Noorderlijk licht: Natuurfotografie/ Northern Light - Nature Photography

Noordelijk licht natuurfotografie

Schenking Pieter en Marieke Sanders

Schenking gift Pieter & Marieke Sanders

Noordelijk licht natuurfotografie

Northern Light

Nature Photography

MUSEUM DE FUNDATIE | WAANDERS UITGEVERS, ZWOLLE

8

Voorwoord Preface

Beatrice von Bormann

10

Noordelijk licht: natuurfotografie

Northern Light: Nature Photography

Maarten Bertheux

11

Aspecten van de Finse fotografie

Aspects of Finnish photography

Maarten Bertheux

13

De natuur en de temporale omstandigheden

Nature and temporal conditions

Maarten Bertheux

31

Manipulatie van het beeld

Manipulating the image

Maarten Bertheux

47

Menselijke ingrepen in de natuur

Human interventions in nature

Maarten Bertheux

62

Dé Finse fotograaf bestaat niet

No Such Thing as a Typical Finnish Photographer

Rianne van Dijck

71

De natuur als achtergrond voor verhalen, poëzie en dromen

Nature as a backdrop for stories, poetry and dreams

Maarten Bertheux

87

Het stedelijke landschap

The urban landscape

Maarten Bertheux

97

Mens en object in de ruimte

Human and object in space

Maarten Bertheux

113

Het portret

The portrait

Maarten Bertheux

122

Verdieping

Deepening

Maarten Bertheux

138

Bij keuze altijd het minder toegankelijke werk

Given the choice, always go for the most inaccessible work

Edo Dijksterhuis

144 Colofon Credits

Dit boek en de bijbehorende tentoonstelling zijn het resultaat van een bijzondere samenwerking met verzamelaar en kunstkenner Marieke Sanders-ten Holte, die Museum de Fundatie een groot aantal werken Finse en Nederlandse fotografie schenkt. Deze uiterst genereuze schenking vormde de aanleiding voor dit bijzondere project, waarin het Noordelijk licht centraal staat – het kenmerkende licht in de foto’s van Finse makers, maar ook het licht van het Noordoostelijke gedeelte van Nederland waar Marieke Sanders-ten Holte zelf haar wortels heeft.

Pieter en Marieke Sanders begonnen meer dan 40 jaar geleden met verzamelen, met de focus op jonge, beginnende makers in Nederland en in het buitenland. In het interview door Edo Dijksterhuis in dit boek, zegt Marieke Sanders-ten Holte: ‘Een collectieplan of verzamelbeleid hebben we niet. Op de een of andere manier spiegel je je aan de kunst die je koopt. Die raakt aan onderwerpen waar je bewust of onbewust mee bezig bent. Zo gaat veel van onze kunst over water, lucht, wolken en de relatie van de mens tot de natuur – ook in de vorm van manipulatie.’ (p. 141) Op die manier kwamen ze ook in aanraking met de fotografen van The Helsinki School, die vanaf de jaren 1990 aan de Universiteit voor Kunst en Design in Helsinki (UIAH) studeerden. Dit was de eerste generatie Finse fotografen die veel contact had met de internationale fotoscene, in een tijd dat de conceptuele fotografie haar hoogtijdagen vierde. Wat uit beeld blijft en gesuggereerd wordt, is dan ook in hun werk soms bijna even belangrijk als wat er te zien is. Hun werk gaat over ruimte, over de relatie van mens en natuur, over de complexiteit van het hedendaags bestaan. Conceptuele kunst is vrijwel afwezig in de collectie van Museum de Fundatie, die voor een groot deel uit Nederlandse figuratieve schilder-, teken- en beeldhouwkunst bestaat. Hieronder zijn veel landschappen, op allerlei manieren uitgebeeld. Hierbij sluit de schenking aan, terwijl deze tegelijk een nieuwe en belangrijke toon aan onze collectie toevoegt, door het conceptuele karakter van veel van deze foto’s. Dat wordt onder meer zichtbaar in het werk van Ilkka Halso, die het landschap ‘kadert’ door middel van koele hedendaagse architectuur, of van Susanna Majuri, in wiens foto’s het landschap een innerlijke verbeelding van de afgebeelde persoon is, zoals in de foto waarbij een vrouw in een rode jurk door water in richting van een vuurtoren waadt, die door golven is omgeven. Behalve de Finse

