033 by Astana akshamy

#33

(3538) Сейсенбі 21/03/2017

! з ы р у а Н з ә , т е л р ө Т Құрметті астаналықтар және қала қонақтары!

КӨНЕ ДЕ ЖАҢА МЕРЕКЕ

Сіздерді Ұлыстың ұлы күні – Наурыз мерекесімен шын жүректен құттықтаймын! Наурыз – жылдың басы, күн мен түннің теңелер шағы. Бұл – өткенге салауат айтып, келер күннен береке тілейтін, ақ көңіл, адал жүрек, дос құшақтарды айқастыратын қадірлі күн. Тамырын тереңнен тартқан осынау мейрам береке мен бірліктің, тазалық пен татулықтың тұғырын нығайтып, шаттық пен қуанышқа кенелте берсін. Әз-Наурыздың өн бойында сан ғасырлық бабалар жолы мен ұлттық салт-дәстүріміздің өрнегі сайрап жатыр. Ұлыстың ұлы мерекесі кең байтақ жерімізге, егемен елімізге бақыт пен шаттық, ырыс пен береке сыйласын! Сіздерге зор денсаулық, отбасыларыңызға ынтымақ, еңбектеріңізге мол табыс тілеймін! Ізгі ниетпен, Астана қаласының әкімі Әсет Исекешев

БҮРКІТШІ

mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ} astana-akshamy.kz

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

Құрметті қала тұрғындары және елорда қонақтары! Астана қаласы мәслихаты депутаттарының атынан Сіздерді көктем мерекесі – Наурыз мейрамымен шын жүректен құттықтаймын! Бұл – бейбітшіліктің және ынтымақтың, махаббат пен келісімнің мерекесі. Шуақты көктем мерекесі – Наурыз мейрамы табиғаттың ғана жаңаруы емес, сонымен қатар адамның рухани жаңаруының символы. Ол бірлікте және өзара ауызбіршілікте өмір сүріп жатқан барлық ұлт өкілдерін адамгершілікке және ынтымақтастыққа бастай отыра, біріктіреді. Сіздерге және туған-туыстарыңызға бақыт, зор денсаулық және шығармашылық табыс, гүлдену, барлық үміттеріңіз бен жоспарларыңыздың орындалуын тілеймін. Наурыз мейрамы үйлеріңізге жақсы көктемгі көңіл-күймен, мол дастарқанмен және жоспарлармен енсін. Барлығымыздың ортақ үйіміз, Отанымыз – Қазақстан Республикасы және елордамыз Астана қаласы гүлдене берсін! Жанат НҰРПЕЙІСОВ, Астана қаласы мәслихатының хатшысы

ҚАЗ-ҚАЗ БАСТЫ БАЛАЛАР Астанадағы Ұлттық музейде Ұлыстың ұлы күні аясында елорда әкімдігінің мамандандырылған балалар үйінде тәрбиеленіп жатқан балдырғандардың тұсауы кесілді. Халқымыз аяғын апыл-тапыл енді басайын деп жүрген балапанның тұсауын кесіп, алғашқы қадамына ақ жол тілеп, жұртшылықты жиып, атап өтеді. Осындай ізгі дәстүріміз ешқашан ұмытылған емес. Бүгін ол кең көлемде тойланады. Соның жарқын көрінісін Ұлттық музейдегі тағылымдық ой салар шарадан көрдік. Өткен жылы іргелі ұжым әке-шешенің қарауынсыз қалған балдырғандардың тұсауын кесіп, тамаша дәстүрдің байрағын желбіреткен еді. Биыл да сол жалғасын тауыпты. Шарада тойған қозыдай томпиып тұрған сүйкімді бүлдіршіндердің тұсауын ҚР Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, тарихшы Қойшығара Салғара-

ұлы, жазушы, абайтанушы Тұрсын Жұртбай, «Республикалық радио» ЖШС-нің директоры, журналист Мәди Манатбек, белгілі журналист Дана Нұржігіт және ақын Нәзира Бердалы секілді танымал тұлғалар кесіп, жас өрендерге батасын беріп, ізгі тілектерін білдірді. Ұлттық музейдің қалыптасуына ерекше еңбек сіңірген, кеше ғана Елбасы Жарлығымен Қазақстан халқы ассамблеясы төрағасының орынбасары қызметіне тағайындалған Дархан Мыңбай Наурыз мерекесіне әдейі келіп, жиналғандарды Ұлыстың ұлы күнімен құттықтады. Шара соңы Наурыз мерекесіне арналған концерттік бағдарламаға ұласты.

САЛТ-ДӘСТҮР САЛТАНАТЫ Астана қаласы әкімдігінің «Шапағат» әлеуметтік қызмет көрсету орталығы Наурыз мерекесін атап өтті. «Қош келдің, Наурыз» атты мерекелік шарада салт-дәстүріміз салтанат құрып, әннен шашу шашылды.

GGG АСТАНАДА АЙҚАСАДЫ Нью-Йорктегі «Madison Square Garden» сарайында өткен бокс кешінде отандасымыз Геннадий Головкин орта салмақтағы WBA (Super), IBO, WBC және IBF нұсқалары бойынша чемпиондық атақтарын қорғап қалды. Ол америкалық боксшы Дэниэл Джейкобстан 12 раундқа созылған жекпе-жекте басым түсті. Күрзі жұдырықты Головкин айқастың төртінші раундында қарсыласын нокдаунға түсірді. Осыдан соң жекпе-жек көпке созылмайтындай көрінген. Бірақ сәл есеңгіреп қалған Джейкобс кейінгі раундтарда есін жинап үлгерді. Шаршы алаңдағы шайқас соңына таяған сайын америкалықтың қимылы ширап, шаршамағанын аңғартты. Қай кездесуді болсын аяғына дейін жеткізбейтін Головкинге бұл жолы қарсыласы оңай алдыртпады. Ақырында жекпе-жек 12 раундқа жалғасып, GGG чемпиондық белбеулерін қорғап қалды. Осылайша, ол 37-нші жеңісіне қол жеткізді. «Қазақстан» телеарнасы арқылы Головкиннің келесі жекпе-жегі Астанада «ЕХРО-2017» көрмесінің аясында өтетіні хабарланды. Қарсыласы WBO белдеуінің иегері Билли Джо Сондерс болуы әбден мүмкін. Мұны жеңсе, біздің боксшының көздегені орындалып, орта салмақта абсолютті чемпион атанады.

Орталық директоры Кенжеболат Сапаровтың айтуынша, «Шапағатта» 26 жастан бастап 95 жасқа дейінгі 295 азамат тұрады. Олардың ішінде Екінші дүниежүзілік соғыс пен еңбек ардагерлері және де мүмкіндігі шектеулі жандар бар. – Біз бұл жолы Ұлыстың ұлы күнін сайыс түрінде ұйымдастырғанды қош көрдік. Өйткені қазақ халқы бұрын Наурыз мейрамын бүкіл ауыл болып тойлаған. Осыны ескере келе, біз Астананың іргесін-

дегі Талапкер, Қараөткел, Қабанбай, Ақкөл және Қорғалжын ауылдарын қамтып, олардың тұрғындарын өзара жарыстырдық, – дейді орталық директоры. Байқау үш кезеңге бөлініп, бес ауылдың тұрғындары өнерлерін ортаға салды. Бірінші кезеңде салт-дәстүр түрлері көрсетілсе, екінші кезеңде музыкалық қойылым ұсынылды. Ал үшінші кезеңде байқауға қатысушылар әртүрлі ұлттық тағамдарды дайындап, қазылар алқасын тәнті етті.

ӘР ҮЙГЕ – ШАТТЫҚ Наурыз мерекесі қарсаңында Астана қаласының Жастар саясаты мәселелері басқармасы «Наурыз – әр үйге!» шарасын өткізді. Шара жастардың ұлттық рухын қолдап, Отанға деген сүйіспеншілігін таныту, сондай-ақ, қала тұрғындарына жақсы көңіл-күй сыйлау мақсатында ұйымдастырылды. Арнайы безендірілген автобус Промышленный тұрғын алабынан бастап жолға шықты. Ұлттық киім киген басқарма қызметкерлері мен жастар Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті, Кенесары хан ескерткіші, С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті және темір жол вокзалының

жанына тоқтап, елордалықтарға наурыз көже ұсынып, бауырсақ таратты. Ал базарлықтан ауыз тиген қала тұрғындары мен қонақтары мерекелік көңіл-күй сыйлаған жастарға алғысын білдірді. Балалар ерекше қуанып, білетін тақпақтарын айтты. «Осындай игі шаралар тұрғын алаптарынан бастау алып, орталықта жалғасқаны бізді ерекше қуантты» деді шет аймақтағы тұрғындар.

НҰРГҮЛ – «ҚАЗАҚ АРУЫ» Бейбітшілік және келісім сарайында «Қазақ аруы» сұлулық байқауының финалы өтті. Байқауға еліміздің ең әдемі деген 16 қызы қатысты. Олар 600-ден аса қыздардың ішінен іріктеліп шыққан хас сұлулар болатын. «Қазақ аруы» байқауы елімізде алты жылдан бері дәл осы наурыз айында өтіп келе жатыр. Байқаудың шарты бойынша үміткерлер міндетті түрде қазақ тілін білуі керек. Сондай-ақ, қыздар қазақтың әдебиеті мен тарихын және де салт-дәстүрлерін жете білуге міндеттелген. Осы талаптардан сүрінбей өткен 16 қыз «Қазақ аруы» байқауына қатысуға мүмкіндік алды. Қазылар алқасының төрайымы ҚР Парламенті Сенатының депутаты Бірғаным Әйтімова болса, ал оның құрамына жобаның продюсері әрі идея авторы Баян Есентаева, тележурналист Айгүл Мүкей, дизайнер Аида Қауменова кірді. Сондай-ақ, Астана қаласының Мәдениет басқармасының басшысы Болат Мажағұлов, әртіс Ерік Жолжақсынов, тележүргізуші Динара Сәтжан, ақын Қалқаман Сарин, әнші Бүркіт және «Қазақ аруы2016» байқауының бас жүлдегері Альмира Ахатова қазылық етті. Қазылар алқасының шешімі бойынша батысқазақстандық Нұргүл Асанова жеңімпаз атанды. Бірінші орынды қызылордалық Зухра Сайпи, екінші орынды Ақтөбе облысының тумасы Гүлжанат Жұмажанова иемденді. Ал үшінші орын қарағандылық Әйгерім Орынбековаға бұйырды.

«Астана ақшамы» газетінің тілшілер тобы

astana-akshamy.kz mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ}

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

ЖЫЛДЫҢ ЖАРҚЫН БЕЛЕСІ –

Лебіз

«ЭКСПО-2017» КӨРМЕСІ Елорда төрінде өтетін «ЭКСПО-2017» көрмесінің ашылуына небәрі 80 күн қалды. Қазіргі таңда ұйымдастыру жұмыстары аяқталып, 115 мемлекет пен 18 халықаралық ұйымның қатысатыны мақұлданды. 100-ден астам елмен келісімшарт жасалып, 82 елдің ұлттық күні белгіленді.

ҰЛТТЫҚ КҮНДЕР ҰЛЫҚТАЛАДЫ

ТУРИСТЕРГЕ ТАРТЫМДЫ ЖОБА Жуырда әлемге танымал «The New York Times» басылымы 2017 жылы баруға болатын елдер тізіміне Астана қаласын қосыпты. Басылым саяхаттанушыларға мешін жылы назар аударуға кеңес берген 52 бағытты анықтаған. Соның ішінде елімізде өтетін «ЭКСПО-2017» халықаралық мамандандырылған көрмесі рейтингте 26 орында тұр. Онда көрменің тақырыбы «Болашақ энергиясы» екені айтылып, соңғы жылдары ашылған таңғажайып мейманханалардың көптігін сөз еткен. Жалпы, көрмені жоғарғы деңгейде ұйымдастыру үшін «ЭКСПО-2017» көрмесін ұйымдастыру мен өткізу сұрақтарына арналған заң қабылданды. 8 наурыздан бастап барлық облыс орталықтарында ресми билет кассалары өз жұмысын бастады. Арнайы билет бағдарламасы, келушілердің қауіп сіздігін қамтамасыз ету, медициналық көмек, сондай-ақ, халықаралық даму мәселелері күн тәртібінде пысықталуда.

ӘЛЕМ ПАВИЛЬОНДАРЫНЫҢ ӘЛЕУЕТІ Мәселен, халықаралық көрмеге қатысушы Австрия 870 шаршы

Немістерге бөлінген павильон ауданы 1249,5 шаршы метрді құрайды. Оған «Энергияға апарар жолда» деген тақырып қойған. Ал өзіміздің Қазақстан павильонына келсек, 5 мың шаршы метр аумақта ұлттық павильон болады. Павильон «Қазақстанмен танысу» және «Жасампаздық энергиясы» атты екі басты аймаққа бөлінеді. Павильонның бірінші бөліміне ландшафт, мәдениет, тарих, Қазақстанның өткені мен болашағы туралы қойылады. Мамандар «Жасампаздық энергиясы» аймағының контентін қалыптастыру жұмыстары Энергетика министрлігімен бірлесіп жасалды дейді. Көрмеге отандық ғалымдардың үздік жобалары, Елбасының энергетика және қоршаған ортаны қорғау салаларындағы бастамалары, «Жасыл экономиканың» республика аймақтарында жемісті жүзеге асырылған жобалары қойылатын болады.

