31 minute read
Les 18 Fanfictie
18 fanfictie
1
Je weet wat fanfictie is
3
Je verkent enkele voorbeelden van het genre 2
Je kunt de kenmerken van fanfictie geven
4
Je schrijft een eigen fanfictieverhaal
1
fanS van fictie
In dit deel lees je een tekst over hoe mensen een band opbouwen met personages uit fictiereeksen.
1 Hieronder vind je in de linkerkolom enkele woorden die in de tekst voorkomen. a Onderstreep de woorden die je kent. b Verbind ze met het juiste synoniem of de juiste verklaring uit de rechterkolom.
1 spoiler 2 transgender 3 het loodje leggen 4 om de haverklap 195LES 18 fanfictie 5 simultaan 6 fictioneel 7 zich vereenzelvigen a (bijna) heel de tijd b sterven c op hetzelfde moment d informatie die een deel van de plot verklapt van bijvoorbeeld een boek of film, die voor de lezer of kijker verborgen had moeten blijven e zichzelf op veel vlakken herkennen in iemand f iemand die zich niet, of niet helemaal, thuis voelt in de geslachtsrol die past bij de uiterlijke geslachtskenmerken die hij/zij bij de geboorte heeft gekregen g verzonnen h zelfstandig 1 2 3 5 6 7 Lees nu het artikel Waarom hechten we ons zo aan fictieve personages?. 4 © VAN IN
Waarom hechten we ons zo aan fictieve personages?
Margo Verhasselt en Sophie Vereycken
Leen Dendievel speelde lange tijd de transgender transgender Kaat in de Eén-soap Thuis. Toen na drie jaar een einde aan die rol kwam, moesten de fans afscheid nemen van het populaire personage en dat bracht heel wat teleurgestelde reacties met zich mee. Kaat was omwille van haar transseksualiteit een bijzonder karakter voor vele fans. Maar hoe komt het nu eigenlijk dat we ons zo hechten aan personages?
Trouwe fan van een serie zijn is zwaar. Je moet sociale activiteiten rond de afleveringen plannen, spoilers ontlopen en omgaan met jaloezie wanneer je favoriete personage een relatie krijgt met een ander. Om nog maar te zwijgen over wanneer er eentje het loodje legt of besluit om plots te verdwijnen uit de serie die jij met hart en ziel volgt. Om de haverklap stierf een topfavoriet in Game of Thrones. In de Vlaamse soap Familie was het dan weer geen vreemd gegeven om plots op wereldreis te vertrekken en om nog maar te zwijgen van de bekende ‘ik ga in het buitenland studeren’-verhaallijn. Welke draai de schrijvers er ook aan besluiten te geven, de verontwaardigde reacties zijn nooit ver zoek. Gelukkig blijken die perfect normaal te zijn. Nee, we zijn niet allemaal geboren dramaqueens en nee, de reacties van fans zijn geen vorm van simultane massahysterie. Integendeel, het is de normaalste zaak van de wereld om een traantje weg te pinken wanneer je favoriete tv-personage het leven laat. 196 TRAJECT NederlaNds 3 lITeraTUUr
Psychologische reden
Een studie uit 2014 ontdekte namelijk dat fans van een televisieserie vaak met verdriet achterblijven wanneer één van de personages sterft of verdwijnt. Volgens Robert Rowney, een Amerikaanse psychiater, is er een psychologische reden waarom we ons zo kunnen hechten aan fictionele figuren. ‘De personages vormen een uitweg om even aan de stress en beslommeringen van ons eigen leven te ontsnappen’, verklaart hij. ‘Door naar televisieshows te kijken, hoeven we even niet aan onze eigen zorgen te denken, maar worden we wel blootgesteld aan alle aspecten van het leven van die personages: hun vrienden, problemen en interesses. Ze zijn vaak zo diep uitgewerkt dat we niet alleen met hen meeleven, maar ook aan hen gehecht raken en ons na verloop van tijd zelfs met de personages vereenzelvigen. Dikwijls zien we een stukje van onszelf terug in zo’n tv-karakter.’ Emotionele band Het is dus niet verwonderlijk dat we ook aangedaan zijn wanneer we een personage, met wie we zo’n emotionele band hadden, zien sterven. ‘Uiteraard is er een groot verschil met het verliezen van iemand uit je eigen omgeving,’ nuanceert Rowney, ‘maar wanneer je erg begaan bent met een personage uit een televisieshow zal het verlies van die fictionele persoon ook erg reëel aanvoelen.’ Bron: www.hln.be reëel: echt waar woord © VAN IN
2 Hoe komt het volgens Robert Rowney dat we ons zo hechten aan fictionele personages?
3 Welke twee andere effecten kunnen fictieve personages op ons hebben?
4 Herken je dit bij jezelf of bij mensen in je omgeving? Geef een concreet voorbeeld.
LES 18 fanfictie 197 5 We gaan nu aan de slag met verhalen uit jouw leven. a Wat zijn de verhalen (films, series, boeken …) die jouw leven tekenen? Op de volgende pagina vind je een mindmap om je op weg te helpen. Een mindmap is een handige manier om je gedachten te structureren. Deze weergave helpt om een brainstorm te sturen of verschillende aspecten van een tekst visueel te schematiseren. b Maak een lijst van drie boeken, series of films die enorme indruk op je hebben gemaakt of die misschien zelfs jou of je leven veranderd hebben. Schrijf er ook bij waarom. © VAN IN
Van welk boek, welke serie of film zou je het einde willen veranderen?
