74 шығарылым

л жү

Å

№74 (3579)

–

жі

Сенбі

24 маусым 2017

2-3

БАРША ҚАЗАҚТЫҢ РУХАНИ ЖАҢҒЫРАТЫН КЕЗІ КЕЛДІ ҚАЗАҚСТАН ПРЕЗИДЕНТІ МЕМЛЕКЕТТІК ОРГАНДАРДЫҢ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІН МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІ КҮНІНЕ ОРАЙ ӨТКІЗІЛГЕН КОНКУРСТАҒЫ ЖЕҢІСТЕРІМЕН ҚҰТТЫҚТАДЫ.

ЕЛБАСЫ ҮЗДІК МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІ МАРАПАТТАДЫ Нұрсұлтан Назарбаев мемлекеттік қызметтің миссиясы халыққа адал қызмет ету және еліміздің ұлттық мүддесін тиімді қорғай білу екенін атап өтті.

– Мемлекеттік аппараттың үйлесімді жұмысы мықты әрі тәуелсіз Қазақстанды құруға септігін тигізді. Бүгінде еліміз әлемнің барлық жетекші рейтингінде сенімді түрде лайықты орындарға ие болуда. Экономиканың оң қарқыны сақталуда, қоғамВАЛЮТА БАҒАМДАРЫ:

дық келісім мен бірлік орнықты қолдауға ие, – деді Мемлекет басшысы. Елбасы мемлекеттік қызметшілер елімізді дамытуға зор үлес қосқанын атап өтіп, ауқымды реформаларды іске асыруда мемлекеттік аппараттың маңызды рөл атқаратынына назар аударды. Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанның жаһандық бәсекеге қабілеттігін арттыру тұрғысынан мемлекеттік аппаратты жүйелі тү рде

EUR/KZT 365.73

USD/KZT 327.63

трансформациялау жөніндегі шараларға ерекше тоқталды.

– Мемлекеттің ашықтығын қалыптастыру жалғасуда. Мемлекеттік қызметтер көрсетудің бірыңғай провайдері – «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы құрылды. Орталық және жергілікті атқарушы органдардың жетекшілері жыл сайын халық алдында есеп береді, – деді Қазақстан Президенті. (Соңы 4-бетте)

RUB/KZT 5.48

CNY/KZT 47.96

Құрметті елордалық ішкі істер органдарының қызметкерлері мен ардагерлері! Сіздерді кәсіби мерекелеріңіз – Қазақстан полициясы күні мерекесімен құттықтаймын! Ішкі істер органдары – ел тыныштығы мен тұрақтылығының кепілі. Еліміз бен еңселі елордамыздың бүгінгі бейбіт өмірі, ең алдымен, ісіне мығым, антына адал азаматтардың арқасы. Бүгінде Қазақстан полициясы – құқық бұзушылыққа қарсы қызметте әбден шыныққан, үлкен тәжірибеден өткен кәсіби құрылым. Жаһан жұртын алаңдатқан терроризм, есірткі бизнесі сынды қатерлерге қарсы күресте де полиция қызметкерлерінің алатын орны айрықша. Бұл ретте, ел тыныштығына қызмет ететін полиция қызметкері болу – үлкен мәртебе. Әрдайым кәсіби шеберлік пен Отанға деген адалдықтарыңыздың арқасында абырой биіктерінен көріне бергейсіздер. Сіздерге зор денсаулық, отбасыларыңызға бақ пен береке, еңбектеріңізге мол табыс тілеймін! Құрметпен, Астана қаласының әкімі Әсет ИСЕКЕШЕВ

www.astana-akshamy.kz

2 №74 (3579) 24/06/2017 Cенбі

«АСТАНА АҚШАМЫ»

www.astana-akshamy.kz

БАРША ҚАЗАҚТЫҢ РУХАНИ ЖАҢҒЫРАТЫН КЕЗІ КЕЛДІ КЕШЕ АСТАНАДАҒЫ ТӘУЕЛСІЗДІК САРАЙЫНДА ДҮНИЕЖҮЗІ ҚАЗАҚТАРЫ ҚАУЫМДАСТЫҒЫНЫҢ V ҚҰРЫЛТАЙЫ ӨТТІ. БҰЛ ЖОЛЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЭКСПО-2017 КӨРМЕСІНІҢ АЯСЫНДА ҚАНАТ ЖАЙҒАН АЛҚАЛЫ ЖИЫН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІ НҰРСҰЛТАН НАЗАРБАЕВТЫҢ «БОЛАШАҚҚА БАҒДАР: РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ» АТТЫ БАҒДАРЛАМАЛЫҚ МАҚАЛАСЫНАН ТУЫНДАЙТЫН ТҰЖЫРЫМДАМАЛЫҚ ИДЕЯЛАРҒА НЕГІЗДЕЛДІ.

Құрылтайға қатысушылар 2122 маусым күндері Қазақстан Республикасының Ұлттық музейінде, Әзірет Сұлтан мешітінде және Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасының кітапханасында болып, «Қазақ елі» монументіне гүл шоқтарын қойды, «Этноауыл» кешенін аралап, Астана – Опера театрында «Қыз Жібек» операсын тамашалады. Мерекелі құрылтай Тәуелсіздік сарайында салтанатты жағдайда ашылды. Оны қысқаша сөз сөйлеп ашқан Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы Төрағасының бірінші орынбасары Талғат Мамашев құрылтай жұмысына барлығы 750 делегат пен қонақтар қатысып жатқанын, олардың 350-і әлемнің 39 елінен келген қандастарымыз болып табылатынын баяндады. Қатысушылардың 60 пайызын 35-ке дейінгі жастар құрайды. Бұлардың арасында алдыңғы төрт құрылтайға қатыспаған 8 елдің азаматтары да бар. Делегаттардың дені – ғылыми-шығармашылық, педагогика, бизнес, спорт, бұқаралық ақпарат құралдары салаларының өкілдері екен. Келесі кезекте Елбасы Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының Төрағасы Нұрсұлтан Назарбаев сөз алды. Ол өзінің сөзін алыста жүрген қандастарымыздың ата салтын сақтап, ана тілін ұмытпау үшін барын салатын қасиеттерін айта келіп, бұл үшін сол жастардың ата-аналарына ризашылығын білдірді. Тарихи отанынан жырақта жүрген бауырларымыз бір тамырын атамекенге жайып, туған елімен байланысты нығайтуға күш салады. Бұл құрылтай баламалы энергия бойынша жер жүзінің

инновациялық жетістіктерін ашып көрсететін ЭКСПО-2017 көрмесінің аясында өтіп отыр.

– Біз әдейі осылай байланыстырдық. Себебі бұл – Қазақстанның мерейін асырып, күллі әлемнің назарын аударып отырған үлкен шара, – деді Нұрсұлтан Әбішұлы. – Біз қандас бауырларымыз атажұртының бүгінгі келбетін көріп, марқайсын, ой түйсін деп Сіздерді ЭКСПО-ға орай шақырдық. Бар болғаны 15 жылдың ішінде бой көтеріп, дүниені таңқалдырған елордамыз – Астананың өсіп-өркендеп жатқанын көрсін, қуансын деп ойладық. Кеше жаңадан салынған театрда болдыңыздар, Қазақстанның марқайған, көр-

кейген астанасын көрдіңіздер, әлі де аспай-саспай, елге келіп, аунап-қунап, біраз көріп қайтыңыздар.

– Алғашқы құрылтайдан бері, міне, 25 жыл уақыт өтті. Бәрі менің есімде. Адам бастан кешпеген қиындықтарды көрдік, – деді Президент сөзінде. – XX ғасырда қазақтың басынан кешпеген зұлматы жоқ. Бізге тәуелсіздіктің алғашқы 25 жылы да оңай болған жоқ. Ресей патшалығы мен Кеңес Одағы аясында 150 жылдан артық уақыт бодан болдық. Түрлі зобалаңдарды бастан өткердік. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында экономикамыз тұралап, 2 миллион халық жұмыссыз босып қалды.

Не жалақы, не зейнетақы төлей алмай, тақырға отырып қалған кездер болды. Дегенмен, күллі қазақтың жұмыла жұдырық болып бірігіп, ел болып жұмыс істеуінің арқасында келелі, үлкен табыстарға қол жеткіздік. Жалпы орташа деңгейде өмір сүретін халықтардың көрсеткішіне қол жеткіздік. Сөйтіп, 40 пайыздық кедейшілікті 3 пайызға дейін төмендеттік. Тәуелсіздік жылдар ішінде экономикамызды 22 есе өсірдік. Елдің табысы да 20 есе артты. Бүгінгі қазақтың жағдайы, өмірі, тұрмысы ешуақытта қазақ тарихында болған емес. Бұл – тарих тұрғысынан қас-қағым сәт деп айтуға болады, бірақ тұтас дәуірге татитын дәуір болды деп айтатынымыз осы. Еліміздің болашаққа бастар бағыты мен мақсаты да айқын. Бұл жолдан да біз өттік. Келесі кезекте Н.Назарбаев елімізді нығайту жолында бес институттық реформаны жүзеге асыру үшін «100 нақты қадам» Ұлт жоспары жүзеге асырылып жатқанын сөз етті. Қазақстанның үшінші жаңғыруын жариялап, оның бес басымдығын айқындап алдық. Конституцияға реформалар жасап, саяси жаңғыртуды жүзеге асырып жатырмыз. Жаңа ұрпақты қалыптастыруға бағытталған алты бағыт бойынша жұмыс жүргізіледі. Мұның біріншісі – қазақ тілін латын алфавитіне көшіру. Бұл – ана тіліміздің жаһандық ғылым мен білімге бірігуін, әлем қазақтарының рухани тұтастығын қалыптастыратын біре-

гей қадам. Үкімет шетте жүрген және елге көшіп келген ағайындарды қолдау үшін «Отандастар» қорын құруы керек және іскер қазақстандықтар осы қорға қолдау көрсету керек деді Елбасы. Нұрсұлтан Назарбаев осы сөздің ыңғайында «Туған жер», «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы», «Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет», «Қазақстандағы 100 жаңа есім» секілді жобаларға ерекше тоқталды. Елбасы осы орайда «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарлама аясында гуманитарлық бағыттағы ең үздік 100 оқулық қазақ тілінде шығарылатынын атап өтті. Бұл біздің отандастарымыз ғана емес, сонымен қатар бүкіл дүниежүзіндегі қазақтары үшін маңызды жоба болмақ. Енді қандастарымыз қай елде тұрғанына қарамастан, дүниедегі ең таңдаулы біліммен ана тілінде сусындай алатын болады деді Мемлекет басшысы. Жарыссөз басталғанда мінбеге бірінші болып Моңғолия ауылшаруашылығы университеті ғылыми-зерттеу орталығының директоры Бекей Ағыпарұлы көтерілді. Ол өзінің сөзін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевқа қарата бастады.

– Мен Моңғолияның астанасы – Улан-батор қаласында тұрамын. Елден жырақта жүрсек те, атамекендегі әрбір жаңалыққа елеңдеп, құлақ түріп, әрдайым тілектес болып отырамыз, – деді ол сөзінің кіріспесінде. – Айтатыны жоқ, биылғы жыл Қазақстан үшін үлкен бетбұрыстар жылы болды. Сіз небәрі жарты жылдың ішінде елді күрт өзгертетін үш түрлі бастама көтердіңіз. Бірінші – жыл сайынғы халыққа дәстүрлі Жолдауыңыздың биылғы

3 №74 (3579) 24/06/2017 Cенбі

«АСТАНА АҚШАМЫ» www.astana-akshamy.kz

Әбділқайым КЕСИЖИ, Германия. Саясаттану ғылымдарының докторы:

ЖҮРЕГІМ ҚАЗАҚ ДЕП СОҒАДЫ!

нұсқасында Қазақстанның үшінші жаңғыруын бастадыңыз. Ол – ел экономикасын жаңа салалық деңгейге көтеретін бірегей қадам. Екінші – конституциялық реформалар жасау арқылы саяси жаңғыртуды жүзеге асырдыңыз. Бұл Сіздің ел болашағын ойлайтын кемелдігіңізді танытты. Үшінші – қоғамдық сананы түбегейлі өзгерту үшін рухани жаңғыртуды қолға алдыңыз. Бұл үш қадам Қазақстанның болашағы баянды болатынын көрсетеді. Біз бұған марқаямыз.

