12 minute read
Carel houdt woord
COLOFON Leidraad is een uitgave van de directie Strategische Communicatie & Marketing/Development en Alumnirelaties van de Universiteit Leiden. Het magazine wordt kosteloos verspreid onder alumni en relaties van de universiteit. Voor andere belangstellenden is een abonnement op aanvraag beschikbaar.
Uitgever: Universiteit Leiden, Renée Merkx, directeur Strategische Communicatie & Marketing Hoofdredacteur: Lilian Visscher, directeur Alumnirelaties en Fondsenwerving Concept: Fred Hermsen (Maters & Hermsen Journalistiek) Eindredactie: FC Tekst – Job de Kruiff en Nienke Ledegang Art direction en vormgeving: Stephan van den Burg, Marjolijn Schoonderbeek (Maters & Hermsen Vormgeving) Lithografie: Studio Boon Tekst: Janet van Dijk, Marjolein van Enk, Fred Hermsen, Malou van Hintum, Arno van ’t Hoog, Liza Janson, Marijn Kramp, Job de Kruiff, Nienke Ledegang, Wilke Martens, Linda van Putten, Friederike de Raat, Nicolline van der Spek, Foto cover: Hollandse Hoogte Fotografie: Erik Buis, Taco van der Eb, Marc de Haan, Hielco Kuipers, Marius Roos, Edwin Weers Coördinatie Universiteit Leiden: Wendy Persson Reacties: 071-5274050 of contact@leidraad.leidenuniv.nl LinkedIn: Alumni Universiteit Leiden Twitter: @leidenalumni Website: www.universiteitleiden.nl/alumni Oplage: 81.000 Adreswijzigingen: wijziging@alumni.leidenuniv.nl
Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s en illustraties uit Leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. Universiteit Leiden kan niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet- of drukfouten.
klimaatneutraal natureOffice.com | NL-077-863852 gedrukt
Herinneren. Daar gaat het dossier in deze Leidraad over. We bedachten het thema zo rond december. Met 75 jaar bevrijding in het vooruitzicht was het een logisch onderwerp, waar veel over te schrijven valt. Binnen onze universiteit wordt volop onderzoek gedaan naar diverse aspecten van het herinneren: oorlogsherinneringen, het verdwijnen van herinneringen, pijnlijke herinneringen... en dan heb ik het nog niet eens over allerlei medisch en technisch onderzoek. Maar hoe konden we weten dat we zo hard zouden worden ingehaald door de actualiteit? Dat ons land kort daarna compleet op zijn kop zou staan? En dat niemand minder dan de koning ons op 20 maart toesprak met de woorden: 2020 wordt een jaar dat ieder van ons zich een leven lang zal herinneren. U ontvangt deze Leidraad aan de vooravond van wat een uitgebreide viering en herdenking had moeten worden. Maar we zitten midden in de coronacrisis – ik schrijf dit stukje begin april, en ik heb eerlijk gezegd geen idee hoe de wereld er uitziet als u dit leest. Eén ding lijkt wel duidelijk: wij zullen ons opnieuw moeten verhouden met de wereld om ons heen. Ons thuis, ons werk, onze manier van samen leven, de geopolitiek. Totaal onthand, opgesloten in onze huizen en kamers, wordt van echt iedereen een megaprestatie verwacht. Het is topsport. Ook voor ons als universiteit. Ik ben trots als ik zie hoe we het met elkaar – medewerkers, studenten, maar ook alumni, die spon taan de helpende hand uitsteken – voor elkaar weten te boksen. Met ons onderwijs gingen we in een enkele week van 445 jaren klassikaal onderwijs naar volkomen digitaal. En het lijkt te lukken. Het klopt wat de koning zegt: ieder van ons zal zich dit jaar voor altijd herinneren. Er zal een periode vóór, en een periode na corona zijn. Het zullen verdrietige herinneringen zijn, en herinneringen aan grote zorgen. Maar ook ben ik ervan overtuigd dat we ons zullen herinneren hoe veerkrachtig we waren, hoe medemenselijk, solidair en creatief. Laat dat in deze tijden ons allemaal tot troost zijn.