This book and the exhibition it accompanies grew out of a unique collaboration with collector and art expert Marieke Sanders-ten Holte who has gifted Museum de Fundatie a large number of works by Finnish and Dutch photographers. This extremely generous donation provided the basis for this extraordinary project, which focuses on northern light – the distinctive light in the photographic work of Finnish makers, and the light in the northeastern region of the Netherlands, where Marieke Sanders-ten Holte’ own roots lie.

Pieter and Marieke Sanders started collecting art over 40 years ago, focusing on young makers in the Netherlands and abroad who were at the start of their career. In an interview with Edo Dijksterhuis in this book, Marieke Sanders-ten Holte says: ‘There’s no collection plan or policy. Somehow or other the art you buy does reflect you. It touches on subjects that concern you, whether you are aware of it or not. Lots of our art is about water, sky, clouds and the relationship between humans and nature – including in the form of manipulation.’ (p. 141)

This led them to the work of The Helsinki School, photographers who studied at the University of Art and Design in Helsinki (UIAH). They were the first generation of Finnish photographers to have close contact with the international photography scene at a time when conceptual photography was in its heyday. That which is not shown, but merely suggested, is therefore sometimes almost as important in their work as what one does see. Their work is about space, about the relationship between humans and nature, about the complexity of everyday life.

There is very little conceptual art in Museum de Fundatie’s collection, which consists in large part of Dutch figurative painting, drawing and sculpture. Many of the works in the collection are landscapes, depicted in a whole range of ways. The Sanders gift ties in perfectly with this, while at the same time adding a new and important note to the collection, thanks to the conceptual nature of many of the photographs. This is apparent in the work of photographers like Ilkka Halso, who ‘frames’ the landscape in cool contemporary architecture, and Susanna Majuri, in whose work the landscape portrays the inner world of the person depicted, as in the photograph where a woman in a red dress wades through water towards a lighthouse surrounded by waves. Besides Finnish photography, the gift also includes work by Dutch photographers, including famous names like Wout Berger, Desiree Dolron and Scarlett Hooft Graafland.

In addition to the work from the Sanders collection, Northern Light; Nature Photography also includes work from De Fundatie’s collection, such as Piet Mondrian’s, Row of Eleven Poplars in Red, Blue, Yellow and Green (1908) and Ger van Elk, View of Kinselmeer (1996), in which the landscape is a study of form and colour, or a concept. Nadja Bournonville, Koos Breukel, Miklos Gaál, Awoiska van der Molen and Marijke van Warmerdam were also invited to present work that gives added depth to some of the themes explored in the exhibition. This book examines various aspects of the exhibition and the donated works. Rianne van Dijck writes about the origins of The Helsinki School and considers what is actually Finnish about Finnish photography. Maarten Bertheux, guest curator of this extraordinary exhibition, carefully analyses nature photography, zooming in on the work of many of the makers in the exhibition, considering them in the context of the history of photography and how art approaches nature. In conversation with Edo Dijksterhuis, Marieke Sanders-ten Holte gives an impression of how her idiosyncratic collection of conceptual art and photography came about, from the initial desire to support young makers to the excitement of discovering new work and new ways of working.

In 2024, the year of the exhibition and the publication of this book, the common theme in our programme of exhibitions and events is collection making. This year, we are casting a new light on our existing collection, combining old and new passions from the collection, and focusing on recent acquisitions – in this case an entire group of works that give the collection an important new direction. Collections are continually evolving, and are rarely a cohesive whole; each new director and each new team creates new emphases, and looks in a new way at what has been collected. Collections are therefore a kind of living organism, new aspects of which are placed under the spotlight, in combinations that reveal all kinds of stories.

