Magazine 2804

Wekelijks magazine bij jouw krant • 28 april 2018

BURN

P. 3 – Snel weer op het juiste spoor KU Leuven werkt aan een zorgtraject voor burn-outpatiënten

NA DRIE MAANDEN ZOU JE BATTERIJ WEER OPGELADEN MOETEN ZIJN

OUT

P. 5 – Getuigenissen Katrien en Jan «Ik lachte met burn-outs.

Toen kreeg ik er zelf een...»

28 april 2018 - vacature.com

2

KU LeUven werKt aan een versneLD zorgtraject voor bUrn-oUtpatiënten

HET SLECHTSTE WAT JE KAN DOEN MET EEN BURN-OUT? TE LANG NIETS DOEN Oké, ik heb een burn-out: wat nu? Bestaat er ergens een handleiding die me kan vertellen hoe ik zo snel mogelijk weer op het juiste spoor geraak? Of is elke burn-out anders en moet ik absoluut mijn tijd nemen om mijn energietank opnieuw op peil te krijgen?

Tekst: PIET VERBEEST

LODE GODDERIS is professor arbeidsgeneeskunde bij het Centrum voor Omgeving en Gezondheid van de KU Leuven en directeur onderzoek bij IDEWE, de grootste externe dienst voor preventie en bescherming op het werk. Hij leidde al tal van studies naar de relatie tussen enerzijds ons beroep en anderzijds onze gezondheid en de mogelijkheid tot re-integratie na een langdurige uitval. «Eerst en vooral is het belangrijk om na te gaan of iemand wel degelijk een burn-out heeft», vertelt hij. «Het is niet makkelijk om die diagnose te stellen. Er is vaak verwarring met bijvoorbeeld depressie. Over het algemeen spreken we van burn-out als iemand extreem vermoeid en emotioneel uitgeput is, niet langer toegewijd is of het gevoel heeft zijn job niet meer naar behoren te kunnen uitvoeren.

Eén feit is zeker: het is niet iets wat zomaar verdwijnt, het gaat niet over door thuis in je zetel te gaan zitten. Genezen moet je actief doen en onder medische begeleiding.»

DEMOTIVERENDE DEADLINES De persoon met burn-outverschijnselen stapt dus naar de huisarts en krijgt een ziekteattest om een tijdje thuis te mogen blijven.

«Als de tank helemaal leeg is, moet je echt een zekere periode stoppen met werken», vervolgt Lode Godderis. «Alleen leert de ervaring dat de huisarts meestal eerst een week ziekteverlof voorschrijft en die periode dan systematisch verlengt. Dat is voor mij niet de juiste aanpak. Het werkt demotiverend voor de patiënt om telkens weer te moeten vast-

3

vacature.com - 28 april 2018

stellen dat hij ook de volgende deadline niet haalt. Het is ook vervelend voor de werkgever: het creëert onduidelijkheid en zorgt ervoor dat hij zich niet goed kan organiseren.

Daarom adviseer ik om meteen 4 à 6 weken voor te schrijven. Dat is voor iedereen een

De omgeving heeft vaak een zekere schroom om het onderwerp ‘werk’ aan te snijden, uit schrik dat de patiënt er nog niet klaar voor is Lode Godderis duidelijk signaal dat de toestand ernstig is en dat de nodige stappen moeten worden gezet om daar iets aan te doen. Mensen die vatbaar zijn voor een burn-out zijn doorgaans perfectionistisch ingesteld. Ze zijn snel gefrustreerd als ze voelen dat het niet loopt zoals ze zouden willen. Daardoor zakken ze alleen maar nog dieper in het moeras. Neen, ze moeten van meet af aan goed beseffen dat ze hun tijd moeten nemen om echt aan hun gezondheidsprobleem te werken. Dat leren aanvaarden is een noodzakelijke eerste stap.»

JE BENT NIET ALLEEN Uiteraard staan ze er daarbij niet alleen voor.