Prof.mr. Carel Stolker is rector magnificus & voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Leiden
kort
Van de redactie Deze Leidraad was al vrijwel af toen het coronavirus ons land in zijn greep kreeg. Ook al komt er helaas geen grote viering, dit mei nummer staat nog steeds goeddeels in het teken van herdenken en 75 jaar bevrijding. Daarnaast is een aantal pagina’s ingeruimd voor coronagerelateerde onderwerpen die betrekking hebben op Universiteit Leiden. Zo leest u over de gevolgen voor het onderwijs en over enkele van de vele Leidse wetenschap pers die met het virus of met de wereldwijde aanpak en de consequenties ervan bezig zijn. De rubriek Terug in de Banken is gewijd aan podcasts, voor wie vanuit huis bij wil blijven of iets nieuws wil leren. Van veel evenementen, lezingen en bijeenkom sten na 1 juni is bij het ter perse gaan nog onzeker of en wanneer ze doorgaan. Actuele informatie, ook over eventuele online alternatieven, vindt u in de agenda op universiteitleiden.nl. Bovenal wensen wij al onze alumni veel sterkte en gezondheid toe in deze ongekende tijden. Uw alma mater is er ook om in zwaar weer om te zien naar haar oud-studenten.
Midden in het collegejaar moet de universiteit groten deels op slot: sinds de oorlog is dat niet voorgekomen. Hoe loodst het Centraal Crisis Team (CCT) de universiteit door tijden van corona?
Half maart nam het CCT een ingrijpend besluit: tot het einde van het college jaar gebeurt alle onderwijs en toetsing online. Voorzitter Martijn Ridderbos: ‘Docenten moesten het hele curriculum ombouwen naar onderwijs op afstand. We willen niet later dit collegejaar de hele operatie andersom uitvoeren. We willen vooral duidelijkheid creëren.’ Het CCT moest ingrijpende besluiten nemen, ook toen de ernst van de coronacrisis nog niet overal duidelijk was. Zoals het annuleren van studieverblijven in het buitenland. Ridderbos: ‘Ik begrijp de teleurstelling bij studenten. Maar als we niet één lijn hanteren, weet nie mand waar hij aan toe is.’ Een van de andere vraagstukken is onderzoek op afstand. ‘Onderzoekers lopen vertraging op en heb ben maar tot een bepaald moment financiering. En waar lopen we over een paar maanden tegenaan? Hoe gaan we om met de aanmel ding van nieuwe studenten? Wat doen we als de corona crisis in het nieuwe collegejaar nog niet voorbij is?’
Docenten delen ervaringen
In een week tijd moesten docenten hun vak omvormen tot online onderwijs. Op de website van Universiteit Leiden vertellen ze erover en delen hun adviezen.
Alexander Pleijter, docent Internetjournalistiek: ‘De hoorcolleges werk ik om naar versies van 15 minuten, omdat geadviseerd wordt ze niet te lang te maken. Ik zorg dat elke video een afgerond geheel is. Opnemen doe ik met Screencastify, dat een opname maakt van je computerscherm. Je spreekt tekst in terwijl je door je slides gaat. Ik zet de video’s op YouTube, waar mijn studenten ze kunnen bekijken.’
Suzan Verberne, docent en onderzoeker bij het Leiden Institute of Advanced Computer Science: ‘Online tentamens zijn een uitdaging. Voor mijn bachelorvak heb ik normaal een gesloten-boek-tentamen in combina tie met computerpractica. Het praktische deel gaat op afstand gewoon door, maar het tentamen moeten we aanpassen.’ Haar tip voor collega’s: ‘Probeer je studenten regelmatig te spreken, en informeer ook naar hun persoonlijke omstandigheden.’
Michaël Roumen over Leiden 400 DRIE VRAGEN AAN
Het is 400 jaar geleden dat de Pilgrims koers zetten naar Amerika, na 11 jaar in Leiden. De stad herdenkt dit samen met de Britten, de VS en de Wampanoag, de oorspronkelijke bewoners van Amerika. 1 Waarom moeten we stilstaan bij de oversteek van de Pilgrims?
