DE OLYMPISCHE 49ER
Krijgen boten ook al vleugels? De 49er is nog geen courante verschijning in onze contreien. Een boot zo licht en onstabiel als een surfplank. Met een zeiloppervlakte om U tegen te zeggen, en met zelfs een paar vleugels aan de romp. Dit ontwerp vliegt wel niet, doch zeilt als een zeilboot. En met succes trouwens, hij is zelfs tot een olympische klasse verheven. Epoxy, carbon, sandwich, composieten, fibers, aramides en noem maar op, nieuwe hightech materialen en technieken gaven de ontwerper, de Australiër Julian Bethwaite, de kans om in 1995 een tweemansboot te ontwerpen met haast geen limieten. De 49er (spreek uit als forty-niner) is een skiff met een rompgewicht van 70 kg, een lengte van bijna 5 m en met een totaal zeiloppervlak van bijna 60 m². Ultralicht, zeer stijf, met weinig weerstand, vooruitstrevend en spectaculair zeilend. Het ontwerp had succes. In geen tijd werd er een Grand Prix circuit opgezet, werden WK- en EK-wedstrijden georganiseerd en kreeg de boot van de Isaf een olympische status toegekend (1996). Hij was er bij tijdens de olympische spelen te Sydney en is nu weer geselecteerd voor de spelen in Athene.
Romp De romp van de 49er is vervaardigd uit een sandwich van epoxy, foam en carbon. Beide delen zijn aan elkaar gelamineerd en hebben een totaal gewicht van 70 kg. De kleine ruimte die nog overblijft, is het drijfvermogen van de boot. Het dek is praktisch vlak, zonder obstakels. Er zijn geen zelflozers voorzien, de open spiegel zorgt ervoor dat binnenkomend water er even snel weer uit is. Antislip schoeisel dragen is aan te bevelen op dit toch steeds nat en redelijk glad dek. Zwaard en roer zijn uiterst stijf en zitten geklemd doorgestoken, een zwaardkast zit verzonken verwerkt in het dek. De rompen van de 49ers worden gebouwd in Australië, Nieuw-Zeeland of iets dichterbij, bij Ovington in Engeland. Weten hoeveel boten er reeds gebouwd zijn, is eenvoudig. Het is te zien aan het zeilnummer, tevens het bouwnummer en internationaal. Nieuwe boten krijgen momenteel een 700-nummer mee.
Zeilen De zeilen kan men vergelijken met deze van een surfplank: groot, ver uitgesneden en met doorlopende zeillatten. Het grootzeil en de fok zijn
samengesteld uit mylar, kevlar en aramid fiber, het is net of je door troebel glas kijkt. Even een zeilmaker binnenstappen en een zeil voor een 49er laten maken, zou wel kunnen, doch ermee wedstrijdvaren, vergeet het maar. Voor de aanloop naar de volgende olympische spelen wordt er een zeilmaker aangeduid die het monopolie heeft om de zeilen te maken. Voor Sydney was het North Sails, voor de volgende periode tot Athene is het de beurt aan Neil Pride. De overlappingperiode dat de zeilen van een vorige en de nieuwe periode mogen gebruikt worden, is beperkt tot één jaar na de olympische spelen. Om snel het verschil te kunnen zien tussen oude en nieuwe zeilen, geeft men het achterlijk van het grootzeil een opvallend kleurtje mee. Het grootzeil reikt met twee flappen bijna tot aan de mastvoet. Het is een gestroomlijnde afwerking rond de mast en giek. Tevens doen deze flappen dienst als voorlijkstrekkers. Een giekneerhouder is vervangen door een neerdrukker, kwestie van ruimte te scheppen onder de giek. Door de aanwezigheid van een zelfkerende fok en een keerblok, is er slechts één fokkenschoot nodig. De asymmetrische spi zit op het voordek in een zeilzak opgeborgen, klaar om gehesen te worden. Met een paar flinke rukken aan het spival staat de spi in de top en word de boegspriet tegelijkertijd uitgeschoven. De schoot aanhalen en de spi staat, zo eenvoudig is dat.
