Sapiens
Geschiedenis
Doorstroomfinaliteit (2u)
De Arabische wereld tijdens de vroege en hoge middeleeuwen
Illustratie in een Arabisch handschrift over filosofie, Bagdad, 1237. Op deze Arabische illustratie uit de middeleeuwen zie je de Griekse filosoof Aristoteles. Tijdens de vroege middeleeuwen raakte de kennis van wetenschappers en filosofen uit de oudheid vergeten in de westerse wereld, maar in het Arabische rijk bezat men die kennis nog wel. Dat Arabische rijk kreeg vorm in de middeleeuwen. De islam, een nieuwe monotheïstische godsdienst, speelde daarin een belangrijke rol.
In dit hoofdstuk bestudeer je de kenmerken van de Arabische samenleving tijdens de hoge middeleeuwen.
2 3 4 5 6 1
Het ontstaan van de islam en het Arabische rijk (7e eeuw)
Expansie en verdeeldheid van het Arabische rijk (7e - 12e eeuw)
De kenmerken van het Arabische rijk (7e - 12e eeuw)
De Arabische wetenschappen
Het Arabische wereldbeeld (ca. 1000)
Uitbreiding: De Arabische kunst
Wat weet je al?
In Sapiens 2 maakte je kennis met de Macedonische veldheer Alexander de Grote (4e eeuw v.C.). Wat weet je nog over zijn veroveringen en het verband met het hellenisme?
Bekijk de reconstructietekening (bron 1). Welk belang had het hellenisme voor de veroverde gebieden?
proefversie©VANIN
Bron 1:
Franse reconstructietekening van het Mouseion in Alexandrië, 10e eeuw.
LEVEN VAN PROFEET MOHAMMED
ARABIË: NOMADISCHE CLANS
ontstaan Arabische rijk en islam
DYNASTIE OMAJJADEN
uitbreiding Arabische rijk
EERSTE KALIEFEN uitbreiding Arabische rijk
DYNASTIE ABBASIDEN
economische groei wetenschappen belang islam
← Anonieme kunstenaar, Mohammed zegent in Medina zijn volgelingen die een moskee bouwden, ca 1425 De islamitische jaartelling begint in 622 met de hidjra of migratie van de profeet Mohammed uit zijn geboorteplaats Mekka naar Jatrib (Medina).
© Shutterstock / Sean Pavone
Situeren in tijd II
← Miniatuur uit Siyer-i Nabi (Leven van de Profeet), Ottomaanse school, 16e eeuw. De veertigjarige profeet Mohammed kreeg volgens de islamitische overlevering nabij Mekka een goddelijke boodschap van de aartsengel Gabriel.
proefversie©VANIN
↑
Internationaal handelsnet van de Arabieren (8e - 12e eeuw). Rond 1000 hadden de Arabieren een wereldwijd handelsnetwerk uitgebouwd. Bagdad werd het economische centrum.
← Omajjaden-moskee, La Mezquita, in Cordoba, Andalusië, Spanje, 8e eeuw. Deze moskee werd in 710 gebouwd onder de dynastie van de Omajjaden. Zij breidden het Arabische rijk westwaarts uit, tot het ook het grootste deel van het huidige Spanje (Andalusië) omvatte.
← Wetenschappers tijdens Abbasiden-dynastie, 9e eeuw. De kaliefen van de Abbasiden focusten zich niet meer op oorlog en expansie, maar op cultuur en wetenschappen, en in het bijzonder op de islam. Ondanks de culturele bloei in de 9e en 10e eeuw raakte het Arabische rijk politiek in verval.
ARABISCHE RIJK VALT UITEEN IN DRIE KALIFATEN
CULTURELE BLOEI
Op onderzoek III
Het ontstaan van de islam en het Arabische rijk (7e eeuw)
Vandaag is de islam een wereldgodsdienst en bestaan er tal van Arabische staten. In deze les bestudeer je wanneer de islam ontstond en hoe het proces van de Arabische staatsvorming begon.
proefversie©VANIN
1.1 Het Arabisch Schiereiland vóór de islam (tot de 7e eeuw)
In de 6e en 7e eeuw werd het Arabisch Schiereiland bevolkt door Arabische volkeren, en dat was toen al eeuwen zo. De meeste van die volkeren leefden nomadisch in een los verband met elkaar. Ze hadden elk hun eigen tradities en regels. Van een groot rijk met een centraal bestuur was er geen sprake.
Enkele oases, waar de karavanen halt hielden, groeiden uit tot steden, zoals bijvoorbeeld Mekka. Vooral aan de westkust van het schiereiland werd aan landbouw gedaan. Daar werden dadelpalmen en graan verbouwd. Wat de Arabische volkeren verbond, was hun taal: ze spraken allemaal Arabisch. Ze vereerden meerdere goden. In Mekka bevond zich een zwarte steen, de Ka’aba, die een populair pelgrimsoord voor veel Arabieren was.
1.2 Het ontstaan van de islam
In de 6e eeuw nam het geloof in één god toe. De langzame tendens van polytheïsme naar monotheïsme werd versneld door het optreden van de profeet Mohammed in Mekka. Hij werd omstreeks 570 in Mekka geboren. Over zijn leven is weinig bekend. Volgens islamitische bronnen kreeg hij een boodschap van God, ‘Allah’ in het Arabisch, en was hij uitverkoren om die boodschap te verspreiden. Zijn volgelingen schreven de verzen uit de verschillende visioenen van de profeet Mohammed letterlijk neer. Die werden achteraf gebundeld in de Koran.
De profeet was niet zo populair bij de polytheïsten van Mekka. Die vreesden dat hun commerciële activiteiten rond de Ka’aba in elkaar zouden storten bij een doorbraak van het monotheïsme. Omdat de profeet persoonlijk bedreigd werd, emigreerde hij in 622 naar de stad Yathrib, waar de inwoners hem wel gunstig gezind waren. Yathrib werd omgedoopt tot Medina, wat staat voor ‘de stad van de profeet’. Het jaar 622 werd daarom later vastgelegd als het eerste jaar van de islamitische tijdrekening.
1.3 Het ontstaan van het Arabische rijk
In Medina kreeg de umma, de eerste islamitische gemeenschap, vorm. Mekka, waar de profeet zijn boodschap had ontvangen en waar zich de Ka’aba bevond, werd veroverd door islamitische strijders. Steeds meer Arabieren begonnen de Koran te volgen.
De islam zorgde geleidelijk voor politieke eenheid in het Arabisch Schiereiland waardoor je voor het eerst van een ‘Arabisch rijk’ kon spreken. De verschillende tradities werden gaandeweg vervangen door één islamitische wet, de sharia. Er kwam ook steeds meer respect voor de islamitische leider: eerst Mohammed, en later zijn opvolgers. Het individu en de familie werden belangrijker dan de clan. Het Arabische rijk breidde zich in de eeuwen daarna verder uit tot een wereldrijk. Door de Arabische expansie werd ook de islam verder verspreid, een proces dat gelijktijdig liep met de verspreiding van het christendom in Europa.