‘Omdat Leiden een unieke rol speelt in de wereldberoemde geschiedenis van de Pilgrims. In die tijd liep hier een 14-jari ge Rembrandt rond, bloeide de universiteit enorm en kweekte Clusius in de hortus zijn eerste tulp. Daarnaast is het een urgen te herdenking. Voor het eerst staan we stil bij de desastreuze consequenties van de komst van de Pilgrims voor de Wampanoag. We werken nauw met hen samen en brengen ook hun perspectief voor het voetlicht. Ook trekken we de lijn door naar hoe we tegenwoordig naar migratie, tole rantie en onderdrukking kijken.’ 2 Hoe wordt het jaar ingevuld? ‘Onze redding in coronatijd is dat we vanaf het begin hebben inge zet op een breed programma met impact op de lange termijn. Er zijn veel partners bij betrokken, zoals musea en de univer siteit. De academische conferenties en tentoonstellingen gaan, soms in aange paste vorm, grotendeels door.’ 3 Kun je een voorbeeld uit het programma noemen? ‘Heel bijzonder wordt de tentoon stelling in Museum Volkenkunde waarin contemporaine kunstenaars met een Ame rikaanse achtergrond reflecteren op de komst van de Pilgrims. Eind augustus heeft de universiteit een groot congres (pag. 43, red.). En wat ook prachtig is: je kunt de rou te volgen die de Pilgrims naar Delfshaven aflegden, waar de Mayflower vertrok. Op je telefoon kun je zien hoe Leiden er toen uit zag. Een Breestraat vol geiten, kroegen en het oude stadhuis. Heel indrukwekkend.’ www.leiden400.nl
corona
AI tegen corona
Kunstmatige intelligentie (AI) biedt zowel aan de frontlinie van de crisis als bij de te verwach ten nasleep daarvan grote mogelijkheden. De Leidse hoogleraar machine learning Holger Hoos is een van de initiatiefnemers van het Europese AI-netwerk CLAIRE.
In een open brief aan de EUregeringsleiders geven Hoos en zijn collega’s voorbeelden hoe zij kunnen bijdragen aan het bestrij den van het coronavirus. CLAIRE is het grootste Europese netwerk van AI-deskundigen. ‘Denk aan de enorme hoeveelheden gezond heidsdata die op een intensive care (IC) gegenereerd worden. Zelflerende algoritmes kunnen artsen helpen bij de moeilijke keuzes die soms nodig zijn of bij proactiever handelen. Van welke patiënt kunnen ze verwachten dat die opknapt en wie heeft er in de toekomst juist meer zorg nodig?’ Naast hulp aan IC-artsen zou AI ook kunnen helpen met het voor spellen van het verloop van de epidemie. Of bij het zoeken naar moleculen die mogelijk gebruikt kunnen worden voor medicijnen en vaccins. ‘Dat gebeurt al, maar wij denken dat het beter kan.’
LUMC onderzoekt virusremmers
Het Leids Universitair Medisch Centrum doet samen met zeven Europese partners onderzoek naar antivirale geneesmiddelen die de verspreiding van het coronavirus kunnen tegengaan.
Dat onderzoek vindt plaats binnen het zogeheten SCORE-project (Swift
Coronavirus Therapeutics Response) met steun van de EU en samen met onder andere de universiteiten van Utrecht, Leuven en Bern. De bedoeling is om de komen de zes à negen maanden combinatiebehandelingen te ontwikkelen voor patiënten die besmet zijn met corona. Prof.dr. Eric Snijder van het Leiden University Center of Infectious Diseases coördineert het onderzoeksproject. Hij is expert op het gebied van medi sche microbiologie. ‘SCORE gaat op zoek naar antivirale geneesmiddelen die op korte of middellange termijn kunnen worden ingezet om patiënten te behandelen en de verspreiding te beperken’, aldus Snijder. Het LUMC-onderdeel van het project beslaat hoofdzakelijk het testen van de middelen, kandidaat-vaccins en ont wikkelingen die door partneruniversiteiten worden gedaan. Vooral de ontwikkeling van een vaccin kost tijd. ‘Een prototype dat in een lab werkt heb je zo, maar daarna moet je het nog tes ten op cellen en dieren, en dan pas op mensen. Dan moet het ook nog gepro duceerd worden, dus voor het einde van dit jaar is zo’n vaccin er niet.’ Het onderzoek is ook bedoeld om te kijken hoe het coronavirus op bepaal de geneesmiddelen reageert en om kennis op te doen om toekomstige uitbraken vroegtijdig te herkennen en te bestrijden.
