Wekelijks magazine bij jouw krant • 4 november 2017
OP DE KNIEËN VOOR EEN JOB 1 OP DE 4 VLAMINGEN WERKT ONDER ZIJN NIVEAU
MISMATCH OP DE ARBEIDSMARKT - P. 3 Beleid pakt het fout aan
DOE DE TEST - P. 6 Ben jij te goed voor je job?
NA 6 MAANDEN IS DE UITDAGING AL ZOEK - P. 7 Laurens (24) startte onder zijn niveau
4 november 2017 - vacature.com
2
ONDER JE NIVEAU WERKEN BRENGT JE CARRIÈRE ERNSTIGE SCHADE TOE Tekst: HERMIEN VANOOST
De toegenomen scholingsgraad van werknemers is een zegen voor onze economie. Alleen blijken werkgevers daar nog niet altijd ten volle van te profiteren. Zowat een kwart van de Vlaamse werkenden vindt zichzelf overgekwalificeerd voor zijn job. En ja, dat is problematisch.
Niets dat je kansen op een job meer bepaalt dan je opleidingsniveau. Hoe hoger je diploma, hoe beter je vooruitzichten. Het is dus goed nieuws dat steeds meer mensen een diploma hoger onderwijs te pakken krijgen. Terwijl in 1995 minder dan een kwart van de Vlamingen tussen 25 en 64 jaar een diploma van de hogeschool of universiteit kon voorleggen, is dat nu 37 procent (de laatste cijfers dateren van 2015). Omgekeerd zie je het aandeel laaggeschoolden in sneltempo afnemen; van 45 naar 23 procent op twintig jaar tijd, van de meerderheid naar de minderheid. VOORAL SCHOOLVERLATERS Een straffe prestatie, waar we als samenleving collectief veel voordelen uit halen. Of beter: ‘kunnen halen’, want in de praktijk blijken we dat niet altijd te doen. In een rapport over de mismatches op onze arbeidsmarkt (2014) waarschuwt onderzoekster Sarah Vansteenkiste (Steunpunt Werk, KU Leuven) voor het probleem van ondertewerkstelling. Ze berekende dat zowat één op de vier Vlaamse werkenden in een job zit waarvoor hij of zij overgekwalificeerd is. De studie gebeurde op basis van een bevraging bij de werknemers zelf. Welk opleidingsniveau hebben ze? En welk opleidingsniveau
3
vacature.com - 4 november 2017
Bij de hooggeschoolden zijn het vooral de humane wetenschappers die in een job zitten waarvoor ze overgekwalificeerd zijn vinden ze het meest geschikt voor de job? De ‘mismatch’ blijkt het grootst bij de werknemers onder de 24 jaar (33 procent). Zij vinden het vaakst dat ze hun diploma niet optimaal kunnen benutten. Die conclusie sluit perfect aan bij wat collegaonderzoeker Dieter Verhaest (VUB) schrijft in het pas verschenen boek ‘De Geslaagde School’, waarin verschillende economen de overgang van studie naar job evalueren.
Al naargelang de gebruikte meetmethode komt hij voor starters uit op een ‘overscholingsgraad’ van 27 tot 56 procent, waarbij de middengeschoolden – de mensen met enkel een diploma secundair onderwijs – het grootste risico lopen. «Dat kan te maken hebben met de groeiende polarisatie van de arbeidsmarkt», vertelt Verhaest. «Onder impuls van technologische veranderingen verdwijnen immers heel wat jobs voor middengeschoolden. Noodgedwongen richten die hun pijlen dan maar op jobs voor laaggeschoolden.» Bij de hooggeschoolden zijn het vooral de humane wetenschappers en de masters in de kunsten die in een job terechtkomen waarvoor ze overgekwalificeerd zijn. Bij diploma’s die bij knelpuntvacatures aanleunen, komt het veel minder voor. 10 JAAR NODIG OM BIJ TE BENEN Wie vindt dat die mindere match aan het begin van de loopbaan er gewoon bij hoort, heeft het mis. Studies tonen aan dat schoolverlaters die een job onder hun niveau aanvaarden, daar ettelijke jaren in blijven vastzitten. «Een springplankjob kun je het dus allerminst noemen», zegt Stijn Baert, arbeidsmarkteconoom van de UGent, die samen met Dieter Verhaest en Bart Cockx
de loopbaanstart van een representatieve groep Vlaamse jongeren analyseerde. «De helft van de schoolverlaters die in een job onder hun niveau startten, deden er bijna tien jaar over om die achterstand weer weg te werken. Onze simulaties tonen bovendien aan dat indien ze die job niet hadden aanvaard, ze binnen de drie maanden een passende job hadden gevonden.» Waarom het voor die jongeren zo lang duurt om de schade in te halen, konden Baert en Verhaest (gedeeltelijk) verklaren via een experiment met fictieve sollicitatiebrieven. Op een reeks bestaande vacatures reageerden ze telkens met drie gelijkaardige brieven, waarbij alleen de achtergrond van de jongeren licht verschilde. De eerste kwam recht van de schoolbanken, de tweede had een korte periode in een job onder zijn niveau gewerkt en de derde was een jaar werkloos geweest. In vergelijking met de pas afgestudeerde schoolverlater kregen zowel de werkloze als de overgekwalificeerde sollicitant significant minder positieve reacties binnen. Met andere woorden: een werkervaring beneden je niveau speelt in je nadeel wanneer je opnieuw gaat solliciteren.
