Wekelijks magazine bij jouw krant • 24 februari 2018
BANK ACHTERUIT, GEEN KUS VAN DE JUFFROUW
WAAROM WE IN BELGIË MAAR NIET BIJLEREN
WERKEN ÉN LEREN? - P. 3 België loopt achter op buurlanden
HET NIEUWE LEREN - P. 5/6 Schakel vooral technologie in
OPINIE ALEXANDER DE CROO - P. 6 2 jaar bijscholen voor iedereen
24 februari 2018 - vacature.com
2
LEVENSLANG LEREN OP HET WERK WE WETEN DAT HET MOET, EN TOCH GEBEURT HET NIET Aan onderwijsaanbieders geen gebrek. En toch komen veel werknemers in ons land amper aan bijscholen toe. In de Europese klas scoren we ruim beneden de gemiddeldes. Waarom slagen we er maar niet in om levenslang te leren? Tekst: HERMIEN VANOOST
De ontgoocheling was enorm, het slagveld veel groter dan verwacht. Eind januari zette Carrefour in België 1.233 banen op de helling. Ook die van Mieke Berden, die in de getroffen vestiging in Genk werkt. Haar opmerkelijke getuigenis verscheen de voorbije weken in zowat alle kranten. Voor de vrouw was het immers al de vierde keer dat ze een bedrijfssluiting meemaakte. Eerder werkte ze voor Velda, Philips en Ford en telkens draaide het op een collectief ontslag uit. WERKZEKERHEID, GEEN JOBZEKERHEID Pech. Verkeerde tijd, verkeerde plaats. Een samenloop van omstandigheden. Toeval. Zo zou je het parcours van Mieke kunnen samenvatten, maar het is niet de analyse die Vickie Dekocker van Syntra Vlaanderen maakt. Ook al lijkt het verhaal erg uitzonderlijk, volgens de sociale wetenschapster is het dat niet. Of tenminste niet meer. «De echte waarheid is dat de job voor het leven niet meer bestaat. We weten ondertussen dat de digitalisering jobs overbodig maakt. Over zulke ontslagrondes mogen we niet meer verbaasd zijn. Het gebeurt nu en het zal in de toekomst nog vaker gebeuren. In plaats van telkens in een kramp te schieten, moeten we werknemers weerbaar en wendbaar
Wie als veertiger beslist om opnieuw te gaan studeren, stoot op allerlei vooroordelen Herman Baert, professor-emeritus (KU Leuven) maken. Vóór ze hun baan verliezen. Haal de bemiddeling naar voor en leid mensen naar relevante opleidingen terwijl ze aan het werk zijn. Laten we eindelijk tanden poetsen in plaats van tanden trekken.» Dat levenslang leren dé manier is om op lange termijn werkzekerheid te geven, beseffen de beleidsmakers zeker. Zo stelden Vlaams minister van Onderwijs Crevits en Vlaams minister van Werk Muyters vorig jaar nog de ‘Startnota transitieprioriteit Levenslang Leren en de dynamische levensloopbaan’ voor. De komende twee jaar willen ze gezamenlijk een langetermijnvisie rond leren en werken ontwikkelen. Een plan dat professor-emeritus Herman Baert (KU Leuven) bekend in de oren klinkt. In 1995 al legde hij over datzelfde thema samen met zijn collega Dirk Van Damme – vandaag onderwijsexpert bij de OESO – een rapport met 82 aanbevelingen bij de toenmalige minister van Onderwijs neer. «Maar veel van die maat-
regelen zijn nog niet in de praktijk gebracht of staan pas in de kinderschoenen», vertelt hij. «Dat het een moeizaam proces is, is het minste wat je kunt zeggen. De omstandigheden zijn intussen wel drastisch veranderd. Niet alleen de digitalisering, ook de inburgeringsproblemen en de verhoogde pensioenleeftijd dwingen meer dan ooit tot actie.» De Europese arbeidskrachtenbevraging van 2016 maakt de achterstand met de ons omringende landen alleszins pijnlijk duidelijk. Slechts 6,8 procent van de werkende Belgen tussen 25 en 64 jaar volgde in de vier weken voorafgaand aan de enquête een opleiding, tegenover 21,6 procent van de Nederlanders, 21,5 pro-