– Сыртта жүрген қазақтар қай заманнан да өздерінің ата-бабаларының бейіті жатқан, іздері қалған атамекенін іздейді, – деді келесі кезекте сөз алған Батыс Қазақстан облысындағы «Карповский Северный» ЖШС бас директоры Қайролла Қасенов. – Ресейдің Түмен облысында туып-өскен мен үшін де ұшқан құстың қанаты талатын қазақтың ұшы-қиырсыз даласы ерекше ыстық. Біздің ата-бабаларымыз бір кездері Солтүстік Қазақстан облысының далаларында өмір сүрген екен. Менің өзім осында келгелі қазақ баласы үшін Қазақстанның кез келген түкпірі өзінің туған жеріндей екеніне көз жеткіздім. Бұдан кейін сөздің тізгінін Миландағы (Италия) Бокони университетінің лекторы, МРА магистрлік бағдарламасының директоры Әйгерім Болатқызы алды.

– Сіздің Жолдауыңыздағы 3 тілде білім беру бағдарламасын өз басым қолдаймын. Өйткені бұл қазақ жастарының XXI ғасырда күн сайын өзгеріп жататын талаптарына бейімдейді, – деді ол Елбасына қарап. – Мен өзім Моңғолияда өмірге келдім, Чехия мен Сингапурда білім

алдым. Қазір Сингапур мен Италияда кезек тұрып жатырмын. Әлемнің 7 тілінде сөйлеймін. Ағам Түркияда, інім Ресейде оқып білім алды. Қазір екеуі де Қазақстанда қызмет етеді. Бірақ қайда болсақ та, қазақи болмысымызды, ата дәстүріміз бен ана тілімізді берік сақтап келеміз. Себебі қанымыз қазақ, жанымыз қазақ. Әйгерім сөзінің соңында шетелдегі қазақ жастары дүниежүзілік стандартқа негізделген Назарбаев университетінде көптеп білім алса екен деген тілегін де жеткізді.

– Мен бір кездері ауа көшкен Алтай қазақтарының ұрпағымын. Біздің аталарымыз Германия жерінде мәңгіге дамылдап жатыр, – деп сөз бастады Парижден (Франция) келген жеке кәсіпкер Мехмед Зенгин. – Қазір Түркия мен Еуропаның қазақтары өздерінің ата кәсіптері – тері өңдеу кәсіпшілігінде жұмыс жасайды. Онда Алтай қазақтарының өз қолтаңбасы бар. Сонымен бірге, Еуропа қазақтары ұлттық дәстүрге айналдырған тағы бір кәсіп түрі бар. Мен осы тоқыма кәсіпшілігімен айналысамын. Біздің фирмалар бүгінде Еуропа мен Африка елдерінде жұмыс істейді. Сол арқылы 150 адамға жұмыс тауып беріп отырмын. Осындай кәсібімді қазақ жерінде де жалғастырғым келеді. Осыған байланысты менің де ұсынысым болып тұр. Биыл Алматыда тоқыма өнеркәсібінің көрмесі өтті. Оған мен де қатыстым. Көрмеден кейін отаныма пайда әкелуге шешім қабылдадым. Бірақ бұл біршама қиын шаруа екен. Біз өзімізге ерекше жағдай жасалуы керек деп есептемейміз. Алайда басқа жұртқа қарағанда, қазақ

кәсіпкерлеріне белгілі бір мөлшерде жеңілдіктер қарастырылуы керек деп ойлаймын. Париждік кәсіпкердің бұл тілегіне Елбасы бірден үн қосты. Нұрсұлтан Назарбаев сол жерде Премьер-министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі Асқар Мырзахметовті орнынан тұрғызып, Мехмед Зенгиннің елімізде кәсіпшілігін ашуына қолдан келетін барлық жағдайды жасауды тапсырды. Бұдан кейін «Егемен Қазақстан» РГ» АҚ басқарма төрағасы Дархан Қыдырәлі, Австралияның Брисбен қаласындағы халықаралық компанияның маманы Анар Ұлықпан, Ирландиядағы Дублин университетінің оқытушысы Өзгежан Кесиджи, Өзбекстан қазақ ұлттық мәдени орталығының төрағасы Серікбай Үсенов, германиялық кәсіпкер Алтын Өмірхан шығып сөйледі. Ал ақын Дәулеткерей Кәпұлы құрылтайға арналған өлеңін оқыды. Құрылтайда Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының Төрағасы болып қайта сайланды. Ал Зауытбек Тұрысбеков Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы Төрағасының бірінші орынбасары болып сайланды. Мемлекет басшысы бұл қызметті 2004 жылдан бері атқарып келген Талғат Мамашовқа жемісті жұмысы үшін алғыс айтты. Алқалы басқосудан кейін құрылтай қонақтары «ЭКСПО-2017» көрмесімен танысты. Серік ПІРНАЗАР, Азамат ЕСЕНЖОЛ, Сұлтан СЕЙІТОВ (фото) Астана

– Бүгінгі құрылтайдың шетте жүрген біз үшін орны бөлек. Тарихтың түрлі жолдарымен тарыдай шашырап кеткен ағайынның басын қосып, мақсат-мүддесін бір арнаға тоғыстырып, түйткілді мәселелерді оң шешуге септігі тиетін айтулы шараның жоғарғы деңгейде өткені көңілімді жадыратты. Ал ең басты жаңалық – әлемнің әр түкпірінен құрылтайға келген делегаттардың сексен пайызын жастар құрап отыр. Бұл – өте құптарлық іс. Ендігі жол – жастардікі. Олар атамекеннен алыстамай, ата-бабасының қаны тамған жерге жиі келіп тұрғаны жөн. Соны түсінген ұйымдастырушыларға алғысымды айтамын. Қазіргі таңда Германияда екі мыңға жуық қазақ тұрады. Олардың бәрі Түркиядан барған. Мен бұған дейін Еуропадағы қазақ қоғамын басқардым. Сол кезде ұлтымыздың асыл қасиеттерін балаларымыз ұмытып қалмасын деп түрлі шараларды ұйымдастырдық. Қазір зейнеткерлікке шықтым. Жолымды жастарға бердім. Елбасы жиында сыртта жүрген ағайынның жағдайы жайында жақсы ұсыныстар айтты. Туған елге көшіп келуге шақырды. Соның бәрін қолдаймын. Мен де балаларымның бетін елге бұрсам деп отырмын. Сол оймен Қазақстанның бір бұрышынан баспана сатып алып, жиі-жиі келіп тұрсақ дейміз. Қайда жүрсек те, жүрегіміз қазақ деп соғады, қазақ деп ғұмыр кешіп келеміз. Еліміздің ертеңі жарқын болсын!

Әбдіуақап ҚАРА, Түркия. Тарих ғылымдарының докторы:

МӘҢГІЛІК ЕЛ БОЛУДАН БАСҚА АРМАН ЖОҚ – Түркиядан бесінші құрылтайға үлкен үмітпен келдім. Бәрі де ойдағыдай болды. Көңілімнен шықты. Биылғы сәуірде Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» деген әдемі мақаласы шықты. Сол мақалаға орай шетел қазақтары да рухани жаңғыру қажет деп ойладым. Осы ойым дұрыс шықты. Мемлекет басшысы өз сөзінде сыртта жүрген ағайынға ерекше мән берілетінін жеткізді. Арнайы қор құрылады. Ол шетелдегі қазақтардың ұлттық болмысын сақтап қалуға қаржылай қолдау көрсетеді. Одан кейін латын әліпбиі туралы жақсы айтылды. Бүгінгі әлемдегі қазақтар әртүрлі алфавитті қолданады. Мәселен, Еуропадағы ағайындар латынды, қытайдағы қазақтар төте жазуды пайдаланады. Бұған жол ашылады деп ойлаймын. Алфавит бірлігі – тіл бірлігі. Еуропадағы ағайындар кириллицаны оқи алмай, қиналушы еді. Енді ғаламтордан ел жаңалықтарынан хабардар болуға мүмкіндік тумақ. Жалпы алғанда, бүгінгі жиында бұрынғы төрт құрылтайға қарағанда көптеген өзекті мәселелер көтерілді. Биыл еліміз тәуелсіздіктің 26 жылдығын тойламақ. Үлкен бір белеске шықты. Мүмкіндік мол. Енді атажұрттағы ағайынмен шетелдегі ағайынның байланысы артады. Шетелде тәп-тәуір қызмет істеп, есімдері әлемге танылған азаматтарды Отанымыздың дамуына үлес қосуға шақыру да – жақсы қадам. Қазақстан – жер бетіндегі қазақтың жалғыз отаны. Барлық қазақта мәңгілік ел болудан басқа арман жоқ деп ойлаймын.

Бейсен Бұлан, Моңғолия. Медицина ғылымдарының докторы:

ЕЛІМІЗ ӨРКЕНДЕЙ БЕРСІН!

– Ел тарихындағы айтулы жиыннан ерекше әсерленіп шығып тұрмын. Елбасының әрбір айтқан сөзі жүрегімізге жылы тиді. Туған Отанымызға келіп арқамызды Алатауға тірегендей шалқайып жүрміз. Біз Моңғолиядан құрылтайға 40 шақты адам келдік. Біздің елде ағайындар ұлттық дәстүрді әлі берік ұстап отыр. Көне ғұрпымызды сақтап қалған біз шығармыз. Мал бағамыз, кілем тоқимыз, киіз басамыз. Бүгінгі жиынға барлық сыртта жүрген ағайын ұлттық киім киіп келсе, қандай жарасымды болар еді?! Мен солай болар деп ойлағам. Ептеп көңілім қабаржып тұр. Біз әрбір мерекеде ұлттық киімді ерекше дәріптеп, киіп жүреміз. Әрине, өзге елде тұрып жатқаннан кейін өзекті өртейтін мәселе де жоқ емес. Әсіресе, ана тілімізді сақтап қалуды ойласақ, жүрегіміз ауырады. Моңғолияда қазақша оқулықтарды бастыру қиын. Соның зардабын балаларымыз тартады. Осы мәселені дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы ескеріп, тиянақты шешіп берсе деймін. Еліміз өркендей берсін!

4

елорда тынысы

№74 (3579) 24/06/2017 Сенбі

«Астана Ақшамы»

Елбасы Үздік мемлекеттік қызметшілерді марапаттады (Жалғасы. Басы 1-бетте) Сонымен қатар, Елбасы мемлекеттік қызметтің меритократия және ашықтық қағидаттарына негізделген жаңа форматын енгізудің нәтижелерін атап өтті.

– Қызметкерлерге еңбек­ ақыны жұмыс нәтижесі бойынша төлеу, сондай-ақ, біліктілік пен кәсіби қабілетті тұрақты түрде арттыру мәселесі заң жүзінде бекітілді. Қазақстан мемлекеттік басқару саласында Экономикалық ынтымақтас­тық және даму ұйымы ел­дерінің қағидаттарын ен­гі­зуде. Мемлекеттік аппараттың тұрақтылығы

ны­ғайды, мем­­­лекеттік қызметтегі ауыс-түйістер екі есе қыс­­қарды. Басқа жұмысқа ауысу 18 есе, ал жұмыстан босау екі есе азайды, – деді Мемлекет басшысы. Соңында Қазақстан Президенті мемлекеттік қызметшілердің жоғары әдеп нормаларын қатаң сақтауының маңызды екенін айтты.

