61_

ǍǁDžǍǁljƽƲ

»ÊÙ ͘»þ

www.astana-akshamy.kz ÑÆÒÐÔÂÌÉËÁÌÜĭ ĭÏĩÁÍÅÜĭ ÒÁàÒÉ ÄÁÈÆÓ ÇÜÌĩÜ ĭÁÈÁÎÎÁÎ ÂÁÒÓÁÐ ÙÜĩÁÅÜ

͐ (3413) 31/05/2016

ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ ˀ˟˳˱˶˙ˬ ˤͲ ˪ ˘ ˳ ́ ˮ ́ ೮ ʿ ˲ ˟ ˣ ˤ ˞ ˟ ˮ ˵ ˧ ʻ೵˲˳೵ˬ˵˘ˮ ʻ˘ˣ˘˲˙˘˟˚ ʥ˟ˬ˘Ͳ ˲˶˳̂ ˱˲˟ˣˤ˞˟ˮ˵˧ ʤˬ˟˪˳˘ˮ˞˲ ʸ˶˪˘˾˟ˮ˪˯˭˟ˮ ˪˟ˣ˞˟˳˵˧͘ Кездесу барысында сауда-экономикалық, ғылыми-техни калық және мәдени-гуманитарлық ынтымақтастықты одан әрі нығайту мәселелері талқыланды. Мем лекет басшылары ха лықаралық күн тәртібіндегі өзекті жайттар жөнінде де пікір алмасты. Қазақстан Президенті екі ел арасындағы қарым-қатынас одақтастық сипатымен ерекшеленетінін атап өтті.

¸ĝº°Ä Ą È·ÖÈ¿ ĚÊęÒÄ ÈĝǺ°Ä ½Ęļ ·Ï·ÇÏÒÂÒĚ ĚĞǸ·Ä»·ÇÒÄ ¼ÈÁ¼ ·ÂÊ ÁĝÄ°

ҚАСІРЕТТІ ЖЫЛДАР ШЕЖІРЕСІ ʶ˟˾˟ ʽ೪˶˾́ˬ˘˲ ˳˘˲˘˥́ˮ˞˘ ͨ౭ˬ́ ˢ೵˵ ʹ ˵˘˲ˤ˺ ˳˘˙˘೪˵˘˲́ ˢഉˮ˟ ೪೵˲˙˘ˮ˞˘˲ ˲˶˺́ˮ˘ ˵˘೦ˣ́˭ͩ ˘˵˵́ ೦́ˬ́˭ˤͲ˵ഉˢ˧˲ˤ˙˟ˬ˧˪ ˪˯ˮ˹˟˲˟ˮͲ ˻ˤ̆˳́ ഑˵˵˧͘

БАР ЖАКСЫЛЫК –

БАЛАЛАРГА

ʥ೵ˬ ഑˭˧˲˞˧೮ ˙˘ˣ˘˲́ ˞˘͕ ˘ˢ˘˲́ ˞˘ ʹ ˙˧ˣ˞˧೮ ˙೴ˬ˞˧˲˾˧ˮ˞˟˲˧˭˧ˣ͘ ͨʥ˧˲ ೪˯ˣ́ ˵˶˳˘͕ ˙˧˲ ˵೴˱ ˢ˶˳˘ˮ ˘˲˵́೪ ഑˳˟˞˧ͩ ˞˟˛˟ˮ ˵ഉ˭˳˧ˬ˞˧ ೵˳˵˘ˮ೦˘ˮ ೪˘ˣ˘೪ ഉ˲ ˳ഉ˙ˤ˞˧೮ ഑ˣ ˮ˟˳˧˙˟˳˧˭˟ˮ ˞೴ˮˤ˟˛˟ ˪˟ˬ˟˵˧ˮ˧ˮ ˘˥˵˘˞́͘ ʿ˟˲ˣ˟ˮ˵˧ˮ ˪഑೮˧ˬ˞˧೮ ˛೴ˬ˧͕ ˪഑ˣ˞˧೮ ˮ೵˲́ˮ˘ ˵˟೮˟˱͕ ˢ೴˲˟˪ ˵೴˪˱˧˲˧ˮ˞˟˛˧ ೴ˬ˪˟ˮ ೴˭˧˵˵˟˲˧ˮ˧೮ ˤ˟˳˧ ˳˘ˮ˘˥˞́͘ ˁ˯ˮ˞́೪˵˘ˮ ϭ ˭˘˶˳́˭˞˘ ˵˯˥ˬ˘ˮ˘˵́ˮ ˈ˘ˬ́೪˘˲˘ˬ́೪ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲˞́ ೪˯˲೦˘˶ ˪೴ˮ˧ ʹ ˯˲ˮ́ ˟˲˟˪͕ ˭ഉˮ˧ ˙഑ˬ˟˪ ˭˟˲˟˪˟͘ Аталмыш мейрам аясында Астанада 20-дан аса іс-шара ұйымдастырылмақ. Думанды бағдарламалар легі таңғы сағат 10.00-де Қаржы министрлігі мен Оқушылар сарайы алдындағы алаңдарда, Астаналық саябақта және Студенттер паркінде басталады. Елордалық саябақта әлеуметтік жағдайы төмен отбасылардан шыққан жеткіншектерге көмек көрсету үшін «Балалардың күлкісі»

және «Бақыттың бәрі – балаларға» атты қайырымдылық жәрмеңкелері өткізіледі. Ақбұлақ өзенінің жағасында спорттың «Streеt Workout» түрімен жаттығуға арналған алғашқы алаң ашылады. Сонымен қатар, жастар «Астана Арена» стадионының жанындағы алаңда «Open Air» және «Болашақ энергиясы EXPO-2017» шоу-концертін тамашалайды. Бұдан бөлек, күні бойы

ʫˬ˯˲˞˘ˬ́೪ ˙˘˳೪˘˲˭˘ˬ˘˲ ˵೵˲೦́ˮ˞˘˲೦˘ ೪˯ˬ˘˥ˬ́ ˢ˘೦˞˘˥ ˢ˘˳˘˶˞́ ˙˘˳˵́ ˭˧ˮ˞˟˵˧ ˳˘ˮ˘˥˞́

2

Тәуелсіздік сарайында «Бала – мемлекеттің болашағы» көрмесі болады. Ал АЛЖИР музейінде «Біз ананың алақанын сағындық» тақырыбында дәріс оқылады. Мұнымен қатар, «Алау» мұз сарайында шаһардың үздік би ұжымдары мен аниматорлары қызықты көріністер қойып, кішкентай астаналықтарға керемет әсер сыйлайды. Ботагөз МАРАТҚЫЗЫ

ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘ ˭೴ˬ˧˪˵˧ ˣ˘೮˞˘˳˵́˲˶ ˙˯˥́ˮ˾˘ ˮ́˳˘ˮ ೪೵ˮ́ ϴϴ͕ϲ ˭ˬ˲˞ ˵ ೪೵˲˘˥˵́ˮ ϲϲϱϱ ഑˵˧ˮ˧˾ ˵೴˳˪˟ˮ

2

Мемлекеттік органдар қызметкерлері, тарихшы ғалымдар, этномәдени бірлес тік тердің жетекші лері, азаматтық қоғам институттарының өкілдері қатысқан жиында өткен ғасырдың жиырмасыншы-отызыншы жылдары ұлт басына төнген нәубет әңгіме өзегіне айналды. Қазақ жерінде қолдан жасалған ашаршылықтан 4 миллионға жуық адам бақиға аттанды. О дүниелік болған халықтың саны бертінде ғана ашыла бастады. 1988 жылы академик Манаш Қозыбаев бастаған ғалымдар ашаршалыққа қатысты ақтандақтарды ақтарып, бұл тақырыпқа тың көзқарас тұрғысынан қарады. Алайда, аталмыш тақырып толығымен зерттеліп бітті деп айта алмаймыз. Басқосуды ашқан Мемлекет тарихы институтының директоры, тарих ғылымының докторы Бүркітбай Аяған осыған назар аударды. (Жалғасы 4-бетте)

ʮ˘˳˘ˮ˞́ ೵˲́೪˵˘ˮ˞́˲˶ ˘˲೪́ˬ́ ˙˘˳ ೪˘ˬ˘˞˘ ˢ́ˬ́ˮ˘ ϱϬϬͲ˛˟ ˢ˶́೪ ˙˘ˬ˘ ˞೴ˮˤ˟˛˟ ˪˟ˬ˛˟ˮ͘​͘​͘

6-7

2

ȹ

www.astana-akshamy.kz

¸ĜÇ¸È¸Ê ¸ěÓÅÓ

ȽÉÄÀ ¸ÉʸŸ ÆǼ¾¿»¼ÄÉ

Бүгін Астанада Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің отырысы өтеді. Оның жұмысына Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаев, Армения Президенті Серж Саргсян, Беларусь Президенті Александр Лукашенко, Қырғыз Республикасының Президенті Алмазбек Атамбаев және Ресей Федерациясы Президенті Владимир Путин қатысады деп жоспарланып отыр. Жиын барысында Еуразиялық экономикалық одақ жұмысының қазіргі мәселелерін қарастырып, оның бірқатар мемлекеттермен сауда саласындағы өзара ықпалдастығының дамуына қатысты мәселелерді талқылау көзделуде. Елбасы Мемлекеттік қызмет саласындағы өңірлік хабтың басқарушы комитетінің төрағасы Әлихан Байменовті қабылдады. Кездесу барысында Ә.Байменов Мемлекет басшысын Өңірлік хабтың осы кезеңге дейінгі жұмысының қорытындылары мен алдағы жоспарлары жөнінде хабардар етті. Хабтың Орнықты даму мақсаттарына қол жеткізу жолында өңірлік және өңіраралық ынтымақтастықты дамытуға үлес қосып отырғаны, қазіргі кезде Сингапур орталығымен бірге оның мемлекеттік қызмет саласында білім мен тәжірибе бөлісетін танымал ұйымға айналғаны атап өтілді. Мемлекет басшысы кездесу қорытындысы бойынша отандық мемлекеттік қызмет саласын жетілдіру үшін инновациялар мен озық халықаралық тәжірибелерді енгізуді тапсырды. Мемлекет басшысы «Астана ЭКСПО-2017» ұлттық компаниясы» АҚ басқармасының төрағасы Ахметжан Есімовті қабылдады. Кездесуде А.Есімов Мемлекет басшысына «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесіне дайындық, сондайақ, оның мазмұндық тұрғыдан жабдықталуы жөнінде баяндады. Көрме тақырыбын ашатын тақырыптық нысанның бірі «Үздік тәжірибелер аймағы» павильоны болмақ. Бұл аймақта қатысушылар энергетика саласындағы жетістіктерін көрсетіп қана қоймай, технологияларды, стратегиялар мен жобаларды ілгерілету тұрғысында пікір және тәжірибе алмасуға мүмкіндік алады деп жоспарланып отыр. Қазақстан Президенті кейіннен Қазақстан павильонын Болашақтың музейінің негізі ретінде пайдалануға мүмкіндік беретін көрме контентінің сапалы болуы үшін халықаралық тәжірибені қолданудың маңыздылығына назар аударды. üüÁ¼ÉÉ°Á Ì·ÉÏÒ

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшы Гүлшара Әбдіқалықова Біріккен Араб Әмірліктері Федералдық ұлттық кеңесінің төрайымы Әмәл әлКубейсимен кездесті. Тараптар ынтымақтастықтың түрлі саласында табысты іске асырылып жатқан бірлескен жобаларды талқылады. Олардың қатарында Астана қаласындағы Әбу Даби Плаза көпфункционалды кешенінің құрылысы, ТМД және Қазақстан аумағында алғаш қызметін бастаған «Әл-Хилал» ислам банкі және «Фалах» бірлескен инвестициялық қоры бар.

ʶ˟˾˟ ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ́೮ ഉ˪˧˭˧ ಁ˞˧ˬ˙˟˪ ʮ˘೪˳́˙˟˪˯˚˵˧೮ ˵഑˲˘೦˘ˬ́೦́˭˟ˮ ഑˵˪˟ˮ ˘˱˱˘Ͳ ˲˘˵ ˯˵́˲́˳́ˮ˞˘ ೪˘ˬ˘ˬ́೪ ˤˮ˹˲˘೪೵˲́ˬ́˭˞́ ˘˙˘˵˵˘ˮͲ ˞́˲˶ ˭ഉ˳˟ˬ˟ˬ˟˲˧ ೪˘˲˘ˬ́˱͕ ˘˶˭˘೪˵˘˲˞́ ˳˘ˮˤ˵˘˲ˬ́೪ ˵˘Ͳ ˣ˘˲˵˶͕ ˵೵˲˘೪ ˯˲́ˮ˞˘˲́ˮ ˢ˘˳˘˶ ˢഉˮ˟ ˟ˬ˯˲˞˘ ˵೵˲೦́ˮ˞˘˲́ˮ ˭˘Ͳ ˣ˘ˬ˘˥˵́ˮ ˙˘˳೪˘ ˞˘ ˭ഉ˳˟ˬ˟ˬ˟˲ ˵˘ˬ೪́ˬ˘ˮ˞́͘ Коммуналдық қызметтердің бас ты міндеті – қалада тазалықты қамтамасыз ету. Алайда, белгіленбеген орындарда құрылыс және тұрмыстық қалдықтарды үю, қоқысты бейберекет төгу фактілері анықталып жатады. Отырыс барысында соған назар аударылып, аумақтарды тап-тұйнақтай етпеген аудан әкімдеріне ескерту жасалды. Ә.Жақсыбеков санитарлық нор-

ÍÅòÇò ̲ÍÄÅÒ – ÕÀËÛҚÒÛҢ ÆÀÉËÛ ÒҰÐÌÛÑÛ маларды бұзуды жою үшін бір апта уақыт берді. Бұл ретте аудан әкімдіктерінің де, экологиялық полицияның да үйлесімді жұмыс істеуі қажет екендігі атап өтілді. «Елорда тұрғындары мен қонақтары Қала күнін жайлы жағдайда қарсы алуға тиіс, аумақтардың бәрі жиналып, тазартылуы керек» деді Ә.Жақсыбеков. Сәулет және қала құрылысы басқармасы тарапынан көрсетілетін қызметтерге ерекше назар аударылды. Қала әкімі басқарманың халықпен жұмыс істеу сапасының қанағаттанарлықсыз екендігін атап өтіп, жағдайды жақсарту бойынша

шаралар қабылдап, жұмыс кестесін қайта қарауды тапсырды. Қала әкімдігі тұрғындарға жайлы болуы үшін ІІД Әкімшілік полиция басқармасының тіркеу емтихан бөлімін инфрақұрылымы мен ыңғайлы тұрағы бар басқа ғимаратқа көшіру мәселесін қарастыратын болды. Елорда басшысы, сондай-ақ, ТЕБ жұмысының сапасына тоқталып, операторлар санының жетіспейтінін жеткізді. «Халықпен жұмыс істеу – қалалық басқармалардың негізгі міндеттерінің бірі. Бұл жерде ең бастысы – мемлекеттік органдарға емес, тұрғындарға қолайлы жағдай жасау» деп атап өтті елорда әкімі.

ÌҮ˲ÊÒ² ÇÀҢÄÀÑÒÛÐÓØÛËÀÐ ÊӨÁÅÉIJ ʤ೦́˭˞˘೦́ ˢ́ˬ˞́೮ Ϯϲ ˳ഉ˶˧˲˧ˮ˟ ˞˟˥˧ˮ˛˧ ˢ˘೦˞˘˥ ˙˯˥́ˮ˾˘͕ ˟ˬ˯˲˞˘ˮ́೮ ˢ˟˲˛˧ˬ˧˪˵˧ ˘˵೪˘˲˶˾́ ˯˲˛˘ˮ˞˘˲́ˮ˞˘೦́ ˪˯˭ˤ˳˳ˤ̆ˬ˘˲೦˘ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ ˀ˟˳˱˶˙ˬˤ˪˘˳́ˮ́೮ ˘˶˭˘೦́ˮ˞˘ ˯˲ˮ˘ˬ˘˳೪˘ˮ ˭೴ˬ˧˪˵˧ ˣ˘೮˞˘˳˵́˲˶ ˙˯˥́ˮͲ ˾˘ ˮ́˳˘ˮ ೪೵ˮ́ ϴϴ͕ϲ ˭ˬ˲˞ ˵˟೮˛˟ˮ˧ ೪೵˲˘˥˵́ˮ ϲ ϲϱϱ ഑˵˧ˮ˧˾ ˪˟ˬ˧˱ ˵೴˳˪˟ˮ͘ Осы көрсеткішті елордадағы аудандарға бөліп қарайтын болсақ, Алматы ауданы бойынша 3 мыңнан аса өтініш тіркелгенін көреміз. Заңдастырылуы тиіс нысандардың жалпы құны 49,7 млрд теңгені құрайды. Осының ішінде 27,8 млрд теңгеге бағаланған мүлік тұрғын үй нысандары болса, тұрғын үйге жатпайтын нысандар құны – 21,4 млрд теңге. Коммерциялық нысандар 13,8 млрд теңге шамасында. Қалғандары – заңды тұлғалардың үлесіне тиесілі мүліктер. Есіл ауданынан 1 089 өтініш түскен. Яғни, азаматтар жалпы құны 24,3 млрд теңгеден асатын мүлікті заңдастыруды өтінеді. Оның 17 млрд теңгеден астамы – тұрғын үй нысандары, 7,0 млрд теңгесі – тұрғын үй болып саналмайтын нысандар. Қалғаны коммерциялық жылжымайтын мүліктер болып танылған. Сарыарқа ауданынан есепке алынған өтініш – 2 437. Заңдастырылуға ұсынылған нысандардың жалпы құны 14,7 млрд теңгеге жуықтайды. Оның 8,5 млрд теңгесі тұрғын үй нысандары саналса, 6,2 млрд теңгеге бағаланған нысандар тұрғын жайларға жатпайды. Бұл ауданда заңдастыру көзделген коммерциялық

