Magazine 2306

Wekelijks magazine bij jouw krant • 23 juni 2018

Wat doe jij als je collega gepest wordt?

MEER JOBS, MEER ZIEKTEVERZUIM ONDERZOEK PESTEN OP HET WERK Welke regio is beste van klas?

87 procent duidt baasleerling als schuldige aan- -P.P.33

GETUIGENISSEN «Mijn leidinggevende bekritiseert me voortdurend» - P. 6

ACHTER DE SCHERMEN VAN DE HULPLIJN TEGEN PESTEN - P. 7

23 juni 2018 - vacature.com

2

KU LEUVEN EN VACATURE.COM ANALYSEREN REACTIE VAN COLLEGA’S BIJ PESTEN OP WERK Een opvallend aantal werknemers in ons land rekenen wekelijks af met pestgedrag. Ongeveer 3,5% van hen gaat er zelfs mentaal aan onderdoor. Nochtans zou veel ellende kunnen vermeden worden als collega’s en leidinggevenden alerter reageren. Vaak is het immers hun reactie die ervoor zorgt dat pesterijen stoppen dan wel escaleren. Sommige collega’s geven vandaag al het goede voorbeeld, zo blijkt uit een rondvraag van KU Leuven in samenwerking met Vacature.com.

TEKST HERMIEN VANOOST

Hoe reageerde je op de pesterijen?

We hebben ze allemaal al wel eens gezien of gelezen, de getuigenissen van mensen die fysiek of verbaal worden aangevallen terwijl omstaanders doen alsof hun neus bloedt. Sociaal psychologen noemen dit het omstaanderseffect: hoe meer mensen er bij elkaar zijn, hoe kleiner de kans dat er hulp geboden wordt. Talrijke verklaringen hiervoor zijn al onderzocht, maar de meest waarschijnlijke is die van de gedeelde verantwoordelijkheid. Zodra er verschillende mensen betrokken zijn, voelt niemand zich nog echt verantwoordelijk. «De anderen zullen wel reageren», redeneren we. Of we

47%

denken dat het allemaal niet zo erg is, «omdat niemand iets doet.»

NIET WEGKIJKEN Hoe vertaalt zich dit nu naar de werkvloer? Stel dat een collega gepest wordt, grijpen we dan in of kijken we ook dan gemakshalve de andere kant op? Om dat te onderzoeken KU Leuven-professor Elfi Baillien en doctoraatsonderzoeker Katrien Vandevelde eind januari samen met Vacature.com een oproep tot getuigenissen. Alles samen ontvingen we ruim 200 ingevulde formulieren. Circa honderd deelnemers vulden de enquête puur als

59%

45% 52% Ik heb iemand hogerop in de organisatie gealarmeerd 52% 64% Ik heb niets gedaan 39% 31%

slachtoffer in. Hun antwoorden werden in deze analyse niet verder onderzocht.

De resultaten dan. In tegenstelling tot de verwachtingen van de onderzoekers gingen de meeste collega’s wel degelijk tot actie over. Sommigen kaartten hetgeen ze gezien hadden aan bij hun leidinggevende of vertrouwenspersoon (63%), anderen

Werknemers gaan ervan uit dat hun leidinggevende ingrijpt wanneer er op de werkvloer iets fout loopt Elfi Baillien

boden het slachtoffer een luisterend oor aan (56%) en nog anderen spraken de dader op zijn gedrag aan (52%). Slechts een derde van de werknemers had helemaal niets gedaan. Collega’s die zelf al pesterijen hadden meegemaakt, reageerden opvallend vaker dan andere collega’s.

«Dit zijn hoopgevende resultaten», vindt onderzoekster Katrien Vandevelde. «Het pessimistische beeld dat uit eerdere onderzoeken naar boven kwam, blijkt niet te kloppen. Het is helemaal niet zo dat collega’s wegkijken als ze pesterijen vaststellen. Uit de reacties die wij hebben verzameld, blijkt net dat getuigen zich positief tegenover slachtoffers opstellen.» > Lees verder blz. 4

3

vacature.com - 23 juni 2018

> Vervolg blz. 3

Dat deze studie eerdere bevindingen weerlegt, heeft volgens de doctoraatsstudente met de manier van onderzoeken te maken. «De meeste studies vertrekken vanuit een experimentele setting. Deelnemers krijgen bepaalde situaties voorgelegd en moeten aangeven hoe ze erop zouden reageren. Ze moet het zich proberen voor te stellen, ook al hebben ze er niet per se ervaring mee. Voor ons onderzoek zijn we expliciet op zoek gegaan naar getuigen, mensen die in hun eigen omgeving een of andere vorm van pesten hebben meegemaakt. Dat leidt blijkbaar tot andere resultaten.»

