Wekelijks magazine bij jouw krant • 28 oktober 2017
EISEN, NA KANKER, DE OP ÉÉN NA LANGSTE ZIEKTEPERIODE
TEKEN VAN DE TIJD - P. 3 Steeds meer en langer ziek door mentale problemen
STRESS - P. 6 Leer de symptomen herkennen
ZIEK EN TOCH AAN HET WERK - P. 7 MS-patiënte Isabella laat zich niet kisten
28 oktober 2017 - vacature.com
2
WE WORDEN STEEDS ZIEKER VAN ONS WERK Hoewel er de laatste jaren steeds meer aandacht is voor mentale problemen op de werkvloer, blijft het aantal ziektedagen omwille van burn-out, stress of depressie de hoogte ingaan. Dat bewijst het jaarlijkse rapport van IDEWE, de dienst voor preventie en bescherming op het werk. Hoog tijd om in actie te schieten. Tekst: KRISTINA RYBOUCHKINA
Werknemers die vorig jaar thuis bleven van het werk omwille van een mentale aandoening waren volgens het jaarlijkse gezondheidsrapport van IDEWE gemiddeld 64 dagen afwezig in één ziekteperiode. Een opmerkelijk cijfer, want alleen kanker brengt met gemiddeld 107 dagen een langere ziekteperiode met zich mee. Ter vergelijking: iemand met een infectie of parasitaire aandoening blijft 9 dagen thuis, ongevalletsels en vergiftigingen vragen 22 dagen om te herstellen en aandoeningen van hart- en bloedvaten zijn goed voor 24 dagen. In 2015 duurde een afwezigheid omwille van mentale problemen nog gemiddeld 59 dagen. «In dit rapport hebben we de cijfers geanalyseerd van werknemers op de werkvloer die minstens één dag afwezig waren door ziekte in de 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek», aldus LODE GODDERIS, professor arbeidsgeneeskunde aan de KU Leuven en directeur onderzoek bij IDEWE. «Mensen die nog niet hersteld waren op het moment van de bevraging of mensen die waarschijnlijk nooit meer zullen terugkeren naar hun job zijn niet opgenomen in de cijfers. De cijfers zijn dus waarschijnlijk eerder een onderschatting dan een overschatting van de realiteit.» BURN-OUT, DEPRESSIE EN BORE-OUT De term ‘mentale aandoeningen’ is natuurlijk heel breed. «We verstaan daaronder zowel werkgerelateerde aandoeningen zoals stress, burn-out of bore-out, maar ook andere problemen zoals angststoornissen, depressie of bipolaire stoornissen. Die laatste hebben minder te maken met werk. Maar
omdat de groep respondenten die daarmee te kampen krijgt relatief klein is, kan je uit het rapport dus wel degelijk opmaken dat onze arbeidsomstandigheden een enorme invloed hebben op ons mentaal welzijn. De cijfers van het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) bevestigen dat.» Volgens de meest recente statistieken van het RIZIV (2016) zijn er momenteel ruim 366.293 loontrekkenden al langer dan één jaar arbeidsongeschikt. 35% van hen (iets meer dan 130.000 werknemers) kan niet werken wegens een mentale aandoening.