нысандардың құны 5,3 млрд теңге көлемінде. Бүгінде арнайы комиссия тіркелген өтініштердің 2767-сін мақұлдаған. Соның нәтижесінде жалпы құны 28,9 млрд теңгені құрайтын 6 017 нысан заңдастырылған. Сондай-ақ, акция басталған уақыттан бері қалалық мемлекеттік кірістер органдарына ақшалай қаржыны жекешелендіру бойынша 126 арнайы декларация ұсынылды. Оның жалпы құны 223,9 млрд теңгеге тең. Ал, заңдастырылған құнды қағаздардың құны 8110 мың теңгені құрады. Айта кетейік, жыл басынан арнайы заңға өзгеріс енгізу нәтижесінде бүгінде ақшалай қаражаттарды заңдастыру тәртібі біршама жеңілдеген. Мамандардың айтуына қарағанда, қаржысы мен мүлкін заңдастыру арқылы азаматтар қылмыстық қудалаудан сақтандырылып қоймай, әкімшілік жауапкершіліктен құтылып, салық төлеуден босатылады. Құзырлы органдар мүлкін заңдастырушы азамат жайлы ақпараттардың құпиялығын қамтамасыз етуге де кепілдік береді. Мәдина ЖАҚЫП

www.astana-akshamy.kz

ȹ

¸ĜÇ¸È¸Ê ¸ěÓÅÓ

ÅÑÊÅÐÒʲØÒ² ҚÎÐËÀҒÀÍ Ê²Ì? ͨʤ˳˵˘ˮ˘ ˘೪˾˘˭́ͩ ˛˘ˣ˟˵˧ˮ˧೮ ˱˯˾˵˘˳́Ͳ ˮ˘ ʤ˲˘˥ˬ́˭ ʥ˯ˬ˞́˲́೪˯˚˘ ˟˳˧˭˞˧ ˯೪́˲Ͳ ˭˘ˮ́˭́ˣ˞˘ˮ ˺˘˵ ˪˟ˬ˧˱ ˵೴˳˵˧͘ ˈ˘˵˵˘ ˟ˬ˯˲˞˘Ͳ ˭́ˣ˞́೮ ˳˯ˬ ˢ˘೦˘ˬ˘˶́ˮ˞˘೦́ ͨʤ˲˘˥ͩ ˳˘̆˙˘Ͳ ೦́ˮ˞˘೦́ ˟˳˪˟˲˵˪˧˾˵˧೮ ഉ˙˞˟ˮ ˵˯ˣ́೦́ ˢ˟˵˧˱͕ ˢ೵ˬ́˭Ͳˢ೵ˬ́˭ ˙˯ˬ́˱ ˵೵˲೦˘ˮ́ ˘˥˵́ˬ˘˞́͘

Оқырманымыздың хатына бейжай қарай алмағандықтан саябақта тұрған жұмбақ ескерткішті өз көзімізбен барып көрген едік. Саябақтың оң жақ қанатына қарай орын тепкен ескерткішті (ескерткіш деуге келіңкіремейді – ред.) бірден байқадық. Кісі бойындай ромбик тәріздес тақтаның бетінде әр қазақтың тарихи өмірінен сыр шертетін суреттер қиыстырылып жапсырылыпты. Көне фотолардың арасынан расында да Жамбыл Жабаев, Сәкен Сейфуллин, Ілияс Жансүгіров секілді Алаш арыстарының, жыршы-сазгер, ақын-жазушыларымыздың бейнесі, жарқын жүздері көзімізге оттай басылды. Бірақ! Ұлт қаймақтары бізге темір тордың ар жағынан қарап тұрғандай әсер етті. Тұп-тура қорқынышты фильм көріп отырғандай күйге түстік. Белгісіз біреулер ескерткіштің бетін қорлап, қызыл бояумен баттастыра шимайлап кетіпті.

Қашаннан бері мұндай күйде тұрғаны белгісіз. Ескерткіштің өзі де көптен бері қараусыз қалып, күтім көрмегені байқалып тұр. Бетіне жапсырылған суреттер күнге әбден мүжілген. Тіптен суреттердің жартысы опырылып құлап түсіп, аяққа тапталып жатыр. Әрі бұл тас туындының не мақсатпен тұрғызылғанын білу еш мүмкін болмады. Тіптен қашан тұрғызылғаны да белгісіз. Маңайында ешқандай жазба немесе ескерткіш тарихынан сыр шертетін ақпарат таба алмадық. Ескерткішке, әрине, зор тәрбиелік маңыз жүктеп, болашақ ұрпаққа тәлім-тәрбие беру мақсатында қойылғаны дау сыз. Алайда, бүгінгі таңда сол ескерткішіміз қашанға дейін жетімнің күйін кешіп, көрінгеннің ермегіне айналып қорланып тұра бермек?! Бүркіт НҰРАСЫЛ

Ескерткіш Есіл ауданы аумағында тұрғандықтан осы аудан әкімі аппаратына хабарласқан едік. Ауданның өндірістіктехникалық бөлімі бұл мәселені ескерусіз қалдырмай, бақылауға алатынын, ескерткішке қатысты көп кешіктірмей түсініктеме беретінін жеткізді.

2016 жылдың 3 маусымында сағат 10.00-де қалалық мәслихаттың мәжіліс залында (Бейбітшілік к-сі, 11, 220-кабинет) алтыншы шақырылым Астана қалалық мәслихаттың кезектен тыс сессиясы шақырылады. Сессияның қарауына келесі мәселелер енгізіледі: 1. Астана қаласы мәслихатының 2015 жылғы 11 желтоқсандағы «Астана қаласының 2016-2018 жылдарға арналған бюджеті туралы» шешіміне өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы.

2. Астана қаласы мәслихатының 2012 жылдың 6 маусымдағы «Астана қаласының әлеуметтік маңызды бағыттарының тізбесін бекіту туралы» шешіміне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы.

3. Астана қаласының қалалық және қала маңы бағдарларында жолаушылар мен багажды тұрақты автомобиль көлігімен тасымалдау тарифтерін келісу туралы.

4. Астана қаласы мәслихатының 2015 жылғы 23 желтоқсандағы «Астана қаласында жер учаскелерін беру жөніндегі комиссияның құрамы туралы» шешіміне өзгерістер енгізу туралы. Анықтама алу үшін телефондар: 55-66-36, 55-66-37 Ж. НҰРПЕЙІСОВ, Астана қаласы мәслихатының хатшысы

– ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БАЛАЛАРДЫ ҚОРҒАУ КҮНІ

01.06 10.30, 12.00 ʤ͘ʤˮ˘˵˯ˬ̂˟˚˘͕ ͨౢ˘˲ ˺˘ˮ˾˘˥́˭́ͩ ;˟˲˵˟˛˧Ϳ ʺ͘ʧ˯˲̂˪ˤ˥ ˘˵́ˮ˞˘೦́ ʺ˟˭ˬ˟˪˟˵˵˧˪ ˘˪˘˞˟˭ˤ̆ˬ́೪ ˯˲́˳ ˞˲˘˭˘ ˵˟˘˵˲́

01.06 17.00 ʶˬ˘˳˳ˤ˪˘ˬ́೪ ˢഉˮ˟ ̃˳˵˲˘˞˘ˬ́೪ ˚˯Ͳ ˪˘ˬ ˳˯ˬˤ˳ ˵˟˲˧͕ ͨˌ˘ˬ೪́˭˘ͩ ˺˘ˬ́೪ ˙ˤ ˘ˮ˳˘˭˙ˬ˧ ˭˟ˮ ͨʥ˘ˬ˘ ˵˧ˬ˟˛˧ͩ ʤ˳˵˘Ͳ ˮ˘ ೪˘ˬ˘ˬ́೪ ഉ˪˧˭˞˧˛˧ ʺ˟˭ˬ˟˪˟˵˵˧˪ ˘˪˘˞˟˭ˤ̆ˬ́೪ ˹ˤˬ˘˲˭˯ˮˤ̆˳́ˮ́೮ ͨʤ˲˵ˤ˳˵ͩ ̃˳˵˲˘˞˘ˬ́೪ ˙ˤ ˵˯˙́ˮ́೮ ˈ˘ˬ́೪˘˲˘ˬ́೪ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲˞́ ೪˯˲೦˘˶ ˪೴ˮ˧ˮ˟ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ˪˯ˮ˻˟˲˵˧ ʶ˯ˮ˛˲˟˳˳Ͳ˺˯ˬˬ

01.06 10.00-12.00 ͨʮ˘˲೪́ˮ ˢ˘ˣ˞́ ೪˘˲˳́ ˘ˬ́˱͕ ˪഑೮˧ˬ˞˟ˮ˧˱ ˯˥ˮ˘˥˭́ˣ͊ͩ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲ ഉ˞˟˙ˤ ˯˥́ˮ ˘ˬ˘೮́ ζ ϴ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲ ˪˧˵˘˱˺˘ˮ˘˳͕́ ʶ˯ˮ˳˵ˤ˵˶˻ˤ̆ ˪഑˾˟˳˧͕ ϮͬϮ

01.06 12.00, 14.00 ʤ͘ˁ˘ˬ˘˟˚˘͕ ͨʤ˲́˳˵˘ˮ ˱˘˵˾˘ͩ ;˟˲˵˟˛˧Ϳ ౢ˶́˲˾˘೪ ˵˟˘˵˲́

P.S.

ʤʸ˃ˏʻˌˏ ˌʤౢˏˀˏʸˏʺʪʤ౞ˏ ౢʤʸʤʸˏౢ ʺಁˁʸʰˈʤ˃ ʪʫʿ˄˃ʤ˃˃ʤˀˏʻˏ౦ ʮಁʻʫ ʤˁ˃ʤʻʤ ౢʤʸʤˁˏ ˃౭ˀ౞ˏʻʪʤˀˏʻˏ౦ ʻʤʯʤˀˏʻʤ͊

3

ÑÀßÁÀҚÒÀÐ

ÄÅÌÀËÛÑҚÀ ØÀҚÛÐÀÄÛ ʫˬ˯˲˞˘ ഉ˪˧˭˞˧˛˧ ഉ˲ ˢ˟˪˳˟ˮ˙˧ ˳˘˥́ˮ ˯˲˵˘ˬ́೪ ˳˘̆˙˘೪˵˘ ˵˟˛˧ˮ ˙೵೪˘˲˘ˬ́೪ ˢ˘˵˵́೦˶ˬ˘˲ ഑˵˪˧ˣ˶ ˞ഉ˳˵೴˲˧ˮ ೪˘ˬ́˱˵˘˳˵́˲́˱ ˯˵́˲͘ ʥ೴˛˧ˮ˞˟ ˵˘ˣ˘ ˘˶˘ ˘̆Ͳ ˳́ˮ˞˘ ˢ˘˵˵́೦˶ ˢ˘˳˘˶೦˘ ˪˟ˬ˟˵˧ˮ˞˟˲ ೪˘˵˘˲́ ˪഑˙˟˥˧˱ ˪˟ˬ˟˞˧͘

01.06 12.00 ͨʥ˘ˬ˘ˬ́೪ ˾˘೪˵́೮ ˙˟ˬ˟˳˧˭˟ˮͩ͘ ʮ˘ˣ೦́ ˳˘̆˺˘˵ ζϭϮ ˢ˘ˬ˱́ ˪˧˵˘˱˺˘ˮ˘͕ ʸ˶ˤ ʿ˘˳˵˟˲ ˪഑˾˟˳˧͕ ϳϯ

01.06 12.00 ͨʽ˥ˮ˘˱ ˢഉˮ˟ ˯೪ˤ˭́ˣͩ͘ ಁ˞˟˙ˤ ˯˥́ˮ ˳˘೦˘˵́ ζϮ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲ ˪˧˵˘˱˺˘ˮ˘˳͕́ ʶ˲˘˚˻˯˚ ˪഑˾˟˳˧͕ ϭͬϭ

01.06 12.00 ͨʥ˘ˬ˘ˬ́೪˱˟ˮ ೪˯˾˵˘˳˶೦˘ ˘˳́೪˱˘ͩ͘ ಁ˞˟˙ˤ ˢഉ˲˭˟೮˪˟ ζϱ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲ ˪˧˵˘˱˺˘ˮ˘˳́

01.06 12.00 ͨʽ˥ˮ˘˱ ˢഉˮ˟ ˯೪ˤ˭́ˣ͕ ˢ˘˲೪́ˮ ˢ˘ˣͲ ˞́ ೪˘˲˳́ ˘ˬ́˱͊ͩ͘ ಁ˞˟˙ˤ ˯˥́ˮͲ˳˘˶́೪ ˳˘೦˘˵́ ʤ˲ˮ˘˥́ ˪˧˵˘˱˺˘ˮ˘͕ ˃˘˺˘ ˈ˶˳˟˥ˮ ˪഑˾˟˳˧͕ Ϯͬϭ

01.06 12.00 ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ ˪഑˲˪˟˭഑ˮ˟˲˱˘ˣ˞˘˲ ೵ˢ́˭́ˮ́೮ ˈ˘ˬ́೪˘˲˘ˬ́೪ ˙˘ˬ˘Ͳ ˬ˘˲˞́ ೪˯˲೦˘˶ ˪೴ˮ˧ˮ˟ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ˪˯ˮ˻˟˲˵˵˧˪Ͳ˯˥́ˮ ˙˘೦˞˘˲ˬ˘˭˘˳́ ͨʮ˘˳˵˘˲ͩ ˳˘˲˘˥́

01.06

КYНI БОЙЫ

ͨಁˬ˟˭ ˳˟ˮ˧˭˟ˮ ೦˘ˢ˘˥́˱ͩ͘ ಁ˞˟˙ˤ ೪˯˥́ˬ́˭˞˘˲ ʽʶʮ͕ ʥ഑˛˟ˮ˙˘˥ ˙˘˵́˲ ˞˘೮೦́ˬ͕́ ϱϯ

ͨʥ˘ˬ˘ˬ˘˲ ˪೴ˬ˪˧˳˧ ഉˬ˟˭˞˧ ഉ˲ˬ˟˥˞˧ͩ͘ ˇ˯˵˯˪˯ˬˬ˘ˢ

Енді елорда тұрғындары мен қонақтары жаз бойы «Астаналық», «Студенттік», «Жерұйық» және «Арай» саябақтарында да әр сенбі-жексенбі күндері сайын уақыттарын тиімді өткізе алады. Астана қаласының әкімдігі демалыс сайын сағат 15.00-19.00 аралығында аталған саябақтарда ауқымды мәдени бағдарлама мен спорттық ойын-сауық шараларды ұйымдастырады. Бас қаладағы мәдени орталықтар, би мен вокалдық топтар қатысатын бұл шаралар 1 маусымнан 31 тамызға дейін жалғасады.

Тәуелсіздігіміздің 25жылдығына арналып, «ЭКСПО – 2017» халықаралық мамандандырылған көрмесіне дайындық ретінде қолға алынатын бұл пайдалы іс қала тұрғындары мен қонақтарының отбасылық демалысын ұйымдастыруға, салауатты өмір салтын насихаттауға бағытталған. Саябаққа келетін әр азамат классикалық музыка тыңдап, түрлі ойындарға қатысады. Сондай-ақ, ертегі кейіпкерлерімен, күлдіргіш клоундармен кездесіп, көңіл көтере алады. Аманғали ҚАЛЖАНОВ

ʽʶʮ͕ ʥ഑˛˟ˮ˙˘˥ ˙˘˵́˲ ˞˘೮೦́ˬ͕́ ϱϯ

ͨʥ˘ˬ˘ˬ˘˲ ʹ ˟ˬ˧˭˧ˣ˞˧೮ ˙˯ˬ˘˾˘೦́ͩ͘ ʶ഑˲˭˟ ˢഉˮ˟ ˘˾́೪ ˟˳˧˪ ˪೴ˮ˧ ˃ഉ˶˟ˬ˳˧ˣ˞˧˪ ˳˘˲˘˥́

ˈ˘ˬ́೪˘˲˘ˬ́೪ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲˞́ ೪˯˲೦˘˶ ˪೴ˮ˧ˮ˟ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ͨʥ˧ˣ ˘ˮ˘ˬ˘˲˞́೮ ˘̆ˬ́ ˘ˬ˘೪˘ˮ́ˮ ˳˘೦́ˮ˞́೪ͩ ˵˘೪́˲́˙́ˮ˞˘೦́ ˬ˟˪˻ˤ̆ ͨʤʸʮʰˀͩ ˭˶ˣ˟˥˧͕ ͨʯ˟˲˞˟ͩ ˣ˘ˬ́

01.06 11.00 ʺ೴˛˟˞˟˪ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲೦˘ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ೪˘˥́˲́˭˞́ˬ́೪ ˪˯ˮ˻˟˲˵˧ ͨʮ˘˳˵˘˲ͩ ˵˟˘˵˲́

4

ȹ

www.astana-akshamy.kz

¹Ğ»±Å Ć É¸×ÉÀ ĜËěÓÅ ÉĞÈ»±Å ¾ĚŽ ¸Ð¸ÈÐÓÃÓĜ Ĝęȹ¸Å¼¸ÈÓÅ ½É½ ¸ÃË ÂĞű

ҚАСІРЕТТІ ЖЫЛДАР ШЕЖІРЕСІ (Басы 1-бетте) Ал, ел аштыққа ұрынғанда ұлт зиялылары не істеп отырды? Жиында осы жағы да сөз болды. Мәселен, тарих ғылымының кандидаты Амангелді Қашқымбаев көрнекті жазушы Ілияс Есенберлиннің аштық жыл дарындағы өміріне тоқ талды. Оның айтуынша, «Көшпенділер» сияқты ұлттың рухын оятқан шығарманы жазған қаламгер бозбала шағында қандастарының аштықтан қырылып жатқанын көріп, төзбестік танытты. «Ілияс Есенберлин 1932-1934 жылдары Қарсақбайдағы аудандық атқару комитетінде кішігірім қызмет атқарды. Халықтың аштықтан өліп жатқанын көрген ол сол

кездегі аудандық партия комитетінің хатшысы Теляевке хат жазады. Хаттың мазмұны мынандай: «Зауыттарда жұмыс істеп жүрген өзге ұлттардың күн көруіне жағдай жасалған. Олар карточка арқылы тамақ алады. Неге олай? Неге қазақтар ғана қырылу керек?» Бұл хаттың мазмұнын Ілияс Есенберлиннің інісі Раунақтың жазғанынан білдік» дейді ғалым. Сондай-ақ, тарихшының зерттеуінше, Есенберлин екі рет аштықты көзімен көрген. Оның алғашқысы өткен ғасырдың жиырмасыншы жылдарына дөп келді. «Атаанасынан ерте айырылуына осы жайт та себеп болған шығар» деп пайымдайды А.Қашқымбаев. Сонымен қатар конференцияда көптеген ұлт-

тардың Қазақстанға депор тациялану мәселесі көтерілді. Мәселен, Әзербайжан этномәдени бірлестігінің басшысы, тарих ғылымының докторы Видади Салахов түрік, месхет және әзербайжан халықтарының жерімізге жер аударылуынан мәлімет берді. Қуғын-сүргін жайы да талқыланды. Соның ішінде, Ахмет Байтұрсынұлы, Ермұхан Бекмаханов, Кәрім Мыңбаев, Елдес Омаров сынды ұлтымыздың асыл азаматтарының есімдері аталды. Өзге ұлттан шықса да, академик Анна Панкратованың қазақ тарихына қосқан үлесі сөз болды. Баяндамашылар, әрине, «АЛЖИР» лагері жайлы да дәйекті әңгіме қозғады. Аманғали ҚАЛЖАНОВ

