Energy Experiences Challenge programma, excursies en lespakketten 2013
1
2
INHOUDSOPGAVE Inleiding Energy Challengeprogramma Les Regio Drenthe 1. Kindermuseum Boordevol Energie 2. Attero Wijster 3. Area Reiniging 4. Planetron Cinedome 5. Techniko Ekehaar 6. Green Planet Regio Friesland 1. Ontdekkingscentrum Aeolus 2. Ecopark de Wierde 3. Warmtecentrale Eco Zathe 4. Harinxmaland Sneek Water in Friesland 1. Wetsus 2. Het Woudagemaal 3. Rioolwaterzuivering bij u in de buurt 4. Vishevel en gemaal Roptazijl 5. WaterWonderLab 6. Wetsus Regio Groningen 1. Sience Centrum De Magneet 2. Universiteitsmuseum Groningen 3. De Jonge Onderzoekers 4. DUO gebouw en belastingkantoor 5. Seaports Xperience Center 6. Energiecentrale Eemshaven 7. Gasopslagcapaciteit Zuidwending 8. Science LinX Regio Noord-Holland noord 1. HVC Alkmaar Overall 1. Jouw Energie van Morgen Truck 2. Gastles NAM 3. De Maakschappij 4. Econexis huis Lespakketten 1. IVN PO 2. Energiegenie (Nuon) PO 3. Talent en Energie PO 4. Energie voor nu en later VO 5. Krachtmeting Enexis PO 6. NME Energie PO 7. Friese lespakketten en links
4 5 7 8 8 9 10 11 12 13 14 14 15 16 17 18 18 19 20 21 22 23 24 24 25 26 27 28 29 30 31 32 32 33 33 34 35 36 37 37 37 37 38 38 38 39
Links
40
3
INLEIDING - ENERGY EXPERIENCES Wat leuk dat u met uw klas meedoet aan de Energy Challenges! Energy Challenges daagt jongeren uit om meer te weten te komen over energie. Dit boekje geeft een overzicht van excursies en lespakketten over energie die zijn geselecteerd door Energy Challenges. In dit boekje staat de benodigde informatie om zo'n excursie te doen. Energy Challenges 2013-2014 biedt per school een bijdrage tot 300 euro aan extra activiteiten uit dit boekje. Het is ook mogelijk om alleen gebruik te maken van het standaard1 excursieaanbod. Educatieve excursies De excursies zijn bedoeld als aanvulling op het Challengeprogramma. De excursies zijn onderverdeeld op regio, maar u kunt indien gewenst ook gebruik maken van een excursie buiten uw regio. Het Challenge-programma staat ook nog even kort beschreven in dit boekje. De excursies zijn uitdagend en vaak ook educatief. Uw leerlingen zullen de excursies leuk vinden en bovendien leren ze vaak al doende meer over de thema's energie, duurzaamheid, klimaat en milieu. Deze combinatie lijkt ons zeer geschikt voor de leerlingen. Daarom denken wij: vooral doen! Maak gebruik van de excursies om zo het Challengeprogramma nog uitdagender te maken. Hoe enthousiaster de leerlingen, hoe leuker het is en hoe meer het oplevert. Excursies, lespakketten en links In het boekje staat per excursie beschreven hoeveel tijd de excursie in beslag neemt, wat de kosten zijn en natuurlijk wat de excursie precies inhoudt. Bij sommige excursies is het mogelijk om van te voren een lesprogramma in de klas te doen. Zij bieden dan een lespakket aan. Dit lespakket staat ook beschreven in deze excursiegids. Achterin dit boekje staat meer informatie over onder andere de lespakketten van IVN, NME en Enexis. Ook Nuon heeft een website met veel informatie over het thema energie. Achterin vindt u links naar interessante websites over energie. Heeft u vragen? Neem dan contact op met het projectteam. Onderwijsspecialist Groningen & Drenthe: Henk Hindriks via henk.hindriks@energychallenges.nl of (06) 53 92 08 78. Onderwijsspecialist Friesland: Gerben Bergstra via gerben.bergstra@energychallenges.nl. Onderwijsspecialist Noord-Holland Noord: Dorien Reiche via dorien.reiche@energychallenges.nl. Communicatie: Karin Betten via karin.betten@energychallenges.nl of (06) 11 39 49 88.
1
Het standaard excursieaanbod (Kindermuseum en Attero) geldt in eerste instantie voor de provincie Drenthe. Groningen
in de provincie Gro -Holland Noord zijn in overleg mogelijk. Neem voor meer informatie contact op met het projectteam van de Energy Challenges. * Binnen een straal van 50 km is het vervoer van en naar het Kindermuseum gratis. Ook het vervoer van en naar De Magneet is binnen een straal van 50 km gratis. De kosten van en naar Attero worden voor de scholen in de provincie Drenthe vergoed.
4
ENERGY CHALLENGEPROGRAMMA De campagne van de Energy Challenges bestaat uit zes opdrachten. Het vervullen van elke opdracht levert een ster op. Zes sterren betekent een plaats in de finale van de Energy Challenges! Aan het einde van het schooljaar is er een groot evenement. De meest spraakmakende acties worden op deze dag in de spotlights gezet. Kijk voor meer informatie over het programma en de beoordelingscriteria op www.energychallenges.nl en ga naar de
Voortgezet onderwijs Opdracht 1: Maak 3 filmpjes, posters, fotocollages etc. Maak een videoclip van 30 tot 45 seconden voor de kick-off medio november. Presenteer hierin ieder geval je energizerteam, en je teamnaam. In de tweede deelopdracht vertel je iets over energiebesparing. In de derde opdracht laat je zien wat jullie allemaal doen, het maken van een soort logboek dus. De verwerkingsvorm in deelopdracht 2 en 3 is vrij, dus je mag zelf bepalen op welke manier je het wil vastleggen! Opdracht 2: Ontwerp een campagnestrategie Ontwerp een campagnestrategie. Denk hierbij aan de boodschap van je campagne, je doelgroep, de doelstellingen, welke middelen je daarvoor nodig hebt, de planning en het budget. Opdracht 3: Organiseer een evenement/bijeenkomst Organiseer een bijeenkomst voor ouders, medeleerlingen en/of anderen in de omgeving waar bezoekers iets van opsteken en die oproept tot actie. Opdracht 4: Zorg voor een grote fanbase Verzamel een fanbase. Het succes van de campagne valt of staat met het publiek. 2
Opdracht 5: Bespaar op de energierekening Welke maatregelen hebben jullie ondernomen en welke hebben het meeste effect gehad? Opdracht 6: Borg effecten binnen de school In hoeverre zijn de effecten van de campagne en maatregelen van kracht na de Energy Challenges/in de toekomst?
2
Voorbeelden: likes op Facebook, volgers op Twitter, abonnees/views op Youtube, inschrijvers op een nieuwsbrief en pageviews op een website.
5
Primair onderwijs Opdracht 1: Maak 3 filmpjes, posters, fotocollages etc. Maak een videoclip van 30 tot 45 seconden voor de kick-off medio november. Presenteer hierin ieder geval je energizerteam, en je teamnaam. In de tweede en derde deelopdracht laat je zien wat jullie van energiebesparing afweten. Je kunt dit op verschillende manieren doen. Je kunt bijvoorbeeld een filmpje, een poster of op school van kan leren. Wat vinden jullie leuk? Opdracht 2: Maak andere mensen bewust van het energiegebruik Bedenk een plan met daarin verschillende activiteiten die jullie willen gaan doen. Het doel van de activiteiten is om andere jongeren, leraren en ouders zuiniger te laten worden met energie. Het plan omschrijft wat je wil bereiken, wat je wil vertellen, met welke activiteiten je het aanpakt, wie wat doet en wat je nodig hebt om je plan uit te voeren. Opdracht 3: Organiseer een evenement/bijeenkomst Organiseer iets leuks waar zoveel mogelijk mensen op af komen en waardoor ze enthousiast worden om ook energie te gaan besparen. Opdracht 4: Maak je team bekend aan andere mensen Zorg ervoor dat zoveel mogelijk mensen weten dat jullie op school bezig zijn met energie besparen. Vertel erover, interview mensen, maak foto's etc. En zorg dat zij het weer doorvertellen! Opdracht 5: Bespaar op de energierekening Wordt er veel energie verspilt op jullie school? Waar kan jullie school veel energie op besparen? Opdracht 6: Borg jullie inspanningen! Bedenk iets waardoor iedereen op jouw school ook na de Energy Challenge nog steeds aandacht heeft voor energiebesparing.