метрге өз павильонын орналастырады. Адамдардың өзі іске қосатын павильон техникалық музей іспетті. Энергияны қарапайым тілмен түсіндіру үшін оған түрлі ойын түрлерін қосқан. «ВWM» сәулетшілері жеңіп алған бұл жоба «Австриялық қуат машинасы» деп аталады. Ал француздар ауданы 1069,1 шаршы метр павильонға ие болған. Оған «Жасыл» өсім бағытындағы энергетикалық бұрылыс» деген атау беріпті. Тақырып аясында жасыл энергетика саласындағы жетістіктерін көрсетеді. Оның ішінде болашақтың қаласы, жаңартылған энергия және экологиялық көлік түрлерін кеңінен таңдаған. Күні кеше Қытай да өз пави-

льондарын салтанатты түрде қабылдап алды. Тақырыбы – «Болашақ энергиясы. Жасыл жібек жолы». Осылайша, дәстүрлі энергия көздерін жаңғырмалы энергия көздеріне ауыстыру, қоршаған ортаны қорғау сияқты маңызды мәселелерді алға тартпақ. Тауарлардан гөрі электр қуаты мен ядролық энергия саласындағы жаңа технологияларды көрсетуді мақсат тұтады. Венгрия павильоны «Болашақ энергиясы бізді біріктіреді» деп аталады. Қолжетімді энергия көздерінің географиялық және экономикалық ерекшеліктеріне сүйенген. Электр және қала жобалау саласындағы жаңа қондырғыларын таныстыруды көздеп отыр.

ЭКСПО-2017 көрмесіне қатысатын кез келген мемлекет ұлттық күндерін тойлайды. Сол күні олардың мәдени іс-шаралар мен қайталанбас шоу өткізуге мүмкіндіктері бар. Ұлттық күндер бағдарламасында ұлттық туды көтеру және мемлекеттік әнұранды орындау, ресми тұлғалардың баяндамаларын тыңдау, суретке түсу, қонақтар кітабына тіркеу секілді рәсімдер енгізілген. Шараның шарықтау шегінде қатысушы-мемлекеттің мәдениеті кеңінен таныстырылады. Атақты әртістердің қатысуымен өтетін мерекелік концерттер, Амфитеатр, Энергия холлы, Конгресс немесе Өнер орталығында өтеді. Күллі алаң жоғары техникалық деңгейде жарақталады. Сонымен қатар, негізгі концерт алаңдарында дүние жүзіне әйгілі Дю Солей циркінің қойылымдарын тамашалауға, Луна-саябаққа баруға, этно-қалашықта ұйымдастырылатын қолданбалы өнермен, ұлттық ойындар және әдет-ғұрыппен танысуға, ұлттық дәмнен ауыз тиюге мүмкіндік беріледі. Сонымен, маусым-қыркүйек айлары аралығында өтетін шара барысында елордада дүниенің төрт бұрышынан келген елдердің мәдениеті тоғысқан күн ретінде де есте қалатын болады. Гүлмира АЙМАҒАНБЕТ, «Астана ақшамы»

ˁ೅̡̬̭̖̥̖̍ ʮ౬ʻʳˁʽʦ͕ ʤ̭̯̦̌̌ ದ̣̭̼̌̌ ̥೅̵̛̭̣̯̼̦̼̌ಪ ̖̪̱̯̯̼͕̔̌ ͨʤ̭̯̦̌̌ ʥ̭̌ ̨̙̭̪̬̼̌ͩ ಢ̛̼̣̼̥Ͳ̖̬̯̯̖̱̚ ̨̙̣̱̍̌̌ ̛̛̦̭̯̯̱̯̼̦̼ಪ ̡̨̛̬̖̯̬̼̔͗

ТІРШІЛІК ТҮРЛЕНЕ ТҮССІН Биылғы жыл елордалықтар үшін ерекше жыл болмақ. Қалалықтардың қоғамдық кеңістіктерде бас қосып, шұрқырап табысып жататын күндері де қашық емес деп ойлаймын. Осы бағыттағы жаңа жобаларымызда тұрғындардың демалысы ескеріліп, барынша жағдай жасалмақ. Мұндай орындарда тақырыптық алаңдар ашылып, саламатты өмір салтын қалыптастыруға басымдық беретін боламыз. Жазға қарай велосипедке қонатын жастар үшін жаңа сүрлеулер мен көлік жолдары ашылып, жүргіншілерге қолайлы бағыттар қарастырылады. Қала тұрғындары мен қонақтарының сейіл құратын сүйікті жерлері – Есілдің екі жағалауы ерекше абаттандырылады. Астана тек іскерлік қаласы емес, көшелерінде еркін аралап, кең тыныстап демалатын жасыл орманға айналып, жас қаланың тіршілігі түрлене түспек. Осындай ортада халқымыздың басын қосып, ерекше шаттандырып, серпін беретін салтанатты мейрамдар болады. Соның бірі Наурыз мерекесі дер едім. Жаңа жылдың хабаршысындай, Наурыз мерекесі қарқындап дамуымыздың бастауындай болып, төрімізге өтсін!

mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ} astana-akshamy.kz

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

Лебіз

ʫ̨̬̣̍ ʳˀʧʫʥʤʱ͕ ಁ̡̣̖̜ ʺ̬̌ಢಱ̣̦̌ ̯̼̦̌Ͳ ̔̌ಢ̼ ζ ϰϬ ̨̬̯̌ ̡̥̖̯̖̪̯̞ಪ ̡̨̛̬̖̯̬̼̔͗

ҚҰТ-БЕРЕКЕ ӘКЕЛСІН Наурыздың мәні мен маңызын Біріккен ұлттар ұйымының Бас ассамблеясы 21 наурызды Халықаралық мейрам етіп белгілеуінен де аңғаруға болады. Ұлыстың ұлы күнін үй тігу, тамақ жеу мен көже ішу, салт-дәстүр көрсетіп, ән айтумен шектеліп жүргеніміз жасырын емес. Наурызды өзге ұлттардың барлығы қабылдайтын халықтық мерекеге айналдыру үшін негізгі өзегін сақтай отырып, оны атап өту концепциясына өзгеріс енгізген жөн деп ойлаймын. Наурыз – күн мен түн теңелетін, ұйқыдағы барша тіршілік иесі оянатын, табиғаттың өзі жаратқан мереке. Ол тағылым мен тағзымның, қайырымдылық пен ізгіліктің, салауатты өмір салтын ұстанудың мейрамы болуы тиіс. Жас ұрпаққа үлгі-өнеге беріп, оның рухани әлемін байыту мәселесіне айрықша көңіл бөлуіміз керек. Биыл осыны ескеріп, Әлкей Марғұлан атындағы №40 орта мектебінде Наурызды атап өтуді жеті күнге бөлдік. 14 наурыздан бастап әрбір күнді белгілі атауға бөліп, түрлі шаралар өткізілді. Жаңару мен жаңғырудың мерекесі болған Наурызды халықтық мерекеге айналдыру үшін жалпыға ортақ адами құндылықтарды кеңінен насихаттап, өткізуіміз қажет. Наурыз елімізге құт-береке әкелсін! Қазанымыз оттан түспесін, ырысымыз бен дәулетіміз мол болсын!

Қош бол, мешін,

көргенше!

ϮϬϭϲ ˢ́ˬ ˟ˬ®˭®ˣ ೴˾®ˮ ˞˟͕ ˟ˬ˯˲˞˘˭́ˣ ೴˾®ˮ ˞˟ ˢ˟˭®˳˵® ˢ́ˬ ˙˯ˬ˞́͘ ౢ˯ˬ ˙೵ˬ೦˘˱͕ ೪˯˾ ˘˥˵́˳́˱ ˙˘˲˘ ˢ˘˵೪˘ˮ ˭˟˾˧ˮ ˢ́ˬ́ ʤ˳˵˘ˮ˘ ˢ́ˬˮ˘˭˘˳ ́ˮ˞˘ ˮ˟ˮ˞˟˥ ˢ˘೮˘ˬ́೦́˭˟ˮ ೪˘ˬ˞͍́ Айталық... Астана бүгiнде «ақылды қалаға» айналып келедi. Аты айтып тұрғандай, өмiр сүруге қолайлы, экономикалық, экологиялық жағынан тиiмдi қалалардың қатарына қосылу үшiн «Smart Astana» жобасы мешін жылы да жалғасын тапты. Егер 2001 жылы «Астана» сөзiне қатысты мәлiметтер интернет желiсiнде небәрi 400 мың болса, 2016 жылы бұл көрсеткiш 240 миллионнан асыпты. Мешін жылында Астана ел тәуелсiздiгiнiң 25 жылдығын дүркіретіп тойлады. Бір жыл ішінде мыңнан астам мәдени іс-шаралар өткізілді. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында 1 қаңтардан бастап Жергілікті полиция қызметі іске қосылды. Бір уақытта 60 қоңырауға дейін қабылдап, қала тұрғындарының өтінішін барынша тез орындайтын Интеллектуалдық байланыс орталығы ашылды. Елорда бюджетi бұрын-соңды болмаған рекордтық деңгейдi бағындырды. Жалпы өңірлік өнім 3 пайызға артып, 5 трлн теңгеге жетті. Инвестиция тарт удан алға

шықтық. Бұл көрсеткіш 11 пайызға өсіп, елорда қазынасына 838 млрд теңге құйылды. Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдаудың арқасында 3 трлн теңгенің өнімі өндірілді. Бұл сала нарықты 70 пайыз жұмыспен қамтыды. Былтыр 19 мың жаңа жұмыс орнын ашу арқылы жұмыссыздықтың ең төменгі деңгейіне қол жеткізілді. ЖЭО-2 қуат көзінде жылу қуаты 400 Гкал-ды құрайтын бірқатар қазандықтар іске қосылды. Соның есебінен «Жағалау-3», «Дания» тұрғын үй кешендері, №59 мектеп-лицейі, шаһардың ОңтүстікШығыс бөлігі, Орынбор және Тұран даңғылдары, ЭКСПО-2017 көрмесінің нысандары, жаңа темір жол вокзалы, сондай-ақ, «Абу-Даби Плаза» көп функциялы кешені жылыту желілеріне қосылды. Мемлекеттік-жекеменшік тәсілі арқылы жүзеге асырылатын 30 жоба белгіленді. Экономикалық қиындықтарға қарамастан, әлеуметтік салаға бөлінген қаржы барынша сақталды. Білім беру саласын қаржыландыру 12 пайызға артты. 2016 жылы бас қалада 47 жаңа

балабақша пайдалануға берілді. Соның 44-і жекеменшік болса, жылдар бойы кезекте тұрған 33 мың бала мектепалды даярлықпен қамтылды. Тегін тамақ пен жолақы жеңілдігімен 66 мың бала қамтылды. Заманауи 2 мектеп ашылды. Республикалық және халықаралық олимпиадаларда елорда оқушылары жалпыкомандалық есепте бірінші орын алды. «Алтын белгі» иегерлерінің саны да жылдан-жылға артуда. 2016 жылы 133 бала білімдерін дәлелдеді. Қала тұрғындарының орташа өмір сүру жасы ел бойынша ең жоғарғы көрсеткіш – 75 жасқа жетті. Ана өлімі 5 пайызға төмендеп, сәбидің шетінеуі 13 пайызға азайды. Құрт ауруынан өмірмен қоштасу жағдайлары 2 есеге төмендеді. Бала туу деңгейі 8 пайызға өсті. Бiр жыл iшiнде қалада 27 мыңнан астам сәби дүниеге келдi. №11 және №12 қалалық емханалар ашылды. Железнодорожный тұрғын алабында отбасылық-денсаулық орталығына жеке ғимарат берілді.

100 мыңнан астам адамға әлеуметтік қолдау көрсетілді. Бұдан бөлек, «Бiр тал кессең, он тал ек» қағидасын ұстанған қалалықтар бiр сенбіліктің өзінде 7 мыңдай ағаш отырғызды. Жаз мезгiлiнде 7 млн 700 мыңнан астам түп гүл егiлдi. Елорданың мәдени өмiрiнде де маңызды iстер атқарылды. Қазақ ұлттық хореография академиясы ашылды. 14 облыс пен Алматы қаласының делегациялары Сарыарқа төсiне ат арытып келiп, ауылшаруашылық жәрмеңкелерiн өткiздi. Бiз келтiрген бұл деректер мен дәйектер – жыл бойына жүргiзiлген iстердiң бiр парасы ғана. Байқаймыз, мешін жылында билiк тарапынан қолға алған бастама көп болды. Ең бастысы, жыл жаман өткен жоқ. Осынау оқиғалардың куәсi болған мешін жылы елорда тарихындағы алдағы болар ұлы iстердi тауық жылына аманаттап, тарих қойнауына енiп барады. Қош бол, мешін, көргенше! Төрлет, тауық жылы! Гүлмира ШАРХАНҚЫЗЫ, «Астана ақшамы»

astana-akshamy.kz mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ}

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

Астана қаласы күн өткен сайын дамып келе жатқандықтан, мұнда келетін халықтың қарасы қалың. Міне, осы елордаға шалғай өңірлерден келуші азаматтардың ең бірінші табан тірер жері – темір жол вокзалы.

«ЭКСПО-2017» халықаралық мамандандырылған көрмесіне орай мамыр айының аяғында су жаңа темір жол вокзалы пайдалануға берілмек. Демек, Астана Алматы қаласынан кейін екі темір жол бекеті бар еліміздегі екінші қала болады. Жалпы көлемі 120 мың шаршы метр болатын нысанды ең соңғы технологиялар бойынша «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ салып жатыр. Вокзалдың ұзындығы 630 метр болса, ені 120 метрді құрайды, ал оның биіктігі 49,5 метр болады. – Жаңа темір жол бекеті күн сайын 35 мыңға жуық жолаушыларды күтіп алып, шығарып салады. Ал қазіргі вокзал тәулігіне небәрі 7 мың жолаушыны қабылдайды. Жобаның тағы бір ерекшелігі, жүрдек пойыздар алты қабатты бекеттің ішіне кіріп, жолаушыларға қызмет көрсетпек. Бұдан бөлек, автокөлікке арналған вокзалға кіреберісте 9,75 метрлік қабатта темір жол платформасы бар. Бұл – бекеттің алдында көліктер тығыны болмас үшін жасалып жатқан шаруа, – дейді «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ өкілі. Алты қабатты темір жол вокзалы кешенінде барлық қызмет түрлері көрсетіледі. Мәселен, кешенде жүк қоятын орыннан бастап, асхана, медициналық қызмет көрсететін бөлім, автотұраққа дейін қарастырылған. Бұдан бөлек, жолаушыларға 24 сағат бойы қызмет көрсететін қонақүйлер пайдалануға беріледі. Ал халыққа қолайлы болуы үшін электрондық билет алу жүйесі мен жедел жұмыс жасайтын интернет іске қосылады.

