Wekelijks magazine bij jouw krant • 15 september 2018
BELGISCHE PRODUCTIVITEIT HAPERT
TIJD OM DE ALARMBEL TE LUIDEN?
DOSSIER PRODUCTIVITEIT - P. 3 Krappe arbeidsmarkt vormt bedreiging
TIPS OM ZELF EFFICIËNTER TE WERKEN - P.6
VIER BASISPRINCIPES VAN HET LEAN TEAM - P. 7
15 september 2018 - vacature.com
2
GOEDE CIJFERS, MAAR TE WEINIG GROEI MOETEN WE ONS ZORGEN MAKEN OVER DE PRODUCTIVITEIT VAN DE BELGISCHE BEDRIJVEN?
Productiviteit is een bepalende factor voor de welvaart. Logisch dus dat onze Belgische productiviteit veel aandacht krijgt, ook van politici. Eerder dit jaar verklaarde minister van Economie Kris Peeters dat hij zich zorgen maakt over de slabakkende productiviteitsgroei van Belgische bedrijven. Heeft hij gelijk? En zo ja, wat kunnen we eraan doen? TEKST: MATTHIAS VAN MILDERS
Op het eerste gezicht mag ons land zichzelf op de borst kloppen: België haalt goede punten als het gaat om productiviteit. “We hebben een van de meest productieve economieën in Europa en doorstaan ook de vergelijking met de VS”, constateert Emmanuel Dhyne, hoofd van de Competitiviteit en structurele vragen-groep van het departement Studiën van de Nationale Bank en docent aan de UMons. “We hebben een hoog niveau van arbeidsproductiviteit en van totale factorproductiviteit (zie kader).” Kijken we echter naar de groei van de productiviteit in de afgelopen jaren, dan is het beeld iets minder rooskleurig. “Sinds 2000 vertraagt onze productiviteitsgroei. We zitten in een neerwaartse trend op dat vlak. Recent kenden we wel weer
73
een versnelling, maar we zitten nog altijd onder het niveau van de eerste helft van de jaren 2000. Bovendien is onze productiviteitsgroei trager dan die van onze buurlanden en concurrenten, terwijl zij toch ook traag groeien.” KLOOF TUSSEN KOP EN PELETON De algemene cijfers voor productiviteit verbergen ook grote verschillen tussen bedrijven onderling. “Een kwart van onze bedrijven is productiever dan het gemiddelde”, stelt Emmanuel Dhyne vast. “Die bedrijven staan ook internationaal aan de top. Zij zetten in op import en export, investeren in Research & Development en innovatie, hebben een grote tewerkstelling. Driekwart van onze bedrijven is dan weer niet zo productief.
vacature.com - 08 sept 2018
Die zouden echt moeten bijbenen op vlak van technologie, maar ze slagen er niet in de kloof met de sterkere bedrijven kleiner te maken. Integendeel, die kloof wordt groter. Daar moeten we ons toch zorgen over maken want zo krijg je een duale economie op vlak van ontwikkeling. En ook: werknemers in die bedrijven gaan zo de voordelen missen die hun collega’s in de
Onze productiviteitsgroei is momenteel trager dan die van onze buurlanden en concurrenten, terwijl zij toch ook traag groeien. Emmanuel Dhyne, Nationale Bank
topbedrijven wel hebben.” Niet alleen tussen bedrijven, ook tussen sectoren onderling zijn er grote verschillen, stipt Elias van Herwaarden aan. Bij Deloitte is hij Service Leader for Global Location Strategies in Europa, het Midden-Oosten en Afrika. “In skill-intensieve sectoren staat België ongelofelijk sterk en is het in staat om zeer productief te zijn. Onlangs maakte ik de vergelijking voor een Amerikaanse klant uit de farmaceutische wereld. Ondanks de hogere loonkosten in België zijn de arbeidskosten voor die klant hier lager dan in Frankrijk. En dat komt dus door onze hoge productiviteit.” Ook in andere sectoren slagen Belgische bedrijven er in om internationaal nog mee te spelen. Vaak doen ze dat door het geweer van schouder te