We have received the Sanders’ gift with enormous gratitude, and are celebrating this fantastic addition to our collection with this exhibition and publication. We therefore offer our heartfelt thanks to Marieke Sanders-ten Holte, and her family, for her generous gift and outlook, and for her engagement with makers, and with this exhibition and our museum. Many thanks to the makers who accepted our invitation to add an extra dimension to the exhibition: Nadja Bournonville, Koos Breukel, Miklos Gaál, Awoiska van der Molen and Marijke van Warmerdam. We owe particular thanks to guest curator Maarten Bertheux who, with his vast knowledge and inexhaustible commitment, set about making this project something truly special. Thanks also to junior curator Sanne van de Kraats for her boundless dedication to the project. Thank you to the authors for their insights and the enthusiasm with which they cast light on various aspects of the exhibition, collection and donation. Thanks to Marloes Waanders and Harald Slaterus for producing this book, and of course to the entire Museum de Fundatie team for their contributions to the exhibition. Finally, I would like to thank Zwolle municipal authority, Overijssel provincial authority, the Vriendenloterij lottery and the Founders and Friends of Museum de Fundatie for supporting our museum.

Beatrice von Bormann Director Museum de Fundatie

fotografie bevat de schenking ook werk van Nederlandse fotografen, waaronder van bekende namen als Wout Berger, Desiree Dolron en Scarlett Hooft Graafland.

Aanvullend op werken uit de collectie Sanders zijn ook een aantal werken uit de Fundatie collectie in Noordelijk licht: natuurfotografie te zien, zoals Piet Mondriaan, Rij van elf populieren in rood, blauw, geel en groen (1908) en Ger van Elk, Gezicht op Kinselmeer (1996), waarin het landschap vooral tot een vorm- en kleurstudie wordt of juist een concept. Daarnaast zijn Nadja Bournonville, Koos Breukel, Miklos Gaál, Awoiska van der Molen en Marijke van Warmerdam uitgenodigd om werk te presenteren, om een aantal van de thema’s in de tentoonstelling verdieping te geven.

Dit boek belicht verschillende aspecten van de tentoonstelling en de schenking. Rianne van Dijck schrijft in haar tekst over het ontstaan van The Helsinki School en vraagt zich daarbij af wat er eigenlijk Fins is aan de Finse fotografie. Maarten Bertheux, gastconservator van deze bijzondere tentoonstelling, maakt in zijn tekst een zorgvuldige analyse van natuurfotografie, waarbij hij op het werk van veel van de makers in de tentoonstelling inzoomt en ze in de geschiedenis van de fotografie en van de omgang met natuur in de beeldende kunst plaatst. In gesprek met Edo Dijksterhuis schetst Marieke Sanders-ten Holte een beeld van de totstandkoming van hun eigenzinnige collectie conceptuele kunst en fotografie, van de wens om jonge makers te ondersteunen tot en met de opwinding van nieuw werk en nieuwe werkwijzen te ontdekken.

In 2024, het jaar van deze tentoonstelling en de publicatie van dit boek, is het overkoepelende thema in onze programmering collectievorming. We werpen een nieuw licht op de bestaande collectie, combineren oude en nieuwe liefdes uit de collectie en focussen op recente aanwinsten, in dit geval een heel ensemble dat een belangrijke nieuwe richting geeft aan de collectie. Collecties zijn constant in beweging en zelden een samenhangend geheel; elke nieuwe directie en ieder team zet nieuwe accenten en kijkt op een eigen manier naar wat er is verzameld. Collecties zijn daarmee een soort levend organisme, waarvan steeds nieuwe aspecten worden getoond, in samenstellingen die velerlei verhalen zichtbaar maken.