Van welke boeken, films, series hield je als kind? En nu? Was je ooit stiekem verliefd op een personage? En aan welk karakter had je een hekel?
Is er een personage dat je zou willen zijn?
Jouw fictieve wereld
Wat zijn jouw favoriete personages aller tijden?
Over welke boeken, series, films of personages heb je wel eens online extra informatie opgezocht of reviews gelezen? 198 TRAJECT NederlaNds 3 lITeraTUUr
Welk personage zou je weer tot leven roepen? Heb je ooit moeten huilen bij een film, serie of boek? Wanneer? © VAN IN
2
wat iS fanfictie?
1 Bekijk de covers en lees de korte inhouden. a Bij welke cover passen deze korte inhouden? b Vul ook aan op welke reeks het verhaal gebaseerd is.
A C
SAVING BOROMIR
B
The next generation
D E
catching fire:
1 Het is 13 000 jaar na de dood van De Laatste Sith, 13 000 jaar na de dood van Darth Vader /
Anakin Skywalker, The Chosen One. Een nieuw tijdperk breekt aan. Nieuwe Jedi’s worden opgetrommeld via een droom, aangestuurd door The Force, en deze keer zijn ze sterker dan ooit tevoren. Dit kan alleen maar iets goeds betekenen ... of toch niet? Volg het avontuur vanuit de ogen van Rani Kenobi, de jonge Padawan van De Volgende Generatie Jedi’s.
2 Naast Boromir en Faramir heeft Denethor ook een mooie dochter: Mirabella. Wanneer
Boromir deelneemt aan het reisgenootschap dat Frodo begeleidt op zijn tocht naar Mordor om de ring te vernietigen, is Mirabella wantrouwig. Ze besluit het gezelschap te volgen …
3 Tijdens het vijfde jaar op Zweinstein moet Hermelien voor het vak Verweer tegen de zwarte kunsten plots samenwerken met haar rivaal Draco Malfidus. Wat een onmogelijke opdracht lijkt, mondt uit in een stiekeme romance. Kan Hermelien Draco overtuigen van Het Goede of is de invloed omgekeerd …
4 Wanneer Katniss Everdeen voor de Kwartskwelling een tweede keer de arena in zal moeten gaan, kan haar zus Prim dit niet nog eens laten gebeuren. De eerste keer heeft haar zus haar leven gered, nu zal zij hetzelfde doen voor Katniss. Maar hoe zal dat aflopen …
LES 18 fanfictie 199 Bron: www.wattpad.com 5 Stel je voor: omwille van een kleinigheid werd je verbannen van De Ark naar de aarde en je overleefde er twee jaar op jezelf. Dan landen er plots 100 mensen van jouw leeftijd op de aarde en ontdek je hoe moeilijk samenwerken is na al die tijd alleen … cover inhoud gebaseerd op ... © VAN IN
2 Wat hebben de schrijvers van bovenstaande verhalen gedaan?
3 Wie heeft deze verhalen geschreven, denk je?
4 Waarom zouden mensen zich hiermee bezighouden?
onthouden
Deze verhalen zijn voorbeelden van fanfictie. Bij fanfictie nemen fans (meestal geen professionele schrijvers) een boek, film of serie als uitgangspunt en gaan er dan op verschillende manieren creatief mee aan de slag. Ze veranderen de verhaallijn door: • nieuwe personages toe te voegen; • de relaties tussen de oorspronkelijke personages te veranderen; • een nevenpersonage te veranderen in een held; • een vervolg op het verhaal te bedenken; • een link te leggen met hun eigen leven. 5 Er bestaat nog een tweede type fanfictie, zoals je merkt aan de andere covers. Waarover gaat die volgens jou? HE SAVED ME FT. JUSTIN BIEBER 200 TRAJECT NederlaNds 3 lITeraTUUr
WILL SMITH Taylor Swift© Kathy Hutchins / Shutterstock.com© s_bukley / Shutterstock.com© Featureflash Photo Agency / Shutterstock.com © VAN IN