– Бәсекеге қабілетті мемлекеттік қызметті орнықтырмасақ, өркендеген Қазақстанды қалыптастыру жөніндегі басты мақсатымызға да қол жеткізе алмаймыз. Бұл орайда мемлекеттік қызметшінің абырой-беделін сақтау маңыз­

ды. Сіздер реформалардың бел ортасында жүрсіздер. Еліміздің табысқа жетуі мен гүлденуі көп жағдайда сіздердің жемісті жұмыстарыңызға байланысты. Сіздер алдағы уақытта да мемлекетке мүлтіксіз қызмет етіп, халқымыз­ ға адал еңбек ететіндеріңізге сенімдімін, – деді Елбасы. Әңгіме барысында Нұрсұлтан Назарбаев кездесуге қатысушылардың ел ішінде жүргізіліп жатқан реформалар мен рухани жаңғырудың негізгі бағыттарын іске асыру барысы туралы пікірін білді. Кездесуге Мемлекеттік қыз­мет істері және сыбайлас

жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің төрағасы Қ.Қожамжаров, Республикалық бюджеттің орындалуын бақылау жөніндегі есеп комитеті заң бөлімінің меңгерушісі М.Ахметов, Ақпарат және коммуникациялар министрлігі Мемлекеттік қызмет көрсетуді дамыту жөніндегі департаменттің басқарма басшысы Н.Бажаева, Алматы қалалық ішкі істер департаменті жергілікті полиция қызметінің басшысы Ж.Байкенов, Павлодар облысы Ақсу қаласы Евгеньев ауылдық округінің әкімі Т.Бейсенбаева, Жамбыл облысы Жуалы

кәсіби мерекесімен құттықтады 23 маусым Қазақстанда мемлекеттік қызметкерлер күні болып белгіленген. Осыған орай, ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Астана қаласы бойынша департаменті үздік мемлекет қызметкерлерді кәсіби мерекемен құттықтап, марапаттады. Гүлдана Талғатқызы Жиынды бастаған департамент басшысы Тілеген Қаскин: – Еліміздің зор жетістіктерге жетуінде мемлекеттік қыз­ меткерлердің еңбегі аз емес. Олар жүктелген міндеттерін кәсіби деңгейде атқарып, егеменді еліміздің даму жолында өз үлестерін қосуда. Президентіміздің «100 нақты қадам» Ұлт жоспарында, «Қазақстан-2050» Стратегиясында және халыққа арнаған Жолдауында әлемнің ең дамыған, бәсекеге қабілетті 30 мемлекеттің қатарына ену басты мақсат екендігін айтады. Еліміздің болашағына адал қызмет ету үшін мем-

лекеттік қызмет­керлердің кәсіби деңгейін жоғарылатып, халық­тың оларға деген сенімін арт­­тыру керек, – дей келе мем­лекет қызметтің үлкен жауап­кершілікті талап ететін маңызды сала екендігін жеткізді. Сөз соңында Т.Қаскин мемлекеттік қызметкерлерді мейрамымен құттықтап, жұмыстарына табыс тіледі. Мерекелік шарада еліміздің тұрақты дамуы мен мемлекеттік қызмет беделін көтеруге қосып жүрген үлесі үшін бірқатар басқарма басшыларының еңбегі еленді. Марапатталғандардың қатарында Астана қаласы Ішкі саясат басқармасының басшысы Ерлан Қаналимов, Есіл ауданы әкімі аппаратының

бөлім басшысы Русланбек Қойбаков, Астана қаласы Мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасының басшысы Төлеген Құлұшев,

Астана қаласы Мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасының бөлім басшысы Самал Күлбатырова бар. Сондай-ақ, агенттіктің

www.astana-akshamy.kz

ауданы Көкбастау ауылдық округінің әкімі аппаратының іс жүргізу бөлімінің басшысы М.Бектұрғанов, Ақтөбе облысы Тілдерді дамыту басқармасының бас маманы Н.Бертілеуова, Павлодар облысы Шарбақты ауданы Орловка ауылдық округінің әкімі И.Галлямова, Павлодар облысы Павлодар аудандық мәслихаты аппаратының басшысы В.Гейнц, Президент Әкімшілігі Стратегиялық әзірлемелер және талдау орталығы меңгерушісінің орынбасары Ж.Ереева, Президент Әкімшілігі Жалпы бөлімінің меңгерушісі М.Жақыпов, Инвестициялар және даму министрлігі Кадр жұмысы департаменті директорының орынбасары Е.Қапышев, Алматы қаласы Қаржы басқармасының басшысы А.Құдайбергенова қатысты.

алғыс хатымен Астана қаласы Мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасының басшысы Болат Мажағұлов, Астана қаласы Экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасының бөлім басшысы Динара Омарова, Астана қаласы Энергетика басқармасының бөлім басшысы Мақсат Ес­мағұлов, Астана қаласы Энер­гетика басқармасының басшысы Бақтыбек Жапаев марапатталды. Агенттіктің Астана қаласындағы департаментінің ал­ғыс хаттарымен Астана қаласы әкімдігінің өкілдерінен бөлек, әртүрлі мемлекеттік құрылымдардың 34 қызметкері марапатталды. Сондай-ақ, Тілеген Қасқин Есіл ауданының әкімдігінде тағы 10 адамды құттықтады. Олар – Ермағанбет Бөлек­паев, Әділбек Сәрсембаев, Қай­рат Қожамжаров, Рысгүл Қауға­ баева, Талғат Рысбеков, Әлі­шер Әбдіқадыров, Берік Мар­­ жықпаев, Асхат Оралов, Да­ нияр Есин және Ерсін Өтебаев.

елорда тынысы «Астана Ақшамы»

5

№74 (3579) 24/06/2017 Сенбі

www.astana-akshamy.kz

өзекті мәселелер талқыланды Астана қаласы ІІД Жергілікті полиция қызметінің бастығы Бақытжан Малыбаев көңіл көтеру орындарының жұмысын Біріккен Араб Әмірліктері үлгісімен түнгі 2-ден кейін тоқтатуды ұсынады. Мейрамхана, дәмханалар да көп қабатты үйлердің астыңғы қабатында емес, оқшау орналасуы тиіс. Сол кезде қалада қылмыспен қатар түнгі уақыттарда халықтың тыныштығын бұзу деректері де азаяды.

жол жүктемесі жеңілдейді «ЭКСПО-2017» Халықаралық мамандандырылған көрмесі күндері қаланың шалғай аймақтарын көрме орталығымен байланыстыратын 7 жаңа Shuttle Bus бағдары енгізілді. Мұны көше-жол желісінің жүктемесін төмендету үшін «ALAY-ASTRA» және «КеңМарт-ASTRA» көліктік орталықтары ұйымдастырып отыр. Айгүл УАЙСОВА Енді №500 Халықаралық әуежай – «Нұрлы Жол» темір жол вокзалы, №501«Рахмет» ОСО – Клиникалық-оңалту орталығы, №502-«Астана» М – «Арнау» ТК, №503- «Алай» – «Арнау» ТК көліктік хабы №504 - «Достар-1» ТК – Клиникалық-оңалту орталығы №505 - «Нұрлы Жол» темір жол вокзалы – «Арнау» ТК, №506 - «Кенмарт» ОСО – «Қазанат» ипподромы арасында қатынайтын болады. Сонымен қатар, №№ 10, 12, 15, 18, 35, 37, 40,

51, 53, 70, 102, 303 қалалық бағыттарына қосымша 50 көлік үстемеленіп, бағдар күшейтілетін болады. Бұл туралы астаналық қоғамдық көлік қызметі­ нің жұмысына қатыс­т ы мәселелер бойынша бри­ фингте жария етілді. Елордалық Көлікті диспетчерлеу орталығының басшысы Бауыржан Сеитов, «Астана LRT» ЖШС жолау­ шылар көлігі бөлімінің басшысы Бейбіт Есжанов қоғамдық көліктің жұмысын жақсарту, қызмет сапасы мен қызмет көрсету мәдениетін жоғарылату тұрғысында атқарылып

жатқан істерге талдау жасады. Бүгінде қалалық автобус паркі 1 025 автобустан тұрады, оның ішінде 358і – кондиционерлермен жабдықталған жаңа автобустар. Жолаушылар тасымалы қызметіне 1192 жүргізуші тартылып, 1101 кондуктор жол бойында жұмыс істеуде. Қоғамдық көлік қызметіне қала тұрғындары 4,5 мыңнан астам шағым түскен. Арнайы тексеруден кейін 52 жүргізуші және 150 кондуктор жұмыстан босатылды.

Астана туризмінің әлеуеті Бүгін Астанадағы Riхos President мейманханасында Бірінші Паназиялық Қытай туризміне арналған конференциясы жұмысын бастады. Екі күнге созылатын жиынға Испания, Иран, Қытай, Ресей, Өзбекстан, Әзербайжан, Грузия және Қырғызстан сияқты елдерден келген 250-ден астам туризм саласының мамандары қатысуда. Елордада бас қосқан мәртебелі қонақтар «Жібек жолы» бірыңғай туристік брендін құрып, қытай саяхатшылары үшін ішкі Азияның туристік әлеуетін ашу мәселелерін талқылай­ ды. Конференцияда туризм нарығының жаңа сегменттері мен әлем­ нің заманауи туристік тренд­т ері, бүгінгі эко­ номи­к алық жағдайда туризм саласын дамы-

тудың өзекті мәселелері қарастырылады. Шара Астана қаласы әкімдігі мен «Астана ЭКСПО-2017» Ұлттық компаниясы, «Астана Конвеншн Бюро», Қазақстан ту ристік қауымдастығы, ҚР Мә­­дениет және спорт ми­ нистр­­лігінің ұйымдастыруымен өтуде. Конференция идеясын қ о з ғ ау ш ы , C h i n e s e Friendly Kazakhstan не-

гізін қалаушы әрі Ұлттық туризм ассоциациясының Президенті Гауһар Жеңісбектің айтуынша, қала әкімдігі елордасын туризм орталығына айналдыруда өз жолын анықтаған. Жібек жолы бойындағы жаңа брендті мән-мағынасымен толтырып, нарықтан лайықты орын алуға бағытталған бұл басқосу жан-жақты тиімді әрі дер кезінде бас­ талған қадам болмақ.

Аманғали Қалжанов Кеше қалалық мәслихаттың кезекті сессиясында есеп берген Б.Малыбаев депутаттардың алдына осы мәселені шығарды. Сессия жұмысына Астана әкімінің орынбасары Андрей Лукин, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаттары Сапар Ахметов, Қанат Мусин, Павел Казанцев қатысты. Жалпы сессия барысында біраз мәселе көтерілді. Соның бірі автобустар жұмысы тоқтаған уақытта Bus Lane жолағына көліктерді қаңтаруға рұқсат беру жөнінде болды. «Осы мәселеге байланысты Жолаушылар көлігі басқармасындағылармен ақылдастық. Қазіргі таңда мұның заңдық жағын қарас­ тырудамыз. Бұрын елімізде Bus Lane ұғымы болмағандықтан, енді ғана салалық министрліктерге ұсыныс­ тарымызды жібердік. Несі бар, түнгі уақытта арнайы жолаққа көліктерді қоюға болады деп ойлаймын» деді Бақытжан Әсембекұлы. Сессияда қозғалған тағы бір өзекті мәселенің бірі халыққа алғашқы медициналық санитарлық және жедел медициналық көмек көрсету туралы болды. Бұл бойынша қалалық Денсаулық сақтау басқармасы басшысының міндетін атқарушы Қамалжан Надыров баяндама жасады. Оның айтуынша, бала туу деңгейі мен ішкі көші-қон есебінен Астана халқының жылдан жылға өсуіне байланысты алғашқы медициналық санитарлық көмек ісіне артылатын жүк аз емес. Мәселен, қазіргі таңда жалпы практика дәрігерлері отырған бір учаскеде орташа есеппен алғанда 2154 адам тіркелген. Ал Денсаулық сақтауды дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған «Денсаулық» мемлекеттік бағдарламасына сәйкес бұл көрсеткішті 1500 адамға азайту жоспарлануда. Бұл аурухана, емханалардың санын көбейту жолымен жүзеге аспақ.