«ӨТЕ ҚҰПИЯ» ҚҰЖАТТАР

ʶ˟˾˟ ౢˀ ౭ˬ˵˵́೪ ˭೵˲˘೦˘˵́ˮ˞˘ ˁ˘̆˳ˤ ೪˶೦́ˮͲ˳೴˲˛˧ˮ ˢഉˮ˟ ˘˾˘˲˾́ˬ́೪ ೪೵˲˙˘ˮ˞˘˲́ˮ ˟˳˪˟ ˘ˬ˶ ˪೴ˮ˧ˮ˟ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ೪೵ˢ˘˵˵́೪ ˪഑˲˭˟ ˘˾́ˬ˞́͘ ʽˮ˞˘ ˘˵˘ˬͲ ˭́˾ ˭˟˪˟˭˟ ˢഉˮ˟ ౢˀ ʳ˾˪˧ ˧˳˵˟˲ ˭ˤˮˤ˳˵˲ˬ˧˛˧ˮ˧೮ ʤ೪˱˘˲˘˵˵́೪Ͳ˘ˮ˘ˬˤ˵ˤ˪˘ˬ́೪ ˯˲˵˘ˬ́೦͕́ ౢˀ ʥ˘˳ ˱˲˯˪˶˲˘˵˶˲˘˳́ˮ́೮ ౢ೵೪́೪˵́೪ ˳˵˘˵ˤ˳˵ˤ˪˘ ˢഉˮ˟ ˘˲ˮ˘˥́ ˟˳˟˱˪˟ ˘ˬ˶ ˢ഑ˮ˧ˮ˞˟˛˧ ˪˯˭ˤ˵˟˵˵˧೮ ೪˯˲ˬ˘˲́ˮ˘ˮ ˘ˬ́ˮ೦˘ˮ ͨ഑˵˟ ೪೵˱ˤ̆ͩ ˛˲ˤ˹˧ ˳˯೦́ˬ೦˘ˮ ೪೵ˢ˘˵˵˘˲˞́೮ ˵೴˱ˮ೵˳೪˘ˬ˘˲́ ˘ˬ೦˘˾ ˲˟˵ ˵˘ˮ́˳˵́˲́ˬ˞́͘

Көрменің ашылуына келгендер Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатов, Мағжан Жұмабаев, Санжар Аспандияров, Жүсіпбек Аймауытов, Сәкен Сейфуллин, Ілияс Жансүгіров, Бейімбет Майлин, Ораз Жандосов, Темірбек Жүргенов, Әбілқайыр Досов, Жұмат Шанин, Шахан Мусин, Әбубәкір Алдия-

ров, Жұмағали Тілеулин, Тұрлыхан мен Алдажар Хасеновтер, Мұхтизар Титақов сынды қуғынсүргінге ұшыраған ұлт зиялыларының құжаттары мен тергеу материалдарымен танысу мүмкіндігін алды. Сондай-ақ, Қазақстанға жер аударылған ұлттардың, қуғынға түскен әскери тұт қындардың, дін

қызметкерлерінің тергеу құжаттарын да көрді. Көрмеге белгілі мемлекет және қоғам қайраткерлері, этномәдени бірлестіктер өкілдері, Қазақ стандағы шетел елшіліктерінің қызмет керлері, өткен ғасырдағы нәубет құрбан дары мен олардың туыстары қатысып, сол қаралы күндерді еске алды. Аманғали ШМИТҰЛЫ

mdžƼnjLJƼƿ} ƼnjǑDŽNjǁLJƼƿǗ} ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘೦́ ౭ˬ˵˵́೪ ˭˶ˣ˟˥˞˟ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ ˺˘ˬ೪́ ʤ˳˳˘˭Ͳ ˙ˬ˟̆˳́ˮ́೮ ೵˥́˭˞˘˳˵́˲˶́˭˟ˮ ˁ˘̆˳ˤ ೪˶೦́ˮͲ˳೴˲˛˧ˮ ˢഉˮ˟ ˘˾˘˲Ͳ ˾́ˬ́೪ ೪೵˲˙˘ˮ˞˘˲́ˮ ˟˳˪˟ ˘ˬ˶ ˪೴ˮ˧ˮ˟ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ͨʶʤˀʸʤʧͩ ˘˲˺ˤ˱˟ˬ˘˛́ͩ ˘˵˵́ ˣ˘˭˘ˮ˘˶ˤ ഑ˮ˟˲ ˵˶́ˮ˞́ˬ˘˲́ˮ́೮ ˪഑˲˭˟˳˧ ˘˾́ˬ˞́͘ Ұлтымыздың ұзына бойы тарихында қара таңба түскен қаралы жылдар аз емес. Әсіресе, қызыл үкіметтің салған қырғынынан халқымыз аяусыз зардап шекті. Екі рет жұртымызды ашаршылық жалмап, қаншама адамдардың сүйегі көмусіз қалды. Сол кер заман уақытта кеңестік саясатқа қарсы қаншама көтерілістер болды. Отызыншы жылдары сүттің бетіне шығар қаймақтарымызды жиып алып, итжеккенге айдады. Игі жақсыларды түрмеге тоғытты. Ату жазасына кесті. Олардың отбасылары да осындай азапты бастан кешті. Қазақтың ақжарма даласы түрмеге айналды. Сондай бір еліміздің басынан алағай-бұла ғай күндер өткен. Осындай тағдыры ауыр, маңдайы тайқылау халқымыздың жадынан қаралы жылдардың ызғары шамалы уақытта ұмытыла қоймас. «Карлаг» деген атымен жалпақ жұртқа мәлім, Қарағанды еңбекпен түзеу лагері 1931 жылы желтоқсан айында құрылған. Атауы да өзгеше көрме – ҚР Парламент Мәжілісінің депутаты, белгілі ғалым Нұрлан Дулатбеков пен Қазақстанның заманауи суретшілері Айнұр Сәденова, Алмагүл Меңлібаева және Сырлыбек Бекботаевтың көркем гуманитарлық жобасы саналады. Оның мақсаты – сол бір қаһарлы жылдарда арнайы еңбек түзеу лагерьлерінде тұтқында болған миллионнан астам жазықсыз жандардың тауқыметті тағдырын өнер туындысы арқылы жұртшылыққа жеткізу. Расында, көрмеде қойылған әр бейнеден тереңге сыр бүккен тұңғиық ойды ұғуға болады. Әсіресе, Сырлыбек Бекботаевтың

«Сылдырмақ» инсталляциясы өз кейіпкерін күтіп тұрған қастерлі үлкен бесік бір мезгілде жер бетіндегі адамзат баласын сыйдыруға дайын символикалық мәнге ие. Айнұр Сәденованың «Анашымның зираты» инсталляциясы Қарағанды жеріндегі Долинка кентіне таяу жердегі балалар зиратына арналған. Әсіресе, осы суретшінің «АЛЖИР» деп аталатын 40 көйлектен тұратын инсталляциясында ауыр бейнетті бастан кешкен аналарымыздың жан азабы бейнеленген. Нұрлан Дулатбековтің «Карлаг» туралы жазған кітабы да тарихи деректер мен тың мәліметтерге толы зерделі жинақ. Тұтқында болған адамдардың есті естеліктері баяндалған. Шара барысында осындай азапты күндерді бастан кешкен азаматтардың ұрпақтары сөз алып, әкелері мен аналары туралы өткен күннен сыр толғады. Солардың бірі – мемлекет және қоғам қайраткері Сұлтанбек Қожановтың жиен немересі Светлана Тыныбекова. Ауыр азапты бастан кешкен әжесі жайында қамығып еске алды.

– Менің атам Сұлтанбек Қожанов халқымыздың көрнекті қайраткері еді. 1937 жылы жалған жаламен ұсталып, ату жазасына кесіледі. Әжем болса «халық жауының» әйелі деген атпен жазықсыз түрмеге қамалады. Мен әжемнің бауырында өстім. Маған ана тілімді үйретті. Соның арқасында қазақ тілінен диссертация қорғадым. Ол кісіні ешқашан ұмытпаймын, – дейді тектінің тұяғы. Айтпақшы, аталған көрме 15-ші шілдеге дейін жалғасады. Азамат ЕСЕНЖОЛ

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ĸËÉÓÄ Ć Í¸ÃÓĜ¸È¸ÃÓĜ ¹¸Ã¸Ã¸È¼Ó ĜÆÈě¸Ë ÂĞű

5

džʓɍƲLJ ƽʓLJLjǁǏǔƲLJƲdžǎǁlj džǁǍƲnj džʓNj

КАНFЫБАС БАЛА

КАЙДАН ШЫFАДЫ?

ʥ˟˥˲˟˳˭ˤ ˞˟˲˟˪˵˟˲˛˟ ˳˟ˮ˳˟˪͕ ˢ́ˬ ˳˘˥́ˮ ˟ˬ˧˭˧ˣ˞˟ ϭϬϬ ˭́೮೦˘ ˢ˶́೪ ˙˘ˬ˘ ˘˵˘Ͳ˘ˮ˘˳́ ˙˯ˬ˘ ˵೵˲˘ ˪഑˾˟ ˪˟ˣ˧˱͕ ೪˘೮೦́˙˘˳˵́೪೪˘ ˳˘ˬ́ˮ˘˞́͘ ಁ˳˧˲˟˳˟͕ ˞˘ˬ˘˙˟ˣ˟˲ ˢ˟˵˪˧ˮ˾˟˪˵˟˲˞˧೮ ˪഑˙˧ ʤ˳˵˘ˮ˘ ˭˟ˮ ʤˬ˭˘˵́ ˳˟˪˧ˬ˞˧ ˭˟˛˘˱˯ˬˤ˳˵˟˲˞˧ ˵഑೮˧˲˟˪˵˟˥˞˧ ˟˪˟ˮ͘ ʶ˟ˬ˧˭Ͳ˪˟˵˧˭ ˪˧˳˧ ೴ˣ˧ˬ˭˟˥˵˧ˮ ˭೵ˮ˞˘˥ ೪˘ˬ˘ˬ˘˲˞˘ ˢ˘ˮ ˙˘೦˶ ˞˘ ˯೮˘˥́˲˘೪͘ ʿ́˳́೪˘˥ˬ˘˲́ ˪˧˾˧˛˧˲˧˭ ˪˘Ͳ ˹˟ˬ˟˲˞˟ ́˞́˳ ˢ˶˶˾͕́ ˘˶ˬ˘ ˳́˱́˲˶˾́ ˙˯ˬ́˱ ˮഉ˱˘೪˘˳́ˮ ˵˘˙˘˞́͘ ˃೴ˮ˞˟ ˵˟˭˧˲ˢ˯ˬ ˙˟˪˟˵˧͕ ˙˘ˣ˘˲ ˭˘೮͕́ ˢ˟˲˵഑ˬ˟ˬ˟˲˞˟ ೪˯ˮ˘˞́͘ ʥ˧˲˘ˣ́ˮ́೮ ഑ˣ˧˭˟ˮ ˙˧˲˛˟ ˟˾ ೪೵ˢ˘˵́ ˢ˯೪͘ ʮ഑ˮ ˳೵˲˘೦˘ˮ ˱˯ˬˤ˻ˤ̆ ೪́ˣ˭˟˵˪˟˲ˬ˟˲˧ˮ˟ ˾́ˮ ˘˵́Ͳˢ഑ˮ˧ˮ ˘˥˵˶˞˘ˮ ˙˘˳ ˵˘˲˵˘˵́ˮ˞˘˲ ˞˘ ˢ˟˵˟˲ˬ˧˪͘ ʽˮ˞˘˥ ೵ˬͲ೪́ˣ˞˘˲ ˞˟˲˟˶ ˘˲ˮ˘˥́ ˭˟˪˟˭˟˛˟ ˢ˧˙˟˲˧ˬ˟˞˧͘

ǂƼǏƼNjǍǗǃ ƼǎƼ ƼljƼljǗ džNJLjDŽǍǍDŽǛ ǎǁnjƿǁDžǀƲ Солардың бірі елордадағы Әлия Молдағұлова көшесінде орналасқан. Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығы деп аталатын бұл ұйым 2011 жылдың 9 наурызында құрылған. «Біздің міндетіміз – қараусыз қалып, қаңғыбастыққа салынған балаларды қайта тәрбиелеу, олардың қылмысқа ұрынбауының алдын алу. Қалыпты өмірге бейімдеу үшін мұндағы жеткіншектермен психолог, педагог және дәрігер жүйелі түрде жұмыс істейді» дейді орталық директоры Аманжол Белгібаев.

– Мекемеге әкелінген баланы қалай тексересіздер?

– Әуелі оның әлеуметтік мәртебесі анықталады. Кейбіреуінің құжаты туғалы мүлдем болмайды. Ондай бүлдіршіндердің қол сүйегін тексеру арқылы сотмедициналық сараптама қай күні дүниеге келгенін болжайды. Соның көмегімен перзентханаға сұраныс жіберіліп, нақты уақыты белгіленеді. Солайша туу туралы куәлік беріледі. Кейбіреуінің құжаты бар, бірақ жоғалып кет-

кен. Енді біреулерінікін әкешешесі кепілге өткізіп тастаған. Ата-анасы қайтыс болып, бірақ балаға қамқоршылық рәсімделмеген жағдайлар да кездеседі. Өз перзентінің өміріне селқос қарайтын әке-шешелерді де көрдік.

– Ондай ата-аналарға қандай шара қолданылады?

– Әкімдік жанындағы Кәмелетке толмағандар ісі және олар дың құқықтарын қорғау комиссиясымен тығыз байланыстамыз. Олар айына 2 рет жиналыс ұйымдастырады. Біздегі балалардың ата-анасын сол отырысқа шақырамыз. Онда әке-шешелері тәрбиеге қатысты мәселелерін баяндайды. Комиссия құрамында Білім басқармасы, Денсаулық сақтау басқармасы, Жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау басқармасы, Жастар саясаты басқармасы секілді алуан саланың өкілдері бар. Солар ата-ананы мұқият тыңдап, өз көмектерін ұсынады. Алайда, балаға мүлдем қарағылары келмей, толыққанды бас тартқан, ішкілікке салынған әке-шешелерді де көрдік. Мұндай жағдайда іс сотқа жөнелтіліп, атаана құқынан айыру туралы шешім шығарылады.

ƽƲnjǁǏ ǎNJDžǗNj ǍǁdžƲnjǁǀƲ Орталыққа 2011 жылы 308 бала, 2012 жылы 1027 бала, 2013 жылы 716 бала, 2014 жылы 628 бала, 2015 жылы 997 бала осы мекеменің тұрғыны болған. Биыл жыл басынан бері 302 бала қабылданған. Оның 276-сы ата-анасына, 15-і балалар үйіне, 3-еуі арнайы білім мекемелеріне, 2-еуі өзге қалалардағы Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығына, 1-еуі қамқор шылыққа тапсырылған. Айтпақшы, мектеп жасындағы балалар мұнда түскенде де оқудан қол үзіп қалмайды. Астанадағы №14 мектеп-гимназияның ұстаздары осында келіп, әрбірін тиісті сынып бағдарламасы бойынша оқытады. Орталықтың аға тәрбиешісі Айгүл Болатханқызымен сөйлескенімізде, осыған дейін түрлі тағ дырдың куәсі болған дықтарын жеткізді.

– Бұрнағы жылы 12-13 жасар ағалы-қарындасты ұл мен қыз түсті. Мінездері әп-әйбат, өздері елгезек. Отбасында анасымен және өгей әкесімен өмір сүріпті. Өгей әкесі қайтыс болған соң, анасы ішкілікке са-

лынып кеткен. Ондай үйден береке кететіні белгілі ғой. Тамақ уақытылы жасалмайды, балалар қадағаланбайды, ақыры учаскелік полицей Сережа мен Машаны осында орналастырды. Кейін комиссияға анасы жылап-еңіреп келіп, кешірім сұраған. Сонда кіп-кішкентай Сережаның анасына айтқанын естіп, бәрі міздің көңіліміз босаған. «Мама, сен бізді стақанға айырбастап жібердің бе?! Сен араққа салынбасаң, бұрынғыдай әдемі өмір сүре беруші едік» деп ұлы анасына ұрсады. Әйтеуір, әлгі әйел дереу өзін қолға алып, есін жиды. Тағы бір уақиғаны білемін. Бізге келіп түскен Сәбина есімді қыз әке-шешесі қайтыс болғанын, әжесінің де жақында көз жұмғанын, барар жері мен басар тауы қалмағанын айтып, мұңын шаққан. Оның айтуымен тиісті орындарға хабар беріп, қыз туралы мәліметтерді жинауға тырысқанымызбен, ешқандай сұранысымыз қанағаттандырылмады. Сөйтсек, ол қыздың әке-шешесі бар, өзі тұрмысы тәуір отбасыдан шыққан екен. Іші пысып, жеке өмір сүргісі келіп, үйінен кетіп қалған, – дейді аға тәрбиеші.

Осыдан соң орталықтағы балалардың бірді-екеуін әңгімеге тарттық. Өзін Тимур деп таныстырған сары бозбаланың мұнда жатқанына 1 айдан асыпты.

– Үйге қайтқың келмей ме? – деп сұрадым. Үнсіз басын шайқады.

– Неге?

– Әке-шешем ішеді. Маған көңіл бөлмейді. Осындағы өмір жақсы. Ішкі қыжылын ақтаруға жүрексініп тұрғанын сезіп, бұдан әрі маза ламадым. Ал Нұрай мен Салтанаттың жағдайы Тимурдікіне ұқсамайды. Нұрайдың әке-шешесі қайтыс болып, туыс әпкесінің қолына қамқор шылыққа өтіпті. Бірақ жасөспірім қыз жиі-жиі жанжалдаса берген соң, әпкесі амалсыз осында әкеліп тастаған.

– Нұрай, енді кіммен тұрғың келеді? Тәмпіш танау қыз иығын қиқаң еткізді.

– Үйді сағындың ба?

– Иә, аздап. Осы кезде манадан бері сөзімізді бағып отырған Салтанат әңгімеге араласты.

– Мен үйімді сағындым, – деді назды дауыспен.

– Неге кетіп қалдың үйден?