3
fanfictie verKennen
1 Ken je Wattpad? Maakte je er ooit al gebruik van?
2 Lees hoofdstuk 9 van het populaire verhaal Nu ik hem ken dat Hanlynn12 op Wattpad plaatste.
Ellie Smith zit in haar vijfde jaar op Hogwarts. Ze is goed bevriend met Ginny Weasley. In het vijfde jaar komt ze plotseling in aanraking met een bijzondere jongen. Alles wordt anders …
‘We kunnen helemaal niet met elkaar omgaan. Het is veel te ingewikkeld’, ik kijk hem boos aan. Draco glimlacht naar me. ‘Je hebt helemaal gelijk’, zegt hij. ‘Waarom heb je me dan hier mee naar toe genomen?’, vraag ik gefrustreerd. ‘Ik weet het niet’, zucht Draco, hij laat zichzelf tegen de boomstam op de grond zakken. ‘Ik denk dat ik behoefte heb aan een vriendelijk persoon’, zegt hij. ‘Ik ben nog nooit vriendelijk tegen je geweest’, ik ga naast hem op de grond zitten. ‘Jawel, zo voelt het wel voor mij. LES 18 fanfictie 201 a Op welke originele boekenreeks is dit verhaal gebaseerd? Je boeit me. Het is lang geleden dat ik iemand echt interessant vond.’ Draco kijkt me voorzichtig aan. ‘Ik begrijp het niet’, zeg ik. Het is een tijdje stil. ‘Hoe kan ik jou ooit vertrouwen?’ Ik kijk Draco aan, het is duidelijk te zien dat mijn woorden hem pijn doen. ‘Ik ben niet zoals je denkt dat ik ben.’ ‘Dat mag je me laten zien dan’, zeg ik uitdagend. Er verschijnt een glimlacht op zijn gezicht. Hij legt zijn hand op die van mij en kijkt me voorzichtig aan. ‘Kijk, ik zei toch dat je vriendelijk bent. Daarom wil ik bij je zijn.’ Zijn hand voelt warm en vertrouwd. Mijn hart gaat als een gek tekeer, ik ben bang dat hij het kan horen. Ik wil mijn mond opendoen om iets te zeggen, maar ik kan niks tegen hem inbrengen. ‘Kom, laten we teruggaan’, zegt Draco ten slotte. Ik ben weer veilig terug in de leerlingenkamer van Gryffindor, ongezien door de gangen gelopen. In de leerlingenkamer is het druk, een aantal doen huiswerk, anderen doen een spel en de rest zit met elkaar te kletsen. Er gaat een warm gevoel door me heen nu ik hier sta, Gryffindor is echt thuiskomen. ‘Elfie, kom je er ook bij?’ Ginny zwaait vanaf de bank naar me. ‘Aan je gezicht te zien was het een goed gesprek’, lacht ze als ik naast haar zit. ‘Ja, dat was het zeker’, zeg ik. Het voelt nog steeds vreemd om de waarheid voor haar te verbergen. Maar ik weet zelf niet eens wat er aan de hand is, laat staan dat ik het aan haar kan uitleggen. Ooit zal ik het vast allemaal vertellen. © VAN IN
b Hoe merk je dat?
c Op welke twee manieren heeft de schrijfster van dit verhaal de verhaallijn aangepast?
d Wat vind je van de schrijfstijl van Hanlynn 12?
e Ben je benieuwd naar het vervolg van dit verhaal?
Bekende jeugdboekenreeks The Mortal Instruments is gebaseerd op een andere erg bekende jeugdboekenreeks: die van J.K. Rowling. Fanfictie-schrijfster Cassandra Clare sleepte haar lezers zo mee dat ze haar eigen boeken mocht uitbrengen. De gelijkenissen? Het roodharige hoofdpersonage Clary werd gebaseerd op Ginny Wemel. Jace, de mannelijke hoofdrol, was dan weer een interpretatie van Draco Malfidus. onderweg
E.L. James, de schrijfster van Fifty shades of Grey, was zo’n grote fan van Twilight, dat ze erotische verhalen over de hoofdpersonages Bella en Edward begon te schrijven. Verhalen die online zo aansloegen dat ze besloot een boek te schrijven. Door de auteursrechten kon ze niet langer de personages van Twilight gebruiken, zo ontstonden Anna Steele en Mr. Grey.
onderweg © VAN IN
4
creatief: ScHrijf je eigen fanfictie
In deze creatieve schrijfopdracht ga je zelf aan de slag. Volg dit stappenplan en kom zelf tot een verrassend verhaal!
1 Blader terug naar p. 197 en kijk welke series, boeken en films jij noteerde als antwoord bij opdracht 5. 2 Kies een titel waarmee je graag aan de slag wilt gaan om een verhaal te schrijven. Dit wordt jouw startpunt! 3 Fris je geheugen over dit verhaal op. Herlees de korte inhoud, bekijk een fragment, zoek namen en plaatsen op … Ook al ga je straks het verhaal veranderen, het is belangrijk om je geheugen op te frissen.
4 Bedenk enkele wat-als-scenario’s als uitgangspunt voor je verhaal: • Wat als een bepaald personage niet gestorven was? • Wat als twee personages een romance zouden hebben? • Wat als je zelf een personage was in het verhaal? • Wat als het verhaal slecht afliep in plaats van goed? • Wat als de personages kinderen/ouders/broers/zussen zouden hebben? Wie/hoe zouden die zijn? • Wat als een ander personage het hoofdpersonage in het verhaal was? • … 5 Overleg met een medeleerling en kies het scenario waarmee jullie willen werken!
6 Bedenk het verhaal in grote lijnen. Zo zorg je ervoor dat je niet vastloopt tijdens het schrijfproces en zo weet je wat het eindpunt van je verhaal is. 7 Schrijf een verhaal van ongeveer 400 woorden (1 A4). Zie het als een fragment of hoofdstuk uit je boek. Het hele verhaal hoeft niet ‘af’ te zijn. 8 Maak een cover voor je verhaal en voeg een korte inhoud (‘de tekst op de achterflap’) toe.
9 Lees alles na op schrijffouten of laat het nalezen door iemand anders.
10 Herschrijf nu je tekst. a Houd rekening met de suggesties die je van medeleerlingen kreeg. b Bekijk de evaluatiecriteria.
vOOrbereiden
plannen
Denk na hoe je het verhaal een boeiende wending kunt geven. Vertrek van een idee dat jij zelf graag zou lezen.
tip © VAN IN
evaluatiematrix
Hoe heb je het gedaan? Markeer de gepaste beoordeling of laat dit door een medeleerling doen.
GOED
inhoud
Je verhaal bevat een cover, een korte inhoud en een uitgeschreven tekst. Je hebt één van de gevraagde elementen niet opgenomen in je verhaal. Je hebt meer dan één van de gevraagde elementen niet opgenomen in je verhaal.
structuur
Je verhaal bevat een duidelijk te volgen structuur met een begin, een uitwerking en een einde. Je verhaal is duidelijk te volgen, maar bevat (een of enkele kleine) inhoudelijke fouten. De structuur van je verhaal is onduidelijk.
correctheid
De spelling in je tekst is foutloos. Ook de zinsbouw en het gebruik van leestekens zijn correct.