Coassistenten worden onderzoekers
Een groep LUMC-studenten doet samen met buitenlandse wetenschappers een grootschalig enquêteonderzoek naar de maatregelen rondom het coronavirus. Het idee begon bij stu denten geneeskunde die aan hun coschap pen bezig waren en hier door de corona-uitbraak mee moesten stoppen. Ze wilden in hun vrije tijd toch een bijdrage leveren en besloten een onder zoek op te zetten. Al snel sloten ervaren epi demiologen, masterstudenten en buitenlandse wetenschappers uit onder meer Berlijn
zich aan om het onder zoek ook internationaal uit te zetten. Doel is om inzicht te krijgen in de informa tiebronnen die mensen gebruiken. Zo wordt respondenten gevraagd naar hun mening over de geno men maatregelen en of ze er naar handelen.
Hoe kunnen gezinnen de coronacrisis doorstaan?
FOTO: HOLLANDSE HOOGTE
Opeens is iedereen thuis, maar werk en school gaan ‘gewoon’ door. Drie adviezen van Lenneke Alink, hoogle raar Forensische Gezinspedagogiek.
Voor ouders: ‘Opvoeding, schoolwerk en werk kan niet allemaal op het normale niveau. Verwacht dat ook niet van jezelf en zoek steun bij andere ouders of collega’s.’ Voor kinderen: ‘Het is belangrijk dat ze invloed hebben in deze onzekere situatie. Laat ze meedenken over de dagindeling en maak daar afspraken over.’ Voor werkgevers: ‘Wees ervan doordrongen dat medewerkers met kinderen thuis niet op hetzelfde niveau presteren als normaal. Communiceer dat expliciet en ga met ze in gesprek over hoe ze hun werk zo goed mogelijk kunnen doen.’ Zie het interview op universiteitleiden.nl/corona
Leidse onderzoekers ontwikkelden een app waarmee artsen makkelijker de juiste dosering van mogelijke medicijnen voor coronapatiënten kunnen bepalen.
Omdat het ontwikkelen van een nieuw geneesmiddel tegen coro na lang duurt, gebruiken artsen vaak bestaande medicijnen. Maar bij veel van die middelen is niet duidelijk welke dosering effectief en veilig is bij gebruik tegen COVID-19. De onderzoeksgroep van Coen van Hasselt, verbonden aan het Leiden
Academic Centre for Drug Research (LACDR), heeft daar om een app ontwikkeld waarmee artsen kunnen bekijken welke dose ringen van verschillende middelen het meest geschikt zijn. De groep doet normaliter onderzoek naar anti biotica, maar is nu tijdelijk omgeschakeld naar COVID-19. ‘Met wiskundige modellen kunnen we onze kennis van medicijnen in het lichaam combineren met alles wat we weten over de concentraties die COVID-19 kunnen remmen’, ver telt Van Hasselt. De komende maanden zullen de makers de applicatie blijven uitbreiden met nieuwe geneesmiddelen die mogelijk worden ingezet tegen COVID-19.
LEES MEER IN ONLINE CORONADOSSIER
Het coronadossier op de site van de universiteit wordt dagelijks aangevuld met wetenschappelijke informatie en verdieping.
Zo zijn er interviews te lezen met Leidse onderzoekers die zich met de medische en virologische, maar ook met de psychologische of de politieke aspecten van de pandemie bezighouden. Daarnaast vindt u er verwijzingen naar de media-optredens en blogs waar in Leidse wetenschappers de coronacrisis van duiding voorzien en hun bevindingen delen.
Een paar voorbeelden: Epidemioloog Frits Rosendaal (LUMC) fungeerde als gastpresentator van tv-programma De Kennis van Nu. Staatsrechtgeleerde Wim Voermans blogt over de maatregelen van de regering. Een interview met econoom Wimar Bolhuis over het steunpakket voor bedrijven en zzp’ers. ‘Piekerpro’ Bart Verkuil deelt tips om je veiliger te voelen. Psycholoog Aukje Nauta schrijft over thuiswerken: het belang van dagstructuur, pauzes en een hobby. Carsten de Dreu: Ook hamsteren kan sociaal gedrag zijn.
universiteitleiden.nl/ corona