– Бәрі – менің кінәм. Шатақ мінезімді көрсетіп, әке-шешеме әбден еркеледім. Үйге барған соң бұрынғы қателіктерімді қайталамаймын. Баламысың деген! Әйткенмен, олардың үйден қашып, қаңғыбастыққа салынуында атаананың да кінәсі баршылық-ау. Өткен жылы «HeadHunter» әлеуметтiк зерттеу ұйымы сауалнама жүргiзiп, мынадай мәселенiң бетiн ашқан-ды. Сауалнамаға қатысқан 3200 қазақстандық ата-ананың төрттен бiрi «Табысым тамақ пен киiмге, балама бiлiм беруге ғана жетедi. Баланың бос уақытын тиiмдi етiп ұйымдастыруға ақша қалмайды» деп жауап берген. Ал 22 пайызы «Бала-шағаны асырауға ақшам жетедi, ал үйiрме дегенiңiз – балаға қажетi жоқ дүниелер» дептi. Респонденттердiң тек 2 пайызы ғана «Перзентімнің бүгiнiмен қатар, ертеңгi күнiнiң де қамын жасап жатырмын» деп жауап берген. Баланың болашағына бірден-бір жауапты жан өздері екенін түсінбейтін, ұғынбайтын әке-шешелердің кесірінен әлгіндегідей қоғам дерті де өршіп тұр.

P.S.

Орталықтан тұнжырап шықтым. Еңсемді ауыр ой басып барады. Ерте жоғалған балалық-ай десеңші. Әйтпесе, мұндағылардың әрқайсысының да бақытты болуға хақы бар ғой... Ботагөз МАРАТҚЫЗЫ

6

ȹ

www.astana-akshamy.kz

¼½ÅɸËÃÓĜ

ˑ˪˳˵˲˘˪˯˲˱˯˲˘ˬ˞́ ;ˑʶ౭Ϳ͕ ̆೦ˮˤ͕ ˞˟ˮ˟˞˟ˮ ˵́˳ ೵˲́೪˵˘ˮ˞́˲˶ ഉ˞˧˳˧ˮ ˟ˬ˧˭˧ˣ˛˟͕ ˵˧˱˵˧ ʽ˲˵˘ ʤˣˤ̆೦˘ ˘ˬ೦˘˾ ˲˟˵ ˘ˬ́˱ ˪˟ˬ˛˟ˮ͕ ˙ˤ˯ˬ˯˛ˤ̆ ೦́ˬ́˭˞˘˲́ˮ́೮ ˞˯˪˵˯Ͳ ˲͕́ ˲˟˱˲˯˞˶˪˵˯ˬ˯˛Ͳ̃˭˙˲ˤ˯ˬ˯˛ ˁ˘ˬ˵˘ˮ˘˵ ʥ˘˥೪˯˾೪˘˲˯˚˘ ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘ ˞˘ ˵˘ˬ˘˥ ˯˵˙˘˳́೦˘ ˙˘ˬ˘ ˳೴̅ ˙˘೪́˵́ˮ ˳́˥ˬ˘˞́͘ ʽˬ ˮ˟˛˧ˣ˧ˮ ೪˘ˬ˘೦˘ˮ ഉ˲˧ ˢ˟˵˟˪˾˧ˬ˧˪ ˟˵˟˵˧ˮ ͨ KD нͩ ˙˘ˬ˘ ഑˲˙˧˵˶ ˪ˬˤˮˤ˪˘˳́ˮ́೮ ˙˧˲˧ ˟ˬ˯˲˞˘˞˘ ϮϬϬϴ ˢ́ˬ́ ˘˾́ˬ˞́͘ ʽ˳́ ˟˭˺˘ˮ˘ˮ́೮ ˵́ˮ́˳Ͳ˵˧˲˾˧ˬ˧˛˧ ˭˟ˮ ˢ˘˳˘ˮ˞́ ೵˲́೪˵˘ˮ˞́˲˶ ഉ˞˧˳˧ˮ˧೮ ˟˲˟˪˾˟ˬ˧˛˧ ˢ഑ˮ˧ˮ˞˟ ˁ˘ˬ˵˘ˮ˘˵ ʥ˟˲˞˟ˮ೪́ˣ́ ˛˘ˣ˟˵˧˭˧ˣ˛˟ ˙˟˲˛˟ˮ ˳೵˺˙˘˵́ˮ˞˘ ഉ೮˛˧˭˟ˬ˟˥˞˧͘

ǂǗLJǗljƼ ǍʃƽDŽ

– Салтанат Берденқызы, 1995 жылы елімізге алғашқы болып, денеден тыс ұрықтандыру әдісін енгізіп, нәрестенің іңгәлаған үніне зар болып жүрген талай жанның алғысын алдыңыз. Бақыттың үлкені бала сүю десек, сіздің жасап жүрген ісіңіз – нағыз ізгілікті іс. Жұртшылықтың өзіңізге құрметпен, сүйіспеншілікпен қарайтыны да сондықтан. Естуімше, бүгінде Астана қаласында осы әдіспен жылына 500-дей бала дүниеге келеді екен. Демек, елордадағы «Экомед+» клиникасының материалдықтехникалық базасы қауқарлы болғаны ғой...

– Бедеулікті емдейтін «Экомед+» орталығының негізі Алматыда қаланғанын білесіздер. Кейін елорда Астанаға ауыс қаннан кейін бізде емделіп жүрген адамдардың көбі осында көшті. Олар «Экомедтің» бір бөлімшесін Астанада ашу керек тігін ұзақ уақыт сұрап жүрді. Ақыры, жұртшылықтың өтінішін жерде қалдырмай, 2008 жыл бас шаһарда осы емхананы аштық. Алғашында шағын орталық қана болды. Ғимаратымыз да кішкентай еді. Басында кадр мәселесінен де қиналдық. Бізге келген дәрігерлер талабымызға сай келмей жатты. Көпшілігінде жаңа тәсілге деген жаңашыл көзқарас жетіспеді. Кейбірінің білімі көңілімнен шықпады. Бастапқыда мамандарды тәжірибесі мол акушер-гинекологтардан іріктедім. Уақыт өте келе, бұл ойымның дұрыс еместігіне көз жеткіздім. Сөйтіп, төрт-бес жыл тәжірибесі бар жастарды ала бастадым. Олардың ойы тың, оқытуға икемді. Біздің салада ағылшын тілді білу де шарт. Ал жастар тілді де, білімді де тез қабылдайды, қай-қайсысына да құлшынып тұрады. Осы бастамам жақсы іске асты. Біз мамандарды алғаннан кейін міндетті түрде шетелде оқытып аламыз. Өйткені, репродуктология – күрделі сала. Әсіресе, экстракорпоралды ұрық тандыру әдісі ыждаһаттылықты, ұқып тылықты, терең білімді қажет етеді. Біз іштегі баланың ғана емес, әйелдің де өмірі

үшін күресеміз. Әрі жүйкең де темірдей болуы керек. Себебі, бедеулік – психологиялық ауру. Ұзақ жылдар бойы бала көтермей жүрген әйелдердің басым бөлігі депрессияға ұшыраған. Кейбірі тіптен шыдамсыз. Олармен тіл табысып, жылы сөйлесе білу керек. Мамандарға талабымыз қатал болатыны да сондықтан. «Экомедте» ультрадыбыстық зерттеу деген бөлек кабинет жоқ. Мамандарымыз УДЗ-аппаратын да қоса меңгерген. Алайда шетелде оқытып, күтіпбаптап, енді жемісін көріп, елге

ǍǜǧǮǜǩǜǮ ƽƼDžɅNJǔɅƼnjNJƾƼ

БАКЫТТЫН ТОРЕСІ пайдамыз тиеді-ау дегенде, кейбір дәрігерлер дандайсып, «өзім білемдікке» салынып кететіні бар. Осылай, талай рет «тал қармап» қалғанымыз бар. Біз де қу болып алдық қазір: енді жұмысқа келгендер біліктілігін жетілдіргеннен кейін «Экомедте» кемі бес жыл бойы жұмыс істеуі керек. Келісімшарт бойынша, жұмыстан кетерінен бір жыл бұрын бізге ескертуі тиіс. Бұл – оның орнына маман даярлауға жеткілікті уақыт. Қазіргі күні материалдықтехникалық базамыз да, мамандарымыз да жақсы. Өзіңіз көріп отырғандай, ғимаратымыз да еңселі.

– Ал «Экомед+» Астанада ашылғалы мұнда жасанды ұрықтандыру әдісі арқылы шамамен қанша бала дүниеге келді?

– Алғашқы ашылған жылдары жылына 100-ге жуық бала өмірге келді. Кейін мамандарымыз көбейіп, техникалық базамыздың әлеуеті артқаннан кейін бұл көрсеткіш 500-ге жетті. «Экомед+» ашылғалы Астанада туған балалардың саны қазір 3 мыңнан асады. Ал Қазақстандағы ЭКҰ-мен дүниеге келгендердің жалпы саны 15 мыңды құрайды. Бұл – біздің «Экомедті» ғана емес, жасанды ұрықтандырумен айналысатын басқа да орталықтарды қосқандағы көрсеткіш.

ǂƼǍƼljǀǗ ɛnjǗɅǎƼljǀǗnjǏǀǗɍ ljʃǎDŽǂǁǍƲ ǂNJȽƼnjǗ – Экстракорпоралды ұрықтандыру тәсілінің бүгінгі жетістіктері жөнінде не айтар едіңіз?

– Әйелдің бала көтеру мүмкіндігі табиғатынан аз. Айталық, 20 жастағы әйелдің бір етеккір циклында бала көтеру мүмкіндігі – 15-20

ұрпағын өрбіту саласында қолданылатын жаңа заманға сай небір технологиялар шықты. Жыл сайын әлемнің ең мықты мамандары жиналып, осы саланы әрі қарай дамытудың жай-күйін талқылайды. Соның арқасында талай жетістікке жеттік. Мысалы, бұрын аталық пен аналық ұрықты криоконсервациясы жасау, яғни, қатырып қою тәсілі жоқ-тын. Жатырды ширықтырып, ұрық шығатын фолликуланы өсіру үшін біз әйелге небір гормондық дәрілер

ͨˑ˪˯˭˟˞нͩ ˘˾́ˬ೦˘ˬ́ ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘ ˵˶೦˘ˮ ˙˘ˬ˘ˬ˘˲˞́೮ ˳˘ˮ́ ೪˘ˣ˧˲ ϯ ˭́೮ˮ˘ˮ ˘˳˘˞́͘ ʤˬ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ˞˘೦́ ˑʶ౭Ͳ˭˟ˮ ˞೴ˮˤ˟˛˟ ˪˟ˬ˛˟ˮ˞˟˲˞˧೮ ˢ˘ˬ˱́ ˳˘ˮ́ ϭϱ ˭́೮˞́ ೪೵˲˘˥˞́͘ ʥ೵ˬ ʹ ͨˑ˪˯˭˟˞˵˧ͩ ೦˘ˮ˘ ˟˭˟˳͕ ˢ˘˳˘ˮͲ ˞́ ೵˲́೪˵˘ˮ˞́˲˶˭˟ˮ ˘˥ˮ˘ˬ́˳˘˵́ˮ ˙˘˳೪˘ ˞˘ ˯˲˵˘ˬ́೪˵˘˲˞́ ೪˯˳೪˘ˮ˞˘೦́ ˪഑˲˳˟˵˪˧˾͘ пайыз, 30 жаста – 10 пайыз, 40 жаста – 5 пайыз. Ал экстракорпоралды ұрықтандыру әдісінің нәтижелілігі бұдан бірнеше есе жоғары. Осыдан 20 жылдай бұрын жасанды ұрықтандыру арқылы бала көтеру көрсеткіші бір жасағанда 10-15 пайыз болды. Ал қазір 60-80 пайызға жетті. Яғни, денеден тыс ұрықтандыру жасаған 10 әйелдің алты, сегізінде эмбрион жетіледі деген сөз. Қазіргі таңда бұл сала қарқынды дамыды. Дүниежүзіндегі адам

береміз. Кейде жас әйелдерде бірден көп фолликула өсіп шығады. Сол айда ұрық салған кезде жатыр қабылдамай, ұрық дамымай қалатын кездер болатын. Ал қазір осы қатыру тәсілінің арқасында нәтиже жоғары.

ƽƼLJƼLJǗ ƽNJLJǏǀǗɍ ƽƼǍɅƼ ǂNJLJǗ

– ЭКҰ әдісі қалай жүзеге асырылады? Бұл тәсіл бала сүйгісі келген кез келген ерлі-зайыптыға қолданыла бере ме?

– Жоқ, бұл әдісті кез келген адамға қолдана бермейміз. Оның өзіндік асқынулары мен қарсы көрсетілімдері бар. Әйелдің денсаулығына зиян келіп, өміріне қауіп те төнуі мүмкін. Біз қаншама әйелдің өмірімен күрестік?! Қайта жоғарыда айтқа криоконсервация тәсілі келгелі қауіп анағұрлым азайды. Жатырдың ішін бала көтертуге дайындайтын дәрі-дәрмектің те жанама әсерлері бар. Жалпы «Экомед+» емханасын тек қолдан ұрықтандыру әдісімен ғана емес, бедеулікті емдеумен айналысатын орталық деуге де болады. Осында келген науқастарды алдымен бастанаяқ тексереміз. Кейбіреулер емдомнан кейін өзі-ақ бала көтеріп кетеді. Біреулеріне гормондық стимуляция жасаймыз, енді бірі жатырішілік инсеминация жасағаннан кейін жүкті болады. Денеден тыс ұрықтандыру әдісі басқа ешқандай тәсіл көмектеспеген жағдайда ғана қолданылады. ЭКҰ – күрделі процесс. Алдымен әйелдің ұрығын алу үшін дайындаймыз. Аналық ұрықты шығаратын фолликула жасушасын өсіру үшін гормондық дәрілермен стимуляция жасаймыз. Ең үлкен доминантық фолликуланың көлемі 18-20 мм жеткен кезде фолликуладағы ұрық оны жарып шығу үшін тағы бір дәрі беріледі. Содан кейін жіңішке ине арқылы фолликуладағы сұйықтықты

www.astana-akshamy.kz

ȹ

¼½ÅɸËÃÓĜ

сорғызып аламыз. Оны арнайы микроскоппен қарап, ішіндегі титімдей ғана ұрықтың баржоғын тексереміз. Аналық ұрықты алып, инкубаторға саламыз. Оның температурасы, қолайлылығы бәрі әйелдің жатырындағыдай етіп жасалған. Ал ұрығы мүлде жоқ әйелдерге донор ұрық қолдануға тура келеді. Осы уақыт аралығында еркектің ұрығын өңдеп, әртүрлі сүзгіден өткізіп дайындаймыз. Егер еркектің ұрығы аз немесе әлсіз болса, онда амал жоқ, ИКСИ әдісіне жүгінеміз. Нақтылап айтқанда, ең сапалы, жақсы деген сперматозоидтарды іріктеп аламыз да, арнайы микрохирургиялық құрылғының көмегімен аналық жұмыртқаға«қолмен» апарып кіргіземіз. Сосын қолдан ұрықталған эмбрионды ананың жатырына апарып саламыз.

– Енді қанша жыл бойы зарығып күткен баласы ауру болып туса, қиын ғой...

– Алланың жазуына, табиғаттың бергеніне шара жоқ. Бірақ ген арқылы тек ұлға немесе тек қызға берілетін аурулар болады. Олай болған жағдайда генетик-дәрігердің қорытындысымен ұрықтарды іріктейміз...

– Сөзіңіз аузыңызда, өткенде «Экомед+» сайтын ашып қарасам, «менде үш қыз бар, ұл жасап беріңізші» немесе «менде төрт ұл бар, бір қыз тууға көмектесіп жіберіңізші» деген хаттарды көптеп көзім шалды. Мұндай жандардың тілегін орындайсыздар ма?

– Бұл тілектерді орындау үшін алдымен әлгі адамның бедеулік деген диагнозы болуы керек. Жалпы ЭКҰ қауіпсіз емес екенін жоғарыда айттым. Біз біреуге – ұл, біреуге қыз керек екен

– Эмбрионның әрі қарай дамып, жетіліп кететініне кепілдік бар ма?

– Бізден үміттеніп келетіндердің көбі осы сұрақты қояды. Кейбіреулер тіпті баланы ақшаға сатып алатын заттай көреді. Дүниежүзінде ешкім де ЭКҰ арқылы бірден бала болады деген кепілдік бермейді. Табиғат бермегенге біз қалай 100 пайыз кепілдік береміз? Оның үстіне әйелдің де, еркектің де ұрығының бәрі бірдей жарамды бола бермейді. Мысалы, он ұрық алсақ, соның екеуі ғана жарамды, қалғанын әлжуаз немесе хромосомдық ауытқулары бар болып шығады. Кейбір түсінігі аздар «он ұрық алдыңдар, он бала неге өсіп шықпайды» деп дауласатыны бар. Сондықтан бізге үміт артып келгеннен кейін төзімділік танытып, жақсылықтан күдер үзбеу керек.

– Сонда жасанды ұрықтандыру арқылы да ауру бала туу мүмкін бе?

– Осы сауалыңызға орай сізге қарама-қарсы сұрақ қояйын: табиғи жолмен көтерген ананың бәрі бірдей сау бала туа ма?

– Жоқ.

– Жасанды ұрықтандыру да дәл сондай. Біз ұрықтың хромосомдық ауытқуларын, ауру-сырқауын тексеріп жатпаймыз. Ол заңмен тыйым салынған. Қандай бала болсын, жарық дүниені көруге құқылы.

– Қорқынышты екен...

– Несі?

деп кез келген әйелді жасанды ұрықтандыруға ала бермейміз. ЭКҰ жасаған кезде дәрігерлер өздерін иненің ұшында жүргендей сезінеді. Эмбрионды жатырға орнықтырғаннан кейін оны жүктіліктің 12 аптасына дейін бақылау тағы бар. Бұл – амалсыз жүгінетін тәсіл. Сондықтан денеден тыс ұрықтандыру жасау үшін әйел адамның жатыр түтікшелері бітелген, өзінің және еркектің ұрығы таусылған немесе балалы қылуға қабілеті жоқ болуы керек. Ал ұрықтардың ұл, қыз екенін де іріктеп, жатырға салуға болады. Ол үшін жоғарыда айтқан генетик-дәрігердің қорытынды қағазы болуға тиіс.

– Айтпақшы, сіз Астанада да адам қабылдайсыз ғой?

– Әрине.