6
LES Degenen die weinig tijd hebben in het bestaande lesprogramma om excursies in te plannen, kunnen ook uitstapjes in de nabije omgeving maken of kleine aanpassingen doen in het schoolgebouw. Hieronder worden enkele voorbeelden genoemd.
Bezoek een moestuin in de buurt. Bezoek iemand die zonnepanelen op het dak heeft en die het leuk vindt om hierover uitleg te geven. Ga afval goed scheiden op school. Plaats bijvoorbeeld bakken voor plastic en papier.
7
REGIO DRENTHE Doelgroep primair onderwijs
Kindermuseum Het Drents Museum en de Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. (NAM) hebben de handen ineengeslagen en lanceren samen een innovatief concept waar kinderen spelenderwijs diverse facetten van energie ontdekken en beleven.
Duur, groepsgrootte en kosten Het bezoek aan het Kindermuseum is gratis3 (ook het vervoer)! Deze excursie duurt 75 minuten en de maximale groepsgrootte is 36 leerlingen.
REGIO DRENTHE
Kindermuseum Boordevol Energie
Een docent geeft een complete uitleg over energie. In het Kindermuseum gaan de leerlingen ontdekken hoe we in het verleden met ontwikkeld voor de energietoekomst. In het museum belanden de kinderen in een boeiend spel waarbij alles draait om samenwerken, beleven en ervaren. Al doende en al spelende kunnen de kinderen energie verbruiken of energie winnen, waardoor het centrale huis verkleurt. De fantasie van de kinderen wordt geprikkeld door gebruik te maken van zogeheten hands-on activiteiten, waarbij zelf ontdekken voorop staat.
Instructie voor deelname Wil je langskomen in het Drents Museum? Leuk! Neem contact op met de afdeling Boekingen van het museum.
Contactgegevens Kindermuseum E-mail: boekingen@drentsmuseum.nl Telefoon: (0592) 37 77 09 Website: http://www.drentsmuseum.nl/jeugd.html Adres: Brink 1 in Assen
Let op! Bezoek mogelijk vanaf januari 2014.
3
Het Kindermuseum is binnen een straal van 40 km rondom Assen gratis.
8
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Een kijkje achter de schermen Ben je nieuwsgierig hoe de verwerking van uitziet? Geen probleem, want Attero verzorgt op afspraak gratis rondleidingen. In overleg kan het busvervoer naar Attero geregeld worden door Attero.
Duur, kosten en groepsgrootte De rondleiding duurt ongeveer anderhalf tot twee uur. De grootte van de groep is 10 tot maximaal 50 leerlingen. Een bezoek aan Attero is gratis inclusief vervoer!
Energiek met milieu Tijdens de rondleiding laat Attero zien hoe afval omgezet wordt in duurzame energie en hoe op verschillende manieren rekening wordt gehouden met het milieu. Zo wandelen de leerlingen bijvoorbeeld door de afvalscheidingsinstallatie4 waar het herbruikbare materiaal uit het afval wordt gescheiden. De route voert vervolgens langs de verbrandingsinstallatie. Ook de turbinehal waar elektriciteit wordt opgewekt met de warmte die bij de verbranding vrijkomt, wordt niet overgeslagen.
Attero op bezoek bij jullie op school Het is ook mogelijk dat een medewerker van Attero bij jullie op school komt om iets te vertellen over de energieproductie en het terugwinnen van grondstoffen. De presentatie kan helemaal afgestemd worden zoals de school dat wenst.
Hoe deelnemen? Interesse in een bezoek aan Attero? Neem contact op met Karin Betten van het projectteam Energy Challenges. Zij regelt het bezoek voor u.
Contactgegevens Attero E-mail: karin.betten@energychallenges.nl Telefoon: (06) 11 39 49 88 Website: www.attero.nl Adres: Vamweg 7 in Wijster
REGIO DRENTHE
Attero Wijster
Let op! Maximaal plaats voor 15 scholen! Vol=vol!
4
Leerlingen van het primair onderwijs mogen de installatie omwille van hun veiligheid niet in.
9
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Afval gooi je niet weg Area Reiniging is een bedrijf dat afval inzamelt in de gemeenten Coevorden, Emmen en Hoogeveen. Area heeft een gratis educatief programma voor de (bovenbouw van de) basisschool. In dit lesprogramma geeft Area uitleg over hoe belangrijk het is om afval zoveel mogelijk opnieuw te gebruiken. Ook kunt u met de klas zwerfafval opruimen en een
REGIO DRENTHE
Area Reiniging
maken. Kinderen worden op een interactieve manier betrokken bij de ontwikkelingen in afval.
Duur, kosten en groepsgrootte Een ren samen ongeveer 1,5 uur. De groep mag maximaal uit 50 leerlingen bestaan.
Afval en energie Wist u dat van afval groene energie gemaakt kan worden? Area vertelt graag meer over het thema afval en duurzaamheid.
Hoe deelnemen? Wilt u meer informatie of een bezoek in plannen? Bel of mail dan met Karin Betten. Zij is communicatiemedewerker en helpt u verder. E-mail: k.betten@areareiniging.nl Telefoon: (06) 11 39 49 88 Website : www.areareiniging.nl Adres : Columbusstraat 25 in Emmen
10
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Rondomfilmvoorstelling en grootste telescoop van Nederland Leerlingen ku rondomfilmvoorstelling(en) bezoeken, maar kunnen ook een combinatie van een spectaculaire rondomfilm met een korte live-planetariumvoorstelling bijwonen. In deze korte planetariumvoorstelling wordt de sterrenhemel van de avond toegelicht. Dit geeft een programma vol educatie en sensatie.
Duur, groepsgrootte en kosten De kosten en openingstijden vindt u op de website van het Planetron Cinedome.
Rondleiding, speurtocht en sterrenwacht Het is mogelijk voor de basisscholen om een speurtocht te doen, of een rondleiding naar de sterrenwacht en er is een demonstratie Van der Graaf-generator, waar het haar rechtop van gaat staan. Middelbare scholen mogen een liveplanetariumvoorstelling bekijken en naar de grootste optische telescoop van Nederland in het observatorium.
Instructie voor deelname Neem voor contact en boekingen contact op met het Planetron Cinedome. E-mail: info@planetron.nl Telefoon: (0521) 59 35 35 Website: http://www.planetron.nl/groepen/scholen.html Adres: Drift 11B in Dwingeloo
REGIO DRENTHE
Planetron Cinedome
11
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Duurzaam verwarmen Techniko is een allround installatiebedrijf vlakbij Assen. Zij leveren alle diensten rond en zijn gespecialiseerd in duurzaam verwarmen en energiebesparing. Techniko laat graag haar showroom met verschillend werkende installaties zien. De rondleiding begint met een glaasje fris en wat lekkers.
Duur De rondleiding duurt een uur tot anderhalf uur.
Bekijk zonnepanelen en de biomassaketel Bij Techniko is alles te zien wat nodig is voor energiezuinig verwarmen. In de showroom worden installaties gedemonstreerd die maar op weinig andere plaatsen te zien zijn. Bijvoorbeeld een biomassaketel, diverse pellet-kachels, een zonneboiler, een magazijn volledig voorzien van een barcodesysteem en zonnepanelen.