Deze schenking nemen wij met grote dankbaarheid aan en wij vieren de fantastische toevoeging aan onze collectie met deze tentoonstelling en publicatie. Ik dank Marieke Sanders-ten Holte en haar familie van harte voor haar genereuze schenking en houding, voor haar engagement voor de makers en voor deze tentoonstelling en daarmee voor ons museum. Veel dank aan de makers die bereid waren om met hun werk een extra aspect aan deze tentoonstelling toe te voegen: Nadja Bournonville, Koos Breukel, Miklos Gaál, Awoiska van der Molen en Marijke van Warmerdam. Grote dank aan gastconservator Maarten Bertheux, die met zijn enorme schat aan kennis en onvermoeibare betrokkenheid aan de slag is gegaan om van dit project iets heel bijzonders te maken. Junior conservator Sanne van de Kraats dank ik voor haar tomeloze inzet voor dit project. De auteurs dank ik voor hun inzichten en de gedrevenheid waarmee zij verschillende aspecten van deze tentoonstelling, de verzameling en schenking belichten. Marloes Waanders en Harald Slaterus dank ik voor het maken van dit boek. En natuurlijk dank ik het hele team van Museum de Fundatie voor hun bijdrage aan de totstandkoming van de tentoonstelling. Tot slot bedank ik van harte de Gemeente Zwolle, de Provincie Overijssel, de Vriendenloterij en de Founders en vrienden van Museum de Fundatie voor hun ondersteuning van ons museum.

Beatrice von Bormann Directeur-bestuurder Museum de Fundatie

Noordelijk licht:

natuurfotografie

In Noordelijklicht:natuurfotografie staat de fotografische visie op de natuur en de relatie van mens tot de natuur centraal.

Kunstenaars gebruiken de natuur al eeuwenlang als een motief dat groots, onvoorspelbaar en tegelijk intiem kan zijn. Veel van de kunstenaars in deze tentoonstelling zijn afkomstig uit Finland en studeerden aan de Universiteit voor Kunst en Design in Helsinki (UIAH). Hier werden ze aangespoord om binnen het fotografische proces te experimenteren en nieuwe concepten te ontwikkelen voor thema’s, zoals de vergankelijkheid van tijd, ingrepen door of de aanwezigheid van de mens in de natuur, met soms verhalende scènes als uitkomst. Vaak is de natuur een inspiratiebron, maar ook in andere motieven zoals het stedelijke landschap, object of portret, wordt door de fotografen de aard der dingen zowel geregistreerd als geanalyseerd.

De basis van deze tentoonstelling wordt gevormd door zo’n zestig werken van Finse fotografen uit de verzameling van Pieter en Marieke Sanders, die worden geschonken aan Museum De Fundatie.

De werken van deze Finse fotografen krijgen een bredere internationale context in combinatie met andere werken uit de collectie van dit verzamelechtpaar. Daarnaast zijn er enkele werken uit de bestaande collectie van De Fundatie toegevoegd om de raakvlakken met de aanwinsten te tonen en zijn Nadja Bournonville, Koos Breukel, Miklos Gaál, Awoiska van der Molen en Marijke van Warmerdam uitgenodigd eigen presentaties te maken die aansluiten op de thema’s in de tentoonstelling.

Northern Light: Nature Photography

The central themes of Northern Light: Nature Photography are the photographer’s vision of nature and how humans relate to nature.

For centuries, artists have used nature as a motif that can be grand, unpredictable yet intimate all at the same time. Many of the artists in this exhibition come from Finland, and studied at the University of Art and Design Helsinki (UIAH), where they were encouraged to experiment with the photographic process and develop new concepts for themes like the passing of time, human interventions in nature, or the absence of humans from the natural world. This led some of them to produce narrative scenes. The natural world is a frequent source of inspiration, but the photographers also recorded and analysed the nature of things in other motifs, such as the urban landscape, objects or portraits.

Some sixty works by Finnish photographers from the collection of Pieter and Marieke Sanders that are to be gifted to Museum De Fundatie form the basis of the exhibition. They are presented in a broader international context, in combination with other works from the couple’s collection. Several pieces from De Fundatie’s existing collection have also been added, to highlight connections with the new acquisitions, and Nadja Bournonville, Koos Breukel, Miklos Gaál, Awoiska van der Molen and Marijke van Warmerdam have been invited to contribute their own presentations that tie in with the themes of the exhibition.