SLACHTOFFERSCHULD Tot diezelfde conclusie komen we wanneer we de antwoorden rond de oorzaken van de pesterijen analyseren. Anders dan in voorgaande onderzoeken leggen de getuigen de schuld niet – of slechts in geringe mate – bij de slachtoffers.

Zeker bij wie zelf ooit al gepest is geweest, is dat zo.

«Het bevestigt het vermoeden dat de oorzaak van pesterijen eerder bij werkomstandigheden moet gezocht worden dan wel bij de persoonlijkheidskenmerken», reageert professor Elfi Baillien, die al veertien jaar met onderzoek naar pesten op het werk bezig is. «Zo weten we intussen dat stress een belangrijke trigger is.

Hoger werkritme, nakende herstructureringen, weinig autonomie, onduidelijkheid over het takenpakket, te weinig uitdaging. Al wat werknemers onder druk zet, blijkt een voedingsbodem voor pesterijen.»

Toch gaan slachtoffers ook in deze studie niet helemaal vrijuit. Hun ‘anders zijn’ ligt voor twee op de drie getuigen/collega’s mee aan de basis van de

Sommigen worden gepest omdat ze erom gevraagd hebben.

Akkoord?

Getuigen die zelf al

Getuigen die nog

3%

10%

97%

90%

pesterijen. Vandevelde: «Dat anders zijn, is iets wat slachtoffers zelf dikwijls aanhalen als verklaring voor de pesterijen. Helaas hebben we vanuit het onderzoek nog nooit exact kunnen benoemen wat dat anders zijn dan precies is. Deze studie, die vertrekt vanuit het standpunt van de omstaanders en dus een nieuw licht op de zaak werpt, heeft op dat vlak geen verheldering kunnen brengen.»

Volgens de getuigen klopt het in elk geval niet dat het slachtoffer niet bij de organisatie past of ongeschikt is voor de functie. Ongeveer negen op de tien collega’s geven aan dat het slachtoffer goed met de organisatie en de job past. Een kwart vindt ook dat het slachtoffer qua persoonlijkheid en waarden complementair

Het is helemaal niet zo dat de meeste collega’s altijd wegkijken als ze pesterijen vaststellen Katrien Vandevelde

met het team is. «Van deze resultaten staan we eerlijk gezegd zelf een beetje te kijken», reageert Katrien Vandevelde. «Want als we diezelfde vragen aan de slachtoffers voorleggen, dan komen we net tot de omgekeerde conclusie. Zij vinden juist dat ze minder goed bij het team, de job en/of de organisatie passen.

Mogelijk wijzen deze resultaten erop dat de blik van de slachtoffers door die pesterijen bezoedeld is. Het kan goed zijn dat werknemers zich door de pesterijen minder zeker over hun werk voelen en zichzelf daarom een lagere score geven.» In de toekomst hopen de onderzoekers ook meer vat op de motieven van de dader te krijgen, want misschien moet ‘het anders zijn’ wel aan die kant gezocht worden. Mogelijk wijken de waarden van de dader sterk af van die van de groep en/of het slachtoffer.

Wat kun jij doen als je collega gepest wordt?

1. Luister naar je collega. Door je collega zijn verhaal te laten doen, maak je het voor hem minder zwaar om te dragen. Sociale steun helpt om de situatie beter aan te kunnen.

2. Wijs hem op het bestaan van de preventiedienst of de vertrouwenspersoon. Zij kennen de procedures en zullen helpen om een oplossing te vinden, rekening houdend met hetgeen de werknemer in kwestie zelf wil. Is die stap te groot, dan kun je hem ook naar de hulplijn 1712 doorverwijzen. Daar kan hij anoniem en in vertrouwen met iemand praten.

3. Spreek de dader aan op zijn gedrag. Hiervoor moet je zelf stevig in je schoenen staan, want het is uiteraard niet de bedoeling dat je daarna zelf slachtoffer wordt. Ook belangrijk: blijf zelf trouw aan de gedragsregels van de onderneming!

4. Stap zelf naar de vertrouwenspersoon of preventiedienst. Komt er geen schot in de zaak? Onderneemt het slachtoffer geen actie en gaan de pesterijen door? Schrik je ervoor terug om de dader rechtstreeks aan te spreken? Weet dan dat je ook zelf bij de vertrouwenspersoon terecht kunt. Ook daarmee kun je het verschil maken.