Vooral werknemers in de overheidssector, gezondheidszorg en onderwijs kampen met mentale klachten CONTACT MET MENSEN Dat mentale problemen op de werkvloer meer aandacht verdienen, is duidelijk. Maar waar loopt het nu eigenlijk mis? Wat maakt dat zo veel mensen uitvallen met psychische klachten? De werkomstandigheden in je sector, je persoonlijkheid en de aanpak van je leidinggevende zijn volgens experts allesbepalend. «De overheid, de gezondheidszorg en het onderwijs springen eruit als sectoren waar het meeste ziekteverzuim voorkomt omwille
van mentale aandoeningen», weet Lode Godderis. Volgens het recentste rapport van IDEWE was 5,5% van de werknemers in de overheidssector in 2016 minstens een dag thuis met psychische klachten, binnen de gezondheidszorg was dat 4,7% van de werknemers en in het onderwijs 4,6%. «Dat zijn drie sectoren waarin je heel veel contact hebt met mensen», vult de professor aan. «Een loketbediende, een arts en een leerkracht, die werken continu met respectievelijk burgers, patiënten en leerlingen. Onderzoek toont aan dat frequent contact met anderen een verhoogd risico met zich meebrengt, omdat je emotioneel veel meer betrokken raakt. Zo ben je mentaal sneller uitgeput. Koppel daar een te hoge werkdruk en weinig autonomie en beslissingsrecht over de invulling van je functie aan, en dan gaat de kans op het ontwikkelen van mentale klachten zoals stress, burn-out en depressie zéér snel de hoogte in.» ADMINISTRATIE EN REGELTJES Een hoge werkdruk wordt onder andere veroorzaakt door een steeds uitgebreider takenpakket. «Zorgverleners en leerkrachten gaan gebukt onder een enorme administratieve last,» zegt Godderis. «Dokters willen hun patiënten helpen, leerkrachten willen lesgeven. Logisch: daar hebben ze voor gestudeerd. Maar de toenemende administratieve taken zorgen er tegenwoordig vaak voor dat ze niet of niet genoeg kunnen focussen op wat ze zelf als hun hoofdtaak beschouwen. Bovendien zijn ze ook vaak niet opgeleid voor al die extra werkjes, waardoor ze extra stress krijgen en gedemotiveerd raken.» Lees verder blz. 4 >
3
vacature.com - 28 oktober 2017
> Vervolg blz. 3
In de overheidssector speelt ook het gebrek aan autonomie dikwijls een belangrijke rol. «Binnen de overheid heerst nog vaak een hiërarchische structuur. Werknemers zijn soms gedwongen om hun taken uit te voeren volgens minutieus uitgeschreven procedures, wat het werk kan vertragen en kan maken dat zij minder betrokken zijn en minder voldoening uit hun job halen.» SLACHTOFFER NR. 1: DE HARDWERKENDE PERFECTIONIST Gevoeligheid voor mentale problemen hangt daarnaast sterk af van je persoonlijkheid. In tegenstelling tot wat veel mensen nog steeds veronderstellen, zijn het net niet de ‘zwakkere’ werknemers die het eerst voor de bijl gaan. «Mensen met perfectionistische karaktertrekken zijn extra kwetsbaar», zegt de professor. «Die zijn bezig met hun werk, hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel en willen hun taken tot in de puntjes afwerken. Bovendien willen ze ook nog eens goed liggen in de groep. Dus als iemand hen om hulp vraagt zeggen ze zelden «neen». En zo komt het dat er te veel op hun bord komt te liggen en dat ze vroeg of laat kraken onder alle druk.» Het is aan de leidinggevende om op de juiste manier met zulke karakters om te gaan. «Als werkgever is het natuurlijk zeer verleidelijk om alle moeilijke klussen door te spelen naar die ene werknemer die ze altijd zonder morren aanvaardt en perfect afhandelt. Maar het is ook de snelste manier om die persoon compleet te overbelasten. En dan ben je die vroeg of laat kwijt. Daar moeten leidinggevenden echt meer op letten.» Anderzijds is het ook de taak van de werknemer zelf om tijdig aan de alarmbel te trekken. «Voel je dat het niet meer gaat? Laat dat weten aan je baas. Wees niet bang om je mond open te doen. Communiceer, vraag eventueel om een aangepast takenpakket. Beter een burn-out voorkomen dan genezen!» SNELLER TERUG AAN DE SLAG IS BETER Dat voorkomen beter is dan genezen, blijkt ook duidelijk uit cijfers van Mensura (Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk). Daar stelde men vast dat amper twee op de tien van alle langdurig zieken (dus niet enkel degene met mentale klachten, red.) erin slagen
