139

www.astana-akshamy.kz ǍǁDžǍǁljƽƲ

ÑÆÒÐÔÂÌÉËÁÌÜĭ ĭÏĩÁÍÅÜĭ ÒÁàÒÉ ÄÁÈÆÓ ÇÜÌĩÜ ĭÁÈÁÎÎÁÎ ÂÁÒÓÁÐ ÙÜĩÁÅÜ

͐ (3491) 29/11/2016

ÒƏÓÅËѲÇÄ²Ê ÊҮͲ ÆÎË ÆҮÐÓ – ÒÅÃ²Í ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˪˵˧೮ ˾ˤ˲˟˪ ೦˘˳́˲ˬ́೪ ˵˯˥́ ͨϮϱ ˢ೵ˬ˞́ˣ˞́ ˪೴ˮͩ ˘˪Ͳ ˻ˤ̆˳́ˮ́೮ ˘̆˳́ˮ˞˘ ˘˵˘˱ ഑˵˧ ˬ˶˞˟͘ ʺ˟˲˟˪˟ ೪˘˲˳˘೮́ˮ˞˘೦́ ˙˘˳˵˘Ͳ ˭˘ˮ́೮ ˙˧˲˧ ʹ ೪˯೦˘˭˞́೪ ˪഑ˬ˧˪Ͳ ˵˟˲˞˧೮ ೪˘ˬ˘ ˵೵˲೦́ˮ˞˘˲́ ˭˟ˮ ೪˯Ͳ ˮ˘೪˵˘˲́ˮ ˵˟˛˧ˮ ˵˘˳́˭˘ˬ˞˘˶͘

ÑÓÄÛ ҮÍÅÌÄÅÑÅÊ, ҰÒÀÌÛÇ ͨʤ˳˵˘ˮ˘ ˳˶ ˘˲ˮ˘˳́ͩ ˭˟˪˟˭˟˳˧ ˟ˬ˯˲˞˘ ˵೵˲೦́ˮ˞˘˲́ ೴˾˧ˮ ͨʶ˟ˬ˧˳˧˭˾˘˲˵ ˢ˘˳˘͊ͩ ˘˪˻ˤ̆˳́ˮ ೪˯ˬ೦˘ ˘ˬ˞́͘ Ϯϴ ೪˘˲˘˾˘˞˘ˮ ϯϭ ˢ˟ˬ˵˯೪˳˘ˮ೦˘ ˞˟˥˧ˮ ˙˯ˬ˘˵́ˮ ˘˪˻ˤ̆ ˯˲˵˘ˬ́೪˵˘ˮ˞́˲́ˬ೦˘ˮ ˳˶˭˟ˮ ˢ˘˙˞́೪˵˘˶ ˢഉˮ˟ ˪ഉ˲˧ˣ ೪́ˣ˭˟˵˵˟˲˧ˮ ˪˟ˬ˧˳˧˭˾˘˲˵˳́ˣ ˱˘˥˞˘ˬ˘ˮ́˱ ˪˟ˬ˛˟ˮ ˵೵˵́ˮ˶˾́ˬ˘˲೦˘ ˵˧˪˟ˬ˟˥ ೪˘˵́˳˵́͘ ͨˁ˶˞́೮ ˞˘ ˳೵˲˘˶́ ˙˘˲ͩ ˞˟˥˞˧ ˺˘ˬ೪́˭́ˣ͘ ʺ˘˭˘ˮ˞˘˲˞́೮ ˱˧˪˧˲˧ˮ˾˟͕ ˟ˬ˯˲˞˘ˮ́೮ ഉ˲˙˧˲ ˵೵˲೦́ˮ́ ˵ഉ˶ˬ˧˛˧ˮ˟ ˾˘˭˘˭˟ˮ ϮϱϬ ˬˤ˵˲ ˳˶ ˱˘˥˞˘ˬ˘ˮ˘˞́ ˟˪˟ˮ͘

2-ǩǭǺǺǭ ͐ɧɳɧ ɴɭɵ ɹɧɳɧ

͜ɵɭɸɨɧʇɵ

Ó¼Ñ̼ļħ ĭÁÌÁÊ ÆÌÏÑÅÁÌÜĭ ÆÌż ÍÆËÆÎÅÆÑ"

ÓģÔÆÌÒ¼È ĭÁÈÁĭ Æ̼ ËģÒ¼ÂÉ ÙÜħÅÁÌÔÜÍÁ ÇÏÌ ÁÙÓÜ

4-ǩǭǺǺǭ

6-7-ǩǭǺǺǭǸǬǭ

Тәуелсіздік тойы – әрбір қазақстандық үшін ұлы мереке. Осынау ұлық мерекені жұртшылық жоғары көңіл-күймен атап өту үшін көптеген іс-шаралар қазірден бастап қолға алынуда. Соның бірі – астаналықтар Тәуелсіздік күні қоғамдық көлікте тегін жүру мүмкіндігіне ие болып отыр. Бұл игі шара 16 желтоқсан күні ұйымдастырылады. Жалпы, желтоқсан айында 70-тен аса мәдени-бұқаралық шара өткізілмек. Бүгінде «I love Astanа», «I love KZ» флешмобтары, әнұранды жатқа айту бойынша конкурс, жалпы республикалық достық сабағы және көптеген шаралар көптің көңілінен шығып жатыр. 15 желтоқсанда садақ атудан Тәуелсіздіктің 25 жылдығына ар налған Астана қаласының чемпионаты өтеді. Ал елдің басты шыршасы 18 желтоқсанда жағылады. Сонымен қатар, Жаңа жыл қарсаңында астаналықтарға жаппай шаңғы фес тиваліне қатысуға мүмкіндік бар. Осынау думанға толы айдың үздік құрылысшылары, кәсіпкерлері, педагогтары және ЖОО студенттері айрықша грамоталармен, алғыс хаттармен марапатталады.

͐ɶ͒ɧɴ

ĭÏĭÜÒ ĭÁÌÁÊ ÇÉÎÁÌÁÅÜ" 5-ǩǭǺǺǭ

2

ȹ

www.astana-akshamy.kz

½ÃÆȼ¸ ÊÓÅÓÉÓ

ÁÞÄÆÅÒ ÆÎÁÀÑÛ ÌÀҚҰËÄÀÍÄÛ

ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ́೮ ౢ˯೦˘˭˞́೪ ˪˟೮˟˳˧ˮ˧೮ ˯˵́˲́˳́ˮ˞˘ ˟ˬ˯˲˞˘ˮ́೮ ϮϬϭϳͲϮϬϭϵ ˢ́ˬ˞˘˲೦˘ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ˙̅˞ˢ˟˵˧ˮ˧೮ ˢ˯˙˘˳́ ˭˘೪೵ˬ˞˘ˮ˞́͘ ʫˬ˯˲˞˘ˮ́೮ ˙˘˳˵́ ೪˘˲ˢ́ ೪೵ˢ˘˵́ˮ́೮ ˢ˯˙˘˳́ˮ ഉ˪˧˭ˮ˧೮ ˯˲́ˮ˙˘Ͳ ˳˘˲́ ʤˮ˞˲˟˥ ʸ˶˪ˤˮ ˵˘ˮ́˳˵́˲˞͕́ ˞˟˱ ˺˘˙˘˲ˬ˘˥˞́ ˟ˬ˯˲˞˘ ഉ˪˧˭˞˧˛˧ˮ˧೮ ˙˘˳˱˘˳഑ˣ ೪́ˣ˭˟˵˧͘

Астананың алдағы 2 жылға арналған жергілікті бюджетінің жалпы көлемі 660,5 млрд теңге сомасында бекітілді. Соның 219 млрд теңгесі келесі жылға арналған. Қала қазынасының негізгі бабы әлеуметтік сала болып табылады. Жиын барысында Андрей Лукин алдағы жылы Астананың республикалық бюджетті қалыптастыруға қандай көлемде үлес қосатынын хабарлады.

– Қаланың бюджеті әлеуметтік бағдарланған болып қалды. Алдағы жылы әлеуметтік саланың өзіне ғана 90 млрд теңге шығын немесе жалпы бюджеттің 41,3% көлемінде

жоспарланған, – деп атап көрсетті әкімнің орынбасары. Жалпы сипаттағы трансферттердің көлемдері туралы заңға сәйкес, келесі жылға арналған бюджеттің жобасында бюджеттің алулары шамамен 20,5 млрд теңге, яғни бүкіл ел болып елорданы салса, енді елорда донор бола отырып, республикалық бюджетке қаржы құяды, – деді қала басшысының орынбасары. Сондай-ақ, ол келесі жылы жергілікті бюджет қандай көлемде кіріс алуды жоспарлап отырғанын хабарлап, елорданың жеке кірістерінің басты көзі еңбекақы төлеу қорының салықтық

түсімдері екенін атап көрсетті. Әкім орынбасарының айтуынша, 2017 жылға түсімдер бойынша бюджеттің жобасы жеке кірістер бойынша 212 млрд 550 млн теңге көлемінде бекітілді. Биылға жоспарланған бюджетке қатысты өсім – 32,5 млрд теңге немесе 18%. Атап өтерлігі, жергілікті бюджеттің кірістерінде салық түсімдерінің үлес салмағы басым: 90-нан 97%-ға дейін. Соның ішінде елеулі үлес еңбекақы төлеу қорының салықтарына келеді: төлем көзінен алынатын кірістерге жеке кіріс салығы – 43% және әлеуметтік салық – 36%.

ÄÎÑÒÛҚÒÛ ÄƏвÏÒÅÃÅÍ ÑÀÁÀҚ ʫˬ˯˲˞˘˞˘ ͨϮϱ ˢ೵ˬ˞́ˣ˞́ ˪೴ˮͩ ˾˟೮˙˟˲˧ˮ˞˟ ˙˧˲ˮ˟˾˟ ˳˘ˬ˵˘ˮ˘˵˵́ ˾˘˲˘ˮ́೮ ೵˥́˭˞˘˳˵́˲́ˬ˶́ˮ˘ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ ˺˘ˬ೪́ ʤ˳˳˘˭˙ˬ˟̆˳́ ˭೵˲́ˮ˞́೪ ˙˯ˬ˞́͘ ˁ˯ˮ́೮ ˙˧˲˧ ʹ ζϯ ˭˟˪˵˟˱Ͳ˛ˤ˭ˮ˘ˣˤ̆˞˘ ˯೪˶˾́ˬ˘˲ ˘˲˘˳́ˮ˞˘ ͨʥ˧ˣ ʹ ˙˧˲ ˘೦˘˾˵́೮ ˙೵˵˘೪˵˘˲́˭́ˣ͊ͩ ˵˘೪́˲́˙́˭˟ˮ ഑˵˪˧ˣ˧ˬ˛˟ˮ ˞˯˳˵́೪ ˳˘˙˘೦́͘ Мерекелік сабақта поляк, неміс, шешен-ингуш, татар мектептерінің белсенділері өнер көрсетті. Балалар отансүй гіштік және халыққа құрмет тақырыптарында өлеңдер оқып, мақалмәтелдер айтты, өз тілдерінде ән дер орындады. Елорда тұрғындары мен қонақтары үшін ұйымдастырылған

ұлттық тағамдар мен тәттілермен толтырылған мерекелік дастарқан, қолданбалы өнер бұйымдарының көрмесі мерекенің көркін қыздыра түсті. Сонымен қатар, Астана қаласы әкімдігінің жанындағы «Қоғамдық келісім» мекемесінде этномәдени бірлестіктердің Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі жылда-

ры қол жеткізген жетістіктерінің көрмесі өтті. Келушілер елордадағы этномәдени бірлестіктердің күнделікті еңбегімен танысуға мүмкіндік алды. Кездесуде Қазақстан халқының бірлігі мен келісімін нығайтудағы ҚХА-ның рөлі, жастарды патриоттық және рухани-адамгершілік тәрбиесіне қатысты мәселелер талқыланды.

ÊӨØÅҢ²ÇIJ Á²ËÅÑ²Ç ÁÅ? ˁ˯೮೦́ ϭϴ ˢ́ˬ˞˘ ʤ˳˵˘ˮ˘ˮ́೮ ʽˮ˯˭˘˳˵ˤ˪˘ˬ́೪ ˪˯˭ˤ˳˳ˤ̆˳́ ˘˶೪́˭˞́ ˢ೵˭́˳˵˘˲˞́ ˘˵೪˘˲˞́͘ ౢ˘ˬ˘ˮ́೮ ˛˟˯˛˲˘˹ˤ̆ˬ́೪ ˘˶˭˘೦́ ഑˳˪˟ˮˮ˟ˮ ˪˟˥˧ˮ͕ ˢ˘೮˘˞˘ˮ ˢ˯ˬ˞˘˲ ˭˟ˮ ˪഑˾˟ˬ˟˲ ˱˘˥˞˘ ˙˯ˬ˞́͘ ˁ˯ˬ ˪഑˾˟ˬ˟˲˛˟ ˪഑˱˾˧ˬ˧˪˵˧೮ ˪഑೮˧ˬ˧ˮ˟ˮ ˾́೦˘˵́ˮ ˭˘೦́ˮ˘ˬ́ ˘˵ ˙˟˲˧˱͕ ˘˥˞˘˲ ˵˘೦˶͕ ഉ˲ˤˮ˟͕ ˯೮˘˥ ˟˭˟˳͘ ౢ˘ˣ˧˲˛˧ ˶˘೪́˵˵˘ ʤ˳˵˘ˮ˘ ˪഑˾˟ˬ˟˲˧ˮ˧೮ ˳˘ˮ́ ϭϬϬϬͲˮ˘ˮ ˘˳˘˞́͘ ϴϬϬͲ˞˟ˮ ˘˳˵˘˭ ˪഑˾˟˛˟ ˢ˘೮˘˞˘ˮ ˘˵˘˶ ˙˟˲˧ˬ˞˧͘ ʫˮ˞˟˾˟͕ ˟ˬ˯˲˞˘ ˪഑˾˟ˬ˟˲˧ˮ˟ ˮ˘ˣ˘˲ ˳˘ˬ́೮́ˣ͘​͘​͘ Біз осы жолы Айғаным Сарғалдаққызы көшесі туралы айтпақшымыз. Оның ұзындығы – 967,2 метр. Бұрынғы атауы – Ы2І71. Бұл көше Шоқан Уәлихановтың әжесінің құрметіне қойылған. Айғаным Сарғалдаққызы – XIX ғасырда қазақ әйелдерінен шыққан қоғам қайраткері. Абылай ханның келіні, Уәли ханның әйелі.

Өз заманында алты тілді, соның ішінде араб, парсы, шағатай, орыс тілдерін жетік меңгерген. Шоқан үшін нағыз даналықтың үлгісі болған. Ол – қазақ тарихында өз бетінше билікке қол жеткізген өз заманының қоғам қайраткері, ел басқарған хан, еуропаша білім алып, бірнеше тіл меңгерген, ұрпақ тәрбиелеген тәлімі мол ана, әже ретінде із қалдырған дара тұлға.

Айғаным Сарғалдаққызы көшесі Ұлбике ақын, М.Жагорқызы, АйманШолпан, Қыз Жібек, Айша бибі, Тұмар ханым, Ақжүніс, ақын Сара көшелерімен қиылысып, Қорғалжын тас жолында аяқталады. Көшеде жаңадан тұрғын үйлер бой көтерген. Гүлмира АЙМАҒАНБЕТ

СУДЫ ҮНЕМДЕСЕК, ҰТАМЫЗ (Соңы. Басы 1-бетте) Ауыз суды оңды-солды пайдаланудың зиянын бүгінде әлем халықтары мойындауда. Таза суды үнемдеудің ең тиімді жолын қарастыру мақсатында «Астана су арнасы» мекемесі тұрғындарға қолайлы мүмкіндік туғызбақшы. Шынын айту керек, кейбір қала тұрғындары суды тұтыну кезінде құжат рәсімдеу керектігін білмейді. Сондықтан аталған акция кезінде сумен жабдықтау және кәріз қызметтерін заңсыз тұты нып отырған барлық тұрғындар келісімшарт жасай алады. Бұл үшін қосымша шығын шығарудың қажеті жоқ немесе қолданыстағы заңнамада қарастырылғандай, қандай да бір айыппұл төлемей, қызмет көрсетуді тоқ татусыз жасауға болады. Айта кеткен жөн, 2017 жылдың 1 қаңтарынан бастап тұрғын үйлерде ауқымды тексеру жүргізіледі. Түгендеу шарасы барысында анықталған барлық мекенжайлар бойынша қосымша есептеу сомалары қойылып, сумен жабдықтау және су ағызу қызметтері тоқтатылады. Қосымша ақпарат алу үшін 27-03-70, 37-50-07 телефондарына немесе callорталықтың «1302» нөміріне қоңырау шалуға болады. Табиғат байлығының бір күні сарқылатынын білсек, қолдағы барымызды байыппен бағалайық. Гүлмира ШАРХАНҚЫЗЫ

ʤˬ˵́ˮ˾́ ˾˘೪́˲́ˬ́˭˞˘೦́ ೪˘ˬ˘ˬ́೪ ˭ഉ˳ˬˤ˺˘˵ ˞˟˱˶˵˘˵˵˘˲́ˮ́೮ ˢഉˮ˟ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ ˵೵˲೦́ˮ˞˘˲́ˮ́೮ ˮ˘ˣ˘˲́ˮ˘͊ 2016 жылғы 8 желтоқсанда сағат 10.00-де қалалық мәслихаттың мәжіліс залында (Бейбітшілік к-сі, 11, 220 кабинет) алтыншы шақырылым Астана қаласы мәслихатының кезекті сессиясы шақырылады. Сессияның қарауына келесі мәселелер енгізіледі: 1. Астана қаласының 2017-2019 жылдарға арналған бюджеті туралы.