Instructie voor deelname Neem contact op met Techniko.
Contactgegevens Techniko Ekehaar Mail: info@techniko.nl Telefoon: (0592) 38 93 43 Website: http://www.techniko.nl/ Adres: Hoofdstraat 35 in Ekehaar
REGIO DRENTHE
Techniko Ekehaar
12
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Milieuvriendelijk tankstation Kom eens kijken bij een zeer milieuvriendelijk tankstation in Pesse. Het tankstation wordt Green Planet genoemd. De filosofie hierachter is een brede acceptatie van duurzame brandstoffen. Dit kan alleen slagen als er bewuster aandacht is voor dit onderwerp. Daarom is er voor gekozen om biobrandstoffen aan te bieden in een uniek vormgegeven tankstation en ruimte te maken voor informatie en educatie.
Duurzaam energiegebruik Het informatiecentrum richt zich op duurzaam energiegebruik. Het energiestation is er op gericht om zoveel mogelijk energie te sparen, door gebruik te maken van besparingstechnieken en duurzame opwekking.
Instructie voor deelname Op bezoek naar Green Planet? Je kunt dit met je klas bezoeken. Neem contact op met Edward Doorten.
Contactgegevens Green Planet E-mail: info@doorten.nl Telefoon: (0528) 24 13 96 Website: http://greenplanet.nl/ Adres: p/a Dorpsstraat 28 in Pesse
REGIO DRENTHE
Green Planet Pesse
Let op! Vanaf 2014 is het mogelijk om een bezoek te brengen aan Green Planet.
13
REGIO FRIESLAND Doelgroep primair onderwijs
Kom op ontdekkingstocht! In de glazen piramide van Aeolus is van alles te beleven. Speel het altijdraak-biljart, probeer je eigen schaduw vast te houden, los een schot met het luchtkanon of werp een blik in de oneindige spiegelkubus. Ook is er de Technogolf, een minigolfspel waar je al spelende op de twaalf banen technische verrassingen tegenkomt. Dat maakt het golfen extra spannend. De kinderen van 1 t/m 14 jaar kunnen rennen, springen, klimmen en er is heel veel om te ontdekken. Ook voor de volwassenen is het ontdekkingscentrum een leuke ervaring!
Kosten De kosten zijn +/-
REGIO FRIESLAND
Ontdekkingscentrum Aeolus
- per kind.
50 techniek-doe-dingen uitproberen Kinderen kunnen in het Experimentarium maar liefst 50 techniek-doe-dingen zelf uitproberen. Zo komen ze spelenderwijs in aanraking met wetenschap en techniek. Aeolus is een avontuurlijk ontdekkingscentrum.
Instructie voor deelname Wil je reserveren? Dat kan op de website, maar je kunt ook bellen met onderstaand telefoonnummer. Telefoon: (0517) 59 11 44 Website: http://www.ballorig.nl/aeolus-sexbierum/ Adres: Hearewei 24a
14
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Energiek en duurzaam Ben je op school bezig met een project over afval of het milieu? Dan is een rondleiding bij Ecopark De Wierde fantastisch om te bezoeken. Bij zo'n excursie bekijk je een film over afval en ga je op bezoek in de scheidings-fabriek waar het (rest)afval uit de grijze bak gescheiden wordt. Het overblijvende organische materiaal wordt gewassen en vergist. Als je geluk hebt komt ook de valkenier nog langs met zijn roofvogels waarmee hij de meeuwen verjaagt. Dit Ecopark is onderdeel van Omrin. Omrin is er voor elk afvalvraagstuk. Hun doelstelling is het zo zorgvuldig mogelijk omgaan met afvalstoffen.
Duur en groepsgrootte De groep mag uit maximaal 25 personen bestaan en de rondleiding duurt 2 tot 2,5 uur.
Groene stroom uit afval Elders komt de inhoud van de grijze containers ongescheiden in een afvalverbrandingsinstallatie terecht. Wij scheiden in onze scheidings- en vergistingsinstallatie het restafval vergaand. Het organische deel- meer dan 40% wordt bijvoorbeeld vergist en dat levert biogas op die wordt omgezet in elektriciteit voldoende voor 11.000 huishoudingen.
Instructie voor deelname Op excursie naar Ecopark De Wierde? Je kunt met je klas het Ecopark bezoeken. Neem contact op met Menno Koopmans voor meer informatie of het aanvragen van een excursie. E-mail: mkoopmans@omrin.nl Telefoon: (058) 233 65 65 Website: http://archief.omrin.nl//scholieren/default.aspx Adres: Den Dolten 11 in Oudehaske
REGIO FRIESLAND
Ecopark De Wierde
Lespakket: Awareness afval rondom afval te vergroten. De centrale thema's binnen het project zijn het beter scheiden van afval en het voorkomen van nieuw afval. De kinderen kunnen een lesprogramma volgen en een rondleiding op Ecopark de Wierde van OMRIN winnen. Daar krijgen ze tijdens een rondleiding te zien wat er daadwerkelijk met het afval gebeurt. Meer informatie? Kijk eens op: http://www.friesemilieufederatie.nl/FrieseMilieuFederatie/Hoofdmenu/Onzeprojecte n/DeFrieseBurgerVooruit/AwarenessAfval/Default.aspx
15
Doelgroep voortgezet onderwijs
Duurzame energie uit biogas In Leeuwarden produceert de kleine energiecentrale EcoZathe duurzame energie (elektriciteit en warmte) voor ongeveer 800 woningen in de wijk Zuidlanden. De brandstof waarop deze centrale draait is gas dat is ontstaan uit de vergisting van koeienpoep, mais en afval uit de voedingsindustrie. Dit gas, biogas genaamd, wordt in dit geval aangeleverd via een vijf kilometer lange leiding vanaf een melkveehouderij (Nij Bosma Zathe in Goutum). Het gebouw heeft de vorm van een gordeldier en is met de opvallende oranje dakpannen een markant silhouet in het groene landschap.
Duur en groepsgrootte De rondleiding duurt 2 tot 2,5 uur en de minimale groepsgrootte is tien personen.
Meest duurzame warmtecentrale van Nederland
REGIO FRIESLAND
Buurtenergiecentrale Eco Zathe
stadsverwarming levert, leidt dit tot een halvering van de CO2-uitstoot. Bij een rondleiding hoort ook een videopresentatie en de groep krijgt uitleg over Essent.
Instructie voor deelname Interesse? Neem contact op met het excursiecentrum van Essent via www.essent.nl/excursie. Daar vraagt u een rondleiding aan.
Contactgegevens Energiecentrale Eemshaven E-mail: excursiecentrum@essent.nl Website: http://issuu.com/essentnl/docs/biogas?e=2501171/2627135 en www.essent.nl/excursie Adres: Goutum, De Zuidlanden
16
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Duurzaam zonder geitenwollen sokken Kom eens kijken in de duurzame wijk Harinxmaland! Voor sommige mensen klinkt het steeds een beetje belegen. Niets is minder waar in Harinxmaland. De uitgangspunten zijn helder. Slim omgaan met water, energiegebruik en energieopwekking. Aandacht voor materialen en
Duur en groepsgrootte
Meest duurzame warmtecentrale van Nederland Het doel is een energieneutrale, zo milieuvriendelijk mogelijke wijk. Oplossingen worden bijvoorbeeld gezocht in zonne-energie, windenergie, of energieopwekking door biovergisting. Om de vraag naar energie laag te houden zal in de openbare ruimte energiezuinige ledverlichting toegepast worden. Daarnaast is rekening gehouden met een zo gunstig mogelijke stand van de woningen voor het opwekken van zonne-energie en voldoende daglicht in huis. Binnen deze uitgangspunten blijft
Instructie voor deelname Contactgegevens Harinxmaland Sneek Website: http://www.harinxmaland.nl/de-nieuwe-wijk/duurzaam-zondergeitenwollen-sokken.html Telefoon: (0513) 43 36 33 Adres: Sneek
REGIO FRIESLAND
Harinxmaland Sneek
17
Doelgroep primair onderwijs
Wetsus 3-Daagse Wetsus verzorgt sinds augustus 2008 proefjeslessen op basisscholen. Bij deze lessen wordt het klaslokaal omgebouwd tot een waterlaboratorium. Door middel van een interactief programma leren de leerlingen o.a. welke eigenschappen water heeft, hoe afvalwater gezuiverd wordt en waar ons drinkwater vandaan komt. De cijfers liegen er niet om: in het schooljaar 2011-2012 werden maar liefst 80 basisscholen bezocht met een gemiddelde waardering van een 8.6!