om terug te keren naar hun vorige werkgever. «Hoe langer je thuis bent, hoe moeilijker het is om terug te keren», aldus Lode Godderis. «In het begin zijn het vooral de medische factoren die je tegenhouden, op het einde van een lange ziekteperiode gaat het voornamelijk om psychosociale. Gaan mijn collega’s me wel begrijpen? Zal ik mijn job nog kunnen? Gaat de druk me niet opnieuw te veel worden? Dat zijn angsten die de stap om weer te gaan werken bemoeilijken. Nochtans is het belangrijk om snel weer aan de slag te gaan. Studies bewijzen
constant dat een job die bij je past net een heel positieve impact heeft op je mentaal welzijn.» NOG STRENGERE RE-INTEGRATIE VANAF 2018 Gemakkelijk is het alleszins niet, om langdurig zieken weer aan het werk te krijgen. Sinds begin dit jaar zet de regering-Michel in op het verplichte re-integratieplan voor ‘recente’ langdurig zieken (arbeidsongeschikt sinds 1 januari 2016). Een re-integratietraject kan opgestart worden door de werknemer zelf, een adviserend arts van de mutualiteit of door de werkge-
Ziektes
Gemiddeld % werknemers aantal ziektedagen met verzuim per ziekteperiode
opgedeeld volgens iCD (international Classification of Diseases) Neoplasmen
0,6
107
Mentale aandoeningen
3,9
64
Morfologie van nieuwvormingen
0,1
53
Procedures of ingrepen
10,1
49
Complicaties van zwangerschap, bevalling en kraambed
0,6
36
Congenitale afwijkingen
0,1
36
Factoren die de gezondheid beïnvloeden
1,2
29
Uitwendige oorzaken van letsel en vergiftiging
0,8
28
Aandoeningen van het musculoskeletaal systeem en bindweefsel
18,1
27
Aandoeningen in de perinatale periode
0,1
25
Aandoeningen van hart en bloedvaten
1,8
24
Ongevalsletsels en vergiftigingen
5,3
22
Hematologische aandoeningen
0,1
22
Endocriene, nutritionele, metabole en immunologische aandoeningen
0,6
19
Aandoeningen van huid en subcutaan weefsel
0,5
16
Aandoeningen van het spijsverteringssysteem
3,8
14
Aandoeningen van het zenuwstelsel en zintuigen
3,2
13
1,7
13
Infectieuze en parasitaire aandoeningen
5,6
9
Symptomen, tekens en slecht omschreven toestanden
17,9
7
22,6
5
Aandoeningen van het urogenitaal systeem
Luchtwegenaandoeningen
28 oktober 2017 - vacature.com
4
Zorgverleners en leerkrachten krijgen steeds meer administratieve taken waar ze niet voor opgeleid zijn, waardoor ze extra stress krijgen. Professor Godderis, KU Leuven
ver.Dielaatstekaneenre-integratietrajectwel pastenvroegste4maandennaaanvangvande arbeidsongeschiktheidopstarten.Daarnagaat dearbeidsgeneesheeronderzoekenofdewerknemeroptermijnzijn/haarwerkopnieuwzal kunnenuitoefenen,danwelofdewerknemer definitiefongeschiktis,en/ofer(tijdelijkofdefinitief)anderofaangepastwerkkanworden gezocht. Hetgoedenieuwsisdat66%vandelangdurig ziekenzélfvragendepartijisomweeraan deslagtegaan(opeenstudievan5.408 re-integratietrajectenvano.m.Securexen IDEWE).Maaruiteenaanvullendestudievan dechristelijkevakbondACVblijktdanweer datdeaanpakvoorlopigtochnietechtwerkt: zevenopdetienwerknemerswordendoorde arbeidsgeneesheertochnogarbeidsongeschikt verklaard.BevoegdministerMaggieDeBlock heeftintussenbeslistdathetverplicht re-integratietrajectvanaf1januari2018 uitgebreidwordtnaarállelangdurig zieken,dusookdiegenendievóór 1januari2016arbeidsongeschikt zijngeworden. Deexpertszeggendater vooralaandehoudingvan veelwerkgeversnogkan bijgestuurdworden. «Eerstenvooral:houd contactmetdewerknemertijdenszijn
5
vacature.com - 28oktober2017
a fwezigheid»,zegtLodeGodderis.«Eentelefoontjeofeenbezoekvantijdtottijdtoontdat hij/zijnogsteedsdeeluitmaaktvanhetteam. Alsdewerkkrachtterugkomt,herbekijkdan samenhettakenpakket.Enhoudjedaarook aan.Vaaklukthetinhetbeginwelomde verantwoordelijkhedentebeperken,maarna enkelewekenishetweer‘businessasusual’. Terwijlhetvooriemanddieuitgevallenis wegensburn-out,bore-outofdepressienet veeltijdvraagtomopnieuwtewennenaande werkdruk.Ikbendanookvoorstandervan eengestagere-integratievanwerknemersdie uitgevallenzijn,ineendeeltijdswerkregime.»
