127

www.astana-akshamy.kz ǍǁDžǍǁljƽƲ

͐ (3479) 01/11/2016

ÑÆÒÐÔÂÌÉËÁÌÜĭ ĭÏĩÁÍÅÜĭ ÒÁàÒÉ ÄÁÈÆÓ ÇÜÌĩÜ ĭÁÈÁÎÎÁÎ ÂÁÒÓÁÐ ÙÜĩÁÅÜ

БОЛАШАҚ ЭНЕРГИЯСЫ

ӘЛЕМДІ БІРІКТІРЕДІ

ͨˑʶˁʿʽͲϮϬϭϳͩ ˺˘ˬ́೪˘˲˘ˬ́೪ ˪഑˲˭˟˳˧ˮ˧೮ ˘ˬ೦˘˾೪́ ˮ́˳˘ˮ˞˘˲́ ˙˟˲˧ˬ˟ ˙˘˳˵˘˞́͘ ʶ˟˾˟ ˪഑˲˭˟˛˟ ೪˘˵́˳˘˵́ˮ ˭˟˭ˬ˟˪˟˵˵˟˲˞˧೮ ˘˲˘Ͳ ˳́ˮ˞˘ ˘ˬ೦˘˾೪́ ˙˟˳ ˟ˬ˛˟ ʹ ʦ˟ˮ˛˲ˤ͕̆ ʧ˟˲Ͳ ˭˘ˮˤ͕̆ ౢ́˵˘˥͕ ˃೴˲˪ˤ̆ ˢഉˮ˟ ˇ˲˘ˮ˻ˤ̆೦˘ ˱˘˚ˤˬ̂˯ˮ˞˘˲˞́೮ ೪೵ˢ˘˵́ ˭˟ˮ ˱ഉ˵˟˲ˬ˟˲˞˧೮ ˳˟˲˵ˤ˹ˤ˪˘˵́ ˵˘˙́˳˵˘ˬ˞́͘ ͨʥ˯ˬ˘˾˘೪ ̃ˮ˟˲˛ˤ̆˳́ ˙˧ˣ˞˧ ˙˧˲˧˪˵˧˲˟˞˧ͩ ˞˟˱

˘˵˘ˬ˘˵́ˮ ˱˘˚ˤˬ̂˯ˮ ʦ˟ˮ˛˲ˤ̆೦˘ ˙೵˥́˲˞́͘ ʤ˶˭˘೦́ ϰϭϭ͕ϵ ˾˘˲˾́ ˭˟˵˲˞˧ ೪˘˭˵ˤ˞́͘ ʶ഑˲˭˟ ˘̆˳́ˮ˞˘ ˘ˬ˞˘೦́ ˢ́ˬ˞́೮ ϮϬ ˵˘˭́ˣ́ ʦ˟ˮ˛˲ˤ̆ˮ́೮ ೵ˬ˵˵́೪ ˪೴ˮ˧ ˙˯ˬ́˱ ˙˟ˬ˛˧ˬ˟ˮ˞˧͘ ʧ˟˲˭˘ˮˤ̆೦˘ ˙˟˲˧ˬ˛˟ˮ ͨˑˮ˟˲˛ˤ̆ ˢ˯ˬ́ˮ˞˘ͩ ˘˵˵́ ˱˘˚ˤˬ̂˯ˮ ϭϮϰϵ͕ϱ ˾˘˲˾́ ˭˟˵˲˞˧ ೪˘˭Ͳ ˵ˤ˞́͘ ʥ೵ˬ ˟ˬ˞˧೮ ೵ˬ˵˵́೪ ˪೴ˮ˧ ʹ ˪˟ˬ˟˲ ˢ́ˬ˞́೮ ϭϮ ˾˧ˬ˞˟˳˧͘

2-ǩǭǺǺǭ ͞ɳɭɻɴɭɺ

ĭÁħĩÜÂÁÒ ÂÁÌÁ ĭÁÊÅÁÎ ÙÜĩÁÅÜ" 4-ǩǭǺǺǭ

͙ɳɺ ͙ɷɧɱʃ

ÈķñîÜì ¼ÇÎ×ɽ¼Á¾ ÓģÔÆÌÒ¼ÈżļͼÈż ÓÁÌÁÊ ÆÌ ÍÏÊÜÎÅÁÅÜ 6-7-ǩǭǺǺǭǸǬǭ

САПАСЫЗ ОЙЫНШЫҚ САН СОҚТЫРМАСЫН ˈ˘ˬ́೪˘˲˘ˬ́೪ ˭˘˲˪˟˵ˤˮ˛˵˧˪ ˣ˟˲˵˵˟˶ˬ˟˲ ˙˯˥́ˮ˾˘ ೪˘ˣ˧˲˛˧ ˪˟ˣ˞˟ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲೦˘ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ഑ˮ˧˭ ˞˟˲ ˮ˘˲́೦́ ˢ́ˬ ˳˘˥́ˮ ϭϱͲϮϬ ˱˘˥́ˣ೦˘ ഑˳˧˱ ˯˵́˲ ˟˪˟ˮ͘ ʥ೵ˬ ˳˘ˬ˘˞˘೦́ ˵˘˶˘˲ ˬ˘˲˞́೮ ˾˘˭˘˭˟ˮ ϰϬ ˱˘˥́ˣ́ˮ ˯˥́ˮͲ ˾́೪˵˘˲ ೪೵˲˘˥˞́͘ Ойыншықтардың түрлері өте көп. Компьютер ойындары, автоматты ойыншықтар мен құрастырғыштарды айтпағанның өзінде, жылда қуыр шақтардың сан түрі жасалып шығады. Арнайы зерттеушілердің айтуынша, алда тағы қандай қуыршақ пайда болатынын кино және мультфильм жасаушылардың белгілеген жоспарларына қарап болжауға болады екен. Алайда, ойыншық өндіруші компаниялар өз өнімдері кімге арналатынын ескеріп жүр ме? Жаңа қуыршақ түрлерін немесе басқа да ойыншықтар шығарғанда оның тұтынушыға ықпа лын, психологиялық әсерін, тәрбие лік мәнін назарға ала ма? Жалпы, өндірушінің қоғамдық жауапкершілігі, кәсіпкерлік мәдениеті қандай?

3-ǩǭǺǺǭ

2

ȹ

www.astana-akshamy.kz

½ÃÆȼ¸ ÊÓÅÓÉÓ

ÁÎËÀØÀҚ ÝÍÅÐÃÈßÑÛ ƏËÅÌIJ Á²Ð²ÊÒ²ÐÅIJ

(Соңы. Басы 1-бетте) Француздардың павильоны 1069,1 шаршы метрді алып жатыр. Олардың ұлттық күні 2017 жылдың 21 маусымына сәйкес келеді. Тақырыптары – «Болашақ қаласы», «Жаңартылған энергия» және «Көліктің экологиялық түрлері». Ал Қытай 1000 шаршы метрлік павильонды иеленді. Бұған «Жасыл Жібек жолы» атауы берілді. Салтанатты рәсім «Астана ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ басқарма төрағасы Ахметжан Есімовтің қатысуымен өтті.

– Бүгін – біз үшін ерекше күн. Көрменің маңызды бес нысанының құрылысы аяқталды. Бұл – көрме павильондары, 1374 орынға шақталған ЭКСПО-

қалашығы, ЭКСПО-кеңсесі және ішкі істер бөлімі мен зерттеулер жүргізетін орталық ғимараты. Жалпы 482 мың шаршы метр аумақты алып жатыр. Құрылыс кезінде халықты жұмыспен қамту айтарлықтай нәтиже берді. Барлығы 14 мың адам осы шаруаға тартылды, – деді Ахметжан Есімов. ЭКСПО-қалашығының басқарушы

директоры Ғалымжан Қарымсақовтың айтуынша, люкс класты үш бөлмелі пәтерлердің бір күнгі жалға алу ақысы – 40-50 мың теңге. Қазір 40 пәтер толықтай жабдықталыпты. Оның 30 пайызы «Gold» класты пәтерлер, қалғаны – «Silver» класты. Жақында пәтерлерді 3 класқа бөлу жоспарланып отыр.

ÌÅÄÈÖÈÍÀËÛҚ ÑÀҚÒÀÍÄÛÐÓ ÕÀËÛҚҚÀ ҚÀÆÅÒÒ² ÆҮÉÅ

ʤ˳˵˘ˮ˘ ഉ˪˧˭˞˧˛˧ˮ˞˟ ˭˧ˮ˞˟˵˵˧ ഉˬ˟˶˭˟˵˵˧˪ ˭˟˞ˤ˻ˤˮ˘ˬ́೪ ˳˘೪˵˘ˮ˞́˲˶˞́೮ ˙˘˳́˭˞́೪˵˘˲́ˮ ˵೴˳˧ˮ˞˧˲˶˛˟ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ˙˘˳˱˘˳഑ˣ ˭ഉ˳ˬˤ˺˘˵́ ഑˵˵˧͘ Алдағы жылдан бастап елімізде халық аралық тәжірибеге негізделген меди циналық сақтандыру жүйесі енгізіледі. Бұл ретте мемлекет экономикалық белсенді емес халық

үшін салымдар жасайды. Сондықтан жұмыс берушілер мен өзін-өзі жұмыспен қамтып отырған азаматтар Әлеуметтік медициалық сақтандыру қорына салымды алдағы

жылдың 1 қаңтарынан бастаса, ал мемлекет сол жылдың 1 шілдесінен бастап сала бастайды. Мемлекеттің ерекше санаттағы азаматтары үшін мөлшерлемесі орта-

Пәтерлердегі жиһаздың барлығы Қазақстанда жасалған. Ал ыдысаяқтар Қытайдан жеткізілген. Айтулы көрменің басталуына бүгін 221 күн қалды. Бүгінде халықаралық шараға 105 ел мен 17 халықаралық ұйым қатысатындығын растады. Орынбек ӨТЕМҰРАТ ша айлық еңбекақының 7 пайызын құрайды. Бұл ретте мөлшерлеменің көлемі кезең-кезеңмен жоғарылайды. Дәлірек айтқанда, 2017 жылы – 4 пайыз, 2018 жылы – 5 пайыз, 2023 жылы – 6 пайыз және 2024 жылдан 7 пайыз болады. Жұмыс берушілердің жарналарының жалпы көлемі кірістің 5 пайызын құрайды. Айта кетейік, Мемлекет азаматтарды тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемімен қамтамасыз ету құқығын өзінде қалдырады. Мәселен, әлеуметтік маңызды аурулар, кезек күттірмейтін жағдайлар кезінде оларға медициналық көмек көрсетіледі. «Аталмыш медициналық сақтандыру шеңберінде азаматтарға дәрілік қамтамасыз етумен бірге амбула ториялық-емханалық көмек, стационарлық медициналық көмек, жоғары технологиялық медициналық қызметтер, стационарды алмастыру технологиялары және ұзақ мерзімді мейірбикелік күтім көрсетіледі» деді ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Астана қаласы бойынша департаментінің басшысы Асхат Бейсенбаев. Сонымен бірге әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына жарна төлеуден азаматтардың 15 санаты боса тылады, оның ішінде 12 санаты халықтың әлеуметтік әлсіз топтары, сондай-ақ, әскери қызметкерлер, арнайы мемлекеттік және құқық қорғау органдарының қызметкерлері бар. Азамат ЕСЕНЖОЛ

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ÄĚɽý

3

(Соңы. Басы 1-бетте)

NJDžǗljǔǗɅǎƼnjǀǗɍ NjƼDžǗǃǗ ɅǗǎƼDžǀǗdžƲ Статистикалық мәліметтерге қарағанда, дүниежүзінде ойыншық өнімдерін экспорттау бойынша Швейцария, Норвегия, Болгария, АҚШ, Канада, Тайланд алғашқы орындарда. Ал Еуроодақ бойынша Ұлыбритания, Франция, Германия, Италия және Испанияда ойыншық нарығы жедел қарқынмен өсіп келеді. Бұл елдерде, әсіресе, кішкентай сәбилерге арналған ойыншықтар, конструкторлар мен ойыншық-мульт-кинокейіпкерлер өтімді екен. Десе де, ойыншық өндіруші компаниялар әр елден болғанымен, олардың өнімдерінің 70 пайызы Қытайда құрастырылатыны жасырын емес. Қытайда, әсіресе, ойыншық өндірісі дамығаны сонша, бұл елде тек қана ойыншықтар жасап шығаратын 8000-нан астам компания тіркеліп, жұмыс істеп келеді. Олар жыл сайын ойыншықтың 30 мың түрін өндіретін көрінеді. Бұл, әрине, әлемдік нарықты Қытай өндірушілері билеп отыр деген сөз. Қытай кез келген тапсырысты төмен бағамен дайындап беретіндіктен, көптеген елдерде индустрия саласының тоқырауға ұшырап, жұмыссыздық белең алуына ықпал етіп отырғаны да шындық. Мәселен, соңғы он жылда АҚШ-тың өзінде ойыншық өндіретін мекемелердің тең жартысы қысқарған, дейді деректер. Сондықтан кейбір елдерде отандық тауар өндірушілерді астыртын қолдау шаралары қолға алынған. Ал Бразилия соңғы жылдары шет елдерде өндірілген ойыншықтарды жарнамалауға шек қойып келе жатыр. Бұл, біздің пікірімізше, ел болашағы – балалардың қауіпсіздігі мен бақытына алаңдаушылықтан да туған қадам. Олай дейтініміз, қоғамдық сараптамалар зиянды деп табылған ойыншық түрлерінің 85 пайызы Қытайда өндірілгенін анықтап отыр.

ɅNJnjɅǗljǗǔǎǗ NJDžǗljǔǗɅǎƼnj ǍƼǎǗLJLjƼDžǀǗ Соңғы жылдары әлемде ойыншық тапаншаны «қару» қылып, тонаушылық жасалғаны туралы аз ақпарат таралған жоқ. Дубайда бет-аузын тұмшалап, ойыншық тапаншаны кезеп, валюта айырбастау пунктіне баса-көктеп кірген Қырғызстан азаматтары ұсталды. Осыған ұқсас оқиғалар Ресейде, өз елімізде – Ақтау мен Теміртау қалаларында да орын алды. Бүгінгі күні дамыған технологияның күшімен айнытпай ұқсатып шығарылатыны болмаса, ойыншық қару-жарақтардың қырық жылдан бері жасалып келе жатқаны баршаға аян. Өз тұстастарымыздың да ұзынша келген автомат пен тапанша ұстанып, «неміс-қазақ соғысын» ойнап өскені өтірік емес. Ендеше, ойыншықпен айналаға қауіп төндіріп, ойын құралын қылмыс қаруына айналдыру жиілегенін неден көреміз? Психолог Лимана Қойшиеваның айтуынша, ата-аналар балаларға ойыншық таңдағанда оның уақыт өткізу, алданыш құралы ғана емес, сонымен қатар тәрбие құралы екенін де ескеруі қажет. Ендеше, ойыншықтың сапасын жасалу құрамымен ғана өлшемей, оның сыртқы формасына да көп мән беру керек екен. «Ресей қазіргі күні ұлттық тәрбиеге аса мән беріп отыр. Сол үшін өздерінің бұрыннан келе жатқан ұлттық ертегілерін дамытып, за-

ǍƼNjƼǍǗǃ NJDžǗljǔǗɅ

ǍƼlj ǍNJɅǎǗnjLjƼǍǗlj

ман үлгісіне сай түрлендіріп, бөбектеріне ұсынып отыр. Мұнымен арнаулы орындар, психолог, педагог, философ мамандар айналысуда. Мультфильм кейіпкерлерін қуыршақ түрінде де шығарып, сол арқылы ұлттық тәрбиені санаға сіңіріп жатыр. Ал біз мұндайға мән бере алмай келеміз. Ең қауіптісі, қазір біздің базарларда, дүкендерде «Монстр хай», аузынан қан аққан, қолымен қару кезеңген ойыншық кейіпкерлер де, құбыжық бейнесіндегі қуыршақтар да сатылып жатыр. Атысшабыс құралдары өте көп. Бұлардың бәрі баланың ішкі агрессиясын оятып, психикасын бұзады. Балаларды қатігездікке шақырады» дейді психолог.