Sommige jongeren studeren op dit moment voor een job die over tien jaar niet meer zal bestaan. Voor andere, nieuwe jobs is er dan weer geen (degelijke) opleiding beschikbaar cent van de Fransen en 16,8 procent van de Britten. Met die score – die overigens al jarenlang vrijwel gelijk blijft – zitten we ver onder de ambitie van 15 procent die Europa vooropstelt en die ook de Vlaamse overheid in het Pact 2020 heeft Lees verder blz. 4 >
3
vacature.com - 24 februari 2018
> Vervolg blz. 3 onderschreven. Bovendien gaapt er een grote kloof tussen laag- en hooggeschoolden, tussen werkzoekenden en werkenden, tussen ouderen en jongeren. Telkens is het de meest kwetsbare groep die het minst aan opleidingen deelneemt. % Belgen (25-64 jaar) dat in de voorbije 4 weken een opleiding volgde Geen diploma secundair onderwijs 2,8% Diploma secundair onderwijs 5,3% Diploma hoger onderwijs 11,5% Bron: Eurostat, Europese Arbeidskrachtenbevraging, cijfers 2016
ÉÉN DIPLOMA IS GENOEG Op zoek dan naar verklaringen. Hoe komt het dat we dat cijfer maar niet omhoog krijgen? Hoe komt het dat we tijdens onze loopbaan zo weinig bijscholen en herscholen? Alle experts die we erover spreken, verwijzen naar de dubbelzinnige leerhouding van de Belgen. Diploma’s vinden we belangrijk, maar dan wel vooral voor onze carrièrestart. Baert: «Wie als veertiger beslist om opnieuw te gaan studeren, stoot op allerlei vooroordelen. Hij krijgt reacties als ‘Op jouw leeftijd nog? Dat zal toch niet zo makkelijk zijn!’ Zelden zal hij er felicitaties voor ontvangen. In plaats van aan te moedigen, ontmoedigen wij elkaar om te leren.» Reinhilde Pulinx van de Vlaamse Onderwijsraad ziet het zo: «In België gaan we er sterk van uit dat de initiële opleiding volstaat om de loopbaan door te komen. Het diploma is voor ons een toegangsticket. Heb je dat in handen, dan heb je zogezegd de competenties beet om het in het leven ‘te maken’.»
Een bijkomende verklaring vindt professor Herman Baert bij de sterke reputatie van ons onderwijs. «In vergelijking met andere Europese landen heeft ons onderwijssysteem het in het verleden altijd goed gedaan. Wie uitstroomde, was klaar om aan het werk te gaan, zonder dat daar nog een vervolgopleiding voor nodig was. De kwaliteit van ons onderwijs maakte het met andere woorden minder noodzakelijk om levenslang te leren. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld, waar het onderwijsniveau niet overal even hoog is, of in landen met een kortere leerplicht zoals Italië is dat een ander verhaal. Daar zijn die opleidingen op de werkvloer nodig om werknemers op niveau te krijgen.»
In België gaan we er nog sterk van uit dat de initiële opleiding volstaat om de loopbaan door te komen Reinhilde Pulinx, Vlaamse Onderwijsraad Of die redenering vandaag nog vol te houden is, is zeer twijfelachtig. Niet alleen haalt ons onderwijs tegenwoordig minder goeie punten, ook de jobs evolueren sneller. Sommige jongeren studeren op dit moment voor een job die over tien jaar niet meer zal bestaan. Voor andere, nieuwe jobs is er dan weer geen (degelijke) opleiding beschikbaar.