veranderen en van massaproductie over te schakelen op gespecialiseerde en hoogtechnologische productie. HOGE LOONKOSTEN EN ROBOTS Specialisatie, het is een bekend verhaal voor Fa Quix, directeur-generaal van Fedustria, de federatie van de textiel-, hout- en meubelindustrie. “De bedrijven in onze sectoren doen het goed op vlak van productiviteit”, stelt hij vast. “De productiviteit verbeteren is al lang een aandachtspunt in onze sectoren. Dat is noodzakelijk gezien de relatief hoge loonkosten. Die kunnen we deels compenseren door de productiviteit te verhogen door automatisering. Dat maakt dat we nog steeds aan de top staan in Europa en de wereld. Maar je kan de hoge loonkost niet blijven compenseren met automatisering en robotisering. We zitten hier en daar echt wel al op die limiet.” Voor Quix lijdt het geen twijfel dat flexibiliteit meer dan ooit noodzakelijk gaat worden om onze Belgische bedrijven aantrekkelijk te houden voor potentiële klanten. “Onze bedrijven slagen erin productiviteit aan flexibiliteit te koppelen dankzij de digitalisering. Daarin staan we sterk, het is ons servicemodel. De digitalisering is een troef om de productie hier te houden.” Of dat voor de volledige Belgische economie geldt, is nog maar de vraag, volgens Emmanuel Dhyne. “Je ziet eigenlijk weinig gevolgen van de IT-revolutie op de productiviteit. Wetenschappers zijn het ook niet eens over de toekomst: sommigen verwachten niet veel productiviteitswinst meer, anderen zeggen dat zaken als robotisering en artificiële intelligentie wel een enorme impact zullen hebben.” CONCURREREN MET CHINA Vroeger werd bij woorden als 'hoge productiviteit' snel aan enkele Aziatische landen gedacht, zeker in sectoren als de textielindustrie. Volgens Fa Quix klopt dat niet meer helemaal en is er een kentering ontstaan sinds begin 2000. "Op dat moment hadden onze bedrijven echt wél te lijden onder de concurrentie van de lageloon-
onze economische productiviteit is complex. In hun zoektocht naar geschikt personeel moeten bedrijven er rekening mee houden dat de witte
landen in Azië. Maar stilaan is customized produceren de norm en dan spelen andere elementen dan lage loonkosten en standaardproductie een rol. Ons
Productiviteit en innovatie bereik je alleen met goede mensen en die zijn heel moeilijk te vinden. Fa Quix, Fedustria
met de juiste opleiding en met een technische interesse. Heel wat vacatures raken niet ingevuld. Dat heeft rechtstreeks gevolg op de verbetering van de productiviteit en de innovatieprocessen.” De krapte op de arbeidsmarkt als hinderpaal voor een grotere productiviteit is wel geen uniek Belgisch fenomeen, merkt Elias van Herwaarden op. “Ik zit de helft van de tijd in het buitenland en ik kan je vertellen dat de krapte op de arbeidsmarkt niet enkel in België een issue is waar mensen van wakker liggen. We zullen echt anders moeten gaan aanwerven. Bedrijven moeten jonge talenten warm maken, investeren in interne opleidingen en ook kandidaten aannemen die op de job zelf nog de nodige vaardigheden aanleren.” NOOD AAN BEDRIJVEN DIE... STOPPEN
voordeel is dat we de markt en de klant kennen en dat we nabij zijn. Doordat we flexibiliteit en hoge productiviteit aan elkaar kunnen koppelen, hebben we onszelf weer op de kaart gezet. Wat wel is: de zeer arbeidsintensieve activiteiten in de textiel zijn definitief verhuisd naar daar. Ook voor de hoge kwaliteitsproductie komt er concurrentie uit China, maar we kunnen ons weren. En ook op Europees vlak is onze textielsector een van de sterkste industrieën.” En dat laatste kan voor meer sectoren gelden, meent Elias van Herwaarden. “Als we willen winnen, moeten we focussen op de sectoren waarin wij de kennis en de historiek hebben. Voor kennisintensieve activiteiten kunnen wij nog altijd een hoge bruto productiviteit realiseren.” KRAPPE ARBEIDSMARKT: EEN BEDREIGING? De productiviteit van onze bedrijven staat of valt met de medewerkers, daarover is zo goed als elke specialist het eens. De huidige krapte op de arbeidsmarkt betekent dus toch wel een bedreiging voor onze economie. Emmanuel Dhyne nuanceert: “De vele openstaande vacatures voor heel specifieke functies zijn inderdaad een uitdaging. Maar het verband met