2. Астана қаласы мәслихатының 2017 жылға арналған жұмыс жоспары туралы.

3. Астана қаласы мәслихатының сессиясында айтылған сын пікірлер мен ұсыныстардың орындалу барысы туралы.

4. Астана қаласы мәслихатының сессиясына қарауға енгізілетін негізгі мәселелер туралы.

5. Астана қаласы мәслихатының кезекті сессиясының төрағасы туралы. Ж.НҰРПЕЙІСОВ, Астана қаласы мәслихатының хатшысы

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ÊĚ˽Ãɱ¿¼±Â½ Ć ¾ÓÃ

3

ÆÅҢ²ÑÊÅ ÁÀÑÒÀҒÀÍ 25 ÆÛË микалық, әлеуметтік реформалардың бәрі 1995 жылы қабылданған негізгі заң – Қазақстан Республикасы Конституциясының қағидалары негізін де жүзеге асып жатты. Тұтастай алғанда, Тәуелсіздік жылдарында ел дің заң шығарушы органы 2000нан аса заң қабылдады, оның 90 пайыздан астамын қазіргі қос палаталы Парламент қабылдады. Қабылданған заңдар мемлекетіміздің тұрақты және орнықты дамуының берік құқықтық тұғырнамасына айналды. Ел егемендігін алған сәттен бастап мемлекет дамуына бағытталған реформалардың өз деңгейінде жүзеге асырылуын жіті қадағалап, заңдық негіздерін бақылауда ұстаған, Тәуелсіздіктің басты жетістігі және берік іргетасы – ішкі тұрақтылықты көздің қарашығындай сақтап, жас мемлекетіміздің аяғынан нық тұруына, әлемнің алпауыт елдерімен терезе теңестіруіне Тәуелсіздікпен бірге қайта құрылған соттың да қосқан үлесі ұлан-ғайыр. Тәуелсіздіктің арқасында

қоғамдық-саяси өмірде, экономикада түбегейлі реформалар жасалды.

1991 жылы қабылданған «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заң жаңа дербес мемлекеттің қалыптасуына жол ашты. Әлеуметтік бағдарланған демократиялық және құқықтық мемлекет құруға бағытталған жоспарлы саяси, экономикалық және басқа да қайта құрулар қоғамның заңдық саласын реформалау қажеттілігіне алып келді. Елде орын алған өзгерістер қоғамның ең басты құндылығы ретінде адамды, адам өмірін алдыңғы қатарға шығарды. Бүгінде азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қорғау, мемлекеттік-құқықтық құрылымдардың тұрақты жұмыс істеуі үшін қажетті жағдайларды құру, ішкі саяси тұрақтылық пен қоғам бірлігін сақтау мәселелері ерекше мәнге ие.

ÀÑÑÀÌÁËÅß ÒÀÐÈÕÛ – ÅË ÒÀÐÈÕÛ

өздерін қазақстандықтар ретінде сәйкестендіретін жастармен толықтыру үшін оларға Ассамблея қызметін танытуға мүмкіндік беретін ғылыми негізде жағдайлар жасалу керек» деді. Өз кезегінде сөз алған Астана қаласы өзбек этномәдени орталығының төрағасы Ш.Пулатов Н.Назарбаевтың моделі және оны жүзеге асырудағы өзбек этномәдени бірлестігінің рөлі жөнінде, сонымен қатар мемлекеттік тілді барлық этностарды біріктіретін құрал ретінде атап, оны білу қажеттілігінің маңызына ерекше көңіл бөлді. Мәжілісті қорытындылаған Астана қаласы Қазақстан халқы Ассамблеясы хатшысының меңгерушісі Л.Құсайынова қатысушыларға алғыс айтып, айтулы мереке – Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жылдығы қарсаңында өткізілген осы іс-шараның маңызы мен салмағын атап өтті.

ͨʫˬ˧೮ˮ˧೮ ೵ˬ́ ˙˯ˬ˳˘೮͕ ˟ˬ˧೮˟ ˢ˘ˮ́೮ ˘˾́˳˘͕ ˘ˣ˘˭˘˵˵́೪ ˮ˘˭́˳́೮ ˙˯ˬ˳˘͕ ೪˘ˣ˘೪˵́೮ ೵ˬ˵˵́೪ ˢ˘ˬ೦́ˣ ˭˟˭ˬ˟˪˟˵˧ˮ˧೮ ˮ́೦˘˥́˱Ͳ˪഑˲˪˟̅˧ ˢ˯ˬ́ˮ˞˘ ˢ˘ˮ ˵˟˲˧೮˞˧ ˳́೦́˱ ˢ೴˲˧˱ ˟೮˙˟˪ ˟˵͘ ʮ˟˲˞˧೮ ˞˟͕ ˟ˬ˞˧೮ ˞˟ ˤ˟˳˧ ഑ˣ˧೮ ˟˪˟ˮ˧೮˞˧ ೵˭́˵˱˘͊ͩ͘ Бір қаламның ұшымен жазылып, барша қауымның жүрегіне орнаған, бір ауыздан айтылып, кең өлкемді шарлаған Елбасының осынау бір сөзі қай уақытта да қан тамырымыздың бүлкіліндей естіледі бізге. Иә, бұл – бүкіл қазақ жұртының, дүйім елдің қызу құштарлықпен, сарқылмас сүйіспеншілікпен айтар, ардақ тұтар асыл лебізі. Елдік туымыз тігілген үлкен үйіміз, алтын шаңырағымыз да осында. Жарастығымыздың да, жақсылығымыздың да, тыныштығы мыздың да қиясы, махаббатымыздың ұясы да – Қазақстан.

2016 жыл – Қазақстан Республикасының өз Тәуелсіздігін жариялағанына 25 жыл толатын, ел өміріндегі айшықты жыл. Осы өткен ширек ғасыр уақыт – тарихи дамудың үлкен сатысынан өткен қазақстандықтар Тәуелсіз

еліміздің Тұңғыш Президенті, Ұлт көшбасшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың басшылығымен әлеуетті де өркениетті мемлекет құру жолында білек біріктіре еңбек еткен кезең. Халқының мызғымас тұтастығы мен рухының мықтылығы арқасында адам сенгісіз жоғары экономикалық даму мен азаматтық келісімге қол жеткізген еліміз мемлекеттік құрылыстың сапалы жаңа кезеңіне қадам басты. Болашақтың бағдарын белгілеген басым бағыттар Мемлекет басшысы ұсынған бес институционалдық реформада айқын көрініс тапты. Ал әлемнің барынша дамыған 30 елінің қатарына ену үшін бірыңғай болашақ ұлт қалыптастыруды көздеген жалпыұлттық «Мәңгілік ел» патриоттық идеясы Ұлт жоспарының негізі болып қаланды. Осынау мемлекет пен қоғамда орын алып отырған барлық саяси-эконо-

Ϯϲ ೪˘˲˘˾˘ ˪೴ˮ˧ ͨ౭ˬ́ ʪ˘ˬ˘ ˟ˬ˧ ʹ ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˪˵˧೮ Ϯϱ ˮ˟˛˧ˣ˧ͩ Ϯϱ ˢ೵ˬ˞́ˣ˞́ ˪೴ˮ ˢ˯˳˱˘˲́ˮ ˢ೴ˣ˟˛˟ ˘˳́˲˶ ˙˘˲́˳́ˮ˞˘ ͨౢ́˲೦́ˣ˳˵˘ˮͲʤ˳˵˘ˮ˘ͩ ̃˵ˮ˯˭ഉ˞˟ˮˤ ˙˧˲ˬ˟˳˵˧˛˧ˮ˞˟ ͨʤ˳˳˘˭˙ˬ˟̆ ˵˘˲ˤ˺́ ʹ ˟ˬ ˵˘˲ˤ˺́ ʹ ˺˘ˬ́೪ ˵˘˲ˤ˺́ͩ ˵˘೪́˲́˙́ˮ˞˘ ˞഑೮˛˟ˬ˟˪ ೴˳˵˟ˬ ഑˵˵˧͘ Іс-шараның негізгі мақсаты көп этностық мемлекет жағдайында ұлттық құндылықтарды ұлықтауға, этносаралық бірегейлікті насихаттауға, бейбітшілікті, бірлік пен келісімді сақтауға негізделді. Елордалық Қазақстан халқы Ассамблеясы ұйымдастырған шараға ҚХА Ғылыми-сарапшылық тобы, этномәдени бірлестіктердің өкілдері, ҚХА мүшелері қатысты. Дөңгелек үстел барысында Қазақстан халқының бірлігі мен ке лісі-

мін нығайтудағы Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі, жас ұрпақты патриоттыққа және руханиадамгершілікке тәрбиелеудің өзекті мәселелері, Қазақстандағы титулдық емес этностардың әлеуметтік-мәдени дамуы, Қазақстан Республикасы мен Қазақстан халқы Ассамблеясы дамуының тарихи параллельдері талқыланды. «Біздің мемлекетіміз өз дамуының кемеліне жетті және өзін Тәуелсіздіктің 25 жылын арқалаған, толыққанды

қалыптасқан мемлекет ретінде айта алады. Ал біз әлем таныған Қазақстанның жетістіктерінде Ассамблеяның да үлесі бар екенін мақтанышпен және толық сеніммен айта аламыз» деп, мәжілісті ашқан елордалық ҚХА хатшысының меңгерушісі Л.Құсайынова қазіргі Қазақстанның қалыптасуындағы Ассамблеяның маңызына тоқталып өтті. Астана қаласы ҚХА Қоғамдық келісім кеңесінің мүшесі Т.Кошман көп ұлтты мемлекет жағдайындағы бірегейлікті сақтау үшін жас ұрпақты этномәдени бірлестіктердің қызметі салаларына тарту қажеттілігіне баса назар аударып: «Қазақстан халқы Ассамблеясын белсенді, өмірге құштар,

С.ЖҰМАҒАЛИЕВ, Ақмола гарнизоны әскери сотының жетекші маманы

4

ȹ

www.astana-akshamy.kz

Ĝ¸Ã¸ ĽŠɸø

ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ́೮ ˭˘೮́ˮ˞˘೦́ ˢ˘ˬ˱́ ˘˶˞˘ˮ́ ϰ ϭϲϴ ˛˟˪˵˘˲ ˢ˟˲˞˧ ˘ˬ́˱ ˢ˘˵೪˘ˮ ˢഉˮ˟ ˺˘ˬ೪́ˮ́೮ ˳˘ˮ́ ϭϬϵ ϰϬϴ ˭́೮ ˘˞˘˭˞́ ೪೵˲˘˥˵́ˮ ˟ˬ˯˲˞˘೦˘ ೪˯˳́ˬ೦˘ˮ ˯ˮ ˵˯೦́ˣ ˵೵˲೦́ˮ ˘ˬ˘˙́ ˙˘˲͘ ʽˬ˘˲ ʹ ʮ˟ˬ˟ˣˮ˯˞˯˲˯ˢˮ́˥͕ ʰˮ˵˟˲ˮ˘Ͳ ˻ˤ˯ˮ˘ˬ̂ˮ́˥͕ ʪ˯˳˵́೪͕ ʺˤ˽˶˲ˤˮ˯͕ ʶ೴˥˛˟ˮˢ˘˲͕ ʿ˲˯˭́˾Ͳ ˬ˟ˮˮ́˥͕ ʶ˘ˣ˛˯˲˯˞˯˪͕ ౢ˘ˣ˘೪ ˘˶́ˬ͕ ʽ೮˵೴˳˵˧˪Ͳ˾́೦́˳ ;˳˯ˬ ˢ˘೦́Ϳ͕ ʽ೮˵೴˳˵˧˪Ͳ˾́೦́˳ ;˯೮ ˢ˘೦́Ϳ͕ ʶ഑˪˵˘ˬͲϭ͕ ʶ഑˪˵˘ˬͲϮ͕ ಉˮ˞˧˲˧˳͕ ʶ˯˭˳˯˭˯ˬ̂˳˪ˤ˥͕ ʯ˘˲˟˽ˮ́˥͕ ˃˟ˬ̂˭˘ˮ͕ ʰˬ̂ˤˮ˪˘͕ ʿ˲ˤ˛˯˲˯˞ˮ́˥͕ ౢ˘˲˘഑˵˪˟ˬ ˞˟˱ ˘˵˘ˬ˘˞́͘ ʶʫˌʫʻʪʳ ʮʽˁʿʤˀʪʤ ʶಉˀˁʫ˃ʳʸʧʫʻ Бұл елді мекендердің тұрғындары астаналық деп қана аталып қоймай, елорда дәрежесіндегі әлеуметтік, мәдени игіліктерге қол жеткізуі тиіс еді. Осы мақсатта екі жыл бұрын Астана қаласының маңын

азайтып, тұрғындар тұрмысын көп жеңілдетер еді. Дегенмен, қала маңы аумағына қатысты барлық сұрақтар оң шешімін тауып, бір бағдарлама аясында тұрғындардың бар мәселесі қамтылмаған. Осы жөнінде Астана қаласы мәслихатының депута ты Қарақат Әбден

талапқа сай емес. Медициналық көмек беретін мекемелердің де шалғайлығы өмір сапасының өлшеміне кері әсерін тигізуде. Көшелерді жарықтандыру да еш өзгеріссіз қалып, қала статусына сай келмейді. Қоғамдық көліктердің бағытының қолайсыздығынан (көбісі елді мекеннің сыртынан өтеді) одан бөлек қозғалыс кестесінің тұрақсыздығынан жолаушылар ақ қар, көк мұзда сағаттап көлік тосып сарылады. Айта кетейік, 2016 жылғы шілдедегі мәліметіне сай Тельман тұрғын алабында 2300 адам тұрып жатыр, оның басым көпшілігі қоғамдық көлік қызметін пайдаланады.

ТІРЛІГІҢ ҚАЛАЙ,

үшін суқайнатқыш жабдықты қолданамыз. Қыстап шығу үшін шамамен жылына 200 мыңдай теңге жұмсаймыз. Егер үйлерімізді орталық жылыту жүйесіне қосып, су тарту мен кәріз құбырлары жеткізілсе, бұл шығындарымыз қысқарып, тұрмысымыз жеңілдер еді. Алты ай қысы бар Астанада көмір жағып, күл шығару оңай жұмыс емес» дейді.

ʮʤʸ౞ˏʯ ʤʦ˃ʽʥ˄ˁౢʤ ʮʤˀʺʤˁʤʪˏ «Өндіріс» тұрғын алабының тұрғыны Раушан Досхожина: «Жақынның алысы жаман. Мекенімізді қала санатына кіргізгенмен, қалалық болудың не екенін сезінгеніміз жоқ. Ол үшін әлі біраз уақыт керек болар. Бірақ қала мен тұрғын алабы арасында қатынайтын көліктің мәселесін бүгін шешуге болады ғой. Екі

қалаға апаратын орта жолда қалып тұр. Мәслихат депутаты Қарақат Әбден тағы да былай жалғастырды.

– Осы қоныстарда жергілікті ардагерлер мен белсенді зейнеткерлердің бас қосатын бірде-бір қоғамдық орындары жоқ. Соған қарамастан жергілікті халық өте белсенді, қоғамдағы үдерістерді қалт жібермей, түрлі әлеуметтік жобаларды ұсынып жүр. Тұрғындардың оң талабын барынша қолдауымыз керек. Тағы бір түйткілді нәрсе, әлеуметтік құрылымдардың жұмыс істемеуі - жастардың қараусыз қалуына алып келіп отыр. Олардың қолы бос кезінде аула клубтарында не басқа да мәдени-спорттық орындарда бос уақытын өткізуге мүмкіндік жоқ. Бәрінің бірдей қол созым жердегі қалаға барып, ойынсауық орталықтарында дема-

ЕЛОРДАЛЫҚ ЕЛДІ МЕКЕНДЕР?

әлеуметтік-экономикалық дамытудың 2014-2020 жылдарға арналған кешенді жоспары әзірленген болатын. Кешенді жоспарда анықталған басты стратегиялық бағыттар бойынша көлік инфрақұрылымы, электрмен жабдықтау нысандарын, коммуналдық шаруашылық объектілерін салу жоспарланған. Білім саласы бойынша (жалпы білім беру мектептері - 21 (24 000 орын), мектепке дейінгі мекемелер - 47 (11 940 орын) мен денсаулық сақтау саласы жеті емхана, жеті отбасылықдәрігерлік амбулатория, бір жедел медициналық жәрдемнің шағын станциясын ашу көзделген. Бұл өңірлерде ұзындығы 398,12 км жол мен 1520,82 км инженерлік желі (сумен қамту, тұрмыстық және нөсерлі кәріз бен электрмен қамту), сондай-ақ, 112 инженерлік құрылыс (трансформаторлық шағын станса, кәріздік сорғы стансалары мен нөсерлі кәрізді тазарту құрылысы) салу жоспарланған. Бұл шаралар тұрғындардың көлікқатынас жағдайларын жақсартып, көшелері жарықтандырылып, орталықтан айырмашылығын

өңірлерге ор тақ мәселелерді ортаға салған еді.