Opdrachten
1 Bekijk het filmpje van bron 1 waarin je kennismaakt met het ontstaan van de islam.
a Maak voor de vier domeinen van de samenleving een vergelijking tussen de Arabische samenleving voor en na het ontstaan van de islam. Gebruik de lestekst als ondersteuning.
b Besluit of de islam een factor was die voor continuïteit of voor verandering zorgde.
2 In hoofdstuk 2 bestudeerde je de vorming van het Frankische rijk in West-Europa. Dat proces liep gelijktijdig met het ontstaan van het Arabische rijk. Vergelijk de kenmerken van beide rijken en noteer één gelijkenis en één verschil op het culturele (levensbeschouwelijke) en politieke domein.
Bron 1: Ontstaan van de islam op het Arabisch Schiereiland
© Alamy / Imageselect / Gainew Gallery
proefversie©VANIN
↑ Bekijk het filmpje.
Zelfevaluatie
• Ik beargumenteer voor de vier domeinen van de samenleving dat de islam ingrijpende veranderingen bracht in de Arabische samenleving.
• Ik vergelijk de vorming van het Arabische rijk in de vroege middeleeuwen met die van het Frankische rijk op politiek en cultureel (levensbeschouwelijk) vlak.
Expansie en verdeeldheid van het Arabische rijk (7e - 12e eeuw) 2
In Sapiens 1 en 2 heb je al enkele wereldrijken bestudeerd. Ze werden gevormd en uitgebreid maar raakten ook in verval. Dat was niet anders in de Arabische wereld. In deze les onderzoek je hoe de territoriale invulling van het Arabische rijk tijdens de vroege middeleeuwen verliep en welke rol de islam in dat proces speelde.
2.1 Religieuze breuk (7e eeuw)
Door het plotse overlijden van de profeet in 632 was zijn opvolging niet geregeld. Zijn schoonvader en belangrijkste vertrouweling, Abu Bakr, volgde hem op. Hij werd de eerste kalief. Een kalief was tegelijk de politieke en de religieuze leider van de islamitische umma. Niet alle volgelingen konden zich verzoenen met Abu Bakr als opvolger. Zij gaven de voorkeur aan Ali, de schoonzoon van de profeet, en dus zijn opvolger in rechte lijn. Die opvolgingskwestie leidde tot een religieuze breuk of schisma binnen de islam tussen soennieten en sjiieten, een breuk die tot vandaag blijft bestaan.
De soennieten volgen naast de Koran ook de soenna of de ‘weg’ van de profeet. De soenna bevat een reeks islamitische leefregels voor een deugdzaam leven. De sjiieten volgen de Koran, maar niet de soenna. Beide groepen ontwikkelden eigen tradities. Soennieten mogen bijvoorbeeld de profeet niet afbeelden, uit ontzag voor hem. Voor sjiieten is dat geen taboe.
2.2 Expansie
Bij het overlijden van de profeet Mohammed (midden 7e eeuw) had bijna heel het Arabisch Schiereiland zich onderworpen aan de islam. De eerste kaliefen breidden het Arabische rijk in het noorden uit naar Palestina en het huidige Syrië, in het westen naar Egypte en in het oosten naar het Perzische rijk.
In de daaropvolgende eeuw (tot midden 8e eeuw) veroverden de kaliefen van de dynastie van de Omajjaden westwaarts heel Noord-Afrika en het grootste deel van het Iberisch Schiereiland (het huidige Spanje en Portugal) en in het oosten het naburige Perzische rijk tot aan de Indus. Door de Arabische veroveringen werd de islam een toonaangevende godsdienst op drie continenten: Azië, Afrika en Europa. Tijdens de dynastie van de Abbasiden (9e eeuw) stopte de expansie en werd Bagdad het centrum van het Arabische imperium.
2.3 Verdeeldheid
Rond het midden van de 10e eeuw viel het Arabische rijk uiteen in drie grote kalifaten: het kalifaat van Cordoba (in Europa), dat van Fostat of Caïro (in Noord-Afrika) en dat van Bagdad (in Azië). Daarnaast ontstonden er kleinere rijkjes. Ondanks de territoriale verdeeldheid bleven de Arabische gebieden sterk met elkaar verbonden. De islam was de belangrijkste pijler van die eenheid. Maar ook de Arabische taal was een sterk bindmiddel. Ook in gebieden waar de voertaal geen Arabisch was, zoals bijvoorbeeld in Noord-Afrika en Perzië, las of reciteerde men de Koran in het Arabisch, de taal waarin de boodschap aan de profeet was verkondigd. Hoewel er door de eeuwen heen varianten ontstonden, zorgde ook de islamitische rechtspraak of sharia voor verbondenheid.
proefversie©VANIN
Opdrachten
1 Onder zoek de strekkingen die binnen de vroege islam ontstonden. Bestudeer bron 1 en 2 en de kaart met de islamitische strekkingen op p. XX.
proefversie©VANIN
a Lees bron 1 en bestudeer bron 2. Leg uit bij welke islamitische strekking de miniatuur thuishoort. Geef één argument.
b Religieuze strekkingen spelen een belangrijke rol in de huidige conflicten in het Midden-Oosten. Bekijk de actuele kaart met islamitische strekkingen. Leid af waarom Iran vandaag een wat aparte positie inneemt in de regio.
2 Bestudeer de territoriale ontwikkeling van het Arabische rijk aan de hand van de kaart op p. XX.
a Aan de hand van welke twee elementen kun je uit de kaart de verschillende uitbreidingen van het Arabische rijk aflezen?
b In de eerste graad leerde je het begrip ‘imperialisme’. Beargumenteer met behulp van de kaart waarom dat begrip voor de Arabische geschiedenis tijdens de vroege middeleeuwen vooral van toepassing was op de periode van de eerste kaliefen en van de Omajjaden.
c Beargumenteer waarom je het Arabische rijk ook een maritiem imperium kunt noemen.
3 Bestudeer de indeling in historische perioden voor de Arabische geschiedenis aan de hand van de tijdlijn op p. XX-XX.
a Vergelijk ze met de West-Europese tijdlijn op p. XX. Onderzoek of je de periodisering van de westerse geschiedenis ook kunt toepassen op de Arabische geschiedenis. Gebruik twee argumenten in je antwoord en formuleer een conclusie.
b Leid uit de tijdlijn op p. XX-XX af wanneer de islamitische tijdrekening begon en besluit hoeveel eeuwen ‘jonger’ ze is dan de christelijke tijdrekening.