merel niet voorhanden is. Dat ze beter af zijn door een minder perfecte kandidaat aan te werven dan de job niet ingevuld te krijgen. Op korte termijn kan zo’n keuze misschien een kleine negatieve impact hebben op hun productiviteit, maar door middel van opleiding kan je die handicap snel overwinnen. Bovendien beschikt zo’n atypische nieuwe werknemer over andere talenten die misschien ook nuttig zijn voor het bedrijf.” Fa Quix ziet het pessimistischer en is wel overtuigd dat het tekort aan geschikte kandidaten de productiviteit van de bedrijven in het gedrang brengt. “Productiviteit en innovatie bereik je alleen met goede mensen en die zijn heel moeilijk te
Slecht draaiende bedrijvenhouden momenteel werknemers én kapitaal vast die elders efficiënter zouden kunnen ingezet worden. Emmanuel Dhyne, Nationale Bank vinden. Het is de klacht waarmee bedrijfsleiders het vaakst bij mij komen: het groot tekort aan mensen
Gevraagd naar oplossingen om de productiviteit van de Belgische bedrijven op te drijven, wijst Emmanuel Dhyne op het aantal nieuwe en stoppende bedrijven. “Je hebt nieuwe bedrijven met frisse ideeën nodig om de productiviteit te verbeteren. Maar tezelfdertijd er moet ook een exit zijn. Met andere woorden: de slecht draaiende bedrijven zouden eigenlijk moeten stoppen of herstructureren. Want die houden momenteel werknemers én kapitaal vast die elders efficiënter zouden kunnen ingezet worden. Dat is natuurlijk een puur economische stelling, want op sociaal en menselijk vlak zijn bedrijven waar de stekker uitgetrokken wordt en waar geherstructureerd moet worden een harde dobber. Binnen de EU scoort België sowieso laag inzake het aantal nieuwe en stoppende bedrijven.” “Verder doen we het al vrij goed op vlak van innovatie en R&D, maar we kunnen méér doen. We moeten daarin meer diversifiëren naar andere sectoren dan pakweg de farma.” Investeren in opleiding, maar ook in training van werknemers, is een belangrijk advies; voor overheid, voor bedrijven én voor leidinggevenden. “De kwaliteit van je management is een bepalende factor. Bedrijven
15 sept 2018 - vacature.com
74
30 TOT 60 MINUTEN Zoveel tijd 'verSpillen' we gemiddeld per werkdag Snel even Facebook checken, een babbeltje aan het koffieapparaat of online boodschappen doen: tijdens de werktijd doen we heel wat dingen die niets met onze job te maken hebben. Tekst: MATTHIAS VAN MILDERS
moeten zich realiseren dat investeren in de training van goede managers een zekere manier is om hun productiviteit te verhogen." Daarnaast zijn ook investeringen in infrastructuur nodig, zowel in transport als in IT. Dhyne pleit ook voor meer aandacht voor import, naast export, want “dankzij import verwerf je kennis en goede input.” Een laatste voorstel van Dhyne is misschien wel
Slecht draaiende bedrijvenhouden momenteel werknemers én kapitaal vast die elders efficiënter zouden kunnen ingezet worden. Emmanuel Dhyne, Nationale Bank het moeilijkst te verwezenlijken. “Ik zie nog altijd te weinig een cultuur van entrepreneurship. De Belg is niet zo geïnteresseerd in het opstarten van een eigen bedrijf. Het zit niet in onze cultuur en het blijkt moeilijk om dat te veranderen. Bewijs: België is een van de slechtst scorende landen op dat vlak in Europa. Ook het bedrijfsleven heeft daarin een verantwoordelijkheid. Succes verhalen promoten geeft nieuwe ideeën aan jonge generaties en niemand kent die verhalen beter dan de private sector zelf.”