Aspects of Finnish photography

What fascinates the Sanders couple so much in Finnish photography? The uniqueness of depicting nature and the role of humans in it, the clarity of the light, the technical manipulations? Any attempt to define a ‘national’ – in this case, Finnish – photographic identity turns out to be irrelevant. Traditions that appear similar in terms of their form and content are often constructions that are actually at odds with many schools of thought and ways of seeing things. After all, every artwork ultimately reflects on reality in its own way, which is defiantly unique and constantly changing. How, then, to place Finnish photography in an international context? In the catalogue Magnetic North Mika Hannula describes 1980s Finland as the ‘Albania of the North, an isolated, insulated island’. Prior to 1990, no vision existed as to how Finnish photography might present itself as an entity in international forums. This changed under the inspiring leadership of Timothy Persons, who professionalised the photography department at UIAH. New mentors, like Pentti Sammallahti (b. 1950, FI), who was influenced by the work of Henri Cartier-Bresson (FR, 1908-2004), introduced new ideas and encouraged students to present themselves first and foremost as artists who used the medium of photography. Another member of the teaching staff was Arno Rafael Minkinnen (b. 1945, FI). While in the United States he had begun to take performance-related photographs. Despite – or perhaps because of – the different artistic backgrounds of the staff, the students found them highly stimulating, and receptive to the new ideas of a younger generation. Early graduates from the renewed photography department included Jorma Puranen and, slightly later, Ola Kolehmainen and Ilkka Halso. Thanks in part to Person’s international network, they were able to show their work for the first time outside Finland, and were invited to join the teaching staff of UIAH and train subsequent generations of photographers. This created a climate in which the students were able to orientate themselves towards current international developments.

Aspecten van de Finse fotografie

Wat boeit het echtpaar Sanders zo in de Finse fotografie? De eigenheid van het weergeven van de natuur en de rol van de mens daarin, de helderheid van het licht, de technische manipulaties? Iedere poging om een ‘nationale’, in dit geval Finse, fotografische identiteit te karakteristeren blijkt irrelevant te zijn. Tradities met gelijkgestemde inhouden en vormen zijn vaak constructies die juist botsen met veelsoortige denk en –kijkrichtingen. Ieder kunstwerk reflecteert tenslotte op een eigen manier op de werkelijkheid, die weerbarstig en continu in verandering is.

Hoe kunnen we dan de Finse fotografie binnen een internationale context plaatsen? In de catalogus Magnetic North beschrijft Mika Hannula het Finland van de jaren ’80 als het ‘Albanië van het Noorden, een geïsoleerd, eiland op zichzelf’. Vóór 1990 was er dan ook nog geen visie op hoe de Finse fotografen zich als entiteit op internationale fora konden presenteren. Dat veranderde onder de stimulerende leiding van Timothy Persons, die de afdeling fotografie aan de UIAH professionaliseerde. Nieuwe begeleiders, zoals Pentti Sammallahti (FI, 1950), zelf beïnvloed door het werk van Henri Cartier-Bresson (FR, 1908-2004), introduceerden nieuwe ideeën en stimuleerden de studenten om zich in eerste instantie als kunstenaar te presenteren, die het medium fotografie als middel gebruikt. Een andere docent was Arno Rafael Minkinnen (FI, 1945). Tijdens en na een verblijf in de Verenigde Staten begon hij performance gelieerde foto’s te maken. Ondanks, of misschien juist dankzij, de verschillende artistieke achtergronden van de docenten, hadden ze een grote stimulerende functie en stonden ze open voor inventies van een jongere generatie. Tot de vroege lichting studenten van de vernieuwde afdeling fotografie behoorden Jorma Puranen en wat later, Ola Kolehmainen en Ilkka Halso. Zij kregen, mede dankzij Persons internationale netwerk-activiteiten, hun eerste tentoonstellingen buiten Finland en werden gevraagd als docent aan het UIAH om volgende generaties op te leiden. Zo ontstond een klimaat waarin de oriëntering op de actuele internationale ontwikkelingen mogelijk werd.