WELKOM OP DE ARBEIDSMARKT
Een werkervaring onder je niveau speelt sowieso in je nadeel wanneer je opnieuw gaat solliciteren
LAGER LOON EN MEER ONTEVREDENHEID En er zijn nog meer nadelige effecten. Onderzoek leert dat schoolverlaters die overgekwalificeerd zijn voor hun eerste job, minder betaald worden (gemiddeld 5 procent minder voor elk scholingsjaar dat niet benut wordt), minder vaak aan bedrijfsopleidingen deelnemen, minder autonomie (maar ook minder werkdruk) ervaren, minder nieuwe vaardigheden opbouwen en globaal minder tevreden zijn over hun job en leven dan hun studiegenoten die wel meteen op het juiste niveau zitten. Sommige wetenschappers leggen zelfs de link met burn-out en andere psychologische klachten.
88%
Belgische schoolverlaters schatten hun situatie behoorlijk rooskleurig in. Zo verwachtten ze na de crisis na 3,6 maanden al een eerste job binnen te halen. Een recente rondvraag bracht bovendien aan het licht dat 88% van de afgestudeerden zich meteen op de jobmarkt werpt. Slechts 4% kiest voor een adempauze en de overige 8% besluit nog even verder te studeren.
4 november 2017 - vacature.com
4
PUSHT DE OVERHEID ONS OM ‘ROTJOBS’ TE AANVAARDEN? Een job onder je niveau aanvaarden? Je kan het beter echt niet doen, zoveel is duidelijk. Toch niet als je er de navolgende tien jaar niet voor wil boeten. Helaas is dat makkelijker gezegd dan gedaan met een beleid dat vooral aanmaant om snelsnel een job te vinden. Eender welke job, desnoods. Pas nadat ze een vol jaar werkloos zijn geweest, kunnen schoolverlaters in ons land een inschakelingsuitkering ontvangen. We zijn dat gewend, maar die strategie gaat wel lijnrecht in tegen wat volgens wetenschappelijk onderzoek het beste werkt om schoolverlaters naar een kwaliteitsvolle job te leiden. «Het signaal dat je nu geeft, is: ‘Als je lang genoeg vruchteloos zoekt, dan krijg je een uitkering.’ Gek toch?», redeneert arbeidsmarkteconoom Stijn Baert (UGent). «Als je wil dat jongeren een kwaliteitsvolle job vinden, geef dan sneller een degelijke uitkering zodat ze op een comfortabele manier kunnen zoeken. Het huidige beleid doet net het tegenovergestelde: door vanaf dag één financiële druk op de schouders van jonge mensen te leggen, push je jongeren om snel een job te aanvaarden. Een flink deel van hen komt daardoor onder zijn niveau terecht en zal er lang over moeten doen om dat weer bij te benen. Dat mag je van mij gerust verspilling van talent noemen.» Maar hebben schoolverlaters dan geen spreekwoordelijke stok achter de deur nodig? Hoe zorg je dat jongeren effectief aan hun zoektocht beginnen en niet gewoon van hun uitkering profiteren? «De uitkering moet je ook niet eindeloos blijven
7,5 maand 5
geven,» zegt Baert. «Je kan die met de tijd verminderen, waardoor de jongeren vanzelf hun zoekterrein zullen moeten verruimen. Na een jaar
‘De wet van de passende dienstbetrekking’ bepaalt dat je na vijf maanden werkloosheid een job moet zoeken en aanvaarden met gelijk welke jobinhoud. zoeken moeten ze immers effectief beginnen denken aan een job onder hun niveau. Want op dat moment wordt een job onder je niveau wel degelijk minder nadelig dan nog langer werkloos blijven.» PASSENDE DIENSTBETREKKING Ook wie later in zijn carrière werkloos wordt, voelt een zekere druk om bij de zoektocht naar een nieuwe job niet al te kieskeurig te zijn. ‘De wet van de passende dienstbetrekking’ bepaalt bijvoorbeeld dat je na vijf maanden werkloosheid
Tussen je intrede op de arbeidsmarkt, je eerste sollicitatiebrief en de bespreking en ondertekening van je uiteindelijke contract kunnen maanden voorbij gaan. Onderzoek weet daar nu een cijfer op te plakken: het duurt gemiddeld 7,5 maand vooraleer schoolverlaters een eerste arbeidscontract in de wacht slepen. De studie maakt onderscheid tussen de oriëntatiefase en het eigenlijke solliciteren, de rekruteringsfase. Die eerste fase kost de
vacature.com - 4 november 2017
een job moet zoeken en aanvaarden met gelijk welke jobinhoud. Water bij je wijn doen, moet dus in principe al na minder dan een half jaar. «Maar dat wil niet zeggen dat je onder je niveau aan de slag moet. Dat zou erg onverstandig zijn», reageert Shaireen Aftab, woordvoerster van de VDAB. «Wat wij vragen, is dat je je zoektocht naar een job verbreedt. We willen dat je al je verworven competenties in rekening brengt en voorbij je diploma of eerdere werkervaring kijkt. Op die manier zal je op veel meer vacatures uitkomen.» Ze haalt er het voorbeeld van de leraar bij. «Die beschikt voor 80% over dezelfde competenties als de vertegenwoordiger. De laatste 20% kunnen we via opleiding bijschaven. Zo’n aanpak helpt ons om de knelpunten op de arbeidsmarkt weg te werken.» De bredere invulling van ‘de passende dienstbetrekking’ stond afgelopen zomer ook in het akkoord van de federale regering en zou tegen begin 2018 wet moeten zijn. De meeste reacties (ook van de onderzoekers) op de beslissing zijn positief, met uitzondering van de vakbonden. Die vrezen dat de VDAB met de aanpassing van de wet sneller argumenten zal vinden om de uitkering geheel of gedeeltelijk te schorsen. Dat gebeurde vorig jaar trouwens bij 8.720 werkzoekenden. De druk voor werkzoekenden om snel een job aan te nemen, neemt dus echt wel toe, vinden de vakbonden. Shaireen Aftab spreekt dat tegen: «Ik denk echt niet dat we te streng zijn voor werkzoekenden. Sanctioneren doen we echt alleen maar wanneer we merken dat een werkzoekende niet werkwillig is en/of te weinig met zijn traject naar werk bezig is. Dat verandert niet.»
gemiddelde schoolverlater 5 maanden. Eens ze weten wat ze willen, duurt het nog eens 2,5 maand voor de job binnen is.Afhankelijk van het domein waar je je pijlen op richt, kan de zoektijd enigszins variëren. In de verkoop of inkoop vinden schoolverlaters met een totale zoekduur van 6 maanden het snelst werk. Ook starters in de marketing, IT of telecommunicatie raken met 6,5 maand zoeken sneller dan gemiddeld aan de bak. Bronnen: Stepstone, Hays
Tekst: JONI HOREMANS Foto: TOM VERBRUGGEN
WERK JIJ ONDER JE NIVEAU? Een job boven je niveau, is nooit een goed idee. Denk: bakken stress en een vrij grote kans dat de dingen al snel in de soep draaien. Anderzijds is kiezen voor een baan onder je niveau dus zeker zo slecht. En in tegenstelling tot een te hoog gegrepen positie, is een ondermaatse job voor veel meer mensen een dagelijkse realiteit. Dit zijn 5 tekenen aan de wand dat werken onder je niveau problematisch voor je wordt.
1. Motivatiepeil: nul
Vraag je je wel eens af waarom je je huidige werk doet? Als je op deze vraag geen ander antwoord kan verzinnen dan ‘omdat het zekerheid biedt’, voorspelt dat niet veel goeds. Bij gebrek aan een betere werkaanbieding aanvaardde je jouw huidige job, en uit gewoonte, angst en/of onzekerheid blijf je erin hangen. Je belangrijkste motivatie is van financiële aard.
2. Je vindt je werk minder uitdagend dan de afwas doen Je brengt je taken zonder veel moeite tot een goed einde. Vaak heb je je werk zelfs al ruim voor de deadline klaar en gebeurt het dat je je verveelt of naar privézaken grijpt om de tijd te doden. Je behaalt steeds de vooropgestelde resultaten, maar hoeft je talenten en competenties daar minimaal of zelfs niet voor aan te spreken. Misschien vond je je job in het begin wel spannend, maar nu is de uitdaging er af en is het werk een routineklus.
3. Moeder, waarom werken wij? Je vindt het werk dat je doet zinloos. Hierdoor ga je je ook zelf nutteloos voelen en krijgt je zelfvertrouwen een deuk. Je krijgt bovendien geen ruimte om zelf ideeën te lanceren of daarmee aan de slag te gaan, wat je frustratie alleen maar doet toenemen. Misschien benijd je collega’s die een hogere functie bekleden en vind je ook maar weinig aansluiting bij de teamleden op je eigen niveau.