Duur en kosten Neem voor de duur van de rondleiding en de kosten contact op met Jos van Dalfsen van Wetsus.
Het 3-Daagse programma Dag 1 (9.30-12.00): Wetsus op bezoek in uw klaslokaal: het klaslokaal wordt omgebouwd tot een waterlaboratorium. De 'waterprof' laat een aantal demonstratieproefjes zien. De leerlingen krijgen een labjas aan en gaan per tweetal aan de slag met de 15 verschillende waterproefjes. Dag 2 (8.30-12.00): Excursie naar een waterbedrijf. De leerlingen en begeleiding worden opgehaald met een bus vanaf school. De leerlingen bezoeken een bedrijf in de watersector, bijvoorbeeld het drinkwaterproductiebedrijf van Vitens. Daar krijgen ze een rondleiding en gaan de leerlingen zelf aan de slag met het filtreren en pompen van water. Activiteiten zijn mede afhankelijk van het te bezoeken bedrijf. Dag 3 (9.30-12.00): De 'waterprof' van Wetsus komt wederom naar school. De leerlingen maken door middel van 1 demonstratieopstelling en meerdere andere activiteiten kennis met de technologische ontwikkelingen in de watersector.
Wil je meedoen? Neem dan contact op met Wetsus: E-mail: talent@wetsus.nl Telefoon: (058) 284 30 00
REGIO Friesland
Wetsus
18
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Uniek stoomgemaal Het grootste stoomgemaal ter wereld maakt indruk. In de enorme machinehal staan vier stoommachines met daaraan gekoppeld vier machtige vliegwielen, die nog steeds operationeel zijn. Al sinds 1920 wordt het gemaal bij hoge waterstanden aangezet om het overtollige water uit de boezemwateren te lozen. Weliswaar draait er sinds 1966 in Stavoren een moderner gemaal, het Woudagemaal heeft nog steeds een praktische functie in de Friese waterhuishouding. Het architectonisch en historisch unieke Woudagemaal is vanaf 1977 een beschermd monument. In 1998 is het geplaatst op de UNESCO Werelderfgoedlijst.
Duur en kosten Dit uitstapje is geschikt voor jongeren van 10 tot 14 jaar en duurt ongeveer drie uur.
Op ontdekking met Jelle Ontdek in de ervaar- en belevingsexpositie hoe het stoomgemaal werkt en waarom het nog steeds nodig is. Er is een 3D film, speurtocht en quiz rond het verhaal van Jelle. Zet jouw brilletje op en volg het verhaal van deze hoofdmachinist: lukt het hem om ervoor te zorgen dat Friesland niet onder water loopt? De speurtocht kan ook worden gezien als een uitstekende opstap en ondersteuning richting de tussendoelen op het gebied van beginnend technisch onderwijs.
Hoe deelnemen? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het bezoekerscentrum van het Woudagemaal. Opgeven kan uiterlijk een week voor de desbetreffende datum via info@woudagemaal.nl. Voor meer informatie, bezoek www.woudagemaal.nl.
REGIO Friesland
Het Woudagemaal
19
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Afvalwater Al het water dat we voor onszelf gebruiken of dat bedrijven nodig hebben, moet worden afgevoerd. Water heet dan opeens afvalwater en schoon is het dan niet meer. Het is meer of minder vies. Vroeger liep afvalwater meestal gewoon de sloot of de gracht in. Sloten, vaarten en grachten werden troebel en het rook ook niet bijzonder fris. Gevolg daarvan: het oppervlaktewater werd door de algengroei "groene soep", zwemmen in open water werd een ongezonde bezigheid en vissen en waterplanten legden het loodje. Vanaf groep 8 van het basisonderwijs kunnen groepen een rondleiding krijgen op een rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) in de omgeving van de school.
Duur en kosten Duur van een rondleiding ligt tussen de 30-80 minuten, maar dit is afhankelijk van de mogelijkheden bij de desbetreffende RWZI. Een rondleiding in een RWZI is geheel kosteloos. Neem voor informatie contact op met het Wetterskip (zie hieronder).
Hoe deelnemen? Voor meer informatie kunt u bellen met (058) 292 23 64 of een e-mail sturen naar: kdegraaf@wetterskipfryslan.nl.
REGIO Friesland
Rioolwaterzuivering bij jou in de buurt
20
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Rondleiding vismigratie Roptazijl is een van de beste intreklocaties voor trekvis. Met name driedoornige stekelbaarzen en glasaal zoeken in het voorjaar deze plek aan de Waddenkust op om richting het zoete binnenwater te zwemmen. Voor 2001 was het voor de vissen vrijwel onmogelijk het gemaal Ropta te passeren, maar sinds de komst van de vishevel in dat jaar lukt dit wel en worden de vissen succesvol over de dijk gezet.
REGIO Friesland
Vishevel en gemaal Roptazijl
De afsluiting van de Zuiderzee (1932) en de Lauwerszee (1969) en de plaatsing van grote gemalen, heeft grote gevolgen gehad voor de visbevolking. De vroeger voorkomende overgangssituaties van zout naar zoet komen langs de Friese kust nauwelijks meer voor, waardoor de mogelijkheden voor vissen om van de zee naar het binnenwater te trekken drastisch is verkleind. Dit heeft geresulteerd in een lagere en minder gevarieerde visstand.
Duur en kosten Een rondleiding duurt ongeveer een uur. Een bezoek aan het Rotmazijl is geheel kosteloos.
Boeken rondleiding Voor meer informatie kunt u bellen met dhr. S. Krol via tel. (058) 292 22 22 of een e-mail sturen naar: skrol@wetterskipfryslan.nl.
21
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
WaterWonderLab In Leeuwarden, Capital of water technology, is een permanent waterlab ingericht waar van alles te doen en te beleven valt. In het WaterWonderLab draait het om plezier met watertechnologie. Het initiatief is ontstaan uit
REGIO Friesland
en Wetsus. In het lab staan een zevental watertafels centraal waar verschillende proefjes gedaan kunnen worden rond de eigenschappen van water.
Duur en kosten Een bezoek aan het WaterWonderLab is gekoppeld aan een museumbezoek. Je kunt het dus alleen bij het WaterWonderLab houden, maar je kunt ook de rest van het museum bezoeken. Kosten voor scholenbezoek: per leerling 2,50. Begeleiders gratis.
Waterprofs en zelf aan de slag In het WaterWonderLab kom je allerlei bijzonderheden van water tegen. Je komt er interessante dingen te weten, maar je kunt er vooral ook heel veel proefjes doen. Je kunt water pompen, een waterleidingnetwerk aanleggen en uitzoeken hoeveel water je precies per dag gebruikt. Je leert er alles over de kringloop van het water en over de werking van een stoommachine. Er zijn flessen waar je een watertornado in kunt maken of juist een waterfontein. Ook kunnen er dammetjes worden gebouwd en wie heeft er al eens aan watersjoelen gedaan? Het water dat voor de proefjes en opstellingen nodig is, wordt via een waterzuiveringssysteem hergebruikt. Deze zuiveringsinstallatie is speciaal ontworpen en gemaakt door de Stichting Water for Everyone. Bijzonder is dat iedere woensdagmiddag een waterprofessor van Wetsus aanwezig zal zijn om met de kinderen dieper op de stof in te gaan.