23 juni 2018 - vacature.com

4

5 subtiele én veelvoorkomende pesterijen op het werk In de studie van KU Leuven en Vacature.com observeerden de getuigen dagelijks een van volgende pestgedragingen:

1. Het werk en de

2. Roddelen over

3. Herhaaldelijk

4. De vragen van

5. Informatie ach-

inspanningen van de medewerker niet naar waarde schatten

de medewerker

opmerkingen geven over vergissingen van de medewerker

de medewerker of zijn pogingen om een gesprek aan te gaan met stilte of vijandigheid beantwoorden

terhouden voor de medewerker waardoor de uitoefening van zijn werk bemoeilijkt wordt

DE BAAS HEEFT HET GEDAAN Alles bij elkaar bevat de studie heel wat waardevolle inzichten voor wie met preventie bezig is. Dat zoveel deelnemers de leidinggevende als dader aanduiden – 87 procent in deze studie – is bijvoorbeeld een opvallende noodkreet van de getuigen in dit onderzoek. Werknemers verwachten immers dat managers hun rol spelen en verantwoordelijkheid nemen als het uit de hand loopt. «Ik denk, in lijn met internationaal wetenschappelijk onderzoek, dat dat hoge cijfer voor een stuk uit ontgoocheling voortkomt», reageert Baillien. «Werknemers gaan ervan uit dat hun leidinggevende ingrijpt wanneer er op de werkvloer iets fout loopt. Gebeurt dat niet, dan gaan ze hem als een deel van het probleem zien, als een dader zeg maar. Bedrijven zouden dus gerust nog meer mogen inzetten op coaching en psychosociale vorming van leidinggevenden. Managers moeten leren om signalen van werknemers tijdig te zien en juist te interpreteren.

Pesterijen in de kiem smoren, is voor hen een belangrijke opdracht.»

Door wie werden de pesterijen gesteld?

Leidinggevende

87%

Collega’s

81%

Ondergeschikten Derden (bv. klanten)

30% 12%

Maar ook collega’s kunnen hierin hun steentje bijdragen. Dat velen sympathie hebben voor het slachtoffer – zoals blijkt uit deze studie – betekent dat er ruimte is om hen bij het beleid te betrekken. Van de getuigen in deze studie trok een ruime helft aan de bel bij een leidinggevende of een vertrouwenspersoon. «Dat kan je als organisatie verder stimuleren door nog meer over je antipestbeleid en je preventiemaatregelen te communiceren», vertelt Vandevelde. «Zorg ervoor dat iedereen weet waar hij met zijn verhaal terecht kan. Elke werknemer zou

de contactgegevens van de vertrouwenspersoon of de externe preventiedienst moeten kennen of tenminste weten waar hij ze kan vinden. Hang het uit in de refter, communiceer erover op je intranet of wijs er eens op tijdens een informeel gesprek.» Ook tegenover de dader en het slachtoffer vindt ze dat collega’s nog meer uit hun schelp zouden mogen komen. «Het lijkt erop dat werknemers nog niet goed beseffen welk effect hun tussenkomst kan hebben. Aangezien veel daders verder bouwen op de reactie van anderen, kun je als collega wel degelijk het verschil maken.»

PESTEN OP HET WERK: AANTAL ZWARE SLACHTOFFERS DAALT NIET TEKST MATTHIAS VAN MILDERS

3,6 % van de Belgische werknemers is een zwaar slachtoffer van pestgedrag «Dit zijn werknemers die in ernstige mate met pestgedrag en hieruit voortkomende negatieve welzijnsgevolgen te maken hebben», verklaart Baillien. «Je hebt werkgerelateerd pestgedrag zoals werkmateriaal verstoppen, belangrijke info achterhouden en overdreven kritiek uiten. En je hebt persoonsgerelateerde pestgedragingen zoals roddels verspreiden, iemand uitsluiten en verregaande en overdreven grapjes maken. Maar liefst 32 % van de ernstige slachtoffers krijgt wekelijks met beide vormen van pestgedrag te maken. Het persoonlijke pestgedrag heeft de meest negatieve gevolgen. Denk maar aan piekeren of een verlaagd zelfbeeld.

Het aantal zware slachtoffers schommelt al een tijd rond 3,5%.

Het stijgt niet dankzij het KB uit 2014 dat ondernemingen verplicht om aan pestpreventie te doen.

Maar het daalt ook niet door de toegenomen werkeisen. Denk aan moderne technologieën die een hogere efficiëntie nastreven, waardoor je overal en altijd kan werken en er dus meer stress is.»

