Leidraad mei 2022

NR. 2 2022

Leidraad

Besturen naast je studie DOSSIER

Eten Liveable Planet begint dicht bij huis

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

Leidraad

1

ALUMNIMAGAZINE NR. 2 2022

Amber Brantsen Presentator Formule 1

‘ Het Zweet­ kamertje voelde als overwinning’

Leidraad

tribuut 2

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

Of de Leidse Koornbrug ook blauw-geel ­uitgelicht kon worden, was eerder dit ­voorjaar de vraag. In navolging van steden overal ter wereld wilde ook Leiden laten zien mee te leven met de slachtoffers van de oorlog in Oekraïne. Het kon niet. Maar in allerijl werd er een techneut opgetrommeld die de combinatie geel-blauw toch tot stand bracht. Want Leiden is een stad van vluchtelingen, en gebaren doen ertoe, weet men hier. Daarom ook was het eerste stuk dat het carillon van het stadhuis speelde, nadat het twee jaar niet had geklonken vanwege onderhoud, het Oekraïense volkslied.

Leiden draagt de naam Stad van Vluchte­ lingen sinds 4 mei 1993. Bij die gelegenheid sprak minister Hedy d’Ancona de woorden: ‘Leiden is geen Stad voor Vluchtelingen maar

een Stad van Vluchtelingen.’ Leiden vangt al eeuwenlang mensen op die in eigen land vervolgd werden, en een aanzienlijk deel is hier gebleven. Zo vestigden zich opgejaagde Hugenoten uit België en Frankijk door heel Leiden.

Leiden is begaan met vluchtelingen. Dat was al zo toen de pilgrims in 1609 een veilig heenkomen zochten, en vanuit Engeland in Leiden neerstreken. Toen de vluchtelingen­ crisis van 2015 zich aandiende, werd het ­Universitair Sport Centrum in no time omgebouwd tot noodopvang en kwam op de Kaiserstraat een ontmoetingsplek speciaal voor studerende vluchtelingen. En het is ook in 2022 zo, nu honderden Oekraïners een ­veilig heenkomen zoeken en in Leiden worden opgevangen. Dat doen we als vanzelf.

TEKST: NIENKE LEDEGANG, FOTO: MICHAEL JUFFERMANS

Leiden Stad van Vluchtelingen

3

binnenkomer

‘Het individu is aan zet. Elke dag stellen we onszelf de vraag: wat gaan we eten?’

Paul Behrens, milieuwetenschapper / 28

inhoud NR. 2 2022

○ Tribuut / 2

○ Annetje aan het woord / 5 ○ Kort nieuws / 6 ○ Oekraïne

Van noodfonds tot symposium / 8

○ Eén studie, twee wegen

Duitse Taal- en Letterkunde / 14

○ Interview

Amber Brantsen / 16

○ Terug in de banken

Arti Jankie/ 20

○ Jonge wetenschapper

Kimia Heidary/ 38

○ Signalen van faculteiten

en verenigingen / 40 ○ Campagne Leids Universiteits Fonds / 46 ○ Object De bibliotheek van Du Perron / 49 ○ Lezen, luisteren, doen / 50

10

Jan Willem Erisman

‘ Wetenschappers moeten uit een breed waardenperspectief kijken’

Dossier

Eten 21

24 ‘ De prehistorische mens at echt niet alleen maar vlees’ Archeoloog Amanda Henry

34

Studeren en besturen

COLOFON Leidraad is een uitgave van de directie Strategische Communicatie & Marketing/Development en Alumnirelaties van de Universiteit Leiden. Het magazine wordt kosteloos verspreid onder alumni en relaties van de universiteit. Voor andere belangstellenden is een abonnement op aanvraag beschikbaar.

Uitgever: Universiteit ­Leiden, Renée Merkx, directeur Strategische Communicatie & Marketing Hoofdredacteur: Lilian Visscher, directeur Alumni­relaties en Fondsenwerving Concept: Fred Hermsen (Maters en Hermsen) Eindredactie: FC Tekst – Job de Kruiff en Nienke Ledegang Art direction en v ­ ormgeving: Stephan van den Burg, Marjolijn Schoonderbeek (Maters en Hermsen) Lithografie: Studio Boon Tekst: Malou van Hintum, Marijn Kramp, Job de Kruiff, Nienke L ­ edegang, Wilke Martens, Linda van Putten, Nicolline van der Spek, Tessa de Wekker Foto cover: Frank Ruiter Beeld: ANP, Eelkje Colmjon, Taco van der Eb, Dirk van Egmond, Wilke Geurds, Marc de Haan, iStock, Michael Juffermans, Hielco Kuipers, Patricia Nauta, Rob Overmeer, Marius Roos, Frank Ruiter, Gerlinde Schrijver, Monique Shaw, Edwin Weers Drukwerk: De Bondt Coördinatie Universiteit Leiden: Wendy Persson Reacties: 071-5274050 of contact@leidraad.leidenuniv.nl LinkedIn: Alumni Universiteit Leiden Twitter: @leidenalumni Website: www.universiteitleiden.nl/alumni Oplage: 82.250 Adreswijziging?

Laat het ons weten via universiteitleiden.nl/ alumnigegevens, of stuur een e-mail naar wijziging@alumni.leidenuniv.nl Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s en illustraties uit Leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding.

Universiteit Leiden kan niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet- of drukfouten.

klimaatneutraal

Leidraad

De basis van ons bestaan De wereld staat in bloei, de wereld staat in brand. Terwijl de bloesem als ieder jaar weer bloeit, overspoelt deze tijd ons met grote thema’s: corona is nog niet weg, en nu is er de oorlog in Oekraïne die ons leven beheerst. Ondertussen volgen de alarme­ rende klimaatrapporten elkaar in hoog tempo op. Ik denk veel aan onze studenten, die jong zijn in een tijd waarin feest en zorgeloze ontmoeting niet vanzelfsprekend zijn. Het is nogal iets waar ze – en trouwens, wij allemaal – mee geconfronteerd worden. En tegelijk gaat het gewone leven door. We werken, we ontspannen, we zoe­ ken elkaar op. Dat moet ook. Het gaat erom dat we met elkaar de juiste balans blijven vinden. Wetend dat er genoeg is om bij stil te staan, maar dat de tijd níet stil blijft staan.

Dat soms ingewikkelde balanceren zie je ook terug in deze L ­ eidraad: het gaat over onze betrokkenheid als universiteit bij Oekraïners, voor wie we bijvoorbeeld met een noodfonds hulp proberen te ­bieden. Tegelijk is er het dossier over iets ogenschijnlijk triviaals als ons eten. Maar vergis je niet: ook zo’n op het oog luchtig en smake­ lijk thema draagt een enorme gelaagdheid in zich. Eten staat aan de basis van ons bestaan. Is het er niet, dan is leven niet moge­ lijk. Daarom ook loop ik zo graag door de hortus botanicus – bijna tegenover mijn werkplek. Kruiden, eetbare planten, vruchten... ze laten zien dat we de natuur nodig hebben. Nu misschien wel meer dan ooit. Dat de bomen weer in bloei staan geeft me dit jaar nog meer hoop dan anders. En ik probeer tegen mezelf en u te zeggen: Genieten mag.

natureOffice.com | NL-077-863852

gedrukt

5

FOTO: HIELCO KUIPERS

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

Annetje aan het woord

NR. 2 2022

Annetje Ottow is voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Leiden

kort

NR. 2 2022

Licht uit sterren aan Zondagavond 25 september gaat de verlichting in een groot deel van ­Leiden een uur lang uit. ‘Seeing Stars’, heet dit initiatief. Wie dan omhoogkijkt, kan de sterren zien ­zonder lichtvervuiling.

Volgens kunstenaar Daan ­Roosegaarde is het geen toeval dat dit project nu juist in Leiden plaatsvindt, nadat vorig jaar in het Friese Franeker de l­ichten uit gingen. ‘Jan Oort is een g ­ eboren

­ raneker’, aldus Roosegaarde. ‘Hij F vertrok naar Leiden, werd directeur van de Sterrewacht en deed wereld­ beroemde ontdekkingen. Daarom is het ook zo mooi om het nu hier te kunnen organiseren op een nog grotere schaal en met meer focus op wetenschap en burgerparticipatie. Prachtig, zeker nu Leiden dit jaar ook European City of Science is.’

De streefdatum 25 september is geen willekeurige datum. De maan staat

goed, het is vroeg donker en met een beetje geluk zijn Jupiter en S ­ aturnus te zien. Maar het moet wel onbe­ wolkt zijn. Daarom wordt ook reke­ ning gehouden met een a ­ lternatieve datum. Seeing Stars Leiden is een mooi voorbeeld van citizen science: samenwerking tussen bewoners en wetenschappers van de Universiteit Leiden. seeingstarsleiden.nl

LUC Den Haag in de race voor onderwijsprijs Het onderwijsteam van het Leiden U ­ niversity College The Hague achter het project The Learning Mindset is genomineerd voor De Nederlandse Hoger­ onderwijspremie, de prijs voor vernieuwende initiatieven in het hoger

onderwijs. Op 12 mei worden de prijzen uitgereikt. De concurrentie komt van de UvA en de TU Twente.

Het team van The ­Learning Mindset heeft een toolkit ontwikkeld die ‘journaling’ (een vorm van gestructureer-

de schriftelijke reflectie zoals in een dagboek) integreert in het onderwijs van het Leiden University College. Met de toolkit leren ­studenten zelf sturing te geven aan hun leerproces door actief en gestructureerd te reflecteren.

7

FOTO: DIRK VAN EGMOND

Ko Colijn heeft de Comenius Oeuvre­ prijs gekregen. De prijs is voor ‘iemand die gedurende zijn g ­ ehele carrière vanuit zijn vakgebied op eigentijdse wijze invulling heeft gegeven aan het gedachtegoed van Jan Amos Comenius: het belang van vorming, onderwijs, wetenschap en cultuur voor de ontwikkeling van de internationale samenleving’. De jury prees Colijn om zijn wetenschappe­ lijke, journalistieke, beleidsvormende en educatieve prestaties. Hij is voor generaties Nederlanders een begrip vanwege zijn bijdragen in vak- en publieksmedia over de grote geopo­ litieke en bewapeningsvraagstukken.

Alumnus Colijn (1951) promoveerde in 1989 op het Nederlands wapen­ exportbeleid en werkte als journalist, docent en wetenschapper, onder meer aan de Universiteit Leiden.

Megacongres in zomers Leiden Medio juli is Universiteit ­Leiden gastheer van de tiende editie van het ESOF-congres. Het EuroScience Open Forum is het grootste multidisciplinaire wetenschappelijke congres van E ­ uropa.

Naar verwachting komen een paar duizend wetenschappers, ­beleidsmakers en journalisten ervoor naar de stad. Het thema van dit vierdaagse congres is ­‘Crossing Borders, Engaged ­Science, Resillient Societies’.

FOTO: MONIQUE SHAW

Comenius Oeuvreprijs voor alumnus Ko Colijn

Struikelstenen voor UB In het trottoir voor de Universiteitsbibliotheek (UB) aan de Witte S ­ ingel zijn eind maart twee ‘­Stolpersteine’ geplaatst ter nagedachtenis aan de Joodse familie Cosman. Ten tijde van WOII woonden zij in een van de huizen op de plek waar nu de UB is gevestigd.

Arnold Cosman studeerde aan de Uni­ versiteit Leiden en is omgekomen aan het begin van de oorlog. Zijn moeder Rachel werd in 1944 vermoord in de buurt van Auschwitz. De steen voor vader Eduard Cosman is niet op de plek van zijn oude woonhuis gelegd, maar bij zijn schuiladres in Bennekom.

Bij de herdenking waren onder ­anderen familieleden van Arnold en

5,7%

Rachel Cosman en burgemeester ­Lenferink aanwezig. Rabbijn M ­ arianne van Praag van de Liberaal Joodse Gemeente Den Haag sprak het K ­ addisj uit, een joods gebed, voor deze en alle anderen die zijn vermoord tijdens de s­ hoah (holocaust). Ook benadruk­ te zij het belang van de ­Stolpersteine (struikelstenen): ‘De stenen zijn zo belangrijk omdat we op deze manier de namen b ­ lijven noemen. En zolang de naam van een overledene genoemd wordt, blijft iemand in leven.’

De stichting Herdenking Jodenver­ volging Leiden zet zich in om Stolper­ steine te leggen voor alle Joodse inwoners van Leiden die in de oorlog zijn omgekomen. Door heel Europa liggen er inmiddels al ruim 80.000.

van de stemmen kreeg de nieuwe partij S ­ tudenten voor Leiden bij de gemeenteraadsverkiezingen, en daarmee 2 van de 39 zetels. Het is voor het eerst dat in Leiden een studentenpartij verkozen is. Mitchell Wiegand Bruss (Geschiedenis) en Elianne Wijnands (Politicologie) hebben inmiddels plaatsgenomen in de raad. Een belangrijke wens van de nieuwe partij is dat er meer (betaalbare) woningen komen voor studenten, starters en jongeren.

oekraïne

FOTO: WILKE GEURDS

NR. 2 2022

Drukbezochte bijeenkomsten in Wijnhaven en Hooglandse Kerk

‘Verder kijken dan de headlines’ De aanval op Oekraïne, een oorlog op het Europese continent, geeft ons allemaal een onheilspellend gevoel.

Het brengt verwoesting, verlies, lijden, zorgen, ongerustheid, en roept vragen op. Met die woorden opende rector magnificus Hester Bijl begin maart een themabijeenkomst in het Haagse gebouw Wijnhaven over de oorlog in Oekraïne.

Studenten en medewerkers uit de betreffende regio waren speciaal uit­ genodigd. De behoefte om samen te komen, met elkaar te praten, te luiste­ ren en elkaar te steunen bleek groot.

De zaal in het Haagse Wijnhaven zat vol en zo’n vijfhonderd toehoorders keken online mee.

Wetenschappers van verschillende faculteiten duidden de achtergronden bij de oorlog onder leiding van modera­ tor Jan Melissen. ‘We staan allemaal op met het nieuws en gaan naar bed met het nieuws. Wij als universiteit hebben daarnaast ook onze academische plicht om verder te kijken dan de headlines.’

Veronika Yefremova

Symposium Minerva Veel indruk maakte het persoonlijke verhaal van de Oekraïense Veronika Yefremova, promovendus aan de facul­ teit Rechtsgeleerdheid. Ze vertelde over de geschiedenis en identiteit van haar land en de overeenkomsten die ze heeft met Rusland, maar ook over de

machteloosheid die ze voelt. ‘Ik spreek Russisch, mijn achternaam is Russisch, ik heb Russische vrienden. Maar we zijn een eigen land. Wat er nu gebeurt, is een drastische ingreep op onze iden­ titeit. Families worden verscheurd, we weten niet hoe we ons moeten gedra­ gen. Toch hebben we elkaar nodig.

Hoe we hier mee om moeten gaan, zal een last worden die we nog generaties lang met ons mee gaan dragen.’

Minerva In de Hooglandse Kerk in Leiden hield Minerva op 12 maart een symposi­ um over de oorlog, met 750 bezoe­ kers. Onder de sprekers daar waren reünist en voormalig secretaris-gene­ raal van de NAVO Jaap de Hoop Schef­ fer, minister Sigrid Kaag en de Oekra­ ïense student Daniela Yampolska. Zij doet de bacheloropleiding Internati­ onal Relations in Den Haag en vertel­ de onder meer over haar ouders en 12-jarige zusje die op dat moment, na zeventien dagen oorlog, nog in Kyiv waren gebleven.

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

Leidraad

9

Kinderen zien het toch wel Kinderen tussen 5 en 17 jaar zijn b ­ anger naarmate ze meer worden b ­ lootgesteld aan oorlogsnieuws, blijkt uit o ­ nderzoek. Moet je ze er dan voor afschermen, het verbieden? Een verbod voedt juist de angst, schrijven L ­ enneke Alink en Daisy Smeets.