2007 жылы өзгерістер мен толықтырулар енгізілген «Ойыншықтардың қауіпсіздігі туралы» ҚР заңында бұл мәселе негізінде аз қамтылған. Заңның 3-тарауында қандай ойыншықтар Қазақстан нарығына жол табатыны егжейтегжейлі жазылған. Сол секілді, осы құ жаттың 8-бабында: «Ойыншықтар баланы: агрессиялық іс-әрекеттерге; қатыгездік танытуға; өнегесіз іс-әре кеттер мен зорлық-зомбылыққа; баланың жас ерекшелігі құзыретінің аясынан шығатын сексуалдық проблемаларға жағымсыз қызығушылыққа; балалар мен ересектердің нәсіл дік ерекшеліктеріне және денесінің кемшіліктеріне менсіней және теріс қарауға итермелемеуге тиіс» делінген. Осы мақсатта «Қазақстан Республикасының нарығында ойыншықтарды орналастыратын тұлға ойыншықтардың психологиялық-педагогикалық сараптамасының қорытындысына ие болуға міндетті» екені де көрсетілген. Алайда бұл заң талабы орындалып отырған жоқ. Десек те, таяуда ҚР Ұлттық экономика министрлігі аталған мәселені Еуразиялық экономикалық одақ көле мінде шешуді қолға алды. ЕЭО құрамына енген мемлекеттерде балалардың сана-сезіміне, дамуына кері әсер ететін, олардың қорқынышын

тудырып, агрессиясын күшейтетін ойыншықтардың сатылуына тыйым салу мақсатында «Ойыншықтардың қауіпсіздігі туралы» заңды қатаңдату үшін бастама көтерді. Қазіргі күні арнаулы комиссияда қаралып, қоғамдық талқылауға түскен бұл заң жобасы қабылданатын болса, ЕЭО-ға мүше елдерге таралатын ойыншықтар міндетті түрде психологиялық-педагогикалық сараптамадан өтетін болады. Бұл заңды талқылау 30 қарашаға дейін ұзартылған.

ǎƼǏƼnj ǍǁnjǎDŽǐDŽdžƼǎǗlj ǎƼLJƼNj ǁǎƲNj ǂənjLjƲǃ ƽǁ" Бүгінгі күні көптеген мемлекеттерде балалардың тұтынушылық құқын сақтауға бағытталған үкіметтік емес ұйымдар бар. Мұндай тәжірибені Ресейден де көруге болады. Ресейдегі бір ғана Ойыншық өндірушілердің ұлттық ассоциациясы ойыншықтардың сапасын бақылап, ойыншық нарығын зерттеумен айналысады. Ал біз балалардың қауіпсіздігі деген мәселеге атүсті қарайтын секілдіміз. Бұған тағы бір дәлел: әлеуметтік сараптау кезінде елімізде ата-аналардың 70 пайызы балаларына ойыншықты базарлардан сатып алатыны байқалыпты. Бұл қадамға азаматтар дүкендерде тауар бағасы тым жоғары екендігімен түсіндірген. Десе де, базарда сатылатын ойыншықтардың көпшілігі қаншалықты арзан болса, соншалықты сапасыз екенін де ата-аналар жоққа шығармайды. Мәселен, Орталық базар, «Шанхай» базары, «Артем», «Әлем» сауда орталығының бәрінде сатылымдағы ойыншықтардың 90 пайызының сертификаты жоқ. Мұны сатушылар сертификатпен келетін ойыншықтардың қымбатқа түсетінімен түсіндірді. Иә, мәлім болғандай, басқа тауарлар секілді ойыншықтардың бәрі Астанаға да Қытайдан әкелінеді. Тіпті, Ресей өнімі деп аталғандарының отаны да Қытай екені анық. Алайда «Ата-аналардың

көпшілігі бізден ойыншық алғанда сертификат талап ете бермейді» дейді «Артем» сауда орталығындағы Маржан есімді сатушы қыз. «Өйткені олар сертификаты бар ойыншықтардың кемі 30 пайызға қымбатқа түсетінін біледі».

ɅƼǃƼɅǍǎƼljǀƼ ǂƼǍƼLJȽƼlj NJDžǗljǔǗɅ ljǁƿǁ Ƽǃ" «Асық ойнаған азар, доп ойнаған тозар, бәрінен де қой бағып, құйрық жеген озар» дейтін бұрынғылар. Алайда қаптаған Қытайдың ойыншықтарына әуес балалардан гөрі, асық ойнап, мергендік өнеріне бір табан жақындаған балаларды көрсек, ішіміз жылып сала беретіні риясыз шындық. Айта кетер жайт, өткен жылы Оңтүстік Қазақстан облысында осы салаға ел назарын аудару мақсатында арнайы ойыншық өнімдерінің көрмесі ұйымдастырылған. Оған Шымкент қаласында өз идеясымен ойыншық жасап, шығарып жатқан Рабиға Байтемірова, «Бал-бала» ойыншықтарының авторы Қыдырәлi Болманов, «Шымкент-пластик» ойыншық зауытының басшылары, тағы басқа азаматтар қатысып, өз бұйымдарын сөрелерге қойған еді. Алайда ойыншық саласында қазақстандық өнімдер қатары тым аз. Көп жағдайда өз ойыншығымызды іздесең, алдыңнан жасалу бейнеті де жоғары, бағасы да қымбат қолөнер бұйымдары шыға келетіні жасырын емес. Ал жедел қарқынмен дамып, өсіп келе жатқан ойыншық өнімдері нарығынан аз да болса үлес алу үшін қазақстандық кәсіпкерлерге қарқынды жұмыс істеу қажет секілді. Түрлі-түсті тауарларымен көз арбайтын Қытайды басып озу, әрине, қазірше мүмкін емес. Дегенмен намыс мәселесі кәсіпкерлеріміздің құлшынысын арттырып, балалар қауіпсіздігі деген қастерлі міндет қай тұста да жол тауып шығарлық қайрат берсе екен дейсің. Нәзира БАЙЫРБЕК

4

ȹ

www.astana-akshamy.kz

ĚýËĽÊ

ʥ೴˛˧ˮ˞˟ ೪˘೮೦́˙˘˳ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲˞́೮ ˳˘ˮ́ˮ́೮ ˘˲˵˶́ ഑˵˟ ഑ˣ˟˪˵˧ ˭ഉ˳˟ˬ˟˛˟ ˘˥ˮ˘ˬ́˱ ˯˵́˲͘ ʥ˟˥˲˟˳˭ˤ ˞˟˲˟˪˵˟˲˛˟ ˳˟ˮ˳˟˪͕ ˟ˬ˧˭˧ˣ˞˟ ˘˵˘Ͳ˘ˮ˘˳́ ˙˯ˬ˘ ˵೵˲˘͕ ˪഑˾˟ ˪˟ˣ˧˱͕ ೪˘೮೦́˙˘˳˵́೪೪˘ ˳˘ˬ́ˮ́˱ ˢ೴˲˛˟ˮ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲˞́೮ ˳˘ˮ́ ˢ́ˬ ˳˘˥́ˮ ϭϬϬ ˭́೮ˮ˘ˮ ˘˳˘˞́ ˟˪˟ˮ͘ ౢ˯೦˘˭˞́೪ ˵ഉ˲˵˧˱˪˟ ˢ˘˶˘˱˵́ ˯˲˛˘ˮ˞˘˲ ˭˟ˮ ഉ˲˵೴˲ˬ˧ ೵˥́˭ ഑˪˧ˬ˞˟˲˧ ˟ˬ˧˭˧ˣ˞˧೮ ഉ˲ ೪˘ˬ˘˳́ˮ˞˘೦́ ʶഉ˭˟ˬ˟˵˪˟ ˵˯ˬ˭˘೦˘ˮ˞˘˲˞́ ˙˟˥˧˭˞˟˶ ˯˲˵˘ˬ́೪˵˘˲́ˮ˘ˮ ˪˟ˬ˧˱ ˵೴˳˪˟ˮ ˞˟Ͳ ˲˟˪˵˟˲˭˟ˮ ೦˘ˮ˘ ˾˟˪˵˟ˬ˧˱ ˯˵́˲͘ ʶ˟˥˙˧˲ ˳˘˲˘˱˾́ ˭˘˭˘ˮ˞˘˲ ˵ഉ˲˵˧˱ ˳˘೪˾́ˬ˘˲́ˮ́೮ ೪˯ˬ́ˮ˘ ˵೴˳˱˟˥ ˢ೴˲˛˟ˮ͕ ˙˟˥˧˭˞˟˶ ˯˲˵˘ˬ́೪˵˘˲́ˮ˘ ˪˟ˬ˭˟˥ ˢ೴˲˛˟ˮ ೪˘೮೦́˙˘˳ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲˞́೮ ˮ˘೪˵́ ˳˵˘˵ˤ˳˵ˤ˪˘˳́ˮ ˘ˮ́೪˵˘˶ ˟˾ ˭೴˭˪˧ˮ ˟˭˟˳˵˧˛˧ˮ ˘˥˵˘˞́͘ ϭϴ ʽˀ˃ʤʸˏౢ ʮ౭ʺˏˁ ʳˁ˃ʫʱʪʳ Қазір ел аумағында кәмелетке толмағандарды бейімдейтін 18 орталық жұмыс істеп жатыр. Мұндай орталықтарға жылына ондаған мың бала қабылданып, жаман әдетінен арылып, қалыпты өмірге қайта бейімделіп жатады. Солардың бірі – Астана қаласындағы Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығы. Әлия Молдағұлова көшесінде орналасқан бұл орталық 2011 жылдың наурыз айынан бері жұмыс істеп келеді. «Дәл қазіргі уақытта 19 бала тәрбиеленіп жатыр. Жас ерекшеліктері де әртүрлі. Үлкені 15 жаста болса, ең кішісі – 3-те. Қараусыз қалып, қаңғыбастыққа салынған балалар бейімдеу орталығында үш ай болады. Олармен жас ерекшеліктеріне байланысты арнайы педагогтар мен психологтар айналысады. Мінезі ауыр немесе тәрбиесі нашар балалармен арнайы мамандар жұмыс жасайды. Тәрбие жұмыстары күндізгі және кешкі деп екі уақытқа бөлінеді. Барлығы да ел қатарлы білім алады. Астанадағы №14 мектеп-гимназияның ұстаздары осында келіп, әрбірін тиісті сынып бағдарламасы бойынша оқытады. Яғни, қолымыздан келгенше қорғансыз жеткіншектерге қамқор болып, қайта тәрбиелеу және олардың қылмысқа ұрынбауының алдын алуға тырысамыз» дейді аталмыш орталықтың әлеуметтік педагогы Жансая Әженова. Бейімдеу орталықтары бұрын жергілікті Ішкі істер министрлігіне қарады. 2011 жылдың сәуір айынан бастап Білім және ғылым министрлігінің қарамағына, яғни жергілікті Білім басқармаларының қарамағына берілді. Алайда, соған қарамастан, ішкі істер саласының мамандары аталмыш орталықтармен әлі күнге дейін тығыз байланыс жасап келеді. Себебі қаңғыбас, қараусыз қалған балаларды көшеден ұстап әкеліп, осы Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталыққа өткізу жұмыстары тәртіп сақшыларының мойнына жүктелген.

ౢʤˀʤ˄ˁˏʯ ʥʤʸʤ ౢˏʸʺˏˁౢʤ ౭ˀˏʻʤʪˏ Тәртіп сақшыларының айтуынша, қаңғыбас жеткіншектердің көбі Астана мен Алматы секілді үлкен қалаларға үйір болады екен. Көбі қара базарларда арба сүйреп, аула тазалап күн көрсе, тағы біразы қоғамдық тамақтану орындарында ыдыс жуушы, жүк тасушы болып күн көреді. Ал түнгі уақыттарда жақын маңдағы бос нысандар мен

жертөлелерде қонады. Араларында ұрлық-қарлық, тіленшілік секілді жаман қылыққа үйір тұратындары да жоқ емес. Базар жағалап, қара жұмысқа жегіліп, қайыр сұрап жүрген мұндай жеткіншектер бірден қаладағы бейімдеу орталығына жіберіледі.

ҚАҢҒЫБАС БАЛА ҚАЙДАН ШЫҒАДЫ? Аталмыш орталыққа 2011 жылы 308 бала келіп түсіпті. 2012 жылы – 1027, 2013 жылы – 716, 2014 жылы 628 бала тәрбиеленген. Ал өткен жылы 810 бала осы мекеменің тұрғыны болған. Бұлардың арасынан 673 бала атаанасына, 16 бала Балалар үйіне, 3 бала арнайы білім мекемелеріне, 6 бала өзге қалалардағы Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығына, 1 бала қамқоршылыққа, 7 бала Астанадағы СОС балалар қалашығына тапсырылған. «Айына орта есеппен 50-60 бала келіп түседі. Көбінің жеке бас құжаты болмайды. Қайда, қашан туғаны белгісіз, яғни мүлдем тіркелмеген балалар кездеседі. Ондай бүлдіршіндерге сот-медициналық, ДНҚ сараптама жасалады. Яғни, қолының сүйегін тексеру арқылы қай күні дүниеге келгені болжанады. Осы деректер негізінде перзентханаларға сұраныс жіберіліп, нақты уақытын анықтап, туу туралы куәлік беріледі. Мәселен, өткен жылы орталыққа 15 жастағы бір қыз келіп түсті. Астанаға Тараз қаласынан қашып келген екен. Айтуынша, анасы үйде босанған. Ешқандай құжаты жоқ. Мектепте оқымаған.

Анасын тауып, көршілері арқылы деректер жиналды. Кейін ДНҚ сараптама арқылы нақты жасы анықталып, толықтай құжаттарын жасап бердік» дейді орталық қызметкері Жансая. ¼Î¼ÇÈ×Ô ÊÌμÇ×IJIJ¼ Â×Ç× ½¼Ç¼ ÆÁÇ³Ë ÎĴͳËγ Â×Ç× Â×Ç× Č Â×Ç× ½¼Ç¼ Îĵ̽ÄÁÇÁÉ¿ÁÉ ¼Ç ĻÎÆÁÉ Â×Ç× ½¼Ç¼ ÊÍ× ÈÁÆÁÈÁɳĶ ÎİÌı×É× ½ÊÇı¼É ½İǼÌÀ×Ķ ¼Ì¼Í×É¼É ½¼Ç¼ ¼Î¼ ¼É¼Í× É¼ ½¼Ç¼ ½¼Ç¼Ç¼Ì ĴųÉÁ ½¼Ç¼ ¼ÌɼÅ× ½³Ç³È ÈÁÆÁÈÁÇÁ̳ÉÁ ½¼Ç¼ ĻÿÁ IJ¼Ç¼Ç¼ÌÀ¼ı× ÆĵÈÁÇÁÎÆÁ ÎÊÇȼı¼ÉÀ¼ÌÀ× ½ÁųÈÀÁÏ ÊÌμÇ×ı×ɼ ½¼Ç¼ IJ¼ÈIJÊÌÔ×Ç×IJIJ¼ ½¼Ç¼ ¼ÍμɼÀ¼ı× ÍÊÍ ½¼Ç¼Ç¼Ì IJ¼Ç¼Ô×ı×ɼ μËÍ×Ì×Çı¼É

ʽ˃ʥʤˁˏʸˏౢ ʶʰʶʳʸʮʳ౦ ͵ ʽʱˀʤʻʻˏ౦ ʥʤˁˏ

көбінесе отбасындағы кикілжің, ата-ананың тәрбиеге салғырттығы мен нашақорлыққа, ішкілікке салынуы себеп болып жатады. Әсіресе, отбасындағы кикілжің мен ажырасудың салдары орасан зор дейді мамандар. Оның үстіне соңғы жылдары елімізде ажырасу фактілері тым көбейіп кетіп отыр. АХАТ бөлімдері берген мәліметтерге сүйенсек, өткен жылы еліміз бойынша 1843 жұп отбасын құруға өтініш берген. Өкінішке қарай, солардың 347сі жыл толмай жатып ажырасып үлгеріпті. Яғни, әрбір үшінші жұптың некесі жылға жетпей үзіліп, шаңырақтары шайқалып жатыр деген сөз. Қаншама бала әртүрлі деңгейде психологиялық соққы алып, қиындыққа тап болып жатыр. Биылғы алты айда да 174 отбасы ажырасып үлгерген. Ал тіркелген жұптардың саны – 646. Осындай жайттардың барлығы баланың қараусыз қалуына немесе қылмысқа баруына итермелеп жатады. Сөзімізге дәлел ретінде Астанадағы екi баланың жоғалу оқиғасын айтуға болады. Нұрәлi – 2, Жансая 14 жаста. Жансая ата-анасының ажырасқанына қапаланып, екi жасар iнiсi мен отбасылық бюджеттен 40 мың теңгенi алып, жол-жөнекей көлiкпен Алматыға жеткен. Яғни, балалардың үйінен кетуіне 8 баланы тәрбиелеп отырған ата-ананың ажырасуы себеп болған. Ата-ананың әрекеті қыздың психикасына терiс ықпал етiп, ол iнiсiн алып, үйден кетiп қалған. Қуаныштысы, жоғалған екі бала да дін аман табылды. Қаншама бала осындай жайттың салдарынан жылы төсегінен безіп, қаңғырып жүр.