75
MAKE OR BUY Rest nog de vraag hoe individuele bedrijven met productiviteit omgaan. “Make or buy: doen we het zelf of halen we het elders als het loonkostaandeel voor een bepaald product te hoog wordt?”, is volgens Fa Quix de vraag die veel bedrijven zich stellen wanneer de productiviteitsstijging de loonkoststijging niet meer kan compenseren. “Het gaat om microbeslissingen, een bedrijf beslist bijvoorbeeld om tien werknemers af te danken. Maar als tien bedrijven dat doen, is de impact wel groot. En het gebeurt, zo verdwijnen jobs.” Elias van Herwaarden roept bedrijven op om het niet te ver te zoeken. “De richtinggevende bedrijven staan open voor de kennis die ze al in huis hebben. De mevrouw die aan de lopende band een autodeur op een wagen plaatst, zal redelijk snel iets verzinnen om haar werk makkelijker te maken. Die is al mee met de innovatieve gedachte. Veel kennis voor productiviteitsverhoging zit in de ondernemingen, bij de mensen zelf. Maar het is wel de kwestie om bereid te zijn te luisteren en veranderingen door te voeren. En daar wil het wel eens aan schorten. Ik zie helaas te vaak hoe in de bedrijven fantastische ideeën ontstaan, die vervolgens worden afgewezen door een beslissingsnemer omdat ‘we dat zo nog nooit hebben gedaan'. Bedrijven die het goed doen zijn bedrijven die luisteren naar de ideeën van hun werknemers.”
vacature.com - 15 sept 2018
TIJD VERSPILLEN: 5 TOT 8 UUR PER WEEK Verschillende studies spreken van 30 tot 60 minuten per dag die we besteden aan niet-werkgerelateerde zaken. Voor een voltijdse werknemer gaat het dus over 2,5 tot 5 uur per week. Een Amerikaans onderzoek spreekt zelfs van meer dan 8 uur per week (Office Team, 2017).
ELK UUR OP SOCIALE MEDIA: 1 OP 2 DOET HET Bijna de helft van de Nederlandse werknemers (44 procent) zit elk uur op sociale media. Voor privégebruik, welteverstaan! (Het Effectieve Werken, 2018)
JONGEREN CHECKEN SOCIALE MEDIA DUBBEL ZO VAAK Generatie Y (21- tot 36-jarigen) besteedt 6 volle dagen per jaar aan het checken van sociale media op het werk. Voor alle werknemers samen gaat het ‘slechts’ om 3 dagen. (CiEP & Universiteit Leiden)
NIET ALLEEN SOCIALE MEDIA SLORPEN WERKTIJD OP Sociale media zijn niet de enige schuldige als het over tijdsverspilling gaat. Wat dacht je van naaien, basket spelen, golfen, op de kinderen passen of een nieuwe job zoeken? (US Bureau of Labor Statistics, 2018)
63 PROCENT VAN DE WERKZOEKENDEN ZOEKT ANDERE JOBS TIJDENS DE KANTOORUREN Dat laatste konden we zelf ook al opmaken uit onze eigen cijfers. Het is vooral tijdens de kantooruren dat het internetverkeer op vacature.com het meest piekt. 63% van de bezoekers surft tussen 9 en 17 uur naar onze website om vacatures te bekijken. Vlak voor lunchtijd, tussen 11 en 12 uur, is het bezoekersaantal het hoogst.