ʤ˃ʤͳʤʻʤʸʤˀ ʻʫʧʫ ʤʸʤ౦ʪʤʱʪˏ͍ – Қала маңын дамыту мәселесі күн тәртібінен түскен жоқ, - дейді Қарақат Жақсылыққызы – үш бірдей «Тельман», «Заречный», «Пригородный» тұрғын алабы менің сайлау округіме қарайды. Ондағы әлеуметтік мәселелер маған жақсы таныс. Бірінші кезекте бұл қоныстардағы мектепке дейінгі тәрбие мекемесінің болмауы ата-аналарды алаңдатады. Егер бар болса ондағы тәрбиеленушілердің шамадан тыс көптігі жағдайды ауырлатуда. Мектептердегі орын алған көрініс те осындай. Мысалы, Тельман тұрғын алабында не балабақша, не орта мектеп жоқ. Өкінішке қарай, 2017-2019 жылдарға арналған қала бюджетінде бұл нысандардың құрылысы қарастырылмаған. Сәбилер жақын жердегі балабақша мен мектеп оқушылары сабаққа үлгеруі үшін таңғы сағат алтыдан бастап жолға шығуы тиіс. Қоғамдық көліктің жұмысы да

Депутаттан бастап қарапайым халықтың ойындағысы бір. «Мичурино» тұрғыны, зейнеткер Тұрған Қадірова қалалық атанса да, ауыр бейнеттен арыла алмай отырғанын жеткізді. «300 шаршы метрлік жер үйімізді жылыту үшін көмір мен солярка жағамыз. Ыстық сусыз тағы болмайды, ол È×ͼÇ× ÎÁÇØÈ¼É ÎİÌı×É ¼Ç¼½×ÉÀ¼ ÉÁ ½¼Ç¼½¼IJÔ¼ ÉÁ ÊÌμ ÈÁÆÎÁË ÂÊIJ ĻƳɳÔÆÁ IJ¼Ì¼Å Â×ÇÀ¼Ìı¼ ¼ÌɼÇı¼É IJ¼Ç¼ ½ÚÀÂÁγÉÀÁ ½İÇ É×ͼÉÀ¼ÌÀ×Ķ IJİÌ×Ç×Í× IJ¼Ì¼ÍÎ×Ì×Çȼı¼É Íĵ½ÄÇÁÌ Â¼IJ×É ÂÁÌÀÁ¿³ ½¼Ç¼½¼IJÔ¼ ÈÁÉ ÈÁÆÎÁË ÊIJÏÔ×ǼÌ× Í¼½¼IJIJ¼ ĴÇ¿ÁÌϳ ĴÔ³É Î¼Ķı× Í¼ı¼Î ¼ÇÎ×À¼É ½¼ÍÎ¼Ë ÂÊÇı¼ Ô×ıÏ× ÎÄ³Í IJÊı¼ÈÀ×IJ ÆĻdzÆγĶ ÂİÈ×Í× À¼ μǼËIJ¼ ͼŠÁÈÁÍ

ортада №24 автобус қатынайды, ертелі-кеш зырылдап жүріп тұрса да, жалғыз көлікке жармасқан жолаушылар санынан автобус салонында ине шаншар орын болмай, қалаға жеткенше бір аяқтап тұрып әбіржиміз. Одан бөлек, көп үйлерде жеке моншасы бар, жағдайы барлар тіпті «сауна» да салып тастады. Алайда, қоғамдық моншаның орны бөлек, оның құрылысы жобада қарастырылған ба?!» деп сұрақты бізге қойды. Гүлге оранған Есілдің сол жағалауы мен әуежайдың ортасында «Пригородный» тұрғын алабы да қала аумағына кіреді. 60 жылдары тың өлкесінің әуежайы қызметкерлеріне арналып салынған мекеннің бұл күнде жолы тозып, ескірген көп қабатты үйлерінің күйі келмей-ақ тұр. Басты әлеуметтік мәселелерінің шешімі табылмай, Пригородный тұрғындары да қалаға жетер орта жолда қалғандай көрінеді. «Железнодорожныйда» тұрып жатқан жандардың да жайы осындай. Әсіресе, жарықпен қамтамасыз ету мәселесі кешеуілдеп, халықтың мазасын алып тұр.

˃౭ˀ౞ˏʻʪʤˀ ˃ʤʸʤʥˏ ౢʽʸʪʤ˄౞ʤ ˃౭ˀʤʪˏ Жергілікті тұрғындар «силикатный» деп атап кеткен Промышленный тұрғын алабына да өркениеттің игіліктері жету үшін біраз уақыт керек болар. Десе де тұрғындар аймақтың экологиялық ахуалы алаңдататынын айтады. Оның бір себебі, № 57 орта мектеп сол зауыттың іргесінде орналасқан. Өнеркәсіп толық күшімен жұмыс істегенде оның түтіні мен шаңынан, қолқаны алған күйіктің иісінен тұншығатынын айтып, тұрғындар жиі шағымданып жүр. Тұрғындар осындай ахуалымен

μı× ½³Ì ÎĴÅÎƳÇÀ³ ÉĵÌÍÁ ĵÇÁÏÈÁÎÎ³Æ IJİÌ×Ç×ÈÀ¼ÌÀ×Ķ ÂİÈ×Í ³ÍÎÁÈÁϳ ¼ÍμÌÀ×Ķ IJ¼Ì¼ÏÍ×à IJ¼ÇÏ×ɼ ¼Ç×Ë ÆÁÇ³Ë ÊÎ×Ì ÊǼÌÀ×Ķ IJÊÇ× ½ÊÍ ÆÁóÉÀÁ ¼ÏǼ ÆÇϽμÌ×ÉÀ¼ ÉÁ ½¼ÍIJ¼ À¼ ÈĵÀÁÉÄ ÍËÊÌÎÎ×IJ ÊÌ×ÉÀ¼ÌÀ¼ ½ÊÍ Ï¼IJ×Î×É ĻÎƳÃÏ¿Á ÈĴÈƳÉÀ³Æ ÂÊIJ ½ĵ̳ɳĶ ½³ÌÀÁÅ IJÊÇ ÍÊÃ×È ÂÁÌÀÁ¿³ IJ¼Ç¼ı¼ ½¼ Ì×Ë ÊÅ×É Í¼Ï×IJ ÊÌμÇ×IJμÌ×ÉÀ¼ ÀÁȼ ÇÏ×ɼ ¼ıÀ¼Å× ÆÁÇÁ ½ÁÌÈÁÅÀ³

луына жағдайы келе бермейді. Тұрмыстық қызмет көрсету нысандарын айтпағанның өзінде «Қазпошта» мен «банкоматтар» да орнатылмаған. Демек, жергілікті жерде демалыс нысандарын салып, бұқарамен жұмысты жаңғырту керек» дейді депутат. Әрине, қанатын кеңейткен қаламыздың дәл іргесіндегі тұрғын алаптарының мәселелері шешілген сайын, елорда ның кемелденетіні анық. Ойластырылған бағдарламалар да осы мақсатты көздеп отыр. Десе де, шамның жарығының түбіне түскенін жылдап күткенше,қолдан келетін кішкентай мүмкіндіктерді қолдан жібермей, көп болып көтеріп, бірге шешсе, қала іргесіндегі тұрғын алаптарының үлкен шаһардың көрікті бөлшегі болып кетуін жылдамдатамыз дейді қала іргесінде жасап жатқан астаналықтар. Айгүл УАЙСОВА

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ĜÆě¸Ä ʫˬ˯˲˞˘˞˘೦́ ͨʤ˳˵˘ˮ˘ ˑ˪˯Ͳ ʿ˯ˬˤ˛˯ˮ ʻˁͩ ˪ഉ˳˧˱˯˲ˮ́ ˢ́ˬ ˙˘˳́ˮ˘ˮ ˙˟˲˧ ϱϰϱ ˭́೮ ˵˯ˮˮ˘ ೪˘ˬ˞́೪˵˘˲˞́ ೪˘˙́ˬ˞˘೦˘ˮ͘ Қаладағы көп қабатты үйде тұрамын. Күнде таң бозарып атқаннан үйдің іргесінде орналасқан жәшіктердегі қоқыстарды жұмыскерлер машинаға тиеп, артып жатады. Осы көріністі жиі көремін. Сонда «қаладан күн сайын қаншама қалдықтар шығады, соның барлығы қайда барады?» екен деп ойлайтын едім. Жақында оның дерегін білдім. Елорданың шетіндегі «Көк базардан» әрі Қоянды ауылына қарай қоқыс төгілетін полигон орналасқан. Күн сайын қалдықтардың бәрін осында әкеледі. Жоғарыда айтқан кәсіпорын қаланың қатты тұрмыстық және өндірістік қалдықтарды қабылдау және көму жұмыстарымен айналысады. Мұнда жұмыс тәулік бойы жүргізіледі. Күніне орта есеппен 1000 тоннадан астам қоқыстар мен қалдықтар қабылданады. Қалдықтарды арнайы ұяшықтарға тегістеп көму оңай шаруа емес. Соның бәрін ұжым мүшелері мінсіз атқарып келеді.

– Біз қаладағы қалдықтарды қабылдап алатын бірден-бір кәсіпорын саналамыз. Ұжымда 100-ге жуық қызметкер жұмыс

ҚОҚЫС ҚАЛАЙ ЖИНАЛАДЫ?

істейді. Олар тәулік бойы тынымсыз еңбек етеді. Күніне біз ге қаншама қоқыс тиелген автокөлік келеді. Соның барлығын рет-ретімен бөліп

отырамыз. Соңғы он жыл ішінде осында 3 млн аса қоқыс көмілген. Одан кейін бізде құрылыс қалдықтарын өңдейтін шағын цех жұмыс істейді. Қиыршық

тастарды іріктеп, қайта қалпына келтіреміз. Басты мақсатымыз – Астананың санитарлық ахуалын қалыпты жағдайда сақтау. Сол үшін жан аянбай жұмыс істеп

5

жатырмыз, – дейді «Астана ЭкоПолигон НС» кәсіпорнының жауапты маманы Бейбітбек Әбдікәрімов. Таяуда «Астана-тазарту» кәсіпорны елордадан алты жыл ішінде 1 миллион тоннадан астам қоқыс шығарылғанын жариялады. Жалпы, қалада жыл өткен сайын қоқыс жинау жүйесі жетіліп келеді. Пластикке арналған контейнерлерді орнату жұмыстары да тыңғылықты жүргізілуде. Алдағы уақытта қағазға арналған жәшіктер қойылмақ. «Астана-Тазарту» ЖШС-нің бас директоры Иван Лавриненконың айтуынша, елорданы абаттандыру ережелеріне сәйкес, қоқыс шығару күніне бір рет жүргізіледі, бірақ қаланың қарқынды дамып, өсіп келе жатқанын ескере отырып, көптеген нүктелерге күніне 2-3 реттен баруға тура келген. Бұл контейнерлердің толып кетуіне жол бермеу үшін жасалады екен. Сонымен бірге елордада қоқысты бөліп жинау жобасы жақсы насихатталуда. Бір сөзбен айтқанда, қалдықтарды жинау, оны көму мәселесі де оңай шаруа емес. Әрі-беріден соң, ол дер кезінде жиналмаса, адам денсаулығы мен экологияға тигізетін зардабы мол болмақ. Ендеше, әрбір қалдыққа бей-жай қарамайық. Азамат ЕСЕНЖОЛ

АСТМА АЛҚЫНДЫРЫП ТҰР

ʪ೴ˮˤ˟ˢ೴ˣ˧ˬ˧˪ ˞˟ˮ˳˘˶ˬ́೪ ˳˘೪˵˘˶ ೵˥́˭́ˮ́೮ ˭ഉˬ˧˭˟˵˧ ˙˯˥́ˮ˾˘͕ ഉˬ˟˭˞˟ ϯϬϬ ˭ˤˬˬˤ˯ˮ೦˘ ˢ˶́೪ ˘˞˘˭ ˙˲˯ˮ˺ ˞˟˭˧˪˱˟˳˧˭˟ˮ ˘˶́˲˘˞́͘ ˁ˯೮೦́ ˙˟˳ ˢ́ˬ˞˘ ˟ˬ˧˭˧ˣ˞˟ ˙೵ˬ ˘˶˲˶೦˘ ˾˘ˬ˞́೪೪˘ˮ˞˘˲˞́೮ ೪˘˵˘˲́ ϭϴ͕ ϲ ˱˘˥́ˣ೦˘ ˘˲˵೪˘ˮ͘ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ˞˘ ˘˳˵˭˘˭˟ˮ ˘˶́˲˘Ͳ ˵́ˮ ϯϱϬϬͲ˞˟˥ ˘˞˘˭ ˞ഉ˲˧˛˟˲˞˧೮ ˙˘೪́ˬ˘˶́ˮ˞˘ ˵೵˲͘ Астана қаласының №1 қалалық ауруханасында өткен семинарға жиналған пульмоно-

лог-мамандар экологиялық жағдайдың күрт нашарлауына, айналаның ластануына бай-

ланысты тыныс жолдарының ауруы көбейгенін атап өтті. «Ұлттық ғылыми медициналық

орталық» АҚ пульмонологы А.Пактің айтуынша, әсіресе, темекі түтінімен улану балалар арасында демікпенің өршуіне әкеліп отыр. Айталық, 700 млн бала, яғни әлемдегі балалардың тең жартысы темекі түтінімен ластанған ауамен демалады.

40 пайыз жеткіншектің әкесі немесе анасы шылым шегеді. Никотинмен уланған ауа тыныс жолды бітеп, әртүрлі аурулардың үдеуіне әкеліп соғады. Грекше «астма» – ауыр тыныс, тұншығу дегенді білдіреді. Демікпе пайда болғанда адамның тынысы тарылып, кеудесі қысады. Тамақ ісінгенде тыныс алу тіптен қиындауы мүмкін. Бұл – сырқаттың өміріне қауіпті. Сондықтан аурудың алдын алу, ем-домын уақытылы жасау, ұстама қайталанған кезде қандай шұғыл әрекет ету керектігін әркімнің есінде жүргені абзал. №1 қалалық аурухананың бөлім меңгерушісі Салтанат Қаржауованың айтуынша, демікпе ластанған ауадан, шаң-тозаңнан, өткір иістен,

вирустық жұқпалардан пайда болса, тамақ-мұрынның аурулары да сырқатты асқындырып жіберуі мүмкін. Сондықтан жоғары және төменгі тыныс алу жолдарының созылмалы ауруларын уақытылы емдеу, шылым шегуден бас тарту, иммунитетті көтеретін шараларды жасап, салауатты өмір салтын сақтау қажет. Соңғы жылдары аллергиядан болып асқынған астма көбейген. Аллергия демікпеге ұласпау үшін аллергендерді дер кезінде анықтап, емшара қабылдау қажет. Әсіресе, аллергияға бейім балаларға айрықша көңіл бөліп, неден аллергия алатынын анықтаудың маңызы үлкен. Баласы бронх астмасымен ауыратын ата-аналар ингаляция қалай жасау керектігін, оған қажетті дәрі мөлшері қандай болу қажеттігін меңгерумен қоса, балаға қандай тағамдар бе ріп, қайсысынан бас тарту керектігін де білуі қажет. Қымбат НҰРҒАЛИ

6

ȹ

www.astana-akshamy.kz

ĘŽȹ¸×Å

LjǜǥǬǜ LjɛǑƼLjǁǀɅǗǃǗ

ǪǫǡǬǜ ʄǩǴȂǭȂ LjǡǨǧǡǦǡǮǮȂǦ ǭǷǥǧǷɆǮǷɎ ǧǜǯǬǡǜǮǷ

ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚ ЕЛІ

КӘСІБИ ШЫҢДАЛУЫМА

ЖОЛ АШТЫ ½ÁÇ¿³Ç³ ÊËÁ̼ ĵÉԳͳ ÈÁÈÇÁÆÁÎÎ³Æ Í×ÅÇ×IJÎ×Ķ Ç¼Ï ÌÁ¼Î× ÍÊË̼ÉÊ À¼Ï×ÍÎ× È¼Å̼ ÈİѼÈÁÀIJ×Ã×É ½³ÇÈÁÅÎ³É Â¼É ÆÁÈÀÁ ÆÁÈ ÊÇ Č Ë¼ÌÄÂÀÁ¿³ ¼Î¼IJÎ× h¿Ì¼ÉÀ ÊËÁ̼m ÎÁ¼ÎÌ×ÉÀ¼ IJ¼Ã¼IJÍμÉÉ×Ķ ¼Î×É¼É ĻÉÁÌ ÆĻÌÍÁÎÆÁÉ ÎİĶı×Ô ĵ̳ ĵó̿Á ¼Çı×à IJ¼Ã¼IJ ÂÏ×ÌÀ¼ h¼Íμɼ ÊËÁ̼m ÎÁ¼ÎÌ×É×Ķ ÂÁÎÁÆÔ³ ÍÊÇÄͳ IJ¼Ã¼IJÍÎ¼É ı¼É¼ ÁÈÁÍ ÁÏÌÊ Ë¼ ÁÇÀÁ̳ɳĶ Í¼Ñ É¼Í×É ¼½×ÌÊÅ ÈÁÉ ½¼ı×ÉÀ×Ì×Ë ÂĴÌ¿ÁÉ ĻÉÁÌ Í¼ĶǼı×ÈÁÉ ÂĴÃÀÁÍÏÀ³Ķ Íĵγ ÎĴÍÆÁÉ ÁÀ³

– Биыл – ел Тәуелсіздігінің 25 жылдық мерейтойы. Еліміз егемендік алғаннан кейін шартарапқа шашылған талай қандасымыз атамекеніне оралды. Солардың бірі – өзіңізсіз. Атажұртқа алғаш оралған кезіңіздегі әсеріңіз жөнінде айтып берсеңіз?