% van alle % van werknemers werkSector met verzuim nemers Diensten 2,7 0,8 Handel 3,2 1,5 Overheid 5,5 2,8 Gezondheidszorg 4,7 2,6 Transport 3,1 1,3 4,6 2,1 Onderwijs Overige sectoren 3,4 1,6 Industrie 2,9 1,6 Bouw 1,7 0,8 Horeca 3,4 1,4
Gemiddeld aantal ziektedagen 74 70 69 65 64 63 59 51 50 44
Tekst: PIET VERBEEST en JULIE PUTSEYS Foto: LIES WILLAERT
STRESS: ZO WEET JE WANNEER HET GOED FOUT ZIT Neuropsychologe Elke Geraerts vertelt in haar onlangs heruitgegeven bestseller ‘Mentaal Kapitaal’ hoe we ons beter kunnen wapenen tegen de vele negatieve gevolgen van aanhoudende stress. Daarnaast ontwikkelt ze met haar bedrijf ‘Better Minds At Work’ programma’s op maat die de mentale veerkracht op de werkvloer gevoelig verhogen.
«Wie dag in dag uit blootgesteld wordt aan stress, beseft doorgaans niet hoe diep het probleem op hem of haar inhakt. Heel wat symptomen blijven namelijk onderhuids sluimeren. Het volstaat dan ook niet om louter actie te ondernemen tegen die ene klacht die het meest in het oog springt. Last van chronische rugpijn? Meestal lost het niet veel op om een nieuwe bureaustoel te kopen. Je moet een reflex creëren om je fysieke, mentale en cognitieve knelpunten samen aan te pakken. Vaak zal namelijk blijken dat je bijvoorbeeld ook heel vergeetachtig bent of veel moeite hebt om je te focussen.» Stress is een veelkoppig monster. Geen twee gevallen zijn helemaal gelijk. Maar wat zijn nu de duidelijkste indicaties dat het met iemand goed fout zit?
THUISBLIJVERS
1. Fysieke klachten
2. Mentale klachten
3. Cognitieve klachten
Een aanhoudende vermoeidheid is doorgaans het eerste signaal dat je de stress niet langer vlot verteert. Je dommelt moeilijker in, slaapt minder diep en wordt vroeger wakker. Op den duur heb je beduidend minder energie en krijg je allerlei spanningsklachten, zoals chronische nek-, rug- of hoofdpijn. Mogelijk ga je ook te pas en te onpas hyperventileren of krijg je last van hartkloppingen. Hevige adrenalineopstoten geven je continu een opgejaagd gevoel.
Stress zadelt mensen op met een diepgewortelde angst. Het kleinste voorval volstaat om je emotioneel uit balans te slaan. Je bent enorm prikkelbaar en krijgt een ronduit cynische en pessimistische kijk op het werk en de collega’s. Je laat je steeds meer leiden door je intuïtie. Ben je van nature al perfectionistisch aangelegd, dan steek je daarin zo mogelijk nog een tandje bij. Tegelijk val je ten prooi aan een existentiële zelftwijfel: je stelt jezelf en je prestaties op het werk meer dan ooit in vraag.
Het lukt je almaar moeilijker om je te concentreren. Je krijgt geheugenproblemen en slaagt er niet meer in om nog iets op je harde schijf op te slaan. Je bent meer en meer mentaal afwezig. Andere mensen kunnen evengoed tegen een muur praten. Wat ze zeggen, dringt niet echt meer tot je door. En in de meest extreme situatie krijg je black-outs: zelfs de meest routineuze handelingen lukken je dan niet meer.
