Wekelijks magazine bij jouw krant • 24 november 2018
Klassieke technici en vakmannen
met uitsterven bedreigd
P. 4 - De tol van de digitalisering 235.000 jobs weg, 864.00 jobs erbij
P. 6 - Duaal leren Ideale aansluiting op arbeidsmarkt?
P. 7 - Techniekers aan het woord "Bijscholen is nu gewoon een must"
24 november 2018 - vacature.com
2
MEER ROBOTS EN TOCH OOK MEER JOBS Over de invloed van de digitalisering op de arbeidsmarkt zijn intussen al halve bibliotheken bijeen gediscussieerd. Volgens technologiefederatie Agoria is er weinig reden tot paniek: ja, de digitalisering zal jobs doen verdwijnen, maar ze zal er ook creëren. Meer nog: voor elke job die verdwijnt, komen er vier nieuwe bij, volgens een uitgebreid recent onderzoek dat ze voerden. Maar wat betekent dat precies? En is die fikse jobgroei wel zo realistisch? Tekst: MATTHIAS VAN MILDERS
van digitalisering”, vindt FONS LEROY, afgevaardigd bestuurder van de VDAB. “Dat doen ze onder invloed van Angelsaksische wetenschappers. De Europese school is altijd veel positiever geweest over digitalisering. In België hebben we een sterk gerobotiseerde economie en toch stijgt de werkgelegenheid jaar na jaar. Digitalisering doet misschien wel bepaalde taken in het werkveld verdwijnen, maar dat betekent niet dat er automatisch jobs sneuvelen.”
Nationale Bank, stelt dan ook dat snelle actie noodzakelijk is. “2030, in de praktijk is dat morgen al. Je moet immers rekenen dat het wel even duurt voor nieuwe maatregelen impact hebben op de economie. Dat is zeker zo als het over bijscholing op de werkvloer gaat.”
2030 IS MÓRGEN AL Eerst de cijfers. De Belgische arbeidsmarkt zal volgens het onderzoek tegen 2030 uitbreiden met 864.000 nieuwe jobs. Daartegenover staat een verlies van 235.000 jobs waaraan onze economie geen behoefte meer heeft. Agoria voorziet een jaarlijkse groei van de vraag naar arbeid met 0,9 procent. De grote verschuivingen op de arbeidsmarkt worden sterk ingegeven door de digitalisering. Jobs als loketbediende, kassier of administratief bediende zullen misschien niet volledig verdwijnen, maar ze worden wél sterk bedreigd door de toenemende digitale toepassingen. Voor andere jobs zal het aantal vacatures dan weer stijgen. Denk maar aan ingenieurs, digitale experts en verzorgend personeel. Consumptie-
coach, mobiliteitsplanner en ‘informatiefilteraar’ zijn enkele van de nieuwe jobs die zullen ontstaan.
OPTIMISTISCHE KIJK De conclusies van Agoria ademen een optimistische kijk op de gevolgen van digitalisering op de werkgelegenheid. Netto komen er een pak nieuwe banen bij. Opvallend, want in het verleden keken waarnemers allesbehalve door een roze bril naar het fenomeen digitalisering. Het is nog maar van vorig jaar geleden dat hr-dienstengroep Acerta nog vast stelde dat acht op de tien CEO’s en directieleden een netto jobverlies verwachten ten gevolge van digitalisering en robotisering. “Veel CEO’s overschatten de impact
Waar de wetenschappers het wel unaniem over eens zijn: als we onze werksituaties collectief vlot willen aanpassen aan het digitale tijdperk, dan moeten werknemers levenslang blijven leren. Laat dat nu net zijn waar in ons land het schoentje toch wat knelt, waarschuwt onderzoeksleider SOFIE CABUS (KU Leuven HIVA - Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving). “België hinkt achterop als het gaat over bijscholen. Maar hoe minder we aan levenslang leren doen, hoe trager we product- en procesinnovatie kunnen implementeren op grote schaal.” En dat zou de invulling van die vele nieuwe jobs tegen 2030 wel eens kunnen bemoeilijken. PHILIPPE DELHEZ, adviseur op het departement Studiën van de
MEER INCLUSIEVE ARBEIDSMARKT Fons Leroy van VDAB lijkt er wel gerust in. “Als we alert blijven en slimme keuzes maken, kunnen robotisering en digitalisering leiden tot een veel meer inclusieve arbeidsmarkt. Dankzij de technologie kunnen we bijvoorbeeld ook veel meer mensen met een beperking activeren. Of zware beroepen lichter maken. De grote vraag is vooral hoe andere factoren evolueren. Ik denk dan aan de economische ontwikkeling van Afrika, de migratiestromen of de klimaatverandering. Die zullen zeker een grote impact hebben op onze arbeidsmarkt.”