«Мемлекет жекеменшік әріптест ­ ік шеңберінде «Өндіріс» тұрғын алабында дәрігерлік амбулатория салу мәселесі қарастыры­ лу­да. Бұйыртса, бұл нысан келесі жылдың аяғына қарай бой көтереді. Қазіргі таңда алты алғашқы медициналық санитарлық көмек ныса­ны­ ның құрылысын жүргізу мәселесін шешіп жатырмыз» деген Қамалжан Талғатұлы түйткілді мәселелерді де қозғап өтті. Соның бірі дәрідәрмекпен қамтамасыз ету туралы болды. Оның сөзінше, амбулаторлық деңгейде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудің жетіспеушілігі алғашқы ме­дициналық санитарлық көмек саласының дамуын тежеумен қатар халықтың наразылығын, стационарға науқастардың шамадан тыс көп түсуін тудыруда. Биылдан бастап мектеп медицинасы денсаулық сақтау саласының қарауына берілді. Бір оқушының денсаулығына 350 теңгеден кем емес қаржы бөлінуі керек болса, нақты 100 теңге ғана бөлінген. Оның өзі 5 айға кешіктірілген. Бұл тұрғыдан алғанда, бөлінетін қаржының аздығы байқалып тұр. Қала әкімі аппараты басшысының орынбасары Азамат Ахмеджанов «Астана қаласының құрметті азаматы» атағына ұсынылған адамдардың тізімін жариялады. Олардың қатарында «Ардагерлер ұйы­ мы» республикалық қоғамдық бірлестігі Астана қалалық филиалы мен қалалық Қоғамдық кеңестің төрағасы Сансызбай Есілов, мемлекет қайраткері Жәнібек Кәрібжанов, «Концерн «Цесна-Астық» ЖШС басқарма төрағасы Николай Мещеряков, профессор, жазушы, Франция Мемлекеттік кеңесінің құрметті мүшесі Жак Аттали есімдері аталды. Қалалық мәслихат депутаттары бұл тұлғалардың ұсынылған атаққа бірауыздан лайық деп тапты. Атақты тапсырудың салтанаты Астана күні мерекесіне қарай атқарылады.

6 №74 (3579) 24/06/2017 Cенбі

«АСТАНА АҚШАМЫ»

XIV Еуразия Медиа Форумы:

Мәміле іздеу жолдары ЭКСПО-2017 АУМАҒЫНДАҒЫ КОНГРЕСС-ОРТАЛЫҚТА XIV ЕУРАЗИЯЛЫҚ МЕДИА ФОРУМНЫҢ АШЫЛУ САЛТАНАТЫ ӨТТІ. КОНФЕРЕНЦИЯДА ҚР МЕМЛЕКЕТТІК ХАТШЫСЫ ГҮЛШАРА ӘБДІХАЛЫҚОВА, «АСТАНА – ЭКСПО – 2017» ҰК БАСҚАРМА ТӨРАҒАСЫ АХМЕТЖАН ЕСІМОВ, ЕАМФ ҰЙЫМДАСТЫРУ КОМИТЕТІНІҢ ТӨРАЙЫМЫ ДАРИҒА НАЗАРБАЕВА СӨЗ СӨЙЛЕДІ.

Гүлжан РАХМАН Форумға қатысушыларға Елбасының құттықтауын Гүлшара Әбдіхалықова жеткізді. Президент өзінің құттықтау хатында медиа форум тек журналистік ортада емес, жаһандық проблематиканы шешу жолында да табысты жұмыс атқарып келе жатқанын айтқан. «Әлем драмалық өзгерістерді басынан өткеріп жатқан қазіргі заманғы жағдайда осындай диалог алаңдарының қажеттілігі артып келеді. Бұқаралық ақпарат құралдары осы процестің көшбасшысы болуы тиіс және өзінің күш-жігерін жаңа кедергілерді қоюға емес, керісінше, халықтар мен елдерді біріктіруге шоғырландыруы керек. Әлем жаңа ақпараттық ортаны қалыптастыру дәуіріне аяқ басты. Біз серіктестік пен білім алмасуды

ынталандыру үшін қолымыздан келгенше әрекет етуіміз қажет» делінген Мемлекет басшысының құттықтауында. БАҚ ҚАНДАЙ МІНДЕТТЕМЕ ҚАБЫЛДАЙДЫ? Елбасының құттықтауын оқығаннан кейін Мемлекеттік хатшы Гүлшара Әбдіхалықова жаһандық деңгейде қайта құрылып жатқан бүгінгі әлемдегі БАҚ-тың маңызына тоқталды. Ол «Біздің күш-жігеріміз саяси өмір мен қоғамдық қатынастарды жаңғыртуға арналған. Қоғамның алдында ашық әрі өзара сыйластыққа негізделген диалогты жандандыра түсу, ғаламдық сенімді қалпына келтіру міндеті тұр» деді. Оның пікірінше, БАҚ осы үрдістің алдыңғы шебінен көрініп, ел арасындағы арандатушылықтан, іріткі салудан аулақ болғаны жөн. Ахметжан Есімов халықара-

лық медиа ортада еліміздің мәртебесін асқақтату мәселесіндегі «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесінің маңыздылығына тоқталды. «Биыл біз конференцияны өткізу уақытын арнайы өзгерттік. Ондағы мақсатымыз сіздерге болашақтың энергиясы саласындағы әлемдегі қызықты жетістіктермен танысуға мүмкіндік беру болатын. Біздің еліміз үшін мұндай үлкен шараны өткізу мақтаныш қана емес, ол ұлттық экономиканың барлық саласының дамуының катализаторы болады деп сенеміз» деген ЕАМФ төрайымы Дариға Назарбаева шектеулі көзқарас, теріс түсінік, пессимизм арқылы жаңа үйлесімді әлем құрылмайтынын, өткен тарихтағы өкпе-реніш пен қасіреттердің алға қадам басуға кедергі келтіре алмайтын мықты адамдардың жаңа ұрпағын тәрбиелеуіміз керектігін айтты.

Жаңа дәуірдің өткеннен ең жақсыны, ең мықтыны ғана алып, жетістікке жете алатын мықты тұлғаларға зәру болып отырғандығына тоқталды. «БАҚ ақпараттық соғыстың алдыңғы шебінде. Журналистік әдеп жайы өткір мәселеге айналды. Бүгінде жұртшылықты оқиғадан хабардар етіп, ағартушылықпен айналысатын мамандықты таңдағандар үшін Гиппократтың антына ұқсас міндеттеме қабылдайтын кез келгендей. Олар дәрігерлік емдеу ісіндегі аса маңызды «кесіріңді тигізбе» дейтін қағиданы басшылыққа алуы тиіс» деді. ДЕҢГЕЙ КӨТЕРЕТІН ДӘРІСТЕР «Мәміле іздеу сценарийі» аталатын биылғы форум әлемнің 60-тан астам мемлекетінен халықаралық және қазақстандық БАҚ өкілдерін, саясаткерлер мен сарапшыларын бір алаңға жинады. Әлемді толғандырған ең

көкейкесті мәселелерді талқылау көзделген форумда геосаяси қайта құру, сандық революция дәуіріндегі қауіпсіздік стратегиясы, блокчейн, қазіргі заманның дижитал стратегиялары, ғаламдық көшбасшы болу жолында бизнестің стратегиялық міндеттері, «Болашақ энергиясы» тұрғысынан алғанда мемлекеттің тұрақты дамуының негіздері, «Азия жолбарыстары» феномені сынды бірқатар өзекті мәселелер

www.astana-akshamy.kz

нысанаға алынған. Конференция бағдарламасы басталмай тұрып әлемдік сарапшылардың шеберлік дәрістері өтті. «Файнэншл Таймстың» арнайы өкілі Дэвид Эплфилдтің «Шығармашыл ойлау мазмұн мен сауданы қалай көтере алады? Тың ойлау мен оның БАҚ ықпалы» атты сабағында спикер еліміздің ақпараттық кеңістікте дамуы барысына баға берді. Жалпы нарық ішіндегі бәсекелестік сенсация іздеп, соңынан қуалауға ғана бармай, оқырманға күн сайын қажетті жаңа, шексіз, тың тақырыптар аясында іздену керектігіне тоқталды. Ал «Trafalgar Strayegies» негізін қалаушы Ұлыбританияның Премьер-министрі Канцеляриясы баспасөз бөлімінің бұрынғы басшысы Джайлс Кенинг медиадағы сәтті компаниялардың механизмдерін тілге тиек етсе, «Bloomberg» агенттігінің халықаралық директоры Тодд Бэйр «Медиа қалай табыс табады?» тақырыбын көтеріп, кеңестерімен бөлісті. БОЛАШАҚ ЭНЕРГИЯСЫ: ЖАСЫЛ ЭКОНОМИКАНЫҢ ҚУАТЫ Нарық ішіндегі бәсекелестік дегеніміз – жаңалық қуып жарысу емес, оқырманға күн сайын қызықты болатын жаңа тақырыптар іздеудегі шексіз мүмкіндіктерді пайдалану. Жаңа ахуалдағы әлем дәл қазір аумалы-төкпелі кезеңде. Халықаралық қоғамдастық ескірген, күні өткен әлемдік жүйеден жаңа ғаламдық интеграцияға қарай бет алды. Жаңа көшбасшылардың келуімен адамзат тың жаңалықтарға жол ашуы мүмкін. Шыны керек, ұлттық экономика мен саясат көкжиегіндегі дағдарыс дамыған елдермен бірге дамушы мемлекеттерді де әбігерге түсіріп отыр. Мұндай қиын сәтте мемлекеттер не істеуі керек? Осы сауалдың жауабын іздеген форумның алғашқы мәжілісінде Еуропа, АҚШ және ТМД елдерінде өркендеуге апаратын төте жолдың қандай болуы керектігі де талқыланды. Ғаламдық қарқыны тез дамып келе жатқан техникалық прогресте адам баласы әр күнді тың жаңалықпен қарсы алады. Мемлекеттер мен үкіметтер заманауи технологияның барлық мүмкіндігін пайдалана отырып, «жасыл экономика негізінде» технология мен өндіріске көбірек көңіл бөлуде. Нобель сыйлығының лауреаты үндістандық Раджендра Пачаури мәжілісте «жасыл экономикаға» өту барысында әлемдік қауымдастыққа қойылатын талаптарға тоқталды. «Бұдан былай дамыған елдерде күн, ауа және су сенімді досқа айналады» деді ол өз сөзінде. Жалпы әлемнің әр қиырында геосаяси ахуал шиеленіскен тұста бұқаралық ақпарат құралдарының жедел, нақты әрі шынайы жаңалық таратуы маңызды болып отыр. Осы мәселеде шынайы лық танытуды діттеп, басқа да маңызды тақырыптарды талқылауға арналған форумның күн тәртібінде «Жаңа әлемдік тәртіп: қабырға тұрғызамыз ба, әлде көпір саламыз ба?», «Азия «экономикалық кереметінің» құпиясы», «Сирия дағдарысы: соғыс өрті сөне ме?», «Сандық революция» деп аталатын тақырыптар көтеріледі. Батыс пен Шығысты толғандыратын түйткілдердің түйінін тарқатуға арналған келелі кеңеске қатысушылар өзара тәжірибе алмасып, білім, біліктіліктерін арттыруға мүмкіндік алады.

7 №74 (3579) 24/06/2017 Cенбі

«Астана Ақшамы» www.astana-akshamy.kz

«Болашақтың материалы» – Астанада ЭКСПО қалашағында әлемдегі ең төзімді материал таныстырылды. «Болашақтың материалы» атанған графенді британ өнертапқыштары ойлап тапқан. Манчестер университетінің ғалымдары графенді графитті үгіту арқылы 2004 жылы ашқан. Соның құрметіне Нобель сый­ лығы да берілген. Бүгінде гра­

Қоқыс қалдықтарын өңдеу және жою, оларды іріктеу жүйесін енгізу – әлемдегі қордаланған мәселе. ЭКСПО-2017 көрмесі аясында Франция павильонында өткен басқосуда қалдықтардан қуат өндірудің өзектілігі талқыланды. Жиынға Астана қаласы әкімінің орынбасары Малика Бектұрова, Назарбаев университетінің ғалымдары және қоқысты өңдеу саласындағы ірі француз компанияларының жетекшілері қатысты.

Қоқыс қалдықтарын қалай басқарған тиімді? Гүлмира АЙМАҒАНБЕТ Қалдықтарды басқару жүйесі кез келген қаланың экологиялық ахуа­ лына әсер етеді. Сондықтан әлем елдері қоршаған ортаға ешқандай зиянын тигізбей қалдықтарды қайта өңдеуге мүмкіндік беретін ақылды шешімдерді қолданысқа енгізуде.

Франция павильонында өткен ға­ лымдардың басқосуында екі елдің қалаларындағы қалдықтарды өңдеу және оларды энергияның баламалы көзі ретінде қолдану саласындағы жаңа зерттемелері таныстырылды.