Баланың еркінен тыс тағдыр кешіп, қаңғыбастыққа салынуына

Бүркіт НҰРАСЫЛ

Жансаяның айтуынша, кейбір балаларды әке-шешесі кепілге өткізіп кетеді екен. «Ата-аналар балаларын тұрмыстық жағдайына байланысты бізге өткізіп жатады. Әртүрлі қысқартуларға ұшырап, жұмыссыз қалатындары бар. Үйжайынан айырылып қалғандар да кездесті. Алыс-жақын елдерден жұмыс іздеп келген қырғыз, өзбек, тәжік мигранттары өткізіп кеткен балалар да бар. Мұндай балаларды ата-аналары тұрақты жұмыс тауып, аяғынан тұрып кеткенше қарай тұрамыз. Бірақ оларды қабылдау шарттары бар. Білім басқармасының арнайы рұқсаты керек. Мүлдем ата-анасыз балалар Білім басқармасының қаулысы негізінде Балалар үйіне жіберіледі» дейді ол. Сонымен қатар, ата-анасы соңынан іздеп келмейтін, яғни балаға мүлдем қарағылары келмей, толыққанды бас тартқан, ішкілікке салынған ата-аналар да бар. Мұндай жағдайда іс сотқа жөнелтіліп, ата-ана құқынан айыру туралы шешім шығарылады. «Мұндай балаларды асырауға береміз. Алдымен ата-аналар келіп қарайды. Ұнатып, өздерімен алып кетеді. Біз қажетті құжаттары мен медициналық құжатын дайындаймыз. Уақытша асырауға да береміз. Аз уақыт ішінде бауыр басып, болашақ ата-анасының мейірімін оята білген балалар қалып қояды. Ата-анасы қайтыс болғандарға қамқоршылар тағайындалады» дейді Астана қаласындағы Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығының әлеуметтік педагогы Жансая Әженова.

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ĜÆě¸Ä

5

Á²ÇIJҢ ÌÀҚÑÀÒÛÌÛÇ – ÆÛËÄÀÌ Əв ÑÀÏÀËÛ ҚÛÇÌÅÒ ҰÑÛÍÓ

Суретте «Казкоммерцбанк» АҚ басшылары, сол жақтан оңға қарай: атқарушы директор-Ақмола филиалының директоры Серке Қасенов, атқарушы директор-корпоративті клиенттермен жұмыс бойынша аймақтық директоры Марат Қарибжанов, басқарушы директор Нұрлан Жағыпаров, басқарма төрағасы Марк Хольцман

ʫ˳˧ˬ˞˧೮ ˳˯ˬ ˢ˘೦˘ˬ˘˶́ˮ˞˘ ʶ˘ˣ˪˯˭˭˟˲˻˙˘ˮ˪ ˙˘ˮ˪˧ˮ˧೮ ˣ˘೮˞́ ˵೵ˬ೦˘Ͳ ˬ˘˲೦˘ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ˢ˘೮˘ ˙഑ˬ˧˭˾˟˳˧ ˘˾́ˬ˞́͘ ʥ೵ˬ ˙഑ˬ˧˭˾˟ ˢ˘೪́ˮ˞˘ ೦˘ˮ˘ ˘˶́˳೪˘ˮ Y <KD ˘˵˘˶́˭˟ˮ ˪ˬˤ˟ˮ˵˵˟˲˛˟ ˳˘˱˘ˬ́ ˢഉˮ˟ ೪˘˲˘˱˘˥́˭ ೪́ˣ˭˟˵ ˵೴˲˧ˮ ೵˳́ˮ˙˘೪˾́͘ ʤ˾́ˬ˶ ˳˘ˬ˵˘ˮ˘˵́ˮ˘ ˙˘ˮ˪˵˧೮ ˙˘˳೪˘˲˭˘ ˵഑˲˘೦˘˳́ ʺ˘˲˪ ˈ˯ˬ̂˻˭˘ˮ ೪˘˵́˳˵́͘ Естеріңізде болса, 21 қазанда таны- жағалауынан жаңа бөлімшенің тұсауын мал қаржы институты өз атауын ла- кесті.

– Біз енді бөлшек сауда және шағын тын әліпбиіне көшіріп, QAZKOM деп өзгертіп, қазақстандықтарды қуантқан және орта бизнес клиенттерінің көңілінен болатын. Енді, міне, банк басшылығының шығу үшін барымызды жасаймыз. Оларға мамырда жарияланған жаңа страте- сапалы әрі жылдам қызмет көрсету біз үшін гиясына сәйкес банк Астананың сол аса маңызды. Астананың халқы күннен-

күнге көбеюде, сол себепті кейде банк бөлімшесінде ұзын-сонар кезектер болып жатады. Міне, осы мәселенің алдын алу үшін біз заманауи техникамен жабдықталған бірнеше бөлімшелерді ашуды көздеп отырмыз. Кәсіпкерлерге арналған бұл бөлімше тұтынушылардың барлық мүддесін ескере отырып, қажеттіліктеріне жауап беретініне сенімдімін, – деді өз сөзінде QAZKOM басқармасының төрағасы Марк Хольцман. Қабанбай батыр көшесі, 32 мекенжайда ашылған бөлімшенің қызмет көрсету алаңы кең әрі технологиялық және заманауи сервистік стандарттарға жауап береді. Әсіресе, «Видеобанкинг» қызметі көңілден шықты. Оның көмегімен банктің кез-келген қызмет түрін пайдалануға болады. Кезекте тұрмай-ақ, онлайн арқылы консультациялық кеңестен бастап, ақша аудару, шоттан қолма-қол ақша алу сынды елуге жуық қаржылық қызметтерді жүзеге асыруға болады. Автоматты кассалар арқылы арнайы кабинаның ішінде кассирдің қатысуынсыз-ақ қаржыңызды қолма-қол шешіп алуға да мүмкіндік мол. Инновациялық жаңашылдықты енгізу арқылы тұтынушыларға оңтайлы жағдай жасалғаны көптің көңілінен шықты.

380 шаршы метр жерді алып жатқан жаңа бөлімшеде 12 менеджер мен 4 касса және өзіне-өзі қызмет көрсету кабинасы жұмыс істейді. Әрине, банкомат пен төлем терми-

ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘೦́ ʶ˯ˮ˛˲˟˳˳Ͳ˺˯ˬˬ ˳˘˲˘Ͳ ˥́ˮ˞˘ ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˪˵˧೮ Ϯϱ ˢ́ˬͲ ˞́೦́ˮ˘ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ˙˟ˬ˛˧ˬ˧ ˪˯˭Ͳ ˱˯ˣˤ˵˯˲͕ ˞ˤ˲ˤˢ˟˲͕ ౢˀ ʺഉ˞˟ˮˤ˟˵ ˳˘ˬ˘˳́ˮ́೮ ೴ˣ˞˧˛˧ ʺ೵೪˘˭˙˟˵೪˘ˬˤ ˃˧ˮ˘ˬˤˮˮ˧೮ ͨʫ˳˧ˬ˧˭ ʹ ˟˲˪˟˭ͩ ˞˟˱ ˘˵˘ˬ೦˘ˮ ˾́೦˘˲ ˭˘ ˾́ˬ́೪ ˪˟˾˧ ഑˵˵˧͘

екен. Біз оны әлемдік классика саналатын Вильямстің «Виктория» шығармасын тыңдағанда байқадық. Өте шеберлікпен жасалған шығарманы жұртшылық өте жылы қабылдады. Өнер кешінде оркестрге автормен бірге Нұрлан Бекенов пен Қаратай Сайжанов дирижерлік етті.

˃౭ˁʤ˄ʶʫˁʫˀ͕ ˁ౬ʻʪʫ˃ ˃ʽʱ͘​͘​͘

ಉʻʫˀʳ ಉˀʧʫ ˁ౬ʱˀʫʧʫʻ Әсілі, Мұқамбетқали ағамыз елорданың тумасы саналады. Балалық шағынан музыкаға құштар болып өседі. Оның себебі де бар. Марқұм анасы ескі дастандарды жатқа білетін, әп-әдемі әуезді дауысы бар жан болыпты. Білетіндердің айтуынша, композиторға өнер осы анасынан дарыған көрінеді. Ақмоладағы жалғыз қазақ мектебін үздік тәмамдағаннан кейін ол арман қуып, Алматыға сапар шегеді. Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясына оқуға түседі. Онда Хабдолла Тастанов, Ғазиза Жұбанова, Кенжебек Күмісбеков, Батыр Әбдіхалықов, Латиф Хамиди және Бағдәулет Аманов секілді белгілі өнер қайраткерлерінен тәлім алады. Қатпары мол музыка әлеміне үңіледі. Іргелі өнер оқу ордасында жүріп, Бішкек қаласында өткен халық аспаптарында орындаушыларының ІІ Бүкілодақтық байқауына қатысып, лауреат атанады. Жалынды жас жігіттің бойындағы жанып тұрған өнерін көрген сол кездегі астаналық шығармашылық ұжымдар байқап, өздеріне шақырады. Құрманғазы атындағы академиялық қазақ халық аспаптар оркестрі, «Гүлдер» және «Шалқыма» эстрадалық вокалды-аспаптар ансамблдерімен бірге Мәскеу, Санкт-Петербург, Дондағы Ростов, Киев және Алжир, Чехословакия, Венгрия елдерінің үлкен сахналарында өнер көрсетеді. Осылардың барлығы оның бесаспап музыкант болып қалыптасуына әсерін тигізеді. Консерваторияны тәмамдағаннан кейін ол туған жеріне оралып, музыкаға жақын жеткіншектерді өнерге баулиды. Тоқсаныншы жылдардың басында Ақмолада

налдары да қарастырылған. «Жаңа форматтағы мұндай бөлімшенің алғашқысы 21 қазан күні Алматы қаласында ашылған болатын. Міне, астаналықтар да банк жұмысындағы сапалы өзгерістерге куә болып отыр. Бұл – біздің тұтынушылардың көңілінен шығатын қызметтің масштабты реформасы. Банк атауындағы Q әрпінің өзгерісі клиенттерімізге мобильділікті, қарапайымдылықты, жылдамдықты қамтамасыз ететінімізді, сонымен қатар инновациялық дамудың жаңа мүмкіндігіне деген талпынысымызды білдіреді. Алдағы уақытта банк ел бойынша өзінің 238 бөлімшесін осындай жаңа үлгіге көшіруді көздейді» дейді ашылу рәсімінде сөз алған банктің басқарушы директоры Нұрлан Жағыпаров. Оның айтуынша, QAZKOM жыл басынан бері жалпы құны 147 млрд теңгені құрайтын кәсіпкерлердің жобасын қаржыландырған. Тек қыркүйек айының өзінде 29 млрд теңге тұтынушыларға несие ретінде ұсынылды. Осылайша, банк қаржы нарығында рекордтық көрсеткішке қол жеткізді. Елімізде және Орталық Азияда ең танымал ірі банктердің бірі – «Казкоммерцбанк» АҚ-ның активтері 30 маусымдағы жағдай бойынша 4 893 млрд теңгені құрап отыр. Гүлмира АЙМАҒАНБЕТ

ÀÐҚÀÍÛҢ

ÀÐҚÀËÛ ÏÅÐÇÅÍÒ²

алғаш ұлттық аспаптар оркестрін құрып, оған дарынды жастарды тартады.

˃ʳʸʫʻʪʰʫʦ ʿʫʻ ˃ʳʻʤʸʰʻ Жылылыққа толы өнер кешінде айтулы азаматтың жұртшылыққа кеңінен танымал шығармалары ойналды. Елордалық қазақ оркестрі автордың нәзік сезімге толы туындыларын тамылжыта орындады. Оған композитордың өзі дирижерлік жасады. Кеш автордың «Есілім – еркем» деген шығармасымен ашылды. Одан кейін өнерпаздың өнердегі ұстазы Жақсылық Мұқановқа арналған «Жақсылық» деп аталған күйі күмбірледі. Жас әнші Бауыржан Нұрымбетов кеш иесінің «Құлпырған елім» атты әнін шырқады. Әсіресе, композитордың «Классикалық вальс» және «Интермеццо» деген шығармаларынан өзгеше бір саз, әсем әуен естіп, ғажайып әсерге бөлендік. Ол Нұрғиса Тілендиевті айрықша жақсы көреді екен. Нұрғиса ағамыз көзі тірісінде

соңынан ілескен әріптес інісінің музыкалық шығармаларын тыңдап, батасын беріпті. Бір жағынан, екі арқалы азаматтың фамилиялары да бізге ұйқасып, үйлесіп тұрғандай көрінді. Композитор аяулы ағасына арнап «Дарынгер» деген шығарма жазыпты. Кеште ол туынды да орындалды. Оны тыңдап отырып, ұлтымыздың ұлы перзентінің бейнесі көз алдымызға келді. М.Тіналиннің шығармалары көбінесе жылы, сазды, жүрекке жақын келеді. Тамылжыған тымық түнде бетіңізді майда самал өпкендей әсерленесіз. Композитордың қызы Перизат Тіналина флейта аспабымен әкесінің «Пастораль» деген шығармасын шебер ойнады. Кеш иесінің өзі де жеке домбырада күмбірлетіп күй төкті. Белгілі өнерпаз Нұрай Танабаев оркестрдің сүйемелдеуімен сазгердің кейінгі жылдары жазылған «Тоты құс» және «Айтар ой» деген әндерін нәшіне келтіре шырқады. Ағамыз музыкалық өңдеудің де маманы

Біздің ауылда Темірбек деген ағамыз болды. Өзі қарапайым кәсіптің иесі болса да, жиын-тойларда әуелетіп ән шырқайтын ерекше дауысы бар еді. Сол кісінің үнемі репертуарынан түспейтін жалғыз ғана ән болды. «Біздің дала» деген. Өзі де ұлттық дәстүрімізді дәріптейтін тамаша әуен. Мен сол әннің авторын білмеуші едім. Оны да Мұқамбетқали ағамыз жазған екен. Кеш шымылдығы осы сазды әуенмен жабылды.

– Мен Мұқамбетқалиды жас кезінен білемін. Екеуміздің консерваторияда білім алған ұстазымыз бір. Ол – өте дарынды музыкант. Ақмолада алғаш өз қолымен қазақ оркестрін құрды. Оған қаншама тамаша туындылар жазды. Ол кез келген музыкалық аспапта шебер ойнайды. Оркестрге лайықтап өңдеген классикалық шығармалары қаншама... Өзі де аңқылдаған азамат. Шығармашылық кеш маған ұнады. Осындай өнерпаз азаматтарды ардақтай білуіміз керек, – дейді белгілі өнер зерттеушісі, композитор Қайыржан Мақанов. Расында, Қайыржан ағамыздың сөзінде жан бар. Өмірде үн-түнсіз ғана жүріп, туған жұрты үшін қыруар іс бітіріп жүрген азаматтар бар. Солардың бірі – Мұқамбетқали Тіналин. Шығармашылық кеште композитордың құшағы гүлге толып, нұрланып, ерекше толқып тұрды. Сондай сәтте Қадыр Мырза Әлі ағамыздың «Ескерусіз қалмасын бір ісі де, талантты қадірлейік тірісінде» деген шумағы ойымызға келді. Азамат ЕСЕНЖОЛ

6

ȹ

www.astana-akshamy.kz

ęÃÊ ęǸÁÓ

½Ä×Ç ÎĵÏÁÇͳà IJ¼Ã¼IJ ÂİÌÎ×É×Ķ ÀÁ̽ÁÍγ¿³É ¼Çı¼É×ɼ ÂÄ×Ìȼ ½ÁÍ Â×Ç ÎÊÇÀ× ÊÍ×É¼Ï ÔÄÌÁÆ ı¼Í×ÌÀ¼ ÈÁÈÇÁÆÁγȳÃÀ³Ķ À¼ÈÏ×ɼ ÆĻËÎÁ¿ÁÉ ¼Ã¼È¼ÎμÌÀ×Ķ ÁĶ½Á¿³ ͳĶÀ³ ¼Ì×ÍμÌÀ×Ķ IJÊÇμĶ½¼Í× IJ¼ÇÀ× ¼ÌÈÄÛ ¿ÁÉÁ̼Ç× ÈİÑÎ¼Ì ¼ÇÎ×ɽ¼Á¾Î×Ķ IJÊÌı¼É×Í Í¼Ç¼Í× É¼ ͳĶ³Ì¿ÁÉ ÁĶ½Á¿³ İÔ¼É ÎÁĶ³Ã ѼÇ×IJ IJ¼Į¼ÌȼÉ× ¿¼ÃÁΠγÇԳͳÈÁÉ ĵĶ¿³ÈÁͳÉÀÁ ÁdzȳÃÀÁ¿³ ½³ÌÁ¿ÁÅ ½¼ÍÎ¼È¼Ç¼Ì À× ÍĻà ÁÎγ ĻÃÁÆγ ϼIJÄı¼Ç¼ÌÀ× ĵĶ¿³ÈÁÇÁÀ³ ĻÃ³É ÁƳ ÈĵÌÎÁ IJÊÌı¼É×Í ÈÄÉÄÍÎ̳ ÁÎ³Ë Î¼ı¼Å×ÉÀ¼ı¼É Áǽ¼Í× ÉİÌÍİÇÎ¼É É¼Ã¼Ì½¼Á¾Î×Ķ ÁÌÁÉ ÁĶ½Á¿³ ÈÁÉ Í¼Ì¼½À¼Ç ͼÛͼÎ×É À¼ ÂÊı¼Ì× ½¼ı¼Ç¼À× ÈİÑÎ¼Ì IJ¼Ë¼ÔİÇ×ÈÁÉ ½ÊÇı¼É Íİѽ¼Î×È×à ÊIJ×ÌȼÉÀ¼Ì×È×Ãı¼ IJ×Ã×IJÎ× Î¼ÌÎ×ÈÀ× ½ÊǼÀ× ÀÁ¿ÁÉ ÊÅÀ¼È×Ã

LjɜDZǮǜǬ ƼLJǎǗljƽƼǁƾ ƼǍǎƼljƼȽƼ džǁLJƿǁlj ƼLJȽƼǔɅǗ LjDŽljDŽǍǎnjLjƲlj – Елімізді екі мәрте түрлі дағдарыстан алып шығып, дамыған елу елдің қатарына қосқан Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевқа ең алдымен алғыс айтқанымыз дұрыс. Міне, тағы бір дағдарыс халқымызға ғана емес, әлем елдеріне тізесін батыра бастады. Президентіміздің сарабдал саясаты бұл қиындықтан да алып шығады деген сенімдеміз. Өйткені, Мемлекет басшысының нұсқауымен түрлі шаралар қолға алынуда, құр қол қусырып отырған жоқпыз. Іргелі істердің негізін қалап, әлеуметтік ахуалымызды жақсар та түсу бағытында үлкен шаруалардың басын қайырып жатқанымыз рас.