4 Onder zoek territoriale continuïteit en/of verandering rond de Middellandse Zee van de oudheid tot de middeleeuwen. Vergelijk daarvoor de kaart van het laat-Romeinse rijk op p. XX met de kaart van de Arabische wereld op p. XX. Zoek één duidelijk voorbeeld van territoriale continuïteit en één van territoriale verandering.
De Arabische wereld in de vroege middeleeuwen
proefversie©VANIN
↑ De Arabische woestijn strekt zich uit over bijna heel het Arabisch Schiereiland..
Bron 1
De soennieten en de sjiieten raakten verdeeld toen de profeet Mohammed in 632 overleed. De soennieten meenden dat de meest bekwame man onder de volgelingen van Mohammed hen moest leiden, de sjiieten vonden dat zijn schoonzoon en neef Ali dat moest doen. Mohammeds vriend en adviseur Abu Bakr werd als Eerste Kalief gekozen en werd de politieke en religieuze leider van de islam. De sjiieten, een minderheid, beschouwden echter Ali, de schoonzoon en neef van de profeet, en diens nageslacht als de enige rechtmatige erfgenamen van de profeet.
Naar: Historia. (7 februari 2024). Wat is het verschil tussen sjiieten en soennieten? historianet.nl
Bron 2
← Miniatuur uit de Siyer i-Nabi, Istanbul, 16e eeuw. Mohammed trekt met zijn volgelingen vanuit Medina terug naar Mekka. Deze tekening hoort bij een uitgebreide reeks tekeningen in een manuscript over het leven van Mohammed. Ze werden gemaakt in het Ottomaanse rijk in de 16e eeuw.
Zelfevaluatie
• Ik bewijs waarom het begrip ‘breuk’ van toepassing is op de vroege islam.
• Ik leid de veranderende territoriale invulling van het Arabische rijk tijdens de vroege middeleeuwen af uit een historische kaart.
• Ik beargumenteer waarom de West-Europese indeling in historische perioden op de tijdlijn niet voor de Arabische samenleving van toepassing is.
De kenmerken van de Arabische samenleving (7e – 12e eeuw) 3
Machthebbers van uitgestrekte rijken doen er meestal alles aan om hun rijk goed te organiseren en zo de macht te behouden. Dat zag je in het vorige hoofdstuk al gebeuren bij de Byzantijnse keizer en bij Karel de Grote. In deze les onderzoek je welke middelen de kaliefen gebruikten om het immense Arabische rijk te besturen.
proefversie©VANIN
3.1 Politieke organisatie
De politieke macht was in handen van een kalief. Hij bestuurde het rijk, verdedigde het in oorlogstijd en zorgde voor het algemene welzijn in vredestijd. Daarnaast had hij ook de religieuze taak om de islam en de gelovigen te beschermen. Net als bij Karel de Grote en de Byzantijnse keizer waren politiek en godsdienst niet van elkaar gescheiden.
De eerste kaliefen werden nog verkozen en stonden dicht bij het volk. Zij waren meestal tolerant ten aanzien van joden en christenen. Vanaf de Omajjaden werden de kaliefen erfelijke vorsten of monarchen. Ze bestuurden als alleenheersers het Arabische rijk, vanuit Damascus. De kaliefen van de dynastie der Abbasiden vestigden hun hof in Bagdad. Zij maakten van die stad het politieke en godsdienstige centrum van het Arabische rijk.
3.2 Economisch knooppunt
Het Arabische rijk kende een bloeiende handel. Door hun veroveringen kregen de Arabische handelaars controle over de grote handelsroutes in Europa, Azië en Afrika. Via de vertakte zijderoutes over land en zee vervoerden handelaars producten van China en India tot in Noord-Europa en omgekeerd. Hun contacten reikten ook tot diep in Afrika, waar ze goud en slaafgemaakten vonden.
3.3
Culturele bloei
Naast een economische metropool werd Bagdad in de 9e eeuw ook het intellectuele centrum van de Arabische wereld. Het was een ontmoetingsplaats van geleerden uit alle windstreken. Arabische wetenschappers en filosofen verwerkten de oude kennis van onder meer de Grieken, Perzen en Indiërs en tilden die zelf tot een hoger niveau.
Hoewel de meerderheid van de inwoners van het Arabische rijk zich tot de islam bekeerde, bleven er minderheden van joden, christenen of andere religies bestaan. Als zij extra belastingen betaalden, konden ze hun godsdienst onverstoord behouden. Onder de Abbasiden werd bekering tot de islam dwingender en nam de onverdraagzaamheid toe. Ze voerden het Arabisch in als bestuurstaal in heel het rijk. Islamisering en Arabisering gingen hand in hand.
3.4
Sociale ongelijkheid
Op sociaal vlak waren er niet alleen religieuze minderheden, er was ook ongelijkheid. Zo ontwikkelde zich een rijke klasse van handelaars. Toen de Omajjaden Noord-Afrika veroverden, importeerden de Arabieren uit het Afrikaanse binnenland mensen die tot slaaf werden gemaakt. Vrouwen werden ingezet in het huishouden van welgestelde families en aan het hof, mannen deden het zwaardere werk in de landbouw of de nijverheid. De Arabische samenleving was (net als de Frankische) een gelaagde samenleving
proefversie©VANIN
Door de veelvuldige handelscontacten, met migraties tot gevolg, was de Arabische samenleving ook een multiculturele samenleving. Vooral in de steden bruiste het van de verschillende talen en culturen.
Opdrachten
1 Bestudeer de kenmerken van de Arabische samenleving aan de hand van bron 1 tot en met 4.
a Noteer voor elke bron bij welk maatschappelijk domein ze thuishoort en beargumenteer waarom je voor dat bepaald domein hebt gekozen.
b Welke informatie kun je per maatschappelijk domein uit de bronnen afleiden?
c Vergelijk je resultaten over het Arabische rijk met de hoofdkenmerken van het Frankische rijk in dezelfde periode.
d Vergelijk de verhouding tussen godsdienst en politieke macht in het Arabische rijk met de situatie in het Frankische rijk.
2 Bestudeer het belang van de hoofdstad Bagdad onder de Abbasiden. Bewijs met bron 2 en 3 dat het een belangrijk centrum was op drie verschillende maatschappelijke domeinen. Vul je antwoord eventueel aan met informatie uit de lestekst.
3 Bestudeer de handelsroutes die in Bagdad samenkwamen. Vergelijk de informatie uit bron 2 met de kaart op p. XX.
a Zoek de belangrijke handelsroutes die uit Bagdad vertrokken en in bron 2 worden beschreven op de kaart (ter info: Basra ligt ten zuiden van Bagdad en ten noorden van de Perzische Golf).
b Lees het kader historisch denken. Besluit waarom Bagdad in het centrum van de wereldhandel lag en het Frankische rijk in de periferie.