– Қоқыс қалдықтарын өңдеу, оны басқаруда Париж қаласының тәжіри­ бесі қызықтырып отыр. Қазір мұнда француздың осы саладағы жетекші компаниялары және өзіміздің бірқа­ тар мамандары жиналып, тәжірибе алмасуда. Бұған дейін Вена қаласы­ ның және тағы басқа қалалардың тәжірибесін зерделеген едік. Ірі қалалардағы қоқыс қалдықтарын

басқарудың ең тиімді жүйесін әрі өзімізге қолайлы тәжірибені қол­ данысқа енгізу қарастырылуда. Қа­ ламыздағы осы мәселеге жауапты мамандар семинар барысында еркін пікір алмасып, сала жетекшілерінен толғандырған сауалдарына жауап алатын болады, – дейді Астана қа­ ласы әкімінің орынбасары Малика Бектұрова. Жиында француздың SYCTOM компаниясы­ ның ведомствоаралық бөлімінің директоры Ка­ ролин Шаль қоршаған ортаны қорғау саласын­ дағы басым бағыттар мен осы салада екі ел арасындағы тәжірибе алмасудың ықтимал әдістері туралы ай­ тып өтті. Айта кетейік, SYCTOM компаниясы –қалдықтарды қайта өңдеу бойынша Еуропа­ да ең алғаш құрылған мемлекеттік оператор. Отандық ғалымдар ком­ панияның бүгінгі шарада ұсынған қалдықтарды қайта өңдеуге ар­ налған шешімдерін француздық классикалық үлгіден өзгеше екенін айтады. Өйткені қайталама шикі­ затты сұрыптауда қолданылатын және әрі қарай өндіруге негізделген қалдықтардан жаңғыртпалы энергия алуды көздеп отыр. Осылайша, та­ биғи ресурстарды сақтаудың өзек­ тілігіне аса мән бермек. «Болашақтың міндеті – аздаған қалдықтан мол энергия өндіру» дейді аталмыш компанияның Техникалық

сервис жөніндегі бас директорының орынбасары Пьер Хиртцберген. Сонымен қатар, Париждің ірі коммуналдық қызметтері қаланың экологиялық, энергетикалық мәселе­ лерін қалай шешетіні жөнінде SIAAP компаниясы бас директорының орынбасары Денис Пенуэль баянда­ ды. Оның айтуынша, SYCTOM және SIAAP компаниялары биологиялық газдарды өндіруді арттыруға, тұр­ мыстық қатты қалдықтарды қайта өңдеуге арналған инновациялық жобалармен танымал. Олардың «Қалдықтардан қуат алу» жобасы бойынша оңтайландырылған техно­ логиялық шешімдері еліміздің ма­ мандары тарапынан қызығушылық тудырды. Өз кезегінде сөз алған Назарба­ ев университеті «Экология және климат энергетикалары» зертха­ насының жетекшісі міндетін атқа­ рушы Ербол Сарбасов Астана қа­ ласы үшін жасалған тұрмыстық қатты қалдықтарды жағудың жаңа технология­ларымен таныстырды. Ал SYCTOM компаниясының өкілі Науфель Эль Бахрауи ұсынған СО2 қалдығын азайту жобасы ақылды технология­лық шешімімен ерекше­ ленді. Жиынға қатысқан Францияның екі жетекші компаниясы да 9 мил­ лионнан астам тұрғыны бар Үлкен Париж аймағында тұрмыстық қал­ дықтарды өңдеумен айналысады. Олар 2016 жылдан бастап қоқыс қуа­ тынан биопластик өндіруге болатын қондырғыларды шығаруды жүзеге асырып келеді.

феннің барлық салада, әсіресе, медицина, ғарыш, электроника саласын дамытуда мүмкіндігі зор. Оның көмегімен ұялы те­ лефондар мен компьютерлерде жылдам жұмыс істетуге болады. Қазіргі таңда АҚШ-тың алпауыт компаниялары өз өнімдерін жа­ сауда графенді пайдалану үшін барынша күш салуда. «Біз Назарбаев универси­ тетінің ғалымдарымен пікір ал­ масып, олардың графенге деген қызығушылығын байқадық. Бұл материалды көп салада қолда­ нуға болады. ЭКСПО-2017 көр­ месін өткізіп жатқан Қазақстан үшін де оның пайдалы тұстары болары сөзсіз» дейді Манчестер университетінің профессоры Иэн Коттон. Оның пікірінше, «болашақтың материалы» ата­ лып кеткен графеннің мүмкін­ дігін көпшілік біле бермейді. Бұл материал қазірдің өзінде көп­ теген салада теңдесі жоқ өнім ретінде бағаланады. Әлемдегі ең жеңіл әрі берік материал энер­ гия жинақтау қасиетіне де ие. Оның көмегімен сутектен қуат көзін алатын арнайы құрылғы­ лар жасап, ғаламат қуат көзіне айналдыруға болады. Сондай-ақ, электр шамдары үшін таптыр­ мас материал шыныны қыздыр­ майды әрі 8 жыл бойына жанып тұратын қасиетке ие.

8

сұхбат

№74 (3579) 24/06/2017 Cенбі

«Астана Ақшамы»

www.astana-akshamy.kz

соларды өзіміздің таза қазақи дүниеміз ретінде көрсете алуымыз керек. Осы өнер орталығымыз алдағы уақытта атына сай болып, дәстүрлі дүниелерді өзімізге қайтарудың осындай жұмыстарын жасауы керек деп есептеймін.

– «Батысты айтатын адамдар Арқаның әуенін айта алмайды, Арқаны айтатындарға Жетісудың мақамы тән емес, жетісулықтар Сырға мүлдем бара алмайды» деген сын-пікірлерді құлағымыз шалып жатады. Дархан даламыз ән-жырға бай, әр өңірдің өз мақамы, сазы бар десек те, қазақтың әні бір емес пе?! Осының өзін музыка зерттеушілері бөле-жара қарап, теріс тенденция ұстанып жүрген жоқпыз ба?

– Арқаның атақты әншісі Жүсіпбек Елебеков бірде батысқа барған ғой. Бірінен соң бірін тамылжытып, «Жиырма бес», «Қарқаралы», «Ақбақай» сынды Арқаның әндерін орындапты. Сонда көптің арасынан бір қария шығып: «Айналайын, Жүсіпбек, енді қазақша айтшы» депті. Сонда Жүсекең ренжіп: «Мен бағанадан бері қай тілде ән салып тұрмын?» деген екен. Сөйт­се, қазақша айтшы деп тұрғаны өзіміздің Ғарифоллаша бұрқыратып, төгіп айтшы дегені екен ғой. Дұрыс айтасыз, дархан даламыздың ән-жырға байлығы соншалықты, ұшса құстың қанаты талатын біздің кең-бай-

Сәуле ЖАНПЕЙІСОВА,

ҚР еңбек сіңірген қайраткері, дәстүрлі әнші:

ТҰлпарлары КЕЗЕҢДЕ ӨМІР

– Апай, Астанаға қош келдіңіз! Әрбір әнін бар жантәнін сала, ағынан жарыла, қара терге малына шырқағанда жанары нұрлана, шабыттана, сезімге шексіз беріле жарқылдап шыға келетін қазақтың Сәулесін кім білмейді? Төрткүл дүние көзін тігіп, күн санап көркейіп келе жатқан бас қаламыз Сіздей қыздарымен қуана қауышқан болар?!

– Рақмет, лайым солай болсын! Астанаға ат басын былтыр тіреген болатынмын. Бір

жыл өте шықты. «Келдіңіз-ау, кеттіңіз-ау» деген адам жоқ. Алайда мен оған қарамаймын. Өзімнің елімде, өзімнің қаламда, өзімнің Астанамда өмір сүріп жатырмын.

– Сонда немен айналысып жүрсіз?

– Мен ұзақ уақыт бойы «дәстүрлі өнердің өз шаңырағы болуы керек» деген идея­ ны көтеріп жүрген адаммын. Астанада болсын, Алматыда болсын, болмаса кез келген облыс орталығында кәдімгі ұлттық, киелі өнердің басын

бір жерге тоғыстырып, үлкен шаңырақ атанатын осындай орталықтың болғаны керек еді. Бұл идеяны жүзеге асыру жолында талай есікті қақтым да. Бірақ болмады. Астанаға келетін болып шешкен жылы шығармашылығымда ерекше жаңалықтар болды. Соның бірі – Астана және Алматы қалаларынан «Аманат» өнер орталығымызды аштық. Алдымен осында келдім. Мемлекет тарапынан іске асу мүмкіндігі мүлдем болмаған соң, өзімнің хал-қадірімше жеке орталық етіп аштым. Сол сәтте «Алматыдан «Алатау» дәстүрлі өнер театры ашылды» деген сүйінші хабар жетті. Құдайым-ау, бұл менің қаншама жылдар бойғы арманым ғой. Қалайша қарап отырамын? Міне, сонда барып, осы «Аманаттың» өнер студиясын аштық. Қазір екі қалада да өнерге талабы бар жандар орталығымызға келіп, өнерлерін ұштауда.

– Енді сол «Алатау» дәстүрлі өнер театры, Сіз армандағандай, дәстүрлі өнердің өз шаңырағы бола алып отыр ма?

– Мен бұл сұрақтың жауабын уақыттың еншісіне қалдырғым

келеді. Тәй-тәй басқан баладай болып басталған орталықтың жұмысын бірден сынға алғанымыз жарамас. Бұл орталықтың жұмысы әлі де көп. Дәстүрлі өнер дегенде домбырамен айтылатын әндерді ғана айтпаймыз ғой. Оның ішінде ақындық, музыкалық драмалы дүниелер, жыршылар сияқты қаншама қасиетті өнеріміз бар. Бір ғана мысал айтайын. Соңғы кезде Біржан-Сараны болсын, Қыз Жібекті болсын еуропалық қойылымға бағыттап жібердік. Ал оның түбін қазсаңыз, олар – біздің дәстүрлі өнеріміз. Сондықтан олардың сахналануы да ұлттық нақыш бояуымен болуы керек қой. Қазақтық дәстүрлі дауыс қойылымы операдағыдай емес. Неге соны өзіміздің қазақша нағыз музыкалы спектакльдерімізде қоймасқа?! Опера-балет театр­ ларының өзіндік ұстанымы, бағыты бар. Онда еуропалық қойылымдар қойылады. Тек қана қазақтың өмірінен бірдіекілі Абай, Біржан-Сара сынды спектакльдерді қояды. Олардың киімі, тілі қазақша болғанымен, жалпы дауыс қойы­лымдары – барлығы еуропаша болып кеткен. Ал біз

тақ еліміздің ана шеті мен мына шетіне ол заманда бұл әндер жетпей жатты. Әркім өз қазанында қайнады. Ал қазір оңтүстік пен солтүстік, күнгей мен теріскей бір-бірімен мидай араласып жатқан бір Қазақ деген мемлекет болдық. «Жылдам хабар алғызған» бұл уақытта біз ортақ өнерімізді білуіміз, құрметтеуіміз, бағалауымыз қажет. Ал әншілік өнердің өз алдына мектеп болып бөлінгені – біздің ұлы байлығымыз. Бұл үрдісті барынша сақтауға тырысу керек. Бұл домбыраның сүйемелдеуіне, сосын әншінің орындау шеберлігіне байланысты. Әміре Қашаубаев, Жүсіпбек Елебеков, Манарбек Ержанов, Ғарифолла Құрманғалиев, Жамал Омарова, Рабиға Есімжанова, Роза Бағланова өздерінше бір-бір мектеп болып қалыптасты. Рас айтасыз, мұндай қасаң пікірлер бой көрсетіп қалып жатады. Меніңше, бұл, ең алдымен, ниетке байланысты. Әншінің құдай берген қабілеті, таланты деген болады. Кезінде өзім сабақ беріп жүргенімде қайта-қайта қаузап жүріп консерваторияда осыны бір жолға қойдым. Бүгінде бұл оқу

сұхбат

№74 (3579) 24/06/2017 Cенбі

«Астана Ақшамы» www.astana-akshamy.kz ордасын бітірген әнші барлық аймақтың әндерін үйреніп шығады. Бұдан жаман болып жатқан жоқ. Арқадан келген қыз бала тек сол өңірдің әуенін үйреніп жатыр делік. Ертең ол ақтөбелік жігітке тұрмысқа шықса ше? Мүмкін мектепте, мүмкін колледжде ұстаз болар. Сол кезде ол шәкірттеріне тек қана Арқаның әнін үйретіп отырмайды ғой. Ата-анасы келіп «Менің балама өзіміздің Мәдидің әнін, Манарбектің әнін үйретіңіз» десе ше? Содан өзі жұмыссыз қалмай ма? Мұндай жан-жақтылық, әсіресе, филармония әншісі үшін өте-мөте қажет.

