106 by Astana akshamy

www.astana-akshamy.kz ǍǁǅǍǁǉƽƲ

͐ (3458) 13/09/2016

ÑÆÒÐÔÂÌÉËÁÌÜĭ ĭÏĩÁÍÅÜĭ ÒÁàÒÉ ÄÁÈÆÓ ÇÜÌĩÜ ĭÁÈÁÎÎÁÎ ÂÁÒÓÁÐ ÙÜĩÁÅÜ

ǉɜǬǭɜǧǮǜǩ ǉƼǃƼǌƽƼǁƾ

ӘЛЕМНІҢ ӘРБІР ДІНІ БІЗДІ ЫНТЫМАҚҚА ШАҚЫРАДЫ ʫˬ˙˘˳́ ʻ೵˲˳೵ˬ˵˘ˮ ʻ˘ˣ˘˲˙˘˟˚ ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘೦́ ಁˣ˧˲˟˵ ˁ೵ˬ˵˘ˮ ˭˟˾˧˵˧ˮ˞˟ ˙˯ˬ́˱͕ ˙˘˲˾˘ ೪˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ˞́೪˵˘˲˞́ ౢ೵˲˙˘ˮ ˘˥˵ ˭˟˲˟˪˟˳˧˭˟ˮ ೪೵˵˵́೪˵˘˞́͘ Президент құттықтау сөзінде: «Жасампаздықтың, ізгілік пен мейірбандықтың нышаны болған осынау жарқын мереке адамдарды қайырымдылық пен жанашырлыққа үндейді. Ол қазақстандықтардың жүрегіне жақындарына деген сүйіспеншілік ұялатады, адамгершілік құндылықтарды нығайта отырып, көмекке мұқтаж жандарға қамқорлық жасауға жетелейді және рухани дәстүрлерге баулиды. Қазақстан табысты дамыған 25 жылда Құрбан айт шын мәнінде

ел бірлігі мен қоғамдағы конфессияаралық келісімді нығайта түсуге бірегей ықпал еткен айтулы мейрамға айналды. Осынау қасиетті мереке күндері әрбір отбасына бейбітшілік пен келісім, амандық және құт-береке тілеймін! Шаңырақтарыңыз шаттық пен бақытқа толсын!» деді. Елбасының айтуынша, 10 жылдан бері Құрбан айт пен Рождество демалыс күндері болып саналады. Бұл – ислам дініне де, христиан дініне де мемлекет қамқорлығының көрінісі.

Мешітте жамағатпен әңгімелескен Нұрсұлтан Әбішұлы тәуелсіздік жылдарында қол жеткен табыстың бәрі еліміздегі бірлік пен тыныштықтың арқасы екенін атап өтті. – Әлемдегі әрбір дін бізді ынтымаққа, ізгілікке, бір-бірімізді құрметтеуге шақырады. Құранда өзің тоқ болып, көршің аш отырса, сен мұсылман болып саналмайсың делінген. Онда мұсылмандардың ағымға, жікке бөлінбейтіні де айтылған. Нағыз мұсылман – ел-жұртқа, қоғамға, Отанына көмектесетін, барлық дінді бірдей көретін адам, – деді Мемлекет басшысы.

ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘ ʤˬ˭˘˵́ ˯˙ˬ́˳́ˮ́೮ ˢഉ˲˭˟೮˪˟˳˧ ഑˵˵˧ 2-ǩǭǺǺǭ

ͨౢ˘ˣ˘ˮ˘˵ͩ ˘˵˾˘˙˘˲́ˮ˞˘ ˘ˬ೦˘˾ ˲˟˵ ͨ˘˳˵˘ˮ˘ ˢ೵ˬ˞́ˣ́ͩ ˵˶˲ˮˤ˲˧ ೵˥́˭˞˘˳˵́˲́ˬ˞́ 3-ǩǭǺǺǭ

ʺ೴ˬ˧˪˵˧ ˣ˘೮˞˘˳˵́˲˶ ʹ ˭˟˭ˬ˟˪˟˵˪˟ ˞˟͕ ˵೵˲೦́ˮ˞˘˲೦˘ ˞˘ ˵ˤ˧˭˞˧ ˾˘˲˘ 5-ǩǭǺǺǭ

ʫˬ˯˲˞˘˞˘ ˟ˬ˶˛˟ ˵˘˲˵˘ ˭˘೮́ˣ˞́ ˵˘˲ˤ˺ˤͲ˭ഉ˞˟ˮˤ ˟˳˪˟˲˵˪˧˾ ˙˘˲ 8-9-ǩǭǺǺǭǸǬǭ

www.astana-akshamy.kz

½ÃÆÈ¼¸ ÊÓÅÓÉÓ

ÅËÁÀÑÛ ÑÀÌÀÐҚÀÍÄҚÀ ÁÀÐÄÛ

ÀËÀÒÀÓ ÊÅÐÓÅÍ² ÀÑÒÀÍÀÄÀ

ʺ˟˭ˬ˟˪˟˵ ˙˘˳˾́˳́ ʻ೵˲˳೵ˬ˵˘ˮ ʻ˘ˣ˘˲˙˘˟˚ ಉˣ˙˟˪˳˵˘ˮˮ́೮ ˵೵೮೦́˾ ʿ˲˟ˣˤ˞˟ˮ˵˧ ʰ˳ˬ˘˭ ʶ˘˲ˤ˭˯˚˵˧ ˟˳˪˟ ˘ˬ˶ ೴˾˧ˮ ˁ˘˭˘˲೪˘ˮ˞೪˘ ˙˘˲˞́͘ Онда Елбасы И. Каримовтің бейітіне гүл шоқтарын қойып, екеуін ұзақ жылдар бойы берік достық, шынайы түсіністік, өзара тілеулестік байланыстырып келгенін айтты. – Өзбекстандықтардың келер ұрпағы, мемлекет қызметіндегі басшылардың келесі буыны Ислам Каримовті әрдайым есте сақтайды деп сенемін. Оның артта қалған мол мұрасын, мемлекеттік қызметінің нәтижелерін ұрпақ зерттеп-зерделеп, атқарған істерін өзбек халқының тарихына алтын әріптермен жазады. Ол бүкіл әлемге танымал көшбасшы болды, ел экономикасының қалыптасуы мен дамуы, халықтың әл-ауқатының артуы оның есімімен байланысты. Біз ұлы адамнан айырылдық, – деді Қазақстан Президенті. Сондай-ақ, Нұрсұлтан Назарбаев И.Каримовтің отбасымен кездесіп, Қазақстан халқының және жеке өзінің атынан шын ниетімен көңіл айтты.

ϵͲϭϭ ೪́˲˪೴˥˟˪ ˪೴ˮ˞˟˲˧ ˘˲˘ˬ́೦́ˮ˞˘ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ˞˘ ʤˬ˭˘˵́ ˯˙ˬ́˳́ˮ́೮ ˪೴ˮ˞˟˲˧ ˙˯ˬ́˱ ഑˵˵˧͘ ͨౢ˶˘˵˵́ ˘˥˭˘೪ ʹ ೪˶˘˵˵́ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮͩ ˙˘೦˞˘˲ˬ˘˭˘˳́ ˘̆˳́ˮ˞˘ ഉ˲ ˘˱˵˘ ˳˘˥́ˮ ഑˵˧˱ ˢ˘˵೪˘ˮ ˢഉ˲˭˟೮˪˟ˬ˟˲ ˟ˬ ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˛˧ˮ˧೮ Ϯϱ ˢ́ˬ˞́೦́ˮ˘ ˘˲ˮ˘ˬ́˱ ˯˵́˲͘ Бірнеше күнге созылған көлемді шара басқармасының басшысы Сексенбай Алматы облысының әкімі Амандық Бекішевтің айтуынша, облыстың 16 ауБаталовтың қазақ халқының ұлы ақыны, даны және 3 қаласынан келген шаруажыр жампозы Жамбыл Жабаевтың лар жәрмеңкеге келген жұртқа 160 млн ескерткішіне гүл шоқтарын қою шарасы- теңгенің 370 тоннадан астам азық-түлік мен бастау алды. Осыдан кейін мәдени шара өнімдерін ұсынды. Бауыржан Момышұлы көшесі бойындағы «Астана тұрғындары мен қала қонақОқушылар сарайының жанындағы алаңда тарына жалпы көлемі 340 тонна ауыл Алматы облысында тауар өндірушілердің шаруашылығы өнімдерінің 40-қа жуық ауылшаруашылық жәрмеңкесіне ұласты. түрін алып келіп отырмыз. Оның ішінде: Алматы облысы ауыл шаруашылығы жылқы еті – 1,8 тонна, құс еті – 7,0 тонна,

балық өнімдері – 11,8 тонна, көкөніс – 100,2 тонна, алма, жеміс-жидек – 30,5 тонна, картоп – 47,0 тонна, сүт өнімдері – 13,8 тонна, шұбат пен қымыз – 2,9 тонна, күріш – 16,5 тонна, ұн – 5,8 тонна, қант – 6,0 тонна, бал – 3,9 тонна, жұмыртқа – 16,0 мың дана, бакалея өнімдері – 2,4 тонна және басқа өнім түрлері 106,9 тонна. Тауарлар қаладағы бөлшек сауда бағаларынан 15-20 пайызға арзанға сатылып жатыр. Алматы облысынан жеткізілген тауарлардың жалпы құны 160 млн теңгені құрайды» дейді Сексенбай Бекішев. Сапасы және бағасы жағынан астаналықтардың көңілінен шыққан жәрмеңкені Астана қаласының әкімі Әсет Исекешев пен Алматы облысының әкімі Амандық Баталов аралады. Ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығына арналған маңызы зор шара болғандықтан, ұйымдастырушылар арзан азық-түлік саудасы ғана емес, мәдени шараларға да қатты көңіл бөліп келгені байқалды. Шара барысында білім қазынасы – кітап пен сәндік-қолданбалы өнер көрмелері, өңір әртістерінің қатысуымен мерекелік концерттер өткізілді. Жәрмеңке ауылының ішінде екі жерде шеберлер ауылы бой түзеп, талғамы зор астаналықтарға ұлттық құндылықтар мен ата-баба дәстүрінен сыр шертетін дүниелер ұсынып жатты. Бүркіт НҰРАСЫЛ

ÑÀËÀÓÀÒÒÛ ҰËÒ – ÑÀËÀÓÀÒÒÛ ÎÒÁÀÑÛ

¿»´ÁÁÐ ¯ÀÁ¯¼¯ºÊ Á¯¿ µ}¼´ ¯º¯ ½¼¯ Á¯¿Ê| Сіздерді күллі мұсылманның ұлық мерекесі – Құрбан айтпен құттықтаймын! Құрбан айт – адамдарды ізгілікке, бауырмалдыққа, имандылық пен қайырымдылыққа үндейтін қастерлі мейрам. Түрлі ұлт пен ұлыстың басын ұйыстырып, береке мен бірліктің ұйытқысына айналған қасиетті Қазақ елі осы мерекені сан ғасырлар бойы тойлап келеді. Биыл – Қазақстан Тәуелсіздігіне 25 жыл. Осы жылдар ішінде ислам дінінің өсіп-өркендеуіне бар жағдай жасалды. Өңірлерде мешіт пен медреселер салынып, халықтың рухани сұранысын қанағаттандыратын білімді имамдар мен ұстаздар саны артып келеді. Елдігіміз қашан да еңселі, тәуелсіздігіміз тұғырлы болсын. Мерекеден мерекеге қуанышпен, табыспен жете берейік. Айттарыңыз құтты болсын! Ізгі ниетпен, Әсет ИСЕКЕШЕВ, Астана қаласының әкімі

ʤ˳˵˘ˮ˘ˮ́೮ ʮ˟˲೵˥́೪ ˳˘̆˙˘೦́ˮ˞˘ ౭ˬ˵˵́೪ ˯˵˙˘˳́ ˪೴ˮ˧ˮ˟ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ͨˁ˘ˬ˘˶˘˵˵́ ˯˵˙˘˳́ ʹ ˳˘ˬ˘˶˘˵˵́ ೵ˬ˵ͩ ೵˲˘ˮ́˭˟ˮ ೪́ˣ́೪˵́ ˘˪˻ˤ̆ ഑˵˵˧͘ ˌ˘˲˘ˮ́ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ ʪ˟ˮ˳˘˶ˬ́೪ ˳˘೪˵˘˶ ˙˘˳೪˘˲˭˘˳͕́ ˁ˘ˬ˘˶˘˵˵́ ഑˭˧˲ ˳˘ˬ˵́ˮ ೪˘ˬ́˱ ˵˘˳˵́˲˶ ˯˲˵˘ˬ́೦́ ʤˬ˭˘˵́ ˘˶˞˘ˮ́ ഉ˪˧˭˞˧˛˧˭˟ˮ ˙˧˲ˬ˟˳˧˱ ೵˥́˭˞˘˳ ˵́˲˞́͘ – Мемлекетіміз отбасы институтының дамуына үлкен көңіл бөліп, оған үнемі қолдау білдіріп келеді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы Қазақстанды полиомиелиттен және безгектен арылған аймақ ретінде таныды. Тәуелсіздігіміздің 25 жылы ішінде елімізде қызамық, дифтерия, қызылша сынды жұқпалы аурулар жүз еседен астам көрсеткішке азайды. Бала туу көрсеткіші де 10 мың сәбиге артты. Денсаулық сақтау маманы ретінде осыған марқаямын. Астана тұрғындарының әлеуметтік келбетін сараласақ, елордада білімді, білікті жас отбасылар тұрады. Сондай отбасыдағы ері мен әйелінің басында бір емес, екі жоғарғы білім тоқайласқанын зерттеулер айтады. Елорда дәрігерлері отбасы мен жүктілікті жоспарлауға көп мән береді. Соның арқасында бала өлімі екі есе азайып, ана өлімі мүлде жойылды. Бұл көрсеткіштер Қазақстанды даму қарқыны жоғары 50 мемлекеттің қатарына қосты. Алдымызда енді отыздыққа кіру мақсаты

тұр. Бұл мақсатты да еңсереміз деп ойлаймын, – деді Астана қаласы Денсаулық сақтау басқармасы басшысының орынбасары Ілияс Бәкіров. Саябаққа жиналғандарға сәлемін жет кізген Олимпиада чемпионы, «Аста на» кәсіби спорт клубының аға менеджері Юрий Мельниченко баршаны боксшы Геннадий Голов киннің кезекті жеңісімен құттықтап, Рио Олимпиадасындағы