ТЕМІР ЖОЛ – ЭКОНОМИКА ЛОКОМОТИВІ

Бұған дейін «Мыңжылдық» саябағының маңайында орналасқан Астана жаңа теміржол вокзалы аумағының даму тұжырымдамасы бекітілген болатын. Аталған жобаға тұрғын үй кешендері, бизнес орталықтар, қонақүйлер,

АЛТЫ ҚАБАТТЫ АЛЫП БЕКЕТ мектепке дейінгі және мектеп ұйымдары кіреді. Бұдан бөлек, коммерциялық ғимараттардың ауданы – 656 032 шаршы метр, бизнес орталықтар 507 660 шаршы метр аумақты алады. Ал қонақүйлер, апартаменттер 304 375 шаршы метр аумақта орналасады. Ал тұрмыстық қызмет үшін 126 000 шаршы метр аумақ бөлінген. Демек, жаңа темір жол вокзалы ашылғаннан кейін елорданың экономикалық жағдайы жақсарып, өркендей түседі. Экономист Сапарбай Жобаевтың айтуынша, вокзал кез келген аймақтың экономикалық өсуіне бірден-бір түрткі болады. – Мәселен, кезінде Алматыдағы ескі темір жол вокзалы жолаушылар мен жүк тасымалдауға жетпей, белгілі бір деңгейде кедергі келтірген еді. Алматы елдің орталығы болғаннан кейін талапқа сай әрі халыққа күндіз-түні қызмет көрсететін екінші вокзал салу өте маңызды болатын. Сол сияқты елордада «ЭКСПО-2017» халықаралық мамандандырылған көрмесі өтетіндіктен, мұнда үлкен бекеттің болғаны – құптарлық дүние. Өйткені Астана елдің орталығы болғаннан кейін, темір жол бекетінің халықаралық талаптарға сай болғаны абзал. Оның үстіне аталған нысан Астананың ғана емес, сонымен қатар күллі еліміздің экономикасының дамуына әсер етеді, – дейді экономист.

Бүгінде әлемде жүк тасымалдаудың бірнеше түрі жақсы дамып отыр. Айталық, автомобиль мен ұшақ және кемемен жүк тасымалдау жақсы жолға қойылған. Бірақ та экономикасы дамыған мемлекеттер әлі күнге дейін темір жол бекетіне негізгі басымдықты беріп отыр. Себебі экономиканың дамуы темір жол қызметінің сапалы болуына байланысты.

ТУРИСТЕР КӨБЕЙЕ ТҮСЕДІ

Бұған дейін де Астанаға елімізден және шет елден қонақтар келіп, саяхаттағанды жақсы көретін еді. Жаңа темір жол вокзалы пайдалануға берілгеннен кейін, туристердің саны одан сайын арта түсетін болады. Ал туристердің Астана қаласына ат басын бұрып, аялдауы елорда экономикасына қалай әсер етеді? – Байқауымша, жаңа темір жол вокзалы, негізінен, жолаушылар үшін жұмыс жасайды. Демек, елорданың туризмі бұған дейінгі кезеңдермен салыстырғанда айтарлықтай арта түседі. Өйткені отандық және шетелдік қонақтардың Астанаға келіп, қыдырып кетуіне қолайлы жағдай туып отыр. Оның үстіне елорда алты жолдың торабында орналасқандықтан, Астананың іргесінде орналасқан өңірлерде айтарлықтай экономикалық өсім байқалады. Өзге өңірлермен салыстырғанда Астананың туризмі жоғары деңгейде дамып жатыр. Ал жаңа вокзал ашылғаннан кейін туристердің саны одан сайын артып, қала қазынасы көбейе түседі, – дейді Сапарбай Жобаев.

P.S.

ЖАЛПЫ КӨЛЕМІ 120 МЫҢ ШАРШЫ МЕТР БОЛАТЫН ТЕМІР ЖОЛ БЕКЕТІ ЕҢ СОҢҒЫ ТЕХНОЛОГИЯЛАР БОЙЫНША САЛЫНЫП ЖАТЫР. ВОКЗАЛДЫҢ ҰЗЫНДЫ 630 МЕТР БОЛСА, ЕНІ 120 МЕТРДІ ҚҰРАЙДЫ, АЛ НЫСАННЫҢ БИІКТІГІ 49,5 МЕТР БОЛАДЫ

«ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесіне келетін қонақтар Астанаға ғана емес, сонымен қатар еліміздің өзге де өңірлеріне барғысы келетіні – белгілі жайт. Міне, осы қонақтар жаңа вокзал арқылы еліміздің кез келген аймағына сапарлай алады. Сондықтан да соңғы кездері жедел жүретін пойыздардың саны артып келе жатыр.

ПОЙЫЗДАР ЖИІ ЖҮРСЕ

Жасыратыны жоқ, елімізде әлі күнге дейін баяу жүретін пойыздар бар. Осындай пойыздардың кесірінен отарбаға деген елдің ойы бұзылып, әртүрлі әзіл әңгімелер айтылып жүр. Алайда қанша сынағанымызбен, жүрдек пойыздың қызметіне жүгінбей тағы тұрмаймыз. Экономист темір жол саласындағы кемшіліктерге бірнеше мәселе себеп болып отырғанын айтады.

Соның бірі ұлан-байтақ жерімізді жалғайтын төте жолдың болмауы болып отыр. – Еуропа елдерінде халықтың басым бөлігі пойызбен жүргенді қош көреді. Мәселен, қаланың сыртында тұратын халықтың жұмысқа барып-келуіне ыңғайлы жағдай жасалған. Өкінішке қарай, біздің елде әлі де болса бұл мәселе ақсап тұр. Мысалы, мереке қарсаңында Қытайдың темір жол вокзалында әр бес минут сайын пойыз жолға шығып отырады. Ал Швейцария мемлекетінде оқыған кезімде әр 10 минут сайын пойыз жүретін еді. Біздің еліміздегі пойыздар, өкінішке қарай, күніне 20-30 рейс қана жұмыс жасайды. Еуропа елдері мен Америкада пойыздың бармайтын жері жоқ. Ал еліміздің жер көлемі үлкен болғаннан кейін, дәл аталған мемлекеттердей темір жол салу қиын шығар, – дейді экономист. Алайда ол соңғы 20-25 жылдары еліміздің біраз аймағында жаңадан темір жол салынып, Ақтөбеден Қостанай қаласына төте жолмен баруға мүмкіндік жасалды. Әйтсе де, Орал қаласына Ресей арқылы кірмейтіндей темір жол салсақ, нұр үстіне нұр болар еді деген пікір де айтылады. Ал өткен жылы «Жезқазған-Сексеуіл-Қызылорда» бағытында қатынайтын жолаушылар пойызы іске қосылды. Бұрын Жезқазғаннан шыққан пойыз Қарағанды, Сарышаған, Шу одан әрі Шымкент пен Түркістан арқылы Қызылордаға екі жарым тәулікте жететін. Ал жаңа жол одан әлдеқайда қысқа. Нақтырақ айтсақ, Қарсақбай, Қоскөл, Сексеуіл, Қазалы сынды елді мекендерден өтіп, соңғы нүктеге 24 сағатта апарады.

Бүгінде «Өзен жағалағанның өзегі талмайды» деген сөздің орнын темір жол басты. Себебі темір жол бекетін бетке алған адамның аштан қатып, көштен қалмайтыны белгілі бола бастады. Осы есеппен алсақ, елордада ашылғалы жатқан темір жол вокзалы көп адамға жұмыс табуға мүмкіндік береді. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні, темір жол бекетін жағалаған халықтың жағдайы жаман болмайды. Серік ҚҰДАЙБЕРГЕНҰЛЫ, «Астана ақшамы»

mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ} astana-akshamy.kz

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

Лебіз

ГҮЛ ШАҺАР

Астанаға алты айлық қыстан кейін күн шуағымен бірге көктем де келіп жетті. Демек, жақында шөп көктеп, гүл бүр жарып, айналамыз жасыл желек жамылады. Ал көшелерге ерекше көрік беретін гүл көшеттерін отырғызу жұмыстары бір айдан кейін басталады. «Астана ақшамы» газетінің тілшісі «Астана көгалдандыру» мекемесінің жылыжайына барып, дайындық барысын көріп қайтты.

ʺ̌ದ̭̯̌ ౢʽʮʤʺʥʫʶ͕ ౢ̌̌̚ದ̭̯̦̦̼̌ಪ ̙̭̌ ̡೅̡̭̞̪̖̬̣̖̬̞ ದ̱̼̥̭̌̔̌Ͳ ̯̼ಢ̼̦̼ಪ ್̯̬̌ಢ̭̼̌͗

ЖАҚСЫЛЫҚ ЖЫЛЫ БОЛСЫН Алаш жұрты арқа-жарқа болып, әдемі көңіл-күймен Наурыз тойын тойлауды бастап кетті. Жөні де бөлек, жолы да бөлек көнеден келе жатқан ұлттық мейрам – береке мен бірліктің бастауы, молшылық пен жақсылықтың нағыз жаршысы. Еліміздің жас кәсіпкерлері үшін де мешін жылы табысты болды. Шағын және орта бизнесті дамытуда ел жастарының әлеуеті артып келеді. «Қазақстан-2050» стратегиясында кәсіпкерлікті ұлттық экономиканың жетекші күші ретінде жан-жақты қолдау әрі шағын және орта бизнестің экономикадағы үлесін 2030 жылға қарай екі есеге арттыру міндеті қойылғаны белгілі. Осы үдеден шығу үшін жас кәсіпкерлердің әлеуетіне сенім артылып, осы бағытта жұмыстарды жандандыру арқылы жастарға мол мүмкіндіктер берілуде. Дегенмен бұлай тоқмейілсуге де болмайды. Бір нәрсе анық, ол – ең негізгі міндет ретінде жастар кәсіпкерлігін дамыту және жас кәсіпкерлерге жеке бизнесін қалыптастыруға және шағын бизнесте өзіне жұмыс табу үшін мүмкіндік беру қажет. Алдағы жылы атқарылар жұмыстың негізгі мақсаты да ел тұрғындарының жеке табысы мен тұтыну қабілетін көтеру, өнімділік пен ынталандыру жұмыстарын арттыру болуы тиіс. Ендеше, жаңа жылда әр қазақтың кәсібі өрге домалап, ел экономикасы еселене берсін дегім келеді. Еліміз аман, жұртымыз тыныш, бейбітшілік пен береке болсын!

рбір тіршіліктің өз бастауы болады. Гүлде де солай. Оны қысы-жазы бағып-қағатын «Астана көгалдандыру» мекемесінің мамандары жақсы біледі. Италиялық машинаның көмегімен топырақты құрғақтай елейді, өңдеп, тазартады. Топырақ ұяшықтарға бөлінген жәшікке салынады. Тура сол жерде ол конвейер арқылы өтіп, әрбір ұяшыққа бір-бірден тұқым себіледі. Әр гүлге ерекше күтім керек. Түрлі климаттық аумақта өскен гүлдер бір жерге шоғырланса да, олардың жайқалуы бір мезетте болмайды. Көбінесе, толықтай гүлдеп шығу үшін шамамен 60-70 күн кетеді. «Астана көгалдандыру» кәсіпорнына қарасты екі жылыжай кешені бар. Онда шырайгүл, барқытгүл, алиссум, виола, цинерария сияқты 85 түрлі гүл өседі. Биыл елордадағы гүлзарлардың жалпы аумағы 163 мың шаршы метр жерді алады. Осы жылдың жаңалығы деп біржылдық гүлдердің санын азайтып, оның орнына көпжылдық гүлдердің көбейгенін айтуға болады. Оны сыры мынада: көпжылдық гүлдің түбі топырақта қалып қойып, өздігінен көбейе береді. Тамырын тереңдетіп алып, тұтас гүл көшеттерінің жамылғысын құрайды. Осылайша, бір-екі жылдан кейін біржылдық гүлге орын қалдырмауы мүмкін. Көпжылдық өсімдіктер өз құнын ақтайды. Се-

бебі бір рет салынған гүл ұзаққа шыдайды. Үнемделген қаржы күтімге кетеді. Бірақ олардың бір ерекшелігі – біреуі мамырда бүршік атса, екіншісі айдың аяғында гүлдейді, ал біразы, тіпті, тамызда ғана көктейді. Біржылдық гүлдер бір мезгілде, бір мезетте жайнап, жайқалып шығады. – Өкініштісі, Астананың климаттық жағдайына байланысты еңбегіміздің жемісі жаз айларында ғана көрінеді. Бірақ біздің мамандардың жұмысы жыл бойына жалғасатынын біреу білсе, біреу білмейді. Келесі маусымға дайындық желтоқсаннан басталып кетеді. Жылыжайды жылыту, гүлдерді зиянкестерден қорғау тәсілін ойластырамыз. Біздің бір көшеттегі гүл екіншісіне ұқсамауы тиіс. Биыл бір жерде ақ пен қызыл түсті гүл егілсе, келесі жылы ол жерге басқа гүл отырғызылады. Ал көпжылдық әдемі гүлдерді іздестіру мен іріктеп алу – өз алдына күрделі процесс. Көпжылдық гүлдердің тұқымын сырттан сатып алып,

өзіміз өсіреміз. Былтыр Астананың қатаң топырақты-климаттық жағдайына көнген раушан гүлдерін Франциядан алдыртқан едік. Оларды «Әзірет Сұлтан» мешітінің жанында, «Жерұйық» саябағында, «Бәйтеректің» оңсол жағында ектік, – дейді «Астана көгалдандыру құрылысы» АҚ басшысының бірінші орынбасары Бибігүл Бектемісова. Жазда қай кезде барып қарасаңыз да, гүлдер түрлі түсті болып жерде жайқалып жатады. Гүл көшеттерінде қазақи ою-өрнектерімізді де байқауға болады. Топиарлық мүсіндер заманауи дизайнда кеңінен қолданыла бастады. Қала көшелерін кезіп жүрген адамның назарына бірден ілігеді. Тірі гүлден жасалатын мүсіндер жыл сайын ерекше дизайнмен жасалады. Жалпы саны 16 мүсін биыл да қаланың безендіруіне үлес қосады. Мәселен, Сарыарқа ауданына қарасты стадионның қасында «Футбол добы», ал Бараев көшесінде жерге құлап жатқан құмыра тұрды.