Mast, giek en boegspriet De mast is deelbaar, het onderste deel bestaat evenals de giek uit aluminium. Het bovenste deel van de mast en de boegspriet zijn vervaardigd uit een carbon en glas epoxy compositie. Op dit bovenste deel van de mast zijn tevens een dubbel stel zalings vast gemonteerd. De mast en giek worden enkel vervaardigd bij twee gelicentieerde fabrikanten: eentje woont in Australië, de andere in Engeland.
Bemanning We zijn gewoon bij de meting van een eenheidsklasse, de boot te wegen. Weegt de boot te weinig, spijtig, maar dan zal bijkomend gewicht dienen aangebracht te worden. En voor de rest verandert er niets. Bij de 49er is het de bemanning die gewogen wordt. Afhankelijk van hun gezamenlijk gewicht, vallen ze in één van de drie gewichtsklassen. Naargelang de gewichtsklasse kan men verplicht worden extra gewicht aan te brengen en de vleugels in de breedte te verstellen. Weegt de bemanning samen minder dan 148 kg, dan krijgt de boot 5 kg extra gewicht mee en worden de vleugels op maximumbreedte gezet. Tussen de 148 en 155 kg bemanningsgewicht, is het 2,5 kg extra gewicht en met 5 cm ingeschoven vleugels. Geen extra gewicht in de gewichtsklasse boven de 155 kg, enkel de vleugels dienen 10 cm ingeschoven te zijn. Op te merken valt dat de extra gewichten op een welbepaalde plaats aan de spiegel dienen bevestigd te worden. Een gastronomisch etentje voor de weging kan een gewichtsklasse schelen.
En dan varen De boot optuigen, vleugels afstellen, eventueel bijkomende gewichten aanbrengen en als laatste de verstaging onder spanning zetten. Met een bijkomende talie wordt het voorstag onder dusdanige spanning gezet dat men
van de mast een heuse banaan maakt. Evenwichtoefeningen beginnen reeds bij de tewaterlating. De 49er is niet gebouwd om aan een steiger te leggen. Stilliggend is hij te onstabiel, eens in het water is varen de boodschap. Zit de snelheid erin, dan is de boot koersvast en gevoelig op het roer. Bij de minste windzucht is deze 49er er als een volbloed vandoor. Doch bij de minste stuurfout is de snelheid er weer even snel uit. Voor een manoeuvre is ruimte nodig, de snelheid waarmee de boot vaart en zijn breedte laten ondoordachte handelingen niet toe. Wedstrijden worden niet gevaren op de klassieke driehoek of trapezium. Ups en downs enkele maal afleggen is de opdracht. Met mogelijkheid om benedenwinds te ronden rond één van de twee boeien. Iemand die gewoon is om hoog aan de wind te varen, moet zich snel aanpassen op een 49er. Met 50° aan de wind varen heb je het al gehad. Scherper proberen te varen gaat ten koste van de snelheid. En om die snelheid is het wel doen met deze boot. Ook voor de wind is de kortste weg wel de rechte tussen twee punten, doch met zijn asymmetrische spi moet de 49er afkruisen. En nog geen klein beetje. Bij redelijk veel wind durft men uitzonderlijk het zwaard iets op te halen, doch meestal blijft het zitten. Zeilen op zee met deze boot? Ja, maar je bent wel afhankelijk van wind en golfhoogte. Een 5 Beaufort op zee is nog haalbaar, maar niet voor meer beginners. Een reden waarom de vriendschappelijke ontmoeting in het voorbije najaar op het spaarbekken van Oostende heeft plaatsgevonden en niet op zee. Op deze uitnodiging waren zes 49ers afgekomen. Mede door de verschillende fel gekleurde spi's en het snel bewegen van deze boten over het water, was het zelfs van op de wal een boeiend schouwspel om te zien. De bemanningen zelf geven een schitterende vertoning. Bij weinig wind nemen zij alle mogelijke poses aan om de boot in evenwicht te houden. Wakkert de wind evenwel aan, dan gaan ze beiden in trapeze hangen. Hoe harder de wind blaast, des te meer ze naar achter schuiven. Even relax erbij zitten is er niet bij. Tijdens overstagmanoeuvres is het wel even reppen geblazen. Immers, tijdens het uit trapeze gaan, een bootbreedte van bijna 3 m overbruggen en terug in trapeze gaan, mag er niets mislopen. Om dit manoeuvre vlotter te doen verlopen heeft de stuurman de beschikking over twee joysticks. Het is wat te onhandig om met zo'n 2 m lange verlenger overstag te gaan. De fokkenmaat neemt gewoon zijn schoot mee naar de andere kant. Het lijkt wel allemaal eenvoudig, doch de ervaring leert dat het een tijdje duurt voordat de bemanning deze boot volledig onder controle heeft. Menig zwemuurtje is er aan voorgegaan.