VOLDOENDE
De tekst bevat enkele fouten in spelling en/of zinsbouw. De fouten leiden de aandacht van de boodschap af, maar het geheel blijft wel begrijpelijk.
Let op voor:
ONVOLDOENDE
De tekst bevat veel en/of zware fouten in spelling en/ of zinsbouw. Die zorgen ervoor dat de tekst moeilijk te begrijpen is.
Let op voor:
aantrekkelijkheid Je verhaal is boeiend en meeslepend. Je hebt een origineel uitgangspunt bedacht. 204 TRAJECT NederlaNds 3 lITeraTUUr Je zorgt voor een degelijk verhaal dat beantwoordt aan de opdracht. De gebeurtenissen zijn interessant, maar het geheel is heel bekend/herkenbaar. Je verhaal mist originaliteit. Je verhaal is onvoldoende creatief. Het volgt het origineel te letterlijk.
Je gebruikt veel woorden en je tekst bevat omschrijvingen of beeldspraak die het verhaal spannend maken of ervoor zorgen dat de lezer sterk kan meeleven met de personages. Je taalgebruik is correct, maar verrast niet. Je taalgebruik is te eenvoudig en bevat opvallend veel herhaling.
gepastheid Je verhaal is geschreven voor leeftijdsgenoten en bevat geen ongepaste inhoud.
Sommige elementen in je verhaal kunnen ongepast zijn voor leeftijdsgenoten. Aanvullende commentaar: © VAN IN
1
wOOrdenScHat
1 Bekijk dit raster en stel drie woorden samen die met ‘in-‘ beginnen. Je mag elke lettergreep maar één keer gebruiken.
INten ti ter tie si mi teit ac teit
1
2
3
2 Welke woorden worden hier weergegeven?
205TUSSENSTOP 3 f v o Woorden hebben een bepaalde betekenis; die ken je of kun je opzoeken in een woordenboek. Een woord kan ook een bepaalde gevoelswaarde hebben. Woorden als ‘tafel’, ‘stoel’ of ‘pen’ zijn neutraal, maar ‘lui’ en ‘wijf’ hebben een negatieve bijklank, terwijl ‘opgewekt’ en ‘dame’ eerder positieve gevoelens oproepen. 3 ‘Lui’ en ‘wijf’ hebben een negatieve connotatie; ‘opgewekt’ en ‘dame’ hebben een positieve connotatie. a Hebben onderstaande woorden een positieve connotatie of een negatieve connotatie? Zet ze in de juiste kolom. Kies uit: oogverblindend – rasecht – troosteloos – verbluffend – woelig positieve connotatie negatieve connotatie b Beoordeel de connotatie van onderstaande woorden. Welk woord hoort niet thuis in de rij? mistroostig empathisch bizar somber © VAN IN
4 Welk woord zoeken we in de onderstaande omschrijvingen? Je krijgt telkens een anagram tussen haakjes om je te helpen.
• enorm (gasinchtig):
• stevig (subtour):
• algemeen (balgoal):
• prachtig (brol goedvinden):
• gevaarlijk (wegdaag):
Een anagram is een (onbestaand) woord dat je vormt door de letters van een woord in een andere volgorde te plaatsen.
Grondzeil is een anagram van zoldering.
onthouden
5 Een van de taaltechnieken om teksten aantrekkelijker te maken, is herhaling vermijden. Dat kun je doen door synoniemen van een woord op te zoeken. In plaats van drie keer traag in je tekst te gebruiken, kun je ook gebruikmaken van bijvoorbeeld langzaam en sloom. a Geef drie synoniemen voor de onderstaande woorden. Je kunt een online synoniemenwoordenboek gebruiken zoals synoniemen.net of de synoniemengids in Word. b Geef tot slot één antoniem voor elk van deze woorden.
TRAJECT NederlaNds 3 TUSSENSTOP • vlug: • zeggen: • vertrekken: • echtgenote: • aardig: • vriend: • kalmeren: © VAN IN
Synoniemen zijn woorden met (ongeveer) dezelfde betekenis. Antoniemen zijn woorden met een tegenovergestelde betekenis. De akelige voortekenen van wat Fiets is een synoniem van velo. er zou gebeuren, bracht oom Uli mee uit Hamburg. Groot is een antoniem van klein.
Hij was gevlucht uit Duitsland en vertelde hoe verschrikkelijk het leven voor joden daar was geworden. Nazi’s staken synagoges en joodse winkels in brand, en gooiden ruiten in. Ze verbrandden ook boeken over joodse cultuur of van joodse schrijvers. Joden sloegen op de vlucht, en zochten een veilig heenkomen.
6 Hieronder vind je een tekst over de stripversie van Het achterhuis. Vul de termen die met strips te maken hebben in.
Kies uit: denkballon – fictieve – graphic novel – splash – tekstballon – bijschrift – stomme strips
Anne leefde als joods meisje met haar familie Hij was gevlucht uit Duitsland en vertelde hoe verschrikkelijk het In een strip of een graphic novel wordt de tekst op leven voor joden daar was geworden. Nazi’s staken synagoges en joodse winkels in brand, en gooiden ruiten in. Ze verbrandden ook boeken over joodse cultuur Joden sloegen op de vlucht, en zochten een veilig heenkomen.
ondergedoken in het Achterhuis in Amsterdam. verschillende manieren weergegeven.
Na twee jaar deden de nazi’s er een inval en Als de verteller aan het woord is, lees je dat in het
werden de bewoners naar concentratiekampen .
afgevoerd.