Contactgegevens museum Voor meer informatie kan je contact opnemen met het Natuurmuseum Adres: Schoenmakersperk 2 in Leeuwarden Telefoon: (058) 233 22 44 Email: info@natuurmuseumfryslan.nl Website: www.natuurmuseumfryslan.nl
:
22
Doelgroep voortgezet onderwijs
Wetsus geeft voorlichting Met het vertalen van de onderzoeksthema's van Wetsus, naar een niveau waarbij jongeren het gaan begrijpen en vertalen naar hun eigen leefomgeving, proberen we de interesse te wekken bij de doelgroep. In het voortgezet onderwijs doet Wetsus dat door bijvoorbeeld profielkeuzevoorlichting (bijv. via de profielkeuzetest), excursies, ontwerpopdrachten, gastlessen, wedstrijden en lesmateriaal te ontwikkelen in samenwerking met het onderwijs.
Duur en kosten Wil je meer weten over de duur en kosten? Neem dan contact op met Wetsus.
Wil je meedoen? Neem dan contact op met Wetsus: E-mail: talent@wetsus.nl Telefoon: (058) 284 30 00
REGIO Friesland
Wetsus
23
REGIO GRONINGEN Doelgroep primair onderwijs Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Leren door zelf te doen De Pedagogische Academie van de Hanzehogeschool Groningen nodigt jou en je klasgenoten uit om te experimenteren met het opwekken van energie in de Magneet. De Magneet is een science centrum met levensgrote doe-stations voor leerlingen van 10 tot 14 jaar. De leerlingen gaan door onderzoekend leren aan de slag met het thema energie.
Duur en kosten Het bezoek duurt 2 uur en is gratis. Het vervoer is ook gratis als de afstand tussen de school en De Magneet minder dan 50 km is. Wanneer deze afstand groter is, zijn er kosten verbonden aan het vervoer.
Thema Energie Een bezoek aan de Magneet wordt vooraf gegaan door een programma op de school zelf. Dit om de voorkennis te activeren en de leerlingen nieuwsgierig te maken naar de Magneet. Met deze voorkennis verschijnen de kinderen in de Magneet waar volgens het principe leren door doen, allerlei ervaringen met betrekking het onderwerp energie worden opgedaan. Die ervaringen worden gestructureerd in een programma dat wederom op school wordt uitgevoerd. Voor de leerlingen geldt dat
REGIO GRONINGEN
Science-centrum De Magneet
ook inzicht in de mogelijkheden van beroepen die met het onderwerp verbonden zijn.
Instructie voor deelname Voor meer informatie over de Magneet neemt u contact op met Y. Tammer. E-mail: y.tammer@pl.hanze.nl Telefoon: (050) 59 577 97 Website: http:/www.magneet.hanze.nl en http://www.pabowerkveld.nl/ Adres: Zernikeplein 9 in Groningen.
24
Met de klas naar het Universiteitsmuseum! Er is van alles te ontdekken in het museum. Voor groep 5,6,7 en 8 van de basisschool zijn er diverse onderwijsprojecten en museumlessen met veel proefjes en testjes. De school kiest het "hands-on" project: Natuur en Techniek met proefjes en testjes om niet alleen veel te zien, maar vooral veel te ontdekken! Na een inleiding rondom Natuur en Techniek, bekijken de leerlingen het museum in vijf groepen met museumboekjes voor groep 5/6 of 7/8. Elk project biedt een route door het hele museum, met speciale aandacht voor Natuur en Techniek.
Duur, groepsgrootte en kosten Het bezoek duurt 1,5 uur. De kosten zijn 10,- per groep + 1,- per leerling (incl. lesmateriaal). De groep bestaat minimaal uit 15 personen en maximaal uit 30 personen.
Het project Natuur en Techniek Een inspirerend project vol actie en een robothond. Bij de opgezette dieren worden botten en schedels onderzocht. Bij het 1e elektromagnetisch wagentje ter wereld zijn er experimenten over stroom en energie. Bij satelliet ANS vinden leerlingen uit wat luchtdruk is en maken ze zelf een minitornado.
Instructie voor deelname Voor contact en boekingen mag u het formulier op de website van het museum invullen. E-mail: universiteitsmuseum@rug.nl Telefoon: (050) 36 357 98 Website: http://www.rug.nl/science-and-society/university-museum/education/ Adres: Oude Kijk in 't Jatstraat 7A in Groningen
REGIO GRONINGEN
Universiteitsmuseum Groningen
25
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Kijk, doe, ontdek! Techniek en wetenschap zijn leuk! We vinden het belangrijk om deze kennis en kunde over te dragen aan kinderen. In onze werkplaatsen kunnen we in samenwerking met scholen en groepen programma's uitvoeren voor het basis,- middelbaar en speciaal onderwijs. Dit kan bij ons, maar ook bij jullie op school.
Groepsgrootte en kosten De maximum capaciteit is 60 leerlingen. De materiaalkosten zijn ongeveer 4,- per leerling.
REGIO GRONINGEN
De Jonge Onderzoekers
We stimuleren creativiteit, het werken met gereedschappen die je thuis niet hebt en met onbekende materialen. We doen interessante proefjes. We stimuleren een onderzoekende houding. Begeleiders zijn er om daarbij te helpen. We bouwen bijvoorbeeld een radio en maken een zaklamp, windorgel of zonnecel.
Instructie voor deelname Voor vragen en/of opmerkingen kunt u mailen met Anna Helfrich. E-mail: anna.helfrich@dejongeonderzoekers.nl en info@dejongeonderzoekers.nl Telefoon: (050) 52 607 21 Website: http://dejongeonderzoekers.nl/ Adres: Dirk Huizingastraat 13 in Groningen
26
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Duurzaamheid en energiebesparing in een gebouw Dit gebouw is een succesvol resultaat van het toepassen van de nieuwste technieken op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing. De stap naar energieneutraliteit vraagt om verdere innovatie van bouwproces, technieken en financiering.
Duur De rondleiding duurt ongeveer 30 tot 45 minuten.
Een kijkje achter de schermen Wil je met eigen ogen zien wat er op het gebied van duurzaamheid wordt gedaan in het DUO & Belastingkantoor? Kom dan eens langs. Tijdens de rondleiding wordt verteld wat er tot nu toe op het gebied van energieneutraal bereikt is en wat er nodig is om energieneutraal te kunnen bouwen.
Instructie voor deelname Voor vragen en/of opmerkingen neemt u contact op met Wim Dijkstra. Hij is 2 exploitatiemanager van DUO . E-mail: wim.dijkstra@strukton.com Telefoon: (06) 51 57 19 19 Website: http://www.strukton-gebouwen.nl/projecten/duo-en-belastingdienst/#tab03 en http://www.nieuwbouwkempkensberg.nl/ Adres: Kempkensberg 12 in Groningen
REGIO GRONINGEN
Gebouw DUO & Belastingkantoor
27
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Xcursies voor scholen Een Xcursie is voor jongeren van basisonderwijs t/m hbo een spannende en leuke kennismaking met onder andere de sector energie. SXC laat ze gamen in een prachtig Xperience Center, geo-caching op de elektrische fiets of een tocht maken met snelle ribs. Op d jongeren en krijgen zij een kansrijk perspectief op de arbeidsmarkt van de Eemsdeltaregio.