– Мұхтар аға, сол Елбасымыз өзіңіз айтқан қиынқыстау шақта сізді екі мәрте Қорғаныс министрі етіп тағайындап, сенім білдірді. Сол жылдары лауазымды қызметте отырып, Қазақстан Қарулы Күштерінің өркендеуі үшін, ірге бекітіп, ілгерілеуі үшін көп еңбек сіңірдіңіз. Десе де, оқырмандарымызға сол кездердегі ахуалды тағы бір баяндап өтсеңіз.

– Міне, бірінші желтоқсан – тұңғыш Президент күні таяп келеді. Мен үлкен жиындарда, басқосуларда үнемі «Біздің Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы болмаса, Қазақстан осылай дамымас еді» деп айтып жүремін. Өйткені, ол бірінші қадамынан-ақ өз жұртының тұрақтылығын, экономикалық жағдайын, қауіпсіздігін, қорғанысын күні-түні ойлап, сол бағытта маңдай терін сарп етті. Қазір халық сондай істердің жемісін көруде. Рас, біз сол жылдары генерал, қолбасшы болып, Елбасының жанында жүрдік. Бірақ, енді ғана егемендігін

Ʌnj NjǜǬǧǜǨǡǩǮȂ ǍǡǩǜǮǷǩǷɎ ǠǡǫǯǮǜǮǷ ƼǬǨǤǻ ǟǡǩǡǬǜǧǷ

ТӘУЕЛСІЗДІГІМІЗДІ

ТАЛАЙ ЕЛ МОЙЫНДАДЫ алған елдің жағдайында не істеу керектігін, неден бастайтынымызды білген жоқпыз. Ал Президент бізге барлығын тәптіштеп түсіндіріп, ақылын айтып, саясаткерлігінің, көрегендігінің арқасында ретретімен көрсетіп, үйретіп отырды. Өзің айтқандай, екі рет министр болып тағайындалғанымда атқарылған жұмыстар ең бірінші Елбасының сенімінің және талаптапсырмаларының арқасында жүзеге асты. Екінші, қол астымдағы генералдар мен офицерлер, сарбаздар еңбектерінің арқасында жасалды. Тәуелсіздік қантөгіссіз, соғыссыз, революциясыз қолымызға тиді. Қарапайым тілмен айтқанда, тегін келді. Бірақ Елбасының иығына өте үлкен күш түсті. Бұрынғы Кеңес өкіметінің іргесі сөгілгеннен кейін, экономикамыз бірден құлады. Инфляция жүздеген есеге өсті. Рубль аумағынан бізді лақтырып тастады. Ал бұл тұста біздің Мемлекет басшымыз шет елде Қазақстанның жаңа валютасын құпия түрде дайындаған екен. Жаңағыдай қиын шақта біз өз ұлттық валютамызды кіргізе қойдық. Президенттің тағы бір көрегендігі, ол жаңағы алмағайып тұста: «Ең алдымен, экономика, содан кейін саясат» деді. Осы бағыттың дұрыстығына

да қазір көзіміз жетуде. Мәселен, сол тұста бізбен бірге егемендік алған елдер ең алдымен саясатқа мән беріп, енді еңселерін тіктей алмай отыр. Қазір іргелі ұйымға айналған Қазақстан халқы ассамблеясын да алғашқыда түсінген жоқпыз. Ал бүгінде ел тыныштығын, тұрақтылығын сақтап отырған үлкен шаңырақ. Халықаралық аренада да Нұрсұлтан Назарбаевтың ерен еңбегі байқалады. Алыс-жақын мемлекеттермен көп векторлы сая сатымыз беде лімізді асырып, бейнемізді айқын дады. Бүкіл әлем Қазақ елін құрметтейді, сыйлайды. Бүгінде тәуелсіздігімзді талай ел мойындады. Былтырғы БҰҰ-ның жетпісінші сессиясында да Президентіміздің беделін байқадық. Түрлі ұсыныстар енгізді, үлкен дер жавалардың президенттерімен жүздесті, маңызды мәсе лелерді шешті. Әлемде болып жатқан саяси тұрақсыздықтардың шешімін, тыныштандыру жолдарын Қазақ Басшысының аузынан естіді өзге президенттер. Еліміздің тарихына қатысты бір кездері келеңсіз әңгімелер жиілеп кеткені рас еді. Біздің ұлтымыздың кешегісін жоққа шығарушылар табылған. Міне, біз Елбасының бастамасымен Қазақ хандығының

ÍĻà ÁÎÁÎ³É Î¼ı× ½³Ì μ½×Í× È×Ã Č ¼Íμɼ ÙÆÊÉÊÈÄƼÇ×IJ ¼ÑϼÇ×È×à ĵdz ¼IJͼ̼ IJÊŠȼı¼É ÎİÍμı× ËÌÁÃÄÀÁÉÎγĶ ¼ÍμɼÉ× ¼Ï×ÍÎ×ÌÏ ÎÏ Ì¼Ç× ÄÀÁÛÍ× ÆĻËԳdz¿³È³Ã¿Á ÎĴͳɳÆͳÃÀÁÏ ½ÊÇ À× ½³Ì¼IJ ÀÁËÏ Î¼ÎμÌı¼ ÉİÌÍİÇÎ¼É ĵ½³ÔİÇ×É×Ķ ÎÏ̼ ÎÏı¼É ÆĴÉ³É ÀÁ ¼ͼı¼É İÍ× É×Í× ĵǽÁÎÎÁ ÆÁdzͳÈÈÁÉ ¼ÛIJμÇÀ× ½³Ì¼IJ ½İÇ ÔÁÔ³È ÈÁÉ ÆÁdzͳÈɳĶ ÍĵÎγ ÂĴÃÁ¿Á ¼Í¼Î×É× É¼ ÍÁɳÈͳÃÀ³Æ μÉ×ÎIJ¼ÉÀ¼ÌÀ×Ķ IJ¼Ì¼Í× ÆĻË ½ÊÇı¼É×É ¼ÅÎÏ ÆÁÌÁÆ

550 жылдығын дүркірете тойлап, сондай желсөзге де нүкте қойдық. Иә, қазақ тарихы мыңжылдықтардан тартады. Оны да дәлелдеудің реті келері анық. Содан кейін қазір дінаралық қақтығыстың белең алып тұрған шағы. Ал біздің Президентіміз әлдеқашан Астанамыздан Бейбітшілік және келісім сарайын тұрғызып, әлемдегі діндердің, конфессиялардың көшбасшыларының басын бір дастархан басында тоғыстырып, пікірлері мен ойларын бір арнаға бұрды. Бұл – үлкен табыс. Сөз ететін тағы бір табысымыз – Астана. Экономикалық ахуалымыз әлі жақсара қоймаған тұстағы Президенттің астананы ауыстыру туралы идеясы көпшілігімізге түсініксіздеу болды. Бірақ депутаттарға Нұрсұлтан Әбішұлының тура туған күнінде жасаған ұсынысы, әлбетте, келісіммен аяқталды. Бірақ бұл шешім мен келісімнің сәтті жүзеге асатынына сенімсіздік танытқандардың қарасы көп болғанын айту керек. Міне, Елбасының көрегендігі, ептілігі, бұл идеясы да үлкен табыстардың қатарына қосылды. Айта кеткенім жөн, 1996 жылы желтоқсанда министрлердің арасында бірінші болып Арқаға мен келдім.

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ęÃÊ ęǸÁÓ Қолбасшы – Елбасы бұйрыʓǃ генерал-полковник шені LjƼLjƼljǀƼnjǗLjǗǃȽƼ ғымен беріліп, министр болды. Ljʃlj ƽǁnjǀƲdž Ең қиын жағдай қару-жарақты – Қазақстан қорғаныс саласының қыр-сыры сізге бес саусағыңыздай мәлім. Кадр мәселесінде бұл саладағы жағдай да күрделірек екенін мойындау керек. Сіз әу баста, министр креслосында отырған тұста мамандар тапшылығын қалай шештіңіз, қазіргі ахуалға көңіліңіз тола ма?

– Кеңес одағының Қарулы Күштері кезінде біздің территориямызда Қырқыншы армия болатын, ПОО-ның, авиа цияның корпустары, үш стратегиялық зымыраны бар дивизия бар еді. Ауғанстандағы соғыс біткеннен кейін запастағы техникалар мен қару-жарақтар бізге шоғырланды ғой, бұған көптеген әскери бөлімшелер мен құрылымдарды қосыңыз. Ал 1992 жылы Қарулы Күштер де бөлінді. Енді көптеген қаружарақ қоймалары мен бөлімшелерді қалай бөлу керек? Мен Түркістан әскери округінің әуе шабуылына қарсы қорғаныс корпусының командирі қызметінен Президенттің шақыртуымен қайтып келдім. Содан кейін Президент Жарлығының негізінде Әуе шабуылына қарсы қорғаныс әскерлерінің қолбасшысы – Қазақстан Респуб ликасы Қорғаныс министрінің орынбасары болып тағайындалдым. Осы орайда айта кеткен жөн, Қазақстанда бірінші Қорғаныс комитеті, артынша 1992 жылы 7-мамырда Қорғаныс министрлігі ірге қалады. Кеңес Одағының Батыры, генерал-лейтенант Сағадат Нұрмағамбетовке Жоғары Бас

ÈİÉ×Ķ ½ĵ̳ IJ¼ÉÀ¼Å IJÄ×ÉÀ×IJμÌÈÁÉ È¼Ô¼IJ¼ÎËÁÉ ÆÁÇ¿ÁÉ³É ÎÁÆ ÎĴͳÉÏ IJ¼ÂÁÎ ÎĴÅͳÉÏ ÆÁÌÁÆ ¼Åμ ÆÁÎÆÁÉ ÂĻÉ ÎÈÀ ÈÁÈÇÁÆÁÎÎÁ̳ɳĶ ³Ô³ÉÀÁ ÎÁÆ IJ¼Ã¼IJÍÎ¼É ı¼É¼ ÆÊÈËÁÉͼÒÄÛ ÌÁγÉÀÁ hÍ m Ã×È×̼ÉÀ¼Ì× ÈÁÉ hÎÏ m İÔ¼IJ μÌ×É ½¼ÍIJ¼ À¼ ÎÁÑÉÄƼǼÌÀ× IJ¼ÅμÌ×Ë ¼ÇÀ×IJ

бөлу кезінде орын алды. Біз ол тұста Мәскеуге бағындық қой. Қазақ ұлтынан мамандар жоқ деуге де болады. Генералдардан – мен және Сағадат Қожахметұлы. Офицерлердің өзі санаулы. Өзге ұлттағы мамандардың бәрі дерлік елдеріне кете бастады. Авиация полкінің басшылығы түгел қайтып кеткен. Не істерімізді білмедік. Оқу орны да жоқ бізде. Әскери бөлімдер басшыларының барлығы өзге ұлттағылар болғандықтан, олардағы қару-жарақтар да Ресейге жөнелтіле берді. Жиырма бірге жуық МИГ-29 ұшағы кетіп қалды. 1995 жылы Шағандағы стратегиялық ұшақтар кетті. Мұның бәрін қалай ұстап қалу керек? 1991 жылы жасалған меморандум бар екен. Ондағы келісім бойынша 1991 жылға дейін келген қару-жарақтар Қазақстанда қалу керек те, одан кейін әкелінген қару-жарақтар қайту керек Ресейге. Мамандар тапшылығының салдарынан бұл келісімге де қараған жоқ олар. Не істеу керек? Содан кейін Қорғаныс министрлігінің шешімімен кіші лейтенанттарды тез-тез дайындай бастадық. Оларды әскери бөлімдерге тағайындадық. Ол кезде өзімізде Құрлық әскерлерінің және Шекара әскерлерінің училищесі бар еді. Содан кейін Ақтөбедегі азаматтық ұшқыштар даярлайтын оқу орнын мемлекет меншігіне алып алдық. Сол жерден әскери ұшқыштарды даярладық. Көп ұзамай Радиоэлектроника институты ашылды. Іле-шала Ұлттық Қорғаныс академиясын аштық Шучинск қаласынан. Оны осы Астанаға көшіріп әкелдік. Осылайша мамандар тапшылығын шешкендей болдық. Мұның бәрі қандай қиындықтармен, машақатпен келгенін тек түсіну қажет, түйсіну керек. Айта кеткен жөн, ТМД мемлекеттерінің ішінде тек Қазақстан ғана компенсация ретінде «С-300» зымырандары мен «Ту-34» ұшақтарын, басқа да техникаларды қайтарып алдық. Мұның өзіне екі жылдай уақытымызды сарп еттік. Сол жылдары он алты қазақ ұлтының өкілін Краснодарға дайындықтан өтуге жібердік. Мұның да тарихын айтсам, қарамағымдағы қызметкерлердің ішінен он алты қазақты таңдап алдым да, кілең орыс ұлтынан тағайындалған орынбасарларымды жинап, «Біз қай елде тұрып жатырмыз?» деп сұрадым. «Қазақстанда» дейді бәрі. «Көріп тұрсыздар, қазақ ұлтынан ұшқыштар жоқ.

Енді ұшқыштар дайындауға тек қана қазақтарды жіберсек қайтеді?» дедім жан-жағыма сынай көз тастап. Басшысымын ғой, ешқайсысы қарсы келе алмайды, бастарын изейді. Қазір сол он алты адам басшылық қызметте жүр. Салтанатты парадтарда ұшып жүргендер де солар, өзіміздің қандастарымыз. Бұған қоса, Ресейге компенсация ретінде тегін мамандарымызды оқыттық. Ал бүгінде жақсы оқу орындарымыз бар, сондықтан мамандарды өзіміз даярлаймыз. Оларда шетелдік азаматтар да оқып жатыр.

ǔƼǑǎƼ ǂɛLjǗǍǗljǀƼ ǔǗɍǀƼLJǀǗLj – Мұхтар аға, оқырмандарымызға Халық қаһарманының, Армия генералының балалық шағы жөнінде әңгімелеп берсеңіз. Сіздің өмір жолыңыз бүгінгі буынға үлгі болары анық еді...

– Өз өміріме тоқталсам, 1945 жылы Қарағандыда тудым. Әкем Ұлытауда дүниеге келген. Ашаршылық жылдарында Ұлытаудан Атбасар, Есіл арқылы осы Ақмолаға келіпті. Сол кездері Қарағандыдағы көмір бассейні ашыла бастаған. Содан кейін комсомолдық жолдамамен Қарағандыға барған. Украинаның сол кездегі Сталино деген жеріне (қазіргі Донецк) қазақтардан жасақталған жүзден астам маманды дайындыққа жібереді ғой. «Жүз адамнан шекараға жеткенде жеті-ақ адам қалдық, қалғанының бәрі қашып кетті» деп әкем айтып отыратын. Сол жеті адам Сталиноға жетіп, оқып, үйреніп, қайта Қарағандыға келіп, әкем әлгі бассейнде қарапайым жұмысшыдан, шахта директорлығына дейін өскен.

1941 жылы соғыс басталғанда әкем мен інісін соғысқа алу үшін вокзалда сапта тұрғанда, басшылық әкемді қажет кадр деп алып қалса керек. Артынша Қарағандыдағы шахта директоры қызметіне тағайындалады.

Кейін білсем, әкем көмірлі қаладағы қазақ ұлтынан бірінші шахта басшысы болған екен.

– Сіздің өмір жолыңызға үңілсек те, бірнеше жыл шахтада жұмыс істегеніңізді көреміз.