спортшыларымыздың жарқын жетістіктерін жаңғыртты. Акция отбасылар арасындағы түрлі жарыстармен жалғасып, мерекелік концертке ұласты. Атап айтсақ, «Салауатты өмір салтын ұстанатын үздік отбасы» интернет-байқауында Абдуллаевтар отбасы топ жарды. Ал Боранбаевтар мен Әйтімовтер әулеттері екінші және үшінші орындарды иеленді. Аманғали ҚАЛЖАНОВ

www.astana-akshamy.kz

½ÃÆÈ¼¸ ÊÓÅÓÉÓ

БАС БӘЙГЕ БАЙТОРЫДА ʤ˳˵˘ˮ˘ ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˪˵˧೮ ˾ˤ˲˟˪ ೦˘˳́˲ˬ́೪ ˵˯˲೪˘ˬ́ ˵˯˥́ˮ ˘˵ ˾˘˱˵́˲́˱ ˘˵˘˱ ഑˵˵˧͘ ʫˬ˯˲˞˘ˮ́೮ ˧˲˛˟˳˧ˮ˞˟˛˧ ͨౢ˘ˣ˘ˮ˘˵ͩ ˘˵˾˘˙˘˲́ˮ˞˘ ˘ˬ೦˘˾ ˲˟˵ ͨʤ˳˵˘ˮ˘ ˢ೵ˬ˞́ˣ́ͩ ˲˟˳˱˶˙ˬˤ˪˘ˬ́೪ ˵˶˲ˮˤ˲˧ ೵˥́˭˞˘˳˵́˲́ˬ˞́͘ ʤ˵೪˘ ೪˯ˮ೦˘ˮ ೪˘ˣ˘೪˵́೮ ˙˘˳́ˮ ೪˯˳೪˘ˮ ˞೴˙˧˲ˬ˧ ˞˯˞˘˞˘ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ́೮ ഉ˪˧˭˧ ಁ˳˟˵ ʰ˳˟˪˟˾˟˚ ˙˘˳ ˙ഉ˥˛˟˛˟ ˘˚˵˯˪഑ˬ˧˪ ˵˘೦˘˥́ˮ˞˘˞́͘

Ұлттық спорт түрлерінен өткен турнирге еліміздің 14 об лы сынан және Астана мен Алматы қалаларынан командалар келді. Тәуелсіздік тойын осы лай думандатып өткізуге Астана қаласының әкімдігі мен ҚР Ұлттық спорт түрлері қауымдастығы мұрындық болды. – Ұлттық спорт түрлері – біздің терең тарихымыз бен мәдениетіміздің ажырамас бөлігі. Астана қаласының әкімдігі ұлттық спорт ойындарының жандануына, бұқаралық спортты дамытуға және салауатты өмір салтын қалыптастыруға үнемі қолдау көрсетіп келеді. Осы мақсатта жыл сайын қаламызда ұлттық ойындар мен жарыстар бойынша 200-ден аса іс-шара өткізілуде. Енді, міне, тағы бір жобаны іске асырып отырмыз. Бүгінгі фестиваль – дәстүрлі спорт ойындары мен ұлттық салт-дәстүрімізді жаңғыртқан, халыққа рух берген, Тәуелсіздік мерейтойына арналған керемет шара. Елорда әкімдігі алдағы уақытта да осындай жобаларды қолдап, ұлттық спорт түрлері мен салт-дәстүрлерімізді насихаттауға көңіл бөлетін болады. Елбасымыздың бастамасымен осы «Қазанат» атшабарында

Пре зи дентіміз 2020 жылға дейін халықтың 30 пайызын дене шынықтыру мен спортқа тарту туралы тапсырма бергенін білесіздер. Осы ретте, Астана қаласының әкімдігі алдағы екі жылда бұқаралық спортты дамыту мақсатында қала бойынша 22 спорт алаңын салуды жоспарлауда, – деді елорда басшысы Әсет Исекешев. Думанды шара барысында «Қазанатқа» қазақ ауылы қонды. Этно ауылды Астана әкі мі

Мергендігін сынап көрген шаһар басшысы Әсет Исекешев те садақпен нысана көздеп, дәл тигізді. Ат шаптырым жерде халық алдымен теңге ілу сайысын тамашалады. Одан кейін қыз қуу көптің көңілінен шықты.

жалпы көпшілікті ұлттық спорт түрлеріне баулитын арнайы орталық ашуды жоспарлап отырмыз. Құдай қаласа, мұнда қарапайым халыққа атқа мінуді үйренуге, аударыспақ, асық ату, тоғызқұмалақ ойнауға және өзге де ұлттық спорт түрлерімен машықтануға жағдай жасалады.

ара лап көрді. Мұнда 13 киіз үй тігіліп, әрқайсысында қазан көте ріліп, жиналған жұртқа ұлт тық тағамдардан дәм ұсынылды. Сондай-ақ, жастар жағы алтыбақан теуіп, сауық құрды. Қала тұрғындары балалық шағын еске алып, балалармен қосылып асық атып, ләңгі тепті.

Ал білектілер аударыспақта ат үстінде алысты. Үш күнге жалғасқан турнирде көкпар шылардың ішінен Астана құрамасы мен Ақмола облысының командасы финалда сынға түсті. – Қазақтың тойы осылай өту керек қой. Ат шаптырып,

білектілерді белдестіріп атап өткен мереке қандай керемет! Бүгін ұлттық ойындарды тамашалап, қиқу қостық, делебеміз қозды. Әсіресе, Оралдан келген жігіттің асауға қарғып мініп, бас білдірткенін көріп, айызым қанды. Сосын аударыспақта күш сынасқан балуандарымыздың тартысы қызықтырды. Өзім жылқышы болғаннан кейін, мұндай жарыс тардың ешқайсысын қалт жібермеймін. Елорда осындай бастамаларымен елдің басын біріктіруге себепші бола берсін, – деді қала тұрғыны Абылай Мерғалы әсерімен бөлісіп. Сонымен, «Астана жұлдызы» республикалық турни рінің бас жүлдесіне елорда әкімі тіккен автокөліктің иесі орта қашықтықтағы жүйріктер бәйгесінде анықталды. Кіл жүйріктер жүйткіген бәйге 9 шақырымды қамтыды. 5 айналымға созылған бұл қашықтыққа 30 сәйгүлік шапты. Соңғы айналымда алға суырылып шыққан сәйгүліктің аты – Байторы. Ат құлағында ойнаған шабандоз – Ержігіт Төлегенов. Сөйтіп, Алматы облысынан арнайы ат терлетіп келген шабандоз темір тұлпарды тізгіндеп қайтты. Байторы сәйгүлігінен соң мәреге екінші болып жеткен Триумф жүйрігімен Жұматай Ақжол 2-орынды, ал шабандоз Асқар Омаров Қыран атты тұлпарымен 3-орынды иеленді. Сонымен қатар, теңге ілу сайысында 1-орынды Берікқали Жақишев алды. Одан кейінгі жүлде Әлихан Бәшім баевқа, 3-орын Бақытжан Сапарбековке бұйырды. Жамбы ату сайысына қатысушылар ат үстінде шауып келе жатып садақпен нысана көздеді. Бұл сайыста мергендігімен танылған Тілекқали Ізденбаев бәрінен үздік болды. 2-орынды Елдос Бадашев алса, 3-орынға Саят Қыстаубаев лайық болды. Аударыспақта балуандар ат үстінде жүріп күш сынасты. Бұл сында 1-орынды Біржан Қосалиев иеленді. 2-орынның иегері Арман Сағымбаев, 3-орынның иегері Данияр Смайлов атанды. Асау үйретуде Өмірбек Төлегенов – 1-орын, Ерасыл Диханбаев – 2-орын, Жанәділ Ғазизов 3-орын алды. Ал көкпардың финалында Астана қаласының құрамасы мен Ақмола облысының командасы кездесіп, бас жүлдені сарапқа салды. Нәтижесінде астаналықтар қарсыластарын 6:0 есебімен жеңіп, 1-орын алды. 2-орынды Ақмола облысы, 3-орынды Қостанай облысы иеленді. Орынбек ӨТЕМҰРАТ

www.astana-akshamy.kz

¸ÁÅ¸Ã¸ÁÓÅ

ÀÐÍÀÉÛ ÊÀÁÈÍÅÒÒ²Ң ÀÐÒÛҚØÛËÛҒÛ ÁÀÐ ʤ˳˵˘ˮ˘Ͳ ˞˘ ζϳϯ ˭˟˪˵˟˱Ͳ ˬˤ˻˟˥˧ˮ˧೮ ˢ˘ˮ́ˮ˘ˮ ˱˳ˤ˺˯ Ͳ ˬ˯˛ˤ̆ˬ́೪Ͳ ˱˟˞˘˛˯˛ˤͲ ˪˘ˬ́೪ ˵೴ˣ˟˵˶ ˪˘˙ˤˮ˟˵˧ ˘˾́ˬ˞́͘

ÁÀҚÛÒÒÛ ÁÀËÀËÛҚÒÛҢ Ê²ËÒ² ÍÅÄÅ?

ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲ ˭˟ˮ ˢ˘˳഑˳˱˧˲˧˭˞˟˲˛˟ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ͨ< þ »«Ýã Ä »® Ý ¥ÊÙçÃͲϮϬϭϲͩ ˘˵˵́ ˙˧˲˧ˮ˾˧ ೪˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ˞́೪ ˹˯˲˶˭ ഑˵˵˧͘ Хэйлибэри Астана мектебінде ұйымдастырылған форумның ашылуына ҚР Білім және ғылым вице-министрі Эльмира Суханбердиева қатысып, іс-шараның маңыздылығына тоқталды. Оның сөзінше, бақытты бала тәрбиелеудің сыры, көшбасшы психологиясы, ерте есеюдің себептері, еліктеуге бейімділік, рухани жетілу, өзін-өзі тану секілді танымдық тақырыптарды арқау ететін форум жақсы бастама әрі келешекте жалғасатын дәстүрге айналуы тиіс. «Форумға мектеп оқушылары мен ата-аналары шақырылды. Келушілер үшін мұнда қызық көп. Баланың қабілеттері мен

шығармашылық мүмкіндіктерін анықтайтын тестілеу жүріп жатыр. Ментальді арифметика, жылдам оқуға үйрету, тілдер біліміне баулу секілді Астанадағы бала шығармашылығы мен интеллектін дамытудың ең үздік орталықтары да түгелдей дерлік жиналды» дейді «Kazakhstan kids forum-2016» форумын ұйымдастыру алқасының жетекшісі Мейрамгүл Сатова. Екі күнге созылған ауқымды іс-шара бала тәрбиесіндегі ба сым бағыттарды қамтыды. Бағдарлама барысында өзекті мәселелерді талқылап, ой бөлісу мақсатында ашық пікір алаңдары құрылды. Форумға келген ата-

аналар ең жас қазақстандық миллионер Марат Әбиев, BI Group холдингінің басшысы Айдын Рахымбаев, эстрада әншісі Қайрат Баекенов, өнер жұлдызы Қыдырәлі Болманов, Олимпиада ойындарының күміс жүлдегері Василий Левит сынды белгілі адамдармен кездесіп, танымал тұлғалардың өмір жолы мен жетістік құпияларына қанықты. Ал балалар өздерін қызықтырған сұрақтарға жауап алды. Сонымен бірге, «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы жасөспірімдерге бизнеске қатысты тренинг жүргізді. Мәдина ЖАҚЫП

ÆÅÒÊ²ÍØÅÊÒÅÐÄ²Ң ÊӨҢ²ËÄ² ÑÒÀÐÒÛ ʫˬ˯˲˞˘˞˘೦́ ^K^ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲ ˘˶́ˬ́ˮ˞˘ ˪഑೮˧ˬ˞˧ ˳˵˘˲˵ ˢ˘˲́˳́ ഑˵˵˧͘ Байқау эстафеталық ойын мен қызықты кон- деген үлкен сенім сыйлайтынына сенемін. курс түрінде ұйымдастырылды. Балаларды Әрқашан дендерің сау болсын. Оқуда табыстарға қолдау үшін Алматы ауданының әкімі Ермағанбет жете беріңдер! – деді Е. Бөлекпаев. Бөлекпаев, грек-рим күресінен екі дүркін әлем Қонақтар жеткіншектердің спорттық чемпионы, Атлантадағы Олимпиада чемпионы, тәлімгерлері болды. Дода барысында бүлдіршінҚазақстанның спорт шебері Юрий Мельничен- дерді қанаттандырып, кеңестер беріп отырды. ко, Афиныдағы Олимпиаданың күміс жүлдегері, – Осындай ерекше шараға қатысып отырғаныма Лондондағы Олимпиаданың қола жүлдегері, Рио- өте қуаныштымын. Спорт адамдарды әркез де-Жанейродағы Олимпиаданың күміс жүлдегері, жақындастырады, бірлікке шақырады. Мен Қазақстанның спорт шебері Гүзел Манюрова, бұрынырақ балалар бапкері болып жұмыс кикбокстан екі дүркін әлем чемпионы Нұрболат істегенмін, кішкентайлармен уақыт өткізу маған Рысмағанбетов және елордалық бапкерлер арнайы қатты ұнайды, – деп ағынан ақтарылды өз кезегінде келді. Г. Манюрова. – Бүгінгі мерекеге көк байрағымызды дүние Бұл күннен естелік ретінде барлық қатысушыға жүзіне танытқан саңлақ спортшыларымыз сыйлықтар үлестірілді. қатысуда. Олар сендерге тамаша рух пен жеңіске Ботагөз МАРАТҚЫЗЫ

Бүгінгі таңда Астана қаласы бойынша көру қабілеті нашар, көзі көрмейтін және есту қабілеті төмен балаларға арналған екі психологиялық-педагогикалық түзету кабинеті жұмыс істейді. Олар «Дара» қайырымдылық қорының қолғабыс етуімен ашылған. Ал мынау – елордадағы үшінші кабинет. Күннен күнге халқының саны өскен Астана үшін балаларға арналған түзету кабинеттері жетіспейді. Әсіресе, аутизмге шалдыққан балаларды қоғамға бейім дейтін, әртүрлі дағдыларды оқытуға және оларды сауықтыруға қажетті құралжабдықтары бар кабинеттерді ашу өзекті болып тұр. Жыл сайын арнайы психологиялық-педагогикалық түзету қызметіне жүгінетін балалардың қатары артып келеді. Психологиялық-педагогикалық кеңестер деректеріне сүйенсек, Астанада дамуында кемістігі бар 8504 бала бар. Оның ішінде 0-ден 7 жасқа дейінгі 473 баланың сезімдік еркі мен мінез-құлқы бұзылған, аутизмге шалдыққан, 117-сі – мүмкіндігі шектеулі жандар (2015 жылы – 372, олардың 95 мүмкіндігі шектеулі). Кабинет қолданысқа тапсырыл-

ған соң, қажетті қызметтер балаларға ерте жастан көрсетіледі. Оның арқасында ерекше қажеттілігі бар балалар әлеуметтік тұрғыда бейімделіп, түзету көмегі дер кезінде көрсетіледі. Ал олардың ата-аналарына кеңес алуға мүмкіндік беріледі. №3 ППТК ашылуы дамуында кемістігі бар балаларды қоршаған ортаға бейімдейді, олардың қабілеттерін, икемдерін дамытады. Арнайы кабинет қызметі арнайы мектепке дейінгі мекемелерге бармайтын 7 жасқа дейінгі балаларды коррекциялық қолдауға бағытталады. Білікті мамандар тобы жеке-дамытушы бағдарламаларға сәйкес, сауықтыру жұмыстарын жеке, топтық сабақтарда жүргізеді. Соның нәтижесінде балалардың психофизиологиялық дамуында жақсы өзгерістер болады деп күтілуде. №3 түзету кабинеті «Болашақ» корпоративті қорының қолдауымен «Әрбір бала мектепке баруға лайық» қанатқақты жобасы аясында жүзеге асырылып отыр. Қордың қайырымдылық қаражаты есебінен кабинет ке жөндеу жұмыстары жүргізіліп, қажетті құралдармен жабдықталды.