Duur en kosten De Xcursie duurt ongeveer 3 uur. Bij de Xcursie hoort een presentatie, een gamesessie en een rondrit door de Eemshaven. De kosten zijn 7,50 per persoon excl. BTW. De kosten van het busvervoer tijdens de rondrit zijn niet inbegrepen.
Eemshaven grote energieleverancier Met de EnergieXperience zit je goed, ter land ter zee of in de lucht. De Eemshaven levert een derde van alle energie in Nederland. Een kachel, telefoon, auto, computer, televisie o Ze werken op elektriciteit die opgewekt wordt via grote gas- of kolencentrales. Het kan trouwens ook met afval, biomassa
REGIO GRONINGEN
Seaports Xperience Center
door te fietsen of te rennen! Kortom: in deze sector kun je je uitleven!
Instructie voor deelname Wil je meer weten over SXC en de mogelijkheden voor jullie school? Neem dan contact op met Marjolein Strampel of Harma van Nieuwpoort. E-mail: info@seaportsxperiencecenter.nl Telefoon: (0596) 63 38 70 Website: http://www.seaportsxperiencecenter.nl/ Adres: Duurswoldlaan 2, havennummer 1401 in Farmsum Lesbox Experience Center (SXC) Op verzoek van SXC en speciaal voor groep 8 van het basisonderwijs zijn de lesboxen chemie en energie ontwikkeld. Deze boxen zijn samengesteld op basis van verplichte leerdoelen (kernpunten). De lesstof wordt behandeld aan de hand van proefjes en de nodige uitleg. De boxen bevatten alles wat nodig is en worden op uitleenbasis aan scholen verstrekt. Alle lesboxen zijn zo samengesteld dat zij goed aansluiten bij het kennisniveau en de leerdoelen van groep 8-leerlingen. De lesstof van 1 lesbox wordt per les. De minimale -. De maximale duur van de lesperiode is 4-8 weken. Meer informatie? Kijk eens op: http://www.seaportsxperiencecenter.nl/lesboxen-groep-8/
28
Energiecentrale Eemshaven
Kom kijken bij de grootste energiecentrale van Nederland Essent en RWE bouwen een energiecentrale in de Eemshaven. Deze hypermoderne centrale, die op poederkool en biomassa draait, moet in 2014 gereed zijn. De centrale, kan dan twee miljoen huishoudens in Nederland voorzien van betrouwbare stroom. Je bezoekt niet de centrale, maar de bouw van de centrale. Bij een centrale die straks op kolen en biomassa wordt gestookt is dat op zich al heel indrukwekkend. Bij de rondleiding hoort ook een (video)presentatie over de Eemshavencentrale en de groep krijgt uitleg over Essent.
Duur en groepsgrootte De excursie duurt 2 tot 2,5 uur. De ochtendexcursie is van 9.30-12.15 uur en de middagexcursie van 14.00-16.45 uur. De minimale groepsgrootte is tien personen en de maximale is 30 personen.
De centrale in het kort --> het is de grootste centrale van Nederland: 1600 megawatt --> -dus schoner --> Groene stroom opgewekt met biomassa --> Respect voor de omgeving: natuurcompensatie
Instructie voor deelname Interesse? Ga naar de excursiewebsite van Essent. Daar kunt u een rondleiding aanvragen. Legitimatie vanaf 14 jaar is verplicht en neem zelf sokken mee voor in de veiligheidslaarzen.
Contactgegevens Energiecentrale Eemshaven E-mail: excursiecentrum@essent.nl Website: www.essent.nl/excursie Adres: Eemshaven
REGIO GRONINGEN
Doelgroep voortgezet onderwijs
29
Gasopslagcapaciteit Zuidwending
Ondergrondse gasopslag Nuon werkt aan uitbreiding van haar gasopslagcapaciteit in het Groningse Zuidwending. Nuon en Gasunie realiseren op die locatie elk een ondergrondse opslag in zoutcavernes. In totaal worden maximaal tien cavernes gerealiseerd in samenwerking met AkzoNobel, de eigenaar van de zoutwinningsconcessie voor dit gebied.
Groepsgrootte De maximale groepsgrootte is 20 personen.
Groningen-gas De aardgasbuffer van Nuon bestaat uit maximaal vier cavernes en een nog te bouwen gasinstallatie. Nuon heeft de intentie hier hoog-calorisch gas op te slaan. De investeringsbeslissing moet nog genomen worden. De aardgasopslag van Gasunie zal uit maximaal zes cavernes bestaan. Deze zijn bestemd voor de opslag van Groningengas.
Instructie voor deelname Als het u leuk lijkt om een bezoek te brengen aan de gasopslagcapacititeit neemt u contact op met mevrouw Krottje Wessels. Zij bekijkt samen met u wat de mogelijkheden zijn.
Contactgegevens Email: B.Krottje.wessels@gasunie.nl Telefoon: (050) 521 33 48 Website: http://www.agbzw.nl/nl/ Adres: Concourslaan 17, Groningen
REGIO GRONINGEN
Doelgroep voortgezet onderwijs
30
Doelgroep voortgezet onderwijs
Bezoek Science LinX met je klas bent! Aan de hand van interactieve opstellingen, games, simulaties en visualisaties, maak je kennis met natuurwetenschappen en technologie, en het actuele baanbrekende onderzoek van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Speel een potje MindBall, waarbij de meeste relaxte speler wint; hang de raddraaier uit en maak aminozuren met het Riborad; of laat je wegblazen
Duur, groepsgrootte en kosten Voor de duur, groepsgrootte en kosten neemt u contact op met Science LinX.
De onderzoeker vertelt
REGIO GRONINGEN
Science LinX
bijvoorbeeld duurzame energie.
Instructie voor deelname Voor contact en boekingen neemt u contact op met Tanja van der Woude. E-mail: sciencelinx@rug.nl en t.j.van.der.woude@rug.nl Telefoon: (050) 36 391 72 Website: http://www.rug.nl/sciencelinx/oversciencelinx/bezoekslx Adres: Nijenborgh 9 (Bernoulliborg, gebouw V) in Groningen
31
REGIO NOORD-HOLLAND NOORD Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Met de klas naar de afvalverbrandingsinstallatie De excursie begint met een filmpje. Daarna kunnen de leerlingen tijdens een rondleiding door de afvalcentrale in de praktijk zien hoe HVC afval verwerkt. De gigantische berg afval in de bunker van de afvalcentrale, het gloeiend hete vuur, het stelsel van buizen en ketels waar de rook doorheen gaat. In de enorme centrale is goed te zien waar het afval wordt gebracht, hoe het wordt verbrand en hoe de daarbij ontstane rook wordt gereinigd. Ook het omzetten van warmte in energie komt hierbij aan bod. De leerlingen kijken hun ogen uit. Duur en groepsgrootte Het minimale aantal deelnemers is 20 personen. Het maximale aantal is 60. Neem voldoende begeleiders mee. De rondleiding duurt 2 uur.