Гүл композицияларымен кәсіпорынның ландшафтық дизайн бөлімі айналысады. Қыс кезінде шеберхана мамандары гүл көшеттерінің алдын ала жобасын дайындап, мүсіндердің үлгілерін әзірлейді, жазуын басады. – Шығыс күнтізбесі бойынша 2017 жыл тауық жылы болғандықтан, осы жазда оған арнап гүлден жасалған мүсін тұрғызылады. Сондай-ақ, ағылшынша « I Astana» деген сөйлемді толықтай гүлмен көмкеріп шыққымыз келеді. Желтоқсаннан бастап ақпанға дейін қыс бойы гүлзарлардың эскизін саламыз. Әр жылға қайталанбас дизайн жасаймыз. Гүлдерден шырайгүл мен цинерарияны пайдаланып, айналасына ақ мәрмәрдің қиыршық тастарын төсейміз. Сондай-ақ, түрлі альпілік гүлдерден құралған қызыл-жасыл композиция да таспен қоршалады. Ескеру керек, альпілік гүлдер көпжылдық өсімдіктердің қатарына жатады. Топиарлық мүсіндер Германиядан жеткізіледі. Олар дайын күйінде қиылып келеді. Біздің қысқа шыдамайды, – деп Гүлден есімді дизайнер бізге жұмыстың бабын баяндап берді. Жоспарға сәйкес, гүлден жасалған «Қобыз» мүсіні «Астана Опера» театрының маңында, «Торсық» – Сарайшық пен Мәңгілік ел көшелерінің қиылысында, ал «Текше» пішіні Керуен бойында орналасады. Раушан гүлдері «Хан Шатырдың» айналасына отырғызылып, ерекше көрік бермек. Жалпы, Астананы абаттандыру және көгалдандыру жұмыстарына 800 адам жұмылдырылған. Сондай-ақ, мекемеде гүлді бағыпқағып, өсіруге көмектесетін 200ге жуық қосалқы маман қызмет істейді. Гүлдана ТАЛҒАТҚЫЗЫ, «Астана ақшамы»

astana-akshamy.kz mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ}

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

Биыл – Алаш партиясы мен Алашорда ұлттық үкіметінің 100 жылдық мерейтойы. Ұлт тарихында орасан орны бар айтулы датаны назардан тыс қалдырмай, жоғары деңгейде атап өту парыз болса керек. Өйткені біздің бүгінгі Тәуелсіз ел болып отыруымыз дәл осы алаш арыстарының арманы емес пе еді? Ендеше, алаштың 100 жылдық мерейтойын назардан тыс қалдыруға әсте болмайды.

1917 жыл қазақ тарихы үшін ғаламат жыл болды. Өйткені Кенесары хан қайтыс (1847 жыл) болғаннан кейін 70 жыл өткен соң Алаш республикасы құрылды. Екі жыл, үш ай тәуелсіз ел болып тұрған мемлекет 1920 жылы Кеңес өкіметін мойындауға мәжбүр болды. Бірақ дәл осы алаш арыстары енді бір 70 жылдан кейін, яғни, 1991 жылы Қазақ елінің Тәуелсіз ел болуына негіз қалап кетті. Осы ретте сандардың сиқырына ерекше назар аударып өткен жөн сияқты. Себебі Әлихан Бөкейхан Алашорда үкіметінің тізгінін ұстағанда 51 жаста болса, ал Елбасы 50 жасында Тәуелсіз Қазақ елінің басшысы атанды.

ಁʯʫˀʥʤʱʮʤʻʻʤʻ ʻʫʧʫ ౬ʸʧʳ ʤʸʺʤʱʺˏʯ͍ Алаш арыстарына қандай құрмет көрсету керек деген сұрақ қойылған кезде әркім әртүрлі ұсыныс айтады. Мәселен, ескерткіш орнатудан бастап, деректі және көркем фильм түсіру керек дегенге дейінгі ұсыныс-тілектер ортаға салынады. Сондай-ақ, мектеп пен көшеге алаш арыстарының атын беру туралы бастама көптен бері көтеріліп жүр. Мұның бәрі – негізді ұсыныстар. Алайда алаш

АЛАШТЫҢ АРМАНЫ

арыстарына бұдан да жоғары деңгейде құрмет көрсетуге бола ма? Мысалы, әзербайжан мен армяндар 1918 жылдың 28 мамыр күні өздерінің тәуелсіздігін жариялап, Ресей империясынан іргесін бөліп шыққан болатын. Осы айтулы датаның құрметіне

орай қос мемлекет 28 мамыр күнін Республика күні ретінде атап өтіп жүр. – Әзербайжандар мен армяндардың 28 мамырды Республика күні ретінде атап өтуі тарихи тұрғыдан алғанда, негізді және дұрыс болып саналады. Өйткені олар бүгінгі Тәуелсіз елді 1918 жылы құрылған мем лекеттің тарихи жалғасы ретінде бағалап отыр. Біз де әзербайжандар мен армяндар сияқты 13 желтоқсанды Республика күні ретінде атап өтуіміз керек еді. Себебі 1917 жылғы 5-13 желтоқсан аралығында Орынборда ІІ-жалпықазақ құрылтайы өтіп, Алашорда мемлекеті жарияланды. Ал 1991 жылы құрылған тәуелсіз Қазақ мемлекеті 99 жыл бұрын жарияланған Алашорда мемлекетінің тарихи жалғасы болып саналады, 1991 жылы Тәуелсіздік бізге аспаннан сал бырап түскен жоқ, – дейді Мәмбет Қойгелді. Шыны керек, қазір жастар түгіл, біздің орта, аға буынның өзі Алашорда мемлекетін қоғамдық ұйым, ары кетсе, қоғамдық қоз ғалыс ретінде ғана бағалап жүр. Алайда Әлихан Бөкейхан Алашорда үкіметінің премьерминистрі болды. Бұл дегеніңіз, Алашорда мемлекетінің өз тізгіні өз қолында болғанын білдіреді.

ʤʸʤˌ ʤʸʸʫ˔ˁˏʻ ʤˌ˄ ʶʫˀʫʶ Ал алаштанушы ғалым Тұрсын Жұртбай еліміздің әр аймағында алаш аллеясын ашу керек деген пікірде. Мысалы, қазіргі еліміздің астанасынан бастап,

Алаштың алғашқы астанасы болған Орынбор мен Семейге дейін «Алаш аллеясын» ашуға болады. – Өйткені дәл осындай «Алаш аллеясы» Батыс және Оңтүстік Қазақстан облыстарының аудандарында бар. Аудан орталығында ашылған осындай кешендердің Астанада салынбауы тіпті ерсі. Сондай-ақ, алаш арыстарының әрқайсысының еңбектерін жи нас тырып, «Алашорда» көп томдығы құрастырылуы қажет. Алашорда мемлекетінің 100 жылдығына орай алаш арыс тарының 100 томдығын шығарсақ, нұр үстіне нұр болар еді. Бұл алаш қайраткерлеріне жасалынған ең үлкен сыйлық болар еді. Сонымен қатар Алашорда кітапханасын ашып, оны керек-жарақтармен қамтамасыз етсек деймін, – дейді Тұрсын Жұртбай. Сондай-ақ, ол алаш арыстарына Астанада, Семейде, Қызылордада, Мәскеуде, Омбыда, Петерборда, Орынборда, Саратовта ескерткіштер қойылып, көше аттары берілуі тиіс деген пікірде. Өйткені Әлихан Бөкейхан бастаған алаш арыстарының аталған қалаларда іздері сайрап жатыр. – Біреу білер, біреу білмес, Семейде Әлихан Бөкейхан тұрған

үй бар. Аталған ғимаратта арнайы мұражай жасасақ жөн болар еді. Өйткені ол үйде тек Әлихан Бөкейхан ғана емес, сонымен қатар Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Мұхтар Әуезов сынды, тағы да басқа алаш қайраткерлері тұрған болатын, – дейді алаштанушы. Айтпақшы, жуырда Мәмбет Қойгелді Алаш мұражайын ашу үшін өз қалтасынан 300 мың теңге беретінін айтқан еді. Қазіргі таңда арнайы есеп-шот ашылып, қаржы жиналып жатыр. Тарихшының айтуынша, үкіметке қарап жалтақтай бермей, әрбір азамат алаш тойына атсалысуы керек.

ϭϬϬ ʮˏʸʪˏౢౢʤ ϭϬϬ ˃ʫʸʫˁʫˀʰʤʸ ˃౬ˁʳˀˁʫʶ Филология ғылымдарының докторы, профессор Дихан Қамзабекұлы алашорда мерейтойының мемлекеттік маңызы бар мереке, сондықтан да ол жалпыұлттық деңгейде аталып өтілу керек деген пікірде. – Негізі, мерейтойдың мәнмаңызын халыққа жете түсіндіру үшін алашты бұқаралық ақпарат құралдары кең көлемде насихаттауы тиіс. Мәселен, конференциялардан бөлек деректі және көркем фильмдер түсірілсе қандай тамаша болар еді. Тіпті, алаш тарихын қамтитын 100 жылдыққа 100 сериялы телетоптама түсірілсе, нұр үстіне нұр болар еді. Шынын айтқанда, осы уақытқа дейін Әлихан Бөкейханға жеткілікті деңгейде көңіл бөлген жоқпыз. Осы олқылықтың орнын толтыру мақсатында Астана не болмаса Алматыдағы үлкен университетке Әлекеңнің атын беру керек, – дейді алаштанушы. Иә, Алаштың 100 жылдығына орай бұдан да басқа қыруар шаруа жасауға болады. Алайда әзірге ауыз толтырып айтатындай жағымды жаңалық болмай тұр. Жыл басында бұрынғы вице-премьер Иманғали Тасмағамбетов Алматыдағы Ахмет Байтұрсынұлы мұражайына барып, алаштың 100 жылдығы жоғары деңгейде аталып өтіледі деп мәлімдеген болатын. Ол кісі Мәскеуге ауысқанымен, Үкімет орнында ғой. Ұлтын сүйген ұландар жоғары деңгейде ұлықталады деген сенімдеміз. Серік ҚҰДАЙБЕРГЕНҰЛЫ, «Астана ақшамы»

Несіпбек АЙТҰЛЫ, ақын, ҚР Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты

É¼ÏÌ×Ã Â×Ì× Наурызым – Сары уызым, Жүдеп едік сен кетіп; Қайта келдің, Байтақ елдің Қуанышын көлдетіп. Дәстүрімнің, Жақсы ырымның Нышанысың жол етер. Берекелі, Көже толы Қазаныңа не жетер?! Өң кіргізіп, Келдің бұзып, Тас бөгетін жалғанның, Еркіндігім, Алтын жібім – Үзілгенім жалғандың! Зарықтырып, Тарықтырып, Жоғалғаным табылдың. Тынып қалған, Құлыпталған Ән мен күйім ағылдың! Құт мерекем, Күткен екем Сені көптен шын аңсап, Маздақтарым, Боздақтарым Бірге оралды ұран сап. Сөніп барып, Өліп-талып, Жидым әрең есімді. Арғымағым, Марғұланым Қыл бұраудан шешілді. Мәңгі жанған, Түнді жарған Ғажап оттар жасасын! «Елім!» деген, «Ерім» деген Азаматтар жасасын!

mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ} astana-akshamy.kz

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

ɽʤʄɰ ɯɰ ɴɨʅɨ ʃɰʈɰɽɰ

Наурыздың тарихы көне заманнан басталады. Әйгілі Александр Македонский өмір сүрген дәуірде де наурыз мерекесінің бар екендігін грек саяхатшыларының еңбектерінде айтылады. Қаһарман қолбасшының жанында жүрген тарихшылары ұлыстың ұлы тойын алғаш Самарқанда көріпті. Олар оны былай деп суреттейді. Бір қатарға 365 адам сары түстес киім киіп, екінші қатарға дәл сондай адам қара түсті киім киген. Сары түс күнді бейнелесе, қара түс түнді бедерлеген. Ортада лаулап жанған от қойылған. Екі топтың мүшелері барабан соғып, керней тартып, отты үш рет айналып, бір-бірімен құшақтасып, табысып, оның арты думандатқан тойға ұласты деп жазады. Бір жылда 365 күн бар. Екі топтың бір-бірімен қарсы келгені күн мен түннің теңескенін білдіреді.