– ХХ ғасырдың ұлы әншісі Ғарифолла Құрманғалиевтің шәкіртісіз. Ұстаздан шәкіртке өнер берілген кезде өзінің дауыс иірімдерін меңгертеді. Ұстазыңыздан нені көбірек үйрендіңіз?

– Сізді түсініп отырмын, бұл ұстаздан шәкіртке мақам көшірмесі болмауы керек. Ғарекең өзі актер еді ғой. Оның ән айту стилі ешкімге ұқсамайтын. Әнді айтқан кезде қасы-көзін ойнатып, иегіне дейін қимылдап, көздерін аударып-төңкеріп жіберген кезде, бүкіл ел күлкіден қырылып қалатын. Ахмет Жұбановтың жазғаны бар. Ауғанстанға барған кезде Ғарекең «16 қыз­ ды» айтыпты. Ол жақта ер адамдар бір бөлек, әйелдер бір бөлек отырады екен. Ғарекең осы бөлінушілікке саяси көзқарасын білдірейін деп әдейі осы әнді айтыпты дейді. Балконда отырған әйелдерге «Ұрқия-ай, Зұлқия-ай, Қатира-ай, Сағира-ай…» деп қайта-қайта қарап қоймапты. Әйелдер болса

Тек қана қазақтың өмірінен бірді-екілі Абай, Біржан-Сара сынды спектакльдерді қояды. Олардың киімі, тілі қазақша болғанымен, жалпы дауыс қойы­ лымдары – барлығы еуропаша болып кеткен. Ал біз соларды өзіміздің таза қазақи дүниеміз ретінде көрсете алуымыз керек салқыны тиіп жатқандығында. Жалпы, өнерге «жиендік» қай ғасырда да жасалған. Біреудің тұсау кесуіне, бетін ашуына, 60-қа немесе 70-ке толуына, зейнетке шығуына лайықты арналған әндер болса, кез келгеніне қазақша сөз жазып, сахнаға, тойдың сахнасына шығара беретін заман болды ғой. Ол көшірме емес, ұрлық емес, өзара келісім бар деп те уәж айтып, ақталатындар бар. Қазіргілерінің шет жағасын өзіңіз білетіндіктен, бұрынғылардан айтып өтейін. Кезінде филология саласы бойынша кандидаттығымды қорғаған кезімде сол өңірге бардым. Сәбит Мұқановтың «Балуан Шолақ» повесі бойынша ізденіп жүрген кезім еді. Бес-алты қарт кісі отыр екен. Олар «Балуан Шолағыңды да, Мұқановыңды да білмейміз» деді. Содан Сегіз серіні сұрап қалып ем, әлгі

даған адам Жақсылық Зәкіров деген кісі еді. Ол әннің бүкіл тарихын қолмен қойғандай етіп айтып берді. Ол фильмге қалай әкелгенін, қалай орындағанын, Нұрғиса Тілендиевтің оны қалай дайындағанына дейін айтты. Қиыншылық кезеңде Оралдан Башқұртстанға көшіп кеткен отбасында дүние­ ге келіп, ке­йін оқуға Мәскеуге барып, одан жолдамамен Алматыға келген мұнайшы, бірақ өзі той басқаратын асаба екен. Бір тойда асабалық жасап тұрған жерінен бір кісілер оны Нұрғиса Тілендиевке апарыпты. Оған Нұрғиса ағамыз қатты қуанып, Қадыр Мырзалиевті шақыртып, сөзін жаздыртқан. Оны Қайрат Байбосынов ағамызға берген. Қайрат аға репертуарына енгізіп, гастрольдік сапарға алып шығып, әрі қарай тарап кеткен. Сол телебағдарламада Жақсылық аға бұрынғы өз сөзімен орындап шықты. Әннің бұрынғы атауы «Туған елім» екен. Осыны неге Нұрғисаның әні болып қалмады деп ренжитіндер бар. Әлі күнге дейін мойындағысы келмей жүргендер де бар. Бұл қалай сонда? Шындықтың беті ашылып тұрса, оны неге мойын­д амасқа? Бұл жерде ешкім одан ұрлықшы жасап тұрған жоқ. Нұрғиса ағамыз бұл әнді ешқашан өзімдікі деп айтқан емес. Бұл жердегі түсінбеушілік фильмнің соңындағы титрдан туындап тұр.

– Эфир арқылы таралып жатқан музыкалық шығармаларымызға қарап, халқымыз­ дың жанын, психологиясын, дүниетанымын жеткізе алып отырмыз деп айта аласыз ба? Оның сыртында дәстүрлі

ТҰСАЛҒАН

дерінің көбісінің ән сиқы жоқ. Біз енді халық әндеріменен, сал-серілердің, жыраулардың сүйекті, керемет, терең туындыларыменен сусындап өскендіктен, мынандай балалардың шалдыр-шатпағын қабылдай алмаймыз. Отандық телеарналардың дені тек қана жиырма жасқа дейінгі көрермендер деңгейінде қалып отыр. Тыңдап, рахаттанып отыратын кештер көп берілмейді. Біздің өзіміз анда-санда жылт етеміз. Телеарна не ұсынады, жастар соны бойына сіңіреді.

– Неге жастар бүгінгі өз замандарында шығып жатқан сөзінде, әнінде не мағына, мән жоқ арзан дүниеге құмар болып барады? Олар неге қазақтың ғажап дүниелерін қабылдамай жатыр?

– Мұның бәрі – тәрбиеден, мұның бәрі – оларға беріліп жатқан ақпараттан. Бұл жағынан «әттеген-айлар» жеткілікті. Бірақ, енді «Кедейді шүкір құртады» дегендей, «Көш жүре түзеледі» деп қо­ йып өзімізді жұбатып отыра беретін халықпыз ғой өзі. Айтсаң, жақпайсың. Айтамын деп талай сыбағамыздан қағылған да жайымыз бар. Менің кемшілігім де, артықшылығым да сол болуы керек, тура айтқанды ұнатамын. Астанада дәстүрлі «Астана ар­қауы» фестивалі бар. Ол да бір үлкен халықтық сипат алып кет­кен жоқ. Шағын залдарда өте­ді. Бұлардың барлығы тек да­талы күндерде ғана өтеді. Жер­гілікті билік тарапынан не­месе Мәдениет министрлігі тара­пынан жүйеленіп отыруы ке­рек. Биыл Елбасымыз рухани жаң­ғыруға арналған Жолдау жа­сады. Міне, қазір осыны жалау етіп, дәстүрлі өнерімізді дә­р іптейтін керемет дүмпу жа­саса да жарасар еді. Фес­ ти­вальдер бір рет өтеді де, сол жер­дің басшылығы ауысса, әрі

СҮРІП ОТЫРМЫЗ ұялғандарынан шәлілерімен беттерін тұмшалапты. Ал ер-­ азаматтар жағы «Менің әйелім қалай отыр екен?» дегендей артына ожырая қарапты дейді. Сондағы Ғарекеңнің шеберлігін кейін қайталағысы келгендер болды. Бірақ ол шынайы болуы керек. Тума таланттылығы ғой. Бұл біреуге жарасады, біреуге жараспайды. Мұндай шеберлік іштен туады. Ең абзалы, ізденген жақсы, жақсы нәрсені қабылдаған, меңгерген дұрыс. Түптеп келгенде, қазақтың әні бір-ақ ән. Шетелдіктер тыңдаған болса, мұның айырмасын байқамайды. Сондықтан, бұл менің артықшылығым да болар, еліміздің қай өңіріне барсам да, дархан даламның қай өңірінің де әнін теңдей етіп айтып жүремін.

– Әнге «жиендік» жасайтындар көбейіп кетті. Тіпті қазір шоу-бизнесте соңғы кездердегі хит деп жүрген әндердің дені шетелдік боп шығып жатыр. Бұған адамдардың да еті үйреніп кеткен сияқты. Әнді талдап, талқылап жатпайды.

– Бұл енді қоғамның үлкен дертіне айналды. Ең өкініштісі, мұның ұлттық өнерімізге

кісілер шулап қоя берді. «Сен Сегіз серіні жоққа шығарып, солардың сөзін сөйлеуге келіп отырған адам екенсің ғой» деді. Олардан Сегіз серінің осы әндердің бәрін шығарған деу­ге қандай негіздері бар екенін білгім келді. Сөйтсем, қолдарында бір кітаптары бар екен. Кейінгі кездері шығыпты. Парақтап қарап, таңғалдым. «Ақ бұлақты» да, тіпті «Айман-Шолпан», «Қыз Жібекті» де, Ғарифолла Құрманғалиевтің репертуарындағы батыстың «Жылой» сынды бірнеше әндерін Сегіз сері шығарып кеткен дейді...

– Мысалы, біз «Ақ Жайық­ ты» «Қыз Жібек» фильмінен білеміз. Киноның соңындағы титрда музыкасын жазған Нұрғиса Тілендиев деп жазылып тұр. Біреулер оны халық әні дейді...

– Біз кезінде оны бір концертте қалай хабарларымызды білмей дал болдық. Сонда әнші Ержан Қосбармақов: «Бұл халық әні де емес, Нұрғиса Тілендиевтің де әні емес, бұл – Пішәннің әні» деді. Бұл сөзге мен қатты таңғалып едім. Кейін­нен мұның түбін зерттеу­ ге мүмкіндік алдық. «Қыз Жібек» киносында осы әнді орын-

9

өнерді насихаттауға арналған фестивальдер неге жиі өтпейді?

– Турасын айтып, туғаныңа жақпайсың. Шындық деген – өте қиын нәрсе. Елдің бар көргені эстрадада жүрген әншілер болып отыр. Олар өзі көп те емес. Әрі кетсе 30-40 әнші де­ йікші. Міне, бар елдің баққаны солар. Енді, міне, екі ортадан Димаш шықты да, бүкіл Қытайды таңғалдырды. Қазақ оған таңқалды ма? Жоқ. Әлі де таңданып жатқан жоқ. Елдер «Димашқа Қытай таңғалып жатыр екен» деп соған таңғалып жатыр. Енді халық «Шын өнер осы ма?» дегендей ойланып қалды. Димаштың деңгейіне қарай ауысу керек пе? Дай-дай боп отырмыз. Екінің бірі Димашты өзіне қабылдай алмайды. Себебі Димаштың деңгейі менен тойдағы әншілеріміздің арасы жер мен көктей. Біз халықты әрі қарай қалай тәрбиелеуіміз керек? Енді Димаш өсе түседі. Біздің әншілеріміз соған қарай, сол биікке қарай көтерілуге қадам жасаса дейсің. Егер олай болмаса, сол жаттанды жазып алған әндерімен жүре береді. Қазір эфирден кімдерді беріп жатыр? Бала-шағаны. Ән-

қарай жалғасын таппай қалып кетеді. Шетелдерге шыққанда көріп жүреміз, оларда 40-50 фес­тивальдер өтіп жатады. Бұл дегеніңіз – оларда дәстүрлі түрде жыл сайын өтеді деген сөз.

– Осы өнердің өз өкілі ретінде бұған неге өзіңіз бел шеше кіріспейсіз?