REGIO NOORD-HOLLAND NOORD
HVC Alkmaar
Van afval energie maken? Elke dag maken we een hoop afval. We gooien het in de vuilnisbak, we brengen het weg. Daarnaast verbruiken we elke dag met elkaar veel energie. Hoe verhouden deze twee zich tot elkaar? Wat gebeurt er nu precies met ons afval, is afval ook echt grondstof? Kan je van afval energie maken? Daar kom je achter tijdens de rondleiding. Instructie voor deelname Belangstellenden voor een rondleiding door de afvalverbrandingsinstallatie in Alkmaar kunnen zich aanmelden door een mail te sturen. E-mail: rondleiding@hvcgroep.nl Telefoon: (072) 54 113 11 Website: http://wattnzooi.hvcgroep.nl/docenten/op_excursie Adres: Jadestraat 1 in Alkmaar Educatiepakket 'Watt 'n Zooi' Onze afvalcentrale in Alkmaar ontvangt regelmatig leerlingen van groep 8 van de basisscholen in het verzorgingsgebied van HVC. Voor hen is er het educatieproject 'Watt 'n Zooi'. Met behulp van het Watt 'n Zooi-magazine, lesbladen en website leren kinderen over afvalverwerking, recycling en duurzame energie. De leerlingen worden bewust gemaakt van de groeiende afvalproblematiek en uitgedaagd hiervoor oplossingen aan te dragen. -site vind je allerlei informatie over afval, afvalverwerking, recycling en duurzame energie. Speel de games in de Funzone, laat je inspireren door recyclezoek de foto's van je bezoek aan de afvalenergiecentrale in de Mediazone en bekijk de blogs van HVC-medewerkers in de Workzone. Meer informatie? Kijk eens op: http://wattnzooi.hvcgroep.nl/docenten
32
OVERALL Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs Jouw Energie van Morgen truck
OVERALL
Een rondreizend laboratorium De Jouw Energie van Morgen truck biedt een les- en collegeprogramma waarin vrijwel altijd aandacht bestaat voor energie. aansluiten bij vakken als natuurkunde, scheikunde, biologie, wiskunde, sterrenkunde, informatica en kunstmatige intelligentie, word je uitgedaagd om mee te denken over en te werken aan oplossingen. Voorbeelden? Maak zelf een zonnecel en doe mee aan de rgen.
Duur, groepsgrootte en kosten De truck kan een hele dag aanwezig zijn bij een school. Dit kost 250,- Een hele klas kan de truck bezoeken. Per thema duurt het programma een lesuur.
Laat je verwonderen en fascineren De energievoorziening is een van de grootste uitdagingen van deze eeuw. Met de truck laten we toekomstige beslissers zien welke mogelijkheden voor energieopwekking en besparing er zijn en moedigen we jongeren aan te kiezen voor een exacte opleiding. "On tour" laat de RUG Discovery je kennismaken met de actuele stand van zaken in de wetenschap of verkrijg je informatie over studeren in Groningen.
Instructie voor deelname Voor contact en boekingen neemt u contact op met de truckmanager, Theo Jurriens. E-mail: t.a.jurriens@rug.nl Telefoon: (050) 36 360 60 Website: http://www.jouwenergievanmorgen.nl/ Adres: Nijenborgh 9 in Groningen Lesmateriaal de Jouw Energie van Morgen truck 2050? Het antwoord op deze vragen is helemaal niet vanzelfsprekend! De toekomstige energievoorziening is een belangrijke uitdaging voor jullie! De Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen en GasTerra dagen jongeren van nu uit om mee te werken aan bruikbare oplossingen voor deze uitdaging. In de Jouw Energie van Morgen truck worden allerlei onderwerpen behandeld en uitgewerkt. Daarvoor is boeiend lesmateriaal ontwikkeld. Meer informatie? Kijk eens op: http://www.jouwenergievanmorgen.nl/lesmateriaal
33
Doelgroep primair onderwijs Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) De NAM vindt het belangrijk dat kinderen weten wat aardgas voor Nederland betekent. En wat de rol van de NAM is. Ook wil het bedrijf scholieren kennis laten maken met techniek. Daarom geeft de NAM gastlessen op (basis)scholen in de buurt van NAM-locaties. Is NAM bij jouw school in de buurt aan het werk, dan komen we graag op school langs om een gastles te geven. Deze gastlessen zijn bedoeld voor leerlingen van groep 7 en 8.
Duur en kosten Een les duurt ongeveer 1,5 tot 2 uur. Een les kan op school of in het Drents Museum gegeven worden. De kosten zijn afhankelijk van het aantal volwassen die als begeleider meegaan.
Uitleg over de NAM Staat jouw school vlakbij een NAM-locatie of een NAM-kantoor? Dan komt de NAM graag langs om uit te leggen wat NAM daar doet. Tijdens een gastles vertelt de NAM waarom aardgas zo belangrijk is, waar we het voor gebruiken, en hoe we het uit de grond halen. Over al onze werkzaamheden hebben we speciaal een lespakket ontwikkeld. Een bezoek aan de NAM-locatie in de buurt behoort ook tot de mogelijkheden, maar hiervoor gelden wel bepaalde voorwaarden.
Instructie voor deelname
OVERALL
Gastles van de NAM
afdeling Externe Communicatie. E-mail: nam-communicatie@shell.com Telefoon: (0592) 36 82 22 Website: http://www.nam.nl/nl/nam-in-society/education/primary-school/guestlecture-requests.html Adres: Schepersmaat 2 in Assen Lespakket Aardgas in de klas Op de website Aardgasindeklas vind je alles over aardgas. En over de Nederlandse Aardolie Maatschappij NAM. Dat is een bedrijf dat aardolie en aardgas opspoort en uit de grond haalt. Zodat je het aardgas kunt gebruiken. Voor de verwarming van je huis bijvoorbeeld. Of om te koken. Aardgasindeklas is er speciaal voor scholieren. Zodat zij een spreekbeurt of werkstuk kunnen maken over aardgas. Met informatie, tips en een test maken we het zo makkelijk mogelijk. Meer informatie? Kijk eens op: http://www.aardgasindeklas.nl/home/ Ook is er speciaal voor basisschoolleerlingen een informatiekrant over aardolie en aardgas ontwikkeld. Deze informatiekrant vind je op http://www.nam.nl/nl/downloads/school-newspaper.html
34
Doelgroep primair- en voortgezet onderwijs
Workshops over techniek en beeldende vorming De High Tech Maakschappij is een concept als het Mini FabLab waarmee technologie, wetenschap en kunst (creatieve vakken) gezamenlijk op gaan. Rond handzame machines als een lasersnijder, 3D printer en een snijplotter worden verschillende workshops ontwikkeld. Van eenvoudige "druk op de knop" snijopdracht tot zelf een snijbestand maken. Van een eenvoudig elektronisch circuitje met een LEDje tot een combinatie van chips en sensoren. In deze workshops wordt technologie die wij al zo goed kennen in een onverwachte creatieve bezigheid geplaatst. Alle spullen die nodig zijn voor de workshop worden meegenomen naar uw klaslokaal.
Duur, groepsgrootte en kosten De groepsgrootte hangt af van het soort workshop. De workshops duren circa 2 uur. - inclusief materiaal. Boven de 30 km geldt een extra reisvergoeding - per 10 km.
Maak wat je kan bedenken! Uw klaslokaal wordt in een uur tijd omgetoverd in een hightech atelier voor kinderen. Inclusief lasersnijder, soldeer-stations en zelfs een 3D-printer. Met die moderne gereedschappen kunnen kinderen bijna alles maken wat ze bedenken: droomhuizen, pop-up kaarten die licht geven, led-armbanden, noem maar op.
Instructie voor deelname Voor contact en boekingen neemt u contact op met Leen van Wijngaarden. E-mail: info@leenvanwijngaarden.nl Telefoon:(06) 22 00 09 82 Website: http://www.leenvanwijngaarden.nl/ en http://www.de-maakschappij.nl/
OVERALL
De Maakschappij
35
Doelgroep voortgezet onderwijs
Geen huis van de toekomst. Een huis van nu Het EcoNexis huis in Zwolle is het eerste huis in Nederland waar u nu al kunt ervaren hoe een slim energienet of straks in een doorsnee huishouden werken. Het huis is onafhankelijk van fossiele brandstoffen en voorziet op duurzame wijze volledig in zijn eigen energie. Alle bronnen en techniek die hiervoor vandaag de dag beschikbaar zijn, zijn samengebracht. Wonen in een huis waarin u in uw eigen energie voorziet en niet meer afhankelijk bent van fossiele brandstoffen. Aangesloten op een slim energienet, zodat u weet wat het beste tijdstip is om de was te doen of de afwasmachine aan te
OVERALL
EcoNexis huis
mogelijk in het EcoNexis huis in Zwolle.