ʮ˘ˬ˱́ ˯˲˵˘ ˟˳˟˱˱˟ˮ ˑʶ౭ ഉ˞˧˳˧ˮ˧೮ ೪೵ˮ́ ϭ ˭ˤˬˬˤ˯ˮ ˵˟೮˛˟˛˟ ˢ˶́೪˵˘˥˞́͘ ʥ೵ˬ ˵ഉ˳˧ˬ ˙˧ˣ˞˧೮ ˟ˬ˞˟ ೦˘ˮ˘ ˘˲ˣ˘ˮ͘ ʶ˟˥˙˧˲ ˾˟˵˟ˬ˞˧˪˵˟˲˞˧೮ ˙˧ˣ˞˧೮ ˭˟˭ˬ˟˪˟˵˪˟ ˪˟ˬ˧˱ ˟˭˞˟ˬ˟˵˧ˮ˧ ˳˯ˮ˞́೪˵˘ˮ͘ ʤˬ ʤౢˌ ˢഉˮ˟ ʫ˶˲˯˱˘ ˟ˬ˞˟˲˧ˮ˞˟ ˞ഉ˲˧Ͳ˞ഉ˲˭˟˪˳˧ˣ ˢ˘˳˘ˮ˞́ ೵˲́೪˵˘ˮ˞́˲˶ ϭϬ ˭́೮ ˞˯ˬˬ˘˲ ˪഑ˬ˟˭˧ˮ ೪೵˲˘˥˞́͘

кететін қаржы тағы бар. Оның бағасы ерлі-зайыптылардың денсаулығына байланысты әртүрлі. Қысқасы, ем-домымен қосқанда, ЭКҰ әдісінің жалпы құны орта есеппен 1 миллион теңгеге жуықтайды. Бұл тәсіл біздің елде ғана арзан. Кейбір шетелдіктердің біздің мемлекетке келіп емделетіні сондықтан. Ал АҚШ және Еуропа елдерінде дәрі-дәрмексіз жасанды ұрықтандыру 10 мың доллар көлемін құрайды. Қазақстанда баға әзірше тұрақтап тұр. Қанша

– БАЛА СYЮ

mɅɛǎǗǀƼȽǗ ƽƼɅǗǎǎǗɍ} ɅɛljǗ ɅƼljǔƼ"

– ЭКҰ – дүниежүзінде қымбат тұратын технология екені белгілі. Ал елімізде бұл әдіске жүгінгісі келетіндердің қалтасында қанша қаржы болуы керек?

– Елімізде стандартты экстракорпоралды ұрықтандыруға шамамен 350 мың теңге кетеді. Ал оған ИКСИ әдісі қосылса, онда 75-100 мың теңге артық төлеуге тура келеді. Бұл – қымбат технология. Бұдан бөлек, дәрі-дәрмекке

дағдарыс болса да бағасы өскен жоқ. Бірақ кейін қымбаттап кетуі мүмкін.

– ЭКҰ әдісіне үрке қарайтындар баршылық. Әсіресе, жасанды ұрық тандыру арқылы дүниеге келген балалар ертеңгі күні өзі балалы бола ала ма деген сұрақ көпті мазалайды....

– Қолмен ұрықтандырып, жатырға салғанымыз болмаса, бұл сәбидің табиғи жолмен дүниеге келгендерден еш айырмашылығы жоқ. Дүниежүзінде осы тәсілмен алғаш рет 1977 жылы Ұлыбританияда дүниеге келген қыз Луиз Браун қазір тұрмыста.

Ол табиғи жолмен екі балалы болды. Ал елімізде жасанды ұрықтандырумен өмірге келген тұңғыш нәресте қазір 20 жаста. 1996 жылдың шілдесінде дүниеге келген қыз бала бүгінде колледжде оқиды.

ʃDžǁLJǀƲɍ ƽƼǍǎǗ LjƲljǀǁǎƲ ƼljƼ ƽNJLJǏ

– Статистикаға жүгінсек, бүгінде жаңадан отау құрған отбасылардың 15 пайызы бедеуліктен зардап шегіп жүр. Жыл өткен сайын бедеулік пен белсіздік мәселесі тіптен ушығып барады деп мамандар дабыл қағуда. Жалпы ерлі-зайыптылардың бала сүю қабілетінің болмауының басты себептері неде?

– Егер әйел мен еркек үйленіп, 1,5 жыл бойы жүктілік пайда болмаса, бұл бедеулік болып саналады. Бедеулік әртүрлі ауруларға, салауатты өмір салтын сақтамауға байланысты туындайды. Оның бастысы түсік жасату болып тұр. Біздің орталыққа бала көтермеуге байланысты келген әйелдердің тарихын қазып отырсаң, 80 пайызы бұрын түсік жасатқандар болып шығады. Тіпті қатарынан 4-5 рет іштегі шаранасын алдырып тастағандар да ұялмай келіп тұрады ғой. Себебін сұрасаң, бәрі де әлеуметтік және отбасылық жағдайға әкеп тірейді. Бұдан бөлек, жатыр

7

мен жатыр түтікшелеріндегі патология, жыныс мүшелерінің қабынуы, эндометриоз, етеккірдің бұзылуы, гормондық бұзылыстар, тағы көптеген факторлар да бедеулікке себеп болады. Еркектің белсіздігі ұрпақ өрбіту жүйесіндегі қабынулар: аталық бездің, қуықасты безінің қабынулары әсер етеді. Сондайақ, қазір тамақтың да құрамы өзгерді, экология да бүлінді. Мұндай сыртқы факторлардың де тигізетін ықпалы бар. Тіпті, ұялы телефонды шалбардың қалтасына салып жүру де еркектің белсіздігіне ұшыратады деген де пікір бар.

– Репродуктология мен эмбриология саласының білгір маманы ретінде жұртшылыққа қандай кеңес берер едіңіз?

– Менің айтарым, жас кездерінде күйеуге шығып, үйленіп, бала туып алыңдар. Өйткені, уақыт зымырап өте шығады. Адамның ұрығы шектеулі. Жас ұлғайған сайын ұрық та азаяды. Әйел адам тұрмысқа шыққаннан кейін 1-1,5 жыл бойы бала көтермесе, онда уақытты оздырмай, репродуктолог-дәрігерге көрінуі керек. Тіпті ЭКҰ жасауға да жасқа шектеу қойылады.

Өйткені, 40-тан асқан әйелдің жатырында эмбрионның тоқтауы қиын болады. Дегенмен де жүкті болудың жылдам жолы – осы ЭКҰ. Қазіргі әйелдер – жұмысбасты. Мансап қуып жүріп, ана болу бақытын кейінге шегереді. Ертеде Кембридж университетінің бір профессоры: «Кейінгі кезде әйелдердің бедеулігі жиіледі. Себебі, қан айналымы – жатырға емес, миға кетіп жатыр» деген. Сондықтан кез келген әйел ең бірінші міндеті – ана болу екендігін естен шығармағаны, бақыттың төресі де, киесі де бала сүю екенін ұмытпаған жөн. Қымбат ТОҚТАМҰРАТ

8

ȹ

www.astana-akshamy.kz

¾¸ÉʸÈ

mƽ LJƼǔƼɅ} ǎəLJǁdžǎǁnjƲ ǁLJƿǁ ɅǗǃLjǁǎ ǁǎƲNj ǂənj Ljǁ" ͨಁ˲ˤˮ˟͕ ˾˟˵˟ˬ˞˟ ೪˘ˬ˶೦˘ ˙˯ˬ˘˞́͘ ʮ˘೦˞˘˥ˬ˘˲́ ˢ˘೪˳͕́ ˭೴˭˪˧ˮ˞˧˪ ˵˟ ˪഑˱͘ ʥ˧˲˘೪͕ ʿ˲˟ˣˤ˞˟ˮ˵ ˙˧ˣ˞˧ ˮ˟ ೴˾˧ˮ ˯೪́˵˵͍́ ʥ˘˥́˱Ͳ˵˘˳́೦˘ˮˮ˘ˮ ˟˭˟˳ ೪˯˥͊ ಁ˲ ˳˵˶˞˟ˮ˵˵˧೮ ˙˧ˬ˧˭ ˘ˬ˶́ˮ˘ ˭ˤˬˬˤ˯ˮ˞˘೦˘ˮ ˘೪˾˘ ˪˟˵˪˟ˮ˧ˮ ˢ˘೪˳́ ˙˧ˬ˟˭˧ˣ͘ ʫ˲˵˟೮ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ˞́ ˪഑˵˟˲˶˧˭˧ˣ˞˧ ˭˘೪˳˘˵ ˵೵˵́˱ ˯˵́˲ ʫˬ˙˘˳́͘ ʫˮ˞˧ ˳˯ˮ˾˘ˬ́೪˵́ ˘˲೪˘ ˳೴˥˟˱͕ ഑ˣ˧˭˧ˣ˞˟ˮ ˮഉ˵ˤˢ˟ ˪೴˵˟˵˧ˮ˞˧˪˵˟ˮ ˳˯ˬ ˢ˘೪˵˘ ೪˘ˬ́˱ ೪˯˥˳˘೪ ೵̆˵͊ ʥ഑˵˟ˮ ˢ˟˲˞˟ ˮ˟ ˢ˯೦˘ˬ˵೪˘ˮ́˭́ˣ ˙˘˲͍͊ ˃˶೦˘ˮ ˢ˟˲˛˟ ˯˲˘ˬ˘˭́ˣͩ͘ ʽ˳́ˮ˞˘˥ ˪഑ˣ೪˘˲˘˳˱˟ˮ ʤ˳˵˘ˮ˘೦˘ ˪˟ˬ˛˟ˮ ͨʥ˯ˬ˘˾˘೪ͩ ˳˵ˤ˱˟ˮ˞ˤ˘˵˵˘˲́ ʽ˲́ˮ˙˘˳˘˲ ˭˟ˮ ಁ˥˛˟˲˧˭ ˙೴˛˧ˮ˞˟ ʻ˘ˣ˘˲˙˘˟˚ ˶ˮˤ˚˟˲˳ˤ˵˟˵˧ˮ˞˟ ೪́ˣ˭˟˵ ˟˵˟˞˧͘ ˌ˟˵˟ˬ˞˟˛˧ ˢ́ˬ˞˘˲ ˵˘ˮ́˭ ˪഑˪ˢˤ˟˛˧˭˧ˣ˞˧ ˪˟೮˟˥˵˟ ˵೴˳˵˧ ˞˟˥˞˧ ˯ˬ˘˲͘ ʥ೵ˬ ˳഑ˣ˞˟˲˞˧ ೪́ˣ˞˘˲ ˘˭˘ˬͲഉ˲˟˪˟˵˱˟ˮ ˞ഉˬ˟ˬ˞˟˱ ˪˟ˬ˟˞˧͘​͘​͘ Сұхбат барысында кейіпкер еркін көсілуі үшін «Қай тілде ыңғайлы, сол тілде сөйлеңіз» дейтініміз бар. Қазақшаға тілі күрмелгендер ондайда орысша шүлдірлей жөнеледі. Керісінше болуы да мүмкін. Алайда, қарсы алдымдағы қазақ қыздары – үш тілге де жүйрік. «Қажеттілікке байланысты тіл таңдаймыз. Негізі күніміздің көп бөлігі жұмыста өткен соң, ағылшынша тілдесеміз. Өзіміз ғой. Қазақша әңгімелесейік» деді Орынбасар. Мені қызықтырған тақырып – болашақтықтардың қазіргі ғылыми жобалары. Сонымен...

тұтас бір жүйеге бағынышты. Бірақ рак клеткалары адамның иммунитетіне, ешбір жүйеге де бағынбайды. Олар мил лион дап көбейіп, қозғалысы жылдамдай береді. Бөлінбейді де, ыдырамайды да. Біз тауық эмбрионының сығындысын ала отыра қатерлі ісік клеткаларының морфологиялық құрылы сын, түр-пішінін өзгертуге болады деген тұжы рымға қатысты эксперименттер жасадық» дейді Орынбасар Тілеубекқызы. Орынбасар Астанадағы құс фабрикасынан инкубатордағы 11 күндік тауық жұмыртқасын әкеліп, эмбрион

ಁ˥˛˟˲˧˭ˮ˧೮ ˙˘˳˵˘˭˘˳́ ͨ'Ù Ä ÃÖçÝͩ ˢ˯˙˘˳́ˮ˘ ೵ˬ˘˳˘˞́͘ ౢ˯೪́˳˵́ ೪˘˥˵˘ ഑೮˞˟˥˵˧ˮ ˪˯˭˱˘ˮˤ̆ ೪˘೦˘ˣ˞́೮ ഉ˲ ˪ˤˬˬ˯˛˲˘˭́ˮ˘ ϭϬ ˵˟೮˛˟ ˵഑ˬ˟˥˞˧͘ ʮ˘˳́ˬ ̃˪˯ˮ˯˭ˤ˪˘Ͳ ˮ́ ೪˯ˬ˞˘˶ ˭˘೪˳˘˵́ˮ˞˘ ˢ˘˲Ͳ ˵́ ˢ́ˬ˞˘ ˢˤˮ˘ˬ೦˘ˮ ϯϬ ˭́೮ ˘೪˾˘೦˘ ˳˵˶˞˟ˮ˵˵˟˲ ˯೪˶ ˯˲ˮ́ ˘˶˭˘೦́ˮ˞˘ ˘ˬ˭˘͕ ˙഑˲˵˟˛೴ˬ͕ ೪˘˥́೮ ˘೦˘˾˵˘˲́ ˳˟˪˧ˬ˞˧ ˪഑˾˟˵˵˟˲ ˯˵́˲೦́ˣ೦˘ˮ͘

ƼǍǎƼljƼǀƼȽǗ ƼLJȽƼǔɅǗ m*5((1 &$0386}

ɅƼǎǁnjLJƲ ǀǁnjǎdžǁ ǀƼǏƼ ƲǃǀǁDžǀƲ Орынбасар Карапина «Болашақ» бағдарламасымен Ұлыбританиядағы Ливерпуль университетінде микробиология мамандығы бойынша білім алған. Бүгінде Назарбаев университетінің магистранты. «Бір күні «NURIS» зерттеушілері қатерлі ісік жасушаларына қатысты семинартренинг өткізді. Ісік жасушаларының апоптоз процесін бақылау мені ғылыми тұрғыда әсерлендірді. Содан лабораторияға барып, мамандарға бұл зерттеу жұмысына үлесімді қосу ниетім бар екенін білдірдім. Команданың мүшесі болғым келді. Алғашында рак ауруына қатысты көптеген деректерді оқып шықтым. Көп ұзамай «NURIS» мені волонтер ретінде өз қатарына қабылдады» дейді Орынбасар. Оның зерттеуі – қатерлі ісік жасушаларының қозғалысы жайлы. Яғни, жылдамдығы, өсу деңгейі, тежелуі. Жобаның идеясы АҚШ-та Кен Әлібек немесе Кеннет Әлібек деген атпен танымал дәрігер, ғалым, иммунология және ин фекциялық аурулар жөнінен маманға тиесілі. «Адам денесіндегі жасушалардың өсуі, көбеюі ағзамыздағы

ʽ˲́ˮ˙˘˳˘˲ ˵˘˶́೪ ̃˭˙˲ˤ˯ˮ́ ˳́೦́ˮ˞́˳́ˮ́೮ ˪഑˭˟˛˧˭˟ˮ ˲˘˪ ˪ˬ˟˵˪˘ˬ˘˲́ˮ́೮ ೪˯ˣ೦˘ˬ́˳́ˮ ˙˘೪́ˬ˘˥˞́͘ ʰˮ˪˶˙˘˵˯˲˞˘೦́ ϭϭ ˪೴ˮ˞˧˪ ˢ೵˭́˲˵೪˘ˮ́೮ ̃˪˳Ͳ ˵˲˘˪˵́ ೪˘˵˟˲ˬ˧ ˧˳˧˪ ˢ˘˳˶˾˘Ͳ ˬ˘˲́ˮ́೮ ˳˘ˮ́ˮ ˘ˣ˘˥˵˵́͘ сығындысын жасайды. Ол экстракт қазіргі таңда рак жасушаларын зерттеу мақсатында қолданылып жатыр. «Адамның сау жасушаларын, рак клеткаларын және сығындымен қосылған рак клеткаларын бақыладым. Күткеніміздей, тауық эмбриондары рак жасушаларының санын азайтты» дейді жас зерттеуші. Рак жасушаларын лаборатория шетелден сатып алады екен. Бір қызығы, 1850 жылдары ауырған әйелдің клеткалары осы күнге дейін өмір сүріп келеді. Орынбасар шетелде алған білім-тәжірибесін қатерлі ісік дертімен күресу жолдарын іздестіруге жұмсағысы келеді. «Бұл тәжірибелерімнің басы ғана, болашақта зерттеудің түбіне жетіп, ең болмаса рак жасушаларының жылдамдығын тежеуге атсалысып, адам денсаулығының жақсаруына үлесімді қоссам деймін» дейді ол.