ӨÇ ÁÀËÀҢÀ ҮËÃ² ÁÎË

ʫˬ˧˭˧ˣ˞˟˛˧ ˙˘˲ˬ́೪ ˙˧ˬ˧˭ ˙˟˲˶ ೵˥́˭˞˘˲́ˮ˞˘ ͨˈˈʳ ೦˘˳́˲˞˘೦́ ೪˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ˞́೪ ˘˵˘Ͳ˘ˮ˘ˬ˘˲͗ ഑ˣ ˙˘ˬ˘೮˘ ೴ˬ˛˧ ˙˯ˬͩ ˵˘೪́˲́˙́ˮ˞˘ ˲˟˳˱˶˙ˬˤ˪˘ˬ́೪ ˘˵˘Ͳ˘ˮ˘ˬ˘˲ ˪˯ˮ˹˟˲˟ˮ˻ˤ̆˳́ ഑˵˵˧͘ Конференцияның мақсаты – ата- сындағы №54 мектеп-лицейде қазақ аналарқауымыарасындаотбасылық тілінде және №59 мектеп-лицейде ағарту мәселелері бойынша орыс тілінде ұйымдастырылды. бірыңғай мемлекеттік-қоғамдық Жиын барысында ата-аналар үшін тәрбиелеу саясатын жүргізу, бірінші сынып оқушыларының ата-аналардың педагогикалық күн тәртібін құрастыруға, қандай мәдениеті деңгейін арттыру, қателіктерге жол бермеуге болотбасылық тәрбие сапасы үшін майтыны туралы психологтардың ата-аналардың жауапкершілігін пайдалы кеңестеріне жүгінуге күшейту, Қазақстан Республи- мүмкіндік туды. Ата-аналар балакасындағы өскелең ұрпақты ларды бейімдеудің тиімді жолдарытәр биелеу мәселелерінде от- мен танысты. Болашақ бірінші сыбасы және мектептің байланы- нып оқушыларының ата-аналары сын нығайту, бірінші сынып үшін нейро-психофизиологтардың оқушыларының және олардың ұсыныстары берілді. Конференция қорытындысы ата-аналарының психологиялық тұрғыда қобалжуына жол бер- бойынша бірінші сынып оқушымеу, отбасының және мектептің ларының ата-аналарына «ХХІ бірінші сынып оқушысын мек- ғасырдағы қазақстандық ата-анатепке даярлау барысына бірыңғай лар» жадынамалары таратылды. көзқарасын қалыптастыру. Аталмыш іс-шара Астана қалаБотагөз ИКРАМОВА

www.astana-akshamy.kz

Ĝ¸Ã¸ Ä½Å É¸Ã¸ – Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың бес институционалдық реформасына сәйкес қолға алынған «100 нақты қадам» Ұлт жос-пары аясында жүргізіліп жатқан мүлікті заңдастыру акциясының аяқталуына небары екі айға жетер-жетпес уақыт қалды. Бұл науқанға астаналықтар қалай атсалысып жатыр? – Астана қаласының тұрғындары мүлікті жария ету акциясына өте белсенді қатысуда. Осы жолғы жария ету заңнамасындағы өзгерістерді барынша пайдаланып қалуға тырысып жатқан елорда тұрғындары көлеңкедегі қаржысын жарыққа шығарып, қол астындағы мүлкін тізімдетіп жатыр. 31 тамызға дейін жергілікті орындау органдарында жалпы сомасы 96 865 385 мың теңге болатын барлығы 7 665 өтініш келіп түскен. Қаржыны заңдастыру бойынша да жұмыс

Сонымен қатар, рақымшылық аясындағы жария ету субъектілері үшін бірқатар кепілдіктер болып отырғанын айта кету керек. – Енді осы кепілдіктерге тоқтала кетсеңіз. Өтініш берушілердің қылмыстық немесе басқа да жауапқа тартылмауына, салық органдары тарапынан қудалауға ұшырамауына қандай кепілдіктер бар? – Құзырлы органдар мүлкін заңдастырушы азамат жайлы ақпараттардың құпиялылығын қамтамасыз етуге де кепілдік береді. Жарияланған субъектілер құқық қорғау және басқа да мемлекеттік органдар тарапынан болуы мүмкін заңсыз іс-әрекеттерден толықтай қорғалған. Сонымен, қылмыстық іс жүргізу немесе мүлікті және ақшаны жариялауды істе дәлел ретінде қолдануға тыйым салынады. Сонымен қатар, жарияланған мүлік тәркіленбейді.

жылдың 1 қыркүйегіне дейінгі уақыт аралығында заңсыз жолмен келген барлық түсімдерден пайда тапқан болсаңыз, ағымдағы жылдың соңына дейін оны еш алаңсыз заңдастырып алуға мүмкіншілігіңіз бар. – Соңғы жекешелендіру науқаны бұрынғы екі акциядан несімен ерекшеленіп отыр? – Жалпы, мұндай акция елімізде осымен үшінші рет өткізіліп отыр. Оның алғашқысы 2001 жылдың 14 шілде мен 14 тамыз аралығында жүргізілген болатын. Бір реттік заңдастыру науқаны ретінде өткізілген бұл шараға 3 мыңға жуық адам өтініш беріп, барлығы 480 млн доллар көлеміндегі қаражат заңдастырылды. 20062007 жылдары аралығында екінші рет өткізілген заңдастыруда тек ақша ғана емес, сонымен қатар, жылжымайтын және жылжымалы мүліктерге де мүмкіндік берілді.

ʫ˲ˢ˘ˮ ʥʫʶ˃ʳʥʤʫʦ͕ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘ˬ́೪ ˪˧˲˧˳ ˞˟˱˘˲˵˘˭˟ˮ˵˧ ˙഑ˬ˧˭˧ˮ˧೮ ˙˘˳˾́˳́͗

МҮЛІКТІ ЗАҢДАСТЫРУ –

МЕМЛЕКЕТКЕ ДЕ, ТҰРҒЫНДАРҒА ДА ТИІМДІ ШАРА

белсенді жүргізіліп жатыр. Бүгінге дейін 439 322 947 мың теңге көлемінде ақша заңдастырылды. Уақыт өткен сайын бұл көрсеткіш ұлғайып келеді. Биылғы акцияға үлгермей қалған азаматтардың мүлкі немесе қаржысы анықталса, әкімшілік және қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін. Азаматтардың белсенділігіне бір жағынан осы жағдайлар да әсер етіп отыруы мүмкін. – Жария ету заңнамасындағы өзгерістер деп қалдыңыз. Бұл қандай өзгерістер? – Заңнаманың соңғы редакциясында жария ету субъектілеріне қойылатын талаптар барынша оңайлатылған, жария ету үдерісі өзгертілген болатын. Айта кетейік, жыл басынан арнайы заңға өзгеріс енгізу нәтижесінде бүгінде ақшалай қаражаттарды заңдастыру тәртібі біршама жеңілдеген. Қаржысы мен мүлкін заңдастыру арқылы азаматтар қылмыстық қудалаудан сақтандырылып қана қоймай, әкімшілік жауапкершіліктен құтылып, салық төлеуден босатылады. Әрі бұл жолғы акцияның алдыңғы екі науқанға қарағанда ұзағырақ болып отыр.

Құқық қорғау және басқа да мемлекеттік органдар, банктер мен өзге ұйымдар қызметкерлері тарапынан тексерулер мен тергеулер жүргізілмейді. Екіншіден, ережеге сәйкес, барлық ақпараттар құпия сақталады. Бұл ереже 2016 жылдың 11 ақпанында Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитеті төрағасымен бекітілген. Ереже «Қазақстан Республикасының азаматтарына, оралмандарға және Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхаты бар адамдарға олардың мүлікті жария етуіне байланысты рақымшылық жасау туралы» Қазақстан Республикасының Заңын біркелкі қолдану мақсатында әзірленген. – Жалпы көлеңкедегі мүлікті заңдастырудың қандай пайдасы бар? Заңсыз жолмен табыс тауып жүрген азаматтарға мүмкіндік жасап беріп отырған жоқпыз ба? – Бұл – азаматтарға да, мемлекетке де тиімді шара. Акцияның негізгі мақсаты – кіріс көздерін жасырып, заңды экономика айналымынан тыс, яғни көлеңкелі жолмен айналымда жүрген мүлікті заңдастыру болып табылады. 2014

Науқан бір жылдан астам уақытқа созылып, жалпы көлемі 844,7 млрд теңгенің мүлкі заңдастырылған болатын. Бұл жолы болжалды межеден әлдеқайда көп көрсеткішке қол жеткізетін түріміз бар. Азаматтардың белсенділігі өте жақсы болып отыр. Өйткені, 2015 жылдың 13 қарашасында мүлікті жариялау мәселелері бойынша кейбір заңнамалық актілеріне

бағалы қағаздар, заңды тұлғаның жарғылық капиталына қатысу үлесі және басқа адамның атына рәсімделген мүлік пен ел аумағынан тыс орналасқан мүліктерді заңдастырып алуға мүмкіндік беріп отыр. Атап айтқанда, жария ету процедурасы бұрын тіркелмеген мүлікті мемлекеттік кірістер органдарына декларациялар беру арқылы жеңілдетілген тәртіпте тіркеуге мүмкіндік береді.

майтын мүлік сатып алу секілді операцияларға жұмсай алады. Бұл жағдайда ақшаның 10 пайызы алым ретінде алынады. Сонымен қатар, шетелде немесе қолмақол айналымдағы ақшаны банк шоттарында көрсетпей, өтініш жазу арқылы жария етуге болады. Бұл ретте бюджетке 10 пайыздық алым төленеді. Ең дұрысы, ақша қаражатынан басқа мүлікті жергілікті атқарушы органның жанындағы комиссияға өтініш түсіру және тиісті құжаттарды ϯϭ ˵˘˭́ˣ೦˘ ˞˟˥˧ˮ ˢ˟˲˛˧ˬ˧˪˵˧ ˯˲́ˮ˞˘˶ ˯˲˛˘ˮ˞˘˲́ˮ˞˘ ˢ˘ˬ˱́ ˳˯˭˘˳́ ϵϲ ϴϲϱ ϯϴϱ ˭́೮ ˵˟೮˛˟ беру арқылы заңдастыруға болады. Бұл ретте алым алынбайды. Тек ˙˯ˬ˘˵́ˮ ˙˘˲ˬ́೦́ ϳ ϲϲϱ ഑˵˧ˮ˧˾ ˪˟ˬ˧˱ ˵೴˳˪˟ˮ͘ ౢ˘˲ˢ́ˮ́ мүлікті заңдастырған адам оны ˣ˘೮˞˘˳˵́˲˶ ˙˯ ˥́ˮ˾˘ ˞˘ ˢ೵˭́˳ ˙˟ˬ˳˟ˮ˞˧ ˢ೴˲˛˧ˣ˧ˬ˧˱ тіркеу, соның ішінде құжаттарды ˢ˘˵́˲͘ ʥ೴˛˧ˮ˛˟ ˞˟˥˧ˮ ϰϯϵ ϯϮϮ ϵϰϳ ˭́೮ ˵˟೮˛˟ ˪഑ˬ˟˭˧ˮ˞˟ дайындау мен жасау бойынша шығындарын төлейді ˘೪˾˘ ˣ˘೮˞˘˳˵́˲́ˬ˞́͘ Сонымен қатар, мүлікті жаөзгерістер мен қосымшалар енгізілу Заңдастырылған мүлік пен ақша риялау мерзімі 2016 жылдың 31 туралы Заңнамада осы жолы ел салық алу мақсатында кіріс болып желтоқсанына дейін ұзартылды. – Мүліктің қай түрі көбірек азаматтары мүлікті аз уақыттың есептелмегендіктен, табыс салығы ішінде басы артық материалдық салынбайды. Тек Қазақстаннан тыс заңдастырылып жатыр? – Негізгі жарияланып жатқан шығынсыз заңдастырып алуы- жерлердегі мүлікті жария ету үшін мүліктің басым бөлігі жылжымайна барынша мүмкіндік жасалған. 10 пайыздық алым алынады. Қаржыны екі тәсілмен заңдас- тын мүлік болып отыр. Одан кейінгі Яғни, басқа тұлғаға немесе жариялау субъектісіне рәсімделген тыруға болады. Ақша қаражатты орында ақша қаражаттары тұр. – Әңгімеңізге рахмет! Қазақстан аумағындағы мүлікті банк шоттары арқылы рәсімдей Сұхбатты жүргізген: заңдастыру бойынша жариялау аласыз. Бұл қаражатты азаматтар Бүркіт НҰРАСЫЛ процедурасы жеңілдетілді. Ақша, қалауынша бизнеске, жылжы-

ÝÊÑÏÎҒÀ ÒÀҒÛ 70 ÌÛҢÄÀÉ ÁÈËÅÒ ÑÀÒÛËÄÛ

ʶ˟˾˟ ˟ˬ˯˲˞˘˞˘ ͨˑʶˁʿʽͲϮϬϭϳͩ ˪഑˲˭˟˳˧ˮ˟ ೪˯ˮ˘೪˵˘˲˞́ ˪഑˙˧˲˟˪ ˵˘˲˵˶ ˭˘೪˳˘˵́ˮ˞˘ ˵˶˲ˤˣ˭ ˙˯˥́ˮ˾˘ ˺˘ˬ́೪˘˲˘ˬ́೪ ˪˯ˮ˹˟˲˟ˮ˻ˤ̆ ೵˥́˭˞˘˳˵́˲́ˬ˞́͘ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ ഉ˪˧˭˧ˮ˧೮ ˯˲́ˮ˙˘˳˘˲́ ʺഉˬˤ˪˘ ʥ˟˪˵೵˲˯˚˘ ˢˤ́ˮ೦˘ ೪˘˵́˳˶˾́ˬ˘˲˞́ ͨˑʶˁʿʽͲϮϬϭϳͩ ˪഑˲˭˟˳˧ ˪˟ˣ˧ˮ˞˟ ഑˵˟˵˧ˮ ˧˳Ͳ˾˘˲˘ˬ˘˲˭˟ˮ ˵˘ˮ́˳˵́˲˞́͘ Бұған дейін «Астана ЭКСПО-2017» ұлттық компаниясы 4-11 қыркүйек аралығында Қазақстан бойынша ақпараттық

турлар ұйымдастырған болатын. Бұл турларда шетелдіктерге Қазақстанның басты туристік нысандары таныстырылған.

Атап айтқанда, меймандарға Жібек Жолы бағыты, Батыс және Шығыс Қазақстан, сонымен қатар Жетісу аймақтарының ең көрікті тұстары көрсетілді. Жалпы 73 учаске арнайы реестрге енгізілді. Астанадағы «ЭКСПО-2017» көрмесіне келген туристер мен қатысушылар осы учаскелердің барлығына сапарлайды.

Конференцияға Ресей, Қытай, Еуропа, Азия және ТМД елдерінен ірі туристік компаниялар қатысты. Олардың қатарында «Росс Тур», «CITS» «AlessandroRosso Group», «Monaco Ukraine Group» сынды компаниялар бар. «Бұл соңғы ақпараттық тур емес. Көрме басталғанша осын-

дай турлар өткізіліп тұрады. Бүгін «ЭКСПО-2017» көрмесінің 74 мың билетін сатып алу бойынша 5 ірі келісімшарт жасалды. Аталмыш билеттер туроператорлардың турпакеттеріне енгізіледі» деді «Астана ЭКСПО-2017» ҰҚ туризм департаментінің директоры Ален Шайжүнісов.