Lode Godderis: «Het is cruciaal dat de huisarts de patiënt snel doorverwijst naar een psycholoog die ervaring heeft met burn-outproblematiek. Dan kan het genezingsproces namelijk pas echt van start gaan. Het nieuwe zorgtraject dat wij in het Centrum voor Omgeving en Gezondheid van de KU Leuven ontwikkeld hebben, volgt daarbij twee sporen. In de eerste plaats moet de patiënt voor zichzelf leren uit te maken wat de oorzaak is van het grootschalige verlies aan energie. Dat zelfinzicht is absoluut nodig om je balans opnieuw in evenwicht te kunnen brengen. Dat doe je door in te zetten op wat je ontspant en je echt graag doet. Je moet in de mate van het mogelijke actief proberen te blijven. Zowel mentaal als fysiek moeten burn-outpatiënten geleidelijk aan weer wat uitgedaagd worden.

Ze moeten uiteraard de nodige rust nemen maar als ze alleen daar op inzetten, gaat dat niet veel oplossen.»

BACK TO REALITY Na pakweg anderhalve maand is het stilaan aangewezen om ook al eens vooruit te kijken: wat moet er nog gebeuren om op relatief korte termijn het werk te kunnen hervatten? En vooral: hoe kunnen we voorkomen dat de patiënt hervalt? «Dat laatste is een essentieel onderdeel van de therapie maar gebeurt nu nog veel te weinig», getuigt professor Godderis.

Lees verder blz. 4 >

> Vervolg blz. 3 «De omgeving heeft vaak een zekere schroom om het onderwerp werk aan te snijden, uit schrik dat de patiënt er nog niet klaar voor is. Ik denk nochtans dat je hem net vooruithelpt als je hem een perspectief op een mogelijke duurzame oplossing kan bieden. Daarom pleit ik er ook voor om de directe collega’s actief te betrekken bij de re-inte-

De huisarts schrijft meestal een week ziekteverlof en verlengt dat gaandeweg. Dat werkt demotiverend voor de patiënt Lode Godderis gratie van de burn-outpatiënt. Om een terugval te vermijden moeten er langs beide kanten duidelijke afspraken worden gemaakt en zal er sowieso een goede opvolging nodig zijn.»

Volgens professor Godderis moet een zorgtraject van drie maanden in veel gevallen kunnen volstaan om de batterijen weer op te laden: «Dat is voor mij echt een kantelpunt. Zowel thuis als op het werk heeft zich tegen die tijd namelijk een nieuw evenwicht geïnstalleerd. Als je de werkhervatting te lang uitstelt, wordt een terugkeer alleen maar moeilijker. En dat is jammer, want een job die je ligt en die je

graag doet, draagt net bij tot je gezondheid.»

FINANCIËLE STIMULI Het vernieuwende aan het zorgtraject van professor Godderis en zijn team is dat er voor de patiënt en voor de coördinerende huisarts een financieel voordeel aan gekoppeld is. Het remgeld valt weg en de consultaties van de psycholoog worden deels terugbetaald. «We denken dus aan een gesubsidieerd systeem zoals dat nu al bestaat voor diabetici en nierpatiënten. In de drie gevallen wordt de verantwoordelijkheid deels bij de patiënt gelegd.

Voorwaarde is wel dat wie in zo’n zorgtraject stapt zich moet engageren om het ook helemaal te doorlopen. Je kan bijvoorbeeld niet zomaar elementaire onderdelen, zoals de analyse van je werkomstandigheden, overslaan.»

De vraag is nu welke rol de werkgever kan spelen in een voorspoedig genezingsproces. «Tricky is natuurlijk dat de leidinggevende soms mee de aanleiding is voor het uitvallen van de werknemer. Bovendien zorgt de onzekerheid of hij ooit nog wel echt op de bewuste medewerker zal kunnen rekenen sowieso voor enige onrust. Niettemin luidt mijn advies dat een welgemeend ‘Hoe gaat het?’ nog nooit iemand kwaad heeft gedaan. Als iemand bij het skiën zijn been breekt, heb je toch ook geen schrik om te vra-

gen hoe hij zich voelt? Een open dialoog, een lijn die altijd open blijft, is de eerste stap naar een vlotte terugkeer.