Anne houdt een dagboek bij en schrijft daarin De
geeft weer wat een personage zegt. Als het iets
personage denkt, zoals Anne in het voorbeeld,
brieven aan Kitty, een wordt dat een
vriendin. Het dagboek van Anne Frank is een van de beroemdste boeken ter wereld en is vertaald in meer dan 70 talen. Van het boek werd ook een gemaakt, dat is een beeldroman of een roman in stripvorm. TUSSENSTOP 3 207
genoemd. Er bestaan ook strips die geen tekst bevatten, we noemen ze Een is een grote, vaak full-pagina illustratie met de bedoeling om de aandacht van de lezer te trekken. ER GAAN GERUCHTEN OVER EEN WERKKAMP IN
DACHAU, WAAR DE NAZI’S IEDEREEN HEEN STUREN DIE NIET ‘DUITS GENOEG’ IS. MAAR WAT DOEN ZE DAAR MET DIE MENSEN? 13
ER GAAN GERUCHTEN OVER EEN WERKKAMP IN DACHAU, WAAR DE NAZI’S IEDEREEN HEEN STUREN DIE NIET ‘DUITS GENOEG’ IS. MAAR WAT DOEN ZE DAAR MET DIE MENSEN? . © VAN IN
2
taal
1 In onderstaande tabel vind je tien woorden. a Tot welke woordsoort behoren de woorden?
b Leid telkens een bijvoeglijk naamwoord af van de woorden.
1 gen
2 leugen
3 probleem
4 plant
5 financiën
6 concurrentie bijvoeglijk naamwoord
7 genie
8 chaos
9 therapie
10 water
TRAJECT NederlaNds 3 TUSSENSTOP 2 Verbind onderstaande zinnen met de juiste term. mededelende zin ontkennende zin vragende zin bevelende zin uitroepende zin zin , en en , en en en 1 Welke groenten eet jij het liefst? 2 Stop daarmee! 3 De puppy mag op acht weken naar zijn nieuwe eigenaar. 4 Werk jij ook tijdens het weekend? 5 Ik wil niet verhuizen naar een ander land. 6 Gisteren legde onze kip voor het eerst een ei. 7 Vrienden, ga zitten! 8 Ik heb nog nooit met een auto gereden. 9 Wat een lekkere maaltijd! 10 Heb je nieuwe planten gekocht? 11 Warm dat het afgelopen zomer was! 12 De meeste rozen bloeien van juni tot oktober. © VAN IN
Een mededelende zin geeft informatie of drukt een boodschap neutraal uit. Na een mededelende zin komt een punt.
Hij heeft de wedstrijd gewonnen.
Dat meisje speelt voetbal. Ontkennende zinnen zeggen dat iets niet het geval is.
Nee, jij mag niet naar het secretariaat.
Ik was gisteren niet aanwezig op dat feestje. Met een vragende zin wil je iets te weten komen. Na een vraag komt een vraagteken.
Wie heeft de wedstrijd gewonnen?
Speelt zij voetbal? Een uitroepende zin drukt een gevoel uit. Na een uitroepende zin komt een uitroepteken.
Jij moet toch altijd rommel maken! (boosheid) Bevelende zinnen drukken uit dat iemand iets moet doen. Na een bevelende zin komt een uitroepteken.
Ruim je bureau op!
Geef hem een pass!
3 Bij sommige werkwoorden moet je een vast voorzetsel gebruiken, bijvoorbeeld ‘houden van iets/ iemand’ of ‘rekenen op iets/iemand’. Vul in volgende zinnen het juiste voorzetsel in. a Ik wil graag jullie aandacht vestigen dit probleem. b Hij is slim, dat kun je afleiden het feit dat hij altijd 100% behaalt. c Deze toets heeft geen invloed je punten. d De walvis behoort de familie van de zoogdieren. e Wat kun je concluderen dat feit? f België grenst Frankrijk. g Ze waren afhankelijk elkaar. h Wit is tegengesteld zwart. Voorzetsels drukken relaties tussen woorden of groepen woorden uit. Die relaties kunnen gaan over plaats, tijd, oorzaak, richting … Het boek ligt in de kast. Het boek ligt op de tafel. Ik ga met de fiets naar school. Rond 12 uur stapte hij uit bed. TUSSENSTOP 3 209
onthouden © VAN IN
4 Hieronder vind je zes tussentitels uit een tekst over strips. • Plaats de letter van de alinea’s bij de juiste tussentitel. Er hoort één alinea bij elke tussentitel. • Markeer het onderwerp en onderstreep de pv in elke tussentitel.
1 Strips geven leesplezier
2 Strips zijn goed voor de woordenschat
3 Strips zijn goed voor de algemene kennis 4 Strips dwingen tot scherp observeren
5 Plaatjes helpen het verhaal te begrijpen
6 Strips geven leeszelfvertrouwen
a Het lezen wordt volledig ondersteund door plaatjes. Hierdoor hebben lezers voor wie bepaalde zaken nieuw zijn visuele ondersteuning.
b
Lezers komen met verschillende ideeën, culturen en periodes in aanraking. Ze doen ook een schat aan informatie op over allerlei onderwerpen.
c
d Strips zijn een ideaal middel om de drempel tot lezen te verlagen en ook nog eens heel wat leeskilometers te maken.