Nature and temporal conditions

In the late nineteenth century, painters became less and less interested in producing objective depictions of nature. Thanks in part to the invention and use of photography, this practice became more or less obsolete, as the naturalistic images produced by a camera could hardly be surpassed using paint or pencil. Gradually, landscape painters turned their attention to the atmospheric conditions, to changes in the landscape caused by light, the weather or the seasons. These new impressions eventually gave rise to unconventional, almost abstract images.

This gradual change in the depiction of landscape can clearly be seen in the works by Charles-François Daubigny (FR, 18171878) and Piet Mondrian (NL, 1872-1944) in the exhibition. Daubigny’s painting is a fairly naturalistic depiction, but in the painting by Mondrian, Row of Eleven Poplars in Red, Blue, Yellow and Green, the trunks are red and the key feature of the image is the vibrancy of the colours.

This same interest in the effects of weather and time can also be seen in Mikko Sinervo’s (b. 1981, FI) 2006 series Untitled He captures three unique moments in the landscape in three photographs: a crystal-clear image of sky and land, a hazy, misty picture and an almost abstract light blue space, when presumably he photographed the landscape at a very early hour of the day.

Sandra Kantanen (FI, 1974) and misha de ridder (NL, 1971) also reflect on our perception of reality. Kantanen’s nature photographs are inspired by Chinese and Japanese landscape paintings, which for centuries have followed certain rules, resulting in idealised compositions. In Reflected Lake #4, 2008 and Untitled, 2010 Kantanen zooms in on nature, inviting the viewer to contemplate and reflect. misha de ridder refers in his work to the moment when the photograph was taken, and attempts to avoid clichéd pretty depictions of pristine landscapes. By positioning his camera very close to the subject, de ridder challenges the viewer to observe more closely. Paul Citroen (DE, 1896-1983) also prompts the viewer to see nature differently in his drawing Forestview. The soft greys with just a few blue and green highlights create an opaque layer that almost obscures the spatiality of the landscape.

The changeability of the weather, particularly the clouds, has given many generations of landscape painters an opportunity to demonstrate their artistic skills. This has been particularly the case for Dutch painters, working in a country where the land and sky are divided by a taut, straight horizon, as seen, for example, in Bad Weather, 1872 by Jan Voerman (NL, 1857-1941). Known as the ‘IJssel painter’, for his paintings of the river IJssel, he would take great care depicting cloudy skies. A similar interest in clouds can be seen in the work of Finnish photographer Santeri Tuori (b. 1970, FI), in which he assembles several images of clouds featuring all shades of grey. The same variations of grey are also seen in his video work Waterfall, 2005, in which the crashing water gives the view a sense of the enormous mass and power of nature.

Conceptual artist Ger van Elk (NL, 1941-2014) revisited the tradition of Dutch landscapes with their strictly separated sky and land in a series of photographs of Kinselmeer lake, in which he literally divided the sky and water by introducing a gap along the horizon.

De natuur en de temporale omstandigheden

Aan het eind van de negentiende eeuw kregen schilders steeds minder interesse in het objectief weergeven van de natuur. Mede door de uitvinding en toepassing van de fotografie werd dat min of meer overbodig; de natuurgetrouwe weergave van de camera kon nauwelijks overtroffen worden met verf of potlood. Langzaam ging de interesse van de landschapsschilder dan ook naar de atmosferische omstandigheden; veranderingen in het landschap door het licht, het weer of de seizoenen. Die nieuwe impressies leidden uiteindelijk tot onconventionele en vrijwel abstracte beelden.

Die geleidelijke verandering in het weergeven van het landschap is in de tentoonstelling goed te zien in de werken van Charles-François Daubigny (FR, 1817-1878) en Piet Mondriaan (NL, 1872-1944). Bij Daubigny is er nog een vrij natuurgetrouwe weergave, maar in het schilderij van Mondriaan, Rijvanelfpopuliereninrood,geel,blauw engroen, is een boomstam rood en gaat het om de helderheid van de kleuren.