De 49er in België De animo voor deze boot op wereldvlak is er mede door zijn olympische status. Hierdoor zijn wel de Laser5000 en de Topper Boss een beetje in de schaduw komen te staan. In België varen er momenteel een drietal teams actief in de 49er. Ze worden bijgestaan door BST-trainer Cor van der Nagel die ook de 470teams begeleidt. - Het eerste team wordt gevormd door de gebroeders Blondiau, afkomstig uit Brussel. Quinten is stuurman, jongere broer Lionel fokkenmaat. Quinten is afgestudeerd aan de topsportschool en volgt nu rechten aan de VUB. Lionel volgt nog de topsportschool. Ze zeilen nu ongeveer drie jaar samen op de 49er. Op het EK eindigden ze op de 15de plaats, op de Spa Regatta in Medemblik behaalden ze een verdienstelijke 6de plaats. Op deze relatief korte tijd hebben Quinten en Lionel een 16de plaats op de wereldranglijst veroverd. Doelstelling: ze hebben reeds een preselectie op zak, doch met veel inzet en hard werken
hopen ze op een selectie voor de olympische spelen in Athene. - Maxim Van Pelt en Benoit Gallet zijn het volgende team. Maxim komt van Antwerpen, is stuurman en volgt de opleiding regentaat LO. Benoit, afkomstig van Doornik, is fokkenmaat en hoopt eveneens als Maxim zijn diploma regent LO te behalen. Maxim zeilt één jaar op de 49er, Benoit heeft reeds vier jaar ervaring op een 49er. Aan enkele wedstrijden hebben Maxim en Benoit al meegedaan, doch tijdens de meeste tijd die ze samen doorbrengen ligt de nadruk op trainen, trainen en nog eens trainen. Op het WK aan het Gardameer behaalden ze een 82ste plaats, de Olympic Week in Barcelona was goed voor een 14de plaats. Denken, neen, ze willen ervoor gaan: de selectie halen voor Athene. - Het derde team bestaat uit Michel Proot en Xavier Royiot. Michel is afkomstig van Gent en volgt de sportieve opleiding van regent LO. Xavier woont in Oostende, is de fokkenmaat van Michel en volgt momenteel bedrijfsbeheer. De 49er is voor beiden nog betrekkelijk nieuw, ze zeilen nog maar een jaar samen, maar ze zien het wel zitten. Michel en Xavier namen al deel aan het WK op het Gardameer en kwamen thuis met een 104de plaats op een deelnemersveld van 155 boten. Michel en Xavier denken aan Athene maar ze zijn er zich van bewust dat het niet eenvoudig zal zijn om een selectie te behalen. Maar eens geselecteerd geraken voor de olympische spelen, daar dromen ze wel van.
Tekst en foto's: Fred De Bie
Cijfers en info Lengte romp: 4,99 m Breedte met vleugels: 2,90 m Gewicht: 70 kg Grootzeil en fok: 21,20 m² Asymmetrische spi: 38,00 m² En dan de prijs. Die is niet gering. Voor een nieuwe boot mag je algauw een 15.000 EUR neerleggen (februari 2002). Naar verluidt zouden er op de occasiemarkt koopjes te doen zijn voor een 5.000 à 5.500 EUR. Wie meer wil weten over de 49er, neemt gerust contact op met de gebroeders Blondiau, GSM 0475/33.04.46 of met Cor Van Der Nagel, GSM 0475/75.89.05. Mailen kan ook: blondiau@online.be of cor_vdn@compuserve.com .
Uit: Varen februari 2002