ʫ˄ˀʽʿʤ ʪʤ ʻʤ˄ˀˏʯʪˏ ˃ʽʱʸʤ౞ʤʻ Тарихқа зерделеп үңілсек, көп деректерге қанық боламыз. Айталық, ұлы мерекені Еуропа да тойлаған. 1831 жылға дейін Англия жаңа жылды наурызда қарсы алып, ұлыс күнін бес күн думандатқан. Ұмытпасам, 1831 жылы ағылшындар елінде әйелдер партиясы құрылады. Сол партияның алғашқы құрылтайында «біз христиандық мерекеге оралуымыз керек» деп жаңа жылды қаңтарға көшірген. Ағылшындардың наурызды қай заманнан бастап тойлағаны туралы дерек қолымда жоқ. Ертеден келе жатқан дүние деп топшылаймын. Бірақ ұлы мейрамның дінге ешқандай қатысы жоқ. Шығыс халықтары мен түркілер наурызды жыл басы деп санаған. Мәселен, гректер, армяндар, буряттар, шуваштар, тәжіктер, татарлар көнеден айтулы мерекені тойлаған. Гректер наурызды «патрих» деп атаған. Армяндар «навосар» деп әдемілеген. Тәжіктер «гүл наурыз» деп әспеттеген. Заманында наурыз халықаралық мереке саналды. Парсы жұрты да ұлыс күнін ұлықтаған. Олар бірнеше күн әр жерге от жағып, соған май құйған. Сумалақ деп аталған ұлттық көже дайындаған. Оны жеті ақ кесемен елге тарат-

қан. Ескі киімді тастап, ескі шынаяқтарды сындырған. Бірбіріне гүл сыйлап, үй қабырғасына күн белгісін салған. Спорттық ойындар өткізген. Біздің ата-бабамыз да наурызды ерекше қадірлеген. Наурызды амал айы деп бөлектеген. Амал дегеніміз, екі айдың тоғысуы деп айтқан. Оны бабаларымыз «амал жұлдызы» десе, арабтар «хамал» деп атаған. Қазақта жеті амал бар. Олар: айт тоғамы, қарашаның қайтуы, қыс тоқсан, киіктің матауы, үркердің батуы, күннің тоқырауы, қарашаның қары деген. Осының біреуі наурызға сәйкес келеді. Біздің бала күнімізде ұлыс күнін наурыздың он төртінен бастап тойлайтын. Ескіше көктемнің алғашқы күні. Үлкендер шелпек пісіріп, тәуір киімдерін киіп, үй аралайтын. Қыстан қалған сүрді қазанға салатын. Осы күнге қарап, алдағы ауа райын болжаған. Мәселен, қойдың құмалағы қарға батса, көктем ерте шығады, қарға батпаса, көктем созылады деп есептеген. Аталаларымыз 22 Наурызды күн мен түн теңесіп, жыл ауысты деп дәріптеген. Сондықтан, бұл күнді өзгертуге болмайды. Әр нәрсе өз уақытымен болған жөн. Көне дәуірде ғұн патшалары ұлыстың ұлы күнінде тауға шығып, күнге құрбандық ша-

лып, көктен шапағаты мол бата тілеген.

ʤౢʺʽʸʤʪʤ౞ˏ ʤʸ౞ʤˌౢˏ ˃ʽʱ Ұзақ жылдар бойы салқын саясаттың салдарынан елімізде наурыз мерекесі тойланбады. Жариялықтың желі оңынан соққанда қызыл партияның көбесі сөгіле бастады. 1989 жыл. Целиноград атанып сіресіп тұрған кезіміз. Осы елдің бір топ ұлтжанды азаматтары бірігіп, облыстық партия комитетіне наурызды тойлауымыз керек деп талап қойдық. Сол кездегі партия комитетінің идеология хатшысы Мағауия Есмағамбетоваға кіріп, барлық жағдайды түсіндірдік. Бірақ облыс басшылары аса пейілді болған жоқ. «Баяғыда ұмытылған мереке, ұлтшылдықтың сарыны бар, қоя тұрыңыздар» деген әңгіме айтты. Біз де алған бетімізден қайтпадық. «Осыдан 5-6 мың жыл бұрын тойланып келе жатқан дәстүрлі мейрам. Оны кезінде кейбіреулердің теріс түсіндіруімен сіздер айтып отырған ұлтшылдық рең берілген. Содан тоқтатып тастаған» деп отырып алдық. Ақыры басшылар көнбейтін болғандықтан, ұлы мерекенің тарихын жазып көрсетейік деген ұйғарымға келдік. Дерекке үңілсек, біздің елімізде қазан революциясынан

кейін 1923 жылдың ортасы мен 1930 жылға дейін наурыз мейрамы атап өтілген. Оның басында Бейімбет Майлин, Сәкен Сейфуллин секілді ардақты азаматтар жүрген. Одан кейін Түркі әлемі туралы тағылымдық дүниелер жазған Радловтың және тағы басқа тарихшы ғалымдардың еңбектерін тауып, соның бәрін мұқият ақ қағазға жазып алып келсек те, облыс басшылары селқостық танытты. Содан енді біз осында беделді қызметте жүрген ақсақалдарға қолқа салдық. Облыста халықтық бақылау комитетінің төрағасы Молдахмет Досев деген қария болды. Кезінде Қажымұқан мен Әзденбай салды көрген, қазақтың ескі дүниелерін жинап жүретін, атбегілік қасиеті бар, серілеу кісі болатын. Сәкен Сейфуллиннің музейін ашуға атсалысып, асыл тұлғаға қатысты көптеген жәдігерлерді тауып берген де – осы азамат. Одан кейін қаладағы пединститутта елдің дәстүрі мен әдебиетін жетік білетін Бекен Нұртазин ақсақал сабақ берді. Сол ағаларымызға жағдайды түсіндіріп айттық. Молдекең мен Бекен білек сыбанып, барлық шаруаға өздері кірісті. Қысқасы, партия комитетінің беті бері қарап, облыстық деңгейде сол жылдың маусым айының басында наурызды атап өтетін болдық. Қызу дайындық басталып кетті. Тойдың бағдарламасын әзірледік. Комиссия құрылды. Ақындар айтысы, балуандар күресі, жыршы-термешілер сайысы, аламан бәйге дейсіз бе, бәрі де ұйымдастырылды. Наурыз тойланады дегеннен кейін аймақтағы барлық ұлтжанды азаматтардың бойында құлшыныс пайда болды. Бәрі де бір кісідей жұмылып кетті. Бүгінгі Тәуелсіздік және Бейбітшілік пен келісім сарайы тұрған жазық жерге елуден астам ақ шағаладай киіз тігілді. Сол кезде облыста он екі аудан бар. Солардың бәрі де тойға тас түйін дайындықпен келіп, айтарлықтай үлес қосты. Жерошақ қазылып, қазанда жылқының еті бұрқ-бұрқ қайнап жатты. Ақындар айтысы да көпшіліктің құмарын қандырды. Үлкен сахна құрылды. Алғашқы сөзді Молдахмет ағамыз алып, жұртшылыққа наурыз туралы танымдық ой айтып, батасын берді. Ешкім де мерекеден шет қалған жоқ. Келген адамдардың бәрі киіз үйдегі үлкен астан дәм татып, наурыз көже ішті. Шындығын айтқанда, той ауыз толтырып айтуға тұрарлық керемет дәрежеде өтті. Ұлттық рух көтерілді. Қорғалжын, Ерейментау, Сілеті, Бұланды аудандары тіккен ақ боз үйлер таңдаулы де-

ген мәртебеге ие болды. Астрахан ауданының жігіті бас балуан атанды. Міне, бүгінгі бас қаламыздағы наурыз тойы осылай басталды. Одан кейін қалыптасқан дәстүрге айналды.

ౢˏʪˏˀ ʥʤʥʤ ʺʫʻ ౭ʺʤʱ ʤʻʤ Бүгінде қоғамда наурызды ұлттық мазмұнда өткізу туралы пікірлер жиі айтылады. Бұл жайында ҚР Парламент Мәжілісінің депутаты болып жүрген кезде өз ойымды білдірдім. Наурыз бен оның тарихы туралы айтқанда, алдымен Қыдыр баба мен Ұмай ана жайлы сөз қозғауға тиіспіз. Қыдыр – қазақтың, сондай-ақ, басқа түркі тілдес халықтардың ерекше жарылқаушы қасиетке ие әулиесі. Ол күндердің күнінде «қырықтың бірі» болып жолығып, бағыңды жандырады. Сондықтан жүздескендердің бәрін кемсітпей, бөліп-жармай ілтифат көрсетуің керек. Қыдыр – бұл тұрғыда адам баласын өзара жарастырушы, алыс-жақынды табыстырушы киелі тұлға. Ұмай ана – түркі тектестердің Хауа анадан соңғы ұлы анасы, әйел мен баланың пірі, мейірімшапағат шуағын шашқан күн дидарлы әулиесі. Оған ата-бабаларымыз: «Жүрегімізді жылыта гөр, қатыгездік пен өшпенділіктен сақтай гөр» деп сыйынған. Міне, осы екі әулие Наурыз күні алдында және той күні балабақшалардағы балдырғандар мен төменгі сыныптардағы жеткіншектерге сыйлық үлестірсе, баталарын беріп, игі тілек білдірсе, ұлттың ұлы мейрамы – наурыз мерекесінің тарихы мен ерекшеліктері жайлы әңгімелеп берсе, құба-құп емес пе?! Бұл алдағы уақытта дәстүрге айналса, бала жүрегіне Қыдыр бабаның киесі, Ұмай ананың мейірім шуағы дарымай ма? Ұлттық ұлағат пен тәлімге айналмай ма? Дәстүріміз бен салтымыз балдырғандарға әсерлі насихатталмай ма?! Аяз ата мен Ақшақар секілді бағзы замандарда түркі жұртының да өз кейіпкерлері болған. Қыдыр ата мен Ұмай ана рөлінде болмаса да, өтіп бара жатқан қысты қарияға теңеп, сол екеуінің бейнесін жасап, төрге отырғызған. Ұлыстың ұлы күнінде Қыдыр ата елдің алдына шығып, халыққа батасын берсе, қасында көктемдей жадырап ару қызымыз жүрсе, ол да сол елге гүлден шашу шашып, көңілімізді көркейтсе деген тілегімді айтқан едім. Мұны бәріміз бүгіннен бастап қолға алсақ, әдемі дәстүрге айналып кетер еді. Содан кейін мереке жайлы ән аз, түрлі деңгейдегі сахнаға арналған театрландырылған көріністер де тапшы. Соның бәрін кейінгіге қалдыра бермей, қолға алуымыз қажет. Алдан СМАЙЫЛ, Жазушы, ҚР Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты

astana-akshamy.kz mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ}

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

САМАРҚАННЫҢ КӨК ТАСЫ ЕРІГЕН КҮН...

Самарқанның көк тасы. Біздің бала кезімізден бері жыл сайын күн жылынып, жер қарая бастаған шақтан ұдайы естіп келе жатқан сөздеріміздің арасында осы тіркес те бар. Бұл семантикалық үрдістің арғы жағы «Самарқанның көк тасы еритін күн жақындап келеді» болып жалғасып кететін. Біздің балаң қиялымыз сонда көзіміздің алдына сонау Қызылдың құмы қапталының арғы жағындағы ежелгі шаһарда тұрған бір зеңгір көк түсті қойтастың табаны сөгілген қардың сырмағы секілденіп еріп, суланып жатқанын әкелуші еді. Бұл мезет күннің шуағы молайып, табиғаттың оянып, көгілдір көктемнің қаһарлы қысты ығыстырып шығарып, күн мен түннің теңелетін шағы – наурыздың 21-інен 22-сіне қараған түнімен тұспа-тұс келеді. Осымен бірге ата-бабаларымыз ежелден тойлап келе жатқан көктемнің керемет мерекесі, Шығыс жұртының есте жоқ ескі замандардан бергі жыл басы – Наурыздың тойы да келіп жетеді. Сөйтіп, жеті түрлі дәмнен түзіліп жасалған наурыз-көжесін ұсынып, ұлттық әдеп-ғұрыптарды ұлықтай түсетін, жұртты бір-бірімен қауыштырып, араздасқандарды татуластыратын Ұлыстың ұлы күні басталып кетеді. Ал сонда «Самарқанның көк тасы» деген тіркес, оның дәл осы күні «еритіні» туралы ұғым қайдан шыққан? Мұның сыры неде? Ол шынайы дерек пе, әлде аңыз ба? Мұның «көк», «көк тәңірі», «көкжал», «көгілдір» секілді сөздермен мазмұндық-мағыналық жағынан қаншалықты байланысы бар екені де ойлы оқырманды сан сауалдың астында қалдыратыны тағы хақ. Ақиқатын айтқанда, біздің дәуірімізде сөз болып отырған көк тастың еріп тұрғанын көзімен көрген пенде жоқ. Бірақ 2750 жылдан астам тарихы бар көне де жаңа Самарқанд шаһарының құпия сыры әлі де көп. «Көк тас еритін» Наурыз мерекесі күні жамағаттың бір-бірімен татуласып, қауышу үрдісі өмірге келіп, қалыптасқан көрінеді. Ал бұл күні өкпесін ішіне бүгіп, ренішін