392.000
7,96
In 2016 waren 367.000 werknemers en 24.500 zelfstandigen – 392.000 mensen in totaal – langdurig ziek. Dat is ongeveer 20.000 meer dan in 2015. Over een periode van 10 jaar is het aantal zelfs met 70% gestegen. De toename in psychosociale aandoeningen zoals de burn-out wordt aangewezen als de belangrijkste boosdoener.
Uitkeringen voor langdurig zieken hebben ons land in 2016 meer dan 5 miljard euro gekost. Volgend jaar houdt minister van Volksgezondheid Maggie De Block maar liefst 7,96 miljard euro aan de kant voor langdurig zieken.
miljard euro
28 oktober 2017 - vacature.com
6
WHY I WORK HERE
MS-patiënte Isabella Jansegers (37) is deeltijds receptioniste bij gespecialiseerd rekruteringsbedrijf Robert Half
«E
ind 2006 ging ik bij recruitmentbureau Robert Half aan de slag als receptioniste. Een job die ik graag deed en waarin ik veel van mezelf gaf, ondanks het feit dat ik kamp met MS (een ontstekingsziekte van het centrale zenuwstelsel, waarbij hersenen en ruggenmerg op verscheidene plaatsen en op verschillende tijdstippen worden aangetast, red.). Na verloop van tijd kreeg ik de kans om promotie te maken. Mijn leidinggevenden verzekerden me dat mijn plek aan het onthaal weer beschikbaar zou zijn indien mijn nieuwe functie te zwaar bleek. Dat was het helaas ook: ik hield de nieuwe functie welgeteld zes maanden vol. Een van mijn nieuwe taken was het opstellen van wekelijkse rapporteringen; waar een andere, gezonde werknemer van Robert Half
«Ik denk dat mijn werkgever zo toegeeflijk is over mijn ziekte omdat ze goed beseffen dat ik altijd mijn uiterste best doe» daar gemiddeld twee uur over deed, had ik een hele voormiddag in afzondering nodig.» «Ik ben al een aantal keer langdurig ziek geweest. Zo was ik in 2013 een tiental maanden out, en vorig jaar moest ik opnieuw vijf maanden thuisblijven. Sindsdien ging mijn gezondheid fel achteruit en zodoende werk ik nu ‘maar’ vier uur per week meer. Gaandeweg hoop ik wel weer wat meer uren te kunnen doen.»
«Ondanks die moeilijkheden met mijn gezondheid blijft Robert Half me steunen: ze doen er alles aan om het me zo comfortabel mogelijk te maken, ze zijn enorm flexibel qua uren en takenpakket. MS is een ziekte die heel erg fluctueert. Mijn manager en ikzelf zijn dan ook overeengekomen dat ik extra taken opneem op de momenten dat ik me goed voel en die doorschuif op de mindere momenten. Ze weten dat ik altijd mijn opperste best doe gezien
de omstandigheden, en ik vermoed dat dat zeker meespeelt in hun toegeeflijke houding.» «Ook over mijn collega’s heb ik niets dan lof. Ze zijn bijzonder begripvol en hebben me nooit betuttelend of anders behandeld. En op mijn mindere dagen laten ze me ook een beetje met rust, wat ik enorm apprecieer.»
ANCIËNNITEIT
11 jaar PENDELTIJD
één uur met het openbaar vervoer (heen) INKOMSTEN
loon aangevuld met een invaliditeitsuitkering (progressief medisch deeltijds)
COLOFON Redactie 09 353 51 54, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 09 353 51 57, commercieel@vacature.com Ordering 09 353 51 52, ordering@vacature.com VU Dirk Dewulf Content Manager Roxanne Claessens Coördinatie Katrien Brys Redactie Piet Verbeest, Julie Putseys, Kristina Rybouchkina Vormgeving Kris Masschelein Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck
Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom.
7
vacature.com - 28 oktober 2017
28 oktober 2017 - vacature.com
8
9
vacature.com - 28 oktober 2017
28 oktober 2017 - vacature.com
10
11
vacature.com - 28 oktober 2017
28 oktober 2017 - vacature.com
12
13
vacature.com - 28 oktober 2017
28 oktober 2017 - vacature.com
14