– Мен елге алғаш рет 1991 жылдың қыс айында келдім. Әу баста қонақ ретінде келген едік. Атақонысымызға табан тіреп, алыста жатқан ағайындарымызды көріп қайтайық деп келгенімізбен, негізгі түпкі мақсатымыз атамекенге біржолата көшіп келу болатын. Алайда оған мүмкіндік болма-

ды. Кеңес одағы құрамынан әлі шыға қоймаған біз өте қиын уақытқа тап болыппыз. Заман қиын, дүкендер бос, халықта ақша жоқ, елдің тіршілігі ауыр болды. Қытайдан бері шығарда күйеуіміз екеуіміз нағыз қазақтың ортасына барамыз деп қуанып едік. Өкінішке қарай, олай болмады. Орыстың ықпалы мен тілінің дәурені жүріп тұр. Басында, әрине, қиын тиді. Автобуста тұрып қазақша жөн сұрасаң: «Қашаннан бері қазақ бола қалдың?!» деп ұрысқандарды да көрдік. Қасақана орысша сөйлеп тұрып алатын қандастарымыз да көңілімізді жабырқатқаны рас. Оның үстіне Алматыдағы Қазақтар қауымдастығының өкілдері де: «Қалғанда не істейсіңдер? Күні ертең не боларын өзіміз де білмейміз. Жағдай аумалы-төкпелі болып тұр. Ешкім ештеңеге кепілдік бере алмайды. Одақтан мемлекеттер шығып жатыр. Елдің жалғыз-ақ арманы – тәуелсіз ел болу. Бірақ оған саяси жағдай мүмкіндік бере ме, бермей ме, ешкім айта алмайды. Тек тыныштық болсын, естерің барында елдеріңді тауып алыңдар!» деп кеңес берді. Яғни, тұрақтап қалудың реті келмеді. Визаның уақыты біткенше ел араладық. Туысқандарға қыдырдық. Тұңғыш рет қазақ даласындағы Наурыз тойына қатыстық. Той барысында телевизиялық түсірілім болды. Сол жерде алғаш рет Роза Рымбаеваның «Наурыз» әнін естідім. Үлкен әсер алдым. Алайда атажұртқа деген сағынышымыз бен мауқымызды басып үлгермедік. Үш айлық визаның уақыты бітіп амалсыз қайтып кеттік. Сол кеткеннен 1994 жылы бір-ақ келдік.

– «Қазақстан тәуелсіз ел болды» деген хабарды қалай

қабылдадыңыз? Кімнен естідіңіз?

– Әлі есімде, сыныбымызда әлем картасы ілініп тұратын. Картадағы «Қазақстан» деген атауды көріп: «Мына жерде қазақтар тұрады. Қазақтардың Отаны не деген үлкен ел, қыдырып барар ма еді?» деп армандайтын едім. Кейін ес

Áǽ¼Í×É×Ķ IJ¼Í×ÉÀ¼ ÂĴÌÏ ½¼IJ×Î× ½İÅ×ÌÀ× ½³ÌÉÁÔÁ ÌÁΠѼÇ×IJ¼Ì¼Ç×IJ ÀÁĶ¿ÁÅÀÁ¿³ ÔÁÔÏÔ³ μÌÄ ÑÄ ÍĵÎÎÁÌÀÁ IJ¼Í×ÉÀ¼ ½ÊÇ À×È ËÌÁÃÄÀÁÉÎγĶ γÆÁÇÁÅ Ô¼IJ×Ì ÎÏ×ÈÁÉ h¼Íμɼ ÊËÁ̼m ÎÁ¼ÎÌ×ɼ ÊÌɼǼÍÎ×È ÍÊÇ ÂÁÌÀÁ ÈÁɳĶ ÁƳÉÔ³ Î×É×Í×È ¼Ô×ÇÀ× h¼Íμɼ ÊËÁ̼m ÎÁ¼ÎÌ×ɼ ¼Çı¼ÔIJ×ǼÌÀ×Ķ ½³Ì³ ½ÊÇ×Ë ÆÁÇÏ³È ÆÁÌÁÆ ÁÀ³ ½³Ì¼IJ ÆÁŽ³Ì ¼Ã¼È¼ÎμÌÀ×Ķ ÆÁͳ̳ÉÁÉ Ï¼IJ×Î×ÉÀ¼ ÆÁÇÁ ¼ÇȼÀ×È ÎÁÆ ÈÁÈÇÁÆÁÎ ½¼Í Ô×Í× ÉİÌÍİÇÎ¼É ĵ½³ÔİÇ×É×Ķ Ô¼IJ×ÌÎÏ×É×Ķ ¼ÌIJ¼Í×ÉÀ¼ ı¼É¼ ¼Íμɼı¼ ÂÊÇ ¼Ô×ÇÀ×

біле келе бұл арман «шіркінай, қандастарымызға қашан барар екенмін, қашан құмарымыз қанғанша өз тілімізде сөйлесер екенбіз!» деген аңсауға айналды. Тұратын еліміз өзгенің елі болған соң, айналаның бәрі қытайша сөйлейді. Оның үстіне үлкендер жағы бастары қосылса болды, ол жердегі айрандай ұйыған қазақтар мен олардың берекелі тірлігін жыр қылып айтып, туған жерге деген сағынышымызды одан сайын еселеп тастайды. Негізі, біздің атажұртымыз – Семей өңірі. Бабаларымыз сол өңірден ауған екен. «Ана жерде, мына өңірде туысқандарымыз тұрады, түбінде біріміз қалмай ата-жұртымызға көшеміз» деп жақындарымыз да үнемі айтып жүретін. Уақыт сырғып өте берді. Сағынышымыз да басылмады. Керісінше, атажұртқа деген құмарлық күн санап арта түсті. Сөйтіп жүргенде «Қазақстан тәуелсіз ел болды» деген ақжолтай хабар жетті. Кітапханада отырған едім, бір қытай келіп айтты: «Ей, қазақ, елің Тәуелсіздік алыпты. Құттықтаймын!» деп. Қуаныштан жүрегім толқып кетті. Мен ғана емес, бұл жаңалық Қытайдағы күллі қазақ баласы үшін мереке, үлкен қуаныш болды. Үлкендер көздеріне жас алып, жылап, ағайын-жұрт той жасап, бірбірін құттықтап жатты. Қысқасы, Қазақстанның Тәуелсіздік алуы Қытайдағы қалың қазақ үшін үлкен қуаныш болды. Ақжолтай сүйінші хабардан кейін маған «қалай да кету керек!» деген ой келді. Қытайлар да сезді-ау деймін, кетірмеудің бар амалын жасап бақты. Қоймай жүріп, 1994 жылы келіп, қалып қойдым. Қытайдан заңсыз кетіп, қайтып бармай қойдым. Заң бойынша, үш айлық визамен кеттім. Қытай Үкіметі мені Чайковский атындағы халықаралық

конкурсқа дайындыққа жіберіп жатырмыз деп ойлады. Мен Қазақстанға барып, орыс ұстазыммен бірге дайындаламын деп кеттім.

– Шу болмады ма артынан?

– Жоқ, шу болмады. Мені дереу азаматтықтан шығарып тастады.

– Тәуелсіздік сізге несімен қымбат? Немен мақтанасыз. Тәуелсіздік сізге не берді?

– Тәуелсіз Қазақ елі менің қанатымды қатайтты. Кәсіби деңгейде шыңдалуыма, әлемдік сахналарды бағындыруыма жол ашты. Өз кәсіби саламда айтылмаған опералар мен орындалмаған шығармаларды орындауға мүмкіндік берді. Небір мықтылармен үзеңгі қағыстырып, көптеген мемлекет басшыларының алдында абыроймен өнер көрсеттім. Концерттер бердім. Қазақ тарихында болмаған Чайковский атындағы әлемдік деңгейдегі конкурсқа қатысып, қазақ тарихындағы тұңғыш дипломант атандым. Менен бұрын белгілі скрипкашы, Мемлекеттік сыйлықтың иегері Айман Мұсақожаева қатысып, лауреат атанған болатын. Париждегі атақты «ГрандОперада» Қазақстанның атынан өнер көрсеткен тұңғыш әрі әзірге жалғыз опера әншісі болу бақыты бұйырды. Опера, ән арқылы қазақтың атын дәріптеуіме мүмкіндік алдым. Елбасының қасында жүру бақыты бұйырды. Бірнеше рет халықаралық деңгейдегі шешуші тарихи сәттерде қасында болдым. Президенттің тікелей шақыртуымен «Астана Опера» театрына орналастым. Сол жерде менің екінші тынысым ашылды. «Астана Опера» театрына алғашқылардың бірі болып келуім керек еді. Бірақ кейбір азаматтардың кесірінен уақытында келе алмадым. Тек

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ĘŽȹ¸×Å Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Әбішұлының шақыртуының арқасында ғана Астанаға жол ашылды. Қазіргі таңда «Астана Опера» театрында жетекші әншімін. Театрымыз өте жас. Үш жыл болды. Репертуары жылына екі-үш қойылыммен толығып жатыр. Ең бастысы, елім маған бостандық сыйлады. Өмір бойы аңсап келген Отаныма келіп, жаным тыныштық тапты. Елімізде береке бар. Ұлан байтақ жеріміз бен айрандай ұйыған халқымыз бар. Мен осымен мақтанамын. Өзге халықтар тоқымдай жер үшін қан төгіп, соғысып жатыр. Көбісі Отансыз босып жүр. Мен осындай елімнің барына қуанамын, тәубе етемін.

– Еліміздегі өнерге қолдауға көңіліңіз тола ма? Әлемдік деңгейдегі сахналарда жүріп нені аңғардыңыз? Ол жақтағы қолдау мен бұл жақтағы өнерге деген көзқарастың айырмашылығы неде?

– Көпке топырақ шашуға болмайды. Дегенмен, «қарның ашатын» жайттар көп. Елімізде небір таланттар тасада қалып қойып жатыр. Әкесі, көкесі барлар озған заман болып тұр. Яғни, дарынсыздардың заманы туып тұр деуге болады. Бәрі бір ғана қоңыраумен шешіліп жатады. Шетелде талант бірден мойындалады. Адал еңбек еткендер озады. Бізде осы жетпейді. Мұндай жайттар өз басымнан да өтті. Талай таяқ жедім. Бұл өнер ғана емес, барлық саладағы дерт болып отыр. Бұл – кеңестік дәстүрден қалған бір сарқыншақ. Ол кезде аты мен атағы бар әншілер ғана үлкен сахнаға шығатын. Басқаларға жол болмайтын. Мен осы үрдісті бұзып, талант арқылы да топ жаруға болатынын дәлелдедім. Қазір жастарға мүмкіндік өте көп. «Бара ғой, қатыса қой!» дейтін жер де, байқау да көп қазір. Бізде кезінде ондай мүмкіндік бомады. Бірлі-жарым халықаралық байқауларға атағы барлар ғана қатысты. Расы керек, ол кезеңде жеңіс емес, қатысу мәртебе саналды. Мені көп жерде сахнаға шығармай, алып қалатын. Сондағы бар айтатындары – «атағың жоқ» деген сылтау. Үлкен сахнада жүріп, тек екі жылдан кейін ғана басты рөл алдым. Оның өзінде орындаушы ауырып қалып, амалдың жоғынан берілді. Атақты «Травиата» рөлі болатын. Ештеңеге қараған жоқпын. Абыроймен орындап шықтым. Сосын барып мойындалдым. Болашағыма сенім білдіріп, ақырындап сахнаға шығара бастады. Біраз жұрт мені Франциядағы «Гранд-Опера» театрында келісімшарт негізінде ұзақ уақыт өнер көрсеткен алғашқы

қазақ қызы деп мақтап жатады. Ол жерде де еш көмексіз, қолдаусыз жүрдім. Мына күнге оңайлықпен жеткем жоқ. Адал еңбек пен маңдай тердің арқасында жеттім. Елімізге әлемдік «Сорос қоры» келмегенде жағдайым не болар еді?! Біраз конкурсқа осы қордың көмегінің арқасында бардым.

– Жаңа бір сөзіңізде бірнеше рет халықаралық деңгейдегі шешуші тарихи сәттерде Елбасының қасында болдым деп айтып қалдыңыз. Толықтай тарқатып айта кетсеңіз...

– Бәрі де өнердің арқасы ғой, екі рет Елбасының қабылдауында болдым. Сондай қабылдаудың бірінде Нұрсұлтан Әбішұлы: «Чайковский атындағы әлемдік деңгейдегі конкурсқа барып қатыс» деді. Мен «бара алмаймын» дедім. Өйткені орысша білмейтін едім әрі Португалиядағы жағдайды айтып, қаржылық мүмкіндігімнің жоқтығын айттым. Сосын: «Италиянша ән айта аласың ба?» деп сұрады. «Иә» дедім. «Ендеше, дайындал, бұл байқауға еліңнің намысы үшін барасың. Уайымдама, бәрі жақсы болады!» деп қайрап жіберді. Абырой болғанда, ол кісінің үмітін ақтап, дипломант атандым. Үлкен концерттерден көрінбей қалсам, «Майра қайда, неге көрінбейді?» деп іздеп жатады деп естимін. Бұл мен үшін, әрине, үлкен бақыт. Мен еліміздің тағдыры шешілетін бірнеше маңызды халықаралық кездесулердің бірнеше-

½Ĵ¿³É¿³ μĶÀ¼ IJ¼Ã¼IJÍμÉÀ¼ı× ĻÉÁÌÀ³Ķ ¼Å× À¼ IJÄ×É ĻÉÁÌ ¼À¼ÈÀ¼Ì×É ÍÊÉԼȼ ÉÁ¿Á IJ¼À³Ìͳà IJ×Ç×Ë IJÊÅı¼É×ɼ μĶ IJ¼Ç¼È×É ½¼Ç¼Ç¼ÌÀ× ½ÁÍ Â¼Í×É¼É ½¼Í Î¼Ë ÈÏÃ×Ƽı¼ ½¼ÏÇÄÈ×à ÊÉ Â×Ç ½ÊÅ× ¼Æ¼ÀÁÈÄÛÇ×IJ ÊIJÏ×É ½³Î³ÌÁÀ³ ¼Ç ÂÁȳͳ È×É¼Ï Č Â¼Ç¼IJ×Í× ÉÁ½ĵ̳ ĵ̳ ÆÁÎÍÁ È×Ķ ÎÁĶ¿Á ¼È¼ÇÀ×Ķ ÂÊIJÎ×ı×É¼É ÉÁ½³Ì È×IJÎ× Î¼Ç¼ÉÎÎ¼Ì ½¼ÍIJ¼ ͼǼı¼ ÆÁÎÏ¿Á Èĵ½ĴÌ

уінде Елбасының қасында болдым. Алғаш рет АҚШ-қа ресми сапарында еріп бардым. АҚШтың сол кездегі президенті Билл Клинтон еді. Жол ауыр әрі ұзақ уақыт ұшып барғандықтан, шаршап жеттік. Оның үстіне мұндай алпауыт елге алғаш рет барып тұрмыз. АҚШ жұрты сынай қабылдағандай көрінді. Сапар аясында 500 адамдық залда өнер көрсетуім керек болды. Сол кезде Елбасы айтты: «Майра, еліміздің болашағы мен екі ел арасындағы байланыстың нығая түсуі – менің ғана емес, сенің де мойныңда. Америкалықтарды өнермен тәнті етуің керек. Залдағы 500 адамды ая ғынан тік тұрғызатын бол.

деп мақтау айтты. Өзім ыңғайсызданып келдім. Елбасы «үндеме!» дегендей ишарат білдірді. Кештен соң Президент қасыма келіп: «Азаматтық алып пе едің?» деп сұрады. Мен екі жылдан бері бармаған жерім, ашпаған есігім қалмағанын, ала алмай жүргенімді айттым. Жақында аласың деп, сол кездегі Алматы қаласының әкімі Шалбай Құлмақановқа тапсырды. Азаматтық алдым. Азаматтықпен бірге, екі бөлмелі пәтердің кілтін де тапсырды.

– Қытай төрағасы сол бойы білмей кетті ме сіздің Қытайдан келгеніңізді?

– Артынша қызық болды. Бұл 1994 жылы болған оқиға еді.