De meeste strips verschijnen in serievorm. Wie met succes één deel heeft uitgelezen, kan erop vertrouwen dat het met een ander deel ook wel zal lukken.
e
Nieuwe woorden die een lezer tegenkomt in de tekst van een strip worden ondersteund door een plaatje f en een context, waardoor de lezer de betekenis gemakkelijk kan achterhalen. Uit een onderzoek van de Journal of Child Language is dan ook gebleken dat een kind in een stripboek maar liefst twee keer zoveel nieuwe woorden leest als in een gemiddeld kinderboek. TRAJECT NederlaNds 3 TUSSENSTOP
Om een strip te begrijpen, moet je goed letten op woorden, gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal. 1 3 4 5 62 5 De uitdrukking ‘reilen en zeilen’ schrijf je met korte ei. Vul in volgende zinnen ‘ei’ of ‘ij’ in. a Ik r s het liefste met de tr n; die pr s is goedkoper dan met de wagen r den. b W vinden niet dat ze het uitzicht op de w mogen w zigen. c Wie mooi wil z n moet p n l den. d Ze l dt een teruggetrokken leven en houdt niet van de w de wereld. e H ber dt z n r st in een gr ze pan. f Op de v ling van z n woonboot tw felde Yu of het bod nog verder zou st gen. © VAN IN
6 Je kunt getallen in cijfers noteren, maar je kunt ze ook voluit schrijven. a Lees volgende getallen en duid aan welke schrijfwijze de juiste is. • 66 ¡ zessenzestig 1 ¡ zesenzestig 2 ¡ zezenzestig 0
• 167 598 ¡ honderdzevenenzestigduizend vijfhonderdachtennegentig 3 ¡ honderdzevenenzestigduizendvijfhonderdachtennegentig 0 ¡ honderdzevenenzestig duizend vijfhonderd achtennegentig 7
• 222 ¡ tweehonderd tweeëntwintig 5 ¡ tweehonderdtweeëntwintig 1 ¡ tweehonderd tweeentwintig 6
• 45 ¡ vijfenveertig 0 ¡ vijvenveertig 9 ¡ vijvenfeertig 2
• 999 ¡ negenhonderd negenennegentig 0 ¡ negenhonderdnegenenegentig 0 ¡ negenhonderdnegenennegentig 5
• 5 718 ¡ vijf duizend zevenhonderd achttien 1 ¡ vijfduizend zevenhonderd achttien 4 ¡ vijfduizend zevenhonderdachttien 2
• 436 370 177 ¡ vierhonderdzesendertig miljoen driehonderdzeventigduizend honderdzevenenzeventig 0 ¡ vierhonderdzesendertig miljoen driehonderdzeventig duizend honderd zevenenzeventig 3 ¡ vierhonderdzesendertig miljoen driehonderdzeventig duizend honderdzevenenzeventig 6
• 8 500 000 000 ¡ achtmiljard vijfhonderdmiljoen 0 ¡ acht miljard vijfhonderd miljoen 7 ¡ acht miljard vijfhonderdmiljoen 3
• 33 ¡ drieëndertig 6 ¡ drieendertig 2 ¡ drie-en-dertig 9
• 400 000 ¡ vierhonderd duizend 3 ¡ vierhonderduizend 0 ¡ vierhonderdduizend 6
b Schrijf de cijfers achter de juiste antwoorden achter elkaar. Welk getal krijg je?
TUSSENSTOP 3 211 c Schrijf dit getal nu voluit. © VAN IN
onthouden
Deze getallen schrijf je in één woord: • alle hoofdtelwoorden tot en met duizend eenentwintig, zevenenveertig, achtennegentig, tweehonderdvijftig • veelvouden van honderd en duizend driehonderd, zestienhonderd, vijfenzestighonderd; zevenduizend, vierennegentigduizend, vijfhonderdduizend Een veelvoud van een miljoen of miljard schrijf je los. acht miljoen, vijftien miljard 0 tot 1 000 100 en 1 000 1 000 000 en 1 000 000 000
7 Onderzoek aandachtig de volgende duo’s. In elk duo is er steeds één pv in de ovt fout gespeld. • Geef aan welke. • Verbeter de drie fouten.
a ¡ Dat hij er met zijn titularis over kon praten, luchte de leerling enorm op. ¡ De negatieve beoordeling verbaasde hem.
b ¡ Het meisje wende zich in allerlei bochten, maar helaas kon ze haar woede niet verklaren. ¡ Het mistte deze ochtend zo erg dat ik geen hand voor ogen zag. TRAJECT NederlaNds 3 TUSSENSTOP c ¡ De winkelbediende speldde de broekspijpen op de gewenste lengte; ze moesten 2 cm ingekort worden. ¡ Door de verschrikkelijke warmte op de speelplaats ontbloten wij gisteren onze buik. © VAN IN
3
lezen en luiSteren: grapHic nOvelS
In les 15 werkte je met fragmenten uit verschillende stripverhalen. Je gaat aan de hand van een kijkfragment en een leestekst nu dieper in op de graphic novel.
Voor het kijken en lezen
1 Je maakte in les 15 kennis met verschillende strips. a Welke vond je boeiend? b Welke herkende je? c Welke reeksen volg je? Van welke auteur of welk genre ben je fan?
2 Aan de start van deze lessenreeks kwam het begrip ‘graphic novel’ aan bod. a Kun je daarvan nog een definitie geven?
b Welke titels of auteurs kun je noemen?
