Wekelijks magazine bij jouw krant • 9 juni 2018
ONS ARBEIDSMODEL ZIT FUNDAMENTEEL FOUT EN DAAROM SNAKKEN WE ZO NAAR ONS PENSIOEN
WANKEL EVENWICHT - P. 3 Waarom bijna niemand langer wil werken
OPINIEMAKERS IN DE CLINCH - P. 6 “Een werkloze krijgt meer pensioen dan een zelfstandige. Onaanvaardbaar!”
ACHTER DE SCHERMEN VAN FEDERALE OVERHEIDSWEBSITE MYPENSION.BE - P. 7
9 juni 2018 - vacature.com
2
STRIJD TEGEN HET PENSIOENBELEID
«LANGER WERKEN ZOU GEEN STRAF MOETEN ZIJN» Of we het nu leuk vinden of niet, vrijwel alle Belgen zullen in de toekomst een pak langer moeten werken. Het luide protest tegen de pensioenhervorming van de federale regering-Michel maakt duidelijk wat de meesten van ons daarvan denken. Wat moet er de komende jaren veranderen om de felle weerstand tegen een uitgesteld pensioen weg te nemen? En wat kan ons makkelijker met het onvermijdelijke helpen te verzoenen? Tekst: PIET VERBEEST Foto: LIES WILLAERT
Bij dergelijke emotioneel gekleurde discussies is het altijd goed om er de feiten eens bij te halen. Werken we bijvoorbeeld wel zo hard en zo lang? In vergelijking met onze Europese buren hebben we weinig reden tot klagen. Eurostat becijferde dat in 2016 een voltijdse werknemer in de EU gemiddeld 40,3 uur per week klopte. België zit daar met 39,2 uur een dik uur onder. Nederland en Frankrijk blijven met exact 39 uur heel dicht in onze buurt. Alleen de Denen (37,8 uur), Noren (38,5 uur) en Italianen (38,8
Het probleem is dat carrières in België maar een relatief korte piek kennen. Tegen je 35ste moet je je ambities zo ongeveer hebben waargemaakt Ignace Glorieux professor sociologie VUB uur) zijn beduidend beter af. De Duitsers (40,4 uur) en met name de Britten (42,3 uur) werken dan weer beduidend langer. BELGEN STOPPEN VROEG Zou het kunnen dat we die relatief korte werkweek op de lange duur compenseren door later met pensioen te gaan? Ook dat blijkt niet bepaald het geval. Het Nederlands onderzoeksinstituut NIDI komt voor de 30 rijkste industrielanden uit op een gemiddelde effectieve pensioenleeftijd van 65 jaar. Geven er beduidend vroeger de brui
3
vacature.com - 9 juni 2018
aan: de Nederlanders (63,5 jaar), de Grieken (62 jaar) en vooral de Luxemburgers en de Belgen (61 jaar). Eigenlijk moeten we op dat vlak alleen de Fransen (60 jaar) laten voorgaan. Kortom, het eeuwige cliché van de hardwerkende Belg moet enigszins met een korreltje zout worden genomen. En toch gaan steeds vaker stemmen op dat onze huidige werk-privébalans echt niet meer gezond is. Dag na dag is het voor velen van ons hollen om alles geregeld te krijgen. Vaak is het maar een kwestie van tijd voor ze, uitgeperst als een citroen, voor lange tijd uitvallen. Waar ging het verkeerd? En hoe krijgen we weer een beter evenwicht tussen wat van ons verwacht wordt en wat we werkelijk aankunnen? Met andere woorden: hoe gaan we een hele carrière lang fluitend naar het werk en halen we vlot de kaap van de wettelijke pensioenleeftijd, ook al ligt die binnen afzienbare tijd op 66 of zelfs 67 jaar? TE KORTE PIEK Ignace Glorieux, professor sociologie aan de VUB, legt zich al decennia toe op de studie van het wankele evenwicht tussen arbeid en vrije tijd. «Het probleem is dat carrières in België maar een relatief korte piek kennen. Tegen je 35ste moet je je ambities zo ongeveer hebben waargemaakt, want daarna zit de grote sprong voorwaarts er meestal niet meer in. Dat is in onze buurlanden vaak anders. Daar krijg je veel meer tijd om je loopbaan rustig op te bouwen. Dat dit bij ons niet kan, is echt nefast. Net in de periode dat veel mensen een druk gezinsleven hebben, moeten ze ook professioneel