Duur, groepsgrootte en kosten leefomgeving meer laten leven bij uw leerlingen? Neem ze dan eens mee naar het EcoNexis huis. Er is een onderwijsprogramma speciaal voor leerlingen van vmbo, havo, vwo en mbo. Compleet met lesmateriaal, zodat u op school alvast aan de slag kunt. Eenmaal in het huis geven we uw leerlingen een uitgebreide rondleiding. Daarna mogen ze op eigen houtje het huis verder verkennen. Een iPad vol films, animaties en informatie helpt ze van alles zelf te ontdekken. Aan een rondleiding door het EcoNexis huis zijn geen kosten verbonden.
Leuk als voorbereiding: een gastles over energie Grijp uw bezoek aan voor een voorbereidende of aansluitende gastles over energie bij u op school. Bijvoorbeeld over duurzame energie, of de veranderende manier waarop we met energie omgaan. Wij kunnen deze gastles voor u verzorgen. Hier zijn geen kosten aan verbonden.
Instructie voor deelname Voor contact en reserveringen neemt u contact op EcoNexis. E-mail: econexis@enexis.nl Website: http://econexishuis.nl/voor-wie/scholen/ Adres: Weteringkade 1 in Zwolle
36
LESPAKKETTEN ď‚„
IVN [Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid] ver water, ruimtelijke ordening, landschap, natuur, energie, klimaat, voedsel of duurzame ontwikkeling ? Dat voor het primair onderwijs, VO en MBO. Zo traint IVN, alleen al in de provincie Drenthe, 240 schoolteams op het gebied van natuur- en duurzaamheidseducatie middels het IVN scholennetwerk NME. Voor het voortgezet onderwijs kent IVN de beproefde werkwijze: Scholen voor Duurzaamheid. Leerlingen en docenten werken op een praktische en belevende manier aan de SLO kerndoelen. Zie voor meer informatie: www.scholenvoorduurzaamheid.nl De mogelijkheden zijn enorm! Interesse? Neem dan, vrijblijvend, contact op met: Mark Tuit, projectleider IVN Noord E-mail: m.tuit@ivn.nl Telefoon: (06) 52 65 51 12 En informeer naar de mogelijkheden!
ď‚„
Energiegenie Deze educatieve website richt zich primair op kinderen van 10 tot en met 14 jaar (bovenbouw PO en onderbouw VO), die een project, spreekbeurt of werkstuk over (duurzame) energie willen maken. Nuon ontvangt geregeld aanvragen van scholen en scholieren voor informatie over energie. Om in die vraag te voorzien is deze website en bijbehorend materiaal in eerste instantie ontwikkeld. Nuon ziet daarnaast een belangrijke rol weggelegd voor educatie over energie in de ontwikkeling naar een nieuw energielandschap. Het delen van informatie over energie, van bron tot gebruiker, is een belangrijk middel in de dialoog met onze energieproductie en -levering. Er is in het bijzonder aandacht gegeven aan het onderwerp energiebesparing omdat kinderen en jongvolwassenen een belangrijke rol spelen als het gaat om gedragsveranderingen die nodig zijn om bewuster met energie om te gaan. Dit past bij het streven van Nuon om samen met haar omgeving te blijven werken aan energiebesparing. Bijkomend doel is interesse kweken onder scholieren voor de (energie)techniek en een opleiding in de techniek. Nuon is voor een deel een technisch bedrijf, via verschillende initiatieven ondersteunt Nuon daarom technische scholing en werkgelegenheid. Meer informatie? http://energiegenie.nl/powered-by-nuon
37
Lespakket Gasterra PO: Talent en Energie (nog in ontwikkeling)
Lespakket Gasterra VO: Energie voor nu en later Boeken over energie downloaden http://www.gasterra.nl/kenniscentrum/boekenreeks-de-wereld-van-aardgas
Krachtmeting - de spanningzoekers van Enexis Krachtmeting energie, speciaal voor leerlingen van groep 7 en 8. Als docent in het verzorgingsgebied van Enexis kunt u het niet-digitale deel gratis bestellen. We wensen u een leerzame en vooral ook leuke les toe! Meer informatie? Website: http://www.krachtmeting.nu/
NME Energie Gemeenten en provincies hebben energie en klimaat hoog op de agenda staan. Natuur- en milieueducatie biedt veel mogelijkheden voor bewustwording en draagvlak. Energie besparen Het energieverbruik van particulieren en organisaties moet omlaag. Natuur- en milieueducatie laat mensen zien en begrijpen dat het nodig is om energie te besparen. Dat heeft effect: weten is doen. Klimaat en duurzame energie Nederland wil in Europa een voortrekkersrol vervullen bij het opwekken van schone energie. Natuur- en milieueducatie laat mensen zien dat schone energie een noodzaak is. Ook leren zij wat ze zelf kunnen doen om duurzame energie te stimuleren. Energietechniek en innovatie In de energiesector zijn veel innovaties nodig. Met natuur- en milieueducatie snijdt het mes aan twee kanten. Scholieren en studenten leren nieuwe energievormen NME heeft een aantal arrangementen met als thema Energie. Ook is er een brochure over Klimaat en Energie. Meer informatie? Website: http://www.nme.nl/content/energie E-mail: judith.eijs@agentschapnl.nl
38
Leerlijn Energie en klimaat educatie Deze leerlijn biedt handvatten om leerlingen ke energie en klimaat gestructureerd aan te bieden. Meer informatie? Website: http://www.nmepodium.nl/Achtergrondinformatie+en+netwerken/Energie/Didactiek +en+educatieve+methoden
-
Educatief materiaal van het Woudagemaal (gratis): http://www.woudagemaal.nl/7498/educatie/
-
Via Wetterskip: Stripboekjes van Droppie (Stripboekjes over het werk van de waterschappen voor kinderen vanaf 8 jaar. U kunt deze gratis bestellen via telefoonnummer 058-2922364, of door een e-mail te sturen naar kdegraaf@wetterskipfryslan.nl.)
-
Waterproefjes die je zelf in de klas kunt doen van Wetsus: http://www.wetsus.nl/education/wetsus-talent-program/basisonderwijs/wetsus-3daagse/proefjes
-
Lespakketten en kisten Watertoolkit, verkrijgbaar via Wetsus
-
Lessen van Vitens: http://waterles.ditnet.nl/les/start
Links voor watereducatie: www.watereducatie.nl landelijke website voor watereducatie http://www.watereducatie.nl/leermiddelen/search Groengelinkt op watereducatie.nl : een zoekmachine met waterlessen en excursies. www.waterxplorelab.nl website voor onderbouw voortgezet onderwijs voor NoordNederland. Veel lessen en excursies zijn ook geschikt voor de bovenbouw van het basisonderwijs. www.wetterskipfryslan.nl algemene website van het waterschap in Friesland. www.droppiewater.nl http://www.hunzeenaas.nl/educatie/basisonderwijs/paling/Paginas/default.aspx Ali P. het prikkelende online spel over vismigratie.
39
LINKS http://www.c3.nl/projecten/overzicht-projecten http://www.betapuntnoord.nl/links/overzicht.html http://www.nom.nl/onderwerpen/Energie http://www.betawerelden.nl/nu/water-energie-en-natuur/ http://www.jet-net.nl/?pid=4&page=Home http://www.scholenvoorduurzaamheid.nl/ http://www.boordevolenergie.nl/niet-zichtbare-paginas/energie/energie-1.html http://groengelinkt.nl/over-groengelinkt http://www.sbs6.nl/programmas/de-spreekbeurt/
Alle prijzen en informatie in deze uitgave is onder voorbehoud van fouten en wijzigingen. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend.
40