ÉęÍ¹¸Ê

www.astana-akshamy.kz

– Сіздің творчестволық өрлеу жолыңыз Президент оркестрімен тығыз байланысты. Бұл өнер ұжымына қалай келіп едіңіз? – Мен Президент оркестріне Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының екінші курсын оқып жүргенде, 1996 жылы қабылдандым. Содан бері қарай барлық шығармашылығым, өнерім де, өмірім де осы оркестрмен тығыз байланысты. Менің тағдырымды оркестрмен байланыстырған Бекболат Тілеухан ағам болатын. Мұны мен тағдырдың сыйы ретінде қабылдадым. Әйтпесе, сол уақытта өнерде жүрген жастар көп болды ғой, бірақ таңдаудың біреуі маған түскеніне қуанамын. Осы оркестрде жүріп мен көп нәрсе үйрендім, сах наның қырсырын, адамдармен араласа білу, өзіңді өнер адамы ретінде сезіну деген сияқты. Бұрын жұмыс істеп көрмеген, әлпештеген ата-ананың аялы алақанында өсіп жатқан адамның консерваторияның екінші курсында бірден жұмысқа орналасуы басында оңай болған жоқ. Оның артында үлкен жауапкершілік тұрды, соны ақтау оңай шаруа емес еді. Үлкен жауапкершілікті мойынымызға ерте артқандықтан, репертуарымды шыңдаумен айналыстым. Одан бөлек, өнерде өзімше жаңа жол салуға міндетті екенімді, даралануға тиістігімді сол кезде ерте түсіндім. Егер менің өнердегі жолым Президент оркестрімен түйіспесе, өзімнің ішкі жан-дүниеме үңіліп, өнер деген шаңырақтың ішінде маған даралануға мүмкіндік болар ма еді, болмас па еді, ол бір Аллаға аян. Құдайға шүкір, осы ұжымның арқасында достар таптым, орта таптым, сол оркестрден өзімнің өмірлік жан жарымды жолықтырдым. Елбасымен танысуға да мүм-

ʓǈƲǌǇƲǆ ǂƼǌǗǈǀǗ ǋǌǁǃǄǀǁǉǎ ǊǌǆǁǍǎǌƲǉǀǁ ǎƼǋǎǗǈ

– Соңғы кезде «Асыл», «Пай-пай» сияқты топтармен бірлесіп бейнебаян түсіріп, «Қазына» сияқты топтармен бірлесіп ән айтып жүрсіз. Бұл өзіңіздің бастамаңыз ба, әлде сондай ұсыныстар жиі түсе ме? Жалпы, шығармашылық бірлестікке деген көзқарасыңыз қалай? – Жаңа сөзімнің басында Президент оркестрі жайлы айтып өттім ғой, осы оркестр жанында көптеген өнер ұжымдары бар. Соның ішінде үрмелі аспаптар, халық музыка ансамблі, түрлі өнер топтары көп. Солардың бәрі жеке сах-

ǂǁǎƲƿǁǉǀƲ ǂƼɍȽǗǌǎɅƼǉ ǈǄǉǄǍǎǌ

Толғанай, Жауһар атты небәрі 16-17 жастағы жас шәкірттерім бар. Олардың бәрі болашағынан зор үміт күттіретін жастар.

қыртуымен Астанаға келдік. Елордаға бірінші бет түзеген жастар біз болатынбыз. Келесі 2000 жылы Елбасының қолынан үш бөлмелі пәтердің кілтін алдық. Сол пәтер біздің бар бақытымыздың куәсі болды. Үш баламызды тәрбиелеп өсірдік. Өнерде жолдасыммен бірге жұмыс істеп келе жатырмын. Астанаға келген жылы бүгінгі Өнер университетіне жұмысқа орналасып, содан бері кәсібилігімді екі жақтап шыңдап келе жатырмын десем болады. Бірінші, әрине, сахнаға лайықты жетілу, екіншісі – шәкірт тәрбиелеу. Бұған қоса, тәжірибемді ұштай түсіп, репертуарымды кеңейте бастадым. Мұғалім болып сабақ беру әрдайым формада болуға, ізденуге септеседі. – Жастарды өнер жолына баулып келе жатқаныңызға да біраз уақыт болған екен ғой, шәкірттеріңіз көп пе? – Иә, жаңадан көрініп келе жатқан талантты шәкірттерім бар. Болашақта оларды үлкен сахнадан көремін деп ойлаймын. Олардың бірі – Оңғарбай Айдос. Ол биыл Қазақ ұлттық өнер академиясының колледжін бітіріп, сол университетке оқуға түсті. Одан бөлек, Әйгерім,

нада өнер көрсетіп жүрген музыканттардан құралған. Осы оркестрдің ішіндегі кішігірім топтың біреуі – «Пай-пай». Өнер үштігінен құралған жігіттер тобы. Менің жолдасым Марат осы топтың мүшесі. Ең алғашында бұл топ болмаған кезде 2004 жылдары өткен патриоттық әндер байқауына бізден жетігенде ойнайтын музыканттар үштігі қатысқан еді. Байқауда Мадияр Малдыбаев, Марат Хайрушев, Марал Сахметова сынды алғашқы жетігеншілермен бірге «Ағжанай» әнін орындаған едім. Бұл әннің идеясын белгілі әнші Бекболат Тілеухан мен керемет музыкант Рүстем Бейсенұлы ұсынған болатын. Сол байқауда мен лауреат атандым. Өнерде топтармен бірлесіп жұмыс жасау содан кейін басталған еді. Жаңа бір сөзімде алғашқы жетігеншілер деуімнің өз мәнісі бар. Сол уақыттарда Президент оркестрін бүгінгі біздің Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы басқарып тұрған болатын. Ол оркестрді жан-жақты жетілдіру үшін 1997-98 жылдары-ақ жетіген аспабының түр-түрін алдырған еді. Оны және әртүрлі экспериментпен жасатты,

сол кезде тіпті Саха елінен темірден жасалған «Джатыган» деген жетіген аспаптарын эксперимент жасатуға алдырды. Бүгінде жетігеннің кең қанат жайып, халыққа таралуы сол кездегі Арыстанбек Мұхамедиұлының арқасы деп ойлаймын. Ол кісінің үлкен көңіл бөлуі нәтижесінде бүгінде жетіген осындай биікке көтеріліп, халықпен қайта қауышты. Бұл еңбек айтылуы тиіс. – Сіздің ән жазатын қасиетіңіз жақсы әндерді таңдауда үлкен септігін тигізетін шығар? – Менің ән орындаудан бөлек, ән де жазатыным рас, бірақ оны жария еткен емеспін. Шығармашылық қабілетімді халық әндеріне пайдаланамын. Мысалға, халық арасында ұмытылып бара жатқан әндер бар ғой, сол әннің бастапқы бөлігі белгілі болады да, қайырмасы ұмытылып қалады. Сондайда оның қайырмасын өзім толықтырып жіберемін. Тағы бір қатарына иірімін, қайырмасын қосып, жаңаша айтамын. Бұдан ән бұзылмайды, қайта ұмытылып бара жатқан әндер насихатталады. Жалпы, әннің негізі сақталады. Ұмытылып бара жатқан халық әндерін жаңаша өңдеумен осылай шығарып жібереміз. Кезекті бір әнге сөз іздеп жүргенде, қазақтың керемет ақын қызы Танагөз Ілиясованың өлеңдері қолыма түсті. Мен оның шығармаларына шын мәнінде ғашық болып, іздестіре бастадым. Сөйтсем, ол да Астанада тұрады екен. Екеуміз танысқан кезде «қай жақтансыз?» деп сұрап едім. «Қарағандыданмын» деді. Сонда: Таулардан іздегем жоқ басқа тірек, Жүрер-ем, тау қызы боп тасқа түнеп. Тартады да тұрады шыңға қарай, Қайратты болғаннан соң жаста жүрек, – деп, бір шумақ өлеңін оқып бердім. Сосын «Бұл өлеңді Қарағандыда жүріп қалай шығардың? Сен бұл жерде өзіңді емес, мені суреттеп тұрған сияқтысың. Мен Алматы облысының қызымын, тауда өскенмін кезінде» десем, «мен негізі Нарын қолдың қызымын» деп күледі. Сөйтсем, оның ата-анасы Қарағанды жағына кейін көшіп келген екен, барлық балалық шағы Нарынқолда өтсе керек. Творчестволық байланысқа түскеннен кейін мен оған «бұл әннің тақырыбын «Әлемді сүю»

«КАРА ЖОРFА»

МЕНІ ЕЛГЕ ТАНЫТКАН –

ƼǬǠǜɆ ƽƼǇƼǂƼǉǊƾƼ ǠʄǭǮɚǬǧȂ ʄǩǴȂ

кіндік алдым. 1996 жылы Президентіміздің алдында ән салу бақыты бұйырды, сонда ол кісінің алғысын алған едім. Елбасымыз көрген жерде «Ардақжан, қай әніңді айтасың?» деп сұрап жататын, бұл да өнер адамының мерейін өсіреді емес пе?! Ал 1999 жылы Президентіміздің арнайы ша-

ಁˮ ˳഑ˣ˧ˮ˟ ˘˳˘ ˙˘˥́˱˱˟ˮ ೪˘˲˘˥˵́ˮ͕ ഉˮ ˘˥˵೪˘ˮ ˪˟ˣ˞˟ ೵ˬ˵˵́೪ ˮ˘೪́˾˵͕́ ೵ˬ˵˵́೪ ˙˯̆˶˞́ ˢ˯೦˘ˬ˵˱˘˶೦˘ ˵́˲́˳˘˵́ˮ ˵˘ˬ೦˘˭˱˘ˣ ഉˮ˾˧ˬ˟˲˞˧೮ ˙˧˲˧ ʹ ʤ˲˞˘೪ ʥ˘ˬ˘ˢ˘ˮ˯˚˘͘ ˁ˯ˮ˘˶ ϮϬϬϬ ˢ́ˬ́Ͳ˘೪ ͨˌ́˲೪˘͕ ˞˘˶˳́˭ͩ ˲˟˳˱˶˙ˬˤ˪˘ˬ́೪ ഉˮ ˙˘˥೪˘˶́ˮ́೮ ˛˲˘ˮͲ ˱˲ˤ ˤ˟˛˟˲˧ ˘˵˘ˮ೦˘ˮ ˯ˬ ˯˞˘ˮ ˙˟˲˧ ˞˟ ˵˘ˬ˘˥ ˙ഉ˥˛˟ˬ˟˲˞˟ˮ ˯ˣ˘ ˾˘˶́˱͕ ˺˘ˬ́೪˵́೮ ́˳˵́೪ ́೪́ˬ˘˳́ˮ˘ ˙഑ˬ˟ˮ˧˱ ˪˟ˬ˟˞˧͘ ಁˮ˾˧˭˟ˮ ഉ೮˛˧˭˟ ˙˘˲́˳́ˮ˞˘ ೵ˬ˵˵́೪ ೪೵ˮ˞́ˬ́೪͕ ೵ˬ˵˵́೪ ˙˯ˬ˭́˳˵́ ˳˘೪˵˘˶ ˭ഉ˳˟ˬ˟˳˧ ˵഑೮˧˲˟˛˧ˮ˞˟ ˞˟ ˵೵˾́˭˞́ ˯˥ˬ˘˲ ೪˯ˣ೦˘ˬ˞́͘

– «Сен ғана» деген әніңіздің бейнебаяны, меніңше, сәтті шыққан дүние. Махаббат туралы әнге басқа біреу бейнебаян түсірсе, оның идеясы мүлдем басқаша болар еді. Бұл бейнебаянда көк бөрі рухы, киім үлгісінен қазақтың түркілік дүниесі көрініс береді. Басқа бейнебаяндарыңыздан да түркілік сарын байқалады. Сірә, жаныңызға түркі дүниесі жақын-ау... – Ол бейнебаяндарды Мұрат Бидосов деген мықты режиссеріміз түсірді. Бейнебаяндардың сәтті шығуына ол кісінің еңбегі зор. Бірақ режиссердің сондай шешім жасауы – кездейсоқ емес. Ол менің ән айту мәнеріме назар аударғаны сөзсіз. Тіпті, жаңа заманға сай ән орындап тұрсам да, ол менің ұлттық дәстүрмен астасып жатқан ішкі болмысымды таныды, бойымдағы түркілік сарынды сезді. Менің образымды дәл тапты деп ойлаймын. Жалпы, менің барлық жұмысымда ұлттық көне реңк байқалады. Бала кезімнен таутасты, көне қорғандарды аралағанды ұнататынмын. Жайлауда жүрген кезде қалмақтармен қырғын болған жерлерде, қамалдардың қасында ойнағанда, сол жерлердің құпиясын білуге құмартатынмын. Өзім тұрған Сүмбе ауылында Сейпүл деген көше болды. Сейпүл бір кездері үлкен қамал болған деседі. Көктемде қар еріген кезде, жоғары жағындағы жылғалардан бас сүйектер де ағып түсетін. Сондай кезде ескі құмыраның сынықтарын да тауып алушы едік. Ол қамалдың бір шеті әлі күнге бұзылмай тұр. Сол қамалдан мен орта ғасырдың әсерін

ɛǌǋƼɅ ƼǇǀǗǉǀƼȽǗ ǂƼǏƼǋǆǁǌǔƲǇƲǆǎƲ ɛǈǗǎǋƼǅǈǗǉ

деп алайық, өйткені бұл жерде өзің арқылы әлемді суреттеген сияқтысың, әлемге махаббат жайып тұрғандайсың» дедім, ол қарсылық білдірген жоқ. Осылайша, бұл әнді орындауға кірісіп жатқан кезде, «Асыл» тобының продюсері, әнші қыздары бірге ән айтсақ деген ұсыныс білдірді. Өнерде өсіп келе жатқан жас сіңлілерімнің ұсынысын қабыл алып, «Әлемді сүю» әнін бірге орындадық. Бұл ән белгілі бір деңгейде өз тыңдармандарын тапты. Уақытша «хит» болатын емес, тыңдаған сайын адамға жаңаша ой беретін өміршең ән болды. Негізі, мен өзімнің творчествомда бүгін бар, ертең жоқ болып кететін емес, халық әндері сияқты өміршең шығармаларға кеңірек орын беруге тырысамын.

қазақтың қалжыңмен айтылған өлеңін негізі ер адамдар орындауы керек, бізде қыздарымыз да осылай ән салып жатады, бұған абай болу керек. Ертеректе мен де «Үкілі кәмшат» әнін орындаған едім, бірақ ол кезде сөзіне онша мән бермеппін, қазір бұл әнді айт десе де, айтпаймын. Неге дейсіз ғой?