WERKEN ÉN LEREN: BELGIË LOOPT ACHTER OP BUURLANDEN % werkenden (24-64 jaar) dat in de voorbije vier weken een opleiding volgde Zwitserland Zweden Finland Denemarken IJsland Nederland Frankrijk Noorwegen Luxemburg
34,7% 29,6% 29,2% 27,8% 25,7% 21,6% 21,5% 20,6% 18,6%
Verenigd Koninkrijk Oostenrijk Portugal Spanje Italië Duitsland België Ierland Griekenland
16,8% 15,8% 10,4% 10,2% 9,1% 8,2% 6,8% 5,5% 4,7%
Bron: Eurostat, Europese Arbeidskrachtenbevraging, cijfers 2016
24 feruari 2018 - vacature.com
4
DIT IS NODIG OM WERKNEMERS LEVENSLANG TE LATEN LEREN Bouw de leerwinkels (verder) uit In West-Vlaanderen, Brussel, Gent en Genk bestaan ze al, maar eigenlijk zouden de leerwinkels overal aanwezig moeten zijn. «Mensen hebben vandaag geen idee meer over de richting die de wereld uitgaat en welke competenties ze zich best eigen kunnen maken», vertelt professor-emeritus Herman Baert. «In de leerwinkels kunnen ze kennismaken met het onderwijs- en opleidingsaanbod, maar ook inzicht krijgen in het eigen kunnen en toekomstmogelijkheden.» Het Europese proefproject GOAL, waar ook Vlaanderen aan deelnam, heeft de meerwaarde van zo’n aanpak al bewezen. De werkzoekenden en laaggeschoolden die persoonlijke begeleiding kregen, zetten vaker de stap naar opleidingen en rondden ze met meer succes af. Ook hun zelfvertrouwen nam toe. «Het is een aanpak waar sowieso iedereen baat bij heeft», vindt Vickie Dekocker. «We denken vandaag nog heel collectief als het gaat over opleidingen. De sectorale vormingsfondsen zijn daar
een voorbeeld van. Een persoonlijke coach die op verschillende momenten in de loopbaan de behoeften van de individuele werknemer identificeert en vervolgens een adequaat traject voorstelt, daar hebben we nu nood aan.»
Lanceer duaal leren in het secundair en hoger onderwijs Bij duaal leren laat je jongeren deels op de werkvloer en deels op de schoolbanken competenties verwerven. Onderzoek toont aan dat jongeren in landen met een sterk uitgebouwd duaal systeem sneller werk vinden en zich tijdens hun loopbaan meer blijven ontwikkelen. «Leren is voor die jongeren een gewoonte geworden», analyseert Vickie Dekocker van Syntra Vlaanderen. «Die houding blijven ze de rest van hun loopbaan aanhouden. Vernieuwingen pikken ze snel op.»
Schakel de technologie in Om het advies zo gepersonaliseerd mogelijk te maken, pleit Vickie Dekocker (Syntra Vlaanderen) ervoor om meer gebruik te maken van online tools. «LinkedIn bijvoorbeeld vertelt heel veel over de trajecten en opleidingen die mensen met een bepaald profiel volgen. Analyseer die informatie en je kunt mensen heel gericht advies geven.» Verder vindt ze dat we de technologie zelf ook meer als leermethode moeten inzetten. «Online learning kennen we al een beetje, maar waar blijft de volgende stap? Wat houdt er ons tegen om operatoren in virtual reality te leren hoe ze bepaalde onderdelen in elkaar moeten steken?»
Haal praktische drempels weg De combinatie werk en gezin maakt het voor veel volwassenen lastig om opleidingen te volgen. Ook de afstand is vaak een reden om niet in te schrijven. Reinhilde Pulinx, Vlaamse Onderwijsraad: «Het aanbod verruimen, cursussen op meer gezinsvriendelijke uren en meer verschillende plaatsen laten plaatsvinden – en waarom ook niet in de virtuele klas? – kan de aantrekkelijkheid ervan verhogen.»
5
vacature.com - 24 februari 2018
Erken competenties die niet op school zijn verworven In tegenstelling tot andere landen hechten we in België niet veel waarde aan wat buiten de schoolmuren geleerd is. «Maar mensen verwerven ook vaardigheden door van job te veranderen of door een engagement op te nemen in het verenigingsleven», stelt Reinhilde Pulinx. «Maak die kwaliteiten zichtbaar. Ontwikkel procedures om informeel verworven vaardigheden te erkennen, want zo creëer je opstapjes naar iets nieuws. Het is duidelijker wat mensen kunnen en op welke trajecten ze verder kunnen bouwen.»
Stimuleer bedrijven om loopbaangesprekken aan te knopen met werknemers «Ook werkgevers moeten een signaal geven», vindt Herman Baert. «Het is inderdaad logisch dat zij in de eerste plaats aan rendement of ‘return on investment’ denken wanneer ze werknemers een opleiding laten volgen. Maar het gevolg is dat ze alleen in bepaalde werknemers investeren, terwijl ze juist iedereen zouden moeten aanspreken. Verder dan de eigen business kijken, dat is wat hen te doen staat.»
Maak van levenslang leren een verkiezingsthema «Als Vlaanderen zijn ambitieus toekomstproject wil waarmaken, dan zullen de politieke partijen met voorstellen moeten komen om investeringen in levenslang leren substantieel te doen toenemen», stelt Herman Baert. «Dat zullen niet alleen investeringen van de Vlaamse overheid moeten zijn, maar gezamenlijke inspanningen van de overheid, de arbeidsorganisaties, de vakbonden, de beroepsverengingen en de individuele deelnemers. En wat die laatste betreft: dat zal moeten gebeuren volgens ieders draagkracht en met de mogelijkheid om de eigen financiële inspanningen over meerdere jaren te spreiden.»