24 nov 2018 - vacature.com
3
Laaggeschoold werk blijft bestaan in digitale tijden Tekst: MATTHIAS VAN MILDERS
4
vacature.com - 24 nov 2018
Het cliché wil dat vooral ingenieurs, IT’ers en andere hooggeschoolden profiteren van de digitalisering. Toch blijft er ook een sterk aanbod van werk voor laaggeschoolden. Middengeschoolde jobs komen wél vaak in de gevarenzone. Omgaan met de digitalisering vergt specifieke kennis en vaardigheden. Bijscholing is een van de sleutels om die te verwerven. En op dat vlak ziet het plaatje er voor laaggeschoolden volgens SOFIE CABUS (KU Leuven HIVA) niet zo rooskleurig uit. “Ik ben
"Bedrijven investeren niet graag in algemene vorming voor hun laaggeschoolde medewerkers." Sofie Cabus niet erg optimistisch als het gaat over de bereidheid van bedrijven om te investeren in hun laaggeschoolde medewerkers. Ze zullen hen wel jobspecifieke skills aanleren, maar ook daarmee is een laaggeschoolde onvoldoende klaar voor de gedigitaliseerde economie. Daarvoor is meer algemene vorming nodig, maar daarin investeren bedrijven niet graag. Ze vrezen immers dat werknemers na zo’n opleiding naar een ander bedrijf kunnen overstappen. En zelfs als een bedrijf er wel in investeert, zien laagopgeleide werknemers er vaak zelf het nut niet van in.”
COBOTS EN VIRTUAL REALITY-BRILLEN Toch blijft de vraag naar laaggeschoolde arbeid overeind in de digitale economie. Vaak vereist die immers menselijke inzet, signaleert VDAB-topman FONS LEROY. “Het gaat dan niet over de routinematige taken, wel over jobs waarin menselijke kwaliteiten doorslaggevend zijn. Je vindt ze in allerlei sectoren.” De zorg is daar een voor de hand liggend voorbeeld van, met de stijgende vraag door onder meer de vergrijzing. Maar ook in technische sectoren blijven laaggeschool-
den nodig. Werknemers krijgen daarin het gezelschap van cobots, robots die samenwerken met mensen, stelt JEROEN FRANSSEN (lead expert talent en arbeidsmarkt bij Agoria). “Het zijn mensen die de cobots moeten instellen en corrigeren. Daarvoor hoef je zeker geen programmeur te zijn. Ook met een beperkte scholing en wat aanleg kan je dat.” Hij ziet bovendien hoe digitalisering werk net makkelijker maakt. “Neem nu de maatwerkbedrijven. Daar leveren mensen haast hoogtechnologisch werk af. Ze dragen bijvoorbeeld een virtual reality-bril die hen wijst waar ze in een magazijn een levering moeten ophalen.” Ook bij een bedrijf als Reynaers Aluminium, dat raam- en deursystemen ontwikkelt, betekent digitalisering niet dat laaggeschoolde medewerkers overbodig worden, vertelt CMO MICHEL VAN PUT. “Neem nu onze magazijniers. Hun werk is zo gevarieerd dat volledige automatisering niet efficiënt zou zijn. Maar door het gebruik van tablets kunnen we de picking-rondes wel veel efficiënter organiseren. Zo kunnen we met dezelfde mensen meer werk verrichten. En omdat we snel groeien, zoeken we zelfs nog nieuwe medewerkers.” Tegelijk zorgt de digitalisering ook voor een permanente vraag naar hooggeschoolden. “Wij bieden architecten en installatiebedrijven niet enkel een product aan, maar ook alle software om het te gebruiken. Dat vertaalt zich in de profielen die we zoeken. Ingenieurs blijven uiteraard nodig, al scholen we hen bij om met onze specifieke tools te werken. Maar we zoeken ook heel wat softwareontwikkelaars omdat we onze pakketten zelf ontwikkelen. En op vlak van marketing zoeken we mensen die ook kaas hebben gegeten van webdevelopment en digitale tools voor sales.”