Toon je je vervolgens ook bereid om de

Een open dialoog, een lijn die altijd open blijft, is de eerste stap naar een vlotte terugkeer jobvereisten enigszins aan te passen, dan krijg je de meest geëngageerde werknemer die je je maar kan wensen.»

JAAR TESTEN VOOR BELEIDSADVIES Tot zover de theoretische onderbouw van het nieuwe zorgtraject. De praktische uitwerking is nog niet helemaal rond maar het is wel de bedoeling om de testfase nog voor de zomer te starten. Professor Godderis: «In drie centra, verspreid over het hele land, willen we een jaar lang 100 patiënten volgens de nieuwe methodiek begeleiden. De resultaten zullen we vergelijken met die van een vergelijkbare groep die de gebruikelijke zorg krijgt. Als onze hypothese bevestigd wordt, kan ons onderzoek resulteren in een officieel beleidsadvies. Maar wij zijn er eigenlijk nu al van overtuigd dat ons zorgtraject kan helpen om burn-outpatiënten structureel vroeger back on track te krijgen.»

28 april 2018 - vacature.com

4

Cijfers LANGDURIG ZIEKTEVERZUIM IS DUBBEL ZO HOOG IN GROTE BEDRIJVEN Tekst: MATTHIAS VAN MILDERS

MEER MENSEN ZIJN LANGDURIG ZIEK

STIJGING AFWEZIGHEID DOOR PSYCHISCHE AANDOENINGEN

HOGE KANS OP BURN-OUT

Steeds meer werknemers en zelfstandigen zijn meer dan een jaar arbeidsongeschikt. Het aantal ziekte-uren van langdurig zieken steeg op 4 jaar met bijna 20 procent. Het aantal mensen dat meer dan een jaar invalide is wegens psychische stoornissen, nam op 4 jaar met bijna een kwart toe. Burn-outs spelen daarbij een belangrijke rol.

Vorig jaar werd 2,76 procent van de werkbare uren niet gepresteerd omdat werknemers meer dan een jaar ziek waren, stelde Acerta net vast. Dat is een stijging met bijna één vijfde ten opzichte van 2014. Peter Tuybens, director van Acerta Consult, merkt verschillen op. «In de categorie arbeiders van 60 tot 64 jaar werd in 2017 een vierde van de uren niet gepresteerd wegens ziekte langer dan 1 jaar.» Verder is het langdurig ziekteverzuim in grote bedrijven dubbel zo hoog als in kleine ondernemingen. Bij vrouwen ligt het langdurig ziekteverzuim hoger dan bij mannen.

Het aantal mensen dat langer dan 1 jaar thuis zit in invaliditeit ten gevolge van psychische aandoeningen steeg fors. Uit cijfers van het RIZIV blijkt een toename met een kwart over 4 jaar (2013-2016), met maar liefst 46 procent over 7 jaar. Dat zijn de cijfers voor werknemers, maar ook bij zelfstandigen ziet het RIZIV een stijgende trend: + 39 procent over 7 jaar. Uiteraard stijgen daarmee ook de kosten voor de uitkeringsverzekering.

Die namen over 7 jaar met 62 procent toe, tot 1,8 miljard euro per jaar.

Een deel van de mensen die meer dan 1 jaar thuisblijven door psychische stoornissen, kampt met een burn-out.

Heel wat werknemers lopen dan ook rond met een hoog burn-outrisico, constateert Lode Godderis. Hij beschikt over cijfers waaruit blijkt dat 14,9 procent van de werknemers een verhoogd risico heeft op een burn-out.

Opmerkelijk is dat het risico hoger is voor jonge werknemers dan voor hun oudere collega’s. Onder de 45 jaar ligt het cijfer op 15,5 procent, daarboven is het ‘slechts’ 13,9 procent.