– Жоғары сыныптарға келген соң, әке-шешемнің қарсылығына қарамай, шахтада жұмыс істедім. Түске дейін мектепте боламын, түстен кейін – шахтада, түнгі он бірде келіп, сабағымды оқимын. Осылайша алты жылым шахтада өтті. Ал ұшқыш болуды бала кезімнен армандадым. Талғат Бигел динов, Иван Кожедуб,

¼Ç İÔIJ×Ô ½ÊÇÏÀ× ½¼Ç¼ ÆÁóÈÉÁÉ ¼ÌȼÉÀ¼À×È Î¼Çı¼Î ½Ä¿ÁÇÀÄÉʾ ľ¼É ÆÊÂÁÀϽ ¼ÇÁÆͼÉÀÌ ËÊÆÌ×ÔÆÄÉ ÍÄÛIJÎ× ÆÁĶÁÍ ÊÀ¼ı×É×Ķ ½¼Î×ÌǼÌ× ÎÏ̼Ç× Æ³Î¼ËμÌÀ× ÆĻË ÊIJ×À×È ÊÍ× Æ³Í³ÇÁÌÀÁÅ ½ÊÇÏÀ× ¼ÇÀ×ȼ ȼIJͼΠÁÎ³Ë IJÊÅÀ×È

Александр Покрышкин сияқты Кеңес Одағының батырлары туралы кітаптарды көп оқыдым. Осы кісілердей болуды алдыма мақсат етіп қойдым. Қарағанды қаласындағы аэроклубқа түспекші болдым. Алғашқы барған жылымда жасым жетпе гендіктен, қабылдамай қойды. Келесі жылы түсіп, екі жылда орта мектептегі оқумен қатар, аэроклубты үздік деген бағамен бітіріп шықтым. Аэроклубтан кейін міндетті әскер қатарына бір жылға шақырылып, сержантұшқыш ретінде реактивтік «МиГ-15», «МиГ-17» ұшақтарында ұштым. Кіші лейтенант атағын алып, әскери запасқа тіркелдім. Екі жылдан соң офи-

7

цер ретінде кадрлық әскери қызметке шақырылып, Кеңес Одағының әскери қатарына кірдім.

– Мұхтар аға, сіз туралы әңгімелерден сынақшыұшқыш болған деген сөзді естіп қаламыз...

– Мен сынақшы-ұшқыш болған жоқпын. Қазақта бұл қызметті атқарған – Тоқтар Әубәкіров қана. Мен өзіміздің жойғыш ұшақтарда ұшып жүрдім. Кіші лейтенанттан сегіз жылдан кейін сол полкта командир болдым. Кеңес өкіметі кезінде қазақ командиріне күмәнмен қарайтын. Бірақ менің полкым Кеңес өкіметі кезінде ПОО-ның алдыңғы қатарлы полкі болды.

1982 жылы бізді Қорғаныс министрлігі құпия тексеріп, өте жақсы баға алдық. Содан кейін басшылық менің қызметімді көтеру керек деп шешкен. Ал менің білімім арнайы училищенікі ғана. Академияны көрмегенмін. Сондықтан мені Жуков атындағы академияға жіберді. Оны қызыл дипломмен тәмамдадым. Одан соң Қазақстанға сұранып едім қызмет ету үшін, жіберген жоқ. Самарқандқа дивизия командирінің орынбасары қызметіне тағайындады.

– «Ғ-16» ұшағында ұшқаныңызды америкалықтар жоғары бағалаған деген мәліметті көзіміз шалып қалды. Осы туралы кеңірек әңгімелеп берсеңіз.

– Ол бір ерекше жағдай еді. Ол кезде Сағадат Қожахметұлынан кейін генерал Әлібек Қасымов министр болған еді. Ресми сапармен Америкаға бардық. Ұшқыштар академиясына жолымыз түсіп, «Ғ-16» авиабазасын араладық. Келіссөздерден кейін «Ұшақтарыңызда ұшуға бола ма?» дедім. Олар таң қалды. «Қандай ұшақта ұшқыңыз келеді?». Ол кезде «Ғ-18» – ең жаңа ұшақ. «Ғ-18» дедім ойланбастан. «Болмайды, ол құпия ұшақ» деді. «Онда жарайды, өздеріңіз таңдаңыздар» дедім де қойдым. Ертеңгісін «Ғ-16» ұшағында ұшуға рұқсат берді. Сол күні дайындық басталып, тренажерда ұштым. Түстен кейін көкке көтеріліп, полигонға бомба түсіріп, зеңбірекпен оқ аттық. Мен нысанаға түгелін дөп тигіздім. Кешке қайтарда Қорғаныс министрінің дастарханынан дәм таттық. Сонда министрліктің басшылық құрамы менің ұшқаныма ризашылықтарын танытып, таңданыстарын жасыра алмады. Онымен қоймай, Алғыс хаттарымен марапаттады.

– Әңгімеңізге рахмет! Сұхбатты жүргізген: Асхат РАЙҚҰЛ

8

ȹ

www.astana-akshamy.kz

Ĝ˸ÊÊÓ Ęĝ±È Ć Ĝ˸ÊÊÓ Ĝ¸¿¸ĜÉʸÅ

ƼɅLjNJLJƼ ǔƼnjǏƼLJƼnjǗ ǂƼnjǗLJɅƼǀǗ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ˞˘ ʤ೪˭˯ˬ˘ ˯˙ˬ́˳́ˮ́೮ ˪೴ˮ˞˟˲® ˙˯ˬ́˱ ഑˵˵˧͘ ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˪˵˧೮ Ϯϱ ˢ́ˬ˞́೦́ˮ˘ ˯˲˘˥ ͨౢ˶˘˵˵́ ഑೮˧˲ ʹ ೪˶˘˵˵́ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮͩ ˘˥ˬ́೦́ ˘̆˳́ˮ˞˘ ഑˵˪˟ˮ ˙೵ˬ ˘˶೪́˭˞́ ˾˘˲˘˞˘ ˘೪˭˯ˬ˘ˬ́೪ ˾˘˲˶˘ˬ˘˲ ˢഉ˲˭˟೮˪˟ ഑˵˪˧ˣ˧˱͕ ˘˳˵˘ˮ˘ˬ́೪˵˘˲˞́ ˘˲ˣ˘ˮ ഉ˲˧ ˳˘˱˘ˬ́ ˘ˣ́೪Ͳ˵೴ˬ˧˪˱˟ˮ ˢ˘˲́ˬ೪˘˱ ˵˘˳˵˘˞́͘ ʤ˥˭˘೪˵́೮ ˭ഉ˞˟ˮˤ ˪೴ˮ˞˟˲˧ ˘̆˳́ˮ˞˘ ഑˵˪˟ˮ ˟˪˧ ˪೴ˮ˞˧˪ ˾˘˲˘೦˘ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ́೮ ഉ˪˧˭˧ ಁ˳˟˵ ʰ˳˟˪˟˾˟˚ ˱˟ˮ ʤ೪˭˯ˬ˘ ˯˙ˬ́˳́ˮ́೮ ഉ˪˧˭˧ ˁ˟˲˛˟˥ ʶ˶ˬ˘˛ˤˮ ೪˘˵́˳́˱͕ ˘˥˭˘೪˵́೮ ˢ˟˵˧˳˵˧˪˵˟˲˧˭˟ˮ ˵˘ˮ́˳˵́͘ «Хан Ша тырдың» алдына жиналған жұртты «Көкшетау» мəде ниет сарайының өнерпаздары мен облыстың 19 ауданынан сайдың тасындай іріктеліп алынған кіл жүйріктер мерекелік театрландырылған қойылым қойып, жырдан шашу шашып қарсы алды. Сонымен қатар, тоғызқұмалақ, асық ату, кір көтеру, қол күресі, дартс секілді ұлттық ойындар мен спорттық жарыстар ұйымдастырылды.Тайыншадай алабай, алғыр тазы секілді аңшы ит жетектеп, қолына сұңқар, лашын, бүркіт секілді жыртқыш құс қондырған саятшылар жұрттың көзайымы болды. Келушілер естелік суретке түсіп, қарық болысты. Жұртты, әсіресе, ет, шұжық өнімдерінің арзандығы қатты таңқалдырып жатты. Мәселен, қой еті 950 теңге болса, сиыр еті – 1000, әдетте қара базардағы бағасының өзі 1200-1300 тең геден түс пей тін жылқы еті 1100 тең геден сатылды. Бұл – қалада кездесе бермейтін баға. «Еті сондай сапалы,

семіз екені көрініп тұр. Бірден 15 келі жылқы етін сатып алдым» дейді жәрмеңкеге келуші Бейсен есімді ақсақал. Жұмыртқа да су тегін сатылды. Данасы небәрі 19 тең геден. Бұл да қала ның еш жерінде кездеспейтін баға. Сол себептен болар, жұмыртқаға кезекке тұрушылардың қарасы тым көп. Ұзын-сонар кезек. Сондай-ақ, атақты Зеренді мен Шортанды ауданының емдік қасиеті мол балын алып жатқандар аз болмады. Сүт өнімдері де арзан. Қаймақ – 650, сүзбе – 500, еш қоспасыз қолдың сары майы 1500 тең геден саудаланды. «Өзім Амангелді ауданынанмын. Астанаға келгелі 9 жыл болды. Туған ауылға деген сағыныш па, білмедім?! Үйде отыра алмай, ала таңнан жәрмеңкеге тартып кеттім. Сүзбе алдым. Таңдап жүріп

қаймақ, балымды алып, қайтып барамын. Көкөніс өнімдерінің бағасынан айтарлықтай айыр машылық байқамадым. Қалтамдағы ақшам жеткенше қала лықтар үшін таңсық ас – ақтамақ өнімдерін алып тұрмын» дейді Зейнеп есімді зейнеткер. Айтпақшы, ереймендік шаруалар қымыз фестивалінің көркін қыздырды. Келген қонаққа тостақ-тостақ бал қымыз ұсы нып, ыстық бауырсақтан дәм ауыз тигізді. Бұл да жәрмеңкенің ажарын ашқан жайт болды. Жәрмеңкені ұйымдастырушылардың айтуынша, Ақмола облысының шаруалары елорда

ǍƼLJ ǍǁnjƲLJǁnjǀǁlj ǍƼnjɅǗǎ ಉ˵˪˟ˮ ˳˟ˮ˙˧Ͳˢ˟˪˳˟ˮ˙˧ ˪೴ˮ˞˟˲˧ ʤ˳˵˘ˮ˘೦˘ ˳˘ˬͲ˳˟˲˧ˬ˟˲˞˧೮ ˟ˬ˧ ʹ ʤ˲೪˘ˮ́೮ ˪˟˲˙˟ˣ ˳೵ˬ˶ ʶ഑˪˾˟˵˘˶́ˮ˘ˮ ˪˟ˬ˛˟ˮ ഑ˮ˟˲˱˘ˣ˞˘˲ ˟˪˧ ˪೴ˮ ˙˯˥́ ˟ˬ˯˲˞˘ˮ́ ˞೴˙˧˲˛˟ ˙഑ˬ˟˞˧͘ ʶ഑˪˾˟ ˘೪́ˮ˞˘˲́ ˪೴˲˪˧˲˟˱ ˢ́˲ ˯೪́˱͕ ഉˮ˾˧ˬ˟˲˧ ˵˘˭́ˬˢ́˵˘ ഉˮ˛˟ ˳˘ˬ˞́͘ ʤˬ ഉ˲˵˧˳˵˟˲˧ ˙˧˲೪˘˵˘˲ ˵˘˲ˤ˺ˤ ˵೵ˬ೦˘ˬ˘˲˞́೮ ˙˟˥ˮ˟ˬ˟˲˧ˮ ˺˘ˬ́೪ ˳˘ˮ˘˳́ˮ˞˘ ˢ˘೮೦́˲˵˵́͘ Бейбітшілік және келісім сарайында Астана әкімі Әсет Исекешев аралаған Ақмола облысының тəуелсіздік жылдарында əлеуметтік-экономикалық жетістік терін айшықтайтын көрме ұйымдастырылды. Сарайға кірген бетте бізді Ақан сері, Біржан сал, Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақ сынды Арқа ән өнері алыптарының суреттері қарсы алды. Осы жерде көкшелік ақын, драматург, композитор Құдайберлі Мырзабектің «Ақбоз өлең тарту еттім халқыма» атты шығармашылық кеші өтті. Кеш иесін көпшілік айтыс сахнасы арқылы таныды. Көкен

Шәкеев, Баянғали Әлімжанов сынды ағаларының ізін басып, «сөз барымтасына» түскен Құдайберлінің аяқ алысына Көкен ақын шын қуанып: «Сен менің үмітімсің, келешегім, Сен менің кеудемдегі жанымдайсың» деп батасын берген. Кезінде өзге ұлттар көп шоғырланған елде қазақтың жүгін көтеру ісі де қазір Құдайберлі Мырзабек сынды өздері де ағалық жасқа жеткен азаматтардың иығына артылып отыр. Бұл жөнінде белгілі ғалым Тұрсын Жұртбай сөз қозғады. Жалпы бұл кеште сөз сөйлегендер Құдайберліні кешегі

Көкеннің көзіндей көретінін жеткізді. Олардың арасында болған Қазақстанның Халық ақыны Қонысбай Әбіл Қ.Мырзабекпен айтыста қатар жүрген күндерді еске алды. Ақын, журналист Қорғанбек Аманжол кеш иесіне ағалық ақ тілегін айтты. Ақын, жыршы Баянғали Әлімжановтың сөзі жиналған көрермендерге керемет әсер етті. Өз сөзін әзілқалжынмен көмкерген Баянғали Құдайберлінің азаматтық қасиеттерін де ашты. Оның айтуынша, тәуелсіздік таңының атуына шамалы уақыт қалғанда, 1991 жылдың күз айларында Көк-

шетауда Абылай ханның 280 жылдығына арналған айтыс өтеді. Құдайберлі оның бас ұйымдастырушысы болады. Бұл кез Компартияның қаһары әлі сейілмеген заман. Ақыры бірқатар ағалар сол үшін таяқ жейді. Әйтеуір, Абылай хан Үйсін Төле бидің түйесін бағып, батрақ болған деген сылтау айтылып, істің арты насырға шаппаған екен. Құдайберлі Мырзабек осы уақытқа дейін 17 ән жазыпты. Оның «Туған жер», «Қоскөл», «Баянауыл көктемі», «АщылыЖекебояқ» атты әндері шырқалды. «Түн баласы» туындысын белгілі әнші Гүлмира Сарина тамылжытты. Ақынның шәкірттері мен кеш иесінің өзі де өлеңдерін оқыды. Құдайберлінің қаламынан тарихи тұлғалардың өмірі мен

тұр ғындарына жалпы құны 404 миллион теңге болатын 968 тоннаға жуық өнім әкелді. «Жалпы, елордаға 70-ке жуық өнім түрін әкеліп отырмыз.

605,2 тонна ет және шұжық өнімдері, 46 тонна сүт өнімдері, 218 тонна көкөніс, 19 тонна балық пен балық өнімдері, 403 мың дана жұмыртқа, 200 тонна картоп, 45 мың литр өсімдік майы және тағы басқа да тауарлар бар. Бағалары астаналық сауда нысандарымен салыстырғанда 15-20 пайызға арзан. Ең бастысы, сапалы әрі қауіпсіз. Барлығы – Арқа төрінің еңбекқор шаруаларының өз қолдарымен өндірген өнімдері» деді Ақмола облыстық Азық-түлік басқармасының басшысы Мұрат Балпан. Бүркіт НҰРАСЫЛ

ісінен сыр шертетін бірнеше пьеса туған. «Науан Хазірет» және Кеңес Одағының Батыры Мәлік Ғабдуллин туралы «Батырлық жолы» спектакльдерінен үзіндіні Ш.Құсайынов атындағы Ақмола облыстық Қазақ музыкалық драма театры әртістері ойнады. Сондай-ақ, Бейбітшілік және келісім сарайында Ақмола облыстық филармониясы «Жер жұмағы - Көкшетау, ел тұмары - Астана» атты концерттік бағдарламасын ұсынды. ҚР Ұлттық академиялық кітапханада Мерген Тоқсанбай, Қуаныш Оспан, Бақытбек Бекмұратұлы сынды көкшелік жас ақындардың «Азат елдің азат ойлы ақындары» аталатын кеш өтті. Ал елорда театрларында М.Шахановтың «Шыңғысхан» қойылымы мен Т.Ахметовтың «Шәкәрім» спектаклі қойылды. Аманғали ҚАЛЖАНОВ

www.astana-akshamy.kz

ȹ

½ÃÆȼ¸ ÊÓÅÓÉÓ

9

ÒҰÒÛÍÓØÛҒÀ – ÒҰÐÀҚÒÛ ÁÀҒÀ

ʫˬ˯˲˞˘ˬ́೪ ഉ˪˧˭˞˧˪˵˟ ʥ̅˞ˢ˟˵͕ ̃˪˯ˮ˯˭ˤ˪˘͕ ഑ˮ˟˲˪ഉ˳˧˱ ˢഉˮ˟ ˪ഉ˳˧˱˪˟˲ˬ˧˪˵˧ ˞˘˭́˵˶ ˭ഉ˳˟ˬ˟ˬ˟˲˧ ˢ഑ˮ˧ˮ˞˟˛˧ ˵೵˲˘೪˵́ ˪˯˭ˤ˳˳ˤ̆˳́ˮ́೮ ˪˟ˣ˟˪˵˧ ˯˵́˲́˳́ ഑˵˵˧͘ ʶ˟೮˟˳˵˟ ഑ˮ˟˲˪ഉ˳˧˱ ˢഉˮ˟ ˘ˣ́೪Ͳ˵೴ˬ˧˪ ˙˘೦˘˳́ˮ ˵೵˲˘೪˵˘ˮ˞́˲˶ ˢഉˮ˟ ˘ˣ́೪Ͳ ˵೴ˬ˧˪ ೪˘˶˧˱˳˧ˣ˞˧˛˧ ˵˘ˬ೪́ˬ˘ˮ˞́͘ Кеңесте азық-түлік қауіпсіздігі мен баға тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында қолға алынып жатқан шаралар жайында Астана қаласы Ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы міндетін атқарушы Гүлмира Ермолдина баяндады. Оның айтуынша, қаладағы азық-түлік бағасын тұрақтандыру мақсатында көршілес өңірлермен бірқатар меморандумдар жасалған. «Бүгінде саудаэкономикалық байланысымыз тұрақты түрде жолға қойылған Ақмола, Қарағанды, Павлодар, Солтүстік Қазақстан секілді бірнеше облыспен арнайы келісімдер жасалды. Бұл өңірдің шаруалары қаламыздағы сауда нысандарына өнімдерін еш делдалсыз өндірушілер бағасымен жеткізіп беруді