NOG HARDER WERKEN? NEE, SLIM WERKEN IS BETER Straf: volgens een Brits onderzoek* zijn mensen met kantoorjobs amper drie uur per dag écht productief, andere onderzoeken stellen dat werknemers vijf tot acht uur tijd verspillen op het werk. Een onderzoek van Stanford University bewijst dan weer dat je veel productiever werkt als je thuis alleen werkt. Voor je je schuldig begint te voelen dat je zelf ook wel wat veel zit te babbelen met je collega's, of op Facebook neust of stiekem Netflix kijkt tijdens de werkuren: productief werken betekent vooral dat je je werk slim moet aanpakken. Met deze tips zetten we je op weg. Tekst: HELEEN DE BISSCHOP
1. Plan Een goede organisatie zal je productiviteit ten goede komen. Plan je taken in op specifieke tijdstippen of dagen. Voor veel mensen is het bijvoorbeeld nuttig om de lastigste taak van de dag als eerste aan te pakken. Maar als jij ’s ochtends wat moeilijk op gang geraakt, zal dat voor jou niet werken. Routinetaken die je zonder al te veel nadenken kan uitvoeren, doe je best op momenten waarop je energiepeil laag staat, wat voor veel werknemers rond 15 of 16 uur is. Is het een uitzonderlijk drukke periode op het werk? Hou dan een to-do-lijstje bij, zij het op papier of digitaal, en bij voorkeur eentje waarbij je kan 'afstrepen'. Dat geeft niet alleen voldoening, je maakt ook minder kans om dingen te vergeten en ergernis van je collega’s of leidinggevende op te wekken.
2. Blijf gemotiveerd Nog belangrijker dan een planning, is je eigen motivatie. Je moet er zelf honderd procent voor willen gaan, want de wil om te slagen is essentieel.
Wat je daarbij kan helpen, is alles van de eerste keer goed doen. Als je teveel taken hebt en je er te snel vanaf wil maken, loopt dat zeker fout af. Bovendien zullen je collega’s, klant of baas niet tevreden zijn met je haastige werk.
3. Ontspan Je brein is een spier, die net zoals alle andere spieren in je lichaam op tijd rust nodig heeft. Uit een studie die gepubliceerd werd in Hays Journal blijkt dat veel werknemers schrik hebben om lui over te komen. Daarom komen ze ziek naar het werk of lunchen ze aan hun bureau. Toch komt het net je productiviteit ten goede als je je hersenen wat rust gunt. Zo zou je twintig procent productiever zijn als je de tijd neemt om te lunchen, stelt de Wereldgezondheidsorganisatie. Probeer daarnaast vijfentwintig à dertig minuten onafgebroken aan een taak te werken en daarna vijf minuten pauze te nemen. Om de twee uur neem je best een langere pauze van vijftien tot dertig minuten.
4. Daag jezelf uit Wanneer je een taak regelmatig uitvoert en dat bijna blindelings doet, wordt het een routine. Het lijkt misschien handig, maar die routineuze taken maken je op termijn minder productief. Om scherp te blijven, moet je op regelmatig uitdagingen hebben. Breid je takenpakket uit of volg een opleiding. Zo blijf je alert, gemotiveerd en productief! * Onderzoek van Vouchercloud bij ca. 2.000 Britse kantoorbedienden (2018).
15 sept 2018 - vacature.com
76
EEN LEAN TEAM, WAT IS DAT EIGENLIJK? Lean teams; je hebt de term misschien wel al eens horen waaien, maar tenzij je er al rechtstreeks mee in aanraking kwam, weten veel mensen nog steeds niet goed waar het voor staat. De vraag ‘wat is lean?’ is trouwens bijna als vragen ‘wat is kunst?’. Een eenduidig antwoord formuleren is moeilijk. Lean is een verzameling van methodes en tools om processen in een bedrijf te verbeteren, maar lean is ook een filosofie, een organisatiecultuur én een managementsysteem. Dit zijn enkele basisprincipes. Tekst: JONI HOREMANS
De wieg van lean ligt gedeeltelijk in Japan. Na de Tweede Wereldoorlog kampte Toyato Motor Corporation met een financiële crisis, gebrek aan middelen en een sterk dalende vraag. De autofabrikant dokterde een alternatief productiesysteem uit, waarbij ze zich onder meer ook lieten inspireren door concurrent Henry Ford, en wist zo het hoofd boven water te houden. Uit dit zogenaamde ‘Toyota Production System’ is later lean ontsproten. Toen John Krafick de term in 1988 introduceerde, was het principe al populair in de industrie en dienstensector. Vandaag experimenteren de meest uiteenlopende bedrijven met de leanmethode, waaronder ook de gezondheidszorg.
PRINCIPE 1: BETROKKEN, ENTHOUSIASMERENDE MANAGERS Lean begint bij sterke en enthousiaste leidinggevenden. Het is hun taak de werkvloer op te gaan en een strategie uit te stippelen om de verschillende processen in het bedrijf te optimaliseren. Dit gebeurt onder meer door het elimineren van overbelasting en verspilling of activiteiten zonder toegevoegde waarde. Denk bijvoorbeeld aan werknemers die elke dag veel tijd verliezen omdat ze binnen het bedrijf zelf een lange afstand
af te leggen hebben tussen punt A en punt B. Tien minuten per dag lijkt peanuts, maar reken eens het tijdverlies uit over de loop van een jaar... De bedoeling is vervolgens dat de leidinggevenden de verbeterde processen en plannen duidelijk communiceren met de teamleden, en hen enthousiasmeren om de nieuwe manier van werken te omarmen.
PRINCIPE 2: VERTROUW JE WERKNEMERS Leidinggevenden dienen opdrachten haarfijn uit te leggen, maar verder bemoeien ze zich best zo min mogelijk met de uitvoering ervan. De werknemer moet voelen dat hij van zijn opdrachtgever of leidinggevende vertrouwen én respect krijgt. Dat is een van de meest fundamentele principes van lean. De manager verliest zo geen onnodig tijd meer aan uitvoerige controleren van het werk en micromanagement, maar steekt zijn energie in plaats daarvan in, bijvoorbeeld, het creëren van goede onderlinge relaties tussen de medewerkers. Een sterke groep en positieve werksfeer leiden automatisch tot betere resultaten.
PRINCIPE 3: VOORTDUREND BIJLEREN Lean is gericht op continue verbetering. Het hogere management moet daar de nodige tijd en middelen voor ter beschikking stellen. In een ideale wereld krijgen teamleden de ruimte om zichzelf voortdurend te verbeteren via onder meer opleidingen, coaching en teamoverleg.
PRINCIPE 4: DUIDELIJKE COMMUNICATIE In een lean bedrijf draagt iedereen verantwoordelijkheid en is iedereen belangrijk, ongeacht rang of statuut. Klantgerichtheid is cruciaal en alle personeelsleden worden betrokken bij het oplossen van problemen en mogen suggesties doen ter verbetering van dagelijkse routines. Deze open cultuur en hoge mate van autonomie heeft ook een positief effect op de communicatie. Teamleden zullen vaker samenwerken of elkaar consulteren wanneer de manager niet voortdurend achter hun rug meekijkt, maar slechts inspringt wanneer daar waarlijk behoefte aan is. Zo worden ze meer gestimuleerd om zichzelf te monitoren en om met elkaar te overleggen over diverse vraagstukken.
COLOFON Redactie 02 490 10 87, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 02 490 10 78, commercieel@vacature.com Ordering 02 490 10 61, ordering@vacature.com VU Ruben Van Goethem Content Manager Roxanne Claessens Coördinatie Katrien Brys Vormgeving Bob Haentjens Redactie Hermien Vanoost, Kristina Rybouchkina, Piet Verbeest, Joni Horemans, Matthias Van Milders Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck
Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom.
77
vacature.com - 15 sept 2018
15 september 2018 - vacature.com
8
9
vacature.com - 15 september 2018
15 september 2018 - vacature.com
10
11
vacature.com - 15 september 2018
15 september 2018 - vacature.com
12
13
vacature.com - 15 september 2018
15 september 2018 - vacature.com
14
15
vacature.com - 15 september 2018
15 september 2018 - vacature.com
16
17
vacature.com - 15 september 2018
Vindt nu jouw droomjob
Eindredacteur
VIND JE JOB
15 september 2018 - vacature.com
18