Aantal personen in invaliditeit ten gevolge van psychische stoornissen (langer dan 1 jaar arbeidsongeschikt) Aantal werknemers Aantal zelfstandigen Uitgaven werknemers Uitgaven zelfstandigen

2010 88.535 3.890 1.054.434.292 45.035.687

2011 92.899 3.980 1.147.654.273 48.194.646

2012 98.171 4.151 1.248.855.640 51.685.293

2013 104.291 4.352 1.359.121.028 55.118.665

2014 112.648 4.655 1.462.178.718 59.092.765

2015 122.825 5.035 1.593.655.584 63.836.913

2016 129.680 5.401 1.717.094.747 69.430.179 Bron: RIZIV

Getuigenis

Tekst: KRISTINA RYBOUCHKINA

JAN KON NIET MEER OM MET DE WERKDRUK EN KREEG ZIJN ONTSLAG. TOEN GING HET LICHT HELEMAAL UIT

«Een burn-out?

Dat vond ik flauwekul. Tot ik er zelf een had» «Vlak voor ik mijn burn-out kreeg, werkte ik bij een strategic management consultancybureau», vertelt Jan Verveckken. «Het is eigen aan die job dat het werk nooit af is. Het kan altijd beter, en het moet ook beter, want de klant betaalt net daarvoor. Die druk, die uitdaging, daar was ik toen niet klaar voor. Mijn werkgever merkte dat het werk me te veel moeite kostte en zette mijn

contract stop. Plots verdween alle adrenaline waar ik op draaide en merkte ik dat ik uitgeput was. De week voordien lachte ik nog met burnouts. Ik dacht dat het een modewoord was. Een excuus, voor mensen die niet gemotiveerd zijn.

Maar plots had ik zelf de kracht niet meer om uit mijn bed te komen. Ik kon geen licht verdragen, ik kon geen bericht op mijn gsm lezen, ik kon niet eten.»

Jan werd arbeidsongeschikt verklaard en klopte aan bij een therapeut. «Het heeft heel veel rust, zelfreflectie en begeleiding gekost om te beseffen wat de oorzaak was van mijn burn-out. Ik heb ontdekt dat mijn karakter er ook een belangrijke rol in gespeeld heeft. Ik hecht namelijk erg veel

belang aan erkenning van anderen. Ik werkte dus harder en harder, niet voor mezelf, maar om bevestiging te krijgen. Als je wil voorkomen dat je hervalt, moet je ervoor zorgen dat je komaf maakt met zulke denkpatronen. Het kan wel helpen om van werk te veranderen, maar in elke job is er stress. Er is altijd een baas, er zijn altijd deadlines. Je moet daarmee leren omgaan. Dat vraagt tijd. Ik heb het geluk gehad dat ik die gekregen heb, in totaal ben ik 18 maanden thuis geweest. Nu werk ik bij Audi, in een technologische functie. En in mijn vrije tijd geef ik regelmatig lezingen rond stress en timemanagement.

Want alleen als je daar op een gezonde manier mee kan omgaan, kan je goed functioneren.»

Lees verder blz. 6 >

5

vacature.com - 28 april 2018

OPINIE

> Vervolg blz. 5

Getuigenis KATRIEN KREEG EEN BURN-OUT TOEN ZE HET WERK VAN TWEE ZIEKE COLLEGA‘S MOEST OPVANGEN

«Vroeger delegeerde ik de leuke taken.

Nu hou ik ze voor mezelf» «De eerste maanden van mijn burn-out was ik zo moe, dat ik amper mijn bed uit kon», vertelt Katrien Vandeveegaete, communicatieverantwoordelijke bij seniorenorganisatie OKRA. «Maar ik moest wel. Ik moest voor mijn onderhoud zorgen, want ik woon alleen. Dat was héél zwaar. Ik sleepte me naar de winkel, kocht wat ik nodig had, reed naar huis en kroop weer in bed. De auto uitladen lukte niet meer. Pas als ik enkele uren later wakker werd, kon ik de energie bijeen rapen om de boodschappen binnen te leggen. Ik was echt op.»