Жақ сылап дайындал!» деді. Кеш кісін АҚШ президенті Клинтон мен Елбасымыз бастаған 500 адамдық делегацияның алдында Бернштайнның шығармасын орындап шықтым. Зал орнынан тік тұрып қол соқты. Ертеңінде Елбасы: «Үлкен еңбек сіңірдің» деп рақметін айтты. Сосын елімізге Қытай елінің бірінші төрағасы Цзянь Цзэмин ресми сапармен келген кезде де сол кездегі Премьерминистр Ахметжан Есімов арқылы арнайы шақыртып алды. Қытайша ән айтып, Қытай төрағасының құрметіне орай ұйымдастырылған салтанатты кешті жүргізіп беруімді сұрады. Қытайша ән айтып, кешті жүргіздім. Қытайлық делегация өте жақсы қабылдады. Бір кезде мені Нұрсұлтан Әбішұлы шақырды. Екі президентің ортасында отырмын. Сөз арасында Қытай төрағасы менен: «Неше жыл болды?» деп сұрады. Мен: «Келгелі неше жыл болды?» деп сұраған шығар деп ойлап, «екі жыл болды» деп жатырмын. Сөйтсем, шетелдік төраға Елбасымызға қарап: «Нұрсұлтан Әбішұлы, жастарыңыз қандай керемет! Екі жылдың ішінде қытай тілін осындай деңгейде меңгеріп алыпты, Мен Қытайда тусам да, әлі күнге дейін шанхай диалектісімен сөйлеймін»

1996 жылы екінші рет келді. Сол кезде: «Әй, сен біздің қыз екенсің ғой!» деп күлді. «Сені екі ел арасындағы мәдени көпір деп білеміз. Білімді біз бердік, ұмытпа!» деп кетті.

– Өнерге баулып жатқан шәкірттеріңіз бар шығар?

– Бар. Биыл мені Қазақ ұлттық өнер университетінің ректоры Айман Мұсақожаева кон серваторияға шақырды. Сол жерде шәкірт дайындап жатырмын. Үш бірдей сопрано дауысты шәкіртім бар қолымда. Үшеуі де бірінші курс студенттері. Қолымнан келгенше өнердің иірімін үйретіп жатырмын. Алайда бәрі айналып келіп ақшаға тіреледі екен. Балапандарымды үлкен сахналарға алып шығу қиын болып тұр. Бүгінгі таңда Қазақстандағы өнердің жайы да қиын. Өнер адамдарын соншама неге қадірсіз қылып қойғанына таң қаламын. Балаларды бес жасынан бастап музыкаға баулимыз. Он жыл бойы академиялық оқуын бітіреді. Ал жемісі мынау – жалақысы небәрі 50-60, әрі кетсе 80 мың теңге. Амалдың жоқтығынан небір мықты таланттар басқа салаға кетуге мәжбүр. Бір өзгеріс болса, ең алдымен бізді өзгертеді. Осындай жайттардың салдарынан қаржы

7

мәселесі үнемі қолбайлау болып жатады. Сосын амалсыз бәріміз тойға шығамыз.

– Тойға жиі шығасыз ба?

– Жиі шығамын. Шақырған жерден қалмаймын. Барлығын осы тойдан табамыз. Болмаса қайдан табамыз? Киімге, клипке, әнге – бәріне ақша керек.

– Өнер адамдарына салық салуға қалай қарайсыз?

– Мен қарсымын. Түбегейлі қарсымын. Не үшін төлеуіміз керек? Алдымен халықтың байлығын миллиондап жеп жатқандарды тұсап алсын. Ешкім бізге сахнаға киетін киім алып бермейді. Бір көйлек тіктіру үшін кемінде 1000 доллар сұрайды. Әнімізді радиоға, эфирге беру үшін – бәріне ақша керек. Концерт беру де қып-қызыл ақша. Бір концерт беру үшін кемінде 300 мың доллар керек. Оны қайдан аламыз? Өткен жылы Наурыз мерекесі қарсаңында «Астана Операда» үлкен концерт бердім. Көрермен өте көп болды. Тіптен есікті сындырып кете жаздады. Халық өте жылы қарсы алып, батасын берді. Алайда сол концертім үшін бір тиын да алған жоқпын. Сондықтан соқыр тиын да төлемеймін.

– Жақында «Қазақтың әнші қызы Майра Мұхамедқызы өз кәсібін ашты» деген сыбыс естіп едік. Бұл қаншалықты рас?

– Ол рас енді. Балалардың бренд киімін қолға алып жатырмын. Елімізде сапалы өнім көп. Бірақ бағасы өте қымбат. Қарапайым жұрттың қалтасы көтере бермейді. Арзан әрі сапалы киім өндірісін дамыту көптен бергі арманым болатын. Соның реті енді ғана келіп жатыр. Бір рет подиумға шықтық. 20 шақты киім түрін таныстырдық. Жұрт жақсы қабылдады. Жоба бастап жатқанымды естіп-білген жұрт хабарласып: «Айналайын, Майра қызым, бағасы қанша болады? Арзан болсын. Халықтың қолы жетпей қалмасын!» деп хабарласып жатыр. Әрине, сапасын жақсы, бағасын қолжетімді қылуға тырысамын. Бірақ елімізде шикізат мәселесі қиын екен. Басында «елімізде мақта көп, бірден дөңгелетіп алып кетеміз. Бағасы арзан болады» деп ойлағанмын. Сөйтсек, мақтамыз шетелге кетеді екен. Өзімізде мата өндірмейді. Амалсыз қажетті маталар мен жіптерді Түркия, Италия, Қырғыз, Қытай секілді елдерден алдыруға тырысып жатырмын. Бұл бағаға әсер етеді. Бірақ шамам келгенше арзан қылуға тырысамын. Құжаттарымен жүрмін. Бәрі сәтті болып жатса, ел Тәуелсіздігінің 25 жылдығы қарсаңында халқыма сый жасасам деген ой бар. Сұхбаттасқан: Бүркіт НҰРАСЫЛ

8 ЖҮГЕНСІЗ БОЛМА, ЖҮРГІЗУШІ! ȹ

www.astana-akshamy.kz

ĜęĜÓĜ

ʶ഑ˬ˧˪ ˢ೴˲˛˧ˣ˶˾˧ˬ˟˲˛˟ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲˞́೮ ˞˘ ˘˥˵˘˲́ ˙˘˲͘ ʫˬ˯˲˞˘ˬ́೪ ˢ˟˵˪˧ˮ˾˟˪˵˟˲ ഑ˣ˞˟˲˧ˮ˧೮ ˢ೴˲˟˪ˢ˘˲˞́ ೵˳́ˮ́˳Ͳ˵˧ˬ˟˪˵˟˲˧ˮ ˳˶˲˟˵˵˟˲ ˘˲೪́ˬ́ ˙˟˥ˮ˟ˬ˟˱˵˧͘ ʺ೵ˮ˞˘˥ ˘˥˲́೪˾˘ ˾˘˲˘ˮ́ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ́೮ ʳʳʪ ʮ˟˲˛˧ˬ˧˪˵˧ ˱˯ˬˤ˻ˤ̆ ೪́ˣ˭˟˵˧ ೵˥́˭˞˘˳˵́˲˞́͘

Жаяу жүргіншілердің ішінде ең бейқамы – балалар. Олар апат аяқ астында деп ойламайды. Алды-артына қарамай, жолға да жүгіріп шығуы мүмкін. Психологтардың айтуынша, балалар көзінің алдындағын ғана көреді екен. Сондықтан оларды жол апатынан сақтандыру – ата-ананың ғана емес, жол полициялардың да міндеті. Астана қаласы Ішкі істер департаменті Жергілікті полиция қызметі балалар арасындағы жолкөлік оқиғаларынан жарақат алуды азайту мақсатында «Жүргізуші, жол тәртібін сақта!» атты сурет салудан сайыс өткізді. Балақайлардың салған суреттері адам аяғы көп жүретін аялдамаларда, мектептердің маңайына, қоғамдық орындарға ілінді. Конкурсқа елордалық 95 мектептің бастауыш сынып оқушылары қатысты. Сайысқа қатысушылар өзін жолда қалай ұстау керектігін, жүргізушілер ең алдымен неге мән беру керектігін шағын туындыларында көрсеткен. Қиялмен бейнеленген суреттердің ішінде №70 мектепгимназиясының 4 «ә» сынып оқушысы Еламан Шүлембайдың суреті үздік деп танылып, ол бірінші орынды жеңіп алды. Екінші орын №32 мектеп-гимназиясының 3 «е» сынып оқушысы Руслан Кардашқа берілсе, үшінші орын №82 мамандандырылған «Дарын»

лицейін 3 «ә» сынып оқушысы Асылай Жеңісбекке бұйырды. Сонымен қатар, «Жүргізушіге арналған ең жақсы өтініш!» номинациясында №54 мектеп-лицейінің 4 «б» сынып оқушысы Мансұр Мадетханұлы, «Маңызды жол белгілері» номинациясында №41 орта мектебінің 2-сынып оқушысы Әйгерім Серікбаева, «Ерекшелігі үшін» атты номинациясында №67 мектеп-гимназиясының 4 «е» сынып оқушысы Диляра Жеңісқызы жеңімпаз атанды. Сайыстағы «Ең жас қатысушы» номинациясы №33 мектеп-балабақшасының «0» сынып оқушысы Денис Цибильскийге бұйырды. Енді бұл суреттер Астана аялдамаларында ілінетін болады. Кішкентай суретшілерді құттықтаған Астана қаласының ІІД Жергілікті полиция қызметінің бастығы Бақытжан Малыбаев «жұртшылықтың бәрі жүргізуші емес, бірақ әрбір адам – жаяу жүргінші. Сондықтан жол жүру ережелерін балалардың санасына жастайынан сіңіре беру қажет. Бұл оларды жолда болатын әртүрлі апаттардан сақтайды» дей келе, жүргізушілерді жолда абай болуға шақырды. Қымбат ТОҚТАМҰРАТ

арада шешкіңіз келсе, тек медиация әдісімен қол жеткізуге болады. Тұрмыста талай жайттар болады. Алдымызға некесін бұзуға арызданып келген отбасы мүшелерінің арасындағы иненің жасуындай болса да отты өшірмей, қалыпты қатынас орнатуға күш салуға тырысамыз. Неке сақталмаса да, сыйластықтары қалды. Бұл – бала үшін де өте қажетті нәрсе. Біздің сот залындағы кесімнен айырмашылығымыз да осында жатыр». Жалпы медиация өзінің даму тарихында отбасылық құқық саласында ерекше үрдіс алуда. Батыста осы салаға қатысты даулардың 40 пайызы медиация арқылы шешіліп, оның даму көкжиегін кең екенін көрсетті. Әрине, егер екі адам араздасып сотқа жүгінсе, онда шындық өзінің ғана жағында деп ойлайтыны рас. Оларды бір үстелдің басына отырғызып, талабын тыңдап, оқиғаның анық-қанығына жетудің эмоционалдық жағы басым келеді. Мұндайда медиатордың тек заңды ғана біліп қоймауы керек. Оның өмірлік тәжірибесі мен адамтану қасиеттері сынға түседі. Егер маман жан-жақты білімімен асып түссе, кез келген күрделі даудың түбіне жетуге болады екен. Елімізде енді ғана өркен жая бастаған медиатор ісін медиаторларды даярлау бағдарламасы бойынша оқытудан өткенін растайтын құжаты (сертификаты) бар және кәсіпқой медиаторлар тізілімінде тұрған

азаматтар жүргізе алады. Бұл қызмет кәсіби негізде (кәсіпқой медиатор) және кәсіби емес негізде (қоғамдық медиатор) жүзеге асырылады. Медиация қоғамды кемелдендіретіні анық. Бұл саланың адамгершілік құндылықтардың сақталуына екпін беретін тұстарына айта кету керек. Кешірім, келісу, түсіністік сияқты адамгершілік қатынастардың күшеюіне мән беріледі. Ашу, ыза-кек, адамды аздыратын, қатыгездікке бастайтын қасиеттер болса, оны үдетпей, араағайындықтың арқасында алтын ортасын тауып, екі тараптың да мүддесін қамтып, татуластыратын осы – медиация. «Біз осы саланы дамыту арқылы кемелдікке, парасаттылыққа қол жеткіземіз. Бұл – біреудің жіберген қателігіне көз жұмып қарау емес, керісінше оның ушыға түсуіне жол бермей, дауласушы тараптардың басын қосып оң шешімге қол жеткізуге талпынамыз» дейді қоғамның әлеуметтік сауығуына алып келетін жаңа әдістің мүмкіндіктерін алға тартқан судья Гүлжанат Рахметова. Медиация – білместіктен, немесе жазатайым жаңылыс басқанды бірден жазаға тартып, түрмеге отырғызуды мақсат етпейді. Дауласқандары бітіспес жауға айналдырмай, бітімгершілікке шақыратын жаңа жүйе ғасырлардан бері қазақ даласында қалыптасқан дәстүрмен үндесіп, қайта жаңғырды деуге әбден болады.

МЕДИАЦИЯ –

БІТІМГЕРЛІК ҚЫЗМЕТІ

ʺ೴˭˪˧ˮ ͨ˭˟˞ˤ˘˻ˤ̆ͩ ˪഑˱ ˘˞˘˭೦˘ ˵೴˳˧ˮ˧˪˳˧ˣ ˾́೦˘˲͕ ˙˧˲˘೪ ˙೵ˬ ʹ ˙˧ˣ˞˧೮ ೵ˬ˵˵́೪ ˳˘ˮ˘˭́ˣ˞˘ ೪˘ˬ́˱˵˘˳೪˘ˮ͕ ˟ˬ˧˭˧ˣ˞˧೮ ഉˬ˟˶˭˟˵˵˧˪ ೪˘˵́ˮ˘˳́ˮ˞˘ ˯˲ˮ́ ˙˘˲ ˢ೴˥˟͘ ʶ˟ˣ˧ˮ˞˟ ˺˘ˬ೪́˭́ˣ ˞˶˘ˬ́ ˘˶́ˣ ˙ˤˬ˟˲˞˧ ˵́೮˞˘˱͕ ˯ˬ˘˲˞́೮ ˾˟˾˧˭˧ˮ ˟˪˧ ˟˵˱˟˛˟ˮ˧ˮ ˘ˬ೦˘ ˵˘˲˵೪́˭́ˣ ˪˟ˬ˞˧͘ ʺ˟˞ˤ˘˻ˤ̆ ˤˮ˳˵ˤ˵˶˵́ ˙ˤˬ˟˲ ˳˯˵́ ˞ഉ˳˵೴˲˧˭˟ˮ ೵˾˵˘˳́˱ ˢ˘˵́˲͘ ˃˘˲ˤ˺ˤ ˳˘ˮ˘˭́ˣ ˢ˘೮೦́˲́˱͕ ˯˳́ ˞ഉ˳˵೴˲˞˧೮ ˵ˤ˧˭˞˧ˬ˧˛˧ˮ˟ ˪഑ˣ ˢ˟˵˪˧ˣ˟ ˙˧ˬ˳˟˪͕ ˭˟˞ˤ˘˻ˤ̆ˮ́೮ ˞˘ ˙˯ˬ˘˾˘೦́ ˣ˯˲ ˙˯ˬ˭˘೪͘

Осыдан бес жыл бұрын, 2011 жылы Медиация туралы заң қабылданып, алғаш рет медиаторлардың қызметі белгіленіп, жаңа саланың қолдану аясы заңмен бекітілді. Заңнама бойынша Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, жеке және заңды тұлғалар қатысатын азаматтық, еңбек, отбасылық және өзге де құқықтық қатынастардан туындайтын дауларды шешуге медиация қолданылады. Сондай-ақ, онша ауыр емес және ауырлығы орташа қылмыстар мен қылмыстық теріс қылықтар туралы істер бойынша қылмыстық сот ісін жүргізу барысында қаралатын даулар және атқарушылық іс жүргізуді орындау кезінде туындайтын қатынастарды заңмен реттеуге де медиаторлар араласа алады. «Судьялар істі қарау кезінде сотқа жүгінуші тараптарға келісу процедураларын қолдану мүмкіндігі жайлы айтады. Статистикаға көз жүгіртсек, қала бойынша үстіміздегі жылдың тоғыз айының ішінде 26 215 азаматтық іс қаралып, оның ішінде келісу процедураларын қолданумен 1 525 іс, оның 1 164 ісі соттық медиация тәртібімен әрі медиатордың қатысуымен қаралған. Осы процедураларды қолданғаннан кейін сотқа жүгінушілердің бюджетке төлеген 285 044 964 теңге көлеміндегі мемлекеттік төлемдері

иелеріне қайтарылған» дейді Астана қаласы сотының судьясы Гүлжанат Рахметова. Бұл – даулы мәселерді сотқа жеткізбей, дауласушыларды өзара мәмілеге келтіріп, келісу арқылы шешуге болатынының дәлелі. Ал иелеріне қайтарылған қаражат тараптар ғана емес, мемлекетке де тиімді екенін білдіреді. Бұл ретте, медиация арқылы некеотбасылық даулардың және одан туындайтын баланың жағдайы мен тәрбиесіне қатысты мәселелердің, еңбек қатынастары дауы, моральдық шығынды өтеу, жер дауының, тұрғын үйге қатысты сұрақтардың оң шешілуіне қол жеткізіп келеді. «Медиацияның соттан артықшылығының бірі – бір мәселеден туындайтын сұрақтардың бәрін бір сәтте қарап, оның толық шешімін беруге мүмкіндік бар» дейді Гүлжанат Рахметова. Яғни, қарапайым мысал ретінде түсіндіріп көрелік. Адам сотқа жүгінгенде тек бір дауды ғана реттеп, ал одан туындайтын келесі мәселелер үшін тағы бір сот процедурасын рәсімдеу қажет. Айталық, неке-отбасылық мәселелерде сот шешімі ерлі-зайыптыны заңмен ажыратуға ғана үкім шығарады. Ал ажырасқандардың арасындағы басқа мәселелер жөнінде, яғни, әкесінің бала тәрбиесіндегі жауапкершілігін, мал-мүлкін бөлуі сияқты жағдайларды тез

Айгүл УАЙСОВА

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ʸÈÀÍ

džʓljǁ ǀʃǍǎənjǀƲɍ džǁLJƽǁǎƲ

Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің археолог-ғалымдары Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданы аумағынан қола дәуірінің құндылығы саналатын жәдігерлерді тапқан. Жалпы, аталған универ ситеттің ректоры, белгілі ғалым Ерлан Сыдықовтың бастамасымен Қазақстандағы археологиялық зерттеулер жұмысы қолға алынған. Осы мақсатта 2014 жылы зерттеу экспедициясы құрылып, оның негізгі екі бағыты таңдалады. Біріншісі Шығыс Қазақстан облысының Абай, Аягөз және Жарма аудандарының аумағы болса, екіншісі – Ақмола облысының Атбасар, Зеренді өлкесі.