қастар өтті ғой. Бұл аймақта ата-бабаларымыздың кейінгі өмірі қалай өрбіді, тағдырлары не болды? Ылғи менің көкейімде осындай сұрақтар тұратын. Шешем – тарихшы, әкем әдебиетші болғандықтан, оларға «бұл қамалды таудың ең биігіне неге салды?» деген сұрақтарды жиі қоятынмын. Көз алдыма сол замандарды елестетем де, құдды бір сол дәуірге еніп кеткендей, біресе атқа мініп, біресе жаяулап шауып, өзімдей балалардың алдында қол бастаған батырдай сезініп, атойлап келе жататынмын. Ондай балалық дәуренді бәрі басынан кешкен шығар. Бірақ мені сол жерлердегі көне тарихтың қойнауы үнемі қызықтырды, толғандырды. Содан болар, ішкі болмысыма, ән айту мәнеріме ұлттың көне сарыны біте қайнасып кеткені. Кейбір тыңдаушылар «Сіз ән айтқанда, орта ғасырдың лебін сезінемін», кейбірі «тауда жүргендей әсер аламын» деп жатады. Бұл, шындығында, біздің ішкі дүниеміздің ар жағында жатқан, ерте дәуірде санамызға сіңген ұлттың көне үні, қанымыздағы бүлкілдеп ағып жатқан көк бөрінің сарыны. Кейде адамдар өздерінің қалай айтып, әнге қосылып жатқанын сезінбей қалады. Біздер тек ән айтушылар емеспіз, сахнада өзімізді көрсету үшін жүрген жоқпыз, өнерді насихаттаушылармыз, ұлтты тәрбиелеушілерміз деп ойлаймын. Сондықтан ұлттық құнды лыққа, ұлттың әні мен жырына мұқият, жанашырлықпен қарап, ескісін жаңғыртып, ұлттың өзіне қайтарып отыруымыз керек. Ұлтқа қызмет етудің бір жолы осындай. Ұрпақ алдындағы жауапкершілік те өнер адамы үшін ең бірінші орында болуы тиіс. Бүгінгі біздің орындауларымыз ертең мұрағатта қалады. Сондықтан мен қара өлеңдерді таңдаған кезде де барынша талғампаздықпен келуге тырысамын. Мысалы, «Айналайын, қарағым алтыным-ай, ақ жүзіңді көргенде балқыдым-ай» деген

– Кейінгі кезде жастар арасында халық әндеріне деген қызығушылық азайып бара жатқандай, ұлттық өнердің насихатын кеңейту үшін не істеу керек, жалпы ұрпақтың бойындағы ұлтжандылықты қалай дамытуға болады? – Ұлттық өнерді насихаттап, оны ұрпақтың санасына ерте бастан сіңіру үшін мектептерде арнайы пән ашқан дұрыс-ау деймін. Дәстүрлі әншілер жас

ǈǁǆǎǁǋǎǁǌǀǁ ǑƼǇǗɅ ʃǉƲ ǍƼƽƼȽǗ ǁǉƿƲǃƲǇƿǁǉƲ ǀɛǌǗǍ

ман болғанда, сөзін түзейтін едім. Ал бүгінде қара өлеңдерді шығарар кезде үлкен мән беремін. Белгілі ғалым Мырзатай Жолдасбек ағамыздан 65 жылдан кейін есіне түскен анасының әндерін өз аузынан үйренгенмін. Ол ән «Бедел-ай, бөпем-ай» деп аталады. Оны біз «Қазына» тобымен шығарғанбыз. Бұл әнде туысқа, бауырға, ел мен жерге деген үлкен махаббат жатыр. Оның өміршеңдігіне, ұрпақтың игілігіне әлі ұзақ жылдар жарайтынына сенемін.

Әннің өзі керемет, бұл әнді алғаш жеткізуші менің нағашы апамның Асылхан деген сіңлісі еді. Содан үйренген кезде қазіргідей ойым толысқан ма-

౭ˬ˵˵́೪ ഑ˮ˟˲˞˧ ˮ˘˳ˤ˺˘˵˵˘˱͕ ˯ˮ́ ೵˲˱˘೪˵́೮ ˳˘ˮ˘˳́ˮ˘ ˟˲˵˟ ˙˘˳˵˘ˮ ˳˧೮˧˲˶ ೴˾˧ˮ ˭˟˪˵˟˱˵˟˲˞˟ ˘˲ˮ˘˥́ ˱ഉˮ ˘˾೪˘ˮ ˞೵˲́˳͘ ʪഉ˳˵೴˲ˬ˧ ഉˮ˾˧ˬ˟˲ ˢ˘˳ ˢ˟˵˪˧ˮ˾˟˪˵˟˲˛˟ ˺˘ˬ́೪ ഉˮ˧ ˙˯˥́ˮ˾˘ ˳˘˙˘೪ ˙˟˲˳˟͕ ˪˟˲˟˭˟˵ ˟˭˟˳ ˱˟͍͊

сезетінмін, тау-тасты аралап жүріп, бұрынғы өткен атабабаларымыз осы жерде жүріп нендей күйді бастан кешірді? Қазақтың басынан өткен нешебір жаугершілік замандарда осы жерде талай қазақтың арыстаны жер үшін шайқастыау. Әсіресе, Жетісу жерінде қалмақ-жоңғарлармен көп шай-

маймын, әйтпесе...» деп күйініп отыратын. Оның өнерге деген құрметі ерекше. Анамның осы хәлін көрген сайын, халық әндерін жинаумен айналысуға қызығушылығым арта түсті. Ұмытылып бара жатқан әндерді тауып, оның бұзылмай сақ талуына үлесімді қосқым келді. Жалпы, менің өнер жолында қалыптасуыма анамның сіңірген еңбегі ерекше. Мен дүниеге келместен бұрын әнші болатынымды білген де сол кісі. Түсінде көріп, жақсылықтың болатынын болжап, қалай жасасам дұрыс шешім шығатынын Құдайға сыйынып отырып айтатын. Ауылда бір керемет ән естіп қалса, «мынадай ән бар екен» деп, бірден маған хабарлайды. Әлі күнге маған ылғи осылай бағыт-бағдар беріп отыратын – менің анам. Халық әні «Қара жорғаны» мен анамның арқасында шығарып едім. Консерваторияда оқып жүргенде, көктемде ауылға барғанымда анам «Қабылбек нағашың (рулас) «Қара жорға» деген бір керемет ән айтып жүр» деген соң, барып тыңдап едім. Шынымен де, бұрын орындалмаған керемет ән екен, бірақ бір-екі жолы ғана, сол қайталана береді екен. Үйреніп алғаннан кейін оған қайырма қостым, тағы бірекі жолын жалғадым, сөздерін қазақтың қара өлеңдерімен байытып шыққанда, бас-аяғы бүтін бір ән дүниеге келді. «Қара жорға» – менің репертуарымда ерекше ойып тұрып орын алатын ән. Мені халыққа танытқан

ÉęÍ¹¸Ê

ұстап ән салған немесе халық әнін жаттаған бала өскенде бизнесмен болып шықса да, оның жүрегінде «айналайын қарағым, алтыным-ай» деген ән үнемі ойнап жатады. Біз ұлттық өнердің негізін ұрпағымыздың бойына сіңіру үшін осыған үлкен мән беруге тиіспіз. – Жетісу өңірінің әндерін, соның ішінде ұмытылып бара жатқан ескі әндерді жинаумен айналысқаныңызды білеміз. Бұған қызығушылық қайдан басталды және қандай жағдайлар әсер етті? – Менің ескі әндерді жинап, жаңғыртуға деген қы зы ғушылығымды туғызған – өзімнің анам. Ол кісі халық әндерін сүйіп тыңдайды, біреулер әнді бұзып айтып жатса, қатты қапаланатын. «Өзім айта ал-

Сұхбаттасқан: Меңдолла ШАМҰРАТОВ

осы «Қара жорға» әні болатын. Қабылбек ағамыз бұл әнді бұдан бұрын да талай айтқан шығар, бірақ сол өңірден шыққан бірде-бір орындаушы оған назар аудармаған ғой, әйтпесе баяғыда елге таралып кетер еді. Анамның сезімталдығының арқасында «Қара жорға» осылай халқымен қауышқан. Ол әнді «мен композитормын», «мен шығардым» деп айтқан емеспін, негізі, халықтыкі болғаннан кейін, халықтың еншісінде қалды. Өзімнің ұлттық нақышта шығаратын әндерім бар, болашақта сәті келгенде, тыңдармандарға ұсынамын. – Әңгімеңізге көп рақмет! Шығармашылық табысқа жете беріңіз!

ʥ˧ˣ˞˟˲ ˵˟˪ ഉˮ ˘˥˵˶˾́ˬ˘˲ ˟˭˟˳˱˧ˣ͕ ˳˘˺ˮ˘˞˘ ഑ˣ˧˭˧ˣ˞˧ ˪഑˲˳˟˵˶ ೴˾˧ˮ ˢ೴˲˛˟ˮ ˢ˯೪˱́ˣ͕ ഑ˮ˟˲˞˧ ˮ˘˳ˤ˺˘˵˵˘˶˾́ˬ˘˲˭́ˣ͕ ೵ˬ˵˵́ ˵ഉ˲˙ˤ˟ˬ˟˶Ͳ ˾˧ˬ˟˲˭˧ˣ ˞˟˱ ˯˥ˬ˘˥˭́ˮ͘ ˁ˯ˮ˞́೪˵˘ˮ ೵ˬ˵˵́೪ ೪೵ˮ˞́ˬ́೪೪˘͕ ೵ˬ˵˵́೮ ഉˮ˧ ˭˟ˮ ˢ́˲́ˮ˘ ˭೵೪ˤ̆˵͕ ˢ˘ˮ˘˾́˲ˬ́೪˱˟ˮ ೪˘˲˘˱͕ ˟˳˪˧˳˧ˮ ˢ˘೮೦́˲˵́˱͕ ೵ˬ˵˵́೮ ഑ˣ˧ˮ˟ ೪˘˥˵˘˲́˱ ˯˵́˲˶́˭́ˣ ˪˟˲˟˪͘

жеткіншектерге халық әні бойынша сабақ берсе, керемет емес пе?! Әрине, оқушылардың бәрі бірдей әнші болып шықпайды. Ондай мақсат қойылмауы да керек. Бірақ мектепте халық әндерінен сабақ алып, ұлттық рухты, әндегі ұлттық колоритті алпыс екі тамырына сіңірген бала өсе келе өз қағынан жерімейді. Ормандай орысы көп ортада жүрсін, шетелге кетсе де, оның бойына бала жастан сіңген ұлттық ән, ұлттың үні үнемі санасында сайрап тұрады. Ол бір жерде келе жатып халық әнін құлағы шалып қалса, сол бойда тұра қалып тыңдар еді. Бір кезде бала жастан қанына сіңген саз, ұлттың сазы әлдебір халық әуенін естіген сәтте санасында жаңғырып, қанында атой салып жүре бермей ме?! Мектепте бес-алты жыл қолына домбыра

www.astana-akshamy.kz

ÈËÍ¸ÅÀ×Ê

ЕСКЕРТКІШТЕР

БЕЛГІСІНДЕЙ ЕЛДІКТІН ಁˬ˟˭ˮ®೮ ͨ˭˟ˮͩ ˞˟˛˟ˮ ˭́೪˵́ ˟ˬ˞˟˲®ˮ˞˟ ˳˯ˬ ˭˟˭ˬ˟ ˪˟˵˵®೮ ˙˯ˬ˭́˳́ˮ͕ ˙˟˞˟˲˧ˮ͕ ˟˲˟˪˾˟ˬ˧˛˧ˮ ೺ഉ˭ ˵˘˲ˤ˺́ˮ ˵˘ˮ́˵́˱ ˵೵˲˘˵́ˮ ˟˳˪˟˲˵˪®˾˵˟˲ ˙˘˲͘ ಁ˥˛®ˬ® ʺ́˳́˲ ˱ˤ˲˘˭ˤ˞˘˳͕́ ౬ˮ˞®˳˵˘ˮˮ́೮ ˃ഉˢͲʺ˘˺˘ˬ͕́ ˪഑ˮ˟ ˘೮́ˣ˞˘˲˞˘ ˱˟˲®ˬ˟˲ ˵೵˲೦́ˣ́˱˵́Ͳ˭́˳ ˞˟˥˵®ˮ ౢ́˵˘˥ ೪˯˲೦˘ˮ͕́ ഉˬ˟˭ˮ®೮ ˢ˟˵® ˪˟˲˟˭˟˵® ˳˘ˮ˘ˬ˘˵́ˮ ʤˬ˟˪˳˘ˮ˞˲ˤ̆ ˭೵ˮ˘˲˘˳͕́ ʤ˭˟˲ˤ˪˘ˮ́೮ ʤˣ˘˵˵́೪ ˭೴˳®ˮ®͕ ˇ˲˘ˮ˻ˤ̆ˮ́೮ ͨˑ˥Ͳ ˹˟ˬ̂ͩ ˭೵ˮ˘˲˘˳͙́ ˃®ˣ˟ ˙˟˲˳˟೮͕ ˵®˱˵® ˪഑˱͘ ʤˬ͕ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ ˞˟˛˟ˮ˞˟͙ ಁ˲ˤˮ˟͕ ˘ˬ˞́˭˟ˮ͕ ˢ˘೮˘ ഉˬ˟˭˞˟˛® ˢ˘೮˘ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮˮ́೮ ˢ˘˲೪́ˮ ˙˟˥ˮ˟˳®ˮ ˵˘ˮ́˵˘˵́ˮ͕ ˟ˬ˞®೮ ˙˯˥˵೵˭˘˲́ˮ˞˘˥ ˙˯ˬ೦˘ˮ ʤ˳˵˘ˮ˘ ˘˶́ˣ೦˘ ˯˲˘ˬ˘˞́͘ ʤˬ ʤ˳˵˘ˮ˘ ˵˶˲˘ˬ́ ˘˥˵೪˘ˮ˞˘͙

ƽǁǍ ȽƼǍǗǌǀƼǉ ǍǗǌ ǎƼǌǎɅƼǉ ɅǊǇƼ ƽǁǇƿƲ …Елорданың ортасынан орын тепкен, сан ғасырлық тарихымызға, бүгiнiмiз бен ертеңiмiзге қойылған мәңгiлiк ескерткiштер ерiксiз көңiл аудартады. Әсіресе, Астананың нақ төріндегі «Бәйтерек» монументін бүгінде білмейтін қазақстандық кемде-кем. Бұл тұғырды көпшілік, елорданы танитын әлем тұрғындары Астананың символы деп біледі. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың идеясымен тұрғызылған алып «Бәйтерек» алтын жұмырт қасын қорғауға ұмтылған самұрық құс пен айдаһардың арпалысын баяндай тын бағзы бір аңыз ды еске түсіретіні де талайға аян. Астанадағы алып ескерткіштердің бірегейі – «Қазақ елi» монументi. Жеті жыл бұрын іргесі қаланған тұғыртас – елiмiздiң сан ғасырлық тарихын, басынан

кешкен небiр аумалы-төкпелi замандарды, азаттықтың ақ таңы атқалы берi жеткен жетiстiктерiмiздi әспеттейтiн дәуiрлiк маңызы бар тарихи кешен. Шындығында, мәнмағынасы терең осынау ескерткіш тарихи әділдіктің салтанат құруын айғақтайды. Сонымен қатар, «Қазақ елі» ұрпақтар байланысын және уақыт үндестігін білдіреді. Монументтің 91 метр биіктігі 1991 жылы тәуелсіздік алғанымызды аңғартса, ұшар басындағы күн, астында қанат жайған самұрық құс – егемен еліміздің ертеңі мықты екендігінің нышаны. Ал сонау ғасырларда Атилла басқарған Еділ ғұндары ақ туларына осы құсты бейнелегенін қарт тарих айтады. Стелланың төменгі бел деуіндегі «Халық және тұңғыш Президент», «Қаһармандық», «Жасам паздық» және «Болашақ» деп аталатын төрт қола барельефтің әрқайсысының өз «айтары» бар. Тағылымы мол сәулет туындыларының қатарында «ұлысымызды заманында ұйыстырған» Керей мен Жәнiбек хандардың еңселi ескерткiшiн ерекше атауға болады.Тұңғыш Президент мұражайының алдындағы гүлзарда орналасқан еңселі ескерткіш бес ғасыр дан астам бұрынғы дәуір дің оқиғаларынан сыр шерткізеді. Қос тұлғамыз құрған Қазақ хандығының 550 жылдығын былтыр ғана дүрілдете тойлағанымыз тарихқа көрсеткен ұрпақ құрметі еді. Екі ханның бейнелері бостандықтың салтанат құруын, жаңа хандықтың құрылуы мен жаңа өмірдің басталуын әйгілейді. Керей қазақтың тұңғыш ханы ретінде хан тұлпарынан жаңа шешілген ертоқымда отырған қалыпта бейнеленген. Ал Жәнібек хан ержүректікті, ба тылдық пен күшжігерді паш етіп тұр.

mǈʃɍƿƲǇƲǆ ǁǇǀƲɍ} mǊǎƼǉ ƼǉƼǍǗ} Асқақ рухымыздың айрықша нышаны – «Мәңгілік ел» салтанат қақпасы. Әлемдегі санаулы қалаларға тән ерекше сәулеттік мұндай туынды әдетте жеңіс рухын асқақтату немесе жасампаз жетістіктердің құрметіне қаланың кіреберісіне, үлкен жолдың бойына орнатылады. Ал Астанадағы салтанат қақпасы аспанмен таласқан зәулім ғимараттардың ортасынан ойып орын алған. Сәулет нысанының биіктігі – 20 метр. Ел тәуелсіздігінің жиырма жылдығы қарсаңында ашылған қақпаның сол жақ қапталында «Ақсақал» мүсіні орнатылған. Бұл – халықтың ойы мен рухани өлшемінің көрінісі, даналықтың символы. Оның қазақы ерекшелігін ұлттық киімінен аңғаруға болады. Сол жақ қапталындағы «Әйел-Ананың» мүсіні «Отан-Ана», «Жер-Ана», «ана тілі» сынды киелі ұғымдарға ұласады. Мүсіндердің әрқайсысының астында қазақтың «Мәңгілік» дара таңбасы орын тепсе, үстінде Елтаңба орналасқан. Сыртқы бөліктің жоғарғы жағында «Мәңгілік ел» жазуы бар. Ол – мемлекет пен ұлттың уақытқа тәуелсіз киелі қорғаны. Қақпа қабырғалары күрделі ұлттық өрнектермен безендіріліп, ортасына қазақ жауынгерінің бес қаруының бірі – қалқан орналасыпты. Нысанның

екі жағындағы «Тайқазан» тыныштық пен тоқшылықтың, бірегей көңіл мен қонақжай пейілдің терең ұғымын білдірсе керек. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Мәңгілік ел» қақпасының ашылу салтанатында: «Біз бұл тамаша жасампаздық қақпасын еңбегіміздің, табыстарымыздың белгісі ретінде, болашаққа өтудегі белгіміз ретінде тұрғыздық. Қақпа біздің жас, әсем елордамыз – Астананың тағы бір символына айналатын болады» деген. «Мәңгілік Ел» сөзінің терең тарихи тамыры және үлкен мағыналы мәні бар. Түркі шежіресінде «мәңгі» сөзі «Тәңір», «Құдай», «Алла» сөздерімен мағыналас қолданылды. Осы ретте, «Мәңгілік Ел» «Алла тағаланың елі, халқы» дегенді білдіреді және мемлекет пен ұлттың уақытпен шектелмеген тұмары болмақ. Астананың ажарын айшықтаған ескерткіштердің бірі – бiрлiк пен келiсiмге шақырып, күлiмсiреп тұрған ана бейнесiнде. Қолында – бейбiтшiлiк пен көркеюдiң белгiсi саналатын алтын тостаған. Қазақстанда тұратын барлық халықтардың татулығын әйгілейтін 101 масақтан тұратын 40 метрлiк стелла. Астында мәңгiлiк алау жанып тұр. Бұл – «Отан-Ана» монументi.

www.astana-akshamy.kz

ÈËÍ¸ÅÀ×Ê

ǎɛȽǗǌȽƼ ɅǊǉȽƼǉ ǎʓǌǎ ƽƼǎǗǌ Тұғырға қонған ат үстiндегі қаһарман батыр Есiл жағасында ел тыныштығын күзеткен сақшыдай қалт етпей тұр. Бұл – хан Кененiң мүсiнi. Қазақтың соңғы ханы. Кенесары қазақ даласына өңмеңдей кіріп, баса-көктей төрге озған озбыр басқыншылардың, ел тынысын тарылтқан отарлаушылардың ірге бекітіп, орнығып қалмауы үшін жан

алысып, жан беріскен шайқас жолын таңдап алды. Ел еркіндігін аңсаған сол қасиетті жорық жолында шейіт болды. Қазақ батырларының ерлік дәстүрін дәріптейтін Астана төріндегі тағы бір тұғырлы орын – «қазақтың қамал қорғаны» Қанжығалы қарт Бөгенбай батыр ескерткіші. Ел бірлігі, қазақ жерінің азаттығы жолында алпыс жылдан аса аттан түспей, ата жаумен алысқан Бөгенбай Ақшаұлының ұлы сардар ретіндегі қаһармандық тұлғасы мен талай жорықтары туралы жыр-шежірелер ғасырлар бойы ұрпаққа ұлағат болып келеді. Алты Алаштың бас сардары, хас батыры Бөгенбайдың ата қонысы – Астана іргесіндегі Ереймен өңірі. Сондықтан бұл маңдағы ел мен жер тарихында

ба тырға қатысты айтылатын деректер де мол. Халық қаһарманы, қазақтың біртуар перзенті Бауыржан Момышұлына деген ұрпақ сүйіспеншілігі шексіз. Астана қаласындағы батыр есімімен аталатын даңғылдың бойына орнатылған Бауыржан Момышұлының ескерткіші де сол сүйіспеншілік белгісі. Баукең жүрген жолмен он жеті жасында жасанған жауға жасындай тиіп, он тоғыз жасында аққан жұлдыздай қыршын кеткен Әлияның да мәңгі өшпес ерлігін Жеңіс даңғылының бойындағы ескерткіші асқақтата түскен. Басқыншыларға қарсы болған бостандық шайқасында қасық қанын қиған Шығыс жұлдызы қазақ қыздарының қайсарлығын тағы да дәлелдеп еді.

ǆəǅ ǆəǈƽƲǌǇǁǎƲǋ ǂǗǌ ǎƼǍǗǎɅƼǉ̿ Көзі тірісінде сәтсiздеу сомдалған Абай ескерткiшiне көңiлi толмаған көрнектi ғалым Рымғали Нұрғали: «Еңселi елiмiздiң елдiгiн айқындайтын Абай ескерткiшi елорданың төрiнде тұруы керек» деген едi. Ғалымның арманы орындалып, алты жыл бұрынғы Астана күнi қарсаңында Абай және Бейбiтшiлiк көшелерiнiң қиылысынан көрген жанның көзi сүйсiнетiн ескерткiш бой көтердi. Ұлы ақын тұғырының

жанында талай ақын жыр оқыды. Деректi және көркем шығармалардан үзiндiлер тыңдалды. Талай баспагер кiтап көрмесiн ұйымдастырды. Ақынның туған күніне орай өтетін жыл сайынғы Абай оқулары да осы жерде қорытындыланды. Қолына қасиетті қара домбырасын ұстап, кең шапанының өңірін ашып, ыстық құшағымен алып даланы құшқалы тұрған қарт жыраудың елордадағы қола мүсінінің жалпы биіктігі он екі метрден асады. Қасиетті сөзімен елін сүйіп, Алатаудың селіндей ағынды жырларымен жеріне қорған бола білген Жамбыл-жырдың қасиеті Астана төрінде асқақтап тұрғандай. ХІХ ғасырда өмір сүріп, ғажайып туындыларды өмірге әкелген дәулескер күйші Құрманғазы Са ғырбайұлының «Сарыарқа» күйі бүкіл дүниені шарлап, қазақтың музыкасын әлемге паш еткен. Ұлы күйшінің есімін ұлықтау мақсатында бірнеше көшеге, мәдениет үйіне, театрға аты да берілді. Атақты күйшінің ескерткіші Сарыарқаның дәл төсіндегі самаладай шаһардың Сарыарқа даңғылына да орналасқан. Астанадағы күйші ескерткіші туралы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев былай деген: «Халқымызда осы домбыраға жан беріп, қу тақтайдың көмейіне күллі қазақтың рухын сыйғызған талай дәулескерлер өткен. Олардың бірі әрі бірегейі – ұлы күйші Құрманғазы. Оның «Сарыарқа», «Адай», «Қайран шешем», «Балбырауын», «Кішкентай» күйлері әр қазақтың жадында болса керек. Қазақ барда, күй құдіреті Құрманғазының есімі еш өшпейді. Оның күйіне арқау болған Сарыарқа, ұлы даламыз да бүгінде әлемге танылды». Құрманғазы – аңызға айналған тұлға, халықтың «Күй атасы» деп әспеттеуі де сондықтан.

Бұл – Астанадағы ескерткіштердің бірегейлері. Әйтпесе, елордадағы тастұғырлардың саны елуге жақын. Бәрі де тарихты тарқатады, шежіреден сыр шертеді, елдігімізді екшейді, азаттығымызды айғақтайды, ұрпақ үнін естіртеді. Бәрінен де тағылым мен тәлім аламыз. Осындай мұрамыз бен жәдігеріміз барда өткеніміз өшпек емес, болашағы мыздан да алғыс естірміз. Тек жалғасын тапқай деңіз…

É·ĚÒÇÒÆĚ· ÉĞ¾»ÒĚ

ʥ˯ˬ˘˵ ʺʤʮʤ౞౭ʸʽʦ͕ ʤ̭̯̦̌̌ ದ̣̭̼̌̌ ʺ೅̛̖̦̖̯͕̔ ̥ಱ̬̌ಢ̯̯̬̌̌ ̙೅̦̖ ದಱ̙̯̯̥̌̌̌ ̭̍̌ದ̬̥̭̼̦̼̌̌ಪ ̭̹̼̭̼̍̌͗ – Жыл санап қалада тарихи және мәдени нысандардың, түрлі монументтердің саны артып келеді. Бүгінгі таңда елордада елуге тарта маңызды тарихи және мәдени ескерткіш бар. Оларды пайдалану көп жұмысты қажет етеді. Осы міндетті атқару үшін Қазіргі заманғы өнер мұражайының базасында «Ескерткіштер мен тарихи-мәдени мұра нысандарын сақтауды қамтамасыз ету дирекциясы» құрылды. Оған ғылыми жұмыстардан басқа барлық шаруашылық функциялар, соның ішінде қажет болған жағдайларда реставрация да жүктелді. «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесі қарсаңында тарихи ескерткіштердің жағ да йына ерекше назар аудару керек. Қазірден бастап шетелдік делегациялар мен туристер үшін экскурсиялар дайындап жатқан түрлі мемлекеттердің дипломатиялық өкілдіктерінен өтінімдер түсіп жатыр. Көптеген тарихи ескерткіштер мен мәдени нысандар ондаған жылдар бойы пайдаланылып келеді, олардың бәрі де аса құнды, өйткені бұл – Қазақстанның тарихы, сондай-ақ еліміздің өсімі мен жетістіктерінің белгісі болып табылады. Өткен жылы елордадағы Әлия Молдағұлова, Абай Құнанбаев, Отан қорғаушылар, Керей мен Жәнібек хандар, Бөгенбай батыр, Құрманғазы, Бауыржан Момышұлы және Александр Пушкин, сондай-ақ «Қазақ Елі» монументі секілді ескерт кіштерге жөндеу жұмыс тары жүргізілді. Сонымен бірге, қаламызда генерал Иван Панфиловтың еңселі ескерткіші бой көтерді. Осы ескерткіштердің барлығы елорданың сәні мен сымбатын ашып тұрар ғажайып құндылықтар деп айтуға болады. Сондықтан Астана мәдениетінің мәнерлі айшықтары күн өткен сайын жарқырап тұра бермек. Беттерді әзірлеген: Асхат РАЙҚҰЛ

www.astana-akshamy.kz

ÄĚ¼½ÅÀ½Ê

«Қазақ әдебиетінде бүгіндері орын алып отырған «әттеген-айлар» жоқ емес. Несін жасырайық, өкініш тудыратын жайттар бұрын да бар болатын. Мәселен, Бердібек Соқпақбаевтың «Өлгендер қайтып келмейді» романы кезінде Мемлекеттік сыйлыққа лайық болып тұрса да, ала алмады. Ал, қазір әдебиетті ұлттық өлшеммен емес, шетелдің көзімен қабылдайтын болдық. Бұл, меніңше, дұрыс емес. Себебі, әдебиет – ұлттың ары, намысы, ұяты болып қала беруі тиіс» деген Жұмабай Шаштайұлы Балғабек Қыдырбекұлының «Алатау» романы көркемдік жағынан ақсап тұрса да, ұлт мәселесіне келгенде ауыр жүкті көтеріп тұрғанын айтты.

мерт болғанда Дайырқожаның әкесі Қодан тайшының: «Қара қыпшақ Қобыландыда нең бар еді, құлыным, Сексен асып, тоқсанға таянғанда үзіліп кетті-ау жұлыным» деген зары сай-сүйекті сырқыратып жіберді. Қойылымды көріп, жерлестерін қолдауға келген «Тақиялы періште» фильмінде Тайлақтың рөлін сомдаған Әбілғазы Райымбеков ақсақалмен көзайым болып қалдық.