4. Uitgeput van niets te doen
5. Elke job is beter dan de jouwe Je droomjob ligt mijlenver verwijderd van wat je momenteel doet. Moest je morgen een ander aanbod krijgen, zou je geen seconde aarzelen. Misschien kijk je actief uit naar een andere betrekking, maar durf je de stap niet goed te zetten of passeerde er helaas nog niets beters.
RESULTAAT Herken je jezelf in minstens vier van bovenstaande situaties, dan werk je niet alleen onder je niveau, maar dan kan je daar ook moeilijk mee leven. Blijf niet bij de pakken zitten en zoek verder naar een baan die wel de nodige uitdaging biedt.
Werk waarbij je je talenten niet kan inzetten maakt je moe, ook al is er inhoudelijk niets moeilijk aan. Het maakt dat je je iedere dag naar het werk sleurt en de uren aftelt tot je weer naar huis mag gaan.
JE WORDT GEWOON DOMMER VAN ONDERMAATS WERK Onderzoek heeft immers aangetoond dat de hersenfuncties van mensen die lange tijd een job onder hun niveau uitoefenen verminderen. Je brein past zich langzaam aan aan het niveau van je werk, waardoor je
na een tijd ook minder in staat bent om nog op je oorspronkelijke niveau te werken. Niet alleen je cognitieve vermogen gaat achteruit, ook je zelfbeeld en psychisch welzijn lijden eronder.
Twijfel je over je beroepskeuze? Surf naar vacature.com/nl-be/ tools-testen/beroepskeuze en laat je helpen in je zoektocht naar een betere job.
4 november 2017 - vacature.com
6
WHY I WORK HERE
Laurens De Meyst (24) assistent filiaalmanager bij Lidl in Waregem, startte onder zijn opleidingsniveau
«Na het behalen van mijn masterdiploma Handelswetenschappen, schreef ik me in bij verschillende uitzendbureaus. Daar stelden ze Lidl voor als werkgever en dat sprak me direct wel aan. Ik hoopte eerst op de functie van filiaalmanager, maar die geven ze nooit aan schoolverlaters zonder enige ervaring. Zo kwam ik op de vacature voor assistent filiaalmanager.» «Deze job is dan wel onder mijn niveau, maar de veelzijdigheid van de opdracht trok me desondanks over de streep. Veel van de startbanen die de uitzendkantoren voorstelden bestonden louter uit verkopen, maar dat leek me te eentonig. Ik ben graag met vanalles bezig. Ook een kantoorjob zou niets voor mij zijn. Van thuis uit en via mijn studie kreeg ik de microbe van
«Ik hoop zo snel mogelijk door te groeien» het ondernemerschap mee; ik verlang echt naar een zo groot mogelijke verantwoordelijkheid.» «Of het dan allemaal perfect zit? Nee, dat ook niet. Ik ben blij met de variatie in mijn huidige functie, maar ideaal is het zeker nog niet. Zo mag ik intussen wel al de pauzes regelen en taken onder collega’s verdelen, maar in de praktijk sta ik voor 80% van de tijd ook nog gewoon aan de kassa of in de winkel rekken te vullen. En na zes maanden is daar niet veel uitda-
ging meer aan. (lacht) Het begint met andere woorden tijd te worden voor iets nieuws. Ik heb dan ook gevraagd om te mogen deelnemen aan een ‘bootcamp’ binnen Lidl. Krijg ik groen licht, dan mag ik gedurende twee jaar als manager trainee een intensieve opleiding tot verkoopmanager volgen. Op die manier kan je veel sneller doorgroeien. Het is een gok, want slechts 10% van de aanvragen wordt aanvaard.» «Mocht het niet lukken, dan zal ik
waarschijnlijk voor een andere functie solliciteren binnen het bedrijf, want ik zie me mijn huidige job niet nog eens twee jaar uitoefenen. Wat niet wil zeggen dat ik niet graag bij Lidl zou blijven, integendeel. Het bedrijf is momenteel echt aan het groeien en als werknemer ben ik er erg tevreden over. Ik leer veel bij, ik ontvang een mooi loon en de vakantiedagen zijn goed geregeld. En het voornaamste: je krijgt wel degelijk kansen om door te groeien.»
WOONPLAATS
Waregem PENDELTIJD
5 minuten LOON
€1.680 netto + maaltijdcheques
COLOFON Redactie 09 353 51 54, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 09 353 51 57, commercieel@vacature.com Ordering 09 353 51 52, ordering@vacature.com VU Dirk Dewulf Content Manager Roxanne Claessens Coördinatie Katrien Brys Redactie Hermien Vanoost, Julie Putseys, Joni Horemans, Kristina Rybouchkina, Piet Verbeest Vormgeving Kris Masschelein Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck
Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom.
7
vacature.com - 4 november 2017
4 november 2017 - vacature.com
8