Historisch denken: centrum en periferie
Door de structuurbegrippen 'centrum' en 'periferie' te gebruiken kun je het belang en de invloed van een plaats of macht voor alle domeinen van de samenleving aanduiden.
Een voorbeeld: Mekka, waar de islam ontstond, is tot vandaag het religieuze centrum van de hele islamwereld. Het was en is belangrijk voor alle moslims en heeft invloed tot in verafgelegen gebieden. We gebruiken het structuurbegrip 'centrum' om de centrale culturele rol van Mekka aan te duiden. Je kunt dat begrip ook toepassen op de andere domeinen van de samenleving. Er zijn andere gebieden of machten die geen centrale rol op cultureel, politiek, sociaal of economisch vlak spelen en enkel van lokaal belang zijn. Die situeren zich eerder in de rand of marge van het grotere geheel. Om hun belang te typeren gebruiken we dan het structuurbegrip 'periferie'.
← Vloermozaïek in het kaliefenpaleis Khirbat al-Mafjar, Palestina, tweede helft 8e eeuw. Boven deze mozaïek stond een kalief afgebeeld. Dat was een vorst die als de opvolger van de profeet werd gezien en het Arabische rijk bestuurde.Het grondgebied waarover hij macht uitoefende, was een kalifaat. De mozaïek symboliseert de taak van de kalief: hij moest zorgen voor welvaart (boom vol vruchten) en hij besliste over vrede (huppelende gazellen links) en oorlog (vechtende gazel en leeuw rechts).
proefversie©VANIN
Bagdad vormde tijdens de bloeitijd van het Abbasiden-kalifaat niet alleen het politieke maar ook het economische middelpunt van het rijk. In de havenstad Basra kwamen de zeeroutes samen, die tot aan China en Korea voerden. Via deze route werden goederen uit India en de Zuidoost-Aziatische eilanden aangevoerd. Ook de handelssteden van de Oost-Afrikaanse kust en het Arabisch Schiereiland maakten deel uit van dit net. De zijderoute, in feite een aantal verschillende routes door Centraal-Azië, vormde een verbinding over land met het Verre Oosten. De handel met de Russen voerde de Arabische kooplieden tot in het Baltisch gebied en Oost-Europa. Een handelsroute die vanuit Mesopotamië de Syrische woestijn doorsneed, verbond ten slotte Bagdad met het Middellandse Zee-gebied.
Uit: Schienerl, P.W. Handel en handelsroutes. In Hattstein, M. (2000). Islam: Kunst en architectuur. Könemann.
Miniatuur, Abu Zayd in de bibliotheek, 11e eeuw, uit de Maqamat, een verhalenbundel van al-Hariri, latere kopie. Die bibliotheek uit de 8e eeuw bevond zich in het Huis der Wijsheid in de gloednieuwe hoofdstad Bagdad.
Bron 2
Bron 3
Bron 4 © Alamy / Imageselect / Pictures From History, CPA Media Pte Ltd
↑
Miniatuur van een slavenmarkt in Zabid, Yemen, uit de Maqamat (folio 105), een verhalenbundel van al-Hariri, geïllustreerd door Mahmud al-Wasiti (1054 - 1122). Bovenaan centraal worden munten gewogen onder een overdekt marktkraam. Onderaan onderhandelt een Arabische slavenhandelaar over drie Afrikanen.
proefversie©VANIN
Zelfevaluatie
• Ik vat de belangrijkste kenmerken van de Arabische samenleving tijdens de vroege middeleeuwen samen voor de vier domeinen van de samenleving.
• Ik vergelijk de kenmerken van het Arabische rijk tijdens de vroege middeleeuwen met de kenmerken van het Frankische rijk onder Karel de Grote.
• Ik ken het kader historisch denken over centrum en periferie op p. XX.
Belang van de Arabische wetenschappen 4
Vandaag zijn wetenschappen niet meer weg te denken uit het onderwijs of het dagelijkse leven. In de middeleeuwse Arabische wereld was dat net zo. Al in de vroege islam werd wetenschappelijk onderzoek gestimuleerd. De profeet Mohammed zou gezegd hebben: 'Ga op zoek naar de wetenschap, zelfs tot in China.' Kennis en studie was de plicht van iedere moslim. In deze les onderzoek je het belang en de rol van het wetenschappelijk onderzoek van de Arabieren.
4.1 Wetenschappelijk onderzoek
De Arabische veroveringen en handelscontacten leidden tot een uitwisseling van ideeën, technieken en kennis. De Abbasidische kaliefen stimuleerden het wetenschappelijk onderzoek. Het hart van dat onderzoek lag in Bagdad, in het Huis van de Wijsheid. Daar werd de oude kennis bewaard, in het Arabisch vertaald en doorgegeven via onderwijs in de madrassa (school). Bagdad was een multiculturele stad waar wetenschappers uit alle windrichtingen elkaar ontmoetten en waar het intellectuele leven bruiste. Arabische wetenschappers voegden nieuwe inzichten toe aan oude kennis. Ze werden toonaangevend op het vlak van de filosofie, geneeskunde, astronomie, wiskunde en cartografie.
Ibn Sina, in Europa bekend als Avicenna, was een filosoof, natuurkundige en wetenschapper van Perzische afkomst uit de 11e eeuw. Hij bestudeerde de geschriften van de antieke arts Galenus. Het onderzoek van Ibn Sina was baanbrekend op het vlak van herkenning van ziektesymptomen en infectieziekten, en op het vlak van de werking van het hart en de bloedsomloop. Zijn boek de Canon van de Geneeskunde bleef tot de 17e eeuw het basishandboek geneeskunde in meerdere Europese universiteiten.
Ook Ibn Rushd, in Europa bekend als Averroes, was een belangrijke Arabische wetenschapper. Hij was jurist, arts en filosoof in Cordoba tijdens de 12e eeuw. Als filosoof bestudeerde hij uitgebreid de geschriften van de Griekse filosoof Aristoteles. Hij probeerde de leer van de islam in overeenstemming te brengen met de leer van de antieke filosofie. Volgens Averroes was er geen conflict tussen godsdienst en filosofie.