Ал, қаламыздағы дарынды балаларға арналған «Зерде» мектебін бітірген Әйгерім Рахматулина жоғары сыныптағы кезінен шетелде оқуды армандаған екен. «Болашақ» халықаралық бағдарламасының сынақтарынан сүрінбей өткен ол 19 жасында АҚШ-тағы Пенсильвания университетіне биотехнология мамандығы бойынша оқуға түседі. Бакалаврды тәмам даған соң Назарбаев университетіне лаборатория ассистенті ретінде жұмысқа тұрады. Оқу орнында Әйгерімді бәрі таниды. Жыл басында студенттерден бастап, профессорларға дейін құшақ-құшақ қағаз ұстап Әйгерімді іздеп жүреді екен. Бәріне себепші – болашақтық қыздың бастамасы. Ол бүкіл университетті керексіз қағаздарды қоқысқа тастай салмай, арнайы контейнерде жинауға шақырады. «Америкадағы мен оқыған университеттің әр қабатында картон, газет, кеңсе қағаз дары, пластик, дайын тамақтың ыдыстары, шыны заттар секілді қоқысқа арналған жәшіктер қаз-қатар тізіліп тұратын. Ол жақта қоқыстың түгін де қалдырмай, өңдеуге жібереді. Жер-жерде «Пластиктің топырақта 500 жылда ғана ыдырайтынын білесіз бе?» деген сыңайлы ақпараттық билбордтар ілініп, қоқысты араластырып тастаудың қоршаған ортаға зияны жайында әлеуметтік жарнамалар көрсетілетін» дейді. Тіпті, қаладан алшақтау тұратын америкалық досы кішігірім өңірінде бөлек контейнерлер болмаған соң, бар қоқысты жиып-теріп,

көлігіне тиеп, рет-ретімен лақтыру үшін ерінбей университетке алып жүреді екен. Осылайша, елге оралған жас маман ең алдымен кеңседегі әріптестері арасында қалдықсыз технология мәселесін көтереді. Бәрі бірауыздан қолдап, босаға жаққа үлкен бос қорап қойып, пайдаланылған, жарамсыз қағаздың бәрін соған жинайды. Қорап лезде толып кетеді. Енді Әйгерімде оны қайда тапсырамыз деген сұрақ туады. Ізденімпаз қыз ғаламторды ақтарып, қағазды қайта өңдеп, картон шығаратын компанияның Астанадағы филиалын тауып алады. Олар қоқысты алып кетуге қуана келіседі. Керексіз қалдықтарды кәдеге жарату идеясын Әйгерім енді университет деңгейінде қарастырсам дейді. Алғашқы айда 600 кг қоқыс шықса, кейіннен бір тоннадан асатын болды. Бір күні Әйгерімнің әрекеті Назарбаев университетінің вице-президентінің құлағына жетеді. Жас маманды қабылдауына шақырған вицепрезидент оған «Green campus» жобасын жүргізуді ұсынады. Яғни, оқу орнын жасылдандыру саясаты. Айтқандай-ақ, университеттің әр қабатында қағаз тастауға арналған арнайы жәшіктер орнатылыпты. Қайта өңдеумен айналысатын компания болса, қағаздың әр киллограмына 10 теңге төлейтін көрінеді. Жарты жылда жиналған 30 мың теңгеге студенттер университет айналасын көгалдандыру мақсатында алма, бөртегүл, қайың ағаштары секілді көшеттер отырғызған. «Біздің оқу орны жылына 123 тонна дәретхана қағазын, 43 тонна кеңсе қағазын сатып алады екен. Университет басшылығы енді қалдықсыз технологияға арналған құрылғы тауып, «өз қоқысымызды өзіміз игерсек тамаша болар еді» деп отыр. «Қалдықсыз технология – қоршаған ортаны ластанудан қорғайтын маңызды тақырып. Мәселе тек біздің университет қабырғасында емес, республика бойынша шешімін тапса деймін. Әсіресе жасыл экономиканы көздейтін ЭКСПО көрмесі қарсаңында бізде де қоқысты түріне, сапасына қарай өңдейтін зауыттар көп болуы тиіс» дейді Әйгерім. Мәдина ЖАҚЫП

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ÄĚ¼½ÅÀ½Ê

9

«ЛИФТТЕН» НЕ ТYЙДІК? ʤ೦́ˬ˾́ˮ ˢ˘ˣ˶˾́˳́ ʤ˛˘˵˘ ʶ˲ˤ˳˵ˤ˞˧೮ ͨʽˮ ˮ˟˛˲ ˙˘ˬ˘˳́ͩ ˘˵˵́ ˞˟˵˟˪˵ˤ˚ ˢ˘ˮ˲́ˮ˞˘ ˢ˘ˣ́ˬ೦˘ˮ ˲˯˭˘ˮ́ˮ ˘˚˵˯˲˞́೮ ഑ˣ˧ ഑ˣ˧ˮ˧೮ ˾́೦˘˲˭˘˾́ˬ́೦́ˮ˞˘೦́ ˟೮ ೴ˣ˞˧˪ ˵˶́ˮ˞́೦˘ ˙˘ˬ˘˱͕ ˪˟˥˧ˮˮ˟ˮ ˙೵ˬ ˾́೦˘˲˭˘˳́ˮ ˱̂˟˳˘೦˘ ˘˥ˮ˘ˬ˞́˲˞́͘ ʶ˟೮˟˳ ˣ˘˭˘ˮ́ˮ˞˘ ˁ˵˘ˮˤ˳ˬ˘˚ ʧ˯˚˯˲˶˺ˤˮˮ˧೮ ˘˵˘ˬ˭́˾ ˲˯˭˘ˮˮ́೮ ˢ˟ˬ˧˳˧˭˟ˮ ˵೴˳˧˲˧ˬ˛˟ˮ ˪഑˲˪˟˭ ˹ˤˬ̂˭˧ ˞˟ ˵˟ˬ˟˪഑˲˟˲˭˟ˮˮ˧೮ ˟˳˧ˮ˞˟ ˙˯ˬ˘˲͘ ͨʮ˘˳˵˘˲ͩ ˵˟˘˵˲́ˮ˞˘ ˱˲˟˭̂˟˲˘˳́ ഑˵˪˟ˮ ͨʸˤ˹˵ͩ ˱˳ˤ˺˯ˬ˯˛ˤ̆ˬ́೪ ˞˲˘˭˘˳́ˮ ˵˘˭˘˾˘ˬ˘೦˘ˮ́˭́ˣ˞˘ ˙˧ˣ˞˧೮ ˞˟ ˢ˘˞́˭́ˣ˞˘ ˙೵ˬ ˹ˤˬ̂˭ ˢ˘೮೦́˲˞́͘ Расында, екі туындының авторлық шешімдерінде ұқсастықтар кездеседі. Мәселен, кез келген адам өзінің жасаған күнәлары үшін ерте ме, кеш пе жазасын алады. Әлемге әйгілі қаламгердің романы да, дра матург Сая Қасымбектің «Тексіздер» пьесасының негізінде қойылған драма да соны меңзейді. Айырмашылығы – «Он негр баласында» күнәһарларға үкімді судья шығарса, «Лифтте» бұл миссияны сот хатшысы атқарады. Алғашқысында оқиға Негрлер аралында өрбиді және шығармадағы кейіпкерлер оған арнайы шақыртумен барады. Ал, драмада лифтте қамалып қалған адамдардың шарқ ұруы, кезінде жастықпен жасаған қателіктерін мойындауы суреттеледі. «Лифт» психологиялық драмасын Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, режиссер Бекболат Құрманғожаев сахналады. «Режиссер бүгінгі күні көрерменге ой салатын,

актерлерді қызықтыратын дүние іздейді. Сол тұрғыдан алғанда Сая Қасымбектің пьесасы театрымыздың оң жамбасына келді. Бұл – негізінен актерлік спектакль. Актерлердің көрерменге өздерін көрсетуі керек, қазіргі заманның шындығын ашатын шығарма. Пьесаны оқыған соң актерлер оған бірден қызығып, театрдың көркемдік кеңесі мақұлдады. Драманың айтар ойы, көтерген жүгі ауыр. Мұның астарында бала тағдыры, бала тағдырының арғы жағында қоғам тағдыры жасырынып жатыр. Әрі-беріден соң ұлт, халық тағдырына деген алаңдаушылық бар. Біз жаһанданудан ешқайда қашып құтылмаймыз. Тек кім екенімізді жоғалтып алмауға тиістіміз. Жастарға «әй дейтін әже, қой дейтін қожа» азайып бара жатқан заманда сахнаның төрінен осындай бір ой тастасақ деген ниетпен туындыны қойдық» дейді ол. «Театр – қоғамның айнасы» деп жатамыз. Қоғамда болып

жатқан жағдайларды сахна ар қылы көрерменге жеткізіп, санасын қозғау – тиімді тәсіл. Осыны еске алған Сая Қасымбек пьесаның жазылу жайына тоқталды. «Қазақтың басынан өтіп жатқан жағдайлар қашанда мені толғандырады. Соңғы кезде біз экономикалық жағына көбірек мән беріп, ұлттың рухани әлемі қалыс қалып жатыр. Соның ішінде балаларымыздың, ертеңгі ұлтымыздың болашағының рухани тұрғыдан өсуіне айтарлықтай маңыз бермей келеміз. Атамыз кішкентай күнімізде «Тегің не?» деп сұрайтын. Тек – біздің өзегіміз. Қазақтың қазақтығын ұстап қалатын – тегі. Тектіліктен ажырасақ, мәңгүрттенеміз деп ойлаймын. Мәңгүрттенуден ұрпақты сақтап қалу үшін осы пьесаны жаздым» дейді драматург. «Лифт» психологиялық драмасына бас-аяғы бес кейіпкер қатысады. Балалар үйінде, өзі айтатындай «жетімханада»

өскен қыз, сот хатшысы, сот айдауылы, өмірден қажып, жүйкесі тозған әйел мен алимент төлеу мәселесімен сотқа келген азамат. Лифтте кездескен олар бастарынан кешкен оқиғаларды еске алысады. Осылардың ішінде тегеурінділеу, өктемдеу болып жетім қыз көрінеді. «Балаларын тастаған барлық әйел мен еркекті соттау керек». Қыздың сотқа келгендегі бергісі келетін арызы осындай. Бастапқыда айналасындағы адамдар оны түсінбей қалады. Ақыры арызын қанағаттандырған сот хатшысы алимент төлеуден жалтарып жүрген ер мен қыздың анасы болып шығатын әйелге үкім шығарады. Қазақ жеті атадан аспай қыз алыспаған. Ал балалар үйінде өскен, өзінің тегін, руын білмейтін адам өзінің туғанымен шаңырақ құрмауына кім кепіл бола алады? Драманың негізгі айтар ойы – осы. Автор әкешешесін тумысынан көрмеген, олардың кім екендіктерінен

хабары жоқ ұрпақты «тексіздер армиясына» балайды. Көрерменге «Осындай армияны көбейтіп жатқан кімдер?» деген сұрақты қояды. Бомба тастамай-ақ, осындай келеңсіз көріністермен ұлттың түбіне жетуге болатынын меңзейді. Драматургтың айтар ойы айқын. Алайда, бізге қойылымның әлі де бір қайнауы ішінде сияқты болып көрінді. Актерлердің ойыны да сендірмеді. Ширататын тұстары әлі де жетерлік екен. Бәлкім, басты рөлдерге таң далған әртістердің жастығынан болар, кейбірі, тіпті, «Лифт» психологиялық драмасы арқылы сахнада ауқымды рөлде алғашқы рет көрінді. «Жас тармен біз жұмыс істемесек, кім жұмыс істейді? Театрдағы барлық актерлер қойылымдарға қатысып, шығармашылық тұрғыдан өсу керек» дейді бұл тұрғыдан Б.Құрманғожаев. Біз де осыған тоқтаймыз.

Бетті дайындаған: Аманғали ҚАЛЖАНОВ

АЙГҮЛ – «АКТРИСА» БЕЙНЕСІНДЕ ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘೦́ ʽ೪˶˾́ˬ˘˲ ˳˘˲˘˥́ˮ˞˘ ˪഑˲ˮ˟˪˵˧ ˢ˘ˣ˶˾͕́ ˞˲˘˭˘˵˶˲˛ ʪ˶ˬ˘˵ ʰ˳˘˙˟˪˯˚˵˧೮ ͨʤˬ˵́ˮ ˵˯˲˞˘೦́ ˵˯˵́ͩ ˱̂˟˳˘˳́ˮ́೮ ˢ˟ˬ˧˳˧˭˟ˮ ͨʤ˪˵˲ˤ˳˘ͩ ˞˲˘˭˘˳́ˮ́೮ ˱˲˟˭̂˟˲˘˳́ ˢ˘೮˘˾˘ ˳ˤ˱˘˵˵˘ ഑˵˵˧͘ ˌ́೦˘˲˭˘ˮ́ ͨʤ͘ʰͩ͘ ˭˶ˣ́˪˘ˬ́೪ ˵˟˘˵˲́ˮ́೮ ˪഑˲˪˟˭˞˧˪ ˢ˟˵˟˪˾˧˳˧͕ ˲˟ˢˤ˳˳˟˲ ౢ˶˘ˮ˞́೪ ౢ˘˳́˭˯˚ ˳˘˺ˮ˘ˬ˘˞́͘ ʰˮ˳˻˟ˮˤͲ ˲˯˚˪˘˳́ˮ ˘˵˘ˬ˭́˾ ˵˟˘˵˲˞́೮ ഉ˞˟˙ˤ˟˵ ˙഑ˬ˧˭˧ˮ˧೮ ˭˟೮˛˟˲˶˾˧˳˧ ʻ˘ˣ˛೴ˬ ˁ˘˲́˙˘˟˚˘ ˢ˘˳˘˞́͘ ʤˬ͕ ˙˘˳˵́ ˲഑ˬ˞˧ ʤ˥˛೴ˬ ʰ˭˘ˮ˙˘˟˚˘ˮ́೮ ഑ˣ˧ ˳˯˭˞˘˞́͘ Астаналықтар талай театрларда сахналанған аталмыш драманы алғаш рет тамашаламағанын айта кетейік. Осыдан бірнеше жыл бұрын «Актрисаны» Қ.Қуанышбаев атындағы мемлекеттік академиялық қазақ музыкалық драма театрының режиссері Нұрлан Жұманиязов қойған болатын. Ал, бұл жолы қойылымның ықшамдалған нұсқасы көрерменге ұсынылды. Мұнда басты рөлді сомдайтын кейіпкер өмірдегі өзін-өзі ойнайды деп айтуға болады. Яғни, сахнадағы өмірі, оның сыртындағы тіршілігі барша сүйініші, күйінішімен бірге көрініс табады. Басқаша айтсақ, актриса бейнесі әртістік жолды таңдаған әйел адамдардың жиынтық образы іспеттес. Мәселен, қойылымда шырқалатын «Гәкку» әнінен көз алдымызға Күләш Байсейітова елестейді. Алайда, Айгүл Иманбаева бас кейіпкердің

бейнесін өз өміріне мейлінше жақындатқан. Драмада шырқалатын әндердің де көбісі оның өзінің репертуарынан алынды. Қойылымды тамашалаған Дулат Исабековтің өзі де бұған назарды жетілдіретін тұстарын да атап көрсетті. «Драматургия ретінде, драмалық спектакль ретінде Бәйтен Омаров қойған «Актрисадан» артығы жоқ. Бүгінгі қойылымды Айгүл Иманбаеваның бенефисі деп қарау керек. Алайда, көптеген көрерменді жылататын сценалар бүгін көрінбей қалғаны өкіндіреді. Бұл спектакль өзінің биімен құнды. Бірақ, Айгүл сылбыр қимылдайды, қимылдарды сәл тездету керек. Қойылымда бизнесменнің қайдан шыға келгені де түсініксіз. Әрбір рөлде биография болуы керек. Ол дегеніміз – кейіпкер қайдан пайда болды, оған не керек көрерменге айқын болуы тиіс. Ал мұнда дидактикаға ұрынғансыздар. Десек те, бір актрисаның театрын көрдік. Айгүл Иманбаева басты рөлді сомдамаса, оны қоюға рұқсат бермес едім. Оның театрының да болашағы зор, басқа театрларға ұқсамайтынына бүгін көзім жетті» деп түйіндеді сөзін Д.Исабеков.

10

ȹ

www.astana-akshamy.kz

ÈË͸ÅÀ×Ê

ҚОС ҚАНАТТЫ АҚЫН

Астана тұрғыны Талғат Мырзалыұлы Бапақов мерейлі 70 жасқа толып отыр. Мерейтой иесі белгілі ақын, халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты Серік Тұрғынбекұлымен бала жастан бірге өсіп, бір сыныпта оқыды. Содан бері екеуінің арасында жалғасып келе жатқан достықтың тіні үзілген емес. Досының қуанышы ақынға балғын балалық шақты еске түсіріп, сол сезім жүрегінен жыр болып төгілді. Ақынның өзі де биыл жетпістің жотасына мініп отыр. Ендеше, Алаштың арқалы ақыны атанған азаматтың айнымас досымен қатар балалық шақтың қызықты күндерін кешкен кезеңге өлең арқылы сапарлайық. Редакциядан

ДОС ТУРАЛЫ ТОЛҒАНЫС Бас қосып, құрмасақ та күнде кеңес. Көңілім бөгделікті білген емес. Сафия өзі жиен бола тұра, Қадірлі қарындастан бір кем емес! Шығады гүлдің өзі тасты жарып, Білгенге мұның өзі достық анық. Гүлнәржан дос парызын өтеп жатыр, Қанатты қанатының астына алып.

ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘೦́ ౭ˬ˵˵́೪ ˘˪˘˞˟˭ˤ̆ˬ́೪ ˪˧˵˘˱˺˘ˮ˘˞˘ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮˮ́೮ ˟೮˙˟˪ ˳˧೮˧˲˛˟ˮ ೪˘˥˲˘˵˪˟˲˧͕ ˇ˲˘ˮ˻ ʶ˘˹˪˘ ˘˵́ˮ˞˘೦́ ˈ˘ˬ́೪˘˲˘ˬ́೪ ʤˬ˵́ˮ ˭˟˞˘ˬ̂ ˳́˥ˬ́೦́ˮ́೮ ˬ˘˶˲˟˘˵͕́ ˙˟ˬ˛˧ˬ˧ ˘೪́ˮ ˌ഑˭˧˾˙˘˥ ˁ˘˲ˤ˟˚˵˧೮ ϳϬ ˢ́ˬ˞́೪ ˭˟˲˟˥˵˯˥́ˮ˘ ˘˲ˮ˘ˬ೦˘ˮ ഉ˞˟˙ˤͲ˳˘ˣ˞́ ˪˟˾ ഑˵˵˧͘ ʰ˛˧ˬ˧˪˵˧ ˾˘˲˘ ˘̆˳́ˮ˞˘ ೪˘˲́˭˞́ ೪˘ˬ˘˭˛˟˲˞˧೮ ͨʤ೪́ˮˮ́೮ ౢ́˞́˲ ˘˵˘˭˟ˮ ˳́˲Ͳ˳೵˺˙˘˵́ͩ ˘˵˵́ ˢ˘೮˘ ˪˧˵˘˙́ˮ́೮ ˵೵˳˘˶́ ˪˟˳˧ˬ˞˧͘ Шөмішбай Сариев – қазақ поэзиясына өткен ғасырдың алпысыншы жылдардың соңына таман буырқанып келген бір буынның белді өкілі саналады. Алғашқы өлеңдер топтамасына абыз ақын Әбділда Тәжібаев батасын беріп, сәт-сапар тілеген. Содан басталған ақындық жол арналы айдынға ұласып, өлеңдегі ерен жүйріктердің біріне айналды. Жиынды аталған кітапхана директоры Үмітхан Дәуренбекқызы ашып, ақынға ілтипатын жеткізді. Одан кейін Шөмішбай ағамыз өзінің өмір жолында кездескен, қамқорлық көрсеткен – Әбділда Тәжібаев, Қадыр Мырзалиев, Тұманбай Молдағалиев секілді ақындықтың ақ туын желбіреткен ардақты ағалары туралы тебіреніп сөйледі. Олардың рухына бас иіп, тағзым жасады. Жалпы, Сариевті халқымыз өте жақсы біледі. Оның көптеген жыр жинақтарынан бөлек, қалың қазақ аузынан тастамай айтып жүретін бірталай әндерге сөз жазған ақын. Әсіресе, көрнекті композитор Кеңес Дүйсекеев

екеуінің арасындағы шығармашылық байланыстың нәтижесінде қаншама ғажайып әндер дүниеге келді. Бүгінгі эстрада да орындалып жүрген сазының татымы бар әндердің сөзі де осы ағамыздың қаламынан туған. Сондықтан болар, қара өлеңнің жүйрігі Ғафу Қайырбеков оны «Қос қанатты ақын» деп бағалаған. Сондай-ақ, шара барысында академик Сейіт Қасқабасов, композитор Мұрат Құсайынов, ақын Қонысбай Әбілов, жазушы Қуаныш Жиенбай кеш иесіне ізгі лебіздерін білдірді. Серік Тұрғынбекұлы арнау өлең оқыса, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Бақытбек Смағұл «Бауыржан Момышұлы төсбелгісін» табыс етті. Көрнекті композитор Төлеген Мұхамеджанов арқалы ақынның сөздеріне жазылған әндерін орындады. Қысқасы, жоталы жетпіске толған ақынның кеші ән мен жырдан өріліп, өнегелі әңгімеге толы болды. Азамат ЕСЕНЖОЛ

Бейне бір жалдамалы солдатындай, Бастайды өмір өзі алға тынбай. Жалғанда – Жолдас та көп, Жора да көп, Дос бар ма Дүниеде – Талғатымдай?! Өмірдің таршылығына қарамастан, Бірге өстік, біте қайнап бала жастан. Жалықпай жарты әлемді шарласам да, Дүниеде дос таппаспын сенен асқан. Тартқанмен қу жетімдік бір жағынан, Тәнтімін тағдырыма ырза қылған. Болғанмен маған жезде – сенің әкең Екеуміз – тәлім алдық Мырзалыдан. Білгенге тағдыр деген қатал майдан, Талайлар өтті өмірден тата алмай дәм. Бөлеген төңірегін мейірімге, Бар ма екен Мағрипа апамдай жан?! Мырзекең жырларымды бағалаған, Жасымнан тұлпар міндім тағалаған. Ересек екеумізден ер көңілді Мақсұтбек бола білді аға маған. Тірлікте қатты-тәтті кезігеді, Кім бірақ туысынан безінеді. Ерке інім Исламды айтқан кезде Қайтейін, ет жүрегім езіледі. Өмірдің өзі үйретті мұны маған, Кей кезде өткенді айтып, күліп алам. Әзілі-қалжыңы да жарасатын, Кім болар Исламдай іні маған?!