– Менің қолымда билік бар ма? Жалғыз өзім не істей ала-

Ота н д ы қ т е л е а р налардың дені тек қана жиырма жасқа дейінгі көрермендер деңгейінде қалып отыр. Тыңдап, рахаттанып отыратын кештер көп берілмейді. Біздің өзіміз анда-санда жылт етеміз. Телеарна не ұсынады, ж астар соны бойына сіңіреді

мын? Астанаға алғаш келгенде Мәдениет басқармасының бас­шысына кіріп, жолықтым. «Этн­оауыл жасап жатырмыз. Сіз­дің айтып отырған дүние­ леріңіз соның ішінде болады» деп айтты. Шыны керек, Астанаға келгелі мен мұндай жерді естіп, көріп отырған жоқпын. Көрме қарсаңында бо­лып жатса, мен қуана-қуана барар едім. Маған әлі күнге де­йін «ЭКСПО»-ның мынадай ке­шінде сіз өнер көрсетесіз» де­ген бірауыз хабарландыру, ша­қыру түскен жоқ. Мен осы дәс­­түрлі өнердің өкілімін ғой. Ас­таналық болып келіп жатырмын. Мұндай кештер туралы ақпараттарды мен білмей отырғанда халық қайдан білсін? Астанаға келе сала Ұлттық ар­наның басшылығына кірдім де, өзімнің жобаларымды ұсын­д ым. Бірақ оны керек ет­кен ешкім болмады. Менің жо­бамды қабылдамады деп тоңтеріс болып жатқаным жоқ. Басқа да ұлтқа, ұлттық өнер­ге жаны ашып, осындай бағ­д арлама болу керек деп бі­реу­дің бас көтермей отыр­ ғаны ма? Мен соған таңғала­ мын. Бастап­қ ыда театрға, дәстүрлі әнге, мұражай қорына, айтысқа арналған салалық бағдарламалар болатын. Қазір солардың бәрін экраннан жоғалтып алдық. Оның орнын шоу-бағдарламалар бас­ты. Екі әншінің немесе әртістің басын қосып, жеңіл күлкіге, әжуаға құрылған бағдарламалар көбейді. Біреудің жеке басына тиісіп, отбасылық өмірін жариялайтын нәрселер көптеп бой көрсетіп жатыр. Қазақ қашан отбасылық құндылықтарды жалпақ жұртқа жариялап еді?

– Ілкіде сал-серілер, дәстүрлі өнердің өкілдері ел-елді, жер-жерді аралап, жеке концерттерін ұсынып, көпшіліктің көз алдында жүретін. Қазір ешкімді көрмейміз. Ауылға барып, концерт беретін әнші бар ма өзі?

– Жоқ. Бармайды. Себебі олар қиындықтардан қорқады. Екіншіден, маған бұл неге керек деп ойлайды. Оған күш жұмсауың керек, ақша жұмсауың керек, уақыт бөлуің керек. Концерт беру деген оңай дүние емес. Күнде бізді жарнамалап жатқан телеарналар жоқ. Өкініштісі, біз тұлпарлардың аяғын тұсап қойдық та, мәстектерді бәйгеге салып жүрміз. Қазір сол мәстектердің жұлдыздары жанып тұр...

– Ұлттық өнерге деген жарнама, имидж жеткіліксіздігі себеп сияқты. Дәстүрлі әнді жастарға тыңдату үшін бұдан да басқа қандай амал ойлап табуға болады?

– Бүгінде ешнәрсені пиарсыз, имиджсіз елестете алмайсыз. Қатардан қалмау үшін осылай қамдануың керек. Концерттерімді бергенде пайданы ойламайтыным сондықтан. Бұл әншінің өзін жоғалтып алмауы үшін әрі өнерін өрістетіп отыруы үшін керек. Әр концертіңде тың жаңалық енгізуге талпынасың. Жеке концерт беретін әнші өткізетін кешін жарнамалайды, дайындығы, жаңалықтары туралы бөліседі. Міне, бұл — жарнама. Негізінде, дәстүрлі өнер иелерінің имиджін біздің бабаларымыз, сал-серілеріміз жасап беріп кеткен. Біз тек оны түрлендіруіміз ғана керек. Сұхбаттасқан: Гүлжан Рахман

10

ҚАЛА ТІРШІЛІГІ

№74 (3579) 24/06/2017 Сенбі

ОСЫДАН ҮШ ЖЫЛ БҰРЫН ЖАППАЙ ВЕЛОСИПЕДКЕ МІНГЕН АСТАНАЛЫҚТАРДЫ КӨРГЕНДЕ ТОСЫРҚАЙ ҚАРАҒАНЫМЫЗ РАС. АЗ УАҚЫТТЫҢ ІШІНДЕ БҰҒАН ДА КӨЗ ҮЙРЕНДІ. ҮЛКЕНІ ДЕ, КІШІСІ ДЕ, ШАЛБАРЫНЫҢ ҚЫРЫ СЫНБАҒАН ҚЫЗМЕТКЕРЛЕР ДЕ, КӨЙЛЕГІНІҢ ЕТЕГІ ЖЕЛБІРЕГЕН БОЙЖЕТКЕНДЕР ДЕ ВЕЛОСИПЕДКЕ ҚОНДЫ. КЕРМЕГЕ ТАРТЫЛҒАНДАЙ ҚОС ДӨҢГЕЛЕКТІ ТҰЛПАРЛАР ТІЗІЛГЕН ВЕЛОБЕКЕТТЕР ҚАЛАНЫҢ ҮЙРЕНШІКТІ КӨРІНІСІНЕ АЙНАЛДЫ. ОСЫЛАЙША, КҮЗІ, ҚЫСЫ ҚЫТЫМЫР, ЖАЗ АЙЫ ҚЫСҚА БОЛСА ДА, ҚАЛАЛЫҚ КӨЛІК ЖҮЙЕСІНДЕ АЙТАРЛЫҚТАЙ ӨЗГЕРІС БОЛЫП, ВЕЛОСИПЕДШІЛЕР ЖОЛҒА ШЫҚТЫ. Айгүл УАЙСОВА Елордадағы арнайы веложолдар тапшылығы велосипедшілердің қозғалысына кедергі болмады. Қолданыстағы жол қозғалысы ережелерін белінен басып, велосипедшілердің дені жаяу жүргіншілердің сүрлеуінде зуылдап жол қысқартып жүр. Алайда тәртіп сақтау органдары бұл мәселеге көз жұмып қарауға бел байлаған сияқты. Жалпы, бұл қозғалыс еуропалықтарға таңсық емес. Өткен ғасырдың 70-жылдары Нидерландта «велореволюция» бұрқ ете қалады. Қала көшелерінде жеңіл машиналардың көбеюіне қарсы болған тұрғындар бір жағынан жанармайдың қымбаттауы бар халықты велосипедтің еріне қайта отырғызуға мәжбүрледі. Соңғы жылдардың мәліметтері бойынша, Лондонда шамамен халықтың 2,5 пайызы жұмысына велосипедпен барады екен. Берлиндіктердің 13 пайызы, Мюнхенде қызметкерлердің 15 пайызы, ал Амстердамда 37 пайызы жұмыстарына велосипедпен қатынауды қолайлы көреді. Копенгагеннің 550000 тұрғынына 650000 велосипедтен келеді екен. Бұл дегеніміз – әрбір адамға 1,2 велосипедтен келеді деген сөз. Салыстыру үшін осы қаланың тұрғындарының иелігіне 125000 жеңіл көлік тіркеліп, әр машинаға 5,2 велосипедтен келіп тұр. Ал біздің қалада жүрек жұтқандар ғана велосипедке мінеді. Десе де, ағылған машиналардың қатарында, көшенің оң жағын ала, өз жолы болмаған соң үлкен жолмен жүруге тәуекел етушілердің қатары өсіп келеді. Оның бір себебін жеңіл көліктер мен қоғамдық көлікке балама ретінде ашылған велосипедті автоматтандырылған жалға беру жүйесінің іске қосылуымен байланыстырамыз.

«ВЕЛОМӘДЕНИЕТ» – КЕРЕК МӘДЕНИЕТ

Дегенмен велосипедті қоғамдық көлік түріне жатқызу үшін көп жұмыс атқарылуы керек. Соның бастысы – күнделікті қозғалыстың ажырамас бөлігі ретінде велосипедті қолдану мәдениетін қалыптастыру. Бұл үшін мамандар қала көшелеріндегі қозғалысқа

«АСТАНА АҚШАМЫ» www.astana-akshamy.kz

ВЕЛОСИПЕД

МІНГЕННІҢ МАШАҚАТЫ КӨП сай велосипедтер көптеп сатылып, ол бұзылғанда жөндейтін шеберханалар көптеп ашылуы керек дейді. Болашақта бұл көліктің түріне қалалық қоғамдық тасымалдау қызметінің жүгін артатын болса, онда айдап үйрететін де, үйренетін де орындар керек. Саламатты өмір салтын таңдап, оның бір артықшылығы – велосипедпен серуендеуді насихаттайтын шаралар жиі ұйымдастырылып, қоғамда көзқарас қалыптастыру қажет. Қол боста дөңгелек айналдыру аяқ жазғандық емес, жұмыстан үйге, үйден жұмысқа тез баратын көлік ретінде басымдық берген жөн. Иә, бұл – өте тиімді тасымал құралы. Жанармай үнемдеу, адамдардың денсаулығымен бірге, қоршаған ортаның жағдайын күннен-күнге жақсартпақ. Ауаны ластап жатқан қала көшелеріндегі кептелістер шешіледі.

– 2014 жылы қанатқақты жобасы бойынша сол жағалауда 40 велобекет аштық. Келесі жылы 150-ге ұлғайтылды, қазір 1000 велосипед жолда жүр.

2016 жылы жаздың алғашқы айларында-ақ велосипедке көшкендердің саны 6500 адамға жетіп, тіркеуді тоқтатуға мәжбүр болдық. Себебі санаулы велосипед бәріне жетпейтін болды. Қазір мынадай үрдіс қалыптасты. Тұрғындардың дені велосипедпен оң жағалаудан сол жағалауға келеді, түс кезінде велосипедшілер екі ортаны тағы жол қылса, кешкілік Есілдің оң жағалауына барып тоқтайды. Биыл «Самұрық-Қазына» тағы да отыз велобекет қосып, оның 112-сі ЭКСПО көрмесі аймағына орнатылып, 350 велосипед қосылды. Бірақ бұл да аз, – дейді «Velocitу.kz» қоғамдық қорының басшысы Алмагүл Қасымова.

ҚОЗҒАЛЫССЫЗ ТІРШІЛІК ЖОҚ

Қала тұрғыны Талғат Байболатов: «Жолы жөнге келмесе де, велосипед – астаналықтар үшін үлкен игілік. Жасым елуден асты. «Қозғалыссыз тірші-