TUSSENSTOP 3 213 Tijdens het kijken en lezen Je krijgt eerst een beeldfragment over graphic novels te zien. Daarin maak je kennis met de term en de manier waarop mensen tegenover dat medium staan. 3 Voorspel de inhoud van het fragment. a Welke meningen zullen aan bod komen? b Welke deelonderwerpen verwacht je? 4 Neem notities terwijl je kijkt. 5 Lees nu het artikel van Anneka Robeyns. Duid de kernzaken aan. Na het kijken en lezen – reflectie 6 Overleg met een medeleerling en evalueer de tekst. a Hielp de lay-out van het artikel om de tekst sneller te lezen? b Met welke zinnen of begrippen had je last? 7 Overleg met een medeleerling en evalueer het beeldfragment. a Wat vond je van de afspeelsnelheid (te laag, te hoog of op tempo)? b Hielpen de illustraties op de achtergrond? c Was het beter geweest om eerst het artikel te lezen en daarna de video te bekijken? © VAN IN
8 Overloop nu samen met twee medeleerlingen deze vragen. a Vonden jullie de opdracht gemakkelijk, doenbaar of moeilijk? b Hebben jullie veel zaken niet kunnen noteren? Hoe kwam dat? c Wat zouden jullie de volgende keer anders aanpakken?
onthouden
Hoe schematiseer je informatie?
Dagelijks komt er gigantisch veel informatie op je af. Sommige informatie is bedoeld als ontspanning en hoef je niet vast te zetten, andere informatie gebruik je om te studeren of als bron om zelf mee aan de slag te gaan.
Een schema is een manier om informatie te ordenen of overzichtelijk en visueel weer te geven. Ook notities die je neemt in de les of bij het lezen of beluisteren van een bron horen daarbij.
Iedereen heeft een eigen manier om schema’s en notities te maken. Er zijn dus geen wetten of vaste richtlijnen. Belangrijk is dat je de kernelementen van een tekst op een voor jou gestructureerde en duidelijke manier weergeeft.
Volgende tips kunnen je helpen: • Denk voor het luisteren of lezen al na over het onderwerp. Wat weet je al? Wat zal volgens jou zeker aan bod komen? Op welke vragen wil je zeker een antwoord? Dat zal je helpen om de gedachtegang te volgen en je aandacht bij het onderwerp te houden. • Schrijf nooit dingen letterlijk over. Bij definities is het wel belangrijk om zorgvuldig en met meer detail te noteren. • Focus op de hoofdzaken, noteer kernwoorden en maak gebruik van afkortingen, pijlen en tekens. Zorg er wel voor dat je achteraf nog begrijpt wat je genoteerd hebt. • Blijf jezelf tussendoor vragen stellen. Probeer het overzicht te houden over wat al aan bod kwam en wat er volgens jou later nog vermeld zal worden. • Duid in je schema belangrijke woorden aan. Geef ook aan wat je moeilijk vindt of niet begrijpt. Zo weet je achteraf waar je extra uitleg over moet vragen of wat je moet opzoeken. • Veel schema’s zijn visueel: ze gebruiken pijlen en symbolen en werken met insprong. Na verloop van tijd zul je zien dat je een eigen code ontwikkelt waarbij een symbool altijd hetzelfde betekent.
Zes vuistregels als je notities maakt 1 Zorg dat je pen en papier klaar hebt liggen. 2 Schrijf geen volledige zinnen, maar kernwoorden of woordgroepen. 3 Focus enkel op de hoofdzaken. 4 Een aantal voorbeelden of extra uitleg zijn nuttig om achteraf je notities te begrijpen. 5 Laat veel witruimte tussen de woorden: na het luisteren kun je daar nog wat bijschrijven en/of aanvullen. 6 Notities nemen moet snel gaan: gebruik daarom afkortingen, tekens of symbolen. TRAJECT NederlaNds 3 TUSSENSTOP
tip © VAN IN
Judith Vanistendael is een Belgische striptekenares en illustratrice. Van haar verschenen reeds een aantal succesvolle beeldromans, zoals De maagd en de neger, het monumentale Toen David zijn stem verloor, en momenteel werkt ze aan een nieuwe graphic novel over terreur, Mikel.
Ze vergelijkt graphic novelists met regisseurs: ‘Je hebt er die een strak scenario hebben, die kostuums, belichting en locatie vooraf regelen en een strak draaiplan hanteren. Ik ben zo iemand die helemaal op voorhand een structuur uitwerkt.’
‘Daarnaast heb je ook regisseurs die juist heel intuïtief aan de slag gaan. Ik denk dat dat bij strips een beetje hetzelfde is. Je hebt mensen die alleen strips tekenen of die alleen scenario’s schrijven. Maar bij vele graphic novels is het zo dat het scenario en de tekeningen door dezelfde persoon worden gedaan.’
Literatuur met grote ‘L’
‘Voor de buitenstaander staat de graphic novel duidelijk hoger aangeschreven dan ouderwetse comics,’ licht professor Baetens verder toe, ‘maar er zijn heel wat specialisten die vinden dat de graphic novel ook negatieve kanten heeft. Ze vinden dat het genre breekt met wat de comic zo interessant maakt: de directe link met populaire cultuur enerzijds en anderzijds de mogelijkheid van comics week na week te verschijnen. Daardoor kunnen die meer inspelen op de actualiteit.’
Uiteindelijk zouden zowel graphic novels als comics een plaats moeten hebben in de literatuur en in het onderwijs. Volgens Jan Baetens vallen daar nog twee opmerkingen bij te maken: ‘Het zou ten eerste niet mogen zijn dat we alleen naar de absolute toplaag kijken (Maus, Persepolis…) en de rest vergeten.’