Түседі еске жиі бала кезім, Қалғандай сезінемін далада өзім. Тай мініп, тізеден су кешуші едік, Сарқырап тасығанда Сарыөзегім. Білгенге балалық шақ бақ-ырысым, Мен үшін өлең-жырдың ағынысын. Өлкейік – естен кетпес – тобылғы сай, Сарыөзек – сарқылмайтын сағынышым. Жастықтың берсе, шіркін, бес-алты айын, Соны ойлап жүрегімді жасартайын. Есен-сау Қостанайда жүріп жатыр Қалтайым, Рафхатым, Есентайым. Сен десең ағызамын жырдың майын, Бірің – тал болған кезде, Бірің – қайың. Әлі де алшаңдатып жүргізеді, Алшаны саған қосқан бір Құдайым. Кей күндер құлшындырып қуантады. Кей күндер күрсіндіріп мұңайтады. Жайнаған Оңтүстіктің алшасындай, Алшаны жетпісте деп кім айтады?! Баяғы қайран көктем бізден өтіп, Қалыпты-ау боз қыраулы күз де жетіп. Шыққанын ай мен күннің аман көріп, Жұптарын жазылмасын жүзге жетіп. Бұл өмір Саған да – сын, Маған да – сын. Әрине, дос болған соң бағаң басым. Дүниенің бір бақыты сол емес пе? Аман-сау бірге жүрсе замандасың! Серік ТҰРҒЫНБЕКҰЛЫ

www.astana-akshamy.kz

ȹ

ȽÉÄÀ½Ê

ƶLJLjƶǃƶ gƶǁƶLJǑ cǀƭǂƺƭƹƭǃƭi gƶljǁǑLJǑ ƼDŽƷƶ

ʤ˳˵˘ˮ˘ ೪˘ˬ˘˳́ˮ́೮ ˘˶˭˘೦́ˮ˞˘ ˪˯˭˭˶ˮ˘ˬ˞́೪ ˘೪́ˬ́ ˘˚˵˯˵೵˲˘೪˵˘˲೦˘ ;˱˘˲˪ˤˮ˛˵˟˲˛˟Ϳ ˙˘ˣ˘ˬ́೪ ˵˘˲ˤ˹˵˧ ˙˟˪˧˵˶ ˵˶˲˘ˬ́ «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» 2001 жылғы 23 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңы 37-бабының 1-тармағына, Астана қаласы әкімдігінің 2015 жылғы 21 қазандағы қаулысымен бекітілген Астана қаласының аумағында коммуналдық ақылы автотұрақтарды (паркингтерді) пайдалану қағидалары 2-тармағының 1) тармақшасына сәйкес Астана қаласының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: 1. Астана қаласының аумағында коммуналдық ақылы автотұрақтарға (паркингтерге) базалық тариф 150 (бір жүз елу) теңге көлемінде бекітілсін.

2. Коммуналдық ақылы автотұрақтарды (паркингтерді) басқаруға берген жағдайда пайдалану тарифін астананың көлік инфрақұрылымы объектілерін басқару функцияларын жүзеге асыратын, коммуналдық ақылы автотұрақтарды (паркингтерді) пайдалану

үшін көзделген базалық тарифтен асырмауы тиіс компания айқындайды.

2. «Астана қаласының Жолаушылар көлігі басқармасы» мемлекеттік мекемесінің басшысы осы қаулыны кейіннен ресми және мерзімді баспа басылымдарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын интернет-ресурста және қала әкімдігінің интернетресурсында жариялаумен әділет органдарында мемлекеттік тіркеуді жүргізсің.

3. Осы қаулының орындалуын бақылау Астана қаласы әкімінің бірінші орынбасары С.М. Хорошунға жүктелсін.

4. Осы қаулы әділет органдарында мемлекеттік тіркелген күннен бастап күшіне енеді және алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Әкім

Ә. Жақсыбеков

ͨʤ̭̯̦̌̌ ದ̣̭̼̦̼̌̌ಪ ʪ̖̦̭̱̣̼̌ದ ̭̌ದ̯̱̌ ̭̍̌ದ̬̥̭̼̌̌ͩ ̡̥̖̥̣̖̖̯​̡̯̞ ̡̥̖̖̥̖̭̞͕ ϬϭϬϬϬϬ͕ ʤ̭̯̦̌̌ ದ̣̭̼͕̌̌ ʥ̡̖̜̞̯̹̞̣̞̍ ್̡̹̖̭̞͕ ϭϭ͕ ̦̼̌ದ̯̥̌̌ ̴̨̯̖̣̖̦̬̼̔̌͗ ϴ ;ϳϭϳϮͿ ϱϱϳϰϴϲ͕ ĚĞŶƐĂƵůLJŬ͘ĂƐƚĂŶĂ͘Ŭnj͕ ʤ̭̯̦̌̌ ದ̣̭̼̌̌ ೅̡̞̥̞̞̦̞̔̐ಪ ̹̬̱̹̼̣̼̌̌ದ ̙ರ̬̞̱̐̚ ದಱದ̼ಢ̼̦̔̌ಢ̼ ͨʪ̖̥̖̱ͩ ̨̯̭̼̍̌ ̶̛̛̥̖̦̭̼̔̌ ̨ದ̱Ͳ̯೅̡̛̙̞̬̖̣̞̍ ̨̬̯̣̼̌ಢ̼ͩ ̡̥̖̥̣̖̖̯​̡̯̞ ̡̨̥​̥̱̦̣̼̌̔ದ ̡೅̨̭̞̪̬̼̦​̦̼ಪ ̭̍̌ ̔೅̬̞̖̬̞̐ ̣̱̼̥̼̦̌̌̌̚ ̡̨̡̦̱̬̭ ̛̙̬̣̜̼͕̌́̌̔ ̡̥̖̖̦̙̜̼̌͗ ϬϭϬϬϬϬ͕ ʤ̭̯̦̌̌ ದ̣̭̼͕̌̌ ʤ̵̼̣̜̦̍̌̌ ̔̌ಪಢ̼̣̼͕ ϭ͕ ̙ಱ̥̼̭ ̴̨̯̖̣̖̦̼͗ ϰϴͲϲϭͲϵϰ͘ 1. «Демеу» отбасы медицинасы оқутәжірибелік орталығы денсаулық сақтау саласында уәкілетті орган бекіткен ауруды ерте және жасырын түрлерін және қауіптілік факторын анықтауға арналған шаралар; санитариялық-гигиеналық, эпидемияға қарсы шараларды; иммундық профилактика ұйымдастыру және жүргізуге; халықты денсаулық сақтау, ауруды алдын алу және салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселесі бойынша үйретуге; алғашқы медициналық-санитариялық көмек мамандарының азаматтарды стационарларға емдеуге жатқызу, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету; жүкті әйелдер мен балаларды диспансерлеу және қадағалау; уақытша еңбекке жарамсыздыққа және кәсіби жарамдылығына сараптама жүргізуге (профилактикалық және мерзімдік медициналық тексерулер) бағытталған түрлері мен көлеміне және Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін қызметтің басқа түрлеріне сәйкес амбулаториялық жағдайда және үйде алғашқы медициналық-санитариялық, мамандандырылған медициналық, зертханалық-диагностикалық көмек көрсетеді.

2. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары медициналық білімнің, «Денсаулық сақтауды ұйымдастыру» («Қоғамдық денсаулық сақтау», «Денсаулық сақтау менеджменті») мамандығы бойынша бірінші/жоғары біліктілік санатының болуы немесе «Қоғамдық денсаулық сақтау» («Денсаулық сақтау менеджменті», «Менеджмент») мамандығы бойынша магистратураның және денсаулық сақтауды мемлекеттік басқару органдарында немесе денсаулық сақтау ұйымдарында басшылық лауазымдарында кемінде 5 жыл еңбек өтілінің болуы; немесе жоғары экономикалық білімнің «Қоғамдық денсаулық сақтау» («Денсаулық сақтау менеджменті») мамандығы бойынша магистратураның болуы және басшылық лауазымдарда денсаулық сақтауды мемлекеттік басқару органдарында кемінде 3 жыл еңбек өтілінің немесе денсаулық сақтау ұйымдарында кемінде 5 жыл еңбек өтілінің болуы. Білуі керек: Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін, Қазақстан Республикасының Еңбек кодексін, Қазақстан Республикасының «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі

туралы» кодексін, Қазақстан Республикасының «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» заңдарын, денсаулық сақтау мәселелеріне арналған нормативтік құқықтық актілерді, халық денсаулығы жағдайының статистикасын, халық денсаулығының жағдайын сипаттайтын өлшемдер мен көрсеткіштерді, медициналық қызметтер нарығының конъюнктурасын, отандық және шетелдік медицинаның ғылыми жетістіктерін, денсаулық сақтауды басқару жүйесі мен денсаулық сақтауды ұйымдастырудың теориялық негіздерін, халық үшін санитариялық ағартуды, гигиеналық тәрбиелеуді және салауатты өмір салтын насихаттауды ұйымдастыруды, адамның өмір сүру ортасының факторларын, денсаулық сақтау ұйымдарының жоспарлық-экономикалық және қаржылық қызметтерінің негіздерін, қызметкерлердің еңбекақысын төлеу жүйесінің негіздерін, еңбек туралы заңнаманы, еңбекті қорғаудың, қауіпсіздік техникасының, өндірістік санитарияның және өрт қауіпсіздігінің ережелері мен нормаларын.

3.Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар: конкурсқа қатыру туралы өтініш; мемлекеттік және орыс тіліндегі түйіндеме; өз еркімен толтырылған өмірбаян; білімі туралы құжаттардың көшірмесі; еңбек қызметін растайтын құжаттардың (болған жағдайда) немесе еңбек келісім-шартының, не соңғы жұмыс орнынан жұмысқа қабылдау және жұмыстан босату туралы бұйрықтардың көшірмесі; үлгі бойынша денсаулық жағдайы туралы анықтама, соттылығының жоқтығы туралы анықтама, 3х4 сурет (2 дана).

4. Құжаттарды қабылдау күні және конкурсқа қатысу туралы өтініштерді өткізу мерзімі: құжаттар мемлекеттік органның интернет желісінде және мерзімді баспаларда жарияланып, басылып шыққаннан кейін күнітзбелік 15 күн ішінде қабылданады.

5. Конкурс өткізу мерзімі: құжаттарды қабылдау мерзімі өткеннен кейін 3 жұмыс күн ішінде. Хабарлама телефон арқылы қатысушылардың ұялы телефондары және электрондық адрестеріне жолдау тәсілдерімен жүзеге асырылады.

6. Конкурс өткізу орны: Астана қаласы, Бейбітшілік көшесі, 11 үй, 4 қабат, Астана қаласы әкімдігінің ғимаратында өтеді.

«Қазақконцерт» мемлекеттік концерттік ұйымы» 30 жасқа дейінгі вокалистерді қабылдау туралы хабарлайды. Ақпарат үшін телефон: 8 (7172) 705-241, 8 701 822 06 60. Түйіндемені priem@qazaqconcert.kz электрондық мекенжайына жолдау қажет. Еуразия гуманитарлық институтының ұжымы «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығының 2-курс студенті Еркебұлан Махаббат Қурманғалиқызының мезгілсіз қайтыс болуына байланысты ата-анасына, туған-туыстарына қатты қайғырып, көңіл айтады.

11

ÌÎÍÎÏÎËÈßҒÀ ҚÀÐÑÛ ÏÐÀÊÒÈÊÀҒÀ ÍÅ ÆÅÒ²ÑÏÅÉIJ? Елордада IX Астана экономикадық форумы шеңберінде өткен «Бәсекелестікті ілгерілету: жаңа «ойын ережелері» атты бәсекелестік мәселелері жөніндегі сессияда ҚР монополияға қарсы заңнамасы, оның қолданылуы, монополияға қарсы орган қызметкерлерінің жұмысына назар аударуға байланысты пікірсайыс болды. Монополияға қарсы органның кейбір ұсыныстарына депутаттық корпус өкілдері тарапынан болған сындарлы шарттарға қарамастан, Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымы (ЭЫДҰ) сарапшылары дайындаған Қазақстан Республикасындағы бәсекелес құқық пен саясатқа шолудың тұсаукесері сессия шеңберіндегі ғана емес, жалпы бәсекелестік саласындағы негізгі оқиға болды. ЭЫДҰ өкілдерінің баяндамалары аса қызығушылық туғызды – сессияда алғаш рет ұлттық бәсекелестік заңнаманы одан әрі реформалау жөніндегі ЭЫДҰ ұсынымдары берілді, бұл Қазақстанның бәсекелестік саясатының тарихындағы келесі кезегі үшін негіз болатыны анық. Кәсіпкерлік кодексіне енген ЭЫДҰ стандарттарына сәйкес келуі үшін түзетулердің 1-пакеті нарық субъектілерінің қызметін жеңілдету үшін мемлекеттің теңдессіз шараларын куәландырады. Экономика және бәсекелестік мәселелерінде мәліметі шамалы адамға бизнестің дамуына және интеграция жағдайларына жеңіл бейімделуіне заңнаманың оңайлатылғаны түсінікті. Әлемдік экономиканың жаңалықтары мен трендтері экономикаға жәрдемдесуге және оның ілгерілеуіне одан да көп мән берді. Бұл «Жүз нақты қадам» бес институционалдық реформаны іске асыру жөніндегі ұлт жоспарында көрініс тапты. Онда Мемлекет басшысы монополияға қарсы қызмет жұмысының тұжырымдамасын өзгерту және оны ЭЫДҰ стандарттарына сәйкес келтіру қажеттілігін атап өтті. 53-қадамды іске асыру шеңберінде Қазақстан Республикасының монополияға қарсы заңнамасын озық әлемдік практикаға және халықаралық стандарттарға сәйкестіру жұмысы жүргізілуде. Енгізілген жаңалықтар нарықтың тиімділігін арттыруға, еркін бәсекелестік үшін қолайлы институционалдық және ұйымдастырушылық жағдайлар жасауға, сондай-ақ мемлекеттік баға реттеуден нарықтық баға белгілеуге көңіл бөлуге мүмкіндік берді. Сессияда ЭЫДҰ Бәсекелестік жөніндегі комитетінің төрағасы Фредерик Женнидің баяндамасы ерекше назар аударды. Ол ЭЫДҰ-да соңғы 20 жыл бойы басшылық қызметте. |Париждің ESSEC бизнес мектебінде экономика профессоры, Францияның жоғарғы сотының судьясы (Cour de Cassation). Женни мырза экономика ғылымдарының докторы (Париж университеті) және экономика ғылымдарының кандидаты (Гарвард университеті) дәрежесіне ие екендігін атап өткен жөн. Сондай-ақ, Ф. Женни – салалық нарықтардың теориясы, бәсекелестік құқық, сауда –экономикалық даму жөніндегі көптеген жұмыстардың авторы. Ф. Женни Қазақстан Республикасының бәсекелестік заңнамасына және саясатына шолу мен қазақстандық монополияға қарсы заңнаманы одан әрі жетілдіру бойынша ЭЫДҰ сарапшылары дайындаған ұсынымдармен таныс тырмас бұрын нарықтық экономикадағы бәсекелестік – ол бизнестің өнімділігі, бәсекеге қабілеттілігі және тұтастай елдің экономикалық дамуы үшін қуатты драйвер деп атап өтті. Ф. Женни монополиясыздандыруға жасалып жатқан ұмтылысты атай келе, Қазақстан бәсекелестік заңнама дамып келе жатқан елдердің қатарында деп атап көрсетті. Сонымен бірге, Ф. Женни монополияға қарсы органның жұмысындағы сындарлы сәтті атады – бағаларды және бәсекелестікті бақылаудың жалпы процесі ашықтық және транспаренттік бермейді. Сөз сөйлеу барысында бірнеше рет атап өткендей, сондай-ақ сөзінің соңында Женни мырза ЭЫДҰ үшін монополияға қарсы органның транспаренттік қағидатын пайдалануы маңызды болатынына назар аударды. Бұдан басқа, органның теңдестірілген шешімдер қабылдауы үшін жеткілікті уақыты болуы тиіс. Осыдан кейін монополияға қарсы органның басшысы Серік Жұманғарин атап өткендей, бірінші пакетті нақтылайтын екінші норма шығару пакеті монополияға

қарсы заңнаманы бұзу фактілері бойынша тергеп-тексеру жүргізудің тиімділігін арттыру мақсатында, мерзімдерді ұзартуды көздейді. Сонымен «картель» ұғымының енгізілуіне байланысты тергеп-тексеру мерзімін ұлғайту ұсынылады, бұл неғұрлым сапалы тергеп-тексеру жүргізуге жәрдемдеседі және монополист – картельдерге қатысты күрделі істер бойынша елеулі нәтижелерге қол жеткізуге ықпал етеді. Сондай-ақ, мерзімдер бөлігіндегі осындай өзгерістер Келісу комиссиясы институтын жетілдіруге бағытталған - монополияға қарсы органның тергеу объектісіне тергеп-тексеру қорытындылары бойынша тұжырымның жобасын тергеп-тексеру аяқталғанға дейін 30 күн бұрын жіберуді көздейтін міндеті енгізіледі, ол тергеп-тексеру нәтижелеріне монополияға қарсы органда сотқа дейін шағымдануға және тергеу объектісінің дәлелдерін ескере отырып, объективті шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Тұтастай алғанда, барлық түзетулердің жалпы қорытындысы ретінде мемлекеттік реттеуден нарықтық реттеуге көшу болады. Шолудың авторы Сколково Құқықтық саясат және қоғамдық қатынастарды дамыту департаментінің директоры Алексей Юрьевич Иванов егжей-тегжейлі баяндама жасады. «Қазақстандық бәсекелестік құқыққа не жетіспейді?»