тарқата алмай жүрген адамдар болса, оларға үлкендер: «Самарқанның көк тасының өзі еріді, сен неге жібімей тұрсың, тастан да қатты ма едің?» деп жөнге салатын болған. Бұл күні жұрт сондай-ақ күннің әлемге жылу әкелетінін еске алып, өзді-өзді араларында да дәл сондай жылулықтың болуын тілейді екен. Мұны сөз зергері Ахмет Байтұрсыновтың: «Келгенше құттықтап бірін-бірі, Қуанышқа көрісіп кәрі-жасы. Көңіл түгел адамның сен келген соң, Самарқанның елжіреп түскен тасы» деп төгілетін жыр шумағы да анық байқатады. Халқымыздың мифологиялық ұғым-танымы бойынша, наурыздың 21-і күні түнде даланы Қыдыр (Қызыр) ата аралайды. Осыған орай бұл мезет «Қыдыр түні» деп аталады. Ал кемеңгер әулие түрінде көзге елестейтін Қыдыр ата жұрттың бәріне ортақ қамқоршы, жақсылық жасаушы, ырыс мен құттың, несібе мен ырыздықтың, бақ пен бақыттың, береке мен байлықтың тірегі әрі жебеушісі болып табылады. Ол Ұлыстың ұлы күнінде әр елге келіп, әр отбасына соғады. Міне, сондықтан әрбір әулет бақ қондырып, береке дарытатын қасиетті атаның жолын күтіп өздерінің жаны мен тәнін, киімі мен мүлкін таза ұстауға тырысады. Үйдің іші-сыртын, қора-қопсыны тазартып, бұлақтың көзін ашып, ағаш егіп, өсімдік атаулыға су құяды. Мұндай үйге Қыдыр ата түнеп, немесе бата беріп кетеді деген түсінік те ертеден бар. «Қыдыр қонған», «Қыдыр дарыған» деген сөз түйдегі осыдан шыққан. Жақсылықтың жаршысы, жаңа көтерілген Күн нұрының символы – Қыдыр ата дала кезіп жүргенде, назары жерге түссе, оның тоңын жібітеді, тасқа түссе, оны ерітіп жібереді. Ал Күн сәулесі таңғы алтыда жер шарының шығыс бөлігінде себезгілеп сәуле шаша бастаған кезде біздің өңірімізде сағат тілі түнгі үшті көрсетіп тұрады. Сондықтан біздің жұртымыз Наурызды сол уақытта қарсы ала бастайды. Дәл осы сәтте даланы

Қыдыр ата аралап, күннің нұры болғаны туралы да аңыздар Самарқанның көк тасын ерітіп кездеседі. Мысалы, Гүр-Әміржіберетін болса керек. дегі падишах қабіріне барар Қалай дегенде де, Самарқанжолға төселген сол көк тастың ның көк тасына байланысты өзі болуы да әбден мүмкін. Бір болжамдар мен байламдар пайымдарда еритін көк тастың өте-мөте көп және олар әлі бір сол екендігі айтылады. ізге түсіп үлгерген жоқ. Осы Геологиялық термин сөздікретте қазақтың ағартушы ақыны терде лазурит «көк тас» деп атап көрсетіледі. Қазақ «қайМәшһүр Жүсіп Көпейұлының «Наурызнама хақында» деп тыс болғанда қабірімнің басына аталатын еңбегінде аталмыш көктас қоясың ба, жарылқайсың мейрам турасында ба» деген тіркесті көптеген деректерді «КӨК ТАС ЕРИТІН» НАУ- жиі қолданады ғой. алға тартатыны еске РЫЗ МЕРЕКЕСІ КҮНІ Әлемде оның кездетүседі. Біздің халықта ЖАМАҒАТТЫҢ БІР- сетін жерлері өте аз ертеден жеткен «Нау- БІРІМЕН ТАТУЛАСЫП, екен. Мұндай асыл рыздың келгенін жан- ҚАУЫШУ ҮРДІСІ ӨМІРГЕ тас шығатын кен дыда – балық, жансы- КЕЛІП, ҚАЛЫПТАСҚАН орындары Оңтүстік зда Самарқанның көк КӨРІНЕДІ. АЛ БҰЛ КҮНІ Америкада, Ресейдің тасы біледі» деген ӨКПЕСІН ІШІНЕ БҮГІП, Байкал көлі жағалақанатты сөз бар. Ой- РЕНІШІН ТАРҚАТА АЛ- уында, Сібірдің Слюшыл ақын осы сөздің МАЙ ЖҮРГЕН АДАМДАР дянна өзені бойында, астарына үңіле келіп, БОЛСА, ОЛАРҒА ҮЛ- Тәжікстан мен Ауғанонда бағзы заманның КЕНДЕР: «САМАРҚАН- станның Бадахшан өлбаяны болған бір аңы- НЫҢ КӨК ТАСЫНЫҢ кесінде ұшырасады. здың желісін тәспір- ӨЗІ ЕРІДІ, СЕН НЕГЕ Лазуриттің «асыл леп береді. Ертедегі Ж І Б І М Е Й Т Ұ Р С Ы Ң , тас» болатыны – ол бір кезде Наурыз ТАСТАН ДА ҚАТТЫ МА Шығыс елдерінде тойы барысында пат- ЕДІҢ?» ДЕП ЖӨНГЕ қасиетті қазына, айшалар көп балықты САЛАТЫН БОЛҒАН ырбас заттардың орнына жүретін бұйым үлкен ыдысқа салып қойып, оларды сыресебінде қолданылған. тынан бақылап отырады екен. Әмірлердің бұйрығымен асыл Бір уақытта балық біткен түгел тасты шетелге алып шығуға, шалқалай кетіп, бауырларын сатуға қатаң тыйым салынған. жарқыратып жата қалады. Сол Қазақтар «көк тас» ретінде кезде жиналған көпшілік ескі білетін лазуриттің алғашқы үлгілерін біздің дәуірімізге дейінжылдың кетіп, жаңа жылдың келгеніне көздері жетіп, ұлан-агі қолданыста болғаны шумер сыр тойды бастап кететін көріжазбалары арқылы да белгілі болып отыр. Белгілі орыс ғалымы неді. Тегінде, Шығыс халықтаВ.В.Емельяновтың жазуынша, рында Самарқанның көк тасын Ура біріншінің әулеті патшалық желіге тартатын аңызға бергісіз құрған заманнан лазурит бұйтәмсілдер жеткілікті. Солардың ымдармен көмкеріліп көмілген бірінде әйгілі Ақсақ Темірдің Мескаламдуг есімді ер кісі мен немересі, атақты астроном Пуаби атты әйелдің зираттары Ұлықбектің Самарқанда орнатабылған. Өзінің зерттеуінде ласқан обсерваториясындағы қазақ ғалымы Әбілхан Әбіласан аспан денелерін белгілеген көк мұны дамыта отырып: «Біздің тасқа тура 22 наурыз күні сәуле заманымызға дейінгі үшінші мыңжылдықтағы қышқа жатүсетіні айтылады. Сол сәуле оны бірте-бірте жібітеді-міс. зылған сына жазулы «ЭнмерСамарқанның көк тасына Ақкер және Араттың ұлы абызы» сақ Темірдің өзінің де қатысты дейтін поэмада «лазурит» ту-

ралы айтылыпты. Шумердің Урук қаласының әміршісі Энмекер Аратта бір таулы өлкедегі елдің билеушісіне алтын, күміс, құрылыс материалдары мен лазурит жіберуін талап етіп, жаушы аттандырған көрінеді. Поэмада «лазурит кесектері», «жартастардан алынған лазурит» деген сөздер бар екен. Зерттеушілер жаушы жөнелген бағытты тұспалдап, «Аратты» бүгінгі Бадахшан болуы мүмкін деп отыр». Көне жазбаларда «көк тасты» алу үшін кен тасын отқа қақтап, әбден қыздырып барып, үстіне суық су құятыны да айтылады. Сонда температураның күрт өзгеруінен тас ұлғайып, оның құрамындағы шашыранды көк түсті минерал асыл тастар бөлініп-бөлініп кетеді де, содан соң ала береді екен. Қазіргі ғалымдардың пікірінше, Самарқанд пен оның бұрынғы атауы – Мараканда сөздері осы қастерлі тастың атына байланысты шыққан. Осыған орай олар «Самарқанның көк тасы» деген ұғымды Самарқанд қаласының атауына қатыстыра пайдалануды алға тартады. Мұнда да белгілі бір пайым бар. Олай болатыны, парсы тілінде «самаргда» деген лексема «асыл тас» болып қабылданса, «кан» сөзі «кен» деген ұғыммен ұштасады. Бұдан бөлек, «кан» кейіннен «канд», «кент», яғни елді мекен, қоныс, қала, шаһар деген мағынаға өзгеріп кеткені туралы да пайымдаулар кездеседі. Бұлай болған күнде Самарқандтың мағынасы «асыл (көк) тастар қаласы» болып шығар еді. Тағы бір талас «Самарқанның көк тасы» деген тіркестегі «көк» сөзінің түсті, не аспан (тәңір) ұғымын беретінін анықтау турасынан туындайды. Соның ішінде сөз этимологиясын зерттеуші Әбілхан Әбіласан «Самарқанның көк тасы» дегендегі «көк» сөзі «тәңірі» ұғымымен үндеседі, сондықтан «Самарқандағы тәңірлік тас» болып шығады деген тұжырымға қазық байлайды. Сол сияқты филология ғылымдарының докторы, профессор Есет Жұбанов «тәңірі» сөзін көк түсінігімен байланыстыра қарап, «көк тәңірі» деп, екі құрамды сөз ретінде талдауға болатыны туралы айтады. Ол сонымен бірге «тәңірі» сөзінің мифологиялық үлгісін бөліп келіп: «Әлемдегі екі кереметтердің бірі – таң мен іңір екеуі кезектесіп, тыныштықты күзетеді... таң және іңір сөздері келе-келе кірігіп «тәңірі» сөзіне айналған» дегенге ұйиды. Не дегенде де, «көк», «тәңірі», «көк тас» деген сөздердің арасындағы осындай үзік байланыстарды да ысырып тастай салуға болмайды. Олардың шын мәнінде де жоғарыда айтылғандай мағыналық ұқсастықтары, ортақ белгілері болуы әбден мүмкін. Олай болса, «Самарқанның көк тасы еріген» кезді атап отырғанда, ата-бабаларымыз оны «асыл тас», «тас», «көк тас» деген мағыналарында ұғынып, жылдың осы мезгілін табиғаттың қастерлі де қасиетті сәті ретінде белгілеуі де жарасымды. Еркін ҚЫДЫР, «Астана ақшамы»

mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ} astana-akshamy.kz

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

БҮРКІТШІ

ʥ೴˲˪˧˵ ˳˘ˬ́˱͕ ˤ˵ ˢ೴˛˧˲˵˧˱͕ ˢ೴˥˲˧˪ ˘˵ ˭˧ˮ˶ ʹ ೪˘ˣ˘೪˵́೮ ́೪́ˬ́˭ ˣ˘˭˘ˮˮ˘ˮ ˪˟ˬ˟ ˢ˘˵೪˘ˮ ˘˵˘ ˪ഉ˳˧˙˧͘ ౢ́˲˘ˮ ˙˘˱˵˘˶˞́೮ ೪́˲Ͳ˳́˲́ˮ ˙˧ˬ˛˟ˮ˛˟ ˞೴ˮˤ˟ˮ˧೮ ˙˧˲ ೪́ˣ́೦́ ʹ ˯˳́ ˳˘̆˵˾́ˬ́೪͘ ʥ˧˲˘೪ ˙೴˛˧ˮ˞˟ ˙೵ˬ ˞ഉ˳˵೴˲˞˧೮ ˳˘˙˘೪˵˘˳˵́೦́ˮ ˳˘೪˵˘೦˘ˮ˞˘˲ ˮ˟˪˟ˮͲ˳˘̆೪͘ ˁ˯ˮ˞˘˥ ˙˧˲˟˛˟˥ ˙೴˲˪˧˵˾˧ˬ˟˲˞˧೮ ˙˧˲˧ ʹ ˘˵˘೪˵́ ʶ೴ˮ˵˶೦˘ˮ ˃˯೪˵́˙˘˥˞́೮ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲́͘ ಁ˪˟ ˯˲ˮ́ˮ ˢ˯೪˵˘˵˱˘೦˘ˮ ˘˵೵˳˵˘˲ ೵ˬ˞˘˲ ˘˵˘˞˘ˮ ೪˘ˬ೦˘ˮ ˘˭˘ˮ˘˵೪˘ ˘˞˘ˬ͘ ʤ˳˵˘ˮ˘ˮ́೮ ˧˲˛˟˳˧ˮ˞˟˛˧ ೪೵˳˙˟˛˧ˬ˟˲ ˵೵˲˘˵́ˮ ˘˶́ˬ೦˘ ˢ˯ˬ́˭́ˣ ˵೴˳˧˱͕ ˵˘˳˵೴ˬ˟˪ ˙೴˲˪˧˵˵˧೮ ˵˯˭˘೦˘˳́ˮ ˳́˱́˲೦˘ˮ́ˮ ˵˘˭˘˾˘ˬ˘˱ ೪˘˥˵˵́೪͘ ʤ˃ʤʪʤʻ ౢʤʸ౞ʤʻ ʤˁˏʸ ʺ౭ˀʤ

Салт-дәстүрді берік ұстанған, қазақылығынан айнымаған көзі қарақты ағайынға Күнт уған Тоқтыбайдың есімі мәлім. Ол кісі – бүркітшілердің талай байрақты бәсекелерінде аты шыққан, халықаралық додаларда ерекшеленген құсбегі, осы спорт түрінен Қазақстанның бірнеше дүркін чемпионы. Өмірінің соңына дейін құсбегіліктен қол үзбеген қария артына мол мұра қалдырып кетті. Ақсақалдың ізбасарлары – Арманбек, Серікбек, Базарбек атты үш ұлы. Қасиетті қарашаңыраққа бас сұққанымызда бізді үйдің үлкені Арманбек пен ортаншы ұл Серікбек жылы ұшырай қарсы алды. Құс баптаудың жөнін бес саусағындай білетін Арманбектің сөз саптауы да жақсы екен. Әрбір сөзін нықтап, мақалдатып айтады. Ол бізге осы өнер туралы егжей-тегжейлі баяндап берді, ал Серікбек қолына бүркіт қондырып, томағасын сыпырды. «Саятшылық деген – кенжелеп қалған дәстүріміз. Кеңес үкіметінің кезінде құрып кетуге шақ қалды. Бұл дәстүр біздің әулетте жеті атамыздан бастап жалғасып келеді. Әкем – атақты бүркітші. Көкірегі қазына қарт деп нағыз біздің әкеміз сияқты қарияны айтады. Осындай ақсақалдарымыздың азайып бара жатқаны жанға батады. Әкем екі жыл бұрын бақилық болды. Содан бері жылына бір рет Күнтуған Тоқтыбай атындағы турнир өткізіп келеміз. Алғашқысында еліміздің барлық өңірінің бүркітшілері қамтылса,

кейінгісіне Моңғолия мен Қырғызстаннан да құсбегілер келді. Құдай қаласа, бұл дода дәстүрге айналып, ата мұрамыздың кеңінен дәріптелуіне үлес қосса екен тілегіміз бар» деді Арманбек. Қазыналы Күнтуған қария көрген-білгенін кейінгіге азық болсын деп кітап етіп жазып кеткен. Ол еңбек «Бүркіт» деген атпен жарық көрген. Бұны жас бүркітшілерді тәрбиелейтін, құс үйретудің қыр-сырына қанықтыратын алғашқы әдістемелік құрал деп сипаттауға да болады. Аз ғана данамен таралған кітап қазір екінші рет баспаға дайындалып жатыр екен.

ʤౢʥʤʸʤౢ ͵ ʤʸ˃ʤʱͳ ʪˏ౦ ʤౢʰˏ౞ˏ

Қарашаңырақтың қасиетін арттырып тұрған басты байлығы – бүркіт. Бұл үйде ерттеулі аттай төрт бүркіт бар. Олардың ішінде ірісі, жасы үлкені – Ақбалақ атты қыран. Ақбалақ – Күнтуған кісінің көзі. Осы бүркітпен талай бәсекелерде топ жарып, қанжығасы майланған. «Әкемнің атын әйгілеген құс – қазір менікі. Мына бүркіттердің қай-қайсысы да осал емес. Бірақ Ақбалақ біз үшін ерекше қадірлі. Ақсақал осы бүркітті жиырма жыл бағып баптады. Бүгінде жасы жиырма екіге келді. Соңғы рет әкем бұл бүркітімен Астананың маңындағы «Балқарағайда» өткен халықаралық фестивальде ерекше көзге түсті. Ол турнирдің бұрынғылардан салмағы басым еді. Қытай, Моңғолия, Қырғызстан, Өзбекстан, Испания, Австрия, Венгрия, Чехия, Слова-

кия секілді елдерден алпысқа тарта бүркітші қатысқан. Солардың ішінде Ақбалақ жасындай жарқырады. Әрине, оған әкемнің мықты құс баптауы да сеп болды. Қазақта «Құсбегісі келіссе, күйкентай құс қаз алар» деген аталы сөз бар ғой» деп Арманбек бүркіттерді таныстыруды алдымен Ақбалақтан бастады. Ақбалақты Шығыс Қазақстандағы Үржардың Егінсу деген ауылынан алып келген екен. Дәлірегі, Тарбағатайдан балапан кезден ұядан алған. Яғни, Алтайдың ақиығы. Құстардың шыққан жеріне қарай қазақта осындай сөздер қалыптасқан. Мысалы, «Қарағайдың қызылбалақ сарысы», «Қанішер қара», «Түменнің сары құсы» деген сияқты тіркестер кең қолданылады. Ес білгелі көргені, баққан-қаққаны бүркіт екенін айтқан құсбегі әкесінің Ақбалақтан алдында Құмбас атты қыраны болғанын есіне алды. Құмбас сойқан қыран болыпты. Бір тегеуріні жоқ болса да, үш тырнағымен талай жемтігін ұстаған.

ʥ౬ˀʶʳ˃ ˁˏʻˏ

Күнтуғанның ұлдары ұстайтын төрт бүркіттің ішінде Ақбалақ Арманбекке тиесілі екенін айттық. Одан кейін Тұйғын атты бүркіт бар. Бұл – Серікбектікі. Он жасар бүркітті кезінде Тарбағатайдан ұядан ұстаған екен. Үшінші бүркіт – Қандыбалақ. Бұл Арманбектің досы Руслан Мағзұмов атты құсбегінің құсы екен. Жасына енді толған Қандыбалақты биыл аңға салып, ауыздандырыпты. Атырау және

Ақтау қалаларында өткен додаларда көзге түсіпті. Екеуінде де қола жүлдегер атанған. Бұл құсты Қарқаралы өңірінен алып келіпті. Ал соңғысы – Ақшегір. Жасы – екіде. Иесі – кенже ұл Базарбек. Қалада тұратын Базарбектің аптасына бір рет ауылға келіп тұруына себепкер осы құс. Арманбек бүркіттің жасына қатысты қазақта атау көп екенін айтты. Қыранның жасы оның түлеуімен есептеледі екен. Мәселен, бүркіттің бір түлеген кезі – балапан, одан кейін – тірнек, үш жасары – тастүлек. Ары қарай мұзбалақ, қана, ана деп аталады. Халық әні «Бір балада» «Бала бүркіт түлкіден аянбайды» деп айтылғандай, бұлардың ішінде балапан, тірнек алғыр болады. Ал бүркіт жасы келген сайын шамасына қарап ұмтылады. Қазақтың «Баба бүркіт барлап ұшады, бала бүркіт парлап ұшады» деуі де сондықтан. Күнтуған қариядан естігендерін жеткізген тұңғышы бүркіттің 40 жылға дейін түлейтінін айтты. Балапаннан асыраған бүркіт – қолбала, ал түзден ұстап келгенді түз бүркіті дейді. Бұл ағайындылар баптайтын бүркіттердің ішінде Тұйғын түз бүркіті екен. «Құс салу тек аң аулаумен ғана ерекшеленбейді. Бүркіттің бабының жақсы болмағына оның әбзелдерінің де әсері бар. Құсбегілік өнерден өтетін турнирлерде бұған да ерекше мән беріледі. Қазір қолымыздағы төрт бүркіттің керек-жарағын түгел өзіміз дайындаймыз. Бұған да әбден машықтану керек. Саптыаяқ, балдақ, аяқбау, томаға – бәрін ті-

геміз» деді Арманбек құсбегіліктің қолөнерге де қатысы барын айтып. Қолдағы бүркіттерді күніге қоян етімен, кейде түлкінің, кей кезде кептердің етімен қоректендіреді екен.

ʥ౬ˀʶʳ˃ ʥʤʿ˃ʤ˄౞ʤ ʥʤʸʤʸʤˀ ʪʤ ʥʫʱʳʸʪʳ

Аманатқа адал болу деген – тек құс салып, аң аулау ғана емес, оны жастарға үйретіп, осы дәстүрдің ұмыт болмауына ұйытқы болу. Қазір Күнтуғаннан туған үш ұлдың үшеуі де осыған көп үлес қосып жүр. Арманбек пен Серікбек Астана қаласы Дене шынықтыру және спорт басқармасының жанынан құрылған «Жігер» спорт клубында жұмыс істейді. Бүгінде әрқайсысында 12 баладан жалпы 24 шәкірт бар. Олардың барлығы сабақтан босаған кезде осы құсбегілерге келіп, бүркіт салуды бүге-шүгесіне дейін үйренуге талпынып жүр екен. Ал үйдің кенжесі Базарбек – Мәдениет және спорт министрлігінің ұлттық спорт пен саятшылықтан бас жаттықтырушысы. Ол ауылға ат басын бұрған сайын балаларын алып келіп, ата дәстүрінен ажырап қалмауын қадағалайды. Атақты Күнтуған Тоқтыбайдың Ерасыл, Диас, Мирас атты балалары құсбегілікке ерекше қызығады. Олардың өзі қаршыға ұстап, құс баптауға жайлап төселуде. Осындай ұлдар барда ұлттың ұлы дәстүрлері жалғаса берері анық. Орынбек ӨТЕМҰРАТ, «Астана ақшамы»

astana-akshamy.kz mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ}

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

ʟʂʨɪɨɺɯʜʅ

ʞʋʄʆɬʈɨʒɹʡʂʜɿ ʟʂɰʃʨ Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, талантты зергер Берік Әлібайды білмейтін қазақ жоқ. Бабамыздың асыл өнерін ардақтап жүрген дарынды азамат туралы баспасөзде көбірек жазылды. Біз енді зергерлік өнердің шыңына шыққан шебердің этнографиялық музейі жайында сыр тартсақ дейміз. ˃ʫʶ˃ʳ ಉʻʫˀʪʳ౦ ˃ʤˀʸʤʻˏ Берік ағамыздың бабалары ұста болған. Атасы Әлібайдың інісі Әлімбай көрік ұстаған. Ал әкесі Сәтімбек те өнерден қара жаяу болмаған. Жылқының әбзелдерін жасаған. Ол бала күнінен суретші бала атанады. Сол өнерді әрмен қарай жалғастырамын деп арман қуып Алматыға келеді. Қазіргі Орал Таңсықбаев атындағы көркемсурет училищесіне оқуға түседі. Осылай басталған кішкене жол кейін үлкен даңғылға айналады. Бүгінде оны жалпақ ел емес шет жердің азаматтары да жақсы біледі. Ол жасаған зергерлік бұйымдардың дені өзге мемлекеттерде бағалы саналады. Осы жолы ол кісінің шеберлігі емес, коллекция жинау қасиеті қызықтырды. –Балалық шағымнан көне жәдігерлерге жақын болып өстім. Менен үлкен марқұм Серік деген ағам болды. Ұзақ жылдар бойы ішкі істер саласында қызмет істеді. Сол кісі милицияға әртүрлі жағдаймен түскен адамдардан алған қаруларын үйге алып келетін. Мен оған жата жабысатын едім. Көбісі азамат соғысында қолданылған қарулар еді. Соларды біртіндеп жинай бастадым, Алматыға оқуға барғанда оларды өзіммен алып кетіп, жалдаған пәтеріме іліп қойдым. Алғашқы коллекциям солай басталды. Кейін өзім де зергерлікпен айналыстым. Қалтама қаржы түсті. Сөйтіп көне заттарды сатып ала бастадым. Қазір жеке коллекциямда тас ғасырдан бастап, қола дәуір мен сақ заманында пайдаланған қарулар бар. 17-18 ғасырда кәдеге асқан этнографиялық жәдігерлер де кездеседі. Соның бәрі музейіме сыймауға айналды, – деді Берік Әлібай. ʶʰʳʯ ౬ʱʪʳ౦ ౢʤˁʰʫ˃ʳ Екі қабатты еңселі үйдің ауласында бес қанатты киіз үй тігілген.

Ол бізге құдды бір этнографиялық ауыл секілді жылы әсер қалдырды. Оны Қарақалпақстаннан келген қандасымыздан сатып алыпты. Үйдің іші ұлттық оюлармен безендірілген. Көне сандықтар, құрақ көрпелер, басқұрлар қысқасы, ертеде атабабамыз ұстанған жабдықтардың бәрі қойылған. Қызығып қарайсыз. Олардың дені 19-ғасырдың жәдігерлері саналады. 15-16 ғасырда ғұмыр кешкен қазақ батырының сауыты ілінген. Бір бұрышта көне күбі күмбірлеп тұр. Көзден бұл-бұл ұшып бара жатқан құндылықтарымызды көріп, ертегі әлемге енгендей күй кештік. Айта кетейік, елордаға келген шетелдік делегацияларды біздің азаматтар осында әкелуге құмартып тұрады екен. Олар шебердің жеке коллекциясын көріп, көшпенділер тарихын таниды. Сондай қадірлі

қонақтарға қазақы киіз үйден дәм татқызып, халқымыздың қонақжайлылық қасиетін көрсетеді. ˁಁ˄ʶʫʸʫʪʫ ˃౭ʻ౞ʤʻ ˁˏˀ Музейден көзімізге ерекше түскен сәукеле туралы сыр тартқымыз келді.