En al het slechte nieuws en gruwelijke beelden bij je kinderen vandaan houden is onbe­ gonnen werk. Want er is niet alleen het (Jeugd)journaal maar ook Tiktok en Y ­ ouTube.

Het advies van de L ­ eidse pedagogen is daarom: kijk samen naar het nieuws, praat met je kinderen over wat ze van de oorlog meekrijgen en besteed ook aandacht aan de p ­ ositieve ­dingen, zoals de hulp­acties en wereldwijde steun voor Oekraïne. leidenpedagogiekblog.nl

Studenten Russisch tolken bij vluchtelingenopvang Een groep studenten van de bachelor Russische studies en de master Russian and Eurasian Studies fungeert bij verschillende opvangcentra als schakel tussen vluchtelingen en hulpverleners.

‘Je kunt wezenlijk helpen door een vaardigheid die niet veel anderen heb­ ben’, vertelt masterstudent Berend de Haas. ‘Het zou zonde zijn als ik daar nu geen gebruik van maak. Een grote groep spreekt amper tot geen Engels.

Zonder vertalers zou het heel stroef gaan om basale behoeftes in kaart te

brengen, zoals medische problemen.’

‘Maar je bent er ook voor de gezellig­ heid, een praatje of een spelletje’, voegt Alexander Hoogerhuis daaraan toe. Beiden vinden het dankbaar (vrij­ willigers)werk, al is het niet altijd mak­ kelijk. Ook niet op de mooie momen­ ten. ‘De allerleukste dag was toen ik met een 12-jarig meisje dat in Oekraïne op heel hoog niveau aan kunstschaat­ sen deed naar de ijsbaan mocht’, zegt Hoogerhuis. ‘Het was dubbel, want de moeder zag haar dochter voor het eerst in een maand weer op het ijs staan en moest vreselijk huilen.’

Noodfonds voor gedupeerde studenten De oorlog heeft dramatische g ­ evolgen voor Oekraïense studenten van de Universiteit Leiden. Naast de z­ orgen om het lot van familie en vrienden dreigen er grote financiële p ­ roblemen.

Dit geldt voor alle studenten die getrof­ fen zijn door de oorlog in Oekraïne. Om al deze studenten bij te staan is het LUF een crowdfundings­actie gestart

voor een Noodfonds om bij te k ­ unnen dragen aan acute hulp voor s­ tudenten bij problemen op het gebied van financiën, studievoortgang en ver­ blijfsstatus. Begin april was ongeveer 60.000 euro opgehaald en werden de eerste toekenningen vanuit het fonds gedaan.

Doneren kan via steunleiden.nl

vrachtwagens met goederen ­konden naar Oekraïne worden gestuurd, na vijf dagen i­ nzamelen door L ­ eidse studenten van de Faculteit Wiskunde & Natuur­wetenschappen. Het initiatief voor de actie kwam van de O ­ ekraïense promovendi Natalia M ­ achushynets and Yevhenii Radchenko.

In de media

De bijdragen van Leidse wetenschappers aan ­duiding en debat in andere media staan op de universitaire website in een speciaal dossier. Zoals: Frans Osinga, bijzonder hoogleraar War Studies, bespreekt in diverse media (NOS en RTL) de oorlog in Oekraïne.

Marlou Schrover, hoog­leraar Geschiedenis gespecialiseerd in migratie, in NRC over de vluchtelingenopvang.

Rob de Wijk, hoogleraar Internationale Betrekkingen, op BNR, bij EenVandaag en in De Telegraaf over vooral de reactie van het Westen. universiteitleiden.nl/dossiers/ oorlog-in-oekraine

10

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

Geen oplossingen opleggen, maar boeren en burgers stimuleren en helpen om zelf de wereld duurzamer te maken. Dat is volgens milieuwetenschapper Jan Willem Erisman hoe de overheid te werk moet gaan. Erisman is trekker van het Leidse ­onderzoeksprogramma Liveable Planet. Onderzoekers uit diverse disciplines werken daarin samen aan de kennis die nodig is om de VN-klimaatdoelstellingen te halen.

samen

Een duurzame wereld begint bij ons

NR. 2 2022

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

TEKST: MALOU VAN HINTUM, FOTO’S: ROB OVERMEER

J

e kunt een speld horen vallen in het bomvolle Science Cafe in ­Scheltema Leiden als ‘stikstofprofessor’ Jan ­Willem Erisman uit de doeken doet wat de stikstofproblematiek inhoudt en hoe die opgelost kan worden. En dat is niet door de boeren in het ­verdomhoekje te zetten. ‘De boer zit gevangen in een economisch systeem. Er is een hele kring van bedrijven die aan hem verdient – de supermarkt, de bank, leveranciers, dierenartsen. Hij heeft een heel ­kleine marge en de inkomsten zitten bij de anderen.’ Boeren uitkopen om het stikstof­probleem te kunnen oplossen? ‘Daarmee geef je ze geen ­perspectief.’

Sinds september 2020 is Erisman hoogleraar Milieu en Duurzaamheid bij het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden (CML) en trekker van het nieuwe interdisciplinaire onderzoeksprogramma Liveable Planet. Hij komt bij ministers op bezoek, neemt deel aan expertmeetings

Leidraad

in de Tweede Kamer, verschijnt regelmatig in de media, en schreef samen met Berno Strootman het rapport ‘Naar een Ontspannen Nederland’, een ongevraagd advies aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit over het stikstof- en natuurbeleid in het regeerakkoord van het kabinet-Rutte IV. Zo zal het Nationaal Programma Landelijk Gebied de verplichtingen die Nederland heeft op het gebied van klimaat, stikstof en waterkwaliteit, proberen te halen door bepaalde landbouwgebieden te transformeren naar duurzame landbouw. Dit proces en de afspraken die zijn gemaakt, zijn sterk beïnvloed door dit rapport.

Op zoek naar de balans

Leiden heeft met Erisman een wetenschappelijke spraakmaker in huis gehaald, die het motto heeft: ‘Als je de stikstofproblematiek kunt oplossen, kun je elk duurzaamheidsprobleem oplossen’. Waarom? Hij legt het uit op zijn

11

12

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

werkkamer in het Van Steenisgebouw van de Universiteit Leiden: ‘Aan de basis van die problematiek staan onze primaire drijfveren: energiegebruik, voedsel en gezondheid. Daar zitten alle actoren tussen die daarmee te maken hebben: boeren, verkeer, industrie, woningbouw, gezondheidszorg, natuurbeschermers, enzovoorts. En aan de andere kant staan alle negatieve milieu­ effecten die we kennen: van bodemverontreiniging tot aan de ozonlaag, en alles wat ertussen zit. Dat in balans brengen met onze behoeften en met die milieueffecten, is waar duurzaamheid over gaat. En dat is heel erg moeilijk.’

Duurzamer en eerlijker

Liveable Planet, een van de acht Leidse zogeheten stimuleringsprogramma’s, gaat daarbij helpen. Het is een interdisciplinair onderzoeksprogramma dat in het teken staat van de Sustainable Development Goals (SDG’s) – de door de Verenigde Naties vastgestelde doelstellingen om de wereld in 2030 duurzamer en eerlijker te maken.

Ondanks die mondiale ambitie speelt het onderzoek van Erisman zich dicht bij huis af. Juist een lokale, gemeenschapsgedreven ­verandering is bij Liveable Planet het uitgangspunt. Zo werkt Erisman samen met leden van de coöperatie Land van Ons in het Living Lab Vrouw Vennepolder aan koolstofvastlegging en een ­grotere biodiversiteit op landbouwgrond. Die polder ligt in Oud Ade, vlak bij Leiden. En in het ­Sustainable City Lab in Den Haag werken onderzoekers samen met bewoners aan energietransitie op wijkniveau.

Duurzaamheid is hot, en elke zichzelf respecterende universiteit besteedt er aandacht aan.

Wat onderscheidt Liveable Planet van de rest? ­Erisman: ‘Twee dingen. Op de eerste plaats de focus die we hebben gekozen: van heel lokaal naar mondiaal en weer terug. We willen de kracht van lokale gemeenschappen benutten om de SDG’s te halen. Daarom doen we onderzoek op lokaal niveau, in Living labs en met burgers. Op de tweede plaats: de in universiteitsland unieke Leidse bottom-up cultuur. Leiden is een bolwerk van vrijheid, en vrijheid is bottom-­ up. Ik geloof zelf heel erg in bottom-up: zelfwerkzaamheid, zelfregie, zelfbeoordeling. Maar wel ­binnen heldere kaders en gericht op een gemeenschappelijk doel. Daar hebben we ook in het Liveable Planet-programma naar gezocht.’

NR. 2 2022

Jan Willem Erisman (1961)

2020 – heden Hoogleraar Milieu en Duurzaamheid, Universiteit Leiden 2012 – 2020 Directeurbestuurder Louis Bolk instituut 2009 – 2019 Buiten­ gewoon hoogleraar Integrale Stikstofstudies VU 1997 – 2012 Energie­ onderzoek Centrum Nederland (verschillende functies) 1992 Universiteit Utrecht, gepromoveerd op de atmosferische depositie van verzurende en vermestende veront­ reinigingen 1987 – 1997 Onderzoeker RIVM 1985 – 1987 Onderzoeker Universiteit Utrecht 1980 – 1984 HTS ­Chemische Technologie

De uitdaging van samenwerking

Liveable Planet heeft de ambitie om alfa’s, bèta’s en gamma’s met elkaar te laten samenwerken, en dat is geen sinecure. Die samenwerking begint bij de mensen zelf, benadrukt Erisman. ‘Als mensen geen werkrelatie met elkaar kunnen ontwikkelen, dan werkt interdisciplinaire samenwerking ook niet. Er is vertrouwen nodig in elkaar, en je moet elkaars taal verstaan.’ Wetenschappers gebruiken hun eigen, ­disciplinegebonden onderzoeksmethoden, hun eigen literatuur, lezen hun eigen tijdschriften en praten in disciplinegebonden termen. Zelfs hetzelfde begrip, bijvoorbeeld ‘systeem’, kan binnen verschillende disciplines een verschillende betekenis hebben.

Erisman: ‘Het is al verschillende keren gebeurd dat we een bijeenkomst moesten beleggen om ervoor te zorgen dat je van elkaar begrijpt wat je bedoelt. Doordat iedereen zijn eigen taalgebruik en manier van omschrijven heeft, kun je behoorlijk langs elkaar heen praten.’

Jan Willem Erisman bij het Living Lab Vrouw ­Vennepolder

13

NR. 2 2022

Meer Leids duurzaamheidsonderzoek Democratisch en eerlijk Hoe kunnen mondiale transformaties op een democratische, effectieve, eerlijke, vreedzame en duurzame manier worden ingezet? Die vraag staat centraal in het interdiscipli­ naire ­Global Transformation and Governance Challengesprogramma, dat zijn thuisbasis heeft in Den Haag. Het ­programma richt zich op grote mondiale vraagstukken waar klimaat­verandering er een van is, maar bijvoorbeeld ook technologische innovaties. Binnen dit programma werken onderzoekers uit de geesteswetenschappen, rechten en sociale wetenschappen samen.

Circulair en betaalbaar

Als het wel lukt om elkaar te ‘verstaan’, dan geeft dat ook echt meerwaarde, kan Erisman uit ervaring vertellen. ‘Zo zorgden de sociaalantropologen die betrokken zijn bij Vrouw Vennepolder voor eyeopeners. Wij willen op dat stuk land werken aan meer biodiversiteit en vragen daarom de melkveehouders om iets anders te gaan doen. Maar dat gaat zomaar niet.

Ik dacht altijd dat alles om een goed verdien­ model draaide, maar dankzij onze sociaalantropologen begrijp ik nu dat het op een boer veel impact heeft dat hij afstand moet doen van zijn omgeving, en van wat zijn vader en opa hebben opgebouwd. Als je dat hoort, denk je “wat logisch”, maar zelf had ik het niet bedacht. Je moet dus als wetenschapper vanuit een veel breder waardenperspectief kijken, en veel meer waarden meenemen dan alleen de waarden waar je zelf onderzoek op doet.’

In het Centre for Sustainability bundelen de Universiteit ­Leiden, de Technische Universiteit Delft en de Erasmus ­Universiteit Rotterdam hun krachten om, samen met maat­ schappelijke partners, de transitie naar een circulaire econo­ mie te versnellen. Het onderzoeksprogramma richt zich op steden, agrifood en circulaire industrie. Binnen deze thema’s werken verschillende disciplines samen, zoals de natuur­ wetenschappen, rechten, filosofie, ­bedrijfswetenschappen, sociale wetenschappen, engineering en geestesweten­ schappen. Een van de concrete producten die in het Centre ontwikkeld worden, is een betaalbare en kwalitatief goede circulaire keuken. Eentje die er wel ‘normaal’ uitziet, zodat potentiële kopers niet worden afgeschrikt door een – in hun ogen – wel erg experimenteel design.

Voedsel en recht Het Sustainability Research Cluster is een samenwerking tussen Leidse antropologen en sociologen die zich ver­ diepen in sociaal-culturele, ecologische en economische duurzaamheid. Dat doen zij binnen het Instituut voor Cultu­ rele Antropologie en Ontwikkelingssociologie. Ook stimu­ leert het cluster samenwerking met andere disciplines die onderzoek doen naar duur­ zaamheid. Een van de onderzoeksthema’s is het mondiale voedselsysteem, in combinatie met bijvoor­ beeld rechtsbescherming (van jager-verzamelaars of andere lokale groepen) en/of klimaatverandering.

14

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

één studie

twee wegen Waar een studie toe kan leiden: Duitse Taal- en Letterkunde

NR. 2 2022

Jochem Wolthuis (53) CV Directeur exportadviesbureau 1992-1997 Studie Duitse Taal- en Letterkunde 2000-Nu Directeur Duitsland Desk Agri, Food & F ­ lowers.

Werkt(e) o.a. als Agrofoodmakelaar Duitsland bij Oost NL/go4export, NL-correspondent ­Lebens­mittel Zeitung en Fruchthandel Magazin, Internationaal directeur GroentenFruit Bureau, delegatieleider ­handelsreizen Tuinbouw /Agrofood Duitsland, oprichter Opleidingsinstituut voor Duitse retailers.

J

e moeder is Duits. Was de studie Duits een logische keuze?

‘Voor mij wel. De verschillen en overeen­ komsten tussen de beide culturen fascineren mij.

Ik heb van kinds af aan vrienden in beide landen uitgelegd hoe het andere land in elkaar steekt.

Overigens heb ik eerst levensmiddelentechnolo­ gie in Wageningen gestudeerd. Ik ben enorm geïnteresseerd in hoe voedsel wordt geprodu­ ceerd. Dat komt nu mooi terug in mijn werk.’

Je sprak al goed Duits. Wat was de meerwaarde?

‘Juist daardoor kon ik alles uit mijn studie halen. Ik begreep de nuances in taal en cultuur. En ik had tijd voor andere dingen. Zo organiseerde ik een arbeids­ marktcongres. Ik had nog geen idee wat ik wilde gaan doen, maar wist wel dat ik geen docent Duits wilde worden, zoals de meeste afgestudeerden. Ik heb toen leren organiseren, sprekers aantrekken en sponsors zoeken en daar heb ik nog profijt van.’

Je combineert al twintig jaar je passies voor Duitsland en de voedingsindustrie. Wat doe je precies?

‘Ik werk met mijn eigen bedrijf voor meerdere opdrachtgevers. Het overkoepelende doel is om meer Nederlandse producten in de Duitse super­ markten te krijgen. Daarvoor is het belangrijk om de verschillen in cultuur duidelijk te hebben en te weten hoe Duitsers keuzes maken. Zo hebben Duit­ sers veel meer natuur in hun omgeving en dat beïn­ vloedt hun kijk op voedsel. Het liefst eten ze zo vers en lokaal mogelijk. Ook willen ze risico’s vermijden.

Daarom is de regelgeving rond voedsel heel streng.’

De cirkel lijkt rond.

‘Dat klopt. Ik ben zelf het product van een vrucht­ bare samenwerking tussen een Nederlander en een Duitse. In mijn werk zoek ik die verbinding ook.’

TEKST: TESSA DE WEKKER, FOTO’S: GERLINDE SCHRIJVER, MARIUS ROOS

Heb je die zakelijke kant gemist in de studie?

‘Een beetje wel. De studie was erg theoretisch en taaltechnisch. Duitsland is een belangrijke afzet­ markt, er liggen enorm veel kansen als je het Nederlands en Duits beheerst. Daar mag meer aandacht voor zijn in de studie.’

15

Vogel (49) CV Jeroen Docent Duits 1990-1996 Studie Duitse Taal- en Letterkunde 1995-1996 Docentenopleiding Duits (ICLON) 1996-2009 Docent Duits Christelijk Gymnasium Sorghvliet Nu Docent Duits Montessori Lyceum Rotterdam Nu (Zingende) Buitengewoon Ambtenaar Burgerlijke Stand

J

e zat met negen studenten in je eerste jaar.

Duits studeren lag niet voor de hand.

‘Toen ik op de middelbare school zat, waren er veel anti-Duitse gevoelens in Nederland. Ik weet nog dat Jack van Gelder tijdens het EK voetbal van 1988 iets zei als: dit is de wraak voor alles dat Duits­ land ons heeft aangedaan. Ik wilde daar t­ egenin gaan, vond het zo onterecht. Daarnaast had ik een heel goede, inspirerende docent Duits.’

Wilde je zelf ook docent worden?

‘Eigenlijk niet. Wat best gek is omdat ik uit een docentenfamilie kom. Mijn moeder was basisschool­ leerkracht, mijn vader leraar Nederlands en mijn broer docent economie. Het is genetisch bepaald denk ik, maar ook hier wilde ik me tegen afzetten.’

Wanneer ging je overstag?

‘Tijdens een snuffelstage op de school waar mijn broer lesgaf. Ik gaf één uur les aan 4 havo en heb me meteen aangemeld bij het ICLON.’ Je bent ook trouwambtenaar, een zingende nog wel.

‘Zingen heb ik altijd gedaan. Laatst heb ik Herman van Veen gezongen tijdens een huwelijk. De combi­ natie van plechtig en licht en vrolijk vind ik heel leuk. Op school heb ik vaak leerlingen met privile­ ges en hoogopgeleide ouders. Als trouwambtenaar kom ik bij mensen van alle kleuren, geloven en ­sociaal-economische achtergronden.’

Heb je nog contact met docenten die je zelf had?

‘Met Jef Jacobs. Hij was docent vakdidactiek op het ICLON. Een echte liefhebber van de vakinhoud en daarnaast een enorm warme docent met een schat aan ervaring. Hij zorgde voor een goede, veilige leeromgeving. Ik dacht toen: als ik ooit bij hem in de buurt mag komen, dan heb ik het goed gedaan.’

Is dat gelukt?

‘Ik denk het wel. Ik ben op mijn school sinds een paar jaar coach van beginnende docenten. Een aantal van mijn leerlingen is ook Duits gaan stude­ ren en een is docent op de school waar mijn broer rector was. Dat is toch een mooi compliment.’

16

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

NR. 2 2022

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

Leidraad

‘ Leiden was mijn pad naar herstel’ Met een voor haar leeftijd indrukwekkend cv lacht het leven ­presentatrice Amber Brantsen (32) toe. Dit jaar vertrok ze bij de NOS om het gezicht van de Formule 1 bij Viaplay te worden, haar passie. Maar Amber heeft ook een ander verhaal. Lange tijd vocht de alumna Bestuurskunde tegen een ernstige eetstoornis. ‘In Leiden werd ik beter. Mijn studietijd staat voor mij gelijk aan de weg terug naar herstel. Daarom voel ik me verbonden met deze stad.’

TEKST: NIENKE LEDEGANG, FOTO’S: FRANK RUITER

In 2009 arriveerde je in Leiden. Niet als bleue student die stond te trappelen om het studentenleven te omarmen, maar als jonge vrouw met een loodzware last op je rug.

‘Toen ik in Leiden aan mijn studie Bestuurs­ kunde begon, had ik net een aantal zeer ­donkere jaren achter de rug. Mijn eerste studie, Media en ­Cultuur in Amsterdam, was niet geworden wat ik ervan hoopte. De studie, het op mezelf wonen, mijn studiegenoten... niets was wat ik er vooraf van verwachtte en al snel gleed ik af. Ik was eenzaam en voelde me mislukt. De grootste fout? Dat ik geen hulp vroeg. Zo ontstond mijn ­eetstoornis, waarvoor ik zelfs opgenomen ben geweest. Maar ook daar kregen ze me niet op de goede weg terug. Op het dieptepunt van mijn ziekte kon ik niet meer helder nadenken. Het enige dat ik wist, was dat ik weer “normaal” wilde zijn. Ik heb altijd genoten van leren en studeren, maar ik had er de energie niet meer voor. Dat voelde als falen. Ik geloofde lang dat alles maakbaar is en dat inzet altijd wordt beloond.’

Wanneer kwam de ommekeer?

‘De doorbraak kwam toen ik zelf het heft in handen nam, met hulp van een therapeut. Ik ging op mezelf wonen en schreef me in voor Bestuurskunde in Leiden. Ik ging niet in een studentenhuis wonen, maar in een appartement in Zoetermeer. En ik werd ook geen lid van een vereniging – dat was allemaal te heftig voor me. Mijn dierbaren hielden hun hart vast, maar wat ik hoopte gebeurde: ik genoot volop van de studie. Gelukkig maar, want ik klampte me er totaal aan vast. Het móest echt beter gaan in Leiden. Daardoor ­haalde ik bizar hoge cijfers. Ik was de lieveling van veel docenten, haha. Ik denk niet dat ze doorhadden dat studeren voor mij de enige manier was om te overleven. In Leiden werd ik langzaamaan beter.

Ik reeg de kleine overwinninkjes aan elkaar.’

Kun je je die overwinningen nog herinneren?

‘Het was een optelsom. Om te beginnen past ­Leiden veel beter bij me dan Amsterdam. ­Leiden is sympathieker, kleiner. Ik vond er meer

17

18

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

‘ Ik had Unity FM gemaild met de tekst: Hoi, ik ben Amber en ik kan helemaal niets, maar ik wil wel veel.’ ­ ansluiting. Ik zat dan wel niet bij een club, maar a ik maakte vriendinnen in mijn studie, met wie ik ging winkelen of iets drinken. Ik herinner me ook dat ik dankzij mijn hoge cijfers gevraagd werd om studentambassadeur te worden voor EBM (Economie, Bestuur en Management, red.). Ik mocht Leiden in het hele land promoten. Daar was ik trots op, en dat zelfvertrouwen had ik hard nodig. Zo werd langzaam maar zeker de weg naar een volgende stap geplaveid.’

En die was?

zijn ogen, maar kijk eens waar ik nu sta. Dat heb ik mede aan mijn eigen inzet te danken. Geen klusje was me te ondankbaar. Ik deed opdrachten voor geen of weinig geld als ik ze interessant vond. Ik stond midden in de nacht op, of combineerde drie vrijwilligersbaantjes. Maar vooral liet ik weten wat ik wilde. Al tijdens mijn stage bij de NOS vroeg ik of ik een dag mee mocht met de verslaggeving, en of ik mocht meekijken bij het Journaal. En toen ik eenmaal bij de radio zat, ging ik met de hoofd­ redactie praten: “Zou televisie iets voor me zijn?

Zien jullie dat voor je?”’

‘Mijn vrijwillige bijbaan bij Unity, een ­lokale Dat is gebleken. Inmiddels heb je een omroep in Leiden. Ik had ze gemaild: “Hoi, ik ben Amber en ik kan helemaal niets, maar ik wil wel aantal jaren als presentator van het NOSveel.” Ze hadden een nieuwslezer nodig die vliegjournaal achter de rug en maakte je recent uren wilde maken. Daarna ging het snel. Ik werd de overstap naar Viaplay, om daar het gespot door Radio West, waar ik freelance nieuws- gezicht van de Formule 1 te worden. Best lezeres werd, en ging vervolgens stage­lopen bij een opmerkelijke stap. Waarom maakte de NOS. Ik draaide zo’n vier maanden mee op je deze keuze?

‘Ik ben een enorme fan van Formule 1. Voor de redactie planning binnenland. Ondertussen de NOS maakte ik al een podcast samen met Jan ­probeerde ik zoveel mogelijk van het werk in Hilversum mee te krijgen. Ik zoog alles wat er om Lammers en Louis Dekker. Toen bekend werd dat me heen gebeurde op en liep op zoveel mogelijk het Scandinavische Viaplay de Nederlandse uitzendingen van de F1 zou gaan maken, zeiden ze plekken mee. Dat betaalde zich uit. Aan het einde voortdurend tegen me: “En, ben je al van mijn stage werd ik gevraagd om te Amber gebeld door Viaplay?” Ik beschouwkomen freelancen voor de NOS.’ de dat als een grap en lachte het Brantsen (34) Je bent iemand die recht op 2007-2009 Studie Media en weg. Tot ik daadwerkelijk gebeld werd. Of ik een van de presenhaar doel afgaat...

Cultuur, UvA 2009-2014 Studie ‘Haha, inderdaad. Natuurlijk tatoren wilde worden.

Bestuurskunde, Leiden 2012-2014 heb ik geluk gehad, maar ik Ik heb er lang en serieus over Radionieuwslezer en h ­ oofdredacteur, ben ook ambitieus en laat dat Unity FM 2013-2015 ­Radionieuws­lezer, moeten nadenken. Ik was graag merken. Eén van mijn nog lang niet uitgeleerd bij de Omroep West 2014-2019 Radio­­nieuws­lezer en radiopresentator belangrijkste stokpaardjes is: NOS. Maar aan de andere kant NOS 2017-2021 Presentator NOS spreek altijd je ambities uit. wist ik dat deze kans maar één Journaal 2019-2021 Presentator Ik riep al jaren “Ik wil naar Hilkeer voorbij zou komen. Bij Viaversum”. Dan rolde iedereen met play is het echt pionieren, ik leer NOS Formule 1-podcast 2021-heden Presentator Viaplay F1

NR. 2 2022

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

Leidraad

er weer heel nieuwe dingen. De sfeer is er vanaf het eerste gesprek bovendien heel goed. Het is fijn dat ik serieus word genomen. Er wordt echt iets gedaan met mijn ideeën en feedback. Wat een fijne bijkomstigheid is: het werk is beter te combineren met de zorg voor onze dochter Taylor, nu één jaar.’

of juist bij een eerste baan. Het is heel logisch dat je in het begin onzeker bent en je afvraagt wat je eigenlijk wilt, of wat je gelukkig maakt. En dat er dingen zijn die tegenvallen. Maar op zeker moment moet je daar wel stappen in maken, en als dat niet gebeurt: hulp zoeken. Precies wat ik niet gedaan heb, dus.’

Denk je nog weleens aan de Amber van toen?

Welke plek neemt Leiden nog in jouw leven in?

‘Jawel, maar ik durf te zeggen dat er een ­andere Amber voor je zit. Een Amber die door schade en schande wijs is geworden en veel milder voor zichzelf is. Tegen iedereen zou ik willen zeggen: Gun het jezelf om fouten te maken. Dat is ook een belangrijke les uit mijn boek Uit Beeld, over mijn ziekte. Het hoeft niet allemaal perfect te zijn. Ik krijg veel reacties van mensen die zich door die boodschap aangesproken voelen. Zeker waar ik schrijf over eenzaamheid en het zoeken naar je plek is er veel herkenning. Ik merk dat het veel mensen gebeurt bij een grote overgang, zoals die van de middelbare school naar hun studententijd,

‘Dat ik hier mijn studie afrondde en mijn naam mocht bijschrijven in het Zweetkamertje voelt als een overwinning. Leiden zit daardoor in mijn hart. Ik beschouw het als de plek waar ik beter werd, waar de nieuwe Amber zich kon ontwikkelen. Ik kom hier nog altijd graag – mijn schoonouders wonen hier. Het is vertrouwd, gezellig, kleinschalig. Leiden leerde me weer in mijzelf te vertrouwen en om open te staan voor de dingen die op mijn pad kwamen. Die les geef ik graag aan anderen mee: Alles is een leer­moment.

Geniet van dat proces, ook als de weg soms ­hobbelig is.’

19

Leidraad

terug in de banken

20

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

TEKST: TESSA DE WEKKER, FOTO: HIELCO KUIPERS

Arti Jankie

Arti Jankie is strafrecht- en migratierechtadvocaat in Den Haag en volgde de leergang ‘Jihadisme, terrorisme: ideologie, recht en beleid’ van het Juridisch PAO Leiden.

buitenland bijvoorbeeld religieuze geschiedenis, filosofie, staatsvormen, het verband tussen radicalisering en terrorisme, internationaal-­rechtelijke aspecten en de maatschappelijke gevolgen voor ons als samenleving.’

RECHTSVRAAG ‘In het strafrecht komen zaken voor die te maken ­hebben met personen die geradicaliseerd zijn, uitreizen naar IS-gebied en met terugkeerders. Ook zijn er zaken waarin de rechtsvraag wordt gesteld of verdachten hebben deel­ genomen aan een terroristische ­organisatie. Daar heb ik ook in mijn praktijk mee te maken.’

BEKERINGSZAKEN ‘Voor mijn werkzaamheden was de leergang nuttig. Ik heb daarna bijvoorbeeld ­cliënten bijgestaan die door de IND in verband werden gebracht met sympathie voor IS. Door de leergang begreep ik de achtergrond van religieuze aspecten beter en kon ik bepaalde gedachte­gangen beter uitleggen. Ik doe ook bekerings­zaken.

Ik heb nu meer inzicht in wat de beweegredenen zijn van mensen om zich te bekeren tot het christendom of af te keren van de islam. Het is vaak moeilijk onder woorden te brengen, maar ik begrijp door het ­filosofische

VEELZIJDIG ‘De leergang gaat in op de achtergronden en is veel­zijdig.

Vanuit verschillende invalshoeken behandelen docenten uit binnen- en

deel van de leergang wel wat ze bedoelen. Het is voor mij makkelijker om hun verhaal op te ­pikken en ze verder te begeleiden.’

WEZENLIJK VERSCHIL ‘Ik studeerde in de jaren negentig, dus het was alweer even geleden dat ik in de schoolbanken zat. Ik moet ­zeggen dat ik de terugkeer als prettig heb ervaren. Het was heel anders dan toen. Tijdens je studie moet je de vakken gewoon volgen. Nu koos ik bewust voor dit onderwerp. Dat maakt een wezenlijk verschil. We konden meteen de verdieping in.

Dat is ­motiverend.’

Juridisch Post Academisch Onderwijs Leiden organiseert juridische cursussen in verschillende rechtsgebieden. paoleiden.nl/cursusaanbod

21

R DOSSIE

n e t E n e t e d n Gezom je leefstijl aan te passen

ent o te mom Het juis

rs a a l e m rza o belangrijk e v n e s Jager en kinderen wareonornzeietnzing’ n elv ‘Vrouwe voor de voeds

efs ’ h c r e t s Ma randert per generatie

nu ve ‘Ons me

22

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

Leefstijlonderzoek

Beter eten? Pak het

Het valt niet altijd mee om qua voeding en leefstijl de g ­ ezondste keuze te maken. Er zijn specifieke momenten die we moeten aangrij­ pen om ons leven te beteren, denkt Jessica Kiefte, hoogleraar Population Health.

Teachable moments, noemt ze die.

H

et gebeurt bijvoorbeeld wanneer je een kind krijgt, een chronische ­aandoening blijkt te hebben, naar een andere school gaat, of met pensioen. Op zulke momenten, zegt Kiefte, sta je als mens meer open voor gedragsverandering. Daarom zijn het goede gelegenheden om iets aan je leefstijl te verbeteren. ‘Drie voorwaarden maken iets tot een nuttig ‘teachable moment’: je zelfbeeld verandert, er gebeurt iets op emotioneel vlak, en je wordt aan het denken gezet over je kwetsbaarheid.’

TEKST: JOB DE KRUIFF, FOTO: ANP

Zwangerschap

Zwangerschap en geboorte zijn goede momenten waarop jonge ouders uit zichzelf hun voedings­ patroon veranderen: minder snacken, meer groente en fruit. Kiefte: ‘Dat komt door het besef: ik word ouder, ik ben verantwoordelijk voor iemand, mijn ­sociale rol wordt anders. En voor moeders het feit dat er iemand in ze groeit en dat ze de gewichtstoename gedurende hun zwangerschap willen

Het zou helpen als er minder fastfood-restaurants in de buurt van scholen zouden zijn

beperken, ook al bewegen ze minder.’

Uit de Hongerwinterstudie is bekend dat kinderen van ondervoede moeders kleinere organen hadden en hogere risico’s liepen. Dezelfde processen spelen bij overgewicht, roken, alcohol en stress, zegt ­Kiefte. ‘En sommige zwangere vrouwen zijn heel gemotiveerd om dat allemaal te ­vermijden, maar er zijn andere voor wie dat lastiger is, bij wie de zwangerschap onbe-

Jessica Kiefte

is hoogleraar Population Health en hoofd wetenschappelijk onderzoek van de afdeling Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde van het LUMC.

Eten

NR. 2 2022

23

moment ‘ Doe iets aan de ­voedselomgeving’ Kiefte doet vanuit LUMC ­ Campus Den Haag leefstijlonderzoek in onder meer de Haagse Schilders­wijk en de wijk Vrede­ rust. Dat zijn plekken waar overgewicht en leefstijlgerelateerde aandoeningen veel voorkomen.

Ze werken er onder meer samen met huisarts en buurthuis. ‘Het gedrag van mensen is best goed te veranderen als je met verschillende disciplines samenwerkt.’

Maar ook pleiten ze bij de gemeente voor ander beleid.

Lees: minder fastfood-restaurants in de omgeving van scholen. ‘We weten uit onderzoek dat juist kinderen en adolescenten heel gevoelig zijn voor blootstelling. Als jongeren reclames met gefrituurde kip te zien krijgen, bestellen ze daarna in het restaurant allemaal gefrituurde kip.’

Het gezondheidsargument komt nog niet in de Omgevingswet of in bestemmingsplannen voor. Maar we moeten, zegt Kiefte, echt iets veranderen aan de ‘voedselomgeving’. ‘De druk wordt wel opgevoerd, maar we moeten nog wel wat politieke hobbels over voor er zulke wetgeving is.’

doeld was, of die in een complexe situatie zitten met veel stress.’ Kiefte heeft een project lopen, met subsidie van ZonMw, waarbij medische en sociale hulp­verleners samenwerken in de begeleiding van zwangeren. Nu, zegt ze, is er vanuit de zorg vaak geen zicht op het ­sociale aspect. ‘We weten hoe slecht een rokende moeder voor het onge­boren kind is, maar we zij nog niet goed in staat om de juiste onder-

steuning te bieden om vrouwen die in kwetsbare omstandigheden leven te laten stoppen.’

Ziekte

Het lijkt bijna vanzelfsprekend dat iemand na bijvoorbeeld een hart­ infarct zich op zijn minst voorneemt om gezonder te gaan eten en ­drinken.

Je realiseert je dan wat je belangrijk vindt in het leven, vraagt je af wat je

nog wilt doen, hebt het daarover met artsen en naasten. Hetzelfde geldt voor wie de diagnose diabetes krijgt, of een andere chronische aandoening.

Je wordt geconfronteerd met je kwetsbaarheid, daardoor kun je meer open staan voor nieuw gedrag. Artsen moeten dat moment ook aangrijpen, zegt Kiefte, en dat lijkt nog niet altijd te gebeuren. ‘Uit ons onderzoek waarin we patiënten na een hartinfarct interviewden over hun leefstijl, bleek dat het belang daarvan soms pas op dat moment, dus door die interviews, tot ze doordrong.’

Pensioen

We hebben als het over preventie gaat vaak de meeste aandacht voor de vroege levensloop, maar je bent nooit te oud om te veranderen, zegt ­Kiefte.

Vooral bewegen is voor ouderen erg belangrijk. ‘We zouden het pensioen niet moeten zien als het begin van een minder actief leven, maar juist als een kans om meer te gaan bewegen.’

Een veelvoorkomend risico van die levensfase is een te frequent alcoholgebruik, waarbij Kiefte wijst op zowel de gezondheidsaspecten als de mentale: een te grote afhankelijkheid van de fles.

Heeft ze eigenlijk een leefstijladvies, dwars door alle generaties en ­teachable moments heen? Eet meer plantaardig voedsel, dat vindt ­Kiefte het belangrijkste en meest universele advies. ‘We hoeven vlees en ­zuivel niet helemaal te laten staan, we hebben calcium en eiwit nodig, maar meer plantaardig in plaats van dierlijk eten is gezond. En dat niet alleen.

Ik ben nu bezig met een collega van Psychologie om te verkennen of mensen beter te motiveren zijn als gezond eten ook wordt gelinkt aan milieu-­ impact. We denken dat die combi­natie helpt.’

24

Leidraad

Da

sl

oo

k

‘ Lokaal produceren voor de lokale markt’ aldus alumnus Harm

Het oerdieet was heel gevarieerd Er bestaat niet zoiets als één optimaal dieet.

Zoveel is universitair hoofddocent archeologie Amanda Henry wel duidelijk geworden in al die jaren dat zij de eetgewoontes van onze prehistorische voorvaderen bestudeert.

H

HARM VAN OUDENHOVEN (54) 1989-1992 Culturele ­Antropologie, Leiden 2004-NU Oprichter en eigenaar van El Castillo del Cacao 2012-2021 Oprichter en eigenaar van ZOEN Choco­ladewinkel in Leiden 2013-2017 Hoofd van het koffie- en cacaoteam van SNV 2021-NU Country Manager Neumann Stiftung, Zuid-Sumatra

TEKST: MARIJN KRAMP, FOTO: MARC DE HAAN

TEKST: NICOLLINE VAN DER SPEK, FOTO: EDWIN WEERS

‘A

l sinds mijn studie Culturele Antro­ pologie in Leiden, de begintijd van Fair Trade, houd ik me bezig met lokale marktprocessen. Dat heb ik onder andere gedaan in Sri Lanka, Ethiopië en in Nicaragua, waar ik El Castillo del Cacao heb opgericht, de eerste chocoladefabriek in het land. Het hele proces, van boon tot reep, vindt plaats in Nicaragua. Onze afzetmarkt is daar. Die theorie – lokaal produceren voor de lokale markt – pas ik nu ook weer toe met de koffie. Namens de Neumann Stiftung geef ik trainingen aan koffieboeren in Sumatra, waarbij de nadruk ligt op het verbeteren van de productie van koffie, maar ook op diversificatie. Als je alleen k ­ offie zou verbouwen, ben je als boer kwetsbaar voor prijsfluctuaties en ziektes. We zetten in op een geïntegreerde vorm van landbouw. Dan moet je denken aan bananen, avocado, gember, chili en zwarte peper, tussen de koffie. Dit verhoogt niet alleen de biodiversiteit, maar stelt ook het inkomen van de boeren zeker. Bovendien beschermen de bladeren van al die planten de koffiestruik – een schaduwplant. Die kan nu niet verbranden in de zon. Uiteindelijk willen we dat zoveel mogelijk lokale mensen aan het hele proces verdienen, net als bij de cacao in Nicaragua.’

et is juist de flexibiliteit die het menselijk dieet uniek maakt. ‘Overal ter wereld passen mensen zich aan en leven ze lang en gezond. In warme gebieden met veel groente zijn mensen gezond en in ­koude gebieden met veel minder planten zijn mensen ook gezond. Er is dus niet een dieet dat het ­beste is voor de mens. Paleo, het zogenaamde oerdieet, is een mythe. Het heeft geen enkele wetenschappelijk grondslag.’

Dat neemt niet weg dat de hoeveelheid bewerkte voedingsmiddelen die de moderne mens tot zich neemt zorgelijk is.

‘Alles wat verpakt is, is gemaakt om te verkopen. Niet om ons gezond te houden. Bewerkt voedsel is vaak te vet, te zout, te zoet. Daar houden we van, dus dat wordt aangeboden. Maar het is niet gezond.’

In tijden waarin calorieëntellers en voedingswaardelabels nog niet bestonden, speelden verzadiging én trek vermoedelijk een ­grote rol in het voedingspatroon. Henry verwijst naar zwangerschapcravings. ‘Die voedsel­hunkeringen kunnen een voedingswaardetekort aangeven. Sommige zwangere vrouwen krijgen bijvoorbeeld trek in klei. Dat kan op een

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

mineralentekort duiden. Het kan zijn dat een systeem als dit in de prehistorie beter ontwikkeld was en een grotere rol had.’

Henry leidde het afgelopen jaar het HARVEST-project aan de Faculteit Archeologie. Met verschillende methodes is het prehistorische dieet onderzocht. De focus lag daarbij op plantaardige voeding. ‘Daar is namelijk nog niet zoveel over bekend, terwijl de prehistorische mens echt niet alleen maar vlees at. De grottekening van mannen die op dieren jagen, en de botten die gevonden zijn bij opgravingen hebben dit beeld versterkt, maar het dieet was veel gevarieerder.’

De betekenis van gras

Dat blijkt onder andere uit onderzoek naar tandplak van neanderthalers waarin sporen van plantaardige etensresten zijn gevonden. Een student van Henry probeert deze onderzoeksmethode te verbeteren door tandplak in een lab te kweken en daar een rekenmodel van te maken dat toekomstig onderzoek kan ondersteunen. Ook wordt er in samenwerking met een Deens forensisch lab onderzoek gedaan naar tandplak waarin drugrestanten zitten. Dit komt van een populatie die opium en cannabis gebruikte om langdurig zieken te behandelen.

Een andere tak van het HARVEST-onderzoek betreft niet wat er werd gegeten maar waarom. ‘Daarvoor heeft een student onderzoek gedaan naar de eetgewoontes van het Bakavolk in Kameroen. Hun afwegingen en voorkeuren werden in kaart gebracht door hen vragen te stellen als: wat wil je serveren aan een belangrijke gast? En: als je alles kon eten zonder dat je er iets voor hoeft te doen, wat zou je dan kiezen? Het antwoord blijkt altijd een mix te zijn tussen voedingswaarde en persoonlijke en culturele voorkeuren.’

Een derde onderzoekstak richt zich op de vraag: wat

Leidraad

25

maakt goed voedsel? ‘Er is niet veel bekend over de voedingswaarde van wilde planten. Zeker niet over die in Afrika, waar onze voorouders lang op de savannes hebben geleefd. Een student heeft zich daarop gestort en met de resultaten een computermodel gemaakt, waarbij een avatar door het Afrikaanse landschap wandelt en een bepaald aantal calorieën binnen moet krijgen.’

Ook daaruit blijkt dat er erg veel variatie was en is. Grassen zijn in bepaalde gebieden een hele belangrijke voedings­ bron geweest. ‘We zien gras nu als gazon en voer voor ­koeien. Maar gras heeft een veel grotere betekenis. Dat hebben we sterk onderschat. Er zijn zoveel soorten gras, en veel van die grassen werden gegeten.’

Rol vrouw en kind

Een andere onderschatting betreft de rol van vrouwen en kinderen in de voedselvoorziening. Door vooroordelen in de wetenschap en doordat archeologisch onderzoek zich vooral richt op reconstructies, dus overblijfselen, bleven de planten en daarmee de vrouwen en kinderen buiten beeld. Want de vrouwen hielden zich over het algemeen bezig met plantaardige voeding en klein wild. ‘Zij brachten de meeste calorieën in.’

En ook de kinderen hadden hun eigen rol. Iets wat bij de stam in Kameroen nog steeds het geval is. ‘Vanaf een jaar of vijf, zes trekken de kinderen met elkaar het oerwoud in en leren ze van elkaar hoe ze aan eten komen. Zij voeden zich met andere dingen dan de volwassenen, die het meer van de akkers halen. De kinderen eten meer zoete vruchten en wilde planten en af en toe een klein diertje dat ze in het woud kunnen vangen. Het klassieke beeld van die neanderthaler in zijn dierenvacht die voor de groep jaagt, is dus verre van compleet. Vrouwen en kinderen droegen net zo veel bij.’

26

Leidraad

NR. 2 2022

Eet je bord leeg!

Hoe leer je je kind groente eten? En moet je als ouder wel blijven pushen? In het project ‘Baby’s eerste hapjes’ gingen Leidse pedagogen en Wageningse voedingsdeskundigen op zoek naar het beste recept.

Promovendus Merel van Vliet vertelt.

Niet pushen Variëren

‘Het onderzoek begon zodra de baby toe was aan de eerste hapjes vaste voeding (leeftijd 4-6 maanden), met een meting bij het gezin thuis. Vervolgens kregen deelnemers verspreid over een jaar vijf keer een interventie. Bij de groentegroep was dat een gesprekje met de moeder, met advies over het aanbieden van groente aan haar baby.

Blijf variëren, niet meteen opgeven, bied steeds verschillende groenten aan, dat soort tips. Of bied ook maar eens groente aan bij de lunch, want ’s avonds is je kind moe. En we maten bij 18, 24 en 36 maanden opnieuw hoe de kinderen aten.’

TEKST: JOB DE KRUIFF, FOTO: ISTOCK

Video-feedback

‘Eten is een relatief i­ ngewikkelde opvoedsituatie. Meer dan tijdens bijvoorbeeld spelen met hun kind hebben ouders een bepaalde verwachting. Ze zijn bezorgd of hun kind wel genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt en hebben soms de neiging om te pushen, terwijl het kind al vol zit. We zijn in Nederland vrijwel allemaal opgegroeid met ‘bord leeg eten’, maar dan bepaalt een ander hoeveel je eet. Je wilt eigenlijk dat kinderen leren te vertrouwen op het eigen mechanisme dat de voedselbehoefte reguleert.’

‘Mijn deel van het onderzoek gaat minder over het wat, maar vooral over hoe een kind eet, en over hoe ouders met hun kind omgaan aan tafel. Hiervoor ontwikkelden we de interventie VIPP Feeding Infants, gebaseerd op de bewezen effectieve ‘Video-feedback Intervention to promote Positive Parenting’. Hierbij werden video-­ opnames gemaakt van het voedingsmoment tussen moeder en kind, die vervolgens nabesproken werden met moeder om haar te leren de signalen van haar kind goed te lezen en hier sensitief op in te spelen.’

DOSSIER Eten

Loslaten

‘Een groot deel van de kinderen heeft ergens tussen 1,5 en 6 jaar een fase waarin ze kieskeurig zijn. Ouders vinden het dan lastig om sensitief te blijven. Maar je moet je bezorgdheid loslaten. Dit hoort gewoon bij de ontwikkeling. De gouden regel is: jij bepaalt wat het kind eet en wanneer. Het kind zelf bepaalt hoeveel het eet. Zo blijft het gezelliger aan tafel en is ook de kans groter dat het kind op lange termijn goed en gevarieerd blijft eten.’

27

Meer onderzoek

‘We hadden gehoopt meer effect te zien op de hoeveelheid groente die gegeten werd. Waarschijnlijk is een deel van de verklaring dat in onze onderzoekspopulatie de groenteconsumptie in alle groepen al heel hoog was, en ouders de adviezen dus niet per se nodig hadden. De interventie gericht op het vergroten van sensitiviteit aan tafel werkte wél: moeders leerden om de maaltijd te beëindigen in lijn met de signalen van het kind. In de toekomst willen we ons onderzoek herhalen bij meer kwetsbare groepen, zoals kinderen die bij voorbaat al problematisch eten, of in wijken met veel overgewicht.’

Merel van Vliet

is pedagoog en promoveert deze zomer op haar proefschrift Mealtime interactions: The role of sensitive parental feeding behavior in the first years of life.

28

Leidraad

NR. 2 2022

Vrijkomende grond helpt CO2 besparen

Minder vlees: dubbele winst

TEKST: NICOLLINE VAN DER SPEK, FOTO: PATRICIA NAUTA

De veehouderij is wereldwijd een van de grootste veroorzakers van broeikasgassen.

De oplossing ligt op ons bord. Wat levert minder vlees eten eigenlijk op aan klimaat­ winst? Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van de Leidse milieuweten­ schapper Paul Behrens rekende het uit.

‘W

anneer de 54 rijke landen vrijwel afstappen van dierlijke producten, levert dit een stuk land op ter grootte van de EU. Geef je dat terug aan de natuur, dan haal je op de lange termijn 100 miljard ton extra CO2 uit de atmosfeer.’ Dat komt overeen met veertien jaar de ­huidige uitstoot van alle landbouw in de wereld. Het was een eyeopener, ook voor Behrens zelf. ‘Ik wist wel dat minderen met vlees land zou opleveren, maar zóveel had ik niet gedacht.’

De Leidse milieuwetenschapper

schreef vaker over de impact van voeding op het klimaat. In 2020 ­verscheen zijn populair-wetenschappelijke boek The Best of Times, The Worst of Times: Futures from the ­Frontiers of Climate Science, ­waarin hij de mogelijke toekomst van de mensheid beschrijft in ­hoofdstukken van pessimisme en hoop. Twee daarvan gaan over ons voedsel­systeem.

Dat moet op de schop, aldus Behrens.

‘Om te beginnen moeten we veel minder eten weggooien. Op dit moment is dat wereldwijd zo’n 35% van onze voeding. Daarnaast moeten

we ons eten veel efficiënter produceren. Nu gaat een derde van de landbouw op aan veevoer. Maar de grootste impact heeft minderen met vlees eten, naar hooguit eens per week een klein stukje.’ Zelf is hij een paar jaar geleden gestopt. Cold turkey. ‘Ik dacht: ik ga het vlees in de curry’s vast heel erg missen, maar na een maand taalde ik er niet meer naar.’

Ook onder zijn studenten leeft vegan enorm, valt hem op. De tijd zit mee.

De supermarkten zijn om, de restaurants zijn om. ‘Vroeger kreeg je een plak kaas als je in een restaurant iets

DOSSIER Eten

de ­landbouwgrond die nodig is om het veevoer te telen. De totale oppervlakte die gebruikt wordt voor veehouderij beslaat 80 procent van de landbouwgrond, ofwel 35% van alle bewoonbare grond in de wereld. Dat levert uiteindelijk een sappig stukje vlees op, maar zoals bekend ook ­g rote ecologische problemen.

Ontdekkingsreis

vegetarisch wilde eten, nu kun je ­k iezen uit de lekkerste gerechten.’

Uitstoot

Terug naar de boosdoener, de koe, die funest is voor ons klimaat. Allereerst door het methaan dat het dier uitstoot: een veel sterker broei­kas­ gas dan kooldioxide. Geen ramp als het bij die ene koe blijft, maar wereldwijd lopen er 1,5 miljard runderen rond. Al die koeien bij elkaar ­zorgen voor net zoveel uitstoot als alle auto’s die er op de wereld rondrijden. Om nog maar te zwijgen van

Allemaal veganist dan maar? Bij voorkeur wel. En zo’n straf is dat helemaal niet, volgens Behrens. ‘Zie het als een ontdekkingsreis. Er zijn meer dan 250.000 planten op de wereld, daarvan liggen er slechts 150 op ons bord.

Kun je nagaan hoeveel meer smaken er nog zijn die we kunnen ontdekken.

Een goed voorbeeld is Kernza, een graansoort met extreem diepe wortels, die niet elk jaar ingezaaid hoeft te worden. Het is een doorlevend gewas.

Daardoor hoeven de velden niet te worden omgeploegd, wat minder CO2 -uitstoot oplevert. Het probleem met Kernza is alleen dat je veel meer ruimte nodig hebt om het te telen dan graan. Maar goed, als we door te minderen met vlees een stuk land vrij­ maken zo groot als de EU, dan lukt dat makkelijk.’

Brengt ons bij de grond, misschien wel de heilige graal als het om klimaat­verandering gaat. Behrens lacht. ‘In mijn vak struikel je over de heilige gralen, of het nu gaat om zonne-energie, wind of transport.

Ze zijn vaak pas effectief als ze op grote schaal worden toegepast, maar het is waar: grond is belangrijk en we zien die nog te vaak over het hoofd. We kijken naar de flora en fauna en te weinig naar wat er onder de grond gebeurt.

Wist je dat er in een theelepel goede grond meer organismen zitten dan dat er mensen op deze aarde rondlopen?’

29

Helaas wordt goede grond schaars.

En dat is niet zonder risico. Grond is nodig om CO2 uit de lucht te halen, maar dat lukt steeds minder omdat we de grond verarmen ten ­behoeve van het telen van veevoer. Groen asfalt, ook Behrens schrijft erover en parafraseert Mark Twain: Buy soil, they’re not making more of it. Of eet minder vlees. De overstap naar een plantaardig dieet, het EAT–Lancet dieet om precies te zijn, levert een enorme klimaatbonus op, namelijk 25% minder uitstoot van broeikas­ gassen en 17% extra land.

Klinkt goed, maar is het haalbaar?

Behrens: ‘Noem het een utopie, ik noem het liever een visie. Een visie waar ieder individu naar kan hande­ len. Dat is het mooie van de Great Food Transition. Het individu is aan zet, want elke dag stellen we onszelf de vraag: wat gaan we eten?’

Paul Behrens

is milieuwetenschapper aan de Universiteit Leiden.

In 2018 werd hij uit­geroepen tot Ontdekker van het Jaar aan Universiteit L ­ eiden. Zijn onderzoek naar voedsel en ­klimaatverandering verscheen in toonaangevende wetenschappelijke tij­dschriften als Nature Food en Nature Energy. Het onderzoek waar hij hier over vertelt trok wereldwijd aandacht, met als hoogtepunt een live interview op de BBC.

30

Leidraad

NR. 2 2022

‘ Vlees eten van de koe die naast je staat’ aldus alumnus Daan

Een suikertaks werkt Wimar Bolhuis onderzoekt a ­ ctuele economische thema’s voor advies­ bureau Ecorys en is docent bij de afdeling Economie van de Rechten­ faculteit. Hij pleit voor de suikertaks.

DAAN LUINING (32)

Invoering van een suikertaks staat in het regeerakkoord van Rutte-4. Een goed idee?

­2014-2016 Biology and Science based business / Biologische Wetenschappen, Master of Science, Leiden 2016-2017 Wetenschappelijk directeur New Harvest 2017-2020 Onderzoeksdirecteur CAS (Cellular Agri­culture Society) 2018-NU Oprichter en CTO Meatable

TEKST: JOB DE KRUIFF

TEKST: NICOLLINE VAN DER SPEK, FOTO: EDWIN WEERS

‘D

insdag 15 maart is de motie van D66 en de VVD goedgekeurd om proeverijen van kweekvlees, waar ik me als oprichter van Meatable al jaren mee bezighoud, toe te staan in Nederland.

Wij kunnen niet wachten totdat we met alle collega’s de barbecue kunnen aansteken. Het zal nog even duren voordat kweekvlees verkocht mag worden, maar de eerste stap is gezet. Een tweede agrarische revolutie, zo zie ik het. Het is het antwoord op de groeiende welvaart. Hoe rijker de wereld, des te meer vraag naar vlees, alleen lukt dat niet met het huidige systeem.

Voor één kilo biefstuk heb je 25 kilo veevoer nodig, en daar is weer 15.000 liter water voor nodig. Bij kweekvlees laat je stamcellen uit­ groeien tot spier en vet. Dat duurt zo’n vier weken, dan heb je vlees. Dit is geen plantaardige vleesvervanger, het is 100% echt vlees, met dezelfde textuur en smaak. Je kunt dus vlees eten, gemaakt van een koe die op datzelfde moment naast je staat te grazen. Een stuk diervriendelijker natuurlijk en veel beter voor het klimaat.’

‘Heel goed. We weten uit onderzoek in de ruim 40 landen die al een suikertaks hebben – bijvoorbeeld Noorwegen, België, Frankrijk en Verenigd Koninkrijk – dat het mogelijk is om het te regelen, en dat het effect heeft. Je moet dan denken aan trapsgewijs hogere belastingtarieven op bij­ voorbeeld frisdrank of snoep naarmate er meer suiker in zit. Dat is dé manier om bedrijven te prikkelen om produc­ ten met minder suiker te ontwikkelen, en consumenten om voor die minder zoete optie te kiezen.

Maar in het regeerakkoord staat alleen dat het onderzocht gaat worden. Het is dus nog niet zeker, mede gezien de Nederlandse politieke cultuur. Je kunt het polderen noe­ men, of een lobbycultuur, of een liberale traditie die wars is van wat al snel ‘betutteling’ wordt genoemd. In elk geval: we doen hier meer aan overleg dan elders.’

DOSSIER Eten

31

‘ Door mijn werk ben ik bewuster gaan eten’ is bestuurskundige, psycholoog en econoom.

Hij promoveerde op de CPB-doorrekeningen van verkiezingsprogramma’s en regeerakkoorden, schreef boeken over onder meer de overheidsfinanciën en nu tweewekelijks een column voor RTL Nieuws. Hij is op dit moment universitair docent in Leiden.

Denkt u dat die taks er komt?

‘Over het uitgangspunt zijn we het gauw eens: te veel ­suiker is slecht voor kinderen en kinderen hebben enige bescherming nodig. Wat dat betreft ligt bijvoorbeeld een vleestaks lastiger, omdat over argumenten als klimaat en dierenwelzijn nu nog meer discussie mogelijk is. Maar de vraag is hóé je die suikerverlaging afdwingt. Je kunt met voorlichting proberen om consumenten een betere k ­ euze te laten maken. Maar dat zal onvoldoende werken; kin­ deren en volwassenen willen die zoete spullen nou een­ maal. Dan kun je inzetten op zelfregulering: de branche moet afspreken minder ongezonde producten te maken.

Dat blijkt vaak niet erg van de grond te komen. Het zou mij niet verbazen als de politieke discussie vervolgens richting regulering gaat. Dus bijvoorbeeld het wettelijk vaststellen van een maximaal suikergehalte per 100 milliliter of gram van een product. Maar als je dat wilt doen, krijg je te maken met Europese regelgeving. De verslechtering van de con­ currentiepositie voor Nederlandse producenten wordt dan een element in de discussie.’

Kortom, u gelooft als econoom het meest in financiële instrumenten?

‘Prijsmaatregelen zijn in het algemeen zeer effectief om mensen te verleiden tot het gewenste gedrag. In het geval van een suikertaks zoals gezegd de fabrikant én de klant. Ik denk dat er genoeg draagvlak voor is. Politici vrezen mis­ schien dat mensen nijdig worden van alles wat belasting heet, maar bijvoorbeeld de accijns op sigaretten en drank is breed geaccepteerd. Waarmee ik niet wil zeggen dat het altijd voor alles de beste methode is. De invoering van een vettaks of een zouttaks stuitte in andere landen later vaak op uitvoeringsproblemen. Soms is het succesvoller om producten simpelweg te reguleren.’

‘B

aldus alumna

innen de Flora Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit werk ik als manager op een afdeling die over interne processen gaat, zodat medewerkers op de werkvloer daadwerkelijk goed toezicht kunnen houden op de voedselveiligheid. ​Per doelgroep verschilt onze werkwijze.

In veel slachthuizen staan wij bijvoorbeeld elke dag. Bij horecazaken kondigen we ons bezoek niet aan, anders kan er nog even snel van alles worden schoongemaakt. Wel stellen we ons netjes voor.

We gaan niet ergens als mystery guest langs, we dragen altijd een jas met groot NVWA erop.

Behalve op eten voor mensen houden we toezicht op diervoeder. Alles wat er in o ​ ns vee gaat, krijgen we tenslotte ook op ons bord. En we letten op de beloftes die producten doen: is het wat het zegt te zijn? A ​ ls valse claims gezondheidsrisico’s met zich meebrengen worden producten uit de handel gehaald, of producenten krijgen een boete opgelegd.

Door mijn werk ga ik bewuster om met eten.

Zeker nadat ik voor het eerst een bezoek had gebracht aan een slachthuis. Er is goed toezicht op de hygiëne e ​ n andere regels, maar ik ben er wel met de neus op de feiten gedrukt wat betreft de massaliteit van de veehouderij in Nederland. Nadien ben ik minder vlees gaan eten en ga ik vaker voor biologisch vlees en niet voor de kilo­ knaller in de supermarkt.’

FLORA TRUMPIE (38) 2003-2010 Psychologie en Criminologie, Leiden 2010-2012 Rijks­trainee Beleidsmedewerker 2012-2018 Beleids­ medewerker­ ­Ministerie van Justitie en Veiligheid 2018-NU Hoofd Directiestaf bij directie Keuren van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA)

TEKST: NICOLLINE VAN DER SPEK, FOTO: EDWIN WEERS

Wimar Bolhuis

32

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

Masterchefs in de dop Schorseneren, postelein, hete bliksem, Saroma. Vragende blikken van de aanwezige scholieren. Hier en daar herkenning bij hun ouders. Wat Jos Schaeken maar wil aantonen: eetgewoonten veranderen over de generaties heen.

S

TEKST: NIENKE LEDEGANG, FOTO’S: TACO VAN DER EB

chaeken is hoogleraar Slavische talen, maar vandaag doet hij waar hij het meest van geniet: doceren over eten. ‘Mijn ­liefde voor kookboeken en eetcultuur is een passie. Een passie waar ik binnen de ­universiteit meer mee ga doen.’

Daarom begon hij de pre-university collegereeks Masterchef, speciaal voor geïnteresseerde scholieren uit de bovenbouw van het vwo. Schaeken zette voor de acht colleges gastdocenten van verschillende faculteiten in. Zo kwam archeologe Amanda Henry vertellen over het dieet van onze ­voorouders, en was er een bijeenkomst waarin het “chin.ind.rest” centraal stond. ‘Een docent van het KITLV legde uit dat wat wij bij Woo Ping of Kota Radja halen alles te maken heeft met ­migratie en kolonisatie. De keuken is er een vreemde mengelmoes van heel veel verschillende ingrediënten uit alle windstreken’, zegt Schaeken. Hij vervolgt: ‘Zelf heb ik natuurlijk verteld over de Slavische ­keuken. Dat het eten in meerdere gangen een van ­oorsprong Russische gewoonte is. En dat borsjt, dat we allemaal kennen uit de Russische keuken, eigenlijk Oekraïens is. Het is iets wat ik juist in deze tijd graag vertel.’

Theebladeren eten

Renate Heru Utomo vertelt over de Chinese theerituelen.

Vandaag, tijdens het laatste college van de reeks, staat het Chinese theeritueel centraal. Sinoloog Renate Heru Utomo vertelt: ‘Theedrinken is een verbindend ritueel vol symboliek. Toen Obama thee ging drinken met president Xi was dat niet zomaar om de dorst te lessen, dat had heel veel betekenis. Alles deed ertoe: wie waar zat, welke thee geschonken werd en welk servies gebruikt werd. Wisten jullie trouwens dat thee niet altijd

NR. 2 2022

DOSSIER Leidraad Eten

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

33

5x

gehoord tijdens de Leidse Masterchef

1.

een drank is geweest? Ooit werden theebladeren alleen gegeten, pas later is men de blaadjes gaan trekken in water.’ Heru Utomo laat de scholieren vervolgens zelf theezetten. Dat ze ook mogen proeven welke snack er het beste bij past, is letterlijk een prettig zoethoudertje. Ook voor de ouders, die bij dit afsluitende college aanwezig mogen zijn.

Experimenteren met onderwijs

Schaeken kijkt tevreden terug op wat hij een ‘pilot’ noemt. ‘Ik zou het vak eetcultuur heel graag op­nemen als minor binnen onze universiteit. Er is over de faculteiten heen zoveel kennis over eten beschikbaar. Wat mij betreft genoeg reden om daar in het onderwijs meer mee te doen. Voor je een programma opneemt in het curriculum is het belangrijk om het te testen. De pre-university colleges bieden daar een uitstekende mogelijkheid voor. Het experimenteren met onderwijs en onderwijsvormen vind ik een belangrijke taak van de academie.’

Schaeken besluit: ‘Ik heb zelf trouwens veel geleerd van de deelnemers. Bijvoorbeeld dat scholieren ­bijna allemaal Zuid-Europees eten ­verkiezen. Die krijgen niet veel anders binnen dan pizza en ­pasta...

Zonde. Wat mij betreft is de Georgische namelijk de allerbeste keuken van de hele wereld.’

De Pavlovataart is genoemd naar en o ­ pgedragen aan de Russische ballet­danseres Anna Pavlova, die in 1931 stierf in Hotel des Indes in Den Haag. Nog steeds is er in het hotel een Anna Pavlovazaal.

2.

De sandwich is genoemd naar John Montagu, de vierde graaf van Sandwich (1718-1792). Het verhaal gaat dat hij geen zin had zijn kaartspelletje te onderbreken en de bediening om een maaltijd vroeg die hij uit de hand kon eten.

3.

In een vliegtuigmaaltijd met vlees zit ­nagenoeg altijd kip, omdat ander vlees (zoals rund of varken) door een of meerdere wereldgodsdiensten wordt verboden.

4.

Het eerste Chinese restaurant in Nederland werd al in 1920 in Katendrecht geopend en heette Cheung Kwok Low. In die tijd woonde een grote Chinese gemeenschap in en rond Rotterdam.

5.

’Thee was niet altijd een drank’, vertelt Renate Heru Utomo.

Het is een mythe dat Marco Polo in de dertiende eeuw pasta meebracht van China naar Italië; pasta bestond in de mediterrane wereld al voor de tijd van Marco Polo.

34

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

Leidraad

35

De universiteit als werkervaringsplaats Samen met je hoogleraren de faculteit besturen, een introductieweek organiseren voor duizenden eerstejaars of de kas bewaken van je vereniging. Veel studenten doen bestuurs­ ervaring op binnen de academie en zetten daarvoor tijdelijk hun s ­ tudie op een laag pitje. Wat drijft hen en wat levert het op?

TEKST: LINDA VAN PUTTEN

‘ De skills die ik nu ontwikkel zullen absoluut van pas komen’ Rechtenstudent Faye Speijers is dit jaar voorzitter van de EL CID-commissie die de introductieweek voor eerstejaars organiseert.

‘Als eerstejaars had ik enorm veel aan mijn eigen EL CID: ik kwam uit Utrecht en kende niemand in Leiden. Maar binnen een week kreeg ik veel nieu­ we vrienden en begon ik met vertrouwen aan mijn studie. Rechten is behoorlijk theoretisch en daar­ om wilde ik er iets praktisch naast doen. Samen met mijn commissie organiseren we nu een vijf­ daags evenement voor vierduizend studenten en duizend vrijwilligers. Op dit moment is het voor­ al op een leuke manier spannend. We maken gebruik van draaiboeken van voorgangers en we worden geholpen door een coördinator van de universiteit en voormalige EL CID-bestuurders. Zij zeggen vaak: ga er maar vanuit dat sommige din­ gen niet goed gaan en dat dat geen ramp is. Hier­ door leer ik ook te r­ elativeren.

We werken al snel veertig uur per week op de EL CID-zolder dus het lijkt al op een baan. Als ­echte collega’s proberen we te reflecteren en te evalueren. Zo is het onvermijdelijk dat er soms wat ergernissen ontstaan. Het toffe aan deze rol is ook dat ik nu met organisaties spreek die ik anders niet snel zou spreken, zoals de

gemeente of een b ­ ierbrouwer. De onvoorspel­ bare situatie met betrekking tot corona is wel lastig. Het ziet er nu goed uit, maar hoe gaat het over een paar maanden? We bereiden een fysieke EL CID voor en in ons achterhoofd hou­ den we rekening met worst case scenario’s zoals een lockdown. Vooralsnog wil ik later iets met Rechten doen, de skills die ik nu ontwikkel zullen absoluut van pas komen.’

36

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

‘ Ik moet draagvlak creëren zodat mooie plannen niet in een bureaula blijven liggen’ Ebrar Kaya studeert Midden-Oostenstudies en is assessor (student-lid) in het bestuur van de Faculteit Geesteswetenschappen.

‘Van nature ben ik heel nieuwsgierig en wil ik graag weten wat er zich achter de schermen afspeelt. Misschien komt het wel doordat ik de eerste ben in mijn familie die studeert. In het begin was echt alles nieuw voor mij. Eerder was ik actief voor de opleidingscommissie van mijn studie. Ik zag hoe complex een faculteit kan zijn en dat intrigeerde mij. In mijn portefeuille ­zitten onder andere studentenzaken en onder­ wijs. O ­ fficieel staat er 25 uur per week voor deze functie, maar meestal ga ik daar ruim overheen.

Deze faculteit heeft iets meer dan 8.000 stu­ denten en 56 opleidingen en de kunst is om die eilandjes dichter bij elkaar te brengen zodat niet elke opleiding zelf het wiel hoeft uit te vinden.

Als student-lid houd ik de belangen van studen­ ten scherp in de gaten en was ik dit jaar onder andere druk bezig met de invoering van een nieuwe Code of Conduct, een gedragscode voor studenten en docenten in het onderwijs. Van nature ben ik ook een compromissluiter en het is soms lastig om mooie initiatieven niet te laten verzanden doordat iedereen er zijn of haar zegje over wil doen. Hier leer ik hoe ik draagvlak moet creëren zodat mooie plannen niet in een bureau­ la blijven liggen. Ik geniet enorm van het werk en de hechte contacten binnen de faculteit. Het zal wel wennen zijn om volgend collegejaar weer volledig te studeren. Na mijn studie wil ik ook graag bestuurswerk doen, het liefst in een maat­ schappelijke organisatie.’

‘ Ik moest me staande houden tussen mannen die drie keer zo oud waren’ Mikal Tseggai was assessor bij de faculteit Governance and Global Affairs en daarna voorzitter van het Leids Universitair Studentenplatform.

Nu is ze gemeenteraadslid voor de PvdA in Den Haag.

‘Als student Bestuurskunde was ik benieuwd hoe organi­ saties bestuurd werden en ik wilde graag studenten verte­ genwoordigen. Daarom werd ik tijdens mijn studie a ­ ssessor van het faculteitsbestuur. Ik was toen 19 en de drie a ­ ndere bestuurders waren allen ­mannen die drie keer zo oud waren. Hierdoor leerde ik me goed staande te houden en dat heeft me in mijn huidige werk als gemeenteraadslid – waar ik ook de jongste ben – geholpen om me niet klein te voelen als anderen veel meer ervaring hebben.

Na mijn werk als assessor wilde ik me universiteits­ breed inzetten en werd ik ­voorzitter van het Leids Uni­ versitair ­Studentenplatform.

Dat is een denktank van stu­ denten die met de faculteiten

en het C ­ ollege van Bestuur spart over nieuwe ideeën. Je ziet dan dat goede initiatieven ook echt van de grond kun­ nen komen. Zo dacht ik in een pril stadium mee over het plan om een studentencentrum op de Campus Den Haag te ves­ tigen. Dat centrum, nu Bee­ hive geheten, is jaren later gerealiseerd en groot gewor­ den. Het viel me als LUS-voor­ zitter op dat de zeven facultei­ ten onderling erg verschillen.

Soms wilden ze in hun eentje opereren en dan weer samen­ werken. Dat was weleens las­ tig; we zijn toch één univer­ siteit, dacht ik dan. Hierdoor leerde ik wel te onderhande­ len tussen al die verschillen­ de partijen. De universitaire wereld lijkt wat dat betreft erg op de politiek. Door die func­ ties merkte ik al tijdens mijn studie hoe leuk en belangrijk ik het vind om andere mensen te vertegenwoordigen. Dat heeft me gesterkt om de poli­ tiek in te gaan. Maar ongetwij­ feld zullen de opgedane erva­ ringen ook in andere functies van pas komen.’

37

NR. 2 2022

Bestuursbeurs

De universiteit ondersteunt studenten die bestuurswerk doen voor hun faculteit of grote vereniging en hierdoor studievertraging oplopen. Deze studenten kunnen ­tijdens hun bestuurs­ jaar een beurs krijgen. Jaarlijks komen in totaal zo’n 950 studenten hiervoor in aanmerking.

‘ Tijdens dat bestuursjaar heb ik geleerd om knopen door te hakken’ Alumnus Thomas van Dop studeerde Natuurkunde en was penningmeester bij Augustinus. Nu is hij manager bij ING. ‘Op mijn 21e werd ik penningmees­ ter bij Augustinus, een van de groot­ ste studentenverenigingen in Leiden met toen zo’n 1600 leden. Financië­ le ervaring had ik nauwelijks, maar ik studeerde Natuur­kunde en was niet bang voor cijfers. Ik wilde juist ook iets inhoudelijks leren. Achteraf rea­ liseer ik me hoe onbe­vangen ik was en die verantwoordelijkheid helemaal niet zag als een last. Het ledenbestand was heel krakke­mikkig en na enige ­oriëntatie en overleg introduceerde ik een nieuw systeem voor de boekhou­ ding. Augustijnen waren toen geneigd om veel langer te praten over onder­ werpen als de locatie van een gala dan een administratiesysteem, ook als dat

nog jarenlang gebruikt zou worden.

Tijdens dat jaar heb ik geleerd om knopen door te hakken. Om me heen zie ik vaak m ­ ensen worstelen met beslissingen en mijn v ­ roege bestuurs­ ervaring heeft mij in dat opzicht goed geholpen. Sommige dingen leerde ik echt met vallen en opstaan. In het begin was ik best hard en verwachtte ik dat iedereen zich elke dag voor hon­ derd procent inzette, ook als het per­ soonlijk tegenzat. Dat zorgde soms voor wrijvingen en na een tijdje snap­ te ik veel beter het belang van empa­ thie. Zo had ik in het begin weinig begrip voor leden die schulden niet afbetaalden. Gedurende het jaar leer­ de ik steeds beter de impact begrij­ pen van de heel beperkte financië­ le ondersteuning die sommige leden kregen van hun familie. Zo’n vereni­ ging kan de maatschappij in het klein zijn. Dat penningmeesterschap heeft

later absoluut deuren geopend in de financiële wereld. Studenten met bestuurs­ervaring krijgen bij sollicita­ ties al snel een vinkje: je laat zien dat je iets extra’s wil doen en verantwoor­ delijkheid durft te nemen.’

TEKST: WILKE MARTENS, FOTO: TACO VAN DER EB, MET DANK AAN: RIJKSMUSEUM VOOR VOLKENKUNDE

38

de jonge wetenschapper

Kimia Heidary

‘ Niet elk prijsverschil vinden we oneerlijk’

NR. 2 2022

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

In het promotieonderzoek van Kimia Heidary (25) naar online prijsdiscriminatie komt het klassieke juridische kader samen met empirisch onderzoek. Ze kijkt in welke mate prijsverschillen door bedrijven worden toegepast – en hoe consumenten ze ervaren.

R

echten en communicatie­ wetenschap: het is geen gebruikelijke combinatie waar promovenda Kimia Heidary voor koos. ‘Het zat altijd al in mijn achterhoofd dat ik rechten wilde studeren. Vanuit een soort onderbuikgevoel deed ik daar communicatiewetenschap bij’, vertelt ze. ‘Studiegenoten waren verbaasd over mijn keuze: hoe ga je die twee combineren?

Maar juist in technologie komen recht en communicatie samen, bijvoorbeeld in gepersonaliseerde advertenties in relatie tot privacywetgeving.’

Precies die combinatie werd gezocht voor Empirical Legal Studies, onderdeel van het Nederlandse Sectorplan Rechtsgeleerdheid waar de Universiteit Leiden aan meewerkt. ‘Empirisch-juridisch onderzoek was een van de speerpunten van de overheid, waardoor er budget was’, legt Heidary uit. ‘De faculteit kon zelf invulling geven aan de onderzoeksonderwerpen. Ze zochten iemand die klassiek juridisch geschoold was én ervaring heeft met empirisch onderzoek. De keuzes die ik toen had gemaakt, vielen nu perfect op hun plaats.’

Heidary’s onderzoek naar ­online prijsdiscriminatie bestaat uit vier delen. ‘In het eerste deel heb ik het ­juridische kader geschetst’, legt ze uit. ‘Het huidige wettelijke kader,

Wat is... prijs­discriminatie?

­waaronder privacywetgeving, antidiscriminatiewetgeving en het consumentenrecht, biedt nog weinig handvatten tegen online prijsdiscriminatie.

In het tweede deel heb ik bedrijven geïnterviewd: is prijsdiscriminatie interessant voor hen en hebben zij de technische mogelijkheden ervoor? De meeste bleken terughoudend te zijn.

Als ze al genoeg budget en mankracht hebben om het te kúnnen, ­wíllen ze het niet vanwege de weerstand die prijsdiscriminatie oproept.’

Oneerlijk

In het derde deel onderzoekt Heidary die weerstand van consumenten. ‘Uit de literatuur blijkt dat consumenten prijsdiscriminatie oneerlijk vinden’, zegt ze. ‘Maar studenten- of senioren­ korting vinden de meeste mensen wel goed. In dit deel onderzoek ik de nuance: wat zorgt voor de rechtvaardigheidsperceptie? Welke persoonlijke eigenschappen spelen een rol?

En wat betekent dat voor het gedrag van een consument? Roepen zij alleen maar dat ze iets oneerlijk vinden, of handelen ze er ook naar?’

In het laatste onderdeel wordt alle opgedane kennis getoetst in een focusgroep, om zo de normatieve implicaties in kaart te brengen. Over ieder onderdeel schrijft Heidary een artikel, in plaats van de klassieke dissertatie.

Studentenprijzen, seniorenkorting of gratis toegang voor kinderen tot 12 jaar: verschillende v ­ ormen van prijs­discriminatie zijn

breed geaccepteerd.

Online kan een prijs voor een product of dienst op basis van data nóg specifieker worden afgestemd op een doelgroep.

Leidraad

39

Tijdens haar colleges probeert ze studenten te enthousiasmeren voor deze vernieuwende aanpak. ‘Veel studenten vinden getallen en data eng’, meent ze.

‘Er zullen altijd mensen zijn die vinden dat empirisch onderzoek bij sociale wetenschappen moet blijven. Maar als je al één element van de praktijk meeneemt in je onderzoek, dan spreekt het meer tot de verbeelding.’

Veilige werkomgeving

Ondanks haar onorthodoxe ­aanpak houdt Heidary zich goed ­staande ­binnen de rechtenfaculteit. De betrokkenheid van haar supervisors helpt daarbij. ‘Ze behandelen me echt als hun gelijke’, benadrukt ze. ‘­Vooral Helen Pluut is heel betrokken. Ze heeft een veilige werkomgeving gecreëerd, een speeltuin waar ik mijn gang kan gaan. Terwijl ik onderzoek doe, komen er al nieuwe ­ideeën in me op. In de toekomst zou ik de trend van personalisatie graag verder onderzoeken: we kennen allemaal de ‘you might like’-advertenties en de verwachting is dat dit doorzet in de ­prijzen die we te zien krijgen.

De ­ontwikkeling van de onderliggende technologieën, zoals algoritmes en dataverzamelingsmethoden, zou ik willen volgen. Want dit is nog maar het begin.’

Het plezier in lesgeven is een andere reden waarom Heidary een ­carrière in de wetenschap ziet zitten. ‘Het contact met studenten vind ik heel erg leuk’, zegt ze. ‘Inhoudelijk leer ik er ontzettend veel van, maar op persoonlijk vlak nog veel meer. Ik vertrouw bijvoorbeeld steeds meer op mijn eigen kracht.’