- деген сұраққа сарапшы «... икемділік ...» және формализмге алып келетін монополияға қарсы және сот органдарының шешімдер қабылдау процесіне тартылуы деп жауап берді. Сондай-ақ, А. Иванов теріс сәттер ретінде қатаң процессуалдық мерзімдерді және бәсекелестік құқық бойынша сот мамандануының болмауын атап өтті. Осы орайда монополияға қарсы заңнама режимдерінің мүддесі үшін сот тараптарынан тексерудің қатал әрі объективті рәсімдерінің болуы қажет, ол құқық қолданатын органдар үшін қажетті тәртіптік қағидаларды енгізеді. Тексерудің тиісті рәсімдері монополияға қарсы органның тиісті практикасын құруға және болашақтағы істері үшін бағдар болуға көмектеседі. Мәжбүрлеу сипаттағы шаралардың құқықтық айқындылығы және болжалдылығы кеңейеді және түпкі нәтижесінде монополияға қарсы заңнама режимінің тиімділігін арттырады. Сарапшы тағы бір проблема ретінде жұмыс басымдығындағы теңсіздікті атады – ТМРБҚК елеулі ресурстары тұтынушылардың сұраныстарына бағытталған. Алайда монополияға қарсы органның ауқымды «мүддесі» бәсекелестікті қорғау болып табылады және оған мән беру қажет. Осылайша ЭЫДҰ сарапшысы ҚР-да бәсекелестік құқықтың одан әрі эволюциясын монополияға қарсы орган қызметін нақты айқындаудан және монополияға қарсы құқық бойынша сот мамандануын бірлесіп құрудан көреді. ЭЫДҰ-ның бәсекелестік саласындағы стандарттары мен қағидаттарына жақындасу Қазақстанның озық тәжірибені ескере отырып, реформалар жасауға дайындығының көрсеткіші болып табылады. Қазір монополияға қарсы органның алдында басталған күрделі өзгерістерді ойдағыдай аяқтау міндеті тұр. Монополияға қарсы заңнамаға түзетулердің екінші пакеті ЭЫДҰ Шолуының негізінде әзірленді. Өзгерістер монополияға қарсы органды күшейтуді, оның мәртебесін және жұмыс тәртібін регламенттеуді, сондай-ақ ЭЫДҰ ұсынымдарына сәйкес заңнаманың жекелеген нормаларын пысықтауды көздейді. Қазіргі кезеңде Қазақстанның бәсекелестік саясаты еркін нарық және мемлекеттің араласуын барынша азайту қағидаттарын ұстанатынын көрсетеді. Қазақстанның монополияға қарсы заңнамасының ЭЫДҰ стандарттарына жақындасуы Қазақстанның экономика саясатының ашықтығына, тұрақтылығына және, болжамдылығына кепілдік болады. Шолудың толық мәтінімен сайтта ОЭСР (http://www. oecd.org/competition/competitionlawandpolicyinkazakhs tan2016.htm) танысуға болады. ҚР ҰЭМ Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитетінің Астана қаласы бойынша департаментінің баспасөз қызметі www.kremzk.gov.kz, т. 36-83-14

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қаржылық бақылау комитетінің Астана қаласы бойынша Қаржылық бақылау инспекциясы «Пәтер бюросы» АҚ-на Астана қаласында мемлекет мұқтажы үшін жылжымайтын мүлікті бұзу кезінде өтемақыны төлеу мәселесі жөнінде аудит жүргізген болатын. Жүргізілген аудит барысында 2009 жылы жер учаскелерін алу кезінде алынған жер учаскелері үшін өтемақы түріндегі 10 млн теңгеден астам бюджет қаражаты, меншік иелерінің тұрғылықты жерін анықтамауға орай, нотариустардың есебіне депозит шарттарымен аударылғандығы анықталды. Тексеру, аталған меншік иелерінің осы уақытқа дейін өтемақы сомасын алуға келмегенін, осыған орай оларға тиесілі ақшалай қаражат депозитте орналасқандығын көрсетті. Өтемақы алушыларды қызметкерлерді іздестіру бойынша, ал оларды анықтамаған жағдайда қаражатты бюджет кірісіне қайтару жөнінде тиісті іс-шараларды қабылдау үшін,аудит материалдары құқық қорғау органдарына жолданды.

«Астана қаласының Энергетика басқармасы» ММ Астана қаласының тұрғындарын Астана қаласы 2-ЖЭО промзона мекен-жайында 2016 жылғы 21 маусымда сағат 10:00-де «Астана-Энергия» АҚ кеңес залында «Астана қаласындағы 3-ЖЭО құрылысы» ТЭН түзету» құрамындағы ҚОӘБ алды қорытындысы бойынша қоғамдық тыңдалым өтілетінін ақпараттандырады. ТЭН мен қоршаған ортаға әсерін бағалау материалдарын жоғарыда көрсетілген мекен-жай бойынша танысу үшін еркін алуға болады. Анықтама телефоны: 8 (7172) 55-67-63.

12

ȹ

www.astana-akshamy.kz

ÉÇÆÈÊ

ÂÈÍ×ÅÍÖÎ «ÝÊÑÏÎ-2017» ÊӨÐÌÅѲÍÅ ØÀҚÛÐÄÛ

ҚÀÉÛÐÛÌÄÛËÛҚ ÌÀÐÀÔÎÍÛ

ʥ˧˲ ˘˥೦˘ ˳˯ˣ́ˬ೦˘ˮ ͨʪˢˤ˲˯ ˞˟ ʰ˵˘ˬˤ̆ͩ ˪഑˱˪೴ˮ˞˧˪ ˚˟ˬ˯˙ഉ˥˛˟˳˧ ˭ഉ˲˟˳˧ˮ˟ ˢ˟˵˵˧͘ ʥ೵ˬ ˢ˘˲́˳˵́೮ ˢ˟˪˟Ͳ ˬ˟˥ ˟˳˟˙˧ˮ˞˟ ͨʤ˳˵˘ˮ˘ͩ ˚˟ˬ˯˪ˬ˶˙́ˮ́೮ ˾˘˙˘ˮ˞˯ˣ́ ʦˤˮ˽˟ˮ˻˯ ʻˤ˙˘ˬˤ ˢ˟೮˧˭˱˘ˣ ˘˵˘ˮ˞́͘ Бұл – «Астана» сапында өнер көрсетіп жүрген атақты спортшының «Джиро де Италия» көпкүндігіндегі екінші жеңісі. Ол осыдан екі жыл бұрын чемпион атанған болатын. Ал биыл «Астана» командасының капитаны сол жеңісін қайталап, қазақстандық жанкүйерлерді қуанышқа бөледі. Дәстүрлі чемпионды құттықтау рәсімінен кейін Винченцо Нибали өзінің «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесінің елшісі екенін еске алып, «Джиро де Италия» жарысына қатысушыларды Астана төрінде өтетін шараға шақырды. Еуропаның таулы-жазықты аймағында жарысқа түскен велошабандоздар бәйгесі аяқталғаннан кейін Халықаралық велосипедшілер одағы жекелей, ұлттық құрамалар және командалар арасындағы жаңа рейтингті жариялады. Әлемдегі үздік велосипедшілер көрсеткіші бойынша «Астана» командасының капитаны Винченцо Нибали төртінші орынға табан тіреді. Командалар арасында «Астана» үздік он команданы түйіндеп тұр. Ал Қазақстан ұлттық құрамасы 29-ыншы орынға көтерілді.

ÎËÈÌÏÈÀÄÀ ÊҮÍ²Í ÀÒÀÏ ӨÒÒ² ʤ˳˵˘ˮ˘ˬ́೪ ˳˘̆˙˘೪˵˘ ʽˬˤ˭˱ˤ˘˞˘ ˪೴ˮ˧ ˘˵˘ˬ́˱ ഑˵˧ˬ˞˧͘ ʥˤ́ˬ ʽˬˤ˭˱ˤ˘˞˘ ˢ́ˬ́ ˙˯ˬ೦˘ˮ˞́೪˵˘ˮ ˘˥˵˶ˬ́ ˾˘˲˘೦˘ ೪˘˵́˳˶˾́ˬ˘˲ ˞˘ ˪഑˱ ˙˯ˬ˞́͘

ҚР Ұлттық Олимпиада комитеті мен Астана қаласының Дене тәрбиесі және спорт басқармасы ұйымдастырған

шараның ашылу салтанатында Серік Сәпиев, Юрий Мельниченко, Асхат Житкеев және басқа да атақты спортшылар

қатысып, мерекеге қатысушыларға тілектерін жеткізді. Шара барысында қатысушылар Риоде-Жанейро ойындарында ел намысын қорғайтын спортшыларымызға арнайы жасалған қабырғада тілектерін жазуға мүмкіндік алды. Осы ретте балалардың белсенділігі ерекше көрінді. Бұл жүрекжарды лебіздер спортшылардың рухын көтеретіні сөзсіз. Сонымен қатар, Олимпиада күніне орай 60 және 100 метрге жүгіруден жарыс ұйымдастырылды. Ал кішкентай балалар болса спорт тақырыбында сурет салу сайысына қатысты.

«ÀÑÒÀÍÀ» ÀÉËÀÑÛÍ ÀÑÛÐÄÛ

ˇ˶˵˙˯ˬ˞˘ˮ ౢ˘ˣ˘೪˳˵˘ˮ ˽˟˭˱ˤ˯ˮ˘˵́ˮ́೮ ˱˲˟˭̂˟˲Ͳ ˬˤ˛˘˳́ˮ˞˘ ˪˟ˣ˟˪˵˧ ˵˶˲˞́೮ ˯˥́ˮ˞˘˲́ ഑˵˵˧͘ Ақтөбеге қонаққа барған «Астана» өте тартысты өткен ойында үш ұпайды еншілеп қайтты. Еліміздің төрт дүркін чемпионы болған «Ақтөбе» үшін соңғы екі жылда қатарынан ел біріншілігін ұтқан «Астана» негізгі қарсыластың бірі екені сөзсіз еді. Сондықтан да бұл ойын турдың басты матчы болып саналды. Екі команда да қорғанысқа аса мән беріп ойнады. Бірінші тайм-

{ ª ĭ Ĭ©ª ¥ ©§« £ ¢ ©³¥³Ħ Éîãæòóé÷éĀìáñ çĢîæ åáíô ¤ ¥ ©ª¨£L L âáêìáîüò áĬðáñáóóáîåüñô çĢîæ áĬðáñáó ëïíéóæóĄîåæ ªL¨¢ £L§ Ě { ¢«Ģ£L L ¨L£ ¥ ÍæîùĄë éæòĄ kÁòóáîá áĬùáíüv äáèæóĄîĄĦ ñæåáë÷éĀòüv ÇÙÒ

да есептің ашылмауы, қауіпті сәттердің аз болуы сол әсіре сақтықтың нәтижесі болса керек. Алайда, «Астана» командасы ұйымдастырған бір шабуыл жемісін бермей қоймады. Ойынның 83-ші минутында аста налық қорғаушы Евгений Постников «Ақтөбе» қақпасына қарай алыстан пас шығарды. Әуелеп жеткен допқа бірінші болып жеткен Неманья Максимович ала допты көп ойланбас-

Åéñæëóïñ Ċ ÒĢôìæ ÒÍÁĩīÌÏÃÁ ÅéñæëóïñåüĦ ïñüîâáòáñü Ċ ÈæêĄî ģ̼ÐÂÆË Âáò ñæåáëóïñåüĦ íĄîåæóĄî áóĬáñôùü Ċ ĩáìüí ĭÏÇÁÂÆËÏà kx©ª ¥ Ĭ° ¤³v ªLîåæ çáñéĀ ìáîĨáî íáóæñéáìåáñåü òĄìóæíæòĄè ëĤùĄñĄð âáòôĨá âïìíáêåü

ʤ˳˵˘ˮ˘˞˘ ϯϬϬϬͲ೦˘ ˢ˶́೪ ˘˞˘˭ ೪˘˵́˳೪˘ˮ ೪˘˥́Ͳ ˲́˭˞́ˬ́೪ ˭˘˲˘˹˯ˮ́ ഑˵˵˧͘ ಉ˵˪˟ˮ ˳˟ˮ˙˧ ˪೴ˮ˧ ౢ˘ˢ́˭೵೪˘ˮ ʺ೵೮˘˥˵˱˘˳˯˚ ˘˵́ˮ˞˘೦́ ˯˲˵˘ˬ́೪ ˳˵˘˞ˤ˯ˮ೦˘ ˢˤˮ˘ˬ೦˘ˮ ˘˳˵˘ˮ˘ˬ́೪˵˘˲ ˭˟ˮ ೪˘ˬ˘ ೪˯Ͳ ˮ˘೪˵˘˲́ ϱ͕ ϭϬ͕ Ϯϭ ˢഉˮ˟ ˪ˬ˘˳˳ˤ˪˘ˬ́೪ ೪˘˾́೪˵́೪ ϰϮ ˪ˤˬ˯˭˟˵˲ ϭϵϱ ˭˟˵˲ˬ˧˪ ˢ˘˲́˳ ˢ˯ˬ́ˮ˘ ˾́೪˵́͘ Еліміздің құрылыс саласындағы үздік компа ния лардың бірі ВІ Groop ұжымы ұйымдастырған айтулы марафонның ең басты ерекшелігі қайырымдылық қағидаты болды. Бұл шара жөнінде осыдан бұрын Олимпиада ойындары мен екі дүркін әлем чемпионы Серік Сәпиев, бүкіл Сахара даласын жүгіріп өткен, ұзақ қашықтықтарға жүгіруден Гиннестің рекордтар кі табына енген Марат Жыланбаев және басқа да атақты спортшылар мен қоғам қайраткерлері пікір айтып, барша қазақстандықтарды аталмыш қайырымдылық марафонын қолдауға шақырған болатын. Бұл марафон барысында қатысушыларға, сондай-ақ кез келген жеке тұлғаға немесе ұйымға қайырымдылық жарна төлеуге мүмкіндік берілген еді. Ал қайырымдылық жасаушылар аз болған жоқ. Міне, сол қаражат «ВІ –Жұлдыз-ай» қайырымдылық қорына аударылды. Мара фонның шарты бойынша қайырымдылық мақсатпен түскен барлық қаражатқа ДЦП ауруына шалдыққан науқастарды оңалтуға арналған қон-

тан қақпаға қарай бағыттады. Соққысы қатты жартылай қорғаушының бұл ұрысына алаң иелерінің қақпашысы тосқауыл бола алмады. Осылайша есеп ашылып, «Астана» алға шықты. Қалған бес минутта ақтөбеліктер есепті теңестіру үшін қанша тырысқанымен еш нәтиже көрсете алмады. Ойын аяқталғанда таблодағы 0:1 есебі өзгеріссіз қалды. Сөйтіп, «Астана» сырт алаңда өте тәжірибелі команданың бірінен айласын асырып, үш ұпайды еншілеп қайтты.

¢® · Ĭ¦£ £ ¨L¥LĦ §L¢L¨£ ¨L ¤ ¥ ¢Ĥ Ĭ ¨ ©³¥ Ĥ£L©«L ° ¨ª ¤ © Çáñîáíá íæî öáâáñìáîåüñôìáñåüĦ íáèíĪîüîá çáñîáíá âæñôùĄ çáôáð âæñæåĄ { ª kx©ª ¥ Ĭ° ¤³v ªL ¨ ¢® ·©³¥³Ħ ¢¦¤§´¶ª ¨£L¢ ¦¨ª £³Ĩ³¥ ª ¨L£L§ Ĭ ªª £ ³ Óáñáìüíü Óáðòüñüò Ě Âáòðáöáîá x©ª ¥ Ĭ £ ©³ Á ~Ī ¥¦ ¢Ĥ° ©L k ª £´©ª ¦ y v ~

дырғылар мен жабдықтар сатып алу көзделген. Бір айтарлығы, марафонға қатысушылар арасында 10 жастағы балалар мен 70 жастан асқан қариялар да өтініш берген екен. Сондайақ, танымал спортшылар мен қоғам қайраткерлері де жарыс жолынан көрінді. Көптеген кәсіпорындар мекемелер ұжым болып қатысқан. Бұлардың көпшілігі алты адамнан құрылатын марафондық эстафетада бақтарын сынады. Мәселен, осы жарысқа қатысқан белгілі желаяқ Салтанат Түйтебаев жетпістің үстіне шыққан қария болса да, марафон белесін толығымен бағындырды. Сонымен, Астанада қайырымдылық қағи датын ұстанған марафон өтті. Бұқаралық жарысқа қатысушылардың саны мен көңіл-күйлеріне қарап, бұл қайырымдылық шара ның дәстүрлі болса нұр үстіне нұр болар еді деп ойладық. Ең бастысы – ұйым дастырушылардың қайы рымдылық жасауға ниеттенген қадамдарын көпшілік қолдады. Демек, қайырымды іске жанашыр жандар көп деуге негіз бар.

Бетті дайындаған: Ғалым ҚОЖАБЕКОВ

Ñæåáë÷éĀ í ¢ ¥ ¡³ x©ª ¥ Ĭ £ ©³ ÅïòóüĬ ¢Ĥ° ©L astana.akshamy@mail.ru ĭ ³£ « Ĥ£¤ ©L ª £ ¬ ¢©

ÓĄìùĄìæñ âĤìĄíĄ Çáñîáíá va-reklama@mail.ru