қолға алып жатыр. Оларға өз кезегінде қажетті жер учаскесі және өндірістік инфрақұрылымды ресімдеу секілді көмектер көрсетіледі. Мәселен, жаз айының соңында Алматы және Қызылорда облысы қаламызға күріш пен қант жеткізіп берді. Осының арқасында ушығып тұрған қант пен күріш бағасы тұрақтанды» дейді ол. Сондай-ақ, қалада делдалдық сауда мен қымбатшылықтың алдын алу мақсатында қалада 5 сауда-логистикалық орталық ашылған. Азық бағасын тұрақтандыру мақсатында 22 сәуір 21 қазан аралығында 81 сенбілік жәрмеңкелер өткізілді. Барлығы 1401 тонна азық-түлік сатылды. «Сонымен қатар, «Қуатты өңір – Қуатты Қазақстан» жобасы аясында тағы 21 өңірлік жәрмеңке

болды. 2 қыркүйек-29 қазан аралығын қамтыған бұл науқанда 5412 тонна азықтүлік әкелінді. Мұндай шаралар баға нарқына айтарлықтай әсер етті» дейді Астана қаласы

Ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы міндетін атқарушы Гүлмира Ермолдина. Бүркіт НҰРАСЫЛ

ÆÀÑÒÀÐ ÀÑÑÀÌÁËÅßÑÛÍ ҚҰÐÓÄÛ ҚÎËÄÀÄÛ ʶ˟˾˟ ʸ͘ʧ˶˭ˤˬ˟˚ ˘˵́ˮ˞˘೦́ ʫ˶˲˘ˣˤ̆ ೵ˬ˵˵́೪ ˶ˮˤ˚˟˲˳ˤ˵˟˵˧ˮ˞˟ ͨಁˬ˟˶˭˟˵˵˧˪ ˢഉˮ˟ ̃˵ˮ˯˳˘˲˘ˬ́೪ ˵೵˲˘೪˵́ˬ́೪˵́ ೪˘˭˵˘˭˘˳́ˣ ˟˵˶˞˧೮ ˣ˘˭˘ˮ˘˶ˤ ˵ഉ˳˧ˬ˞˟˲˧͗ ഑ˣ˟˪˵˧ ˭ഉ˳˟ˬ˟ˬ˟˲˧ ˭˟ˮ ˪˟ˬ˟˾˟˛˧ͩ ˘˵˵́ ˵˘೪́˲́˱˵˘ ˞഑೮˛˟ˬ˟˪ ೴˳˵˟ˬ ˙˘˳́ˮ˞˘೦́ ˭ഉˢ˧ˬ˧˳ ഑˵˵˧͘ Бұл шара ұлттық ынтымақтастықты нығайтуға, этносаралық тұрақтылықты қамтамасыз етудің заманауи тәсілдерін қолдануға, қоғамдық келісім кеңестерінің қызметін дамытуға бағытталды. Жиынға Астана қаласы Қазақстан халқы Ассамблея сының мүшелері, қала кәсіпорындары мен ұйымдарының өкілдері, ғалымдар және қалалық депутаттар қатысты.

Алдымен сөзді Астана қаласы Қазақстан халқы Ассамблеясы Қоғамдық келісім кеңесінің төрағасы Әміржан Әлпейісов бастады. Ол күн тәртібінде қаралатын мәселелерге тоқталып өтті. Соның бірі – білікті оқытушылардың азаматтық бірегейліктің негізін қалыптастырудағы жастардың рөлі туралы пікірлерін белсенді түрде жариялауды ұйымдастыру. Одан кейін Л.Гумилев атындағы ЕҰУ

ÈÍÑÓËÜÒÒÀÍ ÑÀҚÒÀÍÓ – ӨÇ ҚÎËÛҢÛÇÄÀ

Қазақстан халқы Ассамблеясы кафедрасының меңгерушісі Анатолий Башмаков «Жоғары оқу орындарындағы Қазақстан халқы Ассамблеясы кафедраларының этносаралық тұрақтылықты қамтамасыз етудегі рөлі» тақырыбында әңгімеледі. Ал тарих ғылымдарының кандидаты Дамир Ерниязов «Қазақ халқының мәдениетіндегі мәдениет аралық диалог дәстүрлері» атты баяндама жасады. Сөз соңында алқалы топ Жастар ассамблеясын құру мәселесін бірауыздан қолдады. Орынбек ӨТЕМҰРАТ

шалдығады. Елімізде жылына 50 мыңға жуық адам инсульт қаупіне ұшырап жатады. Бір ғана Астана қаласының өзінде жыл басынан бері 161 адам диспансерлік есепке алынған. Инсульттен кейін адамдардың 8-10 пайызы ғана сауығып кете алады. Алайда ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ˞˘ ˤˮ˳˶ˬ̂˵˵˧೮ ˘ˬ˞́ˮ ˘ˬ˶೦˘ ˙˘೦́˵˵˘ˬ೦˘ˮ ˘˶೪́˭˞́ ˘˪˻ˤ̆ адам денсаулығына мән беріп, дұрыс ഑˵˧˱ ˢ˘˵́˲͘ ʪ೴ˮˤ˟ˢ೴ˣ˧ˬ˧˪ ˤˮ˳˶ˬ̂˵˱˟ˮ ˪೴˲˟˳ ˪೴ˮ˧ˮ˟ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ˙೵ˬ ˾˘˲˘ ೪˘ˬ˘ тамақтанып, артериалдық қан қысымына ഉ˪˧˭˞˧˛˧ˮ˧೮ ೪˯ˬ˞˘˶́˭˟ˮ ഑˵˶˞˟͘ көңіл бөлу арқылы инсульттің алдын алуға болады» дейді Ұлттық нейрохирурАстана қаласындағы «Хан Шатыр», таңда инсульт мәселесі өте өзекті болып гия орталығының бас директоры Талғат «Керуен» «Mega», «Astana Mall», отыр. Пазылбеков. «Сарыарқа» сынды бес бірдей ірі сауда – Жыл сайын бұл ауруға 15 млн адам Бүркіт НҰРАСЫЛ орталығында артериалды қан қысымын өлшеуге арналған электрондық тонометрлер орнатылып, қала тұрғындарына кез келген уақытта қан қысымын өлшеп ауға мүмкіндік жасалып отыр. Оларға невропатолог-дәрігерлер арнайы кеңестер беріп, қан қысымы жоғары адамдарға сол жерде кардиолог-дәрігерге жолдама берілуде. Акцияның алғашқы күні «Сарыарқа» ойын-сауық орталығында орнатылған тонометрді 130-дан астам адам пайдаланған. «Ал қала бойынша сол күні барлығы 500-ден астам адам медициналық тексеруден өтті. Шара халық арасында инсульттің алдын алудың тиімділігін, қазақстандықтардың өз денсаулығы мен қан айналымы жүйесінің ауруларын және олардың ушығуларын уақытында анықтау үшін ортақ жауапкершілігін арттыруға бағытталған. Өйткені, бүгінгі

ÆÎËÛҢ ÁÎËÑÛÍ, «ÒƏÓÅËÑ²Ç ҚÀÇÀҚÑÒÀÍ»!

ʥ೴˛˧ˮ ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘ˮ ͨ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮͩ ˱˯˥́ˣ́ ˳˘˱˘˲೦˘ ˾́೦˘Ͳ ˞́͘ ˃˟˭˧˲ˢ˯ˬ ˚˯˪ˣ˘ˬ́ˮ˘ˮ ˵೴˳˪˧ ˳˘೦˘˵ ϭϯ͘ϬϬͲ˞˟ ೪˯ˣ೦˘ˬ˘˵́ˮ ˱˯˥́ˣ ˢ˯ˬ˞˘ ϰϯ ˪೴ˮ ˢ೴˲˧˱͕ ˟ˬ˧˭˧ˣ˞˧೮ ϯϱ ೪˘ˬ˘˳́ ˭˟ˮ ˟ˬ˞˧˭˟˪˟ˮ˧ˮ ˘˲˘ˬ˘˥˞́͘ Тәуелсіздіктің 25 жылдығына орай ұйымдастырылған ізгілікті іске Қазақстан халқы Ассамблеясы ұйытқы болып отыр. Білім, денсаулық, әлеуметтік және заң саласының білікті мамандары мінген пойыз алғашқы күні Қарағандыға барады. Онда үш күн аялдап, әрі қарай Семей, Павлодар, Екібастұз, Ерментау, Көкшетау, Петропавл, Қостанай, басқа да қалалар мен ауылдарды аралап, тұрғындарға жоғары мамандандырылған қызмет көрсетіп, тегін кеңестер береді. «Тәуелсіз Қазақстан» пойызының соңғы межесі – 14 желтоқсан күні Алматыға келіп тоқтайды. Пойызда жасақталған топтың құрамында сондай-ақ, Қазақстан халқы Ассамблеясынан сайланған депутаттар да бар. Олар әрбір тоқтаған стансада қоғамдық қабылдаулар ұйымдастырады. Бұған қоса, министрліктер, Ұлттық кәсіпкерлер палатасы, «ҚазАгро» өкілдерінен тұратын 70-тен астам мамандар да халықтың көкейіндегі сауалдарға жауап беретін болады.

10

ȹ

www.astana-akshamy.kz

ʸě¿ÓÄ

ÅѲËIJҢ ÅÐÅÍ Åв

ʶ഑ˣ˧ ˵˧˲˧ ˙˯ˬ˳˘͕ ౢ˘˥˲˟˞˟ˮ ʶഉ˲˧˙˘˟˚ ˙ˤ́ˬ ϴϬͲ˛˟ ˵˯ˬ˘˲ ˟˞˧͘ ʫ˳˧ˬ ഑೮˧˲˧ˮ˞˟ ˟˳˧˭˞˟˲˧ ˙೴˪˧ˬ ˟ˬ˛˟ ˪˟೮ ˵˘ˮ́˭˘ˬ ˘˞˘˭˞˘˲ ˘ˣ ˟˭˟˳͘ ಁ˥˵˳˟ ˞˟͕ ˘˵˘೪ ˱˟ˮ ೪೵˲˭˟˵˪˟ ˙഑ˬ˟ˮ˛˟ˮ ౢ˘˥˲˟˪˟೮ˮ˧೮ ˯˲ˮ́ ˵́˭ ˙഑ˬ˟˪͘ ʽˮ́೮ ೵˭́˵́ˬ˭˘˳ ˙˟˥ˮ˟˳˧ ౢ˘˥Ͳ ˲˟˪˟೮ ˱ഉˮˤ ˞೴ˮˤ˟˞˟ˮ ೵ˣ˘˱ ˪˟˵ ˳˟ ˞˟͕ ഑ˣ˧ˮ ˪഑˲˛˟ˮ͕ ˙˧˲˛˟ ೪́ˣ˭˟˵ ˢ˘˳˘˱͕ ˞ഉ˭˞˟˳ ˙˯ˬ೦˘ˮ͕ ೵˳˵˘ˣ˞́೪ ˵ഉ˲Ͳ ˙ˤ˟˳˧ˮ˟ˮ ˵˘೦́ˬ́˭ ˘ˬ೦˘ˮ ˘ˣ˘˭˘˵˵˘˲ ˢ˘˞ ́ˮ˞˘ ˭ഉ೮˛˧ˬ˧˪ ˳˘೪˵˘ˬ˶˞˘͘ ʥ˘˲ ഑˭˧˲˧ˮ ˵˶೦˘ˮ ഑ˬ˪˟ˮ˧ ˞˘Ͳ ˭́˵˶ ೴˾˧ˮ ˳˘˲˱ ˟˵˪˟ˮ ౢ˘˥˲˟˞˟ˮ ʶഉ˲˧˙˘˟˚˵́೮ ˟೮˙˟˛˧ ˢ˯೦˘˲́ ˙˘೦˘ˬ˘Ͳ ˮ́˱͕ ˯ˬ ˟˪˧ ˲˟˵ ʫ೮˙˟˪ ౢ́ˣ́ˬ ˃˶ ˯˲˞˟ˮ˧ ˭˟ˮ͕ ͨౢ೵˲˭˟˵ ˙˟ˬ˛˧˳˧ͩ ˢഉˮ˟ ͨౢ೵˲˭˟˵ͩ ˯˲˞˟ˮ˞˟˲˧˭˟ˮ͕ ˯ˮ˞˘೦˘ˮ ˭˟˞˘ˬ̂˞˟˲˭˟ˮ ˭˘˲˘˱˘˵˵˘ˬ˞́͘ ʤ˳́ˬ ˘೦˘ˮ́೮ ˢ˘˳˘˭˱˘ˣ ˟೮˙˟˛˧ ˭˟ˮ ഑˭˧˲˧ ˵˶˲˘ˬ́ ˢ˘ˣ́ˬ೦˘ˮ ˭˘Ͳ ˵˟˲ˤ˘ˬ˞́ ˯೪́˲˭˘ˮ˞˘˲ ˮ˘ˣ˘˲́ˮ˘ ೵˳́ˮ˘˭́ˣ͘

Ә

кеден ерте айрылған Қайреден мен қарындасы Айшаны анасы Орынбасар жанкештілікпен тіршілік жасап, ешкімнен кем қылмаймын деп еңбек етті. Анасы балаларын еңбекпен бірге адалдыққа тәрбиелеп, олардың болашақта азамат болып қалыптасуларына зор ықпал жасады. Мектепті үздік бітірген 17 жасар Қайреденнің бойындағы ұстамдылығы мен қайырымдылығын байқаған ұстаздары оны алысқа жібермей, интернаттағы оқушылардың тәрбиешісі міндетін атқаруға ақыл берді. Ұстаздар сенімін мінсіз ақтаған Қайреден интернатта оқитын балалардың сүйікті де сенімді тәрбиешісіне айналды. Жетімдіктің ащы дәмін көріп өскен Қайреден бойындағы асыл қасиет – мейірім мен ынтазарлығын соларға арнады, оларды ізгілікке тәрбиеледі. Жалпы, Қайрекеңнің өсу, өркендеу кезіндегі кезеңдерге зер салып қарайтын болсақ, ол тек бір орында тұрмай, үнемі алға ұмтылуда болғанына көз жеткіземіз. «Ел құлағы елу» дегендей, интернат балаларының ұлағатты тәрбиешісі атанған жас Қайреденнің есімі ауыл түгіл, бүкіл ауданға жария болды. Шаруашылық және аудан басшылары жас жігіттің талабын сынау үшін оны өзі өсіп, есейген ауылы Өндірістің бөлім меңгерушісі қызметіне тағайындады. Адамдармен жұмыс істеп, олармен тіл табыса білу тәжірибесінің қаншалықты пайдалы болғанын бөлімше еңбеккерлерімен қоян-қолтық араласып, шаруашылық мәселелеріне ерекше ден қою дағдысын Қайрекең санасына ертеден қалыптастырды. Оған бірденбір себеп, бала кезден бастап еңбекке ерте араласуы еді. Сол жылдардағы тұрмыстың жұтаңдығы, күнкөрістің қиындығы енді ғана ес біліп келе жатқан жас Қайырденді тым есейтіп жіберді, жауапкершілік жүгін тым ерте сезінді. Әсіресе «Коммунизм жолы» совхозына қарасты Өндіріс бөлімшесін басқару жылдары көзімен көріп, көңіліне түйгендері бөлімшедегі шаруашылық жұмыстарын ұршықша үйіріп әкетуге