8 % heeft te maken met verregaande werkgerelateerde pestgedragingen

Een derde van de werknemers doet niets als een collega gepest wordt

5

vacature.com - 23 juni 2018

«Samen met de zware slachtoffers komen we dus op ongeveer 11 % van de Belgische werknemers», aldus Elfi Baillien. «Daarmee scoort België internationaal in de middenmoot. Onze wetgeving rond pestpreventie wordt wel als een van de sterksten ter wereld beschouwd.»

GEPEST OP HET WERK: GETUIGENISSEN

«IK KREEG PROMOTIE EN DE DAG NADIEN PRAATTE GEEN ENKELE COLLEGA NOG TEGEN MIJ» Pestgedrag op het werk komt in verschillende vormen voor, van gemene binnensmondse opmerkingen tot openlijke pesterijen in de vergaderzaal. De psychosociale gevolgen zijn eenduidig verregaand als niet tijdig wordt ingegrepen. Dat leren we uit de volgende verhalen, anoniem gemaakt om de privacy van de getuigen te respecteren.

TEKST KATELIN RAW

Els krijgt het hard te verduren van haar leidinggevende Els werkt sinds een aantal jaar als onthaalbediende voor een zorginstelling. Haar leidinggevende is onvoorspelbaar in haar verwachtingen en openlijk kritisch. «Ze vraagt vreemde, kleine dingen van me. Ik moet mijn schrijfgerei op plaats X van mijn bureau leggen, documenten op plaats Y. Ik neem vitaminen voor mijn gezondheid, en krijg daarover de opmerking dat er geen ‘drugs’ aan de receptie mogen liggen.»

De evaluaties die Els krijgt van haar bazin gaan niet over haar prestaties op het werk, maar over persoonlijkheidstrekken. «Natuurlijk zou ik graag duidelijke evaluatiecriteria en input van meer dan één collega krijgen. Maar ze zegt gewoon dat als ik iets verkeerd doe, ik kan vertrekken en er met niemand over mag praten. Ook heeft ze al regelmatig laten vallen dat ik «veel geld kost». Haar gedrag maakt me erg onzeker, en de situatie creëert een onveilige werksfeer voor mij.»

Leen kreeg promotie én alle oud-collega's tegen haar

Marc wordt opzettelijk gesaboteerd door een oudere collega

«Een jaar geleden voerde ons bedrijf een herschikking door», begint Leen. «Ik kreeg promotie, en de dag erop praatten mijn collega’s plots niet meer tegen mij. De steun en het vertrouwen dat ervoor leefde tussen ons, was in één klap verdwenen.»

Om wat afstand te bewaren, begon Leen vier vijfde te werken. Maar ze moest dezelfde hoeveelheid werk verzetten en drukke periodes overbruggen zonder steun van haar collega’s. Ook haar eigen leidinggevende had geen oor naar haar vraag om extra hulp. «Hij antwoordde gewoon dat het mij voordien ook gelukt was om het in die piekperiodes alleen gebolwerkt te krijgen. Ik voelde mij niet begrepen. De stress kroop in mijn nek en schouders. Ik had geen zin meer om te werken, ik was altijd moe en kon toch de slaap niet vatten, ik verdroeg geen prikkels…»

Ondertussen is Leen al een tijdje in ziekteverlof omwille van een burn-out. Het gaat beter en ze wil weer aan de slag, maar heeft al aangegeven aan haar hr-afdeling dat ze wil overgeplaatst worden. «Ik ben positief ingesteld, maar mijn oud-collega’s zijn te negatief over alles. Ik wil me daartegen beschermen.»

Marc is een enthousiaste jonge leerkracht, maar voelt zich na drie jaar op dezelfde school niet meer goed in zijn vel. «Ik engageer me voor inzamelacties en neem deel aan werkgroepen, maar ervaar erg veel tegenwind van een oudere collega. Hij breekt mijn initiatieven af en geeft openlijk kritiek op mijn ideeën in het leraarslokaal.» Een extra factor is dat Marc voor lesmateriaal moet rekenen op diezelfde oudere collega, die hetzelfde vak geeft, maar vaak het gevraagde gewoon niet krijgt.

«Bovendien zie ik dat hij andere leerkrachten voor zijn kar spant, en zo voor verdeling zorgt in de groep. Toen ik de uitnodiging voor een etentje onder collega’s een dag te laat in de bus kreeg, was de maat vol voor mij.» Marc stapte naar de vertrouwenspersoon, die een dialoog tussen de collega’s tot stand bracht. Die bemiddeling is vaak een eerste stap naar wederzijds begrip, en een uiteindelijke oplossing.