4.2 Verspreiding van de Arabische wetenschap
De Arabische wetenschap had in de middeleeuwen een voorsprong op de West-Europese wetenschap. In Spanje speelde het Arabische kalifaat Cordoba een belangrijke rol als doorgeefluik van kennis en wetenschap naar Europa. Christenen, joden en moslims werkten er samen in wetenschappelijke academies. Ze bestudeerden teksten uit de klassieke oudheid, verzamelden wetenschappelijke kennis van over de hele wereld en voegden eigen inzichten toe. Arabische werken werden er vertaald naar het Latijn en drongen zo binnen in het christelijke Europa. Toen de christenen het kalifaat in de late middeleeuwen heroverden, werden de geschriften op hun beurt vertaald in het Spaans, Engels, Frans, Duits en Italiaans. Ze zouden mee zorgen voor een enorme stimulans voor de wetenschappen en de kunsten, beter bekend als de renaissance en het humanisme.
proefversie©VANIN
Opdrachten
1 Je onderzoekt de bruikbaarheid van bronnen in het kader van een historische vraag aan de hand van bron 1 tot en met 5.
a Welke bronnen zijn volgens jou bruikbaar om deze historische vraag te beantwoorden: Op welke manier speelden de Arabische wetenschappers tijdens de middeleeuwen een cruciale rol in de wetenschappelijke ontwikkelingen op mondiaal niveau?
b Beargumenteer waarom je die bronnen bruikbaar vindt.
c Welke bron vond je niet bruikbaar? Beargumenteer waarom.
d Formuleer nu zelf een historische vraag waarop die bron wel een antwoord biedt.
2 Je leerde in hoofdstuk 1 dat de middeleeuwen soms als een ‘donkere’ periode omschreven worden. Beargumenteer aan de hand van bron 1 tot en met 5 waarom je die visie moet nuanceren.
3 Op welke manier kwam Europa in aanraking met de Arabische wetenschappen? Leg uit aan de hand van een historische redenering waarin je ‘oorzaak’ en ‘gevolg’ gebruikt.
4 Lees bron 6. Hoe was de verhouding tussen de verschillende geloofsgemeenschappen in Cordoba? Welke gevolgen had dat voor het wetenschappelijk onderzoek?
proefversie©VANIN
Ibn Rushd (in Europa bekend onder de naam Averroes) was een invloedrijke jurist, arts, astronoom en filosoof afkomstig uit Marokko. Hij werkte in de 12e eeuw aan belangrijke hoven in al-Andalus (Spanje). Volgens hem moeten we ons bij de goddelijke wet vervoegen voor alles wat de menselijke rede niet bevatten kan.
Uit: Leezenberg, M. (2002). Islamitische filosofie, een geschiedenis. Stichting Uitgeverij Bulaaq.
← Illustratie in een Arabisch handschrift over filosofie, Bagdad, 1237. Op deze Arabische illustratie uit de middeleeuwen zie je de Griekse filosoof Aristoteles. Hij legt aan wetenschapsstudenten het gebruik van het astrolabium uit. Dat is een instrument waarmee zeevaarders en astrologen de afstand tussen de horizon en hemellichamen kunnen meten. Die uitvinding van de Grieken werd verder verfijnd door de Arabieren tijdens de middeleeuwen. Heb je het anachronisme in de afbeelding ook opgemerkt?
Bron 1
Bron 2 © Bridgeman Images
← Titelpagina uit een medisch handboek en cursus geneeskunde geschreven in de 11e eeuw door Ibn Sina. Ibn Sina (in Europa bekend als Avicenna) was een invloedrijke wetenschapper, arts en filosoof van Perzische afkomst. Hij schreef in het Arabisch, inspireerde zich op de klassieke arts Galenus, deed onderzoek en zorgde voor een enorme vooruitgang op het vlak van de geneeskunde. Zijn medisch handboek was ruim vijfhonderd jaar lang het voornaamste basiswerk voor geneeskunde in West-Europa. Een pientere kijker herkent zes hoofdstukken van de cursus geneeskunde.
proefversie©VANIN
Bron 4
Sterrenkunde en berekeningen van maaneclipsen door Al'Khwarizmi (780 850). Hij was astronoom, geograaf en een van de eerste grote islamitische wiskundigen. Zijn grootste bijdrage was de verspreiding van het Indiase numerieke systeem. Hij introduceerde het getal nul in de wiskunde, vier eeuwen voor dat in WestEuropa gebeurde. Hij was ook de bedenker van de term 'algebra', een term die vandaag nog steeds gebruikt wordt in de wiskunde.
Bron 3
Uit: Lyons, J. (2010). Het Huis der Wijsheid. Stichting Uitgeverij Bulaaq.
↓
← Kaart van al-Idrisi uit de 12e eeuw (in een 15e-eeuwse kopie) van de toen gekende wereld. De Arabische geograaf en dichter al-Idrisi (midden 12e eeuw) kreeg van de Siciliaanse christelijke koning Rogier II de uitnodiging om zich in Palermo te vestigen en een wereldkaart te ontwerpen. Hij maakte met een staf van vooral Arabische en Joodse wetenschappers een uitgebreide atlas en baseerde zich daarbij op de oudere Arabische kaarten van al-Mamum en op alles wat in het Huis der Wijsheid in Bagdad vanaf ca. 800 was verzameld op geografisch gebied. De kaarten van al-Idrisi hebben ongetwijfeld de West-Europese cartografen en de grote ontdekkers van de 15e eeuw geïnspireerd. Valt het je op dat de wereld hier letterlijk op zijn kop staat?
proefversie©VANIN
De Abbasiden namen voor hun vertalingen vaak christelijke en niet-islamitische wetenschappers in dienst. Eind 9e eeuw was de hoofdarts aan het hof van de kalief een christen, samen hadden ze een erg persoonlijke band. Ook joodse artsen werden gerespecteerd en leefden vaak aan islamitische hoven. Het lijkt erop dat een verschil in geloof een goede carrière niet in de weg stond. Historici stellen voor de 10e eeuw onder de kaliefen van Cordoba een opvallende samenwerking vast tussen moslims en joden.
Naar: Bormpoudaki, M. et al. (2017). Crossroads. Reizen door de middeleeuwen (300-1000 n.Chr.). WBooks / Allard Pierson.
Zelfevaluatie
• Ik beargumenteer de bruikbaarheid van bronnen.
• Ik formuleer zelf een historische vraag waarop een gegeven bron een antwoord biedt.
• Ik bouw een oorzaak-gevolgredenering op met behulp van informatie uit historische bronnen of werken.
Bron 6
Het Arabische wereldbeeld (ca. 1000) 5
Een wereldbeeld is de voorstelling die een persoon, groep of samenleving van de werkelijkheid heeft. Die wordt sterk beïnvloed door culturele waarden en tradities zoals onderwijs en opvoeding, wetenschap, kunst en levensbeschouwing. Je kijk op de wereld wordt vaak bepaald door geografische grenzen, maar ook door je mentale mogelijkheden. Je kunt met gesloten of open blik naar de wereld kijken. In deze les onderzoek je hoe de Arabieren naar de wereld keken.