LAAGHANGEND FRUIT “Ook voor laaggeschoolde jobs zijn meer en meer digitale vaardigheden nodig”, stipt PHILIPPE DELHEZ (Na-
tionale Bank) aan. “Laaggeschoolden hebben die niet altijd. Daardoor krijgen ze concurrentie van middengeschoolden, mensen die een diploma secundair onderwijs behaalden. Die zijn beter in staat om zich aan te passen aan nieuwe technologieën. Ik zie dan ook wel wat middengeschoolden evolueren naar hooggeschoolde jobs dankzij hun ervaring en mits aangepaste opleidingen. Voor laaggeschoolden is de stap om middengeschoolde jobs uit te oefenen complexer gezien ze niet allemaal over de nodige bagage beschikken.” Dat wil echter niet zeggen dat middengeschoolden op hun lauweren kunnen rusten. Integendeel, hun jobs riskeren het laaghangend fruit te zijn bij digitalisering. “Dit soort jobs zijn vaak makkelijk te vervangen door robots, automatische procedés of software.” Fons Leroy beaamt dat de
"De meest bedreigde profielen op de arbeidsmarkt? Dat zijn de klassieke bedienden van gisteren." Fons Leroy “klassieke bedienden van gisteren” de meest bedreigde profielen op de arbeidsmarkt zijn. Ook voor middengeschoolde arbeiders in technische jobs is waakzaamheid geboden, stelt Sofie Cabus. “De klassieke vakman is vaak niet breed genoeg geschoold en wordt dan ook met uitsterven bedreigd. De arbeidsmarkt vraagt geschoolde technici die mee zijn met de nieuwe technologieën.” Dat alles maakt dat specialisten spreken van baanpolarisatie: er is en blijft vraag naar hooggeschoolde en naar laaggeschoolde arbeid. De vraag naar middengeschoolde arbeid ver-
zwakt. Komt daarbij dat laag- en middengeschoolden vaker terechtkomen in routinematige banen. Het zijn net deze jobs die makkelijker te vervangen zijn door geautomatiseerde oplossingen. Samengevat: voor de laag- of middengeschoolde vakman die al in het onderwijs digitale skills meekrijgt, ziet de toekomst er goed uit. Er valt eerder te vrezen voor werknemers met routinematige jobs die niet de intentie hebben zich bij te scholen.
IEDEREEN NAAR DE ZORG Door de daling van het aantal jobs voor middengeschoolden zou deze groep wel eens zijn toevlucht kunnen zoeken tot de laaggeschoolde jobs. Daarom streeft Fons Leroy naar wat hij noemt de trekkende schoorsteen. “We moeten ervoor zorgen dat middengeschoolden naar een hoger scholingsniveau worden gezogen. Want dat bewijst de studie van Agoria: de vraag naar hooggeschoolde jobs zal alleen maar toenemen. Daarom moeten we jongeren voldoende motiveren om hoger onderwijs te volgen. En zo kunnen de laaggeschoolden hun jobs behouden.” Tegelijk zal een deel van de werknemers zich ook moeten heroriënteren. De productiearbeider wiens job wordt overgenomen door een robot, kan een andere job in de techniek en productie zoeken. Maar hij of zij kan ook overstappen naar een andere sector waar wel een grote vraag naar laag- of middengeschoolde arbeid is: de zorg en de diensten aan personen en bedrijven. Samen met het onderwijs – dat uiteraard vooral werk biedt aan hooggeschoolden – verwacht Agoria hier 510.000 bijkomende jobs tegen 2030. “We moeten de reconversie van werknemers aanmoedigen”, vindt Philippe Delhez dan ook. “Vaardigheden om met anderen om te gaan, de soft skills, zijn daarom erg belangrijk. Bedrijven moeten sterker inzetten op bijscholing en training on the job.”
24 nov 2018 - vacature.com
5
DUAAL LEREN: DE TOEKOMST VAN ONS ONDERWIJS?
Al sinds 1992 doen het onderwijs en het bedrijfsleven verwoede toenaderingspogingen en eindelijk lijkt de succesformule in zicht: duaal leren. Bij deze doorgedreven vorm van werkplekleren behalen jongeren de kwalificaties voor hun diploma voor een groot stuk op de werkvloer. Zes dingen die je moet weten.