лік жоқ» деген қағиданы ұстанатынВЕЛОЖОЛДАР ҚАЖЕТ-АҚ дардың бірімін. Былтырғы маусымда Тек бұл ма?! Жоқ, миллион тұрғыжалға алған велосипедтің есебімен ны бар Астанаға «Astana bike» алып 3256 шақырым жол жүріппін. Күнде келген мың велосипед кімге жетеді? таңғы 5-терде тұрып, екі-үш сағаттай Егер тұрғындар бір бекетке байланбай, велосипед айдап, 25 шақырымды еңсе- өздігінен велосипед сатып алып, еркін ріп, күн тынық болса, 50 км жүріп ке- пайдаланғысы келсе, оның да қиынлемін. Демалыс күндері 50 шақырым- дықтары бар. Басқа-басқа, көп қабатты ды жүріп өту қиын емес. Өйткені жол үйлердің жеделсатыларымен велосиашық, көліктер жоқпедті түсіріп не көтеріп тың қасы. Жай күналу мүмкін емес. Амалдері үлкен жолдың дап түсіріп алғанның БҮГІНДЕ АСТАНАДАҒЫ шетімен баяу аяңдаөзінде барған жерінде сақ та, көлік жүр- АРНАЙЫ ВЕЛОЖОЛДАРДЫҢ қаңтарып қоятын орын ҰЗЫНДЫҒЫ 4 ШАҚЫРЫМгізушілердің біздерді тағы қарастырылмаған. елемей қысып тас- ДЫ ҚҰРАЙДЫ. САЛЫСТЫРА Қала тротуарларының тайтын кездері бар. КЕТСЕК, ВЕЛОЖОЛДАРДЫҢ бордюрлері тым биік. ҰЗЫНДЫҒЫ ГЕРМАНИЯДА Олардың көбі велоВеложолдар, негізі, қа– 1400, ҚЫТАЙДА – 450, АЛ сипедшілерді жол ланың бас жоспарында МӘСКЕУДЕ 74 ШАҚЫРЫМқозғалысының бір көзделген. Көбіне деДЫ ҚҰРАЙДЫ ЕКЕН. 2017 мүшесі ретінде қамалыс аймақтарында ЖЫЛЫ АСТАНАДАҒЫ АРбылдағысы келмей- НАЙЫ ВЕЛОЖОЛДЫҢ ҰЗЫН- салынбақ. Қаланың ді. Мүмкіндігі болса, Тұран және Қорғалжын ДЫҒЫ 50 ШАҚЫРЫМҒА алдымызды кес-кетас жолында шамалы ЖЕТЕДІ ДЕГЕН БОЛАТЫН шақырым жерді велостеп, дөңайбат көрсипедшілердің пайдасеткісі келгендей көлануына беріп, суретін шенің шетіне қарай қысып жіберуге бейім тұрады. Әлемнің салып тастады. Бірақ бұл да аз. Бүгінде дамыған елдерінің бәрі осыны қолайлы Астанадағы арнайы веложолдардың көргенде, астаналықтардың да жап- ұзындығы 4 шақырымды құрайды. пай велосипедпен жолға шығатын күні Салыстыра кетсек, веложолдардың ұзындығы Германияда – 1400, Қытайонша алыс емес деп ойлаймын». Жақында Мәжіліс депутаты Дания да – 450, ал Мәскеуде 74 шақырымды Еспаева министрлер мен әкімдерден құрайды екен. 2017 жылы Астанабастап «керемет көліктерін» қарапа- дағы арнайы веложолдың ұзындығы йым велосипедке ауыстыру туралы 50 шақырымға жетеді деген болатын. Сөздің соңында осы саланың датілегін білдірген еді. Депутаттың тосын тілегі велоспорт саласының өкіл- муына атсалысып жүретіндерге айдерінің өтінішінен кейін туындаған тар сөзіміз бар. Қаланың ірі саябақтаекен. Соңғы кездері велосипедшілердің рының жанында велобекеттер жоқ. қатысуымен жол апаттары жиілеп Саябақтарда велосипедпен сейілдеу кетіпті. Велосипедшілер веложолдар- қарастырылмаған. Демек, көліктің осы дың жоқтығынан бір қиналса, вело- түріне таңдауы түсіп, велосипедпен сипед қозғалысы жеткілікті деңгейде жүруді үйренгісі келгендерге тағы бір заңмен реттелмегендіктен, жол қатері- мүмкіндік кесілді деген сөз. Егер арнен сақтана алмай отыр. Жол қозғалы- найы жол болмаса, саябақтарда жүрусы кезінде велосипедшінің алдынан ге рұқсат болмаса, онда қайда барып озып кетерде жеке көлік иелерінің 1 теуіп үйренеді? Қала тұрғындарының немесе 1,5 метрлік арақашықтықты назарын велосипедке аударғымыз келұстануды заңмен бекітпейінше, оның се, онда барлық жағдайды жасап қойып талап еткен жөн болар еді! шешілмейтіні анық.

ҚОҒАМ

11

№74 (3579) 24/06/2017 Сенбі

«АСТАНА АҚШАМЫ» www.astana-akshamy.kz

ҚÀIJРÒҮͲÍÄÅò ҚÀÉÛÐÛÌÄÛËÛҚ ҚАЙЫРЫМДЫЛЫҚ ЖАСАУ – ИМАНДЫЛЫҚТЫҢ БІР БЕЛГІСІ. АДАМГЕРШІЛІКТІ ЖОҒАРЫ ҚОЯТЫН БІЗДІҢ ҚОҒАМДА ҚАЙЫРЫМДЫЛЫҚ ЖАСАУ ӨМІР ЗАҢЫНА АЙНАЛҒАН. АЙЛАРДЫҢ СҰЛТАНЫ САНАЛАТЫН ОРАЗА КЕЗІНДЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫП ЖАТҚАН СОНДАЙ БІР ЖАРҚЫН ШАРАНЫҢ БІРІ – ЖЕТІМ-ЖЕСІРЛЕР МЕН КЕМБАҒАЛ ЖАНДАРҒА КӨМЕКТЕСУ.

850 ÊҮÍ ÁÎÉÛ

Қадір түні қарсаңында Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры, ҚР ҰҒА академигі, Астана қаласы мәс лихатының депутаты Ерлан Сыдықовтың қолдауымен Астана қаласындағы №14 сайлау округы аумағында көпшілікке тағылым боларлық қайырымдылық шарасы өтті. «Ата дәстүрімізден келе жатқан ізгі амал, сауапты қадамның қашанда өмірде алар орны ерекше, соны ұс танып, өміршең ету – бізге парыз» деген халық қалаулысы қала тұрғыны, ДЦП сырқатына шалдыққан Оралханова Нүрзия Еркінжанқызына қаржылай және заттай көмек қолын созды. Нүрзия Еркінжанқызы 2005 жылы 22 ақпанда дүниеге келген. Туғаннан кейін арада 3 ай уақыт өтпей ДЦП сырқатына шалдыққан ол қазіргі таңда

көп балалы отбасында тұрып жатыр. Ал анасы Зейнегүл Тоғжанова бес баланы пәтер жалдап тәрбиелеуде. Қамкөңіл баламен жүздесуде халық қалаулысының көмекшісі Заңғар Орманша ректор атынан ең ізгі тілектерін білдіріп, салтанатты түрде сыйлықтар тапсырды. Қаржы-қаражат, киімкешек, кітаптар берілді. Нүрзия халық қалаулысының берген сыйлықтарына дән риза болып, шынайы алғысын білдірді. Шаттанғанын көрсеңіз! Жүздесу соңында сыйлыққа ие болған балақай мәз болып, ән салды. Қазақтың салты бойынша арнайы келген қонаққа дастарқан жайып, ризашылықтарын білдірді. «Бар жақсылық – балаларға» демекші, ел ертеңін тізгіндейтін ұрпаққа қамқорлық жасау, демеу көрсету – азаматтықтың жарқын көрінісі.

ƏËÅÌIJ ØÀÐËÀÉÄÛ ЕЛОРДАҒА «ӘЛЕМГЕ ЖОЛ» ВЕЛОМАРАФОНЫНЫҢ ҚАТЫСУШЫСЫ, «ЖДИ МЕНЯ» БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ СЕНІМДІ ӨКІЛІ, ГРУЗИЯЛЫҚ НОДАР БЕРИДЗЕ КЕЛДІ. Гүлмира АЙМАҒАНБЕТ Велосаяхатшы 2016 жылдың 22 қаңтарында Владивосток қаласынан шыққан. Осы уақытқа дейін әлемнің 30 елінде болып, 50000 шақырымды бағындырған. Бұйырса, 2018 жылы 26 мамыр күні өз мәресін Тбилиси қаласында аяқтамақшы. Жюль Верннің кейіпкерінен бір айырмашылығы, Нодар Беридзе ешқандай рекордтық көрсеткішті қаламайды. «Бірден айтайын, мақсатым қандай да бір спорттық нәтижелерге қол

жеткізу емес. Мен әлемге мәңгілік рухани құндылықты дәріптеп, дүние жүзі халықтарын саламатты өмір салтын насихаттауға шақырамын. Әрине, әр елге жеткен сайын сол елдің мәдениетімен, адамдарымен танысамын. Өзім жайлы және Грузия елі туралы мәлімет беремін» дейді велосаяхатшы. Нодар Беридзе өзін күтіп алған барша астаналықтарға алғысын айтты. Қазақстанға «ЭКСПО-2017» көрмесін тамашалау үшін келгенін және еліміздің бірқатар қалаларында болғанын жеткізді.

ÅʲÍز ÊÅÇÅҢÄÅ ÄÅ ÅÊØÅËÌÅÉIJ БҮГІН ЖАСТАР САРАЙЫНДА «БӘРІ ДЕ ӘН ШЫРҚАЙДЫ!» КАРАОКЕ ЧЕМПИОНАТЫНЫҢ ЕКІНШІ КЕЗЕҢІ БАСТАЛАДЫ. БҰЛ ЖАРЫСТА ТОП ЖАРҒАН ӘНШІ АСТАНА ҚАЛАСЫ ӘКІМІНІҢ КУБОГЫН ИЕЛЕНЕДІ. Аманғали ҚАЛЖАНОВ Алғашқы кезеңде ретро стильдегі әндерді айтқан әуесқой әншілердің арасында 16 қатысушы жоғары ұпай жинады. Оның қорытындысы бойынша сөз сөйлеген қазылар алқасының мүшесі, Астана қаласы мемлекеттік академиялық филармониясының солисі Татьяна Хасьянова қатысушылардың ән орындау деңгейіне, дауыс диапазонына, хореографиялық және әртістік

қабілеттеріне, репертуардың кеңдігіне көңілі толғанын жеткізді.

Чемпионатқа 75 адам қатысып жатқанын еске сала кетейік. Олардың

бәрі үш командаға бөлінді. Алғашқы «Круче всех!» командасын Айман Әлімханова-Түрібаева және Адыл Экинбаев дайындап жатыр. «Angel voices» ұжымын Бақытжан Масалимов пен Людмила Савченко жаттықтырып жатыр, ал «W» командасына Василий Соловарь және Елена Рахматулина жетекшілікке белгіленді. Алғашқы кезеңнен «төрт көзі түгел» болып екінші кезеңге өткен бұл ұжымдар көркем фильмдерде айтылатын әндерді орындайды. Бұдан кейін де қатысушылар екшелмей, келесі кезеңге жіберіледі. Үшінші кезең 5 шілде күні ұйымдастырылады. Ал чемпионаттың бас жүлде иегері 6 шілде күні өте тін финалда анықталады. Сонда қатысушыларды қолдауға Қазақстан ның жұлдызды қонақтары мен танымал әншілері келеді деп жоспарлануда.

12

ТАҒЗЫМ

№74 (3579) 24/06/2017 Сенбі

«АСТАНА АҚШАМЫ» www.astana-akshamy.kz

АЛДАҒЫ АЙДА ҒАСЫРЛЫҚ ТАРИХЫНЫҢ ШЕЖІРЕСІН АШАТЫН «АРҚА АЖАРЫ» ГАЗЕТІНІҢ БИІК БЕЛЕСІНЕ ӘҢГІМЕМІЗДІҢ СӘТІ МЕН МӘНІ ОРАЙЛАС КЕЛІП ОТЫР. ӨТКЕН ДӘУІРДІҢ ЖЕТПІСІНШІ ЖЫЛДАРЫ «КОММУНИЗМ НҰРЫ» АТАЛҒАН БАСЫЛЫМНЫҢ ТЫНЫСЫНА ЖАҢА ЛЕП ІЛЕСТІРЕ КЕЛГЕН БАСШЫСЫ ИБРАГИМ ҚАПАРОВ АҒАМЫЗ ОРТАМЫЗДА БОЛҒАНДА 90 ЖАСҚА ТОЛУЫ ГАЗЕТТІҢ МЕРЕЙЛІ МЕРЕКЕСІМЕН БІРГЕ ЖАРАСЫМДЫ БОЛАР МА ЕДІ, ШІРКІН, ДЕП ӨШПЕСТЕЙ САҚТАЛЫП ҚАЛҒАН ЖАРҚЫН БЕЙНЕСІН САҒЫНА ЕСКЕ АЛАСЫҢ.

Қ

анатындағылар жанашырлық көзін көрген, жұмысқа талапшылдық тәлімін алған, іскерлік қасиеті мен тура мінезді батылдығын ұмытпайды. Бүкіл Есіл өңіріне бұл кісіні таныстырып жату артық болатын. Белгілі есім еді. Жай ғана белгілі емес, аты

шісінің бірі болды. Сол уақытта, елудегі нағыз кемел кезінде, одан да жоғары лауазымға лайықты болса да, аяқ астынан «Коммунизм нұры» газеті редакторына ауыстырылуы, одан кейін «Білім» қоғамы төрағасының орынбасарлығына ысырылуы осы күнге дейін түсініксіз болып қалды.

гендей ме, әлденеден қажығандай көз жанарынан қайтпаған уыттың жарқылы өңменнен өтерліктей қарап «Құлағым сенде. Шаруаңды айт»» деді бірден қатқылдау үнмен. Шаруамызды шала-шарпылай түсіндіргендей болдық. Хатшы қызға «Торғай таңы» редакто-

маған жап-жаңа жиһаздардың қасына алып келді. «Мыналар «Целиноградская правдаға» берілген көрінеді. Қазақ редакциясы күні бүгінге дейін елуінші жылғы үстел, орындықтармен отыр. Бұл не деген алалау! Мен қайтып келгенше, ешкімге бермей ұстап тұрыңдар» деді де, облыстық партия комитