Uvod

Svjedoci smo da su u cijelom svijetu, a ne samo u našem regionu, prisutni ksenofobija, rasizam i netolerancija prema bilo kom obliku različitosti. Mediji, a posebno društveni, koriste se kao platforme za javni diskurs koji odlikuje zapaljiva retorika koja stigmatizuje i dehumanizuje sve one koji se vide kao „drugi i drugačiji“. Razlozi su brojni: negativno naslijeđe, preplijetanje različitih uticaja, polarizacije u društvu uslovljene visokim stepenom etničke distance, stereotipa i predrasuda. Sve ovo i Crnu Goru čini jednim od osjetljivijih područja u regionu. Posebno su pogođena djeca i mladi, jer su oni oduvijek bili odraz društva svog vremena.

Na problem netrpeljivosti gotovo svih oblika društvene raznolikosti kod djece i mladih, istovremeno ukazuju brojna istraživanja i praksa u radu s učenicima. Česte su situacije da naši učenici/ce imaju određeno mišljenje i stav o onim „drugima“, a da nisu imali prilike da upoznaju svoje vršnjake koji dolaze iz druge zajednice, vjerske, nacionalne ili jednostavno različite. Dodatno, njihova izloženost raznim informacijama, često neprovjerenim i namjerno plasiranim radi produbljivanja mržnje i izolovanosti pojedinih grupa, uglavnom u tzv. medijima i na društvenim mrežama, doprinosi kreiranju još veće netrpeljivosti.

Stavovi često prerastu u akcije: zbog nerazvijenih i vrlo oskudnih komunikacijskih vještina, neprihvatanja različitosti mišljenja po pitanju interesa, sklonosti, potreba i svih razlika, imamo primjere konflikata, različite vrste nasilja i oblika govora mržnje, kao i konkretnih izraza etno-nacionalističke radikalizacije. Konflikti u online prostoru (uz upotrebu IKT-a) su mnogo češći jer im još veću „moć“ daje tzv. anonimnost i nekažnjivost na internetu; uz to internet pruža i brojne mogućnosti za regrutovanje i proces radikalizacije mladih.

Smatrajući da pažnju treba usmjeriti na dodatnu prevenciju govora mržnje, radikalizacije i nasilnog ekstremizma angažovanjem društva u cjelini, uz saradnju i osnaživanje svih aktera, pokrenut je projekat „Škole kao resurs za prevenciju i suzbijanje govora mržnje, ekstremizma i radikalizma“. Projekat je obuhvatio niz pažljivo osmišljenih aktivnosti realizovanih u okviru sistema formalnog obrazovanja, kao i pripremu ove publikacije. Publikacija je pripremljena istovremeno i kao izvještaj o realizovanim aktivnostima, ali i kao dodatni resurs koji može da posluži za kreiranje programa prevencije u školama kao mjesta na kojem djeca i mladi usvajaju znanja i vještine, te prihvataju odgovarajuće stavove i pozitivne društvene vrijednosti kako bi se oduprli negativnim uticajima. Namijenjena je, u prvom redu, stručnim saradnicima/ama kao pokretačima i nosiocima preventivnih programa, ali jednako tako i svim zaposlenima u školama koji su ravnopravni učesnici ili i sami imaju potrebu i želju da ih kreiraju.