– Біздің мақсатымыз, – деп сөзін бастаған оқу ордасының археология және этнология кафедрасының меңгерушісі, тарих ғылымдарының кандидаты Ұлан Үмітқалиев, – археологиялық табылған мұралар арқылы сол дәуірдің келбетін бүгінгі адамның көз алдына елестетіп, нақты ақпар беріп, жәдігерлерді тыңғылықты әрі кешенді зерттеуді көздедік. Олар жайында деректі фильм түсірсек дейміз. Бүгінгі халқымыздың сақ және түркі дәуірінің арасындағы этногенездік байланысты анықтап, этнографиялық зерттеулер жүргізу. Сонымен бірге, тұрғылықты жердің әдеп-ғұрпы мен салт-дәстүрін, табиғаты және жер-су атауларын зерттеуді мұрат тұттық, – дейді ол. Біз сөзге тартқан ғалым – «Шыңғыстау» археологиялық экспедициясын басқарып, құнды олжаны тапқан азамат.

– Жалпы, сіздер зерттеген өлке туралы бұрынғы ғалымдардың жазған деректері бар ма?

– Әрине, біз оның барлығын толық зерттедік. Бұрын ол жерде кімдер болып, хатқа түсіріп,

КОЛА ДОУІРІНІН

КYНДЫЛЫГЫ ౢ˘ˣ˘೪ ˢ˟˲˧ˮ˧೮ ˘˳˵́Ͳ೴˳˵˧ ೪˘ˣ́ˮ˘೦˘ ˵˯ˬ́͘ ಁ˲ˤˮ˟͕ ˙˧ˣ ˙೵ˬ ˢ˟˲˞˟ ೪˘ˣ˙˘ ˙˘˥ˬ́೪˵́ ೦˘ˮ˘ ˭˟೮ˣ˟˱ ˯˵́˲೦˘ˮ ˢ˯೪˱́ˣ͕ ˳˘ˮ ೦˘˳́˲ˬ˘˲˞˘ˮ ˪഑˾ ˵˘˲˵೪˘ˮ ˘˳́ˬ ˭೵˲˘ˬ˘˲˞́೮ ˪഑˱˵˧˛˧ˮ ˞˟ ˘˥˵˘˭́ˣ͘ ಉ˵˪˟ˮ ೦˘˳́˲˞˘ ೪˘ˣ˘೪ ˞˘ˬ˘˳́ˮ˘ˮ ˵˘˙́ˬ೦˘ˮ ͨʤˬ˵́ˮ ˘˞˘˭ͩ ˙˟˥ˮ˟˳˧ ˘˞˘˭ˣ˘˵ ഑˲˪˟ˮˤ˟˵˧ˮ˞˟˛˧ ഉˬ˟˭˞˧˪ ˳˟ˮ˳˘˻ˤ̆ ˳˘ˮ˘ˬ˞́͘ ʽ˞˘ˮ ˙˟˲˧ ˞˟ ˯˵˘ˮ˞́೪ ˘˲˺˟˯ˬ˯˛˵˘˲ ˯˳́ ˳˘ˬ˘˞˘ ˙˧˲೪˘˵˘˲ ೦́ˬ́˭ˤ ˢ˘೮˘ˬ́೪˵˘˲ ˘˾˵́͘ ʮ˶́˲˞˘ ˯˳́ˮ˞˘˥ ˵˘೦́ ˙˧˲ ˵́೮ ˢ˘೮˘ˬ́೪˵́ ˟˳˵˧˞˧˪͘ не жазғандығын анықтадық. Ресейлік Сергей Черников деген ғалым 1949-1967 жылдары Шығыс Қазақстан өңірінде болып, осы аймаққа зерттеу жұмыстарын жүргізген. Ол бір сөзінде Шыңғыстау өңірінде, бүгінгі Абай ауданы аумағында ертеден келе жатқан ескерткіштер бар екендігін айтып, олардың зерттелмей жатқандығын баян даған. Содан кейін осы өлкенің тумасы, археолог-ғалым Әбдіманап Оразбаев ағамыздың жазған еңбектерін оқыдық. Осындай ғылыми нақты деректерге сүйендік. Содан кейін бұл жер ұзақ жылдар бойы полигон аймағы саналып, археологтарға жол жабық болды. Көптеген тарихи ескерткіштер зерттелмей қалды. Бір жағынан, мен де осы елдің баласымын. Сондықтан маған туған жерімнің әрбір қыры мен тасы таныс. Олардың барлығы өткен тарихтан сыр шертіп тұрғандай болады.

mɅǗnjǗɅəɍƿƲnjǀƲɍ} ɅɛNjDŽǛǍǗ

Абай ауданының оңтүстікбатысына қарай Қарқаралымен шектескен Шаған деген өзен ағады. Оның бойында Тоқтамыс батыр ауылы бар. Соның іргесіндегі «Қырықүңгір» деп аталған жерден қола, ерте темір дәуірі және ғұн, түркі, сармақ кезеңдері мен кейінгі қазақ

зираттарына дейінгі бірінбірі жауып жатқан көлемі екі шақырымды құрайтын қорым табылған. Ол биік алаңқай өзен жағасында орналасқан. «Көне дәуірді мекендеген адамдардың түсінігінде тұрғылықты мекен мен зираттардың ортасын міндетті түрде өзен бөлген. Бұл «өлілер әлемі судың ар жағында болу керек» деген ұғымды білдіреді. Біз осы жерді үш жыл қатарынан зерттедік. Бұған дейін 12 қола дәуірінің қоршауы аталған әлеуметтік дәрежесі төмен адам дар мен үлкен бір қоршау қа зылды. Оның көлемі 25х25 м құрайтын ерекше ескерткіш деуге болады. Сонымен бірге, «мұртты оба» аталған ерте темір дәуірінің ғұрыптық ескерткішін анықтадық. Одан құрбандыққа шалынған жылқының сүйегі мен қыш ыдыстары табылды. Ал басты жаңалығымыз: қола дәуіріне жататын қорымнан еркек пен әйелдің және баланың сүйегін таптық. Бәрі де бір алаңда жатқанымен, бөлек жерленген. Бір отбасының мүшелері болуы керек. Онда ер адамды оң иықпен жатқызған. Мәселен, ананың құрсағында сәби қалай жатады, дәл сондай кейіпте. Әйелді сол иықпен қойған. Баланы да оң иықпен жерлеген. Демек, оны ер бала деп айтуға болады. Бас тысы,

ер адамның аяқ жағынан – 140 асық, әйелдің аяқ жағынан 37 асық табылды» деді ғалым. Табылған асықтардың барлығы жаңа емес, мүжілген, егілген, қолға ұсталған, тіпті тұмар ретінде мойынға таққандар да кездескен.

ƼǍǗɅ ǎǏnjƼLJǗ ƼɍǗǃ

«Бізді бір ой жетелейді. Мұсылмандыққа дейінгі көне дәуірде қайтыс болған адамға «топырақ салу» деген ғұрып болғанға ұқсайды. Ол уақытта да зират басына тек ер адамдар барған секілді. Асық – ер азаматтың белгісі. Яғни, жерлеуге барған адам зират басына асық апарып, топырақ ретінде салған. Ал кейбір тұмар белгісіндегі асықтарды адамдар ет жақын туыстары қаза болғанда олармен қимастықпен қоштасып, мойнындағы асығын үзіп салған деп ойлаймын. 140 асықтың кездесуінің өзі бір сыр. Қола дәуірінде, яғни осыдан үш мың, екі мың жыл бұрын жүз қырық адам жерлеуге қатысу деген кәдімгідей үлкен жиналу болып есептеледі» дейді археолог. Әрине, мұндай жағдай бұрынғы ғалымдардың зерт теуінде де кездескен. Оны Ресей археологтары Еуразия даласында кең тараған деп айтады. Олар асықтарды көбінесе бала-

9

лардың бейітінде кездеседі деп жазады. Кеңірек ашып көрсетпей, «баланың ойнап, ұтып алған асығы» деген пікір келтіреді. Ал біздің ойымызды нақтылай түсетін дүние, әйелден отыз жеті асықтың табылуы бекер емес. Бұл тек бір ғана қабірден кезікпеген. Басқа да қорымдарды зерттеу кезінде айтулы мәдениеттің осы өлкеде кең тарағаны көрінеді. Біздің халқымызда асық туралы аңыз көп. Ол жайында айтылған нақыл сөз де жетерлік. «Асық ойнаған азар...» деген мақалды бала күнімізден білеміз. Бірақ оның астарына жіті үңілген жоқпыз. Сөйтсек, оның да себебі бар екен. Асық туралы аңыздарды Ұлан Үмітқалиев бізге әдемілеп айтып берді. Оның айтуынша, бір адам жақын ағайынның баласын бауырына басса, оған ырымдап, асық жілік береді. Қыз баланы асырап алса, кәрі жілік береді. Оңтүстік Қазақстанда кие қонған Асық атаның мазары бар. Кейбіреулер ол кісіні асықты жақсы ойнаған деп айтады. Бұл дұрыс емес. Ол кісі әулие болса, асықты иіріп отырып, жорамал жасайтын қасиеті болған деуге болады. Бір кезде асық елдік мәселелерді шешетін маңызға ие болған. Көне қоғамда асық құмар ойын саналған. Дәулетті адамдар осы ойынға құмар болғаны сонша, бір үйір жылқысы мен жүздеген қойын салып жіберетін болған. Қазақ хандығы дәуірінің тұсында әлгі айтқан құмар ойынға тыйым салған екен.

ǎƼnjDŽǑǎǗ ǎǁnjǁɍ ǎƼljDŽLjǗǃ

Сондай-ақ, ғалым қорымнан сол уақыттағы әйелдер таққан алтын әшекей, сүйектен жасалған жебе, қабанның, қасқырдың тісінен жасалған тас моншақтардың табылғанын айтады. Алтын әше кейлердің көбі ұрланған. Бүгінде құнды жәдігерлердің барлығы мұқият зерттелуде. Алдымен әрбір табылған затқа археологиялық болжам жасалады. Бұған дейін қазбалардан табылған жәдігерлермен салыстырады. Олардың барлығы біздің дәуірімізге дейінгі он екінші ғасырдан, яғни қола дәуірінің орта кезеңінен сыр шертетін мұралар деп айтуға болады. Осы жәдігерлерді қарағандылық Арман Бейсенов деген ғалыммен бірлесіп, Лондонға тексеруге жіберген. Сайып келгенде, елордалық археологтардың тапқан жәдігерлері тамыры терең тарихымызды тануға қосылған сүбелі еңбек деп бағалауға болады. Азамат ЕСЕНЖОЛ

10

ȹ

www.astana-akshamy.kz

ÀĸÅʸȸ¿Ó

ǑƼɅ ǀƲlj ǎƼǎǏLJǗɅǎƼ ǎɛnjƼɅǎƼDžǀǗ «Біздің Конституция сенім бостандығына кепілдік береді, бұл – факт. Бірақ, өздеріңіз білетіндей, шексіз еркіндік деген болмайды. Ол дегеніміз – хаос. Барлығы да Конституция мен заңдар аясында болуға тиіс». Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ.

˃˘˲ˤ˺ ˳˘˺ˮ˘˳́ˮ́೮ ೪˘˥ ˳˘˵́˳́ˮ˘ ೪˘˲˘˳˘೪ ˵˘͕ ೪˘ˮ˞˘˥ ೪˯೦˘˭ ˙˯ˬ˭˘˳́ˮ ˞˧ˮˤ ˳˟ˮ˧˭͕ ˲˶˺˘ˮˤ ೵˳˵˘ˮ́˭ ˭˟˭ˬ˟˪˟˵ ೴˾˧ˮ ˭˘೮́ˣ˞́ ˵˧˲˟˪˵˟˲˞˧೮ ˙˧˲˧ ˳˘ˮ˘ˬ೦˘ˮ͘ ʮ˟˵˱˧˳ ˢ́ˬ ˘˞˘˭ ˳˘ˮ˘˳́ˮ ˭˘˵˟˲ˤ˘ˬ˞́೪ ˭೴˭˪˧ˮ˞˧˪˵˟˲˭˟ˮ ˾˟˪˵˟˛˟ˮ ˪˟˾˟˛˧ ʶ˟೮˟˳˵˧˪ ˪˟ˣ˟೮ˮ˧೮ ೪˘˙́˲೦˘˳́ ˳഑˛˧ˬ˛˟ˮˮ˟ˮ ˳˯೮ ೪˘ˣ˘೪ ˵˯˱́˲˘೦́ˮ˞˘ ˈ˘೪ ˳˟ˮ˧˭ ೪˘˥˵˘ ˵೴ˬ˟˱͕ ˺˘ˬ́೪˵́೮ ˲˶˺˘ˮˤ ˪˟೮˧˳˵˧˛˧ ˵೴˙˟˛˟˥ˬ˧ ഑ˣ˛˟˲˞˧͘ Бүгінгі күні дін қоғамның әлеуметтік және рухани өмірінің түпқазығына айналды. Ата дінін таныған жұрт өз дәстүрлі құндылықтарын қайта жаңғыртуға талпыныс жасауда. Аллаға шүкір, Тәуелсіздік алғалы Отанымызда ата дініміз қанат жайып, құбылаға бет бұрған жандар қатары көбеюде. Қазақстанның тарихы мен мәдениетінің ондаған ғасыры Ислам дінімен егіз өріліп, мұсылманшылық қағидаттары ертеден қалыптасты. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.)-нан мирас болған асыл дініміздің Орта Азияға келуі халифа Омар бин Әл-Хаттабтың (р.а.) тұсында-ақ басталып, Ислам шуағы көп ұзамай қазақ топырағына да құйылған еді. Ата-бабаларымыз саф дінді қылыштың жүзімен емес, үлкен парасат-пайыммен, ерікті түрде қабылдап, сан салалы мәдениетімен, руханиятымен ұштастыра білді. Бұл сөзімізге тарихымыздың ақтаңдақ беттері куә. Өткен ғасырдың 80-90 жылдарында ғалымдар мен әлеуметтанушылардың «ХХІ ғасыр – рухани өрлеу ғасыры болмақ»деген пікірлері бүгінде ақиқатқа айналғандай. Шын мәнінде, ХХІ ғасырдың басы Исламның гүлденуімен ерекшеленді. Әлемде бір жарым миллиардтан астам адамның өмірлік өлшеміне айналған мұсылмандық қоғам бүгінде халықаралық қауымдастықтың ажырамас бір бөлігі іспеттес. Алайда адамзат жаратылғалы жақсылық пен жамандық үнемі арпалысып, таласып, ақ пен қара алмасып келеді. Соңғы уақытта бұлыңғыр саяси мақсаттарына қол жеткізу үшін дінді қалқан етіп, теріс түсіндіріп, қоғамда исламфобтық көзқарасты қоздырушы топтар да көбейіп келеді. Бір сөзбен айтқанда, маргиналды топтар дінді саясиландырып, экстремизм дәнін әлемге шашып әлек. Тіпті, бүгінгі замандағы терроризм мен экстремизм ұйымдасқан трансшекаралық қылмыспен тығыз бірігіп кетті десе де болады. Діни экстремизм түсінігінде «өзіңе қалағаныңды басқаға да қала» деген қағидалар болмайды. Олардың басты қаруы – қатыгездік пен шапқыншылық, тұрақсыздық пен бұзақылық.