Hoe die prijzen bepaald worden is complex en vaak niet duidelijk. Tot nu toe is niet bekend op welke manier en op welke schaal online

prijsdiscriminatie in Nederland voorkomt.

Betaalt iemand die op een iPad surft echt meer voor een vliegticket dan iemand die op een pc zoekt?

40

Leidraad

NR. 2 2022

STUDIUM GENERALE

AGENDA Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen 21 mei BIO-FARMACEUTISCHE WETENSCHAPPEN EN FARMACIE Alumnidag in (vernieuwd) Gorlaeus en omgeving, 13-18 uur. universiteitleiden.nl/ agenda/2022/05/alumnidag-bfw-en-farmacie 2 juni LUSTRUM LIACS Het Leiden Institute of Advanced Computer Science bestaat 25 jaar en viert dat in Corpus, 13-22 uur. universiteitleiden.nl/ en/events/2021/09/ liacs-25-years-event

16 juni PHD EVENT Voor iedereen die een PhD heeft gedaan bij het LUCAS (voorheen Pallas en LUICD). bit.ly/ lucas-phd-2022

De grafische roman In een reeks over ‘de grafische roman’ bij Studium Generale geeft Aimee de Jongh op 18 mei een lezing. Ze vertelt over de ontstaansgeschiedenis van haar boek Dagen van Zand (2021). De Jongh bespreekt haar inspiratiebronnen en de strategieën die ze gebruikt om met ­visuele middelen een literair verhaal te vertellen. De Jonghs grafische romans zijn vertaald in zeven talen, verfilmd en geroemd. universiteitleiden.nl/studium-generale

17 juni JOURNALISTIEK EN NIEUWE MEDIA Viering van het 20-jarig bestaan. bit.ly/JNM20jaar 24 en 25 september KOREAN WAVE Tweedaags festival in Museum Volkenkunde.

Met o.a. Remco Breuker, Things That Talk en vele anderen. universiteitleiden.nl/ koreanwave

Faculteit Rechten

Faculteit Geesteswetenschappen 11 juni SYMPOSIUM FOTOGRAFIE Over de relatie tussen fotografie en wetenschap, met o.a. Sacha de Boer en Jan Dirk van der Burg. bit.ly/photographymeets­ science 14 juni FRITS VAN OOSTROM SYMPOSIUM Frits van Oostrom was van 1982 tot 2002 hoogleraar Nederlandse ­letterkunde tot de R ­ omantiek te ­Leiden. Hij kreeg in 1995 de Spinozaprijs en in 1996 de AKO-Literatuur­ prijs. Sinds 2002 is hij Uni­ versiteitshoogleraar in Utrecht. Ter gelegenheid van zijn naderende emeri­ taat is op 14 juni het sym­ posium ‘Middelneder­ landse literatuur door de ogen van anderen’. bit.ly/ symposium­vanoostrom

Jonge Alumni Netwerk Het Jonge Alumni Netwerk (JAN) is er speciaal voor alumni t/m 35 jaar. Activiteiten en events: universiteitleiden.nl/ alumni/jan Quintus 25 mei HEMELVAARTSBORREL Vanaf 20 uur op de socië­ teit op Boommarkt 5.

7-9 juni MUSIQAL ‘Celblok Q’, gebaseerd op Chicago, is drie dagen te zien in theater Ins Blau.

Meer informatie: instagram@quintusmusical Het alumnibureau en de faculteiten organiseren meer alumniactiviteiten.

Zie universiteitleiden.nl/ agenda voor actuele informatie.

Uitnodigingen ontvangen?

Geef uw e-mailadres door: info@alumni. leidenuniv.nl

Opstand van Vlissingen GEESTESWETENSCHAPPEN

1572

De geboorte van Nederland Het jaar 1572 markeert het begin van de ‘geboorte van Neder­ land’ én een keerpunt in de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648). Het was een heftige strijd: oorlog en deels ook burger­ oorlog. Elke stad in de Nederlanden speelde hierin zijn eigen rol en heeft zijn eigen herinneringen. Sommigen bleven de landsheer, koning Filips II van Spanje, trouw. Anderen namen deel aan een opstand onder leiding van Willem van Oranje, uit eigen beweging of noodgedwongen. In 2022, precies vieren­ halve eeuw later, worden gebeurtenissen en thema’s uit 1572 breed herdacht, waar vele Leidse alumni, studenten en weten­ schappers aan meewerken. Zo houdt Judith Pollman op 25 september de 3 Octoberlezing over Leiden in 1572. geboortevannederland.nl

FOTO: RIJKSSTUDIO

9 september LEIDEN REVISITED Het alumni-event in de Oude Sterrewacht.

SIGNALEN

LUMC

Magie in het ziekenhuis

41

Kinderen kunnen veel last hebben van angst en stress als ze in het zieken­ huis komen. In het Willem-Alexander Kinderziekenhuis, onderdeel van het LUMC, komt een onderzoek naar de inzet van magie en illusie om kinde­ ren te helpen een behandeling beter en comfortabeler te doorstaan. Bij die studie wordt de bekende illusionist (en alumnus) Victor Mids betrokken.

Het onderzoek wordt gedaan door Henriët van Middendorp en Andrea Evers van de afdeling Gezondheids-, Medische en Neuropsychologie van de Universiteit Leiden. Zij vermoeden dat magie en illusie voor afleiding en een gevoel van controle kunnen zorgen, waardoor zieke kinderen beter kunnen omgaan met pijn, stress en angst.

Meer informatie: campagne.lumc.nl/ magie-illusie-door-victor-mids

SOCIALE WETENSCHAPPEN

Leer ze rekenen!

UNIVERSITAIR SPORTCENTRUM

Sporten met korting Alumni betalen voortaan het medewerkerstarief voor een ­abonnement in het Universitair Sportcentrum (USC) aan de Einsteinweg. Dat scheelt bij een jaarabonnement 140 euro. Het USC biedt onder meer allerlei soorten fitness, dansen, boksen en dergelijke, maar bijvoorbeeld ook tennisbanen die vrij zijn te reserveren. ­Abonnementhouders kunnen bovendien gebruikmaken van de fitnessruimte in Plexus aan de Kaiserstraat. Het Haagse universitair sportcentrum The Buzz is gevestigd aan de Turfmarkt en heeft zijn eigen abonnement, ook met alumnikorting. universiteitleiden.nl/alumni/ alumniservices

Het is een onderwerp waar bijna iedereen een mening over heeft: het lees- en rekenniveau van basisscholieren. Marian Hickendorff doet er onderzoek naar, althans naar de rekenles en de reken­ prestaties in het basisonderwijs.

Zij is universitair hoofddocent, ­programmagroepvoorzitter van Onderwijswetenschappen en ­coördinator van de Academische Pabo, en ze is samen met Ronald Keijzer (iPabo) en Hans van Luit (Universiteit Utrecht) kern­ redacteur van het boek Leer ze rekenen!, dat sinds januari voor iedereen gratis beschikbaar is.

In het boek w ­ orden toonaangeven­

de wetenschappelijke studies op het gebied van rekenonderwijs toe­ gankelijk gepresenteerd voor onder­ wijsprofessionals. Het gaat dan om ­thema’s als: Wat is het effect van het aanbieden van een rekenopgave in een verhaaltje? Op welke manier los­ sen kinderen rekenopgaven zoals 812–784 op en in hoeverre rekenen kinderen van verschillende reken­ niveaus daarbij met een ‘handige’ strategie? Overigens zijn de reken­ prestaties van Nederlandse scholieren helemaal niet zo slecht, schrijft Hickendorff in een artikel op de website van Didactief. De verschillen tus­ sen klassen zijn bovendien kleiner dan in andere lan­ den, wat aantoont dat het onderwijs van goed niveau is.

42

Leidraad

NR. 2 2022

LEIDRAAD LUMC in 1975

LUMC

Twee eeuwen academische geneeskunde In december verscheen het boek Geleerde Zorgen: twee eeuwen ­academische geneeskunde in Leiden, van de hand van historica Mieke van Baarsel. Ze beschrijft de ontwikkeling van een pand met 32 bedden op het Pieterskerkhof tot aan de bouw van het huidige LUMC. ‘Tijdens het schrijven viel me op dat de meeste veranderingen die plaats­ vonden, voortkwamen uit de persoon­ lijke ambities van individuen, met name hoogleraren’, vertelt de auteur in een artikel op de LUMC-website. Begin negentiende eeuw liep Nederland op medisch gebied nog achter op andere

Faces of Science laten zich zien

landen. Leidse geneeskundestudenten togen naar Berlijn, Wenen en Parijs en keerden terug met nieuwe frisse ideeën.

Van Baarsel: ‘Na de Tweede Wereld­ oorlog was Amerika het voorbeeld.

Leiden werd toonaangevend op een aantal gebieden. Zoals (open)hart­ operaties; de Leidse studie van aan­ geboren hartafwijkingen bij kinderen heeft veel levens gered. En de eerste niertransplantatie in Nederland vond plaats in 1966 in Leiden.’

Het boek bevat fraaie foto’s, verzorgd door Annemiek Versluys, voormalig LUMC-verpleegkundige. Het is ver­ krijgbaar via Leiden University Press of in de boekhandel.

SOCIALE WETENSCHAPPEN

Lezersonderzoek: doet u mee?

Wij zijn benieuwd naar uw mening over Leidraad. Leest u het blad graag, wat vindt u van de lay-out, mist u informatie? Medio mei krijgt u per e-mail een uitno­ diging van DUO Market R ­ esearch om een online vragenlijst in te vullen.

De redactie werkt met veel ­plezier om drie keer per jaar meer dan 80.000 alumni wereldwijd te informeren over onderzoek, onderwijs en activiteiten van hun alma mater. Met dit lezersonder­ zoek willen we een goed beeld krijgen van het bereik, het lees­ gedrag en de waardering van Leidraad. Zo kunnen we het magazine verder verbeteren en laten aansluiten op uw informatie­ behoefte.

Voor vragen: info@alumni. leidenuniv.nl

GEESTESWETENSCHAPPEN

Hoe ziet je leven eruit als je wetenschapper wordt? Twaalf promovendi gaan in video’s en blogs verslag doen van hun dagelijks werk op de website van Faces of Science. Onder hen zijn drie Leidse wetenschappers. Tycho van der Hoog (28), alumnus Geschiedenis, Politicologie en Afrikastudies, doet bij het Afrika-Studie­ centrum onderzoek naar onderwerpen als de steun van Noord-Korea aan Afrikaanse bevrijdingsbewegingen; Patricia Kret (28), alumna Geschiedenis, doet onderzoek naar het geloof in de goddelijke macht van amuletten en alumnus Politicologie Rick van Well (27) onderzoekt hoe verschillend oppositieen regeringspartijen zich gedragen. facesofscience.nl

SIGNALEN

43

WISKUNDE EN NATUURWETENSCHAPPEN

Leiden Science Family Day

Een wetenschappelijk event voor groot en klein: op zondag 15 mei is de Leiden Science Family Day, georganiseerd door de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen. Tussen 11 en 16 uur is iedereen welkom om een kijkje in de keuken te krijgen van het leven van bèta-wetenschappers. Bekijk spannende demonstraties van experimenten, krijg een rondleiding langs de highlights van de faculteit of luister naar onze onderzoekers tijdens een van de (kinder)lezingen. Wetenschapsjournalist Ans Hekkenberg van populair-wetenschappelijk maandblad New Scientist verzorgt de presentatie. Iedereen is welkom en de toegang is gratis. universiteitleiden.nl/sciencefamilyday

Alumni-evenement Storytelling Verhalen inspireren. Verhalen geven betekenis. Ze zetten aan tot luisteren en verbinden je met jezelf en de ander. En het mooie is: iedereen heeft wel een verhaal. Je hoeft ze er alleen maar uit te halen. Maar hoe doe je dat?

En hoe breng je een verhaal zo aansprekend mogelijk?

Tijdens het alumni-evenement Storytelling op 9 juni in Leiden gaat u aan de slag met het ophalen, componeren en vertellen van verhalen. U leert de basisbeginselen van storytelling en gaat actief aan de slag met uw verhaal.

Donderdag 9 juni, 19.30-22.00 uur, KOG (Rechtenfaculteit) Leiden universiteitleiden.nl/ storytelling

HOVO

Hoe leefde Chopin?

De wereld van Frédéric Chopin (1810-1849) staat centraal in een van de cursussen van het Hoger Onderwijs voor Ouderen (Hovo) dit voorjaar. De composities die ­Chopin tijdens zijn korte leven schreef – bijna uitsluitend wer­ ken voor piano – zijn direct na zijn dood een vast onderdeel gewor­ den van het ijzeren concert­repertoire.

In dit college staat niet zijn muziek centraal, maar gaat het over de muzikale wereld van die tijd. Chopin werd

geboren in Polen, emigreerde al jong naar Frankrijk en maakte daar carrière in kringen van de Parijse aristocratie.

Hoe zag het muziekle­ ven er daar eigenlijk uit?

Op welke manier verkre­ gen musici bekendheid?

Met wie ging C ­ hopin om? Wat waren zijn ­inspiratiebronnen? Deel­ nemers leren er alles

over van docent Bert Mooiman. De reeks duurt zes weken en begint 13 mei.

Andere Hovo-­cursussen van de komende tijd gaan onder meer over Nederlandse kunste­ naars in Rome en over het boek Ulysses, dat dit jaar een eeuw oud is. universiteitleiden.nl/ hovo/collegeaanbod

44

Leidraad

NR. 2 2022

GOVERNANCE AND GLOBAL AFFAIRS

Scriptiewerkplaats Den Haag Zuidwest krijgt vervolg Na een eerste succesvolle pilot van de scriptiewerkplaats Den Haag Zuid­ west is dit voorjaar een tweede groep studenten van start gegaan. Master­ studenten van de Universiteit Leiden, TU Delft en Erasmus Universiteit Rotterdam doen afstudeeronderzoek

op basis van praktijkgerichte uitdagin­ gen die spelen in Den Haag Zuidwest.

Zij maken met behulp van hun supervi­ sor van de eigen u ­ niversiteit de vertaal­ slag van een door de gemeente Den Haag aangedragen beleids­probleem naar een wetenschappelijke onder­

Een gift voor de toekomst Het LUF organiseert dit najaar een bijeen­ komst voor wie geïnteresseerd is in de mogelijkheden van nalaten aan de Univer­ siteit. Onder de sprekers zijn voorzitter van het College van Bestuur Annetje Ottow en ­Leidse wetenschappers die vertellen over hun onderzoek. Daarnaast is er informatie over nalaten aan uw alma mater.

Donderdag 8 september van 11 tot 12.30 uur in het Academiegebouw (onder voor­ behoud), inloop vanaf 10.30 uur.

Voor meer informatie en vrijblijvend aan­ melden: Liesbeth van Biezen, senior relatiemanager, e.van.biezen@luf.leidenuniv.nl

zoeksvraag; of een praktijkgerichte ­uitdaging aangedragen door partijen in de Haagse w ­ ijken. Na afronding van onderzoek en scriptie schrijft de student een kort beleidsdocument met aanbevelingen, of desgewenst een andere praktische output.

Alumnifestival 2022 Het Alumnifestival is weer in aantocht. Kom zaterdag 17 september naar ­Leiden en beleef een onvergetelijke middag en avond. De Universiteit opent weer haar deuren voor alle oud-studenten. U bent welkom vanaf 15.30 uur in de Faculty Club: praat bij met oude bekenden, leg nieuwe contacten tijdens de borrel, luister tussen­door naar korte lezingen en geniet van de hapjes en drankjes. Om 19.00 uur ontvangt u een passe-partout voor de Nacht van Ontdekkingen in het Academiegebouw, de Hortus en de oude Sterrewacht.

Schrijf u nu in en tot ziens op 17 september! universiteitleiden.nl/alumnifestival

SIGNALEN

45

RECHTEN

FOTO: ANP

Juffermanslezing door Josephine Kay Oud-Quint Josephine Kay houdt op 3 juni de Juffer­ manslezing op haar ver­ eniging. Die kon twee jaar geleden niet doorgaan van­ wege de eerste lockdown.

Kay studeerde ­Engelse Taal en Cultuur in Leiden en Amerikanistiek in Utrecht.

Daarna werkte ze voor tijd­ schriften als KLM’s H ­ olland Herald, ­Glamour, ­Happinez en Women’s Health.

Sinds september 2018 is ze hoofdredacteur van ­Cosmopolitan.

Tien jaar Hazelhoff Centre for Financial Law Het Hazelhoff Centre for Financial Law (HCFL) bestaat tien jaar. Het HCFL is een onderdeel van de juridische faculteit en maakt als Afdeling Financieel Recht deel uit van het Instituut voor Privaatrecht.

Zo verzorgt het de master Financieel recht en de Advanced Master Law & Finance, opleidingen die jaarlijks elk door zo’n 25 studenten worden gevolgd.

Het HCFL ontleent zijn naam en ontstaan aan Rob Hazelhoff (1930-2010). Hazel­ hoff was de laatste bestuursvoorzitter van de Algemene Bank Nederland (ABN) en stond aan de wieg van de fusie met de Amro Bank. Dankzij een legaat van Rob ­Hazelhoff kon het HCFL worden opgericht, werden er hoogleraren financieel recht aangesteld, kon in Leiden een master Financieel recht worden opgezet en kon er onderzoek worden gedaan op dit gebied.

FOTO: WIKIPEDIA

QUINTUS

Financieel recht is een van de negen afstudeerrichtingen van de master Rechtsgeleerdheid. Door het onder­ wijs en onderzoek op het terrein van dit omvangrijke en groeiende rechtsgebied heeft het HCFL een niet meer weg te denken plek veroverd binnen de Faculteit der Rechtsgeleerdheid.

Meer informatie: universiteitleiden.nl/hcfl

SOCIALE WETENSCHAPPEN GEESTESWETENSCHAPPEN

Podcast Geschiedenis van de Islam in Europa Maar liefst dertien eeuwen omvat de nieuwe Engels­ talige podcast van M ­ aurits Berger, getiteld Matters of Humanities: History of Islam in Europe. In acht afleve­ ringen betoogt de hoog­ leraar Islam and the West dat islam en de moslims een belangrijk onderdeel vormen van de Europese geschiedenis.

Luister via universiteitleiden. nl/en/dossiers/we-arehumanities/podcasts

‘Depressie op komst’ Stel, je krijgt een bericht op je mobiel.

Je persoonlijke code geel, oranje of rood voor dreigende psychische problemen of zelfs een depressie. Eiko Fried, universitair hoofddocent bij Klinische Psychologie, doet onderzoek dat zo’n toepassing mogelijk zou maken.

Fried verzamelt gegevens van 2000 stu­ denten over stress die zij ervaren in hun dagelijks leven. Hij volgt hen gedurende twee jaar met onder meer een smartwatch en smart­ phones als dataver­ zamelingstool. ‘Het onderzoek is wereld­ wijd uniek; niemand heeft ooit geprobeerd een dergelijk waar­

schuwingssysteem op te zetten met een vergelijkbare dataset.’

De verzameling gegevens is de basis voor de ontwikkeling van een app die dient als waarschuwingssysteem voor mogelijke depressie: WARN-D. ‘We v ­ atten depressie op als een dyna­ misch systeem’, legt Fried uit. ‘Belang­ rijke aspecten zijn stemming, problemen, ­huidige en vroegere ervaringen, sociale relaties, slaap, activiteit en nog veel meer. Uit de eerste gegevens blijkt dat studenten zeer uiteenlopen­ de ervaringen hebben. We zijn overtuigd dat het begrijpen van depressie als een sys­ teem van s­ amenhangende aspecten ons zal helpen om het te voorspellen en te voorkomen.’

46

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

Hendrik Antoon Lorentz Anne-Laura van Harmelen

NR. 2 2022

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

Leidraad

Campagne Leids Universiteits Fonds

Talent alleen is niet genoeg De Universiteit Leiden heeft talloze grote geesten voorgebracht.

Mensen die hun unieke talent hebben benut om nieuwe wegen te verkennen en hun kennis met de wereld te delen. Ook vandaag de dag heeft de Universiteit Leiden het talent en de kennis in huis om bij te dragen aan oplossingen voor grote maatschappelijke vraagstukken.

M

aar talent alleen is niet genoeg: zonder financiële steun gaan veel onderzoeken niet door en blijven belangrijke vragen onbeantwoord.

Daarom roept het Leids Universiteits Fonds alumni en anderen die de universiteit een warm hart toedragen op om wetenschappelijk onderzoek mogelijk te maken.

FOTO’S: TACO VAN DER EB

Grote geesten

Aan het begin van de 20e eeuw was Leiden het wereldwijde centrum van de natuur­kunde.

En in het middelpunt stond Hendrik Antoon Lorentz. Vanaf 1870 studeerde hij Wiskunde, Natuurkunde en Sterrenkunde, om vijf jaar later summa cum laude te promoveren aan de Universiteit Leiden. In 1878 werd Lorentz benoemd tot hoogleraar in het nieuwe vak ­Theoretische Natuurkunde.

Lorentz was een buitengewoon talent en won in 1902 de Nobelprijs voor Natuurkunde. Net als zoveel andere grote geesten vond hij juist in Leiden de ideale voedingsbodem voor zijn

baanbrekende werk. Die rol neemt de universiteit ook vandaag de dag uiterst serieus: nog steeds behoort de Universiteit Leiden tot de meest toonaangevende universiteiten ter wereld. Waar uitzonderlijke talenten nog steeds geschiedenis kunnen schrijven.

Een van deze onderzoekers is Anne-Laura van Harmelen. Als hoogleraar Brein, Veiligheid en Veerkracht onderzoekt ze ingrijpende jeugd­ ervaringen, zoals mishandeling, ­pesten of ­trauma’s. “Zulke ervaringen zijn sterke voorspellers voor depressies, angststoornissen, ­criminaliteit en suïcidaliteit. Met mijn team onderzoek ik wat nodig is om veerkrachtig te worden na een jeugdtrauma. Ook maatschappelijke veranderingen, zoals covid en de oorlog in Oekraïne, hebben effect op sociale ­structuren.

Ze beïnvloeden hoe mensen zich voelen en dus hoe veerkrachtig ze zijn.”

Universiteit Leiden ideale voedingsbodem

Van Harmelen heeft bewust gekozen voor ­Leiden. “Er is hier een sterke ­onderzoeksfocus

47

48

Leidraad

ALUMNIMAGAZINE VAN DE UNIVERSITEIT LEIDEN

NR. 2 2022

AnneLaura

Michiel

‘Er is hier een sterke onderzoeksfocus op ingrijpende jeugdtrauma’s’

‘Leiden is de hotspot voor milieuwetenschappers’

op ingrijpende jeugdtrauma’s en erg veel ­kennis over de intergenerationele overdracht van jeugdtrauma’s. Bovendien heeft ­sociale veerkracht en veiligheid duidelijk prioriteit. Dat bewijst ook het Leidse ­onderzoeksprogramma Sociale Veerkracht en Veiligheid, waarin we samenwerken om grote maatschappelijke vragen rond dit thema te beantwoorden.”

universiteit om onderzoek te doen. “Met Naturalis, het Instituut Biologie Leiden en het Centrum voor ­Milieuwetenschappen Leiden is Leiden de hotspot voor milieuweten­­ schappers. Onze kennis van de ecosystemen en biodiversiteit van Afrika kan ervoor zorgen dat welvaart en duurzaamheid eindelijk ­samengaan.”

Talent alleen is niet genoeg. Juist nu de wereld snakt naar slimme en duurzame antwoorden, is het van belang om onderzoekers de kans geven om hun werk te doen. Leiden heeft het talent en de kennis om mee te denken over ­structurele oplossingen, maar zonder finan­ ciële steun gaan veel onderzoeken niet door en blijven vragen onbeantwoord. Daarom vraagt het Leids Universiteits Fonds iedereen die onze universiteit een warm hart toedraagt om samen het verschil te maken. Voor de talenten van nu, zodat zij bij kunnen dragen aan de wereld van morgen!

Enorm probleem

Ook Michiel Veldhuis zoekt naar antwoorden waar de wereld om zit te springen. Hij is als ­ecoloog verbonden aan het interdisciplinaire programma Liveable Planet en onderzoekt de invloed van wereldwijde ­klimaatverandering op de Afrikaanse savanne. “Op veel plaatsen plegen we extreme roofbouw op de natuur en daarmee zadelen we onszelf en onze kinderen op met een enorm probleem. In delen van ­Afrika zijn enorme veranderingen gaande. Onze wetenschappelijk kennis kan een belangrijke bijdrage leveren aan dit gigantische vraagstuk.”

Voor Veldhuis, die vorig jaar werd verkozen tot Discoverer of the Year, is Leiden de ideale

Bijdragen aan grensverleggend Leids ­onderzoek? Ga naar luf.nl/campagne

object

49

De bibliotheek van Du Perron

C

TEKST: JOB DE KRUIFF, M.M.V. MARLEEN WAAIJER-LINDERS, FOTO: MARC DE HAAN

harles Edgar (Eddy) du Perron (1899-1940), schrijver van onder meer Het land van herkomst, had geen gewone verzameling boeken. Hij vroeg schrijvers om ingenaaide exemplaren van hun werk, versneed deze boeken en liet ze opnieuw binden. Aanvankelijk in blauw en later in licht bruingrijs linnen, met leren etiketten waar­ op in goudkleurige letters de titels en auteurs staan. Met de uniforme, vrij sobere bindingen kregen Du Perrons boeken een gelijke uiter­ lijke vorm. De binnenkant daarentegen werd juist origineler en persoonlijker. Soms v ­ oegde Du P ­ erron een portret van de auteur of een zelf ontworpen titelpagina toe, hij verplaats­ te een voorwoord, of liet afbeeldingen die hem niet ­bevielen weg. Zijn echtgenote, de schrijf­ ster en vertaalster Elisabeth de Roos, heeft het mes waarmee haar man zijn boeken te lijf ging ­zorgvuldig bewaard.

Du Perron was een belangrijk literator. De vele opdrachten in zijn boeken geven blijk van zijn vriendschap met andere schrijvers en dichters, zoals André Malraux en Jan Jacob Slauerhoff.

Dankzij een schenking van Du Perrons klein­ kinderen zijn de Universitaire Bibliotheken ­Leiden recent verblijd met deze verzameling.

Die staat nu rug aan rug met de bibliotheek van zijn vriend, de schrijver Menno ter Braak (1902-1940).

Meer informatie: bibliotheek.universiteitleiden.nl/ steun-ons/du-perron

Hij versneed zijn boeken en liet ze opnieuw inbinden

50

NR. 2 2022

lezen, luisteren, doen

Leidse Wereldwandelingen LEIDEN 2022

Leiden is een stad waar wereldculturen samenkomen en waar je stille getuigen vindt van belangrijke historische gebeurtenissen. Met de wandelreeks Leidse Wereldwandelingen kom je nog meer te weten over de stad Leiden, over de vele talen, culturen die hier bestudeerd worden en over de historische voetstappen die er zijn gezet. De Leidse wereldwandelingen worden georganiseerd door de Faculteit Geesteswetenschappen in samenwerking met LeidenGlobal en Leiden2022.

De wandelingen worden in mei, juni en juli diverse keren aangeboden als rondleiding, maar kunnen (binnenkort) ook zelfstandig gewandeld worden aan de hand van een downloadbare wandelroute met uitleg. universiteitleiden.nl/agenda/series/ ­leidse-wereldwandelingen

Publieksdag over brein en recht De publieksdag Brein & Er wordt ook ingegaan op de meest recente Recht, georganiseerd door juridische (en ethische) het Leiden Institute for Brain and Cognition (LIBC) LEIDEN 2022 inzichten. Sprekers zijn Lotte van Dillen, Anna en de gemeente Leiden, van Duijvenvoorde, Jeroen ten neemt de aanwezigen mee in de Voorde en Michiel van der Wolf. mogelijkheden en grenzen van Vrijdag 16 september van het gebruik van informatie over 9.00-18.00 uur, het brein b ­ innen de strafrechts­ Stadsgehoorzaal pleging. en livestream.

Tijdens deze publieksdag in de Stadsgehoorzaal komen de Meer informatie en nieuwste technieken en inzichten tickets op de website van het LIBC. van hersenonderzoek aan bod.

Wandelen langs de William Brewstersteeg

Tentoonstelling Books that made History Books that made History is een tentoonstelling van Universitaire Bibliotheken LEIDEN 2022 Leiden (UBL) in samenwerking met het Rijksmuseum van Oudheden (RMO). De 25 boeken zijn afkomstig uit de collectie van de UBL en hebben een blijvende impact gehad op onze wetenschap en cultuur.

Van 22 juni tot en met 4 september in het RMO.

Leidraad

51

Draagbare kassen in de hortus Tot medio oktober 2022 staat het kunstwerk Wardian Cage van Thomas Swinkels in de ­hortus botanicus Het is geïn­ spireerd op de Wardse kist, een soort draagbare kas die het sinds de 19de eeuw moge­ lijk maakte levende planten over grote afstanden te vervoe­ ren. Heel bijzonder: van de vijf­ tien originele Wardse kisten die er wereldwijd nog zijn, bezit de Hortus er twee. Voor kinderen is er een bijzondere speurtocht uitgezet langs elf Wardse kistjes.

Lezingen

Gesneden stenen Pracht en precisie is een expositie over de rijke collectie gesneden stenen van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO).

Te zien zijn meer dan honderd voorbeel­ den van deze kleurrijke en vaak k ­ ostbare ­kleinoden met gegraveerde ­voorstellingen.

Ze komen uit het oude Nabije Oosten, ­Egypte en de klassieke oudheid. Vaak zijn ze niet groter dan een vingertop. Op de ste­ nen staan afbeeldingen van goden, dieren, symbolen, keizers en magische spreuken.

De tentoonstelling is te zien tot en met 4 september in het RMO.

900 JAAR ­PIETERSKERK De Pieterskerk bestaat 900 jaar. Als onderdeel van het jubileumjaar organiseerde de Pieterskerk samen met Studium Generale een aantal lezingen. De laatste lezing in de reeks is op dinsdag 31 mei en wordt gehouden door Ward Hoskens. Hoskens is conserva­ tor van de Stichting Pieterskerk Leiden en promoveert op een onderzoek naar de Pieterskerk in de moderne tijd.

Dinsdag 31 mei, 20.00 uur De lezing is via de livestream gratis te volgen. Aanmelden via pieterskerk.com/agenda/ pieterskerklezingen

Verschenen

Tussen glimlach en grimas Hoogleraar Cogni­ tieve ­Psychologie Mariska Kret laat ons in haar boek­ Tussen glimlach en ­grimas zien ­welke verschillen er zijn tussen mens en dier, én b ­ elangrijker nog: welke over­­­­ eenkomsten.

Atlas Contact

Black Man in the Netherlands: an Afro-Antillean Anthropology Cultureel antropoloog en KITLV-onderzoeker Francio Guadeloupe schreef een boek over zijn jeugd als Arubaan in Nederland en draagt bij aan een beter begrip van anti-zwart racisme.

University Press of Mississippi

FOTO: MARGRIET VAN BREEVOORT

LEIDEN 2022

Technophilia in het LUMC Ter gelegenheid van Leiden2022 presenteert Galerie LUMC tot en met 29 mei 2022 de tentoonstelling Technophilia, met nieuw werk van Margriet van Breevoort. De tentoonstelling toont de invloed van de voortschrijdende techniek op mens en dier. Hoe zal onze toekomst eruitzien wanneer de mens middels techniek een zo efficiënt en functioneel mogelijk leven leidt?

Retouradres: Universiteit Leiden, Redactie Leidraad, Postbus 9500, 2300 RA, Leiden, The Netherlands