ʶಉˀʺʫ ʺʫʻ ʶʽʻˉʫˀ˃ʿʫʻ ˃౬ʱʳʻʪʫʸʪʳ Алматы облысының Астанадағы күндері барысында ғасыр жасап, «қазақтың Гомері» атанған ақын Жамбыл Жабаевтың ескерткішіне гүл қою рәсімі де облыс күндерінің мән-маңызын арттыра түсті. Түйін ретінде Конгресс-холда өткен «Талдықорған: кеше, бүгін, ертең» атты көрме мен «Жетісу – жұмақ мекенім» концерті де өңір жетістіктерін жан-жақты ашып берді. Астана әкімі Әсет Исекешев аралаған

´ÁÐÀÂ³Ê

»}³´¼· µ´ÁÐÀÁÐ¹Á´¿Ð

ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘ ഉ˲ ˘˱˵˘ ˳˘˥́ˮ ˟ˬ ˵ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˛˧ˮ˧೮ Ϯϱ ˢ́ˬ˞́೦́ˮ˘ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ͨౢ˶˘˵˵́ ഑೮˧˲ ʹ ೪˶˘˵˵́ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮͩ ˙˘೦˞˘˲ˬ˘˭˘˳́ˮ́೮ ˘̆˳́ˮ˞˘ ˟ˬ ഑೮˧˲ˬ˟˲˧ˮ˧೮ ˪೴ˮ˞˟˲˧ ഑˵˶˞˟͘ ʽˮ˞˘ ˘˥˭˘೪˵˘˲ ˵ഉˮ ˘ˣ́೦́˭˟ˮ ೪˯˳˘͕ ˢ˘ˮ ˘ˣ́೦́ˮ˘ ˞˘ ˟ˬ˯˲˞˘ˬ́೪˵˘˲˞́೮ ˪഑೮˧ˬ˧ˮ ˘˶˞˘˲˵˶˞˘͘ ʥ೵˲ˮ˘೦́ ˪೴ˮ˧ ˵೴˥˧ˮ˞˟ˬ˛˟ˮ ʤˬ˭˘˵́ ˯˙ˬ́˳́ˮ́೮ ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘೦́ ˪೴ˮ˞˟˲˧ ˞˟ ˵˟˪ ˘˶́ˬ ˾˘˲˶˘˾́ˬ́೦́ ˢഉ˲˭˟೮˪˟˳˧˭˟ˮ ೦˘ˮ˘ ˟˭˟˳͕ ˵೴˲ˬ˧ ˭ഉ˞˟ˮˤ ˾˘˲˘ˬ˘˲˭˟ˮ ˞˟ ˘˳˵˘ˮ˘ˬ́೪˵˘˲˞́೮ ˟˳˧ˮ˞˟ ˳˘೪˵˘ˬ˘˞́͘ ʥʫˀʪʳʥʫʶ ʿʫʻ ʺ౭ౢʤ౞ʤʸʰ ʤ౞ˏʸˌˏʻ ˃ʳʸʳʻʪʫ ˁಉʱʸʫʪʳ Өткен аптаның соңына қарай елордадағы Ұлттық академиялық кітапхана, Ұлттық музей, Жастар театры, Конгресс-холл сынды руханият ошақтарына барған жұрт жер жәннаты – Жетісу өңірінде ұлтымыздың әдебиеті мен мәдениеті, өнері қалай өрістеп отырғанымен танысуға мүмкіндік алды. С.Сейфуллин атындағы Алматы облыс тық әмбебап кітапханасы соңғы он жыл көлемінде облыс басшысының қолдауымен жарық көрген кітаптардан «Бақ орнап, құт дарыған Жетісуым» атты 300ден астам кітаптан жинақталған көрмені ұйымдастырды. Көрмені аралап жүріп, шынайы жырларымен оқырман жүрегінен орын алған белгілі ақын Есенқұл Жақыпбектің «Сарғайған сары терезе» жинағы, Сәкен Иманасов, Тұрсынзада Есімжанов сынды көрнекті ақындардың кітаптары көзімізге жылы ұшырады. ҚР Халық әртісі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, әйгілі әнші Нұрғали Нүсіпжановтың берген сұхбаттары мен ол туралы жазылған мақалалар топтасқан «Өз елім» кітабынан және белгілі жазушы-публицист Кәкімжан Қазыбаевтың жары Орынша ҚарабалинаҚазыбаеваның «Жүрек сыры» атты ғұмырнамалық хикаятынан түйетін ой көп екен деп шештік. Былтыр Алматы облысының топырағында дүниеге келген жазушы Бердібек

Соқпақбаевтың баршамызға бала кезінен таныс «Менің атым Қожа» повесі мен «Қарасаз, қара шалғын өлеңде өскен» ақиық ақын Мұқағали Мақатаевтың таңдамалы жырлары Нью-Йорк қаласында ағылшын тіліне аударылып, жарық көрді. Бұл жобаны Алматы облысының әкімі

ʤ˃ʤͳʥʤʥʤʸʤˀˏʺˏʯͳ ʥʫʻ ౢʤ˄ˏˌ˃ˏˀ౞ʤʻ ౢʽʱˏʸˏʺ

Амандық Баталовтың қолдауымен «Қазақ ПЕН» клубы жүзеге асырды. Көрме барысында ұйымдастырылған дөңгелек үстел мәжілісі кезінде бұл жаңалықты аталмыш клуб президенті Бигелді Ғабдуллин қайта жаңғыртты. Сондай-ақ, қазақ әдебиетінің бүгіні мен болашағы туралы осы клуб мүшесі, жазушы Смағұл Елубай сөз сабақтады. Әсіресе, жазушы, Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері, «Қазақ әдебиеті» газетінің бас редакторы Жұмабай Шаштайұлының сөйлеген сөзі көкейімізге қона кетті.

Ұлттық музейде өткен «Алтын адам мекені» көрмесіне Алматы облысының музейлеріндегі 242 жәдігер мен 378 картина қойылды. Онда астаналықтар жыр алыбы Жамбыл қолданған жеке заттарды, көне ыдыстарды, тұрмыстық және зергерлік әшекей бұйымдарын, жетісулық қылқалам шеберлерінің портрет, пейзаж жанрларындағы және тарихи тақырыптарды қамтыған картиналарды тамашалады. Б.Римова атындағы Алматы облыстық драма театры елордалықтардың назарына астаналық қаламгер Думан Рамазанның «КерейЖәнібек» тарихи драмасын ұсынды. Қазақ хандығының құрылу тарихынан сыр шертетін қойылым көрерменнің көңілінен шықты деп айтуға болады. Драманы тамашалап отырып, ата-бабаларымызбен қауышқандай болдық. Қойылымдағы әр мәселені әділ шешетіндігі үшін Ақжол би атанған Дайырқожаның бейнесі парасаттылығымен, онымен тайталасқа түскен Қобыланды батырдың рөлі өршіл рух танытуымен есте қалды. Ақжол би Қобыландының сойылынан

көрмеде Талдықорған қаласының дамуы жөніндегі фотошежіре, жергілікті жерде шығарылған өнімдер және туризм туралы материалдар қойылған. Сондай-ақ өңірдегі достық пен татулықты паш ететін Қазақстан халқы Ассамблеясына «Жетісу – достықтың дархан ұясы» атауымен жеке бұрыш берілді. Ал концертте Алматы облысының өнер ұжымдары, атап айтсақ, Сүйінбай атындағы облыстық филармония, Талдықорған әуендері», «Құлансаз», «Сүйінбай сазы» сынды фольклорлық-этнографиялық ансамбльдері, М.Төлебаев атындағы халық аспаптар оркестрі, «Алтынай» халықтық би ансамблі, Сүйінбай, Жамбыл, Кенен сынды аймақта өткен алыптар мен жергілікті композиторлардың әндерімен астаналықтарды және қала қонақтарын сусындатты. Белгілі композитор, дирижер Әли Алпысбаевтың жетекшілігімен орындалған «Орбұлақ таңы» шығармасы, М.Төлебаевтің «Біржан-Сара» операсынан үзінді көрермендердің құлақ құрышын қандырды. Жамбыл мен Құлагер ақын атанған Ілияс Жансүгіров елінің әдебиеті, мәдениеті мен өнері салтанатына үш күн бойы куә болдық. Содан астаналықтардың алған әсері де аз болмады деп ойлаймыз. Аманғали ҚАЛЖАНОВ

www.astana-akshamy.kz

È½ÉÄÀ½Ê

ÑÎÒ ÒӨÐÅË²Ã² ÒÅÊ ÑÎÒÏÅÍ ÆҮÇÅÃÅ ÀÑÛÐÛËÀÄÛ

Астана қаласының әкімдігі халықты ақпараттандыру мақсатында хабарлайды

ʶ˟ˣ ˪˟ˬ˛˟ˮ ˞˟˭˯˪˲˘˵ˤ̆ˬ́೪ ೴˳˵˟˭˞˧˪ ೪೵˲˶ ˙˘೦́˵́ˮ˞˘ ೪˘ˬ́˱˵˘˳೪˘ˮ ೪˯೦˘˭ˮ́೮ ഉˬ˟˭˞˧˪ ˳˵˘ˮ˞˘˲˵˵˘˲೦˘ ˳˘˥ ˞˘˭˶́ ೴˾˧ˮ ഉ˲ˤˮ˟͕ ˯ˮ́೮ ഑ˣ˧ˮ˞˧˪ ˳˯˵ ˢ೴˥˟˳˧ ˙˯ˬ˶́ ˭˧ˮ˞˟˵˵˧͘ ˁ˯ˮ˞˘ ೦˘ˮ˘ ˯ˬ ೪˯೦˘˭ˮ́೮ ഉ˲˙˧˲ ˭೴˾˟˳˧ˮ˧೮ ೪೵೪́೪˵˘˲́ ˭˟ˮ ˙˯˳˵˘ˮ˞́೪˵˘˲́ˮ ೪˯˲೦˘˶೦˘ ˭೴˭˪˧ˮ˞˧˪ ˵˶˘˞́͘ ʥ೴˛˧ˮ˞˟ ˳˯˵˵˘˲ ೴˾˧ˮ ˙˘˳˵́ ˭ഉ˳˟ˬ˟ ʹ ˺˘ˬ́೪೪˘ ˮ˟೦೵˲ˬ́˭ ഑ˣ ೪́ˣ˭˟˵˧ˮ ˢ˘೪́ˮ ˟˵˟ ˯˵́˲́˱͕ ˳˟ˮ˧˭˧ˮ˟ ˤ˟ ˙˯ˬ˶͘

«Жергiлiктi маңызы бар тарих және мәдениет ескерткiштерiнде ғылымиреставрациялау жұмыстарын жүргiзуге келiсiм беру» мемлекеттiк көрсетiлетiн қызметiн «Астана қаласының Мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы» Мемлекеттік мекемесі жүзеге асырады.

Толайым тағдырдың тар жол тайғақ кешуінен өткен қазақ қоғамы әр дәуірде, әрқалай дамыды. Қазақ ұлт ретінде хандық құра отырып, ұлттық мемлекетті, болмысты, салт-дәстүр мен мәдени сабақтастықты сақтады. Сондағы сабыр мен төзім ақырғы құлдық сананы құрдымға жөнелтті. «Көптің сөзі киелі» дейді дана халық. Ел жұрттың талқысынан өтіп, таңдауына айналған Қазақстанның ең басты құжаты Ата Заңның авторы бүкіл Қазақстан халқы болса, халықтың Ата Заңда Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек сот қана жүзеге асырады деген қағидасы тайға таңба басқандай жазылған. Кешегі өтпелі кезеңде де біздің халық экономикалық нарқы мен қоғамның парқына терең бойлады, бүгінде елдің ертеңін ойлаған сол биліктің үш тармағы бір күн дамылдаған емес. Биліктің бір тармағы ретіндегі соттардың құзыреті – бұл мемлекеттегі құқықтық мәдениеттің реттілігі сақталып отырғанының көрінісі. Конституциялық заңнамаларға сәйкес, қазіргі таңда Қазақстандағы сот жүйесін Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты және жергілікті соттар құрайды. Сондай-ақ, елімізде осыдан бірнеше жыл бұрын мамандандырылған соттарды құру мәселесі де жүзеге асырылды. Жалпы сот әділдігін тек қана соттың іске асыруы принципінің саясиқұқықтық маңызы орасан. Сот билігін жүзеге асырудың негізгі нысаны сот әділдігі болғандықтан, мемлекеттік қызметтің бұл түрі соттың мәжілістерінде істерді заңмен бекітілген сот өндірісі нысандарында қарап шешуін көздейді. Конституциялық заңнамаларға сәйкес, ешқандай өзге органдар мен тұлғалардың судья өкілеттігін немесе сот билігі функцияларын иеленуге құқығы жоқ. Мұнымен қоймай, сот ісін қарау тәртібі мен қаралуға тиісті өтініштерді, арыздар мен шағымдарды басқа ешқандай органның, лауазымды немесе өзге де адамдардың қарауына немесе бақылауға алуына болмайды деп шек қояды. Осыған байланысты

Конституциялық заңның талабы бойынша, республикада қандай да болмасын атаумен арнаулы және төтенше соттарды құруға рұқсат етілмеген. Тұлғаны қылмысқа байланысты кінәлі немесе кінәлі емес деп тану және осының негізінде оған қатысты айыптау немесе ақтау үкімін шығару; қаралған талап арызға қатысты шешім қабылдау соттың ғана құқығы. Тек сот қана сот істеріне байланысты жаза тағайындай алады және басқа мемлекеттік мәжбүрлеу шараларын қолданады. Сот қаулыларын тек жоғарғы сатыдағы сот сатылары апелляциялық және қадағалау тәртіптерінде тексеріп, бұза алады немесе тиісті өзгерістер енгізуге құқылы. Сот әділдігін тек қана тәуелсіз судья жүзеге асыра алады деп ара қатынасы қарастырылып отырған принциптерді тығыз байланыстыруымызға болады. Мұның өзі сот әділдігін тек соттың жүзеге асыру принципі арқылы, сот билігін мемлекеттік механизмде заң шығарушы және атқарушы биліктермен қатар дербес әсер ете алатын күші бар билік тармағы ретінде орнықтырады. Соттың құзыреті мемлекет пен қоғамда пайда болатын барлық қатынастарға қатысты. Бұл дегеніміз – құқық нормаларымен реттелетін барлық қоғамдық қатынастар, дау пайда болса, соттың қарауына өте алады. 2015 жылы елдің дамуының жаңа бағытын бағдарлаған мемлекет басшысының «100 нақты қадам» Ұлт жоспары жүзеге асырылып жатқаны баршаға мәлім. Ұлт жоспарының 11 қадамы заң үстемдігін қамтамасыз ету деп аталатын бөлімде соттарға қатысты бағытталғаны белгілі. Осы орайда еліміздің сот жүйесі бұл 11 қадамды түгелдей орындап қорытындылау межесіне жетті. Ұлт жоспарында Қазақстан сот жүйесі стандартына жаңа тергеу судьясы деп аталатын институт енгізу міндеттелді. Ол институтты енгізудің басты мақсаты – тергеу кезіндегі келеңсіз мәселелерді мейлінше азайтып, сол арқылы сотта айыпталушы мен қорғаушы арасындағы теңгерімді

қамтамасыз ету, істің әділетті шешілуін бақылау болып табылды. Сондай-ақ, тергеу судьясы ауыр және аса ауыр қылмыстардан бөлек істер бойынша кепілзаттың көлемін анықтай алады. Негізінен, тергеу судьясы сотқа дейінгі тергеп-тексеруді қадағалаумен айналысады. Бұл институтқа өкілеттілікті кезең-кезеңімен беру қажет деп те көрсетілген. Яғни, ағымдағы жылдың басында тергеу судьяларының құзыреті бұрынғыдан төрт есеге артқанын айтып кеткен жөн. Осылайша тергеу органдарының құзыретін соттарға бере отырып, ашықтық пен жариялылыққа, қолжетімділікке қол жеткізу, бұл біріншіден, азаматтардың сенімін арттырады. Екіншіден, тергеу барысында жіберілетін бірқатар кемшіліктердің алдын алуға мүмкіндік береді деп есептеймін. Бірнеше жыл бұрын Елбасы Н.Назарбаев кезекті іс-сапары барысында судьялармен кездескен кезде «Кеңес үкіметі кезінде жұртшылық өздерінің арыз-шағымдарын партия, атқару, кәсіподақ комитеттеріне айтатын. Енді әділдік іздеген адамдар сотқа жүгінетін болды. Сондықтан да жауапкершілік жүгін сезіне отырып, қандай да істі қарасаңыздар да Ата Заңымызды басшылыққа алып, имандылық тұрғысынан шешіңіздер» деген болатын. Биыл сот қызметкерлері үшін ең есте қаларлық жыл болатыны сөзсіз. Өйткені, елімізде өтетін кезектен тыс республика судьяларының VII съезіне қызу дайындық жұмыстары басталып кетті. Съезден шешілмеген сұрақтардан шешім тауып, соттық реформаны жалғастыру бағытында жаңа тапсырмалар аламыз деп үміттенемін. Десе де, біз судьялар қашанда эко номикамыздың өркендеуіне, қоғамымыздың дамуына үлес қосып, сот шешімдерінің әділ болып, мүлтіксіз орындалуын қамтамасыз етуге айрықша назар аударуымыз керек. Элеонора ОҢҒАРСЫНОВА, Астана қалалық сотының судьясы

