag je dikke waterdruppels als in slow motion vallen en langzaam dichterbij komen voordat ze het water raakten. Afgewisseld met druppels die als kogels in het water plonsden, waardoor het voor korte momenten een maanlandschap werd. Het was een overdaad aan natuurfenomenen waar ik voor mijn toekomstige werk zeker inspiratie uithaal.’

IVormen uit de skatescene

‘De sporen van een skateboard in de stad, dat vind ik prachtig. Als je weet waar je naar moet kijken zie je overal gehavende oppervlakken, veroorzaakt door skaters. Beschadigde bankjes en trapleuningen, afgesleten stroken in het asfalt in het park en schuurplekken in het marmer voor een kantoortoren. Ik houd van de vorm van een quarter pipe of mini ramp. Mijn oog valt automatisch op objecten gerelateerd aan de skatescene. Tijdens mijn studententijd in Arnhem heb ik eindeloos de specifieke sporen die skaters in de stad achterlaten gefotografeerd en die beelden hebben me in mijn kunst gevormd.

Doordat ik van jongs af aan op een skateboard stond, ben ik veel met ondergronden bezig geweest. Ik was en ben altijd op zoek naar een interessant oppervlak.

Als ik buiten ben zoek ik naar de weg met de beste ondergrond voor mijn board, in de kunst zoek ik naar materialen om mee te werken.

Al op de middelbare school is skaten er de aanzet voor geweest dat ik me begon te interesseren voor materialen en oppervlakken. Daaruit voort kwam mijn interesse voor fotografie, met name op het gebied van stedelijke structuren en objecten. Pas later tijdens de academie is de liefde voor schilderkunst en materiaalonderzoek ontstaan en vonden de handelingen vanuit het skateboarden zich een weg naar mijn werken en studies. Nog later ben ik me gaan interesseren in natuurlijke fenomenen, surfen, transparante materialen zoals gel medium, epoxy, siliconen, et cetera. Nu komen de handelingen waarmee ik werk voort uit natuurlijke fenomenen.

Ik werk graag met epoxy en acrylverf, maar gel medium is mijn favoriet. Epoxy met glasvezel is heel tof, dat is het materiaal waar surfboards van gemaakt zijn. Het verhoogt de transparantie van de verf. Het geeft het werk meer textuur en dimensie. Ik gebruik gel mediums als basis en combineer ze met verschillende, soms transparante en soms ondoorzichtige pigmenten, zoals kobaltblauw of acrylverf.

PhtaloBlue-TurkishBlue

2019, mixed media op linnen, 180 x 150 cm

Door het gebruik van pigment als grondstof komen de verschillende kwaliteiten van het poeder tot uiting. Soms is het brokkelig en valt het uit elkaar, maar het kan ook glad zijn en volledig oplossen in het basismateriaal. Dat maakt werken met gel mediums en pigmenten spannend. Epoxy daarentegen is een vloeibare massa die na het uitharden extreem hard is. Door het toevoegen van pigmentpasta krijgt epoxy kleur.’

II

Eigenwijs op ArtEZ

Jan Kuhlemeier (1993) groeide op aan de rand van het bos in Renkum. Hij was altijd buiten. Als jongetje vertoefde hij veel in de natuur en als tiener en jongvolwassene was hij zo veel mogelijk in het skatepark in Arnhem te vinden. Na zijn eindexamen op 17-jarige leeftijd heeft hij wat opleidingen en studies bekeken, maar niks trok hem echt. Omdat hij geïnteresseerd was in fotografie en film en graag met zijn handen bezig was, stelde zijn vader voor om eens bij de kunstacademie te kijken. Dat leek hem wel wat. Hij begon aan de vooropleiding van ArtEZ University of the Arts in Arnhem. Zijn onstuimige interesse in verschillende materialen, zijn creatieve geest en zijn fascinatie voor vormen zorgden ervoor dat docenten zijn talent al snel onderkenden en na een jaar werd hij aangenomen op de kunstacademie voor de bachelor Fine Art. ‘Het voelde best onwennig als zeventienjarig jonkie tussen al die mensen die al hun hele leven met kunst bezig waren’, zegt Jan. ‘Ook had ik moeite met de opdrachten van de leraren en de vaste opbouw van de opleiding. Ik had helemaal geen zin om stillevens te maken of andere verplichte opdrachten uit te voeren. Ik wilde met spannende materialen en vormen bezig zijn, mijn eigen pad volgen. Achteraf begrijp ik natuurlijk dat je in een opleiding geacht wordt in de pas te lopen, maar destijds zag ik niet altijd het nut van de opdrachten in. Uiteindelijk heb ik mede dankzij kunstenares en ArtEZ-docent Anya Janssen discipline geleerd. Daar ben ik haar dankbaar voor en ik kan nog steeds heel fijn met haar praten over werk.’ In 2015 studeerde Kuhlemeier af met een werk geïnspireerd op de vormen van een quarter pipe, een obstakel dat wordt gebruikt om met een skate- of snowboard trucs te doen.