Tekst: Hermien Vanoost en Matthias Van Milders Foto: Tom Verbruggen
NOOIT MEER KNIKKEBOLLEN TIJDENS DE OPLEIDING
BEDRIJVEN INVESTEREN IN NIEUWE LEERMETHODES Natuurlijk zijn ze er wel, de bedrijven die van opleiden een speerpunt hebben gemaakt. Soms uit noodzaak, soms uit pure overtuiging. Opvallend vaak kiezen ze daarbij niet voor de klassieke leermethodes. Maak kennis met ‘het nieuwe leren’.
Leren via Facebook Dankzij sociale media is het heel makkelijk geworden om online interactieve cursussen op te zetten. Ook SBM Bedrijfsopleidingen experimenteert momenteel met die manier van lesgeven. In het kader van Iedereen LEERT!, het lerend netwerk waarin ruim veertig Vlaamse bedrijven vertegenwoordigd zijn, organiseerde de opleidingsaanbieder de voorbije maanden verschillende livesessies in haar social media academy, onder meer over rekrutering en marketing. «Bedoeling is om dat aanbod in de toekomst verder uit te breiden», vertelt coördinator Jan Van Huffel. «Op die manier maken we de opleidingen voor de werknemers van de deelnemende bedrijven nog toegankelijker. Ze moeten niet meer in de file gaan staan, maar kunnen bij wijze van spreken vanuit hun zetel deelnemen.»
Leren via games Dat ze bij AS Adventure avontuurlijk aangelegd zijn, wisten we al. Nu blijkt dat ze die lijn ook doortrekken naar de opleidingen voor hun werknemers. Om medewerkers met nieuwe producten te laten kennismaken, laten ze hen op outdoortraining gaan. «Medewerkers kunnen zo zelf ervaren hoe het is om in een bepaalde tent te slapen of om op een gasvuur te koken», vertelt hr-manager Freddy Carrette. De theorie achter bepaalde persoonlijke vaardigheden brengt de winkelketen aan via games. «Hoe je best feedback kunt geven bijvoorbeeld, kunnen onze medewerkers in een online spel ontdekken. In de toekomst zullen we daar ook nog filmpjes aan toevoegen. Uiteindelijk willen we er zo toe komen dat medewerkers korte leermomenten kunnen inbouwen in hun werkdag.»
Leren via collega’s Als er één sector is die onder impuls van de digitalisering een nieuw gezicht heeft gekregen, dan is het wel die van de banken. In dat kader hebben veel banken in de voorbije jaren al heel wat trainingen georganiseerd. Ook Marleen Van Gompel, hr-manager van Crelan, is ermee bezig: «Net als bij vele andere banken helt onze leeftijdspiramide sterk door naar de rechterkant. Voor onze oudere medewerkers is de switch naar het digitale niet vanzelfsprekend. Daarom maken we de lessen bewust heel laagdrempelig. En we koppelen digitaalvaardige medewerkers aan collega’s die het moeilijker hebben om de handelingen in de vingers te krijgen. De ene trekt de andere zo mee vooruit.»
OPINIE ALEXANDER DE CROO VICE-EERSTEMINISTER EN MINISTER VAN DIGITALE AGENDA «Zijn de huidige benaderingen van on-the-job training en levenslang leren onvoldoende en ontoereikend? Ik denk het wel. De investeringen op het vlak van levenslang leren zijn niet in lijn met de fundamentele transformatie die we doormaken. Vaak zijn het vooral mensen die al heel wat kwalificaties op zak hebben die er gebruik van (kunnen) maken, terwijl de meest kwetsbaren uitgesloten blij-
ven. Ook hangen werknemers nog vaak af van de goodwill van bedrijven, al zijn er gelukkig ook al veel uitzonderingen.»
Geef elke werknemer 2 jaar om bij te scholen «Mijn voorstel is dat iedereen het recht krijgt om gedurende zijn loopbaan twee jaar de eigen vaardigheden
bij te spijkeren. Dat kan ononderbroken gedurende één lange periode of tijdens verschillende momenten in de loopbaan. De trainingen moeten vooral gericht zijn op het ontwikkelen van technologische vaardigheden en competenties waarmee we ons als mensen van machines en robots kunnen differentiëren, denk aan creativiteit, emoties, interactie met anderen, omgaan met fouten of ondernemersvaardigheden.»