Tekst: JONI HOREMANS
1. Betere aansluiting met de arbeidsmarkt De kloof tussen onderwijs en arbeidsmarkt dichten, dat is het doel van duaal leren. Jongeren vanaf 15 jaar volgen les op school, maar verwerven daarnaast een aanzienlijk deel van de leerstof via het bedrijfsleven zelf. Het verschil met een klassieke stage is dat bij duaal leren het gedeelte op de werkplek veel uitgebreider is. Ook een stuk van de theorie krijgen jongeren van hun werkgever. Bovendien is hun arbeid in de meeste gevallen betaald.
2. Gelijkwaardig diploma, meer jobkansen Jongeren winnen dubbel: door deze praktijkervaring zijn ze een stuk beter voorbereid op het werkleven. Ze verwerven essentiële skills en vinden zo nadien meestal sneller een baan. Op het einde van de rit behalen ze overigens hetzelfde diploma als hun collega-studenten die voltijds op de schoolbanken zitten.
3. Schoolmoeheid bestrijden Met duaal leren hoopt de regering het onderwijs te moderniseren en de kwaliteit ervan te verbeteren.
6
vacature.com - 24 nov 2018
Een daling van de ongekwalificeerde uitstroom is dan ook een van de belangrijkste doelstellingen. Jongeren die schoolmoe zijn en zonder diploma het onderwijs de rug toe keren, vormen momenteel een belangrijke risicogroep op de arbeidsmarkt. Deze ongekwalificeerde schoolverlaters vinden maar moeilijk een baan en belanden sneller in armoede. Deeltijds werken via duaal leren zou deze groep meer motiveren om toch voor een diploma te gaan.
4. Alle scholen mogen meedoen, maar niet alle leerlingen Duaal leren werd in ons land voor het eerst gelanceerd in het schooljaar 2016-2017. Momenteel loopt er in 187 scholen een proefproject en vanaf september 2019 mag iedere school of centrum voor deeltijds onderwijs die dat wil duaal leren organiseren. Dit wil nog niet zeggen dat iedere leerling zomaar kan instappen. Om te kunnen deelnemen volgt er eerst een screening. Zo zijn stiptheid en motivatie onmisbare kwaliteiten voor wie duaal leren tot een succes wil maken.
5. Er zijn 87 richtingen Duaal leren is ook niet voor elke studierichting geschikt. Natuurlijk springen vooral het beroepsen technisch onderwijs op de kar. Vanaf volgend schooljaar zal duaal leren in totaal in 80 studierichtingen in 16 studiedomeinen mogelijk zijn, gaande van mechanicaelektriciteit en chemische procestechnieken tot fitnessbegeleider, chocolatier, podiumtechnieken en haarverzorging. Ook 7 opleidingen in het buitengewoon onderwijs bieden duaal leren.
6. Loon In sommige gevallen ontvangen studenten een inkomen. Er bestaan drie soorten overeenkomsten voor duaal leren: de stageovereenkomst alternerende opleiding, de overeenkomst alternerende opleiding en de deeltijdse arbeidsovereenkomst voor sectoren waarin de sociale Maribel van toepassing is. Met de twee laatste contractvormen staan leerlingen minstens 20 uur per week op de werkvloer en krijgen ze een vergoeding. Wie kiest voor de deeltijdse arbeidsovereenkomst bouwt ook sociale rechten op.
“NEEN, IK HEB GEEN SCHRIK OM MIJN BAAN TE VERLIEZEN” Hoe zeker is een job in de industrie nog? We vroegen het aan de medewerkers zelf Tekst: JONI HOREMANS
“Al veel jobs verloren zien gaan” GERD ALSBERGHE, elektromechanieker bij Logi-technic:
“Ik werk al 13 jaar voor Logitechnic, een technisch outsourcingsbedrijf. Zij sturen me voor projecten naar verschillende klanten, waar ik dan insta voor het technisch onderhoud van het machinepark. Meestal zijn dit langdurige opdrachten. Momenteel werk ik al 1,5 jaar voor het aardappelverwerkingsbedrijf Aviko. Aangezien er grote vraag is naar techniekers en ik op langdurige projecten werk, voel ik me redelijk veilig in mijn job. Het is nog nooit gebeurd dat mijn werkgever me niet kon plaatsen en ik zonder job viel. Het is wel belangrijk voortdurend bij te scholen. De automatisering in de industrie gaat snel. In welke mate je bijschoolt, mag je bij Logi-technic zelf bepalen. Het is natuurlijk interessant veel bij te leren, want hoe veelzijdiger je bent, hoe beter je in de markt ligt. Voor veel uitvoerende, repetitieve jobs in de industrie staan de zaken er minder rooskleurig voor. Ik heb in mijn loopbaan door automatisering en robotisering heel wat jobs verloren zien gaan. Daarom kan ik jongeren ten zeerste aanraden zich te specialiseren.”