септігін тигізді. Бөлімшедегі мал және егін шаруашылықтар көрсеткіштері совхоз бойынша алға шықты. Халықпен тіл табысып, партия мен үкіметтің тапсырмасын бұлжытпай орындауда мол тәжірибе жинақтаған Қайреден Кәрібаевтың өсу, өрлеу жылдары жалғасып жатты. Өндірістен басталған қызмет сатысының өрлеуі жалғасын тапты. «Образцовый» совхозының партком хатшысы, «Жарсуат» совхозының директоры, Астрахан аудандық партия комитетінің екінші хатшысы, Макин аудандық атқару комитетінің төрағасы соның дәлелі. Аталған жерлерде Қайрекең өшпес із қалдырды, есімі сол өңірлер тұрғындарының аузынан түспейтін болды. Қайрекеңнің кезекті сыннан өткен кезеңі, ол Орталық партия комитетінің қаулысы бойынша Қазақстандағы қойдың санын 50 миллионға жеткізу жөніндегі бастамасын жүзеге асырудағы қадамы еді. Сол қаулыға байланысты Қазақстанда бірнеше жаңа аудандар құрылып, оларды басқару қолынан іс келетін қайраткер азаматтарға жүктелді. Целиноград облысында Теңіз ауданы құрылып, оның тізгіні Қ.Кәрібаевқа тапсырылды. Жауапкершілігі зор жұмысты партия кім көрінгенге ұсына бермейтін. Талай сыннан сүрінбей өткен, басшылық жұмыста мол тәжірибе жинақтаған, ел-жұртпен табысып, олардың сенімін ақтай алатын, іскерлігімен көзге түскен Қайрекең осы қызметке лайықты деп табылды. Облыс орталығынан шалғайда жатқан Теңіз ауданының тұрғындары негізінен қазақтар еді. Олардың тұрмыс деңгейі мен әлеуметтікэкономикалық дамуы басқа аудандармен салыстырғанда әлдеқайда төмен болатын. Аудан шаруашылықтарына барып, еңбекшілермен қоян-қолтық араласқан Қайрекең мұның бәріне көз жеткізді. Сол себепті өзінің алдына қойған іс-жоспарларын айқындап алды. Өзінің үйреншікті әдеті бойынша ол шаруашылықтарға келісімен көлік ба-

сын басшылар отырған кеңсеге емес, егіншілер мен малшылар ортасына бұратын, олардың хал-жағдайын өз көзімен көріп, үйлеріне кіріп шығатын. Қайрекеңнің назарынан шаруа адамдарының тұрмыс-тіршілігі, үй-жайлардың тазалығы, не ішіп, не қойып отырғандары тыс қалмайтын. «Әттеген-ай» дейтін жағдайлар кездесіп жатса, оларды түзеп, жолға қоюды шаруашылық басшыларына қатаң тапсыратын. Осындай іскерліктің нәтижесінде Теңіз ауданы шаруашылықтарының көрсеткіштері жоғарылады, еңбек адамдарының әлеуметтік жағдайы жақсара түсті. Қайрекең туралы материалдар жинақ тау барысында біраз адамдармен тілдескен едім. Сонда қоғам қайраткері, қазіргі кезде Астана Ардагерлер кеңесінің төрағасы Сансызбай Есілов мынадай керемет жағдайды еске салды: – Қайреден Кәрібайұлының бір керемет қасиеті – оның қандай оқиғаларды, қай жерде, қай кезеңде болғанын ұмытпайтыны. Аудан орталығына жақын жатқан «Баршын» совхозына барған бір сапарында сегіз баланың әкесі Отан соғысына қатысып, майдандағы ерлігі үшін Қызыл жұлдыз орденімен марапатталған шопан Алтайбай Мырзасаринмен кездесіп, одан жеңгесі Жамалдың жағдайын, балалардың есімдерін ұмытпай, бәрін ат-атымен атап, олардың сабақ үлгерімінің қалай екенін, онжылдықты бітіргенде қандай мамандықты таңдайтындарын, ең соңында қасқыр алғыш төбет иттің атын атап, қыста қанша қасқыр алғанын ұмытпай сұрағанын Алтайбай ағай өзі дүниеден өткенше немерелеріне ертегідей айтып отыратын. Шынында да, Қайрекеңнің есте сақтау қабілеті ерекше еді, кімге болсын берген уәде мен сертін ешқашан ұмытпайтын және оны дер кезінде орындауды жақсы әдетке айналдырды. Теңіз ауданындағы жанкеншті еңбек сегіз жылға созылды. Аудан экономикасы мен шаруашылықтарын аяғынан тік тұрғызып, уақыт талабына сай жаңа міндеттер мен жоспарларды белгілей бастағанда Қайреден Кәрібаевты басқа ауданға жіберетіні белгілі болды. Обкомның бірінші хатшысы Н.Е.Морозовтың кабинетіндегі әңгіме барысында Алматыдан ҚСР Орталық комитетінің бірінші хатшысы Д.А.Қонаев телефон соғып: «Қайреден, мен сені көптен бері білемін. Атбасар ауданын басқаруға сенің білімің де, тәжірибең де жетеді. Қандай бір түйінді мәселені шеше аласың, ең бастысы адамдармен тіл табыса аласың» деп, ақжолтай тіледі. Атбасар – республикадағы ең ірі аудандардың бірі. Тек қана егістік көлемі үш жүз мың гектардан асады. Мұнда теміржол қатынасы мен өнеркәсіп жақсы жолға қойылған, кең көлемде құрылысы дами бастады. Мұндай ауданға басшылық жасау әрі құрметті, әрі жауапкершілігі зор болатын. Қайрекең үшін бұл тағайындау емтиханды қайта тапсырумен бірдей еді. Кезекті сынақтан Қайрекең абыроймен өтті. Облыстың ең астықты

ауданы атағына кір келтірмей, оны жаңа деңгейге көтерді, мал шаруашылығы көрсеткіштерін төмендетпей, оны одан әрі дамыта түсті. Бұл арада Теңіз ауданында жинақтаған тәжірибе өз нәтижесін берді де.

1996 жылы тәуелсіз елдің аймақтық басқару органдары құрылып, Кеңес үкіметі кезіндегі басқару органдарының құзыры жойылды. Соған байланысты зейнетке шығуына байланысты Қайрекең облыстық атқару комитеті төрағасы қызметінен босады. Әрбір облыстарда қандай жағдайлар болып отырғанын жіті қадағалайтын Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қайрекеңді зейнетке шығуымен құттықтап, оған жеке зейнетақы тағайындады. Сол жылдары ауылда жекешелендіру үрдісі кең қанат жайған еді. Қайрекең болса бұл үрдіске төтеп беру амалын іздестірді. Ешқандай бөліс пен жеке кәсіпкерліке бас имей-ақ, ауыл тұрғындарынан өздеріне тиісті пайды өзіне сеніп тапсыруды өтінді және ауылда бір ғана қожайын болатынын ескертті. Ауыл тұрғындары өзіне сенетін болса, әр отбасы жұмыспен қамтылатынын, ешкім шетте бос қалмайтынын баса айтты. Бұған қоса, Қайрекең тұрғындарға шарт қойды: кімде кім адал еңбек етсе, алаңсыз өмір сүреді, ал арақ ішіп, ұрлықпен айналысатындарға ешқандай кешірім болмайтынын қатаң ескертті. Осылайша, Өндіріс тұрғындарының келісімімен «Қыпшақ» ЖШС құрылды. Алты жыл өтісімен құлдырап, берекесі кетіп бара жатқан Өндірістің орнына экономикалық-әлеуметтік жағдайы күрт өзгерген шаруашылық, қанаты қатайған, еңсесі көтерілген бірлестік пайда болды. Иә, бүгінде Өндіріс аулының байқуатты жағдаймен тіршілік кешіп отырғанына сүйсінетіндер көп. Ауылдың көркін келтіріп, тұрғындардың ертеңгі күнге деген ынтасы мен сенімін жана білген Қайреден Кәрібаев ағайдың туған ауыл тұрғындарының еңсесін көтерген асыл ағаның адал еңбегіне еріксіз бас иесің, жасампаз еңбегіне шексіз сүйсінесің. Қас қағым сәтте өте шығатын жалған дүние. Сұм ажал жаны жайсаң, ақжарқын, қарапайым, ардақты әке, сүйікті жар, елін, жерін ерекше сүйген азамат Қайреден Кәрібаевті алып кеткеніне де сегіз жылдың жүзі болып қалыпты. Осы мақаланы жазу барысында Қайреден ағаның тағылымды тәрбиеші, зиялы азамат, сүйікті жар, сүйкімді әке, немерелерінің аяулы атасы болғанына көз жеткіздім. Ел азаматы деген атаққа кір келтірмей, адал өмір сүрген Қайреден Кәрібаев ағаны есте сақтау, оған лайық құрмет көрсету ұрпақтар парызы болмақ. Осы өңірде ұзақ өмір сүріп, еңбегі сіңген, әсіресе, тәуелсіз елдің ордасы – Астананы қалыптастырып, бар еңбегі мен ынтасын сарп еткен ағаға Астана көшелерінің біріне Қайреден Кәрібаев атын берсе, қандай келісті болар еді. Қалалық Ономастика басқармасындағы мамандар көпшіліктің тілегіне құлақ асар деп сенгіміз келеді. Лайым солай болғай! Мейрам БАЙҒАЗИН, журналист

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ȽÉÄÀ½Ê

ƶLJLjƶǃƶ gƶǁƶLJǑ ǂcLJǁƾNjƶLjǑǃǑi ǎƻǎƭǂƭ ƼDŽƷƶ Астана қаласы мәслихатының шешімі («_______», кезекті, алтыншы шақырылым сессиясы) Астана қаласы

ÁÀËÀËÀÐ ÑƏÍ ØÅÐÓ² ӨÒÅIJ

ϭϵ ೪˘˲˘˾˘ ˪೴ˮ˧ ˳˘೦˘˵ ϭϳ͘ϬϬͲ˞˟ ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˪ ˳˘˲˘˥́ˮ˞˘ ͨ< þ »«Ýã Ä <® Ý & Ý«®ÊÄ ^«ÊóͲϮϬϭϲͩ ˘˵˵́ ˙˘Ͳ ˬ˘ˬ˘˲ ˳ഉˮ ˪഑˲˳˟˵˧ˬ˧˭˧ ഑˵˟˞˧ ˞˟˱ ˪೴˵˧ˬ˶˞˟͘

2016 жылғы «__» «______»

ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ ˘ˣ˘˭˘˵˵˘˲́ˮ́೮ ˢ˟˪˟ˬ˟˛˟ˮ ˳˘ˮ˘˵˵˘˲́ˮ˘ ೪˘ˬ˘ˬ́೪ ˙˘೦˞˘˲ˬ˘˲˞́೮ ˢ˯ˬ˘˶˾́ˬ˘˲ ˪഑ˬ˧˛˧ˮ˞˟ ˢ˯ˬ ˢ೴˲˶˛˟ ˵഑ˬ˟˭ ˵഑ˬ˟˶˞˟ˮ ˙˯˳˘˵˶ ˵೴˲˧ˮ˞˟ ഉˬ˟˶˭˟˵˵˧˪ ˪഑˭˟˪ ˪഑˲˳˟˵˶ ˵ഉ˲˵˧˙˧ ˵˶˲˘ˬ́ Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджет кодексі 55-бабы 1-тармағының 5-тармақшасына, «Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектеріне және соларға теңестірілген адамдарға берілетін жеңілдіктер мен оларды әлеуметтік қорғау туралы» 1995 жылғы 28 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 20-бабына, «Қазақстан Республикасы астанасының мәртебесі туралы» 2007 жылғы 21 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 8-бабының 3-тармақшасына сәйкес Астана қаласының маслихаты ШЕШТІ: 1. Қосымшаға сәйкес Астана қаласы азаматтарының жекелеген санаттарына қалалық бағдарлардың жолаушылар көлігінде жол жүруге төлем төлеуден босату түрінде әлеуметтік көмек көрсету тәртібі бекітілсін.

2. «Астана қаласы азаматтарының жекелеген санаттарына қалалық бағыттағы жолаушылар көлігінде жол

Осымен төртінші мәрте ұйымдастырылып отырған сән шеруі бала мен отбасы тақырыбында болмақ. Оған қатысушыларды екі ай бойы арнайы кастинг арқылы таңдады. Нәтижесінде шараға төрт жастан бастап, он алты жасқа дейінгі жүзге жуық бала іріктелініп алынды. Балалар сән көрсетілімінің бас продюсері, белгілі журналист Махаббат Есеннің айтуынша, бұл – тек қана шоу емес. «Шараны қатысушылардың тұлға болып қалыптасуына бірден-бір себеп болатын баспалдақ ретінде бағалауымыз керек» дейді ол. Сондай-ақ, бұл кеште көптеген отандық дизайнерлер, бет әрлеуші, фотограф, режиссер және хореографтар шығармашылық байланыс орнатуға мүмкіндік алады. Ал 27 қарашада «Сарыарқа» сауда орталығында жас дизайнерлер үздік жұмыстарын ұсынады. Алдыңғы жылы кішкентай сәнқойлар Миланда өткен EXPO-2015 көрмесінде елімізді таныстырып, сән шеруін көрсетті. Жобаның қатысушылары Түркияда өткен EXPO-2016 көрмесіне де жолдама алған болатын. Гүлдана ТАЛҒАТҚЫЗЫ

жүруге төлем төлеуден босату түрінде әлеуметтік көмек көрсету қағидасы туралы» Астана қаласы мәслихатының 2014 жылғы 27 маусымдағы № 251/36-V шешімінің (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 824 болып тіркелген, 2014 жылғы 31 шілдедегі № 83 (3159), 2014 жылғы 31 шілдедегі № 84 (3141) «Астана ақшамы» газеттерінде жарияланған) күші жойылды деп танылсын.

3. Осы шешім оны алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Астана қаласы мәслихаты сессиясының төрағасы

Ғ. Қасенов

Астана қаласы мәслихатының хатшысы

Ж. Нұрпейісов

Астана қаласы мәслихатының 2016 жылғы «___»_________ № ____________ шешіміне қосымша

ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ ˘ˣ˘˭˘˵˵˘˲́ˮ́೮ ˢ˟˪˟ˬ˟˛˟ˮ ˳˘ˮ˘˵˵˘˲́ˮ˘ ೪˘ˬ˘ˬ́೪ ˙˘೦˞˘˲ˬ˘˲˞́೮ ˢ˯ˬ˘˶˾́ˬ˘˲ ˪഑ˬ˧˛˧ˮ˞˟ ˢ˯ˬ ˢ೴˲˶˛˟ ˵഑ˬ˟˭ ˵഑ˬ˟˶˞˟ˮ ˙˯˳˘˵˶ ˵೴˲˧ˮ˞˟ ഉˬ˟˶˭˟˵˵˧˪ ˪഑˭˟˪ ˪഑˲˳˟˵˶ ˵ഉ˲˵˧˙˧ Осы Астана қаласы азаматтарының жекелеген санаттарына қалалық бағдарлардың жолаушылар көлігінде жол жүруге төлем төлеуден босату түрінде әлеуметтік көмек көрсету тәртібі (бұдан әрі – Тәртіп) Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджет кодексі 55-бабы 1-тармағының 5) тармақшасына, «Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектеріне және соларға теңестірілген адамдарға берілетін жеңілдіктер мен оларды әлеуметтік қорғау туралы» 1995 жылғы 28 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 20-бабына, «Қазақстан Республикасындағы мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы» 2005 жылғы 13 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 16-бабына, «Қазақстан Республикасы астанасының мәртебесі туралы» 2007 жылғы 21 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңы 8-бабының 3-тармақшасына сәйкес әзірленді.

1. Жалпы ережелер 1. Астана қаласы азаматтарының жекелеген санаттарына қалалық бағдарлардың жолаушылар көлігінде жол жүруге төлем төлеуден босату түріндегі әлеуметтік көмек (бұдан әрі – әлеуметтік көмек) Астана қаласында тіркелген және тұрақты тұратын азаматтарға көрсетіледі.

2. Әлеуметтік көмек «Астана қаласының Жұмыспен қамту, еңбек және әлеуметтік қорғау басқармасы» мемлекеттік мекемесі (бұдан әрі – Әкімші) әкімшісі болып табылатын «Жергілікті өкілетті органдардың шешімдері бойынша мұқтаж азаматтардың жекелеген санаттарына әлеуметтік көмек» бюджеттік бағдарламасына (бұдан әрі – Бағдарлама) сәйкес және қала бюджетінде осы мақсаттарға көзделген қаражат шегінде ұсынылады.

3. Бағдарламаны іске асыру мақсатында Әкімшісінің, «Астана қаласының Жолушылар көлігі басқармасы» мемлекеттік мекемесінің (бұдан әрі – Басқарма) және астананың көліктік инфрақұрылым объектілерін басқару функцияларын жүзеге асыратын компанияның арасындағы осы міндеттемелерді орындау талаптары мен тараптардың міндеттері ескертілген шарт жасалады.

4. Әлеуметтік көмекті көрсету үшін «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» коммерциялық емес акционерлік қоғамы (бұдан әрі – Мемлекеттік корпорация) қажет болған жағдайда Тәртіпте көрсетілген азаматтар санаттарына жататын, сондай-ақ Мемлекеттік корпорацияның деректер қорында тіркелген, қайта тағайындалғандар және көшіп келген азаматтар туралы мәліметтерді тоқсан сайын бір рет Әкімшіге және Басқармаға

ұсынады (электрондық және қағаз жеткізгіштерде).