5.1 Open wereldbeeld
Door de uitgestrektheid van het Arabische rijk en de wereldwijd vertakte handelsroutes kwamen Arabische handelaars en diplomaten regelmatig in contact met andere culturen. Reisverhalen zoals die van de Marokkaanse wereldreiziger Ibn Battoeta uit de 14e eeuw en contacten tussen Arabische wetenschappers en geleerden uit andere culturen brachten nieuwe inzichten in de wereld waarin ze leefden.
5.2 Islam en wereldbeeld
Door hun religieuze plicht om eens in hun leven op bedevaart (hadj) naar Mekka te gaan kwamen moslims uit alle lagen van de bevolking in aanraking met andere gebieden, gewoonten en tradities. Dat gaf hen de mogelijkheid om hun geografische en mentale grenzen te verleggen en hun wereldbeeld te verruimen.
Opdrachten
1 Bestudeer bron 1 tot en met 5. Leid per domein van de samenleving af door welke gebeurtenissen het wereldbeeld van de Arabieren rond 1000 werd bepaald.
2 Noteer drie opvallende kenmerken van het Arabische wereldbeeld. Geef bij elk kenmerk een argument voor je keuze.
3 Zoek in groep naar enkele kenmerken die typisch zijn voor het wereldbeeld van de meeste Europese jongeren vandaag. Noteer dat voor de vier domeinen van de samenleving.
4 Reizen en reisverhalen kunnen een belangrijke rol spelen in de vorming van je wereldbeeld. Bestudeer de twee fragmenten van bron 6 uit het persoonlijke reisverhaal van de beroemde Arabische wereldreiziger Ibn Battoeta.
a Illustreer met een duidelijk voorbeeld uit de bron dat reizen je wereldbeeld kan verruimen.
b Herlees fragment 2. Vanuit welk perspectief kijkt Ibn Battoeta naar de verhouding tussen mannen en vrouwen? Toon aan dat het wereldbeeld van Battoeta standplaatsgebonden was.
c Lees het kader historisch denken. Leg uit dat bron 4 en bron 6 (fragment 1) twee verschillende soorten bronnen zijn.
d Spreken bron 4 en 6 elkaar inhoudelijk tegen of bevestigen ze elkaar? Beargumenteer je antwoord.
Historisch denken: historische bronnen en historische werken
Historische bronnen zijn overblijfselen uit het verleden waarvan de makers al dan niet directe getuigen zijn van het gebeuren. Historische werken worden niet in de tijd van de gebeurtenis geschreven, maar worden pas (veel) later op basis van bronnenonderzoek samengesteld. Historische werken kunnen ook bijvoorbeeld historische kaarten zijn die getekend zijn op basis van informatie uit oude kaarten en oudere bronnen. Meestal worden historische werken door wetenschappelijke historici geschreven, maar dat is niet noodzakelijk zo.
Landkaarten zijn altijd een middel geweest om je weg te vinden en je locatie te bepalen. Een landkaart bepaalt je plaats in de wereld en stimuleert het denken over je omgeving en de vorm van de wereld zelf. Grenzen maken duidelijk waar en ook wie je bent in relatie tot de rest van de wereld. In de moslimwereld stimuleerde het geloof de aandacht voor wetenschappen als geografie, cartografie en astrologie. De vrome moslim moest immers vijf maal per dag bidden (Salat) met zijn hoofd gericht naar de Ka’aba. Hij had dus plaats- en tijdsbepalingen nodig in zijn dagelijks leven. Ook de verplichte bedevaart eens in zijn leven naar Mekka (Hadj) verfijnde zijn visie op het universum. In het Huis der Wijsheid in Bagdad werkten tientallen geleerden, van wiskundigen tot astrologen, aan een wereldkaart. Kennis over tijd en ruimte was een deel van het dagelijks leven van de moslim. De moslim keek vanuit zijn geloof naar de wereld.
Naar: Bormpoudaki, M. et al. (2017). Crossroads. Reizen door de middeleeuwen (300-1000 n.Chr.). WBooks / Allard Pierson.
In hun poging om blijvende contacten met andere vorsten op te bouwen, organiseerden de heersers in de vroege middeleeuwen diplomatieke reizen. In dat licht moet de reis worden gezien van Aboel Abbas, een olifant die met zijn begeleider, een joodse gezant van Karel de Grote, te voet de afstand overbrugde van Bagdad naar Aken. De olifant was een diplomatiek geschenk van de Abbasidische kalief van Bagdad Haroen ar-Rashid aan zijn Frankische collega Karel de Grote in 797. Volgens overgeleverde bronnen was Karel vereerd met zijn geschenk.
Naar: van Lieshout, M. (13 oktober 2017) Hoe ‘duister’ waren de vroege middeleeuwen? historiek.net
Fresco van een witte oorlogsolifant, 11e eeuw, Spanje. ↓
Bron 1
Bron 2
Door hun veroveringstochten hadden de Arabieren aan het begin van de 8e eeuw een gebied in handen dat omvangrijker was dan het Romeinse rijk op het toppunt van zijn bestaan. Duizenden Arabieren migreerden daarop naar het noorden (Irak, Iran en Khuristan, waar ook prachtige steden zoals Samarkand op de zijderoute naar China lagen).
In de veroverde gebieden mochten de onderdanen hun eigen geloof blijven volgen. De Arabische heersers namen de bestaande plaatselijke bestuursvorm en gewoonten over, namen mensen uit de plaatselijke elite in dienst en vervlochten de verfijnde Perzische cultuur met hun eigen hoftradities. Bagdad groeide uit tot een hoogtepunt van versmelting. De stad telde een half miljoen zielen: Arabieren, Perzen, Turken, bedoeïenen, Afrikanen, Grieken, Joden, Indiërs en Slaven, allemaal op zoek naar een goed bestaan. Al die mensen aten, sliepen, baden en werkten naast elkaar in de grootste smeltkroes op aarde. Velen waren als slaaf naar de stad gebracht, want de handel in mensen was nog winstgevender dan die in zijde.
Naar: Moller, V. (2019). De zeven steden, een reis door duizend jaar geschiedenis: hoe ideeën uit de oudheid ons bereikten. Meulenhoff.
Zoals in de West-Europese christelijke en in de Byzantijnse samenleving waren ook de meeste kenniscentra in de Arabische wereld religieus geïnspireerd. In de moslimwereld bleef het vastzetten van teksten in het geheugen (het letterlijk memoriseren dus) belangrijker dan het bezit van geschreven teksten. Naast wetenschappelijke kennis bleef religieuze kennis steeds van het grootste belang. De islam bleef het leven van alledag bepalen.
Ook christenen en joden spraken Arabisch.
Dankzij die taal was er een sociale en geografische mobiliteit en uitwisseling van ideeën tussen de verschillende geloofsgemeenschappen. Leden van de verschillende godsdiensten debatteerden openlijk, filosofeerden samen, volgden les bij dezelfde docenten en deelden hun liefde voor de Arabische poëzie.