Diezelfde interesse in de weer –en tijdsomstandigheden is terug te vinden in Mikko Sinervo’s (FI, 1981) serie Untitled uit 2006. In drie foto’s heeft hij drie unieke momenten in het landschap vastgelegd. Een kristalheldere weergave van lucht en land, een vage mistige weergave en een vrijwel abstracte lichtblauwe ruimte, waar het landschap waarschijnlijk bij een heel vroeg moment van de dag is gefotografeerd.

Ook Sandra Kantanen (FI, 1974) en misha de ridder (NL, 1971) reflecteren op onze perceptie van de werkelijkheid. Kantanen laat zich voor haar natuurfoto’s inspireren door Chinese en Japanse landschapsschilderingen, die al eeuwenlang volgens bepaalde regels worden gemaakt, met als resultaat geïdealiseerde composities. In haar werken ReflectedLake#4, 2008 en Untitled, 2010 zoomt Kantanen in op de natuur, en nodigt ze daarbij de kijker uit tot een contemplatieve beschouwing.

misha de ridder (NL, 1971) verwijst in zijn werk naar het moment waarop de foto is genomen en probeert daarbij te ontkomen aan de clichés van mooie en ongeschonden voorstellingen van het landschap. Door zijn camera heel dicht bij het motief te plaatsen daagt de ridder de kijker uit tot een meer intensieve manier van waarnemen. Ook Paul Citroen (DE, 1896-1983) laat je anders kijken naar de natuur in zijn tekening Bosgezicht. De zachte grijstinten met slechts enkele blauwe en groene accenten vormen hier een ondoorzichtige laag, waardoor de ruimtelijkheid van het landschap haast verdwijnt.

De veranderlijkheid van het weer, en dan met name van de wolken, is voor vele generaties landschapsschilders een manier om hun artistieke kunnen te demonstreren. Dit gold en geldt vooral voor Nederlandse schilders, aangezien in Nederland land en lucht door een strakke horizon gescheiden worden. Dit is bijvoorbeeld te zien in het schilderij Zwaarweer, 1872 van Jan Voerman (NL, 1857-1941). Hij stond bekend als de ‘IJsselschilder’, die veel aandacht schonk aan de wolkenpartijen. Die interesse is ook te zien in het werk van de Finse fotograaf Santeri Tuori (FI, 1970). Hij monteert verschillende opnamen van wolkenpartijen waarin alle gradaties van grijs terugkeren. Dezelfde variaties van grijzen komen terug in zijn videowerk Waterfall,2005. Hierin dondert het water naar beneden en ervaren we de immense massa en kracht van de natuur.

De conceptuele kunstenaar Ger van Elk (NL, 1941-2014) beziet de traditie van de Hollandse landschappen met lucht en landpartijen opnieuw in een serie werken waarin hij het Kinselmeer fotografeerde. Hij scheidt letterlijk lucht en water door een breukvlak langs de horizon aan te brengen.

Charles-François Daubigny

Landschap bij maanlicht Landscape by moonlight, 1875 olieverf op doek oil on canvas, 34 x 55,5 cm collectie collection Museum de Fundatie, Zwolle, Heino/Wijhe

Piet Mondriaan

Rij van elf populieren in rood, geel, blauw en groen

Row of eleven poplars in red, yellow, blue and green, 1908

olieverf op doek oil on canvas, 69 x 112 cm collectie collection Museum de Fundatie, Zwolle, Heino/Wijhe

Mikko Sinervo

Untitled Series #2, 2006

digitale C-print op aluminium digital C-print on aluminium, 3 x 80 x 110 cm

collectie collection Pieter & Marieke Sanders

Jan Voerman

Zwaar weer Heavy weather, datering onbekend date unknown olieverf op doek oil on canvas, 38,5 x 61 cm collectie collection Museum de Fundatie (Provincie Overijssel), Zwolle, Heino/Wijhe

Santeri Tuori

Sky #9, 2011-2012

pigmentafdruk op aluminium pigment print on aluminium, 45 x 55,5 cm

collectie collection Pieter & Marieke Sanders

Ger Dekkers

Burned reed land Flevoland 1977, 2004 foto op dibond photo on dibond, 3 x 100 x 100 cm collectie collection Museum de Fundatie, Zwolle, Heino/Wijhe