«Ik ben er onderdoor gegaan aan de werklast», weet Katrien. «Ik leidde een team van vier, maar toen twee medewerkers wegvielen, kwam hun werk bij mij terecht. Dat bleek onhoudbaar te zijn. Toch was ik vastberaden om terug te keren, want ik deed mijn job erg graag. In de maanden dat ik thuis zat, heb ik nooit de band met mijn collega’s verbroken. Ze zijn regelmatig langsgekomen. Soms moest ik de afspraak afzeggen omdat ik te moe was, maar het deed me deugd dat ze me niet in de steek lieten. Op die manier bleef ik het gevoel hebben dat ik bij het team hoorde. Dat ik onmisbaar was. Zeker omdat er een paar dingen misliepen zonder mij. (lacht) Die erkenning motiveerde mij om te herstellen. Ook

mijn baas toonde erg veel begrip.

Toen ik na negen maanden klaar was om terug te keren, hebben we samen bekeken hoe we de overgang mogelijk zouden maken. Volgens de controlerend geneesheer ga je als leidinggevende best meteen voltijds terug werken na een burn-out. Je verantwoordelijkheden stoppen namelijk niet als je naar huis gaat, dus parttime terugkeren zou alleen maar extra stress geven. Er werd afgesproken dat ik niet meer dagelijks van Sint-Niklaas naar Brussel zou pendelen, maar meer van thuis kon werken, of vanuit ons regionaal kantoor. Mijn baas heeft ook geholpen om mijn grenzen te bewaken toen ik terug was. Als ik laat op kantoor zat, sprak hij me erop aan. Hij polste regelmatig of mijn takenpakket nog meeviel. Daar ben ik hem erg dankbaar voor.»

«Intussen ben ik al een jaar terug en het gaat echt goed. Dankzij mijn burn-out heb ik geleerd om meer aandacht te hebben voor mezelf», vindt Katrien. «Ik zeg nu sneller ‘nee, dat hoort niet tot mijn takenpakket’ of ‘ik wil je daar graag mee helpen, maar ik heb het erg druk dus het zal niet voor direct zijn’. Vroeger had ik ook de neiging om de leuke werkjes uit te besteden en zelf de vervelende klussen op mij te nemen. Dat doe ik nu veel minder. Je moet plezier blijven halen uit je job, anders hou je het niet vol. Mijn medewerkers hebben in mijn afwezigheid geleerd om zelfstandiger te werken, waardoor we als team sterker staan. En er zijn extra aanwervingen gebeurd, zodat we meer ademruimte hebben. Eigenlijk heeft mijn burn-out ons op een bepaalde manier allemaal goed gedaan.»

IVe Marx, hoogleraar aan de UnIVersIteIt antwerpen, Verbonden aan het CentrUM Voor soCIaal beleId herMan deleeCk

«onze overheid vertoont veel te weinig daadkracht in de problematiek rond langdurig zieken» «Het aantal langdurig zieken in ons land neemt jaar na jaar toe, inmiddels tellen we er ongeveer 400.000. Dat maakt dat zij tegenwoordig talrijker zijn dan de vergoede werklozen. Het grote verschil is dat die laatsten zwaar geactiveerd worden, terwijl niemand zich om de langdurig arbeidsongeschikten grote zorgen lijkt te maken. Nochtans hebben zij een enorme impact op onze sociale zekerheid. Ik begrijp dan ook niet dat onze overheid op dit vlak zo weinig daadkracht en ambitie vertoont. Werkgevers en werknemers schuiven de verantwoordelijkheid vooral naar elkaar door en wentelen de factuur af op de gemeenschap. Minister De Block legt zich daar volgens mij wat al te makkelijk bij neer.»

«Bij ons moeten werkgevers een zieke medewerker maar één maand doorbetalen. Daarna verdwijnt die naar de ziekenkas en is hij of zij hun probleem niet meer. In Nederland blijven werkgevers liefst twee jaar financieel verantwoordelijk. Ik beweer niet dat dit alles oplost, maar het zorgt er minstens voor dat zij harder hun best doen om hun personeel met succes te re-integreren. Zeker voor de 28.000 mensen die langdurig thuis zitten met een burn-out en voor de 60.000 anderen met een depressie lijkt me dat echt wel wenselijk. Een vergelijkbaar voorstel lag bij ons ook al op de regeringstafel maar het werd onder druk van de sociale partners meteen afgevoerd. Het is uiteraard geen eenvoudige problematiek, maar er zal toch ooit eens iets moeten veranderen.»