Ағамыз оны үлкен қызы тұрмысқа шыққанда жасапты. Көркемдігі жоғары туынды деп айтуға болады. Оған бар өңірдің үлгісін салған. Сәукеленің әшекейлері таза күмістен өріліп, барқыттан тігілген. Оны жасау үшін зергер көп еңбектеніпті. «Бабаларымыз қызы ұзатылар кезде бар малын шашса да аянып қалмаған. Сондықтан мен де қызыма мәңгілік есте қалатындай сәукеле жасағым келді. Сөйтіп, сәукелені қызым ұзатылып бара жатқанда батамды беріп, кигіздім. Ол қазір отбасымыз үшін құнды жәдігерге айналды» деп оның тарихынан сөз қозғады. Расында, сәукеледе терең сыр бар екенін анғардық. Зергердің күміспен күптеп жасаған алқалары, жүзіктері, білезіктері және сырғалары да әсемдігімен көз тартады. Әшекей бұйымдарының бәрі

де таза күмістен жасалған. Әрине, алтын, жез, мыс, ақық, перуза, малахит және құлпырма тасты қосымша пайдаланған. Сонымен бірге ұстаның қолынан шыққан кездік, пышақ, қанжарлар да жұтынып тұр. Реңдері жүз құбылады. Бір бөлменің іші ат әбзелдерге арналған. Олардың көнесі 16-17 ғасырдан бастау алады. Халқымызға танылған қылқалам шеберлерінің түпнұсқа туындылары төрден орын алған. ʺʤˁʤ˃ˏʪʤʱ ౢ౭ʸʿˏˀ౞ʤʻ ʶʳʸʫʺʪʫˀ Бала күнімде ауылдағы әжелерімнің кілем тоқитын өнерін өз көзіммен көрген едім. Кейін ол ұмытылып қалды. Қазір ешкім де кілем тоқымайды. Бәріміз де дайынға жүгіреміз. Ағамыздың жиналып тұрған түрлі-түсті кілемдерін көргенде көз алдыма ауылдағы әжелеріммен бірге кеткен қазақтың саф өнері ойыма түсті. Зергердің жеке коллекциясында кілемнің түртүрі бар. Араб дейсіз бе, парсы дейсіз бе, қазақы дейсіз бе, әйтеуір, кілемнен көп дүние жоқ екен. «Бізде кілем өндірісі тоқтады. Басқа жұрттың кілемдері нарықты жаулап алды. Елімізде өткен ғасырдың 50-60-шы жылдарға дейін кілем тоқу дәуірледі. Әсіресе, Қызылорда облысында жақсы дамыған» дейді шебер. Қаздай тізілген көне самауырлардың да сыр саулауға болады. Ертедегі 16-17 ғасырда оңтүстік өлкеде көбірек қолданылған құмған самауырларды кездестірдік. Осындай қыруар көне жәдігерді қалай сақтап отыр. Жасырмай ағамызға осы сұрағымызды қойдық. Ол кісі де тосылмады. «Темір бұйымдарды сақтау қолайлы. Ал кілемдерді сақтау қиын. Күйе түсуі мүмкін. Сондықтан оны дәрілейміз. Күннің көзіне жаямыз. Сыртқа шығарып қағамыз. Соның бәрін балаларым істейді. Бір ауыз сөз айтпайды. Соған қуанамын» деп ризашылығын білдірді. ʺ౭ˀʤʻˏ ౭ˀʿʤ౞ˏʺʤ ౢʤʸʪˏˀʤʺˏʻ Әзірше ағамыз жеке коллекциялық мұражайына ат қоюды ойластыр-

ͪʺʤˈʤʥʥʤ˃ͫ ʫˁʶʫˀ˃ʶʳˌ ʶ౬ʺʳˁ ʺʽʻʫ˃ʤʸʤˀˏʻ ʤʱʻʤʸˏˁౢʤ ˌˏ౞ʤˀ˄ ˃˄ˀʤʸˏ

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Орталық филиалы (Астана қаласы) 2016 жылғы 20 желтоқсанда «Жүректен жүрекке» монеталар сериясынан номиналы 500 теңгелік, «proof» сапасымен «Махаббат» ескерткіш күміс монеталарын айналысқа шығаралғанын хабарлайды.

«Махаббат» монетасы – монеталарда адамзатқа ортақ құндылықтарды

көрсетуге және оларды адамнан адамға, жүректен жүрекке өзіндік бағдар ретінде жеткізуге арналған серияның екінші монетасы. Монетаның бет жағында (аверсінде) орталық бөлігінде ішіне ою-өрнек салынған жүректің стильдендірілген бейнесі, монетаның номиналын білдіретін «500 ТЕҢГЕ» деген жазба, монета дайындалған металды, оның сынамы мен массасын білдіретін «Ag 925 31,1 g» деген жазба және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің логотипі орналасқан. Монетаны айналдыра жалпақ күңгірт жиек жүргізілген, оның үстінде мемлекеттік тілде «ҚАЗАҚСТАН ҰЛТТЫҚ БАНКІ» және ағылшын тілінде «NATIONAL BANK OF

KAZAKHSTAN» деген жазу бар. Монетаның сырт жағында (реверсінде) орталық бөлікте екі ғашықтың алтындатылған бейнесі, мемлекеттік тілде «МАХАББАТ», орыс тілінде «ЛЮБОВЬ» деген жазба және соғылған жылын білдіретін «2016» деген сан орналасқан. Монетаны айналдыра жалпақ күңгірт жиек жүргізілген, онда мемлекеттік тілде «ЖҮРЕКТЕН ЖҮРЕККЕ», орыс тілінде «ОТ СЕРДЦА К СЕРДЦУ» және ағылшын тілінде «FROM HEART TO HEART» деп жазылған. Монеталардың бет және сырт жақтарындағы бейнелер мен жазбалар бедерленген. Қыры (гурты) бедерлі.

Монета 925 сынамды күмістен жасалған, массасы – 31,1± 0,31 грамм, диаметрі – 38,61 мм, дайындау сапасы – «proof», ең көп таралымы – 3 мың дана. Монеталарды Астана қаласы, Бейбітшілік көшесі, 21-үй мекенжайы бойынша орналасқан Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Орталық филиалында сатып алуға болады. Сонымен бірге, монеталардың баржоғы жөніндегі ақпаратты мына телефондар арқылы: 70-33-54, 70-33-78 немесе интернет-ресурста www.nationalbank.kz «Ұлттық валюта» алуға болады. ҚРҰБ Орталық филиалы (Астана қаласы)

мапты. «Орал Таңсықбаевтың жеке музейі немесе Әбілхан Қастеевтің музейі деп айтып жатады ғой жұрт. Сол секілді Берік Әлібайдың музейі деп атайтын шығармын. Әлі толық ойластырған жоқпын. Астанадағы ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі қарсаңында мамыр айында мұражайды толық ашамын. Әрине, ақылы түрде жұмыс істейді. Соған дайындық жұмыстарын жүргізіп жатырмын. Менің түпкі мақсатым – осы дүниелердің бәрі де келекшек ұрпағыма қалсын деп ойлаймын. Шайтан емеспіз. Өмірден біз де өтеміз. Болашақта ұрпақтарым әкемнің көзі деп асыл мұраларды қорғап, дәріптеп жүрсе, менің арманымның орындалғаны деп есептеймін» деп ой тоғытты зергер. Бүгінде Қазақстанда көне жәдігерлер қалмаған. Біздегі бар дүниені кезінде Ресей мен Еуропа тасып әкеткен. Елімізге Түркіменстан, Өзбекстан және Қарақалпақстаннан оралған ағайындарда ата-бабамыз ұстаған заттар сирек болса да кездеседі. ТҮЙІН: Әлемге аты жайылған Третьяков галереясы туралы тамсанып айтамыз. Мәскеудегі аса ірі мемлекеттік музейге айналған орталықтың негізін белгілі көпес-меценат Павел Михайлович Третьяков қалаған. Несі бар, болашақта біз де Берік Әлібайдың музейі туралы мақтанышпен айтатын шығармыз. Азамат ЕСЕНЖОЛ, «Астана ақшамы» 2017 жылдың 13 наурыз Астана қаласы мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының анықтамасы бойынша ЖШС «ІскерЖҚ» мекемесіне жағдайын оңалту рәсімдерін қолдану үшін азаматтық іс қозғалды.

Астана қаласы әкімдігінің шаруашылық жүргізу құқығындағы «Астана Эко-Полигон НС» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорнының ұжымы мекеме директоры Мұхтар Жұмағазыұлы Керейбаевқа анасы Сәуия Омарқызы Керейбаеваның қайтыс болуына байланысты көңіл айтады.

mǂǳǴǢǯǢ ǂȟǺǢǮǽ} astana-akshamy.kz

#33 ǓǇǋǓǇǏǃƸ

24/03

ǃǴǵǣǰǣ ȘǣǮǣǴǾǰǧǣ ȮǵǨǵȈǰ ©ǐǣǶǳǾǪ ǯǨǬǳǣǯǾ ª ǤǣȔǧǣǳǮǣǯǣǴǾ 22/03 21-22/03

©ǃǴǵǣǰǣª ǭǱǰǹǨǳǵ ǪǣǮǾ

21/03

22/03

ǍȮǭǵǣǮ ǭǨǰǵȈ

ȭǰǧȈǳȈǴ ǭǨǰǵȈ

1830

ȗ ȗǶǣǰǾǻǤǣǨǥ ǣǵǾǰǧǣȔǾ ǏǨǯǮǨǭǨǵǵȈǭ ǣǭǣǧǨǯǫȂǮǾȘ ȘǣǪǣȘ ǯǶǪǾǭǣǮǾȘ ǧǳǣǯǣ ǵǨǣǵǳǾ

©ǔǣǳǾǣǳȘǣª ǥǨǮǱǵǳǨǦȈ

21,22,23/03

10 -17 00

ǐǣǶǳǾǪ ǯǨǬǳǣǯǾǰǣ ǱǳǣǬ Ǳǳǧǣ ǵȈǭǭǨǰ ȀǵǰǱǣǶǾǮǧǣȔǾ ǴǨǳǶǨǰ ©ǘǣǰ ǛǣǵǾǳª ǣǶǯǣȔǾ

1000 -1700

22-23/03

1800

©ȗǾǪ ǉȈǤǨǭª ȠǮǵǵǾȘ ǱǲǨǳǣǴǾ ȝǮǭǨǰ ǪǣǮ ©ǃǴǵǣǰǣ ǑǲǨǳǣª ǵǨǣǵǳǾ

23/03

1100

©ȗǣǪǣȘ ǨǮȈª ǣǮǣȜǾ ȗǣǮǣǮǾȘ ǣǮǣȜ

21-22/03

1000 -1500

22/03

1000 -1500

21/03

23/03

ȝǳǭǨǳ ǭǨǰǵȈ

25/03

1200, 1400

25/03

1100

25/03

1500

©ǛǣǮȘǾǯǣª ǸǣǮǾȘǵǾȘ Ǥǫ ǣǰǴǣǯǤǮȈ ©ǓǣǶǣǰª Ǥǫ ǣǰǴǣǯǤǮȈ ǩȬǰǨ ǭǮǣǴǴǫǭǣǮǾȘ ǩȬǰǨ ȀǴǵǳǣǧǣǮǾȘ ǥǱǭǣǮ ǴǱǮǫǴǵǨǳȈǰȈȜ Șǣ ǵǾǴǶǾǯǨǰ ȮǵǨǵȈǰ ©Ǆǫ ȬǮǨǯȈª ǭǱǰǹǨǳǵȈ

25/03

1800 Ǐ ǆǱǳǿǭǫǬ ǣǵǾǰǧǣȔǾ ǏǨǯǮǨǭǨǵǵȈǭ ǣǭǣǧǨǯǫȂǮǾȘ ǱǳǾǴ ǧǳǣǯǣ ǵǨǣǵǳǾ

24/03

1200, 1400

24/03

Åéñæëóïñ Ċ ĭáêòáñ ÇīÍÁÂÁÊīÌÜ Âáò ñæåáëóïñ Ċ ÆñëĄî ĭÜÅÜÑ Ä ªóæ çáñéĀ ìáîĨáî íáóæñéáìåáñåü òĄìóæ íæòĄè ëĤùĄñĄð âáòôĨá âïìíáêåü { ª ĭÑ ÁĬðáñáó çĢîæ ëïííôîéëá÷éĀ ¤ ¥ ©ª¨£L L Âáêìáîüò áĬðáñáóóáîåüñô çĢîæ âĪĬáñáìüĬ áĬðáñáó ĬĪñáìåáñü òáìáòüîåáĨü íæíìæëæóóĄë âáĬüìáô ëïíéóæóĄîåæ ªL¨¢ £L§ Ě { ¢«Ģ£L L ¨L£ ¥ ÍæîùĄë éæòĄ k(ORUGD $TSDUDWv ÇÙÒ

ȗǶǾǳǻǣȘǵǣǳ ǵǨǣǵǳǾ

ǒǳǫǦǱǳǱǧǰǾǬ ǭǨǰǵȈ

23/03

1900

1800

1100

24/03

ǐǣǶǳǾǪ ǯǨǬǳǣǯǾǰǣ ǣǳǰǣǮȔǣǰ ǸǣǮǾȘǵǾȘ ǴǨǳǶǨǰ

ȗ ȗǶǣǰǾǻǤǣǨǥ ǣǵǾǰǧǣȔǾ ǏǨǯǮǨǭǨǵǵȈǭ ǣǭǣǧǨǯǫȂǮǾȘ ȘǣǪǣȘ ǯǶǪǾǭǣǮǾȘ ǧǳǣǯǣ ǵǨǣǵǳǾ

ǐǣǶǳǾǪ ǯǨǬǳǣǯǾǰǣ ǣǳǰǣǮȔǣǰ ǰǨǦȈǪǦȈ ǻǣǳǣ

21-22/03

1000

1830

Äáèæó òæêòæîâĄ âæêòæîâĄ çĢîæ òæîâĄ ëġîåæñĄ ùüĨáåü

25/03

1830

26/03

1830

¢® · Ĭ¦£ £ ¨L¥LĦ §L¢L¨£ ¨L ¤ ¥ ¢Ĥ Ĭ ¨ ©³¥ Ĥ£L©«L ° ¨ª ¤ © Çáñîáíá íæî öáâáñìáîåüñôìáñåüĦ íáèíĪîüîá çáñîáíá âæñôùĄ çáôáð âæñæåĄ { ª kx©ª ¥ Ĭ° ¤³v ªL ¨ ¢® ·©³¥³Ħ ¢¦¤§´¶ª ¨£L¢ ¦¨ª £³Ĩ³¥ ª ¨L£L§ Ĭ ªª £ ³ ÁðóáìüĬ óáñáìüíü Óáðòüñüò Ě Âáòðáöáîá x©ª ¥ Ĭ £ ©³ ÒĄìæóĄ ¢Ĥ° ©L kÍæåéá öïìåéîä k(5185v ~

Ñæåáë÷éĀ í ¢ ¥ ¡³ x©ª ¥ Ĭ £ ©³ ÅïòóüĬ ¢Ĥ° ©L astana.aqsham@gmail.com ĭ ³£ « Ĥ£¤ ©L ª £ õáëò ÓĄìùĄìæñ âĤìĄíĄ Çáñîáíá akshamyreklama@gmail.com ËæèæëùĄ ñæåáëóïñ Ċ Áèáíáó ÆÒÆÎÇÏÌ