Tentoonstelling High Low van Jan Kuhlemeier in Root Gallery, Rotterdam, 2022

‘ER ZIT ZACHTHEID IN ZIJN SCHILDERIJEN’

Kunstenares Anya Janssen geeft één dag in de week les op ArtEZ in Arnhem. Toen Jan in 2011 op de academie kwam, zag ze een jonge hond die absoluut niet aan de lijn wilde lopen. ‘Hij wilde rennen, springen, dollen’, zegt Janssen. ‘Ik leer mijn studenten dat het belangrijk is om een brede technische basis te hebben. Van hieruit is het eenvoudiger om je inhoudelijk verder te ontwikkelen als kunstenaar. Tijdens de werkbesprekingen met Jan vond ik het belangrijk dat hij reflecteerde op zijn werk en rustmomenten nam, waardoor er meer verdieping zou komen en zijn werk gelaagder zou worden. Focus is essentieel om te kunnen groeien als kunstenaar. Grote stappen, snel thuis werkt niet in de kunstwereld. Een kunstenaar moet z’n carrière langzaam en bedachtzaam opbouwen. Bij Jan “ontstaat” een schilderij, en dat is net zo legitiem als een werk dat uit een idee ontspringt. Jan is een echte maker, hij werkt minder vanuit een concept. Hij heeft een enorme drive, en ook een zekere nonchalance waardoor het werk bijna terloops lijkt te ontstaan. Ook zit er een zachtheid in zijn schilderijen die ik heel aantrekkelijk vind. Jan heeft een natuurlijk gevoel voor esthetiek, vorm en kleur. Door zijn fascinatie voor materialen en abstractie heeft hij een heel goede basis om groter te groeien. Hij kan zeker nog verder op de weg die hij is ingeslagen, door te experimenteren met formaten en pigmenten. Maar om écht verder te groeien raad ik hem aan om zo snel mogelijk ook een galerie in het buitenland te zoeken.’

Anya Janssen over Jan Kuhlemeier

III

Een passie voor surfen

In de tijd op de kunstacademie begon Jan steeds meer te surfen, wat uiteindelijk leidde tot een verhuizing via Amsterdam naar Haarlem. Met de zee, de zon, de golven en de wind ontstond er een geheel nieuwe inspiratiebron voor het werk van Kuhlemeier. De aandacht verschoof van schuurplekken in het asfalt naar de looplijnen van de golven, de verschillende kleuren van de zee en het fascinerende spektakel van de onder- en opgaande zon. Ook ging hij zijn eigen surfplanken maken en liet hij zich in zijn atelier inspireren door het vormgevingsproces en de materialen die hij daarvoor gebruikte. Hij realiseerde verschillende grote kunstwerken: semitransparante objecten met kleurtonen en -lagen die doen denken aan de tinten in de weerspiegeling van zeeën en oceanen die hij op verschillende locaties in de wereld heeft ervaren. In de ruimte krijgen licht en reflectie vrij spel op de kunstwerken.

‘De surfscene is, net als bij het skaten, een wereld waar je je helemaal in kunt onderdompelen. Het surfen geeft me ruimte in mijn hoofd om creatief bezig te zijn. Het is meditatief voor me, iets waarbij ik tot rust kom – maar ook iets waar ik inspiratie opdoe. Ik gebruik bijvoorbeeld handelingen die hun oorsprong vinden in natuurlijke fenomenen, zoals een imitatie van de energie van de beweging van eb en vloed. Golfsurfen is risico’s nemen. Het is spannend en vaak oncomfortabel, en de natuurkrachten zijn soms overweldigend. Angst en stress razen door je lijf, maar ondertussen moet je rustig blijven om de golf op het juiste moment te pakken. Tegelijkertijd zijn er ook momenten dat de zee kalm is en ik alleen in het water lig en rustig de golfjes om me heen kan bestuderen.’

BATU KARAS, ONBEDORVEN SURFPARADIJS OP JAVA

‘Een klein vissersdorp op Java is mijn eerste stop. Via Doha en Jakarta beland ik na 48 uur reizen in Batu Karas, een vriendelijk plaatsje omgeven door rijstvelden en wuivende palmbomen. De eerste ochtend haal ik meteen een surfboard om de eerste golven van mijn reis te pakken en dat is waanzinnig. De kleur van het zeewater in het ondiepe gedeelte waar de golven breken is een mix van bruin met een witte laag schuim. Verderop is het heldere water azuurblauw met tinten van bijna transparant Phthalo-groen. Deze kleuren liggen bijna als twee elkaar afstotende vloeistoffen in een vloeiende, gebogen lijn. De golven lopen lang en in gepaste snelheid door langs een volbegroeide, groene rots met allerlei soorten vegetatie richting het zwarte strand. Op mijn board voelt het als vliegen over het water in volledige vrijheid. Weer aan land tolt mijn hoofd van de visuele indrukken.’