COLOFON Redactie 02 490 10 87, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 02 490 10 78, commercieel@vacature.com Ordering 02 490 10 61, ordering@vacature.com VU Ruben Van Goethem Content Manager Roxanne Claessens Coördinatie Katrien Brys Redactie Hermien Vanoost, Kristina Rybouchkina, Piet Verbeest Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck

Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom.

23 juni 2018 - vacature.com

6

ACHTER DE SCHERMEN VAN DE HULPLIJN TEGEN PESTEN Pesten op het werk is voor sommigen helaas een harde realiteit. Hulplijn 1712, in 2012 opgericht voor iedereen met vragen rond geweld, misbruik en kindermishandeling, staat daarom ook paraat voor mensen die te maken krijgen met pestgedrag. Vorig jaar behandelde de hulplijn maar liefst 4.812 oproepen. Dat zijn er meer dan 19 per dag en al 4,7 procent meer dan in 2016. Woordvoerster Liesbeth Wyseur gunt ons een glimp achter de schermen.

TEKST JONI HOREMANS

In tegenstelling tot wat sommigen misschien denken, wordt de hulplijn 1712 niet bemand door vrijwilligers, maar énkel door professionelen

7

vacature.com - 23 juni 2018

Liesbeth Wyseur: «Hulplijn 1712 wordt in elke provincie georganiseerd door de vertrouwenscentra kindermishandeling (VK) en de centra voor algemeen welzijnswerk (CAW). We krijgen voor zes voltijdse equivalenten subsidies. Aangezien we met vijf regio’s werken, hebben we dus voor elke regio 1,2 voltijdse equivalent. De mensen die hier werken zijn allemaal medewerkers van de Vertrouwenscentra Kindermishandeling en van de CAW. In tegenstelling tot wat sommigen misschien denken, wordt de hulplijn 1712 dus niet bemand door vrijwilligers, maar énkel door professionelen. Deze mensen zijn dagelijks professioneel met het thema geweld bezig. Het gaat dan om menswetenschappers en hulpverleners, voornamelijk psychologen, pedagogen en maatschappelijk werkers.»

«Wie bij de hulplijn aan de slag wilt, start zijn basisopdracht in een CAW of VK. Mits je beschikt over de competenties die gelden bij de aanwerving van maatschappelijk werkers en psychologen, kan je via een inwerktraject instappen in 1712. Het personeel voor 1712 wordt steevast uit die poule van medewerkers bij de VK en CAW geselecteerd. De taken betreffen het beantwoorden van telefonische vragen en vragen per mail. Het komt vooral neer op luisteren en problemen bespreken.

Indien nodig zullen onze mensen ook actief en gericht doorverwijzen naar hulpverlening, politie of andere instanties.

Soms zijn daar verschillende telefonische gesprekken voor nodig.»

«Lokaal wordt de organisatie verschillend ingevuld. In sommige regio’s worden extra middelen geïnvesteerd en is er bijvoorbeeld een teamcoördinator aangesteld. De medewerkers van 1712 houden echter allen de eigen registratie van de oproepen bij. Andere administratie wordt opgenomen door het VK of CAW.» «1712 is bereikbaar op weekdagen tussen 9 en 17 uur. Middels een beurtrollensysteem en goede afspraken slagen we erin de permanentie te waarborgen. De bereikbaarheid blijft evenwel een van onze grootste uitdagingen en we denken er momenteel over na onze dienstverlening uit te breiden met een chatfunctie. Daarnaast vraagt vooral de aard van onze hulpverlening om creativiteit en extra inspanningen. Telefonische hulpverlening kan je niet vergelijken met face-to-facecontact, en dat vereist een bepaalde aanpak.»

1712 is er voor elke vraag over elke vorm van geweld of misbruik. Niet alleen lichamelijk geweld. Ook psychisch, economisch of seksueel geweld. De hulplijn is telefonisch te bereiken op het nummer 1712. Daarna kies je je provincie en je wordt doorverbonden. Het gesprek is gratis. Het gesprek is discreet: jouw oproep naar 1712 verschijnt niet op de telefoonrekening en je hoeft niet te zeggen wie je bent.

23 juni 2018 - vacature.com

8

9

vacature.com - 23 juni 2018

23 juni 2018 - vacature.com

10

11

vacature.com - 23 juni 2018

Plaats je cv online en word gevonden door meer dan 2.000 werk werkgevers

Op welk punt sta jij in je carrière?

23 juni 2018 - vacature.com

12