Өкініштісі, дінді ұранына айналдырып, саяси, экономикалық мүдделерді көздеген осындай сұрықсыз оқиғалардың салдары бүгінгі БАҚ бетінде діни терминдерді, Ислам дінінде қастерлі ұғымдарды лаңкестерге қосарлап айтуды әдетке айналдырды. Шын мәнінде Хақ діннің зорлық пен зомбылыққа, экстремизмге ешқандай қатысы жоқ. Исламда – экстремизм, экстремизмде – ислам жоқ. Пайғамбарымыз Мұхаммед (ғ.с.)-нан мирас болып, ата бабамыздан аманат күйінде жеткен асыл дініміз еш уақытта қатыгездік пен қантөгіске үндемеген. Тіпті, «Маида» сүресінің 32-ші аятында Алла Тағала: «Кім кісі өлтірмеген немесе жер жүзінде бұзақылық қылмаған біреуді өлтірсе, сонда шынайы түрде барлық адамды өлтіргенмен тең және кім оны тірілтсе, (өлімнен құтқарса) барлық адамды тірілткенмен тең» деп, тірі пендені өлімге қиюды емес, керісінше адамдарды ажалдан құтқаруға, өмір сыйлауға, қол ұшын созуға бұйыруда. Шынайы діннің негізгі мақсаты – адамзатты рухани кемелдікке жеткізіп, осы дүниеде және бақилық өмірде бақытқа жеткізу болып табылады.

2001 жылы АҚШ-та орын алған жарылыстан кейін әлемде дінімізге жабылған дәйексіз жалалар мен исламфобтық көзқарас өршіп, мұсылман елдерінің өзі дел-сал болып, телміріп қалған тұста ең бірінші болып: «Әлемді Исламнан емес, Исламды жаладан қорғау керек» деп, шырылдаған біздің Елбасымыз – Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев еді. Бүгінгі БАҚ айдынында асыл дінімізді бағыты бұлыңғыр соғысқұмар топтарға қосып, лаңкестікке теліп жүргені иісі мұсылман баласының жанына жеңіл тимейді. Осы орайда Мемлекет басшысы «Ислам – біздің мәдениетіміз», «Ислам – тағаттылық пен жасампаздықтың, татулықтың діні» деп, Хақ Исламның экстремизммен үш қайнаса сорпасы қосылмайтынын ашып айтып кеткен болатын. Экстремизм мен әсіредіншілдіктің басты

себебі діни сауатсыздықтан басталады. Алла Тағала қасиетті Құран Кәрімнің «Бақара» сүресінің, 190-шы аятында: «...Шектен шықпаңдар. Негізінен Алла Тағала шектен шығушыларды жақсы көрмейді» деп, әр нәрсені ақылға салып, байыппен шешуді бұйыруда. Жер бетінің қай бұрышында көрініс тапса да, экстремизмнің таралуына себеп болатын бірнеше факторларды атап өтуге болады. Солардың бірі – халықтың діни сауатсыздығы. Дінге толық таныммен келмеуі – діни сауатсыздықтың басты сипаты болып отыр. Экстремистердің ел ішінде салып жатқан дүрбелеңіне ғаламтордың да ықпалы айтарлықтай басым. Соңғы кездері еліміздегі деструктивті топтар өз қатарларын ғаламтор арқылы көбейтіп отырғанын көз көріп, құлақ естуде. Бұған қатысты Елбасымыз Н.Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында: «Бүгінде, интернет пен жоғары технологиялар ғасырында, ақпараттар тасқындаған заманда, «сүзгі» адамның ішінде болу керек» деп, діни экстремизмнің алдын алуда ішкі иммунитетті қалыптастырудың маңызын дөп басып айтты. Қазақтың ұлы ойшылы хәкім Абай иманды яғни сенімді «яқини» және «тақлиди» деп бөліп қарастыруы қазірдің өзінде өзектілігін жоғалтпауда. Мұның біріншісі: танымнан, ақыл дәлелінен туындайтын шын иман. Ал, кейінгісі: адамның өзі әр нәрсенің бойына терең бойламай, кім қалай айтса соның соңынан еріп, «ел қалай көшсе, мен де солай көштім» деген надандықтан шыққан соқыр сенім. Бұл үрдіс біздің қазіргі қоғамға тән діни сауатсыздықтың сипаты, діни радикалданудың себебі болып отыр. Бұның салдары ретінде қоғамда Араб, Пәкістан, Үнді елдерінің ұлттық киіміне ұмтылып, мешіт мінберінде имам уағыз жүргізсе, құлағына құлаққап тығып, ата дініне, баба салтына жат насихатқа елітіп отыратын меңіреулердің бой көтере бастауын айтуға болады. Бұған бала-шағасымен өзге елге аттанып, өз елінен табар жылуды өзге елдегі отқа, соғысқа айырбастаған ағым жетегіндегі топты қосыңыз. Діни ілім – жеңіл ақпарат өнімі емес. Ислам діні – үлкен ғылым. Мәңгілік сарқылмайтын қазыналы дария, телегей теңіз. Ислам ілімі адам санасына ғаламтордағы бағыты бұлыңғыр, білімі күмәнді «шейхсымақтардан» дарымайды. Қазіргі таңда көптеген қара көз бауырларымыз, дін ілімін үйренуде базалық білім мен ақпараттың орнын алмастырып алған тәрізді. Соның нәтижесінде, қоғамда жоғарыда атап өткен кейбір келеңсіздіктер туындауда. Базалық білім дегеніміз – кезеңдік, сатылы білім алу жүйесі. Яғни, бастауыш білім – орта білімнің, орта білім өз кезегінде – жоғары білімнің, жоғары білім – ары қарайғы ғылыми ізденістің баспалдағы болады. Сол секілді шариғатты тереңірек біліптану үшін интернеттен алған ақпарат жеткіліксіз. Дін іліміне терең бойлағысы келген адам міндетті түрде ҚМДБ-ның ресми мешіт-медреселердегі имам, ұстаздардың алдында отырып, дәріс тыңдап, оны қағазға қолымен түсіріп, көз майын тауысып, жазып, жаттауы керек. Бұл – белгілі бір жүйеге негізделетін күрделі

сала. Құран Кәрімнің алғашқы аятының өзі сүйікті Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.)ға «оқы» деп түскен. «Ғалақ» сүресінде: «Сондай қаламмен үйреткен. Ол адамзатқа білмеген нәрселерін үйреткен» деген аятта Алла Тағала қаламмен жазып-сызудың адамзаттың өмірінде қияметке дейін мәңгілік өміршең болатындығын ескерткен. Ал сүйікті Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) мүбәрак хадистерінің бірінде: «Білімді жазу, сызу арқылы байлап қойыңыздар» деп бұйырған екен. Сол үшін де құбылаға бет бұрған бауырларымыздың діни білімді мешіттерден алғаны дұрыс байлам екенін ескерте кетейік. Жалпы, діни экстремизм мен терроризм – ғаламдық, жаһандық құбылыс. Бұл мәселеге қатысты Елбасымыз Н.Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында: «Жастарымыздың бір бөлігі өмірге осы жат, жалған діни көзқарасты көзсіз қабылдайды, өйткені, біздің қоғамның бір бөлігінде шеттен келген жалған діни әсерлерге иммунитеті әлсіз» деп, бұл проблеманы алдын ала профилактикалық жолмен шешуді ұсынса, тағы бір сөзінде: «Біздің Конституция сенім бостандығына кепілдік береді, бұл – факт. Бірақ өздеріңіз білетіндей, шексіз еркіндік деген болмайды. Ол дегеніміз – хаос. Барлығы да Конституция мен заңдар аясында болуға тиіс» деп, мәселенің шешімін Заң аясында реттеуді басты назарға қойған. Ардақты пайғамбарымыз Мұхаммед (ғ.с.): «Барлықтарың бақташысыңдар және әркім қарамағындағыға жауап береді. Имам (басшы) да бақташы. Ендеше ол да қарамағындағыларға жауапты. Ер кісі де отбасы мүшелерінің бақташысы. Олай болса, ол да қарамағындыларға жауапты. Әйел де күйеуінің үйіне бақташы. Ендеше ол да қарамағындағыға жауапты» деп, қоғамдағы өзара жауапкершіліктерді үйреткен. Осының ішінде ер адамның өз отбасы үшін, ал әйел адамның сол үйдің балашағасы үшін болатын жауапкершілігі тамаша айтылған. Қазақстан Республикасының Ата Заңында да «Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу – атаананың табиғи құқығы әрі парызы» деп, айқын көрсетілген. Бала – ата-анасының игі істерінің жалғастырушысы, ізгі ұрпағы, жарқын болашағы. Бала тәрбиесі – ата-ана үшін күрделі де жауапты міндет. Баланың қандай да жеке тұлға болып қалыптасуына, психологиялық һәм физиологиялық саламаттылықта жетілуіне тікелей атаана міндетті болады. Олай болса, дінге бет бұрған баланың алғашқы ақпараттық сұранысын қанағаттандыру үшін ең алдымен ата-аналардың өзі де діни сауатты, білімді болғаны өте маңызды. Сайып келгенде, біз экстремизмнің және терроризмнің барлық түрлері мен бой көрсетулеріне қарсы тұру жұмысын мемлекет пен құзырлы органдарға немесе имамдарға ысырып тастамай, азаматтық қоғам, отбасы болып, біртұтас шеп болып, бірлігі жарасқан бүтіндей бір ел ретінде қарсы тұра білуіміз керек. Алла Тағала бірлігі жарасқан еліміздің болашағын жарқын етсін. Марат БЕКТАЗИНОВ, «Нұр Астана» орталық мешітінің наиб имамы

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ȽÉÄÀ½Ê

ͪౢˏˀౢˏʻʤʻ ˌˏ౞ʤˀ˄ͫ ʫˁʶʫˀ˃ʶʳˌ ʺʽʻʫ˃ʤʸʤˀˏʻ ʤʱʻʤʸˏˁౢʤ ˌˏ౞ʤˀ˄ ˃˄ˀʤʸˏ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Орталық филиалы (Астана қаласы) 2016 жылғы 25 қарашадан бастап «Қазақстанның әдет-ғұрыптары, ұлттық ойындары» монеталар сериясынан номиналы 500 теңгелік, «proof» сапалы күмістен және номиналы 100 теңгелік нейзильбер қоспасынан «Қырқынан шығару» ескерткіш монеталарын айналысқа шығаралғанын хабарлайды.

Қырқынан шығару – туылғанына 40 күн толған сәбиге қатысты өткізілетін ежелгі дәстүр. Дәстүрдің мәні баланы 40 қасық тұзды суға шомылдырудан тұрады. Су құйылған ыдысқа күміс әшекейлер, монеталар салады, себебі күміс ежелден тазалықтың нышанын білдіреді, бәле-жаладан қорғайды деп есептеледі. Бұл рәсімге әйелдер ғана қатысады, балаға қасықпен су құя отырып, олардың әрқайсысы жақсы тілектер айтады. Осы дәстүрді өткізгеннен кейін баланы көпшілікке көрсетуге болады деп саналған. Күмістен және нейзильбер қоспасынан жасалған монеталардың бет және сырт жақтарындағы бейнелер бірдей. «Рroof» сапалы күміс монеталардағы бейне жылтыр бетке салынған. Монеталардың бет жағында (аверсінде) орталық бөлігінде ою-өрнек аясында Қазақстан Республикасының елтаңбасы бейнеленген. Төменгі жағында монетаның номиналын білдіретін сан (күміс монетада «500», нейзильбер қоспасынан жасалған монетада «100») және «ТЕҢГЕ» деген жазу бар. Сол және оң жағында ұлттық ою-өрнек элементі бір-біріне қарама-қарсы бейнеленген. Айналдыра мемлекеттік тілде «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ» және орыс тілінде «РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН» деп жазылған. Монеталардың сырт жағында (реверсінде) ұлттық дәстүр – қырқынан шығарудың бір сәті бейнеленген. Сол жа ғында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің логотипі бар. Айналдыра мемлекеттік тілде «ҚЫРҚЫНАН ШЫҒАРУ» деген жазу, соғылған жылын

білдіретін «2016» деген сан, монета дайындалған металды, оның сынамын және массасын білдіретін «Ag 925 24 g» деген жазу (күмістен жасалған монетада ғана) бар. Монеталардың бет және сырт жағындағы бейнелер мен жазбалар бедерленген, айналдыра шығынқы жиек. Қыры (гурты) бедерлі. Монеталар: - 925 сынамды күмістен жасалған, массасы – 24±0,24 г, диаметрі – 37 мм, дайындау сапасы – «proof», ең көп таралымы – 3 мың дана; - «нейзильбер» қоспасынан, диаметрі – 31 мм, массасы – 11,17 г, таралымы – 100 мың дана. Номиналы 500 теңгелік және 100 теңгелік ескерткіш монеталар Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында көрсетілген құнымен төлемнің барлық түрлері бойынша, сондай-ақ банк шоттарына есептеу және аударым жасау үшін қабылдануға міндетті, Қазақстан Республикасының барлық банктерінде шектеусіз ұсақталады және айырбасталады. Ескерткіш монеталарды «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қазақстан теңге сарайы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны дайындаған. Монеталардың дизайны Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 25 қыркүйектегі № 1193 Жарлығымен бекітілген Қазақстан теңгесі – ұлттық валюта банкноттары мен монеталары дизайнының тұжырымдамасына сәйкес әзірленген.

«Proof» сапасымен жасалған ескерткіш монеталар коллекциялық құны бойынша сатуға арналған. Олар кәдесыйлық ораумен шығарылады және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің мемлекеттік, орыс және ағылшын тілдеріндегі нөмірлік сапа сертификатымен жабдықталған. Нейзильбер қоспасынан жасалған ескерткіш монеталардың алты мың данасы жақсартылған сапамен дайындалған және сату үшін арнайы пластикалық термовакуумды орауға салынған. Монеталарды Астана қаласы, Бейбітшілік көшесі, 21-үй мекенжайы бойынша орналасқан Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Орталық филиалында сатып алуға болады. Сонымен бірге, монеталардың бар-жоғы жөніндегі ақпаратты мына телефондар арқылы: 70-33-54, 70-33-78 немесе интернет-ресурста www.nationalbank.kz «Ұлттық валюта» алуға болады. ҚРҰБ Орталық филиалы (Астана қаласы)

ʶʤʺʫˀʤʸʪˏౢ ʥʤౢˏʸʤ˄

ҚР ҚМ ІМАК Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік аудит және қаржылық бақылау туралы» 2015 жылғы 12 қарашадағы № 392-V ҚРЗ Заңының (бұдан әрі – Заң) 30-бабына, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік сатып алу туралы» 2015 жылғы 4 желтоқсандағы №434-V Заңының 19-бабына сәйкес, апта сайын веб-портал арқылы Астана қаласының тапсырыс берушілері жүзеге асыратын мемлекеттік сатып алуларға олардың мемлекеттік сатып алу турады заңнаманы сақтау мақсатына камералдық бақылау (бұдан әрі – камералдық бақылау) жүргізеді. Камералдық бақылау жүргізудің мақсаты бұзушылықтардың уақтылы жолын кесу және оларға жол бермеу, мемлекеттік аудит объектісіне камералдық бақылау нәтижелері бойынша

анықталған бұзушылықтарды дербес жою құқығын беру және мемлекеттік аудит объектілеріне әкімшілік жүктемені төмендету болып табылады. Бұл ретте, Қазақстан Республикасының «Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы» Кодексіне сәйкес, камералдық бақылау қорытындылары бойынша анықталған бұзушылықтарды дербес жойған жағдайда, лауазымды тұлғалар әкімшілік жауапкершілікке тартуға жатпайды. Бүгінгі күні камералдық бақылау нәтижелері бойынша Департамент бюджеттік бағдарламалар әкімшілері және олардың ведомстволық бағынысты ұйымдары жүргізген мемлекеттік сатып алудың 1633-інің немесе 30%-ының күшін жойды. Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті

11

ÀÍÀ Ò²Ë²Ì – ҚÀÇÛÍÀÌ!

«Тіл дегеніміз – қай халықтың болмасын, кешегі, бүгінгі ғана емес, ертеңгі де тағдыры» Б.Момышұлы

Біз тәуелсіз, қазақ тілі мемлекеттік тіл ретінде саналатын елде тұрамыз. Бұл – халқымыз үшін құдіретті, ұлы тіл. Қазақ тілі түркі тілдері қатарына жатады. Бұл – ұлы Абылай хан мен Кенесары, Шоқан мен Абай, Ахмет Байтұрсыновтың тілі. Осыған қоса, бұл Ресейде, Қырғызстанда, Өзбекстанда, Монғолияда, Қытайда және тағы басқа елдерде тұратын қазақтардың ана тілі. Қалай болса да, халық үшін ана тілі оның тарихи мирасы, рухани байлығының көрсеткіші болып саналады. Тілдің дамуы мемлекеттің өркендеуімен қол ұстасып қатар келе жатыр. Қазақ тілі руналық жазудан кириллицаға дейін тарихи жол кешті. Тілді мәдениеттің зор ғажабы ретінде пайдаланып, біздің халқымыз ежелден ұрпақтан ұрпаққа батырлардың ерлік істері туралы аңыздарды, ұлы ақындар мен билердің пікірлерін, мақалдар мен мәтелдерді жеткізе алды. Мысалы, «Қобыланды батыр», «Алпамыс», «Ер Тарғын» батырлар жырлары, «Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырлары, «Ер Төстік», «Аяз би» ертегілері, халқымыздың мол тіл байлығын көрсетеді. Қазақ хандығының құрылуымен (биыл 550 жылдығы тойланды) байланысты тіл мүмкіндіктері анағұрлым кеңейді. Көршілес мемлекеттермен дипломатиялық байланыстардың орнауы бейбіт өмір сүруге ғана жағдай жасамай, әрі мәдениеттің дамуына зор ықпал етті. Ана тілінің дамуымен бірге, қазақтар өздерінің сөздік қорын кірме сөздермен және күнделікті тұрмысқа енген терминологиямен байытты. Бүгінгі күнде әрбір халықтың сөздігінде шетел сөздері кездеседі. «Тіл – өркениет пен мәдениеттіліктің жолы» деп А.Куприн белгіледі. Шынында да, тіл – әдет-ғұрыптардың, дәстүрлердің, халықтың мәдениеттілік деңгейінің, тіпті оның психологиясының көрсеткіші. Әрбір адам өзі тұратын жердегі халықтың тілін білу керек. Қазақ тілі – күрделі тіл, бірақ сол уақытта да бай, ерекше тілдердің бірі, ол қазақ халқының төл мәдениетін жеткізеді. Біз ана тілімізді неғұрлым жақсы білсек, тарихымызды соғұрлым жақсы біле аламыз, өйткені ана тілді білмегенде, өз тамырларын жоғалту

оңай. Шетелде тұратын қазақ диаспоралары осы факторды ерекше қатты сезінеді, ана тілін естіген кезде рахатқа бөленеді. Ана тіл – халықтың ниеті, адамдарды біріктіретін негіз, ұлттық бірлестіктің басты факторы. «Тілдер туралы» Заң үш тілді білуді насихаттайды, бірақ негізгі ролді мемлекеттік тілге жүктейді. Қазақ тілі – мемлекеттік тіл. Бұл ақиқат заңнамалық түрде ҚР Ата Заңында (7 бап), «Тілдер туралы» Заңында (4 бап) - «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі» деп бекітілген. Мемлекеттік тіл – мемлекеттің бүкіл аумағында қоғамдық қатынастардың барлық саласында қолданылатын мемлекеттік басқару, заң шығару, сот ісін және іс қағаздарын жургізу тілі. Әділет департаментінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу мемлекеттік тілде жүргізіледі, ал қажет болған жағдайда іс жүргізуде орыс тілі қолданылады. Заңды тұлғаларды тіркеу жұмысын ұйымдастыру бөлімі мемлекеттік және мемлекеттік емес ұйымдарды тіркеу тәртіптері, азаматтардың өтініштері мен басқа да құжаттарға қайтаратын жауаптарын мемлекеттік тілде береді. Елбасымыз белгілегендей, Мемлекеттік тілді ту, Елтаңба және Әнұран сияқты еліміздің рәміздерінің қатарына кіргізуге болады. Әнұранымыз ойнаған кезде, біз қаншалықты қобалжимыз, Елтаңбамызға қаншалықты жүрегіміз тулап қарайды, соншалықты біз мемлекеттік тілімізге құрметпен және абыроймен қарауымыз керек. Елбасы тілдің маңыздылығын осылай белгілейді: «Тілден артық қазына жоқ, тілден артық қасиет жоқ. Қазақстанның болашағы – қазақ тілінде. 2025 жылы қазақ тілі өміріміздің барлық салаларында қолданылып, барлық жерлерімізде қатынас құралы болады». М.ЖАРБОСЫНОВА, Алматы аудандық Әділет басқармасының бас маманы Қазақстанның Заңгерлер Одағының Астаналық филиалының мүшесі

ˌʤˀ˃˃ˏౢ ʺʳʻʪʫ˃˃ʫʺʫʸʫˀʪʳ౦ ˃ʰʳˁ˃ʳ ʽˀˏʻʪʤʸʺʤ˄ˏ Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті жоғарғы ұйымның тапсырмасы негізінде «Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Ақмола аудандық пайдалану бөлімі» РММ-не (бұдан әрі – Мекеме) сәйкестік аудитін жүргізді. Мекеме баға ұсыныстарын сұрату тәсілімен «Экологияға зиян келтіргені үшін жауапкершілікті сақтандыру жөнінде көрсетілетін қызметтер» бойынша мемлекеттік сатып алу ды жүргізді. Аталған сатып алу бойынша «Сақтандыру брокері е-kz.com» ЖШС (бұдан әрі – Өнім беруші) жеңімпаз болып танылды. Алайда мемлекеттік сатып алу туралы шартты жасасқан сәтте өнім берушіде сақтандыру қызметін жүзеге асыруға лицензия болған жоқ. Сонымен бірге, ұсынылған сақтандыру полисіне сәйкес көрсетілетін қызметті іс жүзінде сатып алуға қатыспаған «Альянс Полис» Сақтандыру компаниясы» АҚ жүргізген. Осылайша, өнім беруші «Альянс Полис» Сақтандыру компаниясы» АҚ атынан басқа

орындаушыға көрсетілетін қызметтерді беру жолымен жасасқан шарт бойынша шарттық міндеттемелердің тиісті орындалмауына жол берген. Мекеме мен өнім беруші арасындағы шарт Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 159-тармағы 1-тармағының талаптарын бұзып жүргізілген. «Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 207-бабының 11-бөлігіне сәйкес, тапсырыс берушінің әлеуетті өнім берушілерді, өнім берушілерді мемлекеттік сатып алуға жосықсыз қатысушылар деп тану туралы сотқа жүгінбеуі немесе уақтылы жүгінбеуі лауазымды тұлғаларға отыз айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соқтырады. Мұнымен бірге Департаменттің сенім телефоны 35-20-23 екендігін хабарлаймыз. Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті

Астана қалалық және Алматы ауданы ардагерлер кеңесі Ұлы Отан соғысы ардагері Ақтаев Нұрғазы Макейұлының қайтыс болуына байланысты жақындарына, туған-туыстарына қайғысына ортақтасып, көңіл айтады. Астана қалалық және Есіл ауданы ардагерлер кеңесі Үркер бастауыш ардагерлер кеңесінің төрағасы Мұқан Мешітбай Мұқанұлының қайтыс болуына байланысты жақындарына, туған-туыстарына қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.

12

ȹ

www.astana-akshamy.kz

ÉÇÆÈÊ

ЖАҢА БАСШЫ САЙЛАНДЫ

ʶ˟˾˟ ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ ˹˶˵˙˯ˬ ˹˟˞˟˲˘˻ˤ̆˳́ˮ́೮ y/s ˪˟ˣ˟˪˵˟ˮ ˵́˳ ˳˘˥ˬ˘˶ ˪˯ˮ˹˟˲˟ˮ˻ˤ̆˳́ ഑˵˧˱͕ ˁ˟˥˧ˬ˞˘ ʥ˘˥˾˘೪˯˚ ˙˧˲˘˶́ˣ˞˘ˮ ౢˇˇ ˱˲˟ˣˤ˞˟ˮ˵˧ ˙˯ˬ́˱ ˳˘˥ˬ˘ˮ˞́͘ Конференцияға феде рация мүшелері және атқа рушы комитеттің мүше лері, ҚФФ аппараты, аймақ тық футбол федера ция ларының делегаттары және БАҚ өкіл дері қатысты. Жиналғандардың бәрі Сейілда Бай шақовтың кандидатурасын қолдады. Енді Сейілда Байшақов бұл қызметті 2020 жылдың 28 қарашасына дейін атқарады.

– Сіздердің сенімдеріңіз бен жоғары бағаларыңызды

шын жүректен бағалаймын. Өз тарапымнан, елімізде футболдың жан-жақты дамуына бар күш-жігерімді са ла мын. Алға қойылған мін деттерді лайықты орындап, биік мақ саттарға жетіп, жаңа шыңдарды бағындыру үшін футболды сапалық жаңа деңгейге көтеретіні мізге сенімдімін, – деп Се йілда Байшақов өзіне көр сетілген зор сенім мен қолдау үшін алғыс айтты. Сондай-ақ, бұл шарада Қазақстан футбол федера-

циясы Атқару комитетінің мүшелері сайланды. Оның арасында жаңа басшы Сейілда Байшақов бар. Бұл жолы 13 адам мүше болды. Олар: Сейілда Байша қов, Николай Мещеряков, Қаныш Әубәкіров, Олжас Абраев, Азамат Айтқо жин, Рафаэль Гарибян, Әміржан Түсіпбеков, Дархан Қалетаев, Елсияр Қана ғатов, Бауыржан Әбдубаитов, Қайрат Оразбеков, Бақберген Әмреқұлов, Игорь Утробин.

Бетті дайындаған: Орынбек ӨТЕМҰРАТ

ТУҒАН КҮН ЖЕҢІСПЕН ТОЙЛАНДЫ

ʤ˳˵˘ˮ˘ˬ́೪ ͨʥ˘˲́˳ͩ ౢ೵˲ˬ́೪˵́೪ ˺˯˪˪˟˥ ˬˤ˛˘˳́ˮ́೮ ˾˟೮˙˟˲˧ˮ˞˟ ഑ˣ ˘˥˞́ˮ́ˮ˞˘ ˈ˘˙˘˲˯˚˳˪ ೪˘ˬ˘˳́ˮ˘ˮ ˪˟ˬ˛˟ˮ ͨʤ˭˶˲ͩ ˪˯˭˘ˮ˞˘˳́ˮ ೪˘˙́ˬ˞˘˱͕ ϮͲϭ ˟˳˟˙˧˭˟ˮ ˙˘˳́˭ ˵೴˳˵˧͘

ҚҰРАМ ҚАЙТА ЖАСАҚТАЛДЫ ʿ˘˚ˬ˯˞˘˲ ೪˘ˬ˘˳́ˮ˞˘ ˙˯˪˳˵˘ˮ ˟ˬ ˙˧˲˧ˮ˾˧ˬ˧˛˧ ˭ഉ˲˟˳˧ˮ˟ ˢ˟˵˵˧͘ ʽ˳́˞˘ˮ ˪˟˥˧ˮ ೵ˬ˵˵́೪ ೪೵˲˘˭˘ˮ́೮ ˙˘˳ ˙˘˱˪˟˲˧ ʺ́˲ˣ˘೦˘ˬˤ ʤ˥˵ˢ˘ˮ˯˚ ˘ˬ˞˘೦́ ˢ́ˬ˞́೮ ϭ ೪˘೮˵˘˲́ˮ˘ˮ ˙˘˳˵˘˱ ˢ˘˳˘೪˵˘ˬ˘˵́ˮ ˪˯˭˘ˮ˞˘ˮ́೮ ˢ˘೮˘ ೪೵˲˘˭́ˮ ˢ˘˲ˤ̆ˬ˘˞́͘ Кіл мықтылар жұдырықтастан ел боксшыла рының үздігі он салмақ белгілі болды. Сонымен, жеңімпаздар мыналар: 49 келіде – Теміртас Жүсіпов, 52 келіде – Азамат Исақұлов, 56 келіде – Қайрат Ералиев, 60 келіде – Әділет Құрметов, 64 келіде – Бекдәулет Ибрагимов, 69 келіде – Абылайхан Жүсіпов, 75 келіде – Әбілхан Аманқұл, 81 келіде – Жәнібек Әлімханұлы, 91 келіде – Антон Пинчук, 91 келіден жоғары – Олжас Боқаев.

Ұлттық құрамаға Қазақстан чемпионатының жеңімпаздарымен қоса, жастар арасындағы әлем чемпионатында ел абыройын асырған боксшылар кірді. Сонымен қатар, құрама Ержан Жомарт, Теміртас Жүсіпов, Қайрат Ералиев, Зәкір Сафиуллин, Антон Пинчук, Данияр Елеусінов, Василий Левит, Иван Дычко, Әділбек Ниязымбетов, Жәнібек Әлімxанұлы сияқты тәжірибелі боксшылардан жасақталды.

ϮϬϭϳ ˢ́ˬ˞́೮ ϭ ೪˘೮˵˘˲́ˮ˘ˮ ˙˘˳˵˘˱ ˙˯˪˳˵˘ˮ ౢˀ ౢ౭ౢ ೪೵˲˘˭́͗ 49 кг:

ˑ̱̬̔̌̔ ʯʤʻʶʽʦʫˉ͕ ͨʥ̬̼̭̌ͩ ̡̨̥̦̭̼̦̼̌̔̌ಪ ̭̍̌ ̡̪̖̬̞̍̌͗ Алғашқы айналымнан бастап «Барыс» қарсыласын қыспаққа ала бастады. Қонақтарды ойынынан жаңылдырып, тәртіп бұзуға мәжбүр қылды. Нәтижесінде Найджел Доус есеп ашты. Тіпті, айдын иелерінің азайған кезінде де «Амур» қақпасынан қауіп сейілген жоқ. Қақпашымен бетпе-бет келген астаналықтың қарқыны тағы да ережесіз әдіспен тоқтатылды. Екінші жиырма минутта көпшілік торға тоғытылған шайбаны тамашалай алмады. Соған қарамастан, бұл уақыт

{ ª ĭ Ĭ©ª ¥ ©§« £ ¢ ©³¥³Ħ Éîãæòóé÷éĀìáñ çĢîæ åáíô ¤ ¥ ©ª¨£L L âáêìáîüò áĬðáñáóóáîåüñô çĢîæ áĬðáñáó ëïíéóæóĄîåæ ªL¨¢ £L§ Ě { ¢«Ģ£L L ¨L£ ¥ ÍæîùĄë éæòĄ kÁòóáîá áĬùáíüv äáèæóĄîĄĦ ñæåáë÷éĀòüv ÇÙÒ

көрермендер үшін көңілді өтті. Клубтың туған күніне орай, келушілердің арасында жемпір, қалпақ, шарф сияқты 50-ден аса сыйлық ойнатылды. Ал бір маусымға абонемент алғандардың арасынан VIP-залдың сертификаты иесі анықталды. Үшінші айналымда «Амур» есепті теңестіре алды. Сөйтіп матч тағдыры овертаймда шешілді. Жеңісті голды алға ұмтылған Максим Худчковтың жанынан табылған Владимир Маркелов салды.

Åéñæëóïñ Ċ ÒĢôìæ ÒÍÁĩīÌÏÃÁ ÅéñæëóïñåüĦ ïñüîâáòáñü Âáò ñæåáëóïñ Ċ ÈæêĄî ģ̼ÐÂÆË kx©ª ¥ Ĭ° ¤³v ªLîåæ çáñéĀ ìáîĨáî íáóæñéáìåáñåü òĄìóæíæòĄè ëĤùĄñĄð âáòôĨá âïìíáêåü

– Маған жігіттердің екінші айналымдағы ойыны ұнады. Бұл аралықта қауіпті әрі шешуші сәттердің аз болғанына қарамастан, ойын жақсы өрбіді. Соңғы екі матчта дәл осы екінші айналымда команда ақсап жататын. Есепте бір шайбамен алда тұрғанда, бәрі керісінше болып кетуі әбден мүмкін. Және соған жақындады да. Бірақ, бағымызға орай, овертаймда жеңісті жұлып ала алдық. Қақпашының белсендігін де атап өткен жөн.

Теміртас Жүсіпов; Ержан Жомарт; Шалқар Айқынбай

52 кг:

Азамат Исақұлов; Әнуар Музапаров; Азат Махметов

56 кг:

Қайрат Ералиев; Нұрбол Қалжанов; Ильяс Сүлейменов; Жанболат Қыдырбаев

60 кг:

Закир Сафиуллин; Әділет Құрметов; Серік Теміржанов

64 кг:

Бекдәулет Ибрагимов; Қуан Қуатов; Ділмұрат Мижитов; Аян Қалибеков

¢® · Ĭ¦£ £ ¨L¥LĦ §L¢L¨£ ¨L ¤ ¥ ¢Ĥ Ĭ ¨ ©³¥ Ĥ£L©«L ° ¨ª ¤ © Çáñîáíá íæî öáâáñìáîåüñôìáñåüĦ íáèíĪîüîá çáñîáíá âæñôùĄ çáôáð âæñæåĄ { ª kx©ª ¥ Ĭ° ¤³v ªL ¨ ¢® ·©³¥³Ħ ¢¦¤§´¶ª ¨£L¢ ¦¨ª £³Ĩ³¥ ª ¨L£L§ Ĭ ªª £ ³ Óáñáìüíü Óáðòüñüò Ě Âáòðáöáîá x©ª ¥ Ĭ £ ©³ Á ~Ī ¥¦ ¢Ĥ° ©L k ª £´©ª ¦ y v ~

69 кг:

Данияр Елеусінов; Абылайхан Жүсіпов; Илья Очкин; Садриддин Ахмедов

75 кг:

Әбілхан Аманқұл; Тұрсынбай Құлахмет; Ерік Әлжанов; Бек Нұрмағанбет

81 кг:

Әділбек Ниязымбетов; Жәнібек Әлімханұлы; Нұрдәулет Жарманов; Бекзат Нұрдәулетов; Шаймұрат Құсайынов

91 кг:

Василий Левит; Антон Пинчук; Арбек Әбдуғаниев; Серик Мұсаділов

+91 кг:

Иван Дычко; Қамшыбек Құңқабаев; Нұрлан Сапарбай; Олжас Боқаев.

Ñæåáë÷éĀ í ¢ ¥ ¡³ x©ª ¥ Ĭ £ ©³ ÅïòóüĬ ¢Ĥ° ©L astana.aqsham@gmail.com ĭ ³£ « Ĥ£¤ ©L ª £ ¬ ¢©

ÓĄìùĄìæñ âĤìĄíĄ Çáñîáíá akshamyreklama@gmail.com