Een job in de secundaire sector lijkt tegenwoordig niet veel zekerheden meer te bieden. Modernisering, herstructurering en robotisering zijn schering en inslag. We vroegen enkele werknemers hoe zij dit ervaren en of ze nu met de daver op het lijf rondlopen om hun job te verliezen.
“Blij met de robotisering, maar bij-/omscholen is een must” BENNY PRINCEN, technieker voor AGC Glass:
“Ik werk al 31 jaar voor AGC Glass in Mol en heb in die tijd ongelooflijk veel zien veranderen. In 20072008 kwam de glassector in een grote crisis terecht. Gelukkig waren we net ervoor gestart met het invoeren van robots. Er zijn tijdens de crisis heel wat vestigingen gesloten, maar die van ons is gespaard gebleven.” “Omdat we dun glas produceren waren we een duur bedrijf. Door de robotisering en optimalisatie van het glasblad hebben we de prijs kunnen drukken en de stap gezet naar meer producten met meer toegevoegde waarde. Waar we vroeger op een paar locaties glas gingen afzetten, doen we dat nu, door de doorgedreven optimalisatie, op een zestal verschillende locaties. Dat vraagt natuurlijk om meer personeel. Daarnaast zijn er meer mensen nodig voor de controle. We
maken bijvoorbeeld producten voor Apple die uit meerdere lagen glas bestaan en zo hightech zijn dat we ze alleen in Europa kunnen produceren. Kwaliteit is daarbij enorm belangrijk, er mogen absoluut geen fouten in zitten. Dat vereist extra keuringen en dus meer mensen om die uit te voeren.” “Mensen in de productieploeg kregen kansen om zich om te scholen om verschillende machines te kunnen bedienen. Ze konden zich opwerken en kregen meerdere functies, vaak ook een hoger loon. In Mol zijn we dan ook heel blij met de robotisering. Alle manuele functies zullen op termijn verdwijnen. Ik heb in de verste verte geen schrik om mijn job te verliezen, maar ik moet me natuurlijk wel permanent bijscholen. Daar is tot het einde van mijn carrière geen ontkomen aan.”
“Door de digitalisering zijn we ontzettend gegroeid” SAID ABARKAN, 25 jaar arbeider bij DHL: “Ik sta met de nachtploeg op de luchthaven van Zaventem, waar ik binnenkomende trucks laad en los. Ik was getuige van de grote crisis in het bedrijf een tiental jaar geleden. Voor 2008 werkten hier ongeveer 2.500 mensen, maar na een reeks herstructureringen bleven er nog amper 300 over. Aangezien ik al langer in dienst was, kon ik als een van de weinige toch blijven. We zijn nu weer met 1.500 medewerkers en vorig jaar is er dan toch een nieuw gebouw gekomen. Om de hoge werkdruk te verminderen, hopen we in 2019 nog eens 150 extra mensen te verwelkomen. Onze groei is te danken aan de opflakkering van de economie, maar ook de digitalisering speelt een rol. Mensen kopen steeds meer online. Ik hoef nu dus zeker niet te vrezen voor mijn job. Handarbeiders om goederen van punt A naar punt B te verplaatsen zullen altijd nodig zijn; je kan ons niet zo gemakkelijk vervangen door een robot.”
COLOFON Redactie 02 490 10 87, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 02 490 10 78, commercieel@vacature.com Ordering 02 490 10 61, ordering@vacature.com VU Ruben Van Goethem Content Manager Roxanne Claessens Eindredactie Katrien Brys Vormgeving Bob Haentjens Redactie Hermien Vanoost, Piet Verbeest, Joni Horemans, Matthias Van Milders Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck
Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom.
24 nov 2018 - vacature.com
7
24 november 2018 - vacature.com
8
Op welk punt sta jij in je carrière?
Plaats je cv online en word gevonden door meer dan 2.000 werkgevers werk
9
vacature.com - 24 november 2018