2. Әлеуметтік көмек көрсету тәртібі 5. Әлеуметтік көмек азаматтардың мына санаттарына: 1) жасы бойынша және еңбек сіңірген жылдары бойынша зейнеткерлерге, сонымен қатар зейнеткерлік жасқа жеткен жасына байланысты және асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы алушыларға; 2) көп балалы аналарға; 3) көп балалы отбасыларға; 4) мүгедектерге және он сегіз жасқа дейінгі мүгедек балаларға; 5) Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектеріне және соларға теңестірілген адамдардан.

6. Қалалық бағдарлардың жолаушылар көлігінде жол жүруге төлем төлеуден босату үшін зейнеткерлік куәліктің түпнұсқасы, жол жүруге электрондық төлем жүйесін қолданған жағдайда – электрондық атаулы картасының түпнұсқасы негіз болып табылады.

7. Басқарма: 1) Қазақстан Республикасының көлік туралы заңнамасына сәйкес қалалық бағдарлардың жолаушылар көлігінде қызмет көрсететін тасымалдаушыларды (бұдан әрі – тасымалдаушылар) анықтайды; 2) Астана қаласының аумағында қалалық жолаушылар көлігінің бағдарлары бойынша тасымалдауды ұйымдастырады; 3) қалалық бағдарлардың жолаушылар көлігінің қызмет көрсету сапасына бақылауды жүзеге асырады; 4) ай сайын осы Тәртіптің 5-тармағында көрсетілген тасымалдаушылармен жүзеге асырылған азаматтарды тасымалдау бойынша атқарылған жұмыстардың актісін бекіту жолымен атқарылған жұмыстарды есепке алуды қамтамасыз етеді және келесі айдың 10-на дейін оларды Әкімшіге ұсынады; 5) осы мақсаттарға бөлінген бюджеттік қаражатты бөлуді тасымалдаушылар арасында қамтамасыз етеді.

8. Әкімші: Басқарма арқылы, орындалған жұмыстардың актілері негізінде, көрсетілген қызметтер санына қарамастан және толық көлемде қаржыландырудың бекітілген жоспарына сәйкес осы Тәртіптің 5-тармағында көрсетілген азаматтардың санаттарына тегін жол жүруге байланысты тасымалдаушылардың шығынын ішінара орнын толтыруды жүргізеді.

ƶLJLjƶǃƶ gƶǁƶLJǑ cǀƭǂƺƭƹƭǃƭi gƶljǁǑLJǑ ƼDŽƷƶ

ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ́೮ ˘˶˭˘೦́ˮ˞˘ ˪˯˭˭˶ˮ˘ˬ˞́೪ ˘೪́ˬ́ ˘˚˵˯˵೵˲˘೪˵˘˲೦˘ ;˱˘˲˪ˤˮ˛˵˟˲˛˟Ϳ ˙˘ˣ˘ˬ́೪ ˵˘˲ˤ˹˵˧ ˙˟˪˧˵˶ ˵˶˲˘ˬ́ «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» 2001 жылғы 23 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Заңы 37-бабының 1-тармағына, Астана қаласы әкімдігінің 2015 жылғы 21 қазандағы № 108-1875 қаулысымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 974 болып тіркелген) Астана қаласының аумағында коммуналдық ақылы автотұрақтарды (паркингтерді) пайдалану қағидаларының 4-тармағының 1) тармақшасына сәйкес Астана қаласының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: 1. Астана қаласының аумағында коммуналдық ақылы автотұрақтарға (паркингтерге) базалық тариф сағатына 100 (бір жүз) теңге көлемінде бекітілсін.

2. Коммуналдық ақылы автотұрақтарды (паркингтерді) басқаруға берген жағдайда пайдалану тарифін астананың көлік инфрақұрылымы объектілерін басқару функцияларын жүзеге асыратын, коммуналдық ақылы автотұрақтарды

(паркингтерді) пайдалану үшін көзделген базалық тарифтен асырмауы тиіс компания айқындайды.

3. «Астана қаласының Жолаушылар көлігі басқармасы» мемлекеттік мекемесінің басшысы осы қаулыны кейіннен ресми және мерзімді баспа басылымдарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын интернет-ресурста және Астана қаласы әкімдігінің интернетресурсында жариялаумен әділет органдарында мемлекеттік тіркеуді жүргізсін.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Астана қаласы әкімінің бірінші орынбасары С.М. Хорошунға жүктелсін.

5. Осы қаулы әділет органдарында мемлекеттік тіркелген күннен бастап күшіне енеді және алғашқы ресми жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Әкім

Ә. Исекешев

Астана қаласы бойынша Тексеру комиссиясы Астана қаласы Қоғамдық кеңесінің төрағасы, «Ардагерлер ұйымы» РАҚ Астана қалалық филиалының төрағасы Сансызбай Сейітжанұлы Есіловке оның әкесі, Ұлы Отан соғысының ардагері, ақсақал СЕЙІТЖАН ЕСІЛҰЛЫНЫҢ дүниеден озуына байланысты қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.

11

ÆÀÐÈß ÌҮÄÄÅ˲ ҰÉÛÌÄÀÐҒÀ

Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы № 234 Заңына сәйкес, жария мүдделi ұйымдар (бұдан әрі – ЖМҰ) – қаржы ұйымдары (қызметінің ерекше түрі шетел валютасымен жасалатын айырбастау операцияларын ұйымдастыру болып табылатын заңды тұлғаларды қоспағанда), акционерлiк қоғамдар (коммерциялық еместерiн қоспағанда), жер қойнауын пайдаланушы ұйымдар (кең таралған пайдалы қазбаларды өндiретiн ұйымдардан басқа), астық қабылдау кәсіпорындары және жарғылық капиталында мемлекеттiң қатысу үлесi бар ұйымдар, сондай-ақ шаруашылық жүргiзу құқығына негiзделген мемлекеттiк кәсiпорындар болып табылады. «Қаржылық есептілікті депозитарийге беру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 14 қазандағы № 1173 Қаулысына сәйкес, ЖМҰ жыл сайын есептіден кейінгі жылдың 31 тамызынан кешіктірмей уәкілетті орган депозитарий жүргізу жөніндегі қызметті жүзеге асыруға

айқындаған ұйымға заңнамада белгіленген тәртіппен бекітілген, уәкілетті орган бекіткен тізбе мен нысандарға сәйкес жасалған жылдық қаржылық есептілікті береді. Қазіргі сәтте Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 5 шілдедегі № 235-V ҚРЗ Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінің 239-бабының 1-бөлігі бойынша ЖМҰ әкімшілік жауапкершілікке тарту үшін іс-шараларды жүргізуде. Кейбір ұйымдардың заңды, сондай-ақ нақты мекенжай бойынша орналаспауы қиындық тудырады. Сонымен бірге мемлекеттің қатысу үлесінсіз Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қайта тіркелген, яғни жеке меншікке берілген Акционерлік қоғамдар бар. Осыған байланысты Жария мүдделі ұйымдарға жүгіне отыра, Қаржылық есептілікті депозитарийге беру қағидаларын қатаң сақтау керектігі туралы еске саламыз. Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті

12

ȹ

www.astana-akshamy.kz

ÉÇÆÈÊ

ʥ೴˪˧ˬ ˟ˬ ˙˯ˬ́˱ ˪഑˱˵˟ˮ ˪೴˵˪˟ˮ ʤˬ˭˘˵́˞˘೦́ ˙˯˪˳ ˪˟˾˧ ౢ˘ˮ˘˵ ʰ˳ˬ˘˭ ˙˘˳˵˘೦˘ˮ ೪˘ˣ˘೪ ˙˯˪˳˾́ˬ˘˲́ˮ́೮ ˢ˟೮˧˳˧˭˟ˮ ˘̆೪˵˘ˬ˞́͘ ʮ˘೪́ˮ˞˘ ೦˘ˮ˘ ˘˾́ˬ೦˘ˮ ͨʤˬ˭˘˵́Ͳ ʤ˲˟ˮ˘ͩ ˳˱˯˲˵ ˪˟˾˟ˮ˧ˮ˞˟ ˪഑˲˧˛˧ ೪́ˣ೦˘ˮ ˙ഉ˳˟˪˟ˮ˧ ˵˘˭˘ ˾˘ˬ˘˶೦˘ ϭϮ ˭́೮ ˪഑˲˟˲˭˟ˮ ˢˤˮ˘ˬ˞́͘ Шаршы алаңға бірінші Жұман Жұмабеков көтерілді. Оның кәсіпқой бокстағы ең алғашқы қарсыласы Беларусь елінен келген Владимир Иванов болды. Төрт раундқа жоспарланған жекпе-жекті жерлесіміз бірден аяқтап тастады. Жұманның жуан жұдырығына төтеп бере ал маған Иванов 27 секундта тех никалық нокаутпен жеңілді. Одан кейін Айдар Шәрібаев мексикалық Хуан Окурамен кездесті. Алты раундқа созылған бұл шайқаста отандасымыз ұпай айырмашылығымен жеңіске жетті. Бұл – Айдардың кәсіпқой бокстағы төртінші жеңісі. Көпшілік бұл кеште қос Әлидің жекпе-жегіне куә болды. Қазақстандық Әли Ахмедов

ЖЕҢІСКЕ ЖЕТКЕН ЖЕТЕУ

әзербайжандық Әли Мамедовті бар болғаны 1 минут 44 секундта сұлатып түсірді. Сөйтіп, біздің Әли қатарынан төртінші жеңісін тойлады. Аса ауыр салмақта жұдырықтасқан Руслан Мырсатаев зілді соққысымен ағайынның

делебесін қоздырды. Ол Ганадан келген Наху Азумиді жойқын жұдырығымен жайпап тастады. Мұнымен Руслан үшінші мәрте жеңді. Тағы бір ганалық Айсак Ариені Жанқош Тұраров қапа қылды, қақ жарды. Бұл кездесу

төрт раундқа созылды. Біздің боксшы қарсыласын екі рет есеңгіретіп, жеңісін еселеді. Бұны қосқанда Жанқоштың жалпы жеңісінің саны – жиырма. Осы кәсіпқой бокс тойында кеше ғана Риодан оралған

Жәнібек Әлімханұлының тұсауы кесілді. Алғашқы қадамын сәтті бастаған ол колумбиялық Мильтон Нуньестің бетін қайтарды. Екі рет нокдаунға түскен Нуньес қайта көтерілгенімен, Жәнібектің төпелеткен соққысына төтеп бере алмады. Содан соң барып басты жекпе-жекке кезек келді. Ұзақ күттірген бұл кездесудің тағдыры да тез шешіле қоймады. «Қазақ» лақап атымен жасындай жарқырап жүрген Қанат Ислам Ганадан келген Патрик Аллотейден ұпай айырмашылығымен басым түсті. Осал қарсылас емес екенін танытқан Аллотей оңайлықпен алдырмады. Қанатқа көп тер төгуге тура келді. Қалың ел дің қолдауының арқасында қанаттанған қандасымыз соңына дейін аянып қалмады. Шайқас 12 раундқа созылды. Ақырында Қанаттың қолы көтерілді. Осылайша, ол «WBA Fedelatin» белбеуін қорғап, жартылай орта салмақтағы WBO Inter Continental титулын жеңіп алды. Қанат Исламның еншісінде жеңіс жиырма екіге жетті. Орынбек ӨТЕМҰРАТ

ĘŽȹ¸×Å

«ЖАЙДАРМАН» АЛАҢЫНДА –

ЖАС МАМАНДАР

ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ ഉ˪˧˭˞˧˛˧ ˃˧ˬ˞˟˲˞˧ ˞˘˭́˵˶ ˙˘˳೪˘˲˭˘ ˳́ˮ́೮ ೵˥́˭˞˘˳˵́˲˶́˭˟ˮ ౢˀ ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˛˧ˮ˧೮ Ϯϱ ˢ́ˬ ˞́೦́ˮ˘ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ͨʺ˟˭ˬ˟˪˟˵˵˧˪ ˵˧ˬ ʹ ˙˘˲ˬ́೪ ˳˘ˬ˘˞˘ͩ ˘˵˵́ ˢ˘˳ ˭˘˭˘ˮ˞˘˲˞́೮ ˘˲˘˳́ˮ˞˘೦́ ͨʮ˘˥˞˘˲˭˘ˮͩ ˯˥́ˮ˞˘˲́ ഑˵˵˧͘ Бұл сынның басты ерекшелігі ойынға кәсіби «жайдарманшылар» емес, әртүрлі салада қызмет етіп жүрген жас мамандардың қатысуы болса керек. Мемлекеттік тілдің мерейін көтеруге арналған «Жайдарман» ойындарына 11 команда қатысып, өз өнерлерін ортаға салды. Олардың ішінде Астана қаласы әкімдігі Білім басқармасы, Сарыарқа ауданы әкімдігі мен Астана қалалық Дін істері басқармасы,

{ ª ĭ Ĭ©ª ¥ ©§« £ ¢ ©³¥³Ħ Éîãæòóé÷éĀìáñ çĢîæ åáíô ¤ ¥ ©ª¨£L L âáêìáîüò áĬðáñáóóáîåüñô çĢîæ áĬðáñáó ëïíéóæóĄîåæ ªL¨¢ £L§ Ě { ¢«Ģ£L L ¨L£ ¥ ÍæîùĄë éæòĄ kÁòóáîá áĬùáíüv äáèæóĄîĄĦ ñæåáë÷éĀòüv ÇÙÒ

Åéñæëóïñ Ċ ÒĢôìæ ÒÍÁĩīÌÏÃÁ ÅéñæëóïñåüĦ ïñüîâáòáñü Âáò ñæåáëóïñ Ċ ÈæêĄî ģ̼ÐÂÆË kx©ª ¥ Ĭ° ¤³v ªLîåæ çáñéĀ ìáîĨáî íáóæñéáìåáñåü òĄìóæíæòĄè ëĤùĄñĄð âáòôĨá âïìíáêåü

«KEGOC» және «Транстелеком» АҚ құрама командалары бар. Мемлекеттік қызметшілер мен акционерлік қоғамның жас мамандары көрерменге көтеріңкі көңіл-күй сыйлай білді. Сондайақ, әзіл кешіне С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, Қазақ экономика қаржы және халықаралық сауда университеті, Астана қаласы көлік және коммуника ция колледжі мен АСУ колледжінің ұстаздары қатысып, өз шәкірттерін күлкіге қарқ қылды. Ойын басталмай тұрып көрермен «Жайдарманға» қатыспаған жас мамандар сахнада қалай өнер көрсетер екен?» деп күдіктенген болатын. Тіпті, мұндай күдіктің болғанын көрерменнен бұрын Қазақстан КВН одағының президенті Есен Елеукеннің өзі тілге тиек етті. Алайда 11 команданың ішінде өнерімен жұртшылықты тәнті еткен де, сонымен қатар «әттегенай» дегізген де құрамалар болды. Десек те, жас мамандардың астарлы әзілдері кейбір кемші-

¢® · Ĭ¦£ £ ¨L¥LĦ §L¢L¨£ ¨L ¤ ¥ ¢Ĥ Ĭ ¨ ©³¥ Ĥ£L©«L ° ¨ª ¤ © Çáñîáíá íæî öáâáñìáîåüñôìáñåüĦ íáèíĪîüîá çáñîáíá âæñôùĄ çáôáð âæñæåĄ { ª kx©ª ¥ Ĭ° ¤³v ªL ¨ ¢® ·©³¥³Ħ ¢¦¤§´¶ª ¨£L¢ ¦¨ª £³Ĩ³¥ ª ¨L£L§ Ĭ ªª £ ³ Óáñáìüíü Óáðòüñüò Ě Âáòðáöáîá x©ª ¥ Ĭ £ ©³ Á ~Ī ¥¦ ¢Ĥ° ©L k ª £´©ª ¦ y v ~

ліктерді жуып-шайып кеткендей болды. Бұдан бөлек, көрермен мен қазылар алқасын «жайдарманшылардың» саяси әзіл айта білген қасиеті тамсандырды. Себебі «қазақ көңілді тапқырлар клубы саяси әзілдер айтпайды» деген қоғамда сыни көзқарас бар болатын. Сонымен, қазылар алқасының шешімі бойынша Астана қаласы көлік және коммуникация колледжі «Жайдарман» сайысында ең үздік өнер көрсеткені үшін «Үздік ойыншы» номинациясын иеленді. Сондай-ақ, үшінші орынды Сарыарқа ауданы әкімдігі мен Астана қалалық Дін істері басқармасының бірлескен құрамасы місе тұтса, екінші орынды Қарағанды қаласының жас мамандары олжалап кетті. Ал бас жүлде мен кубокты «Қазақстан» Республикалық телерадиокорпорациясы» акционерлік қоғамының атынан қатысқан «Төртінші билік» командасы жеңіп алды. Серік ҚҰДАЙБЕРГЕНҰЛЫ

Ñæåáë÷éĀ í ¢ ¥ ¡³ x©ª ¥ Ĭ £ ©³ ÅïòóüĬ ¢Ĥ° ©L astana.aqsham@gmail.com ĭ ³£ « Ĥ£¤ ©L ª £ ¬ ¢©

ÓĄìùĄìæñ âĤìĄíĄ Çáñîáíá akshamyreklama@gmail.com