Vanaf de 11e eeuw veranderde de verhouding tussen de religies en nam de intolerantie toe. Geweld op niet-moslims en gedwongen bekeringen namen toe. Ook van christelijke zijde groeide de onverdraagzaamheid, wat tot moslim- en jodenvervolgingen leidde.
Naar: Bormpoudaki, M. et al. (2017). Crossroads. Reizen door de middeleeuwen (300-1000 n.Chr.). WBooks.
proefversie©VANIN
In de islamitische wereld werd vanaf het midden van de 8e eeuw papier gebruikt om op te schrijven.
Papier was vanuit China, via de handelscontacten aan de zijderoute in het Midden-Oosten toegekomen.
Papier was makkelijker te beschrijven en goedkoper, waardoor boeken en kennis sneller en veelvuldiger werden verspreid. In de 9e eeuw was de boekencultuur in Bagdad befaamd. Boeken werden vertaald in het Arabisch en werden door veel mensen gelezen.
Naar: Bormpoudaki, M. et al. (2017). Crossroads. Reizen door de middeleeuwen (300-1000 n.Chr.). WBooks.
← De Arabische vertaling van De Materia Medica, een werk van Dioscorides uit de oudheid, werd in de 9e eeuw in Irak gemaakt, einde 10e eeuw herzien en einde 11e eeuw in Samarkand voltooid.
Bron 3
Bron 4
Bron 5
Bron 6
Fragment 1: De steppe [Azië, Krim, ten oosten van de Zwarte Zee] is groen, maar er groeit niet één boom en er zijn geen bergen of heuvels. Omdat er geen brandhout is, steekt men mest aan die men tazak noemt. (…) Een dag na onze aankomst in de haven ging een van de kooplieden die ons vergezelden naar de Kifdjak-stam die in deze steppe woont en die christelijk is. Hij huurde van hen een paardenwagen, waarin we plaatsnamen en naar al-Kafa (ook een havenstad aan de Krim) reden, een grote stad, uitgestrekt langs de zeekust en bewoond door christenen, voor het merendeel Genuezen. We namen onze intrek in de moskee. We hoorden langs alle kanten klokgelui. Dit had ik nog nooit gehoord en ik huiverde van afschuw.
Fragment 2: Het is buitengewoon heet in Iwalatan [Afrika, koninkrijk Mali, nu Mauretanië] (…). De meeste inwoners zijn Massoefa. Hun vrouwen zijn van onovertroffen schoonheid en staan in hoger aanzien dan de mannen. Dit volk houdt er wonderlijke gewoonten op na. De mannen kennen geen jaloezie. (…) Deze zwarten zijn echter moslims, die de gebeden verrichten, de islamitische wetten naleven en de Koran uit hun hoofd kennen. De vrouwen schamen zich niet voor de mannen en sluieren zich niet, hoewel ze de gebedsvoorschriften strikt naleven. (…) De vrouwen hebben mannelijke vrienden en kennissen die niet tot de familie behoren en de mannen gaan vriendschappelijk met de vrouwen om. Het is niet ondenkbaar dat een man zijn huis binnenkomt en zijn vrouw met een vriend van haar aantreft, zonder dat hij er iets van zegt.
Naar: Battoeta, I. In een vertaling van: van Leeuwen, R. (1997). De reis. Stichting Uitgeverij Bulaaq.
proefversie©VANIN
↑
Ibn Battoeta was een rechtsgeleerde uit Tanger (Marokko). Tijdens zijn bedevaart of hadj naar Mekka (1325) kreeg hij de reismicrobe te pakken en reisde hij nog dertig jaar verder rond. In de 14e eeuw was de bloeitijd van het islamitischArabische rijk voorbij; het eens zo bruisende Bagdad was al in 1258 in handen van de Mongolen gevallen.
Zelfevaluatie
• Ik noem verschillende factoren die het wereldbeeld van mensen vormen en pas ze toe op mijn eigen wereldbeeld en op het Arabische wereldbeeld rond 1000.
• Ik bewijs aan de hand van bronnen dat het wereldbeeld van mensen standplaatsgebonden is.
• Ik ken het kader historisch denken over historische bronnen en historische werken op p. XX.
Uitbreiding: De Arabische kunst 6
Ondanks sterke invloeden van de Grieks-Romeinse, Byzantijnse en Perzische kunsten en talrijke regionale verschillen in het uitgestrekte Arabische rijk kun je toch spreken van een unieke islamitische kunst. Typisch Arabische kunst- en cultuuruitingen ontwikkelden zich vanaf de Omajjaden, de tijd dat de islam zich verspreidde en het Arabische rijk vorm kreeg. In deze uitbreiding ga je zelf aan de slag en onderzoek je typische islamitische kunstuitingen.
6.1 Architectuur en beeldende kunsten
De Arabische kunst is doordrongen van het geloof. De bekendste bouwwerken in de architectuur zijn de moskeeën en paleizen, gekenmerkt door koepels en open ruimtes of binnentuinen die omzoomd zijn door zuilen. Zowel de binnen- als de buitenkant is versierd met mozaïeken. In het grootste deel van de Arabische wereld is het niet toegestaan om personen of zaken af te beelden. Daarom werden in de decoratie vooral abstracte patronen gebruikt, waarin koranverzen in kalligrafisch schrift veelvuldig waren geïntegreerd.
Niet alleen religie maar ook wetenschap speelde een belangrijke rol. Symmetrische, geometrische en wiskundige patronen zoals veelhoeken en cirkels kwamen overal voor. In arabesken werden plantaardige vormen gestileerd tot abstracte motieven.
6.2 Arabische tuinen
Ook de natuur was een belangrijke pijler van de Arabische kunst. De tuinarchitectuur was een belangrijke discipline. In het warme en droge klimaat zorgden bomen en waterpartijen voor schaduw en verkoeling. De weelderige bloemen, planten, waterbekkens en fonteinen stonden symbool voor de schepping. De overweldigende tuinen en gebouwen straalden de macht van de kaliefen uit.
6.3 Mondelinge cultuur
De Koran was en is nog steeds het heilige en belangrijkste boek van de Arabische wereld en alle moslims ter wereld. Omdat de meeste mensen in de middeleeuwen niet konden lezen, werden koranverzen uit het hoofd geleerd en mondeling gereciteerd. De Arabieren hadden een sterke mondelinge of orale traditie. Ze vertelden elkaar verhalen en lazen gedichten voor. Die werden gekenmerkt door een hoog niveau van verfijning. Heel bekend zijn de sprookjes van Duizend-en-één-nacht uit de bloeiperiode van de Arabische cultuur onder de Abbasiden.