28 april 2018 - vacature.com

6

Help, we vallen bij bosjes EHBO-KIT VOOR DE BURN-OUTPATIËNT IDA VELDEMAN is stress– en burn-outcoach bij Divergent, een opleidings- en begeleidingscentrum gelinkt aan de UGent. Zij licht toe waarom het voor een succesvolle re-integratie van burn-outpatiënten belangrijk is om zowel op het individu als op zijn omgeving te focussen.

Tekst: Piet Verbeest

1. Nergens beter dan thuis «Een persoon met burn-out kampt in het begin vaak met schuld- en faalgevoelens. Om te kunnen starten met het noodzakelijke fysieke herstel moet hij zijn situatie eerst leren aanvaarden. In de eerste fase moet de patiënt zich volledig daarop kunnen concentreren. Vervolgens leren we hem zijn grenzen strakker aan te geven en zijn energie beter te doseren. We werken aan zijn zelfvertrouwen en zetten in op competenties als assertiviteit en stressbestendigheid, zodat hij met meer veerkracht in het leven kan staan. In deze fase werken we ook aan de relatie met de directe omgeving. Het is voor andere mensen namelijk niet altijd duidelijk dat het energieniveau van de patiënt sterk kan schommelen. Maar het herstelproces na een burn-out verloopt nu eenmaal in pieken en dalen.»

is het elementair om in een open en verbindende communicatie zaken bespreekbaar te maken.

Doorgaans moet er nogal wat worden uitgeklaard. In veel gevallen worstelen zowel de burnoutpatiënt als zijn team met vragen en met vage gevoelens van boosheid en/of machteloosheid.

Een eerlijke analyse verduidelijkt wat er is misgegaan.»

3. Anders gaan werken «Een succesvolle re-integratie is een gedeelde verantwoordelijkheid van de medewerker met burn-out, de leidinggevende en de organisatie.

De centrale vraag is nu: wat kunnen we uit deze ervaring leren? Iedereen dient in te zien dat een herstart om een andere aanpak vraagt en dat zowel in de privécontext als professioneel.

Ondersteuning om het werk beter beheersbaar te maken en voldoende wederzijdse feedback spelen daarbij een cruciale rol.»

4. Beter voorkomen «Ideaal is een werkomgeving waar mensen aan de alarmbel trekken voor ze bezwijken onder de te hoge druk. Het goede nieuws is dat je daar als organisatie aan kan werken. Een stress- en burnoutcoach kan je in een ervaringsgerichte training heel wat praktische tips aanreiken om met succes een team te smeden waarin iedereen vrijuit durft te spreken.»

2. Let’s talk «Eenmaal iemand zich klaar voelt om stilaan weer aan de slag te gaan, verleggen we onze aandacht naar de professionele omgeving. Ook daar

COLOFON Redactie 09 353 51 54, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 09 353 51 57, commercieel@vacature.com Ordering 09 353 51 52, ordering@vacature.com VU Ruben Van Goethem Content Manager Roxanne Claessens Coördinatie Katrien Brys Redactie Hermien Vanoost, Kristina Rybouchkina, Piet Verbeest Beeld Bob Haentjens Lay-out Kris Masschelein Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck

Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom.

7

vacature.com - 28 april 2018

28 april 2018 - vacature.com

8

9

vacature.com - 28 april 2018

28 april 2018 - vacature.com

10

11

vacature.com - 28 april 2018

28 april 2018 - vacature.com

12

13

vacature.com - 28 april 2018

28 april 2018 - vacature.com

14

15

vacature.com - 28 april 2018

28 april 2018 - vacature.com

16

17

vacature.com - 28 april 2018

28 april 2018 - vacature.com

18