‘Ten tweede mogen we graphic novels ook niet gaan lezen ter vervanging van andere literatuur’, vindt Baetens. ‘Stel, je zegt dat graphic novels literatuur zijn. Dan is de verleiding groot om te zeggen ik lees graphic novels, dus ik heb een kennis van literatuur.’
TRAJECT NederlaNds 3 TUSSENSTOP Stripland België In België staan we bekend om onze striphelden maar ook om onze graphic novels, zo blijkt. Judith Vanistendael, die tevens lesgeeft aan het Sint Lucas in Brussel, merkt op: ‘Er komen veel Fransen studeren in Brussel omdat de opleidingen hier zo goed zijn. Daar bestaat dan ook een bruisende Franstalige stripgemeenschap. In Antwerpen heb je eveneens een soort van scene en je hebt daar dan bijvoorbeeld het ‘Grafixx’-festival.’ (een evenement waar onafhankelijk drukwerk van grafische kunstenaars, striptekenaars en uitgeverijen centraal staan, red.) Zowel Vanistendael als Baetens hameren op het feit dat er grote verschillen bestaan tussen de Vlaamse en de Franco-Belgische striptraditie. ‘De Vlaamse graphic novels zijn zeer bekend om hun diversiteit en hun experimenteel-visuele artisticiteit. We zijn dan weer minder gerenommeerd voor onze verhalen. Je hebt natuurlijk ook heel wat alternatieve graphic novels aan de Franse kant, maar ik heb het gevoel dat het daar toch allemaal wat eenvormiger is’, legt Vanistendael uit. Dankzij zijn literaire aspiraties heeft de graphic novel dus de aandacht van de literaire wereld getrokken. Dat kwam de bekendheid en het imago van het medium ten goede. Een groei ervan in het onderwijs is onafwendbaar. ‘Ik denk dat we een weddenschap kunnen afsluiten waarin we stellen dat binnen tien à twintig jaar de aanwezigheid van visuele literatuur merkelijk zal toegenomen zijn’, aldus Baetens. Bron: www.veto.be ‘Vlaamse graphic novel is bekend om haar experimenteel-visuele artisticiteit’ Judith Vanistendael, auteur graphic novels © VAN IN
4
wOOrdenlijSt
woord
bizar
fictioneel voorbeeldzin
Met stijgende verbazing las ik het artikel met de bizarre kop ‘Baby geboren met hondenpoten’. vreemd, absurd, verwonderlijk
De serie Bevergem speelt zich af in een fictioneel dorpje in West-Vlaanderen. verzonnen
geen sinecure Alleen een kind opvoeden is geen sinecure. niet eenvoudig
betekenis
gewaagd De bergtocht die we gisteren maakten, was een gewaagde onderneming. wat gevaar oplevert
gigantisch In onze stad wordt opnieuw een gigantisch gebouw gebouwd. heel erg groot
globaal
het loodje leggen
de illusie Globaal gezien is er elk jaar minder werkloosheid. algemeen, in grote lijnen
Bij het begin van de film wist je al dat de vijand het loodje zou leggen tijdens het gevecht. sterven (uitdrukking)
Het lijkt alsof de spiralen op de foto draaien, maar dat is gewoon een illusie. onjuist idee van de werkelijkheid
om de haverklap Hij viel me om de haverklap lastig met een nieuwe vraag over hoe hij het probleem moest aanpakken. (bijna) heel de tijd (uitdrukking)
ontmantelen De opgegraven bom uit Wereldoorlog I werd eerst volledig ontmanteld uit veiligheidsoverwegingen. TUSSENSTOP 3 217
uit elkaar halen oogverblindend Gisteren beleefde ik in het Sportpaleis een oogverblindend concert.
heel mooi het panel Grote panels in stripverhalen trekken meteen de aandacht. Je kunt er niet naast kijken.
vakje in een stripverhaal rasecht Onze leerkracht Nederlands is een toneelspeler. rasechte
zuiver, helemaal realistisch Dit boek geeft een realistische weergave van het dagelijkse leven in de negentiende eeuw.
werkelijk, tot in het detail correct reëel Heb jij een reëel beeld van jouw toekomst? echt, waar bizar gewaagd © VAN IN
robuust
simultaan
de spoiler
de transgender
troosteloos Onze robuuste buurman werkt als beveiligingsagent.
De twee groepen die ik echt wilde bekijken, stonden simultaan op het programma. Ik moest kiezen tussen één van de twee podia. op hetzelfde moment
sterk, stevig
Die filmbespreking bevatte heel wat spoilers. informatie die een belangrijk element verklapt en daardoor de verrassing wegneemt
Veel transgenders krijgen te maken met clichés en onbegrip in de maatschappij. iemand die zich niet (helemaal) thuis voelt in de geslachtsrol die past bij de uiterlijke geslachtskenmerken die hij/zij bij de geboorte heeft gekregen
’s Nachts ziet onze straat er toch wel heel troosteloos uit. somber, grauw
uit roulatie nemen
verbluffend Wegens racisme en seksisme werd de boekenreeks Gangreen van Jeff Geeraerts uit roulatie genomen. niet meer gebruiken
Op Instagram waren verbluffende filmpjes van de aardbeving te zien. waarvan je verbaasd of onder de indruk bent
zich vereenzelvigen TRAJECT NederlaNds 3 TUSSENSTOP
Zij ging zo op in de reeks dat ze zich vereenzelvigde met het personage: ze herkende zich helemaal in het gedrag en de gevoelens van dat karakter. zichzelf op veel vlakken herkennen in iemand
woelig Mijn broer had zich overslapen na een heel nacht. woelige niet rustig, wild robuust zich vereenzelvigen © VAN IN