24 feruari 2018 - vacature.com
6
WHY I WORK HERE
«Met boekenwijsheid alleen kom je er niet. Bijleren is dan ook cruciaal om mijn job te kunnen doen» «Empro Europe transformeert kippenveren tot een hoogwaardig verteerbaar en eiwitrijk meel. Dat wordt vooral gebruikt in de petfoodindustrie en de aquacultuur, maar ook als meststof en in de toekomst mogelijk ook in cosmetica. Van een afvalstof maken wij dus een nuttig product. Dat is best wel innovatief en duurzaam. Wij zijn één van de weinige firma's in België die dit doen.» «Ik studeerde voor bio-ingenieur met specialisatie in voedings- en biotechnologie. Ik moet zeggen dat ik na mijn opleiding al heel wat wist over eiwitchemie, maar theoretische kennis is nog iets anders dan de praktijk. Met boekenwijsheid verzamel je heel wat bagage, maar enkel daarmee kom je er niet. Continu bijleren is dan ook cruciaal om mijn huidige job te kunnen uitoefenen.»
«Empro Europe bestond net toen ik hier begon te werken. Ik werd direct bij de start van het productieproces betrokken en dat bleek een goede eerste leerschool. Oplossingen zoeken om het product te optimaliseren was dagelijkse kost. Fouten maken, hoorde daar zeker ook bij. Je moet fouten dúrven maken, want daaruit leer je altijd meer.» «Om onze producten nog te verbeteren, onderzoek ik voortdurend hoe we het productieproces kunnen bijstellen. Daarom is het doorgronden van de grondstoffen van cruciaal belang. Tegelijk is het heel belangrijk om te ontdekken wat de klant nodig heeft. Ik leer dan ook veel bij door te praten met mensen in de sector. Een specialist op vlak van aquacultuur kan mij heel wat
bijleren over de nutritionele eisen van bepaalde vissoorten.» «Ik bestudeer geregeld wetenschappelijke websites of duik in vakliteratuur. Voor een vorming vond ik tot nu helaas geen tijd, maar binnenkort schrijf ik me in voor een cursus over processingengineering in een industriële context. In mijn opleiding leerde ik vooral chemie toepassen op nano- en microniveau, maar in een industrieel bedrijf spreek je eerder over tonnen en kubieke meters. Bijleren over die industriële realiteit is noodzakelijk en dat hoop ik te doen in die cursus.» «Bij Empro Europe krijg ik de tijd en ruimte om voortdurend bij te leren. En dat geldt niet alleen voor mij. Als starter krijg je hier een opleiding van
Ceder Alloo (29) is verantwoordelijke research en productontwikkeling bij Empro Europe
verschillende maanden om het productieproces te doorgronden. Blijk je daarna sterk in een bepaald facet, dan kan je jezelf daarin verder specialiseren. Je krijgt dan heel wat verantwoordelijkheid, maar je leert ook samen met collega’s naar oplossingen zoeken. Zo leer je niet alleen intellectueel iets bij, maar ook op persoonlijk vlak. Voor mij is dat belangrijk. Ik ben van nature namelijk een nieuwsgierig persoon.»
WOONPLAATS Waasmunster PENDELTIJD 20 minuten ANCIËNNITEIT 3 jaar BRUTOLOON 4.400 euro
COLOFON Redactie 09 353 51 54, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 09 353 51 57, commercieel@vacature.com Ordering 09 353 51 52, ordering@vacature.com VU Dirk Dewulf Content Manager Roxanne Claessens Coördinatie Katrien Brys Redactie Hermien Vanoost, Joni Horemans, Matthias Van Milders, Kristina Rybouchkina, Piet Verbeest Vormgeving Pieter Tirry Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck
Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom.
7
vacature.com - 24 februari 2018
24 februari 2018 - vacature.com
8
9
vacature.com - 24 februari 2018
24 februari 2018 - vacature.com
10
11
vacature.com - 24 februari 2018
24 februari 2018 - vacature.com
12
13
vacature.com - 24 februari 2018
Maak werk van je talent Leergierig
VIND JE JOB
24 februari 2018 - vacature.com
14
15
vacature.com - 24 februari 2018
24 februari 2018 - vacature.com
16
17
vacature.com - 24 februari 2018