Мемлекеттiк қызмет көрсетудің мерізімі және тәртiбi: - көрсетiлетiн қызметтi берушiге құжаттар топтамасы тапсырылған кезден бастап, сондай-ақ порталға жүгiнген кезде – 15 (он бес) жұмыс күнi; - көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушының құжаттарын алған кезден бастап екі жұмыс күн ішінде ұсынылған құжаттардың толықтығын тексеруге міндетті. - ұсынылған құжаттардың толық еместігі анықталған жағдайда, көрсетілетін қызметті беруші көрсетілген мерзімде өтінішті одан әрі қараудан жазбаша уәжді түрде бас тартады. Мемлекеттiк қызмет көрсетудiң нәтижесi: - жергiлiктi маңызы бар тарих және мәдениет ескерткiштерiнде ғылыми-реставрациялау жұмыстарын жүргiзуге келiсiм хатын беру. Көрсетілетін қызметті алушы (не уәкілетті өкілі) өтініш білдірген кезде мемлекеттiк қызмет көрсету үшін қажеттi құжаттар тiзбесi: - көрсетілетін қызметті берушіге: жеке басын куәландыратын құжат және (немесе) заңды тұлғаның сенімхат немесе нотариалды куәландырылған сенімхат (жеке тұлғаға) - көрсетілетін қызметті алушының өкiлi жүгінген кезде (жеке басын сәйкестендіру үшін талап етіледі); осы мемлекеттiк көрсетiлетiн қызмет стандартына сәйкес өтiнiш; тарих және мәдениет ескерткiшi туралы мәтiндiк және бейнелiк ақпаратты қамтитын жобалау құжаттамасы. - порталға: осы мемлекеттiк көрсетiлетiн қызмет стандартына сәйкес өтiнiш; өтінішке қоса тiркелетiн, тарих және мәдениет ескерткiшi туралы мәтiндiк және бейнелiк ақпаратты қамтитын жобалау құжаттамасының электрондық көшiрмесi. Жұмыс уақыты: - өтініш қабылдау және мемлекеттік қызмет көрсетудің нәтижесін беру сағат 8.30-дан 18.00-ге дейiн жүзеге асырылады, сағат 13.00-ден 14.30-ға дейiн түскi үзiлiс. Мемлекеттiк қызмет көрсетiлетiн орынның мекенжайы: - Астана қаласы, Бейбітшілік көшесі, 11, 751 каб, байланыс сымтетігі: 8 (7172) 55-67-77, 55-67-69. «Астана қаласының Мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы» ММ

ϭ ̜̌ಢ̌ 532,90 ̯̖ಪ̖̐ ϯ ̜̌ಢ̌ 1598,70 ̯̖ಪ̖̐ ϲ ̜̌ಢ̌ 3197,40 ̯̖ಪ̖̐

ϭ ̜̌ಢ̌ 772,90 ̯̖ಪ̖̐ ϯ ̜̌ಢ̌ 2318,70 ̯̖ಪ̖̐ ϲ ̜̌ಢ̌ 4637,40 ̯̖ಪ̖̐

www.astana-akshamy.kz

ÉÇÆÈÊ

ÀÁÑÎËÞÒÒ² ×ÅÌÏÈÎÍҒÀ – Á²Ð ÀÄÛÌ

ʥ೴˪˧ˬ ഉˬ˟˭ ˙ˤ́ˬ ʧ˟ˮˮ˘˞ˤ˥ ʧ˯ˬ˯˚˪ˤˮˮ˧೮ ˵˘೦́ ˙˧˲ ˢ˘˲೪́ˮ ˢ˟೮˧˳˧ˮ˟ ˪˶ഉ ˙˯ˬ˞́͘ ʸ˯ˮ˞˯ˮ ˵഑˲˧ˮ˞˟ ˯˥೪˘˳˵˘೦˘ˮ ˯˵˘ˮ˞˘˳́˭́ˣ೦˘ ˙˲ˤ˵˘ˮ˞́೪ ˙˯˪˳˾́ ʶ˟ˬˬ ʥ˲˶˪ ˯೮˘˥ ˯ˬˢ˘ ˙˯ˬ˞́͘ ʶ഑˱˵˟ˮ ˪೴˵˪˟ˮ ˞೴˙˧˲ˬ˧ ˙˯˪˳ ˾˯˶́ ˙˟˳ ˲˘˶ˮ˞೪˘ ೦˘ˮ˘ ˳˯ˣ́ˬ˞́͘ Осы уақытқа дейін жеңілмеген боксшылардың жекпе-жегі Лондонның 20 мың адам сыятын О2 Аренасында өтті. Геннадий Головкиннің еншісінде 35 жеңіс болса, қарсыласы Келл Брук 36 мәрте жеңіске жеткен. Салмақ өлшеу рәсімінде жүзі салыңқы болған Головкинге қарап, әлдекімдер Брукті біразға шабады деп долбарлаған еді. Тойдың бол-

ғанынан боладысы қызық дегендей, бұл жағдайды Геннадийдің өзі кейін қарсыласына еркін көсілу үшін берген мүмкіндігі екенін айтты. Кімнің арыны күшті екені боксшылардың алғашқы раундтағы аяқалыстарынан байқалды. Күрзі жұдырықты Головкин Брукқа бет қаратпады. Тізгін өз қолында болған соң қазақ боксшысы қарқынын бәсеңдетіп, қарсыласының белсенді

жұдырықтасуына жағдай жасады. Бруктан бірлі-жарым соққы алғанымен, бәлендей қауіп төне қойған жоқ. Головкиннің бұл ойынды ұзаққа созуына Бруктың бапкері мүмкіндік бермеді. Бесінші раундта шаршы алаңға ақ орамал лақтырып, мойынсұнды. Сөйтіп Геннадий Головкин орта салмақтағы WBA, IBO, WBC және IBF тұжырымдары бойынша әлем чемпионы атағын сақтап қалды. Ал Келл Брук бұдан былай жеңілмеген боксшы емес. Енді Головкинге орта салмақтағы барлық белбеуді жинап, абсолютті чемпион болуға WBO тұжырымы бойынша әлем чемпионы атағы жетіспейді. Ол осы мақсатқа жету үшін тағы бір ұлыбританиялық боксшы Билли Джо Сондерспен кездесуге дайын екенін мәлімдеді. Орынбек ӨТЕМҰРАТ

ÄÓÌÀÍҒÀ ÁӨËÅÃÅÍ ÄÓÀÒËÎÍ ʫˬ˯˲˞˘˞˘ ʽ˵˙˘˳́ ˪೴ˮ˧ ˭˟˲˟˪˟˳˧ˮ˟ ˯˲˘˥ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘ˬ́೪ ʪ˟ˮ˟ ˾́ˮ́೪˵́˲˶ ˢഉˮ˟ ˳˱˯˲˵ ˙˘˳೪˘˲˭˘˳́ˮ́೮ ೵˥́˭˞˘˳˵́˲˶́˭˟ˮ ͨʽ˵˙˘˳́ ˞˶˘˵ˬ˯ˮ́ͩ ഑˵˵˧͘ «Отан – отбасынан басталады» дейді халқымыз. Сондықтан да, отбасынан басталған өнеге жас жеткіншекті өрелі ізгілікке жетелейді. Айтулы шараға келген дердің қарасы көп болды. Барлығы да спорттық киімдермен жасанып келген. Дуатлонға бас-аяғы жетпістей отбасы мүшелеріне қатысуға рұқсат берілген. Ол үш кезеңнен тұрады. Алдымен әкесі 2 км қашықтықта жүгіреді, одан кейін анасы 2 км қашықтықты велосипедпен айналып өтеді, үшінші соңғы мәрені 300 метр қашықтықта баласы жүгіріп, жарысты аяқтайды. Жарыс балалардың жасына байланысты екі санатқа бөлінген. Шара алдында оған қатысушылар түрлі спорттық жаттығулар жасап, денелерін қыздырып алды. – Біз үшін бүгін – мерекелік күн. Дуатлонға астаналық отбасылар белсене қатысуда. Олардың спортқа деген құлшыныстары жоғары.

{ ª ĭ Ĭ©ª ¥ ©§« £ ¢ ©³¥³Ħ Éîãæòóé÷éĀìáñ çĢîæ åáíô ¤ ¥ ©ª¨£L L âáêìáîüò áĬðáñáóóáîåüñô çĢîæ áĬðáñáó ëïíéóæóĄîåæ ªL¨¢ £L§ Ě { ¢«Ģ£L L ¨L£ ¥ ÍæîùĄë éæòĄ kÁòóáîá áĬùáíüv äáèæóĄîĄĦ ñæåáë÷éĀòüv ÇÙÒ

Бүгінгі шара Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығына арналады. Сондықтан да, барлық қатысушыларға сәттілік пен жеңіс тілеймін, – деді Астана қалалық Дене шынықтыру және спорт басқармасының бас шысы Берік Маржықпаев. Сонымен, жарыс та өз мәресіне жетті. 9-11 жастағы санаттағы жеткіншектерге арналған қашықтықта Максим Пономаревтің отбасы қара үзіп келді. Екінші орынды Ерболат Жақсылықовтың отбасы иеленді. Үшінші орын Ерлан Еркетаевтың отбасына бұйырды. Ал 12-14 жас санаттағы жарыста мәре сызығына алғашқы болып Ерболат Жақсылықовтың отбасы жетті. Екінші орынды Максим Вишняковтың отбасы қанжығасына бөктерді. Үшінші орынды Марат Мұстафиннің отбасы қанағат тұтты.

Åéñæëóïñ Ċ ÒĢôìæ ÒÍÁĩīÌÏÃÁ ÅéñæëóïñåüĦ ïñüîâáòáñü Âáò ñæåáëóïñ Ċ ÈæêĄî ģÌ¼ÐÂÆË kx©ª ¥ Ĭ° ¤³v ªLîåæ çáñéĀ ìáîĨáî íáóæñéáìåáñåü òĄìóæíæòĄè ëĤùĄñĄð âáòôĨá âïìíáêåü

Жеңімпаздардың барлығына қомақты сыйлық әзірленген. Бас жүлде алған отбасыларға «Сарыағаш» шипажайына жолдама берілді. Екінші орынға қол жеткізген жүлдегер отбасы фитнес клубқа жарты жыл бойы тегін барады. Үшінші орын иеленген отбасыға велосипед сыйға тартылды. Мерекелік шара аясында жиналғандар арасында лотереялық билеттер ойнатылып, әуезді әуендер шырқалды. Азамат ЕСЕНЖОЛ

ÐÀÓØÀÍ – ÊҮÌ²Ñ ÆҮËÄÅÃÅÐ ˀˤ˯Ͳ˞˟Ͳʮ˘ˮ˟˥˲˯˞˘ ഑˵˧˱ ˢ˘˵೪˘ˮ ʿ˘Ͳ ˲˘ˬˤ˭˱ˤ˘˞˘ ˯˥́ˮ˞˘˲́ˮ˞˘ ˢ˟˲ˬ˟˳˧˭˧ˣ ˀ˘˶˾˘ˮ ౢ˯˥˾́˙˘˟˚˘ ˪೴˭˧˳ ˢ೴ˬ˞˟˛˟˲ ˘˵˘ˮ˞́͘ Пауэрлифтингтен сынға түскен 67 келі салмақтағы спортшы 113 келіні еңсерді. Бұл – Паралимпиадада Қазақстан құрамасы қоржынына түскен екінші медаль. Жалпы, медальдық есеп бойынша еліміз қазір 38-орында келеді.

ÓÍÈÂÅÐÑÈÒÅÒÒ²Ң

ÄÀҢҚÒÛ ÒҮËÅÃ² ˁ͘ˁ˟˥˹˶ˬˬˤˮ ˘˵́ˮ˞˘೦́ ౢ˘ˣ˘೪ ˘˛˲˯Ͳ ˵˟˺ˮˤ˪˘ˬ́೪ ˶ˮˤ˚˟˲˳ˤ˵˟˵˧ˮ˞˟ ͨౢ˘ˣʤ˃˄ ʹ ˙˧ˬ˧˭ ˙೵ˬ˘೦́ͩ ˘˵˵́ ˳˘ˬ˵˘ˮ˘˵˵́ ˢˤ́ˮ ഑˵˵˧͘ Аталған жиынға С.Сейфуллин атындағы ҚазАТУ ректоры, профессор А.Күрішбаев, 2016 жылғы Бразилиядағы Олимпиада ойындарының чемпионы, халықаралық дәрежедегі спорт шебері, бокстан Қазақстан құрамасының капитаны, ҚазАТУ түлегі Данияр Елеусінов, университеттің оқытушы-профессорлары, 1-курсқа қабылданған студенттер қатысты. Шара барысында университет ректоры ҚазАТУ студенттері мен оқытушыларын білім күнімен құттықтап, оқу орнының бүгінгі жетістіктері және алдағы мақсаттарын айқындап өтті. «Біздің университетіміздің ең басты құн дылығы – сапалы білім беру. Осыған орай, аталған салада барлық жұмыстар жүр гізіліп жатыр. 2016-2017 оқу жылында біз бакалавриат мамандығы бойынша 1217 грантты жеңіп алдық. Бұл былтырғы жылмен салыстырғанда 156 грантқа, яғни, 13% көп. Ал жалпы оқу ордамызға биыл 3 мыңнан аса талапкер 1-курсқа студент болып қабылданды. Университетімізде 62 профессор жемісті қызмет етеді» деді ректор. Одан кейін Олимпиада чемпионы Данияр Елеусіновке сөз берілді. Ол университет студенттеріне жақсы оқуларына тілектестік білдірді. Данияр университет ректоры Ақылбек Қажығұлұлына, экономика факультетінің деканы Әлия Сабыржанқызына және барлық оқу орны ұстаздарына алғыс айтты. Іс-шара барысында олимпиада чемпионы Данияр Елеусіновке университеттің Ғылыми кеңесінің шешімімен «ҚазАТУ-дың даңқты түлегі» атағы беріліп, сертификаты салтанатты табысталды. Шараның соңы университет өнерпаздарының концерттік бағдарламасына ұласты.

¢® · Ĭ¦£ £ ¨L¥LĦ §L¢L¨£ ¨L ¤ ¥ ¢Ĥ Ĭ ¨ ©³¥ Ĥ£L©«L ° ¨ª ¤ © Çáñîáíá íæî öáâáñìáîåüñôìáñåüĦ íáèíĪîüîá çáñîáíá âæñôùĄ çáôáð âæñæåĄ { ª kx©ª ¥ Ĭ° ¤³v ªL ¨ ¢® ·©³¥³Ħ ¢¦¤§´¶ª ¨£L¢ ¦¨ª £³Ĩ³¥ ª ¨L£L§ Ĭ ªª £ ³ Óáñáìüíü Óáðòüñüò Ě Âáòðáöáîá x©ª ¥ Ĭ £ ©³ Á ~Ī ¥¦ ¢Ĥ° ©L k ª £´©ª ¦ y v ~

Ñæåáë÷éĀ í ¢ ¥ ¡³ x©ª ¥ Ĭ £ ©³ ÅïòóüĬ ¢Ĥ° ©L astana.akshamy@mail.ru ĭ ³£ « Ĥ£¤ ©L ª £ ¬ ¢© ÓĄìùĄìæñ âĤìĄíĄ Çáñîáíá va-reklama@mail.ru