alles op alles zetten. Voor velen blijkt die combinatie veel te zwaar.» Met name veel vrouwen vangen dat op door een aantal jaren deeltijds te werken. Op zich een verstandige beslissing, vindt professor Glorieux: «Over een langere termijn hebben we vast en zeker baat bij een carrière waarin we af en toe wat gas terugnemen. Alleen zetten we onszelf daardoor in zekere zin op een zijspoor. De trein dendert voort, maar wij zitten er niet echt meer op. Zo zien we met lede ogen hoe de interessante en uitdagende jobs naar diegenen gaan die wel resoluut voor hun carrière zijn blijven gaan. En dus raken veel mensen uitgeblust en snakken ze op den duur naar hun pensioen. Momenteel is van alle 55-plussers nog hooguit de helft aan de slag. Bovendien haalt bijna niemand de officiële pensioenleeftijd. Tot voor kort ging vrijwel iedereen ervan uit dat hij rond zijn 60ste wel ongeveer klaar zou zijn met werken. Als je dan plots te horen krijgt dat je minstens twee jaar langer moet wachten, komt dat
Tot voor kort ging vrijwel iedereen ervan uit dat hij rond zijn 60ste wel ongeveer klaar zou zijn met werken. Als je dan plots te horen krijgt dat je minstens twee jaar langer moet wachten, komt dat natuurlijk hard aan Ignace Glorieux professor sociologie VUB
natuurlijk hard aan. En vervolgens is het wellicht typisch Belgisch dat iedereen een beetje begint te sjacheren, in de hoop toch nog een uitzondering op de algemene regel te krijgen.» TE WEINIG FLEXIBEL Ons hele arbeidsmodel zit met andere woorden al aan de basis behoorlijk scheef. Bovendien ziet Ignace Glorieux nog een tweede fundamenteel probleem: «Wij Belgen gaan er nog altijd veel te veel van uit dat een job voor het leven is. We spreken al
Het is wellicht typisch Belgisch dat iedereen een beetje begint te sjacheren over zijn/haar pensioen, in de hoop toch nog een uitzondering op de algemene regel te krijgen Ignace Glorieux professor sociologie VUB 35 jaar over de grote voordelen van een transitionele arbeidsmarkt, maar de geesten willen om een of andere duistere reden maar niet rijpen. Het zou een geweldige vooruitgang betekenen als we daarin naar het voorbeeld van veel andere landen wat flexibeler zouden worden. Ik begrijp heel goed dat een onderwijzeres van 60 zich moeilijk nog kan opladen om met evenveel vuur als vroeger een nieuw schooljaar aan te vatten. Waarom zou zij haar ervaring niet op een andere manier kunnen valoriseren? In het vormingswerk, bijvoorbeeld. Iemand die twintig jaar een bureaujob heeft gedaan, kan misschien een bijscholing volgen en een ambacht gaan uitoefenen, waarom niet? Nu wordt alles op de periode tussen 25 en 45 jaar gezet, daarna worden vele werknemers stilaan afgeschreven. Met een beetje goede wil kan er ook op latere leeftijd nog een heel nieuwe wereld voor je opengaan. Naast voldoende variatie en een goede werksfeer is dat voor mij de clou: als meer mensen na hun 45ste nog echte nieuwe kansen zouden krijgen, zouden ze met plezier langer werken. Dan zou het niet langer een straf zijn, maar een uitdaging.»
IS EEN 30-URENWEEK Ignace Glorieux zet intussen mee zijn schouders onder een prikkelend proefproject van Femma. Alle voltijds werkende medewerkers van een van de grootste vrouwenbewegingen van Vlaanderen schakelen in 2019 een vol jaar over op een 30-urige werkweek met behoud van loon. Professor Glorieux: «We hebben in maart bij alle werknemers en een aantal partners een eerste tijdbestedingsonderzoek gedaan. We gaan dat de komende twee jaar – voor, tijdens en na het experiment – om de zes maanden herhalen. Het wordt heel interessant om na te gaan welke invloed minder werken zal hebben op het welzijn van die mensen. Ik zou er geen geld op inzetten dat alle gevolgen per se positief zullen zijn, maar dat is dus nog even koffiedik kijken.» INVESTERING IN ONZE TOEKOMST «Wij willen met dit actieonderzoek experimenteren met tijd in functie van een beter leven», vertelt Riet Ory, adjunct-algemeen directeur van Femma. «We hebben onder meer in Zweden een aantal proefprojecten rond de 30-urige werkweek bestudeerd. Nu