Opdrachten
1 Voer een onderzoek over de Arabische kunst uit. Kies (eventueel samen met een klasgenoot) een van deze vier kunstuitingen: architectuur, decoratie, tuinarchitectuur of literatuur.
a Zoek eerst algemene informatie in de bib of op het internet rond je gekozen cultuuruiting.
b Voer je onderzoek uit volgens het stappenplan.
c Maak een schriftelijke neerslag van je onderzoek (maximaal één pagina). Zorg dat je tekst een korte inleiding, een groter middenstuk en een slot heeft.
d Presenteer je onderzoek eventueel voor de klas.
Cultuuruiting 1: de Arabische architectuur
proefversie©VANIN
↑
Hedendaagse foto van de Rotskoepel in Jeruzalem, gebouwd in 691 - 692. Dat islamitisch heiligdom is gebouwd op de plaats waar volgens de islamitische overlevering de rots was waarop Abraham, de stamvader van het monotheïsme, zijn zoon Ismaël aan God moest offeren.
Cultuuruiting 2: de Arabische sierkunsten
↑
Inscriptie in kalligrafisch schrift op de wand van het paleis van de sultan in het Alhambra in Granada (al-Andalus), 13e eeuw. Kalligrafie (de kunst van het schoonschrift) komt voor in verschillende artistieke uitingen: in handschriften, op aardewerk, op gebouwen … Het goddelijk woord uit de Koran moest van een ‘hemelse schoonheid’ zijn. Het nabootsen van de mens en de natuur die God geschapen heeft, is voor veel moslims een daad van hoogmoed. Daarom vind je in de islamitische kunst nauwelijks herkenbare figuren of natuurelementen. Kunstenaars kopieerden de schepping niet, maar verwezen naar de eeuwige en volmaakte schoonheid ervan.
De Grote Moskee of Mezquita in Cordoba (al-Andalus, Spanje) is werelderfgoed. De bouw ervan startte in de 8e eeuw. De moskee is wereldberoemd om zijn gedurfde Arabische architectuur met honderden bogen en zuilen.
Arabesk in het Alhambra, Granada (al-Andalus,) 13e - 14e eeuw. De arabesk is een versiering geïnspireerd op plantaardige vormen (takken en ranken). Maar de elementen worden sterk vereenvoudigd of gestileerd. Het zijn abstracte vormen.
© Shutterstock / Sean Pavone © Alamy
Imageselect
Photosynthesis
↑
Cultuuruiting 3: de Arabische tuin
Cultuuruiting 4: de Arabische literatuur
Mijn hart kan nu elke vorm aannemen
Een weiland voor de gazellen en een klooster voor de monniken
Een tempel voor de beelden en de ka’aba voor de pelgrims
Een plaat van de Thora, de bladeren van de Quran
Mijn geloof is het geloof van de liefde
Overal volg ik de reizigers van haar karavaan
Liefde is dan ook mijn geloof en mijn religie
Naar: El Arabi, I. (12e eeuw).
← Arabische tuin in Generalife, aangelegd in de 13e - 14e eeuw, Granada (al-Andalus). Sinds het begin van de islam hebben tuinen een centrale plaats ingenomen in de islamitische cultuur. In het droge woestijnklimaat waren planten en water een luxeproduct. In de tuinen vond men rust en bezinning. Hun weelderigheid, schaduwrijke plekken en koele waterpartijen symboliseren de genade van God. Ze zijn een plek om aan de beloftes van het eeuwige paradijs herinnerd te worden.
proefversie©VANIN
Zelfevaluatie
← Dit is een gedicht van de Andalusische dichter Ibn El Arabi. Het dateert uit de bloeiperiode van de Arabische kunst. In dit liefdesgedicht komen thema’s als liefde, geloof, natuur en verdraagzaamheid tussen godsdiensten samen.
• Ik voer zelfstandig, aan de hand van een stappenplan, een historisch onderzoek uit.
• Ik toon aan dat er tijdens de middeleeuwen in de Arabische wereld een unieke islamitische kunst met gemeenschappelijke kenmerken ontstond.
Shutterstock / Jose Ignacio Soto
Samenvattend schema
proefversie©VANIN
↑
Bekijk het instructiefilmpje.
ontstaan islam: start eenheid Arabische rijk
–prediking profeet Mohammed in Mekka (Arabië) –622: Hidjra naar Medina: start islamitische tijdrekening –oemma of eerste islamitische gemeenschap –onderwerping Arabische stammen aan islam
eerste kaliefen (632 - ca. 650)
soennieten
schisma sjiieten
start expansie Arabische rijk
dynastie Omajjaden (ca. 650 - ca. 750)
kalief = er felijke vorst = alleenheerser
imperialisme: expansie Arabische rijk over drie continenten
religieuze minderheden sociale ongelijkheid
dynastie Abbasiden (ca. 750 - ca. 900)
einde expansie + sterke islamisering
Arabisch = bestuurstaal Bagdad
= politiek centrum
= economisch centrum internationale handel
= intellectueel centrum filosofie en wetenschap
open wereldbeeld invloed filosofie en wetenschap
10e eeuw: einde eenheid Arabische rijk: kalifaat Bagdad (Azië), Fostat (Afrika) en Cordoba (Europa)
invloed op ontwikkeling wetenschappen in West-Europa
Historisch denken
Historische begrippen
proefversie©VANIN
Je leerde vorig jaar en in de vorige hoofdstukken al volgende historische begrippen: bekeren, filosofie , handel, imperialisme , landbouw, macht, migratie , multiculturele samenleving, nomadische samenleving, oorlog, traditie , vrede , wetenschappen.
In dit hoofdstuk leerde je de volgende historische begrippen:
1 cultureel: arabesk, astronomie, cartografie, geneeskunde, geografie, gewoonte , islam, kalligrafie, kunsten cultuuruitingen, levensbeschouwing, madrassa, moskee, mozaïek, religie, religieuze breuk , schisma, sjiieten, soennieten, technologie, umma, wereldbeeld
2 economisch: handel, nijverheid, onderwijs, zijderoute
3 politiek: alleenheerser/autocraat, bestuurstaal, expansie, kalief, monarchie , rechtspraak , territorium, vorst
4 sociaal: diversiteit, gelaagde samenleving, minderheid, ongelijkheid, onverdraagzaamheid
Structuurbegrippen
Je gebruikte in dit hoofdstuk ook de volgende structuurbegrippen: (on)gelijktijdig, verandering, gevolg, oorzaak, argument, centrum/periferie, continent, maritiem, regionaal, perspectief, standplaatsgebondenheid.
Gebruik bij het studeren van dit hoofdstuk de leerdoelen aan het einde van elke les of bekijk op iDiddit welke doelen je leerkracht voor jou selecteerde.