vinden we het tijd om zelf tot actie over te gaan, en daarna onze nieuwe leerinzichten met de samenleving te delen. We hopen het maatschappelijk debat nieuw leven in te blazen en het principe van collectieve arbeidsduurvermindering weer op de politieke agenda te plaatsen. Uit diverse buitenlandse onderzoeken is namelijk gebleken dat daar echt wel gefundeerde argumenten voor zijn. Veel mensen leggen zich erbij neer dat ze een overvol en druk leven hebben, maar Femma gelooft dat het wel degelijk ook anders kan. Een democratie heeft vernieuwende ideeën nodig om zichzelf te kunnen heruitvinden. Alleen wordt er opvallend weinig geïnvesteerd in onderzoek naar de eventuele positieve effecten van minder werken. Praten en nadenken over minder werken ligt bij veel mensen al gevoelig. Blijkbaar strookt dat niet met het vaak gekoesterde ideaalbeeld van onszelf, namelijk dat van de hardwerkende Vlaming die alles over heeft voor zijn job.» Femma wil met de invoering van een 30urige werkweek in de eerste plaats het
9 juni 2018 - vacature.com
4
DAN TOCH DE OPLOSSING? Er wordt opvallend weinig geïnvesteerd in onderzoek naar de mogelijke positieve effecten van minder werken. Praten en nadenken over minder werken ligt bij veel mensen al gevoelig Riet Ory, Femma beschikbare werk – betaald en onbetaald – herverdelen. Riet Ory: «Volgens ons moeten we evolueren naar een situatie waarbij vrouwen én mannen beter de verschillende rollen in hun leven combineren: betaalde arbeid, vrijwilligerswerk en de zorg binnen en buiten het gezin en voor onszelf. We zijn dat nu al twee jaar aan het voorbereiden. Zo onderzoeken we in samenwerking met Flanders Synergy, een platform voor arbeidsinnovatie, welke gevolgen er zullen zijn voor onze organisatie. We zullen een aantal extra krachten in dienst nemen om het werkvolu-
me de baas te kunnen, maar tegelijk is dit een goed moment om onze processen, missie en prioritaire doelgroepen kritisch onder de loep te nemen. Het Onderzoekscentrum Kind en Samenleving zal ons dan weer helpen bij de kwalitatieve bevraging van de kinderen van onze medewerkers. We vinden het namelijk heel belangrijk om ook hun stem in dit debat te laten horen. Hoe ervaren zij gezinstijd in de praktijk en welke concrete impact heeft een ouder die beduidend minder werkt op hun welzijn?» LIEVER GEZONDER Het proefproject is in eerste instantie niet gericht op een verlenging van de loopbanen, al ziet Riet Ory wel een duidelijke link tussen minder werken en een gezonder leven: «De experimenten in Zweden toonden aan dat werktijdvermindering globaal tot een forse daling van het ziekteverzuim leidt. In ons land zagen we trouwens al eerder dat de eindeloopbaanregeling voor de non-profit –
vanaf hun 45ste krijgen de mensen daar progressief een aantal rimpeldagen of extra vakantiedagen – effectief voor een beter evenwicht zorgt. De vroegtijdige uitstroom van oudere werknemers is er beduidend lager dan in andere sectoren. Bovendien is dit systeem goed voor de tewerkstelling. De werkgevers krijgen van de overheid namelijk een toelage als ze voor de vrijgekomen uren bijkomende krachten aantrekken. Iedereen wordt er dus beter van.» Tot slot: zal Femma als organisatie blijvend veranderd blijken als iedereen na het experiment terugkeert naar de orde van de dag? Riet Ory: «Anders gaan werken heeft sowieso een duurzaam effect, dat is bekend. De toekomst zal ons leren of dat ook voor minder werken zo is. Maar ik kan me voorstellen dat het voor velen van ons wel eens behoorlijk pijnlijk zou kunnen zijn om weer naar het 36 uur-regime te moeten overschakelen. De buitenlandse proefprojecten leren ons in elk geval dat nogal wat mensen daarna voor een deeltijds contract kiezen.»
De experimenten in Zweden toonden aan dat werktijdvermindering globaal tot een forse daling van het ziekteverzuim leidt Riet Ory, Femma
5
vacature.com - 9 juni 2018
TIEN OPINIEMAKERS IN DE CLINCH OVER ONS PENSIOEN Zo veel stemmen, zo veel meningen: als het over onze pensioenen gaat, gaat het er momenteel vaak bijzonder hevig aan toe. Wij sprokkelden tien opvallende quotes uit het afgelopen jaar bijeen. Tekst: PIET VERBEEST EN MATTHIAS VAN MILDERS Foto’s: PHOTONEWS
«Federaal minister van Werk Kris Peeters legt zich erbij neer dat een werkloze meer pensioen krijgt dan een zelfstandige. Ik vind dat onaanvaardbaar» Vincent Van Quickenborne van Open Vld op Radio 1, 28 april 2017 «Nergens ter wereld is het verschil tussen de officiële en de effectieve pensioenleeftijd zo groot» Stijn Baert, professor arbeidseconomie aan de UGent in De Morgen, 24 mei 2018 «De invoering van een pensioen met punten zal het mogelijk maken om in de toekomst ook deeltijds met pensioen te gaan» Federaal pensioenminister Daniel Bacquelaine van MR in een oriëntatienota voor de sociale artners, 26 juni 2017 «Veel referentielanden trekken hun pensioenleeftijd al vanaf 2020 op naar 66 of zelfs 68 jaar. Daarom pleiten wij ervoor dat daar ook in België snel werk van wordt gemaakt» Marcia De Wachter, ondervoorzitter van de Hoge Raad Werkgelegenheid, 29 juni 2017 «Wij, militairen, willen zoals elke burger gerust langer werken. Maar net zoals iedereen willen we er twee jaar bij. Dus in plaats van pensioen op 56 naar pensioen op 58. Maar nu lappen ze er direct zeven jaar bij» Hans Le Jeune, bestendig secretaris voor de socialistische overheidsvakbond ACOD in De Morgen, 3 april 2018
«Door de beslissing van de regering zal geen enkel lid van het spoorwegpersoneel nog voor de leeftijd van 60 jaar met pensioen kunnen gaan. Op die manier worden de pensioenen van alle spoorwegpersoneelsleden naar beneden herzien» Ludo Sempels, voorzitter van ACOD Spoor in Het Laatste Nieuws, 6 april 2018 «Uiteindelijk zijn het goesting en de genen die je kreeg die bepalen of een beroep voor jou zwaar is of niet» Leen Peeters, oprichter van Th!nk E op vrtnws.be, 9 april 2018 «Ik ben boos dat elke lerarenjob wordt weggezet als zwaar beroep. Het wordt nu nog moeilijker om jongeren daarvoor warm te maken» Ann Brusseel van Open Vld in Het Laatste Nieuws, 24 mei 2018 «Als we morgen nog iedereen een menswaardig pensioen willen geven, gaan we bepaalde stelsels langzaam maar zeker moeten veranderen» Bart De Wever, voorzitter van N-VA op Radio 1, 15 september 2017 «Meer dan de helft van de zelfstandigen werkt tegenwoordig nog na de pensioenleeftijd, van werknemers en ambtenaren kunnen we dan toch ook een inspanning verwachten» Wannes De Roeck, voorzitter van het Liberaal Vlaams Studentenverbond op vrtnws.be, 19 december 2017
9 juni 2018 - vacature.com
6
ACHTER DE SCHERMEN VAN FEDERALE OVERHEIDSSITE Sinds eind 2017 kan je op de federale overheidswebsite mypension.be ontdekken hoeveel pensioen je zal krijgen. Eerder kon je daar al nagaan wanneer je nu exact op pensioen mag vertrekken. 1.933.678 Belgen maakten al gebruik van mypension.be sinds 2016. De ontwikkeling van de website was een werk van vele handen en stopt eigenlijk nooit. «Op ons bedankingsfeest na de lancering waren 150 medewerkers van de drie projectpartners», geeft programma manager Giselda Curvers van de Federale Pensioendienst (FPD) aan. Naast de FPD participeerden ook het RSVZ (zelfstandigenpensioen) en Sigedis (aanvullende pensioenen). IN HOUSE ONTWIKKELING Heel uiteenlopende profielen sleutelden aan mypension.be. Uiteraard bouwden verschillende ICT’ers mee: informatiearchitecten, functionele analisten, database administrators, ontwikkelaars,
GETEST
testers en webdesigners. Maar ook businessprofielen kwamen aan hun trekken: juristen, businessanalisten en communicatiespecialisten. Opvallend: «We ontwikkelden en coördineerden mypension.be volledig in eigen huis», aldus Giselda Curvers. «Statutaire ambtenaren werkten nauw samen met medewerkers aangeworven via Smals (de gemeenschappelijke ICT-organisatie van Belgische overheidsdiensten in de sociale zekerheid, red.). Het verschil intern en extern was niet van belang, we waren allemaal collega’s.»
REGELMATIG NIEUWE MEDEWERKERS GEZOCHT Vandaag is het werk nog niet klaar, vertelt Giselda Curvers. «De grote piek van de ontwikkeling is voorbij, maar er is nog steeds een multidisciplinair team aan de slag. We moeten mypension.be natuurlijk operationeel houden, want mensen gebruiken het continu. Daarnaast moeten we geregeld nieuwe evoluties implementeren. De wetgeving evolueert en we spelen in op de verwachtingen van de burgers.»
OMVANGRIJKE BACK OFFICE Wat een toepassing als mypension.be kost, is moeilijk te achterhalen, zegt adviseur communicatie Vik Beullens van de Federale Pensioendienst. «Heel wat zaken ontwikkelde men niet alleen voor mypension.be. Zo hebben alle pensioeninstellingen hun berekeningsmotor uiteraard ook voor andere toepassingen nodig.» Curvers: «De ‘frontend’ van mypension.be (het zichtbare deel voor de bezoekers) is op zich niet zo duur, maar wat er achter zit, is heel omvangrijk. Denk maar aan de enorme databases, controlemechanismen en berekeningsmotoren die er nodig zijn om dat te doen draaien.»
HOE GEMAKKELIJK VIND JE INFO VIA MYPENSION.BE? Marianne* is nog twee jaar verwijderd van haar wettelijke pensioendatum. Zoals veel bijna-gepensioneerden zit ze met redelijk veel vragen over haar pensioen. Op mypension.be hoopt ze antwoorden te vinden.
Marianne: «Ik werk momenteel nog als boekhoudster in de voedingssector. Sinds een aantal jaren combineer ik die job met een bijberoep als zelfstandige boekhoudster. Ik wil graag weten wat mijn pensioenbedrag zal zijn, maar ik vraag me ook af hoe het zit met mijn bijberoep. Ik wil dat graag verderzetten, ook nadat ik met pensioen ben als werknemer.»
mypension.be kan weliswaar ook op andere manieren, maar haar federaal token is zoek en een profiel aanmaken op Itsme (een app om met een code op verschillende toepassingen in te loggen, nvdr) vindt Marianne nogal omslachtig. Uiteindelijk lukt het toch met de eID, dankzij een andere webbrowser en de laatste versie van de eID-software.
Met die vragen in het hoofd gaan we samen met Marianne op ontdekkingstocht op mypension.be. Het aanmelden met de eID verloopt aanvankelijk nogal moeizaam. Aanmelden op
HEEL DUIDELIJK Op mypension.be vindt Marianne meteen een overzicht van het aantal jaren dat ze werkte (sinds 1974), als werknemer en als zelfstandige. «Heel duidelijk wel, dat overzicht»,
zegt ze. «Waar ik werkte, wanneer ik werkte... Alle gegevens staan mooi bij elkaar. Dat heb ik nog nooit zo bekeken. Dat is wel interessant om zo in één oogopslag je hele loopbaan eens te zien.» Verder vindt ze ook de wettelijke pensioendatum en de datum waarop ze vervroegd met pensioen zou kunnen gaan. En uiteraard kijkt ze ook met belangstelling naar haar netto pensioenbedrag. Dat blijkt in haar geval 1.371,30 euro te zijn. «Het wordt moeilijk om daarmee een rust- en verzorgingstehuis te betalen. Maar ik ben dan ook nog niet van plan om al volledig te stoppen.»
PENSIOENLIJN Marianne wil na haar pensioen aan de slag blijven als zelfstandige. Of die inkomsten een invloed zullen hebben op haar pensioenbedrag? Op die specifieke vraag vinden we niet meteen antwoord. Gelukkig is er ook de Pensioenlijn. Even 1765 bellen en Marianne verneemt dat ze na haar wettelijke pensioendatum onbeperkt mag bijklussen. Uiteraard moet ze belastingen betalen op die inkomsten als zelfstandige, maar haar pensioen daalt daardoor niet. Gaat ze vroeger met pensioen, dan is het bijverdienen wél beperkt. * Marianne is een alias. Haar echte naam is bekend bij de redactie.
COLOFON Redactie 09 353 51 54, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 09 353 51 57, commercieel@vacature.com Ordering 09 353 51 52, ordering@vacature.com VU Ruben Van Goethem Content Manager Roxanne Claessens Coördinatie Katrien Brys Redactie Hermien Vanoost, Kristina Rybouchkina, Piet Verbeest Vormgeving Khuram Chaudry, Bob Haentjens Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck
Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom.
7
vacature.com - 9 juni 2018
9 juni 2018 - vacature.com
8
9
vacature.com - 9 juni 2018
9 juni 2018 - vacature.com
10
11
vacature.com - 9 juni 2018
9 juni 2018 - vacature.com
12
13
vacature.com - 9 juni 2018
9 juni 2018 - vacature.com
14
15
vacature.com - 9 juni 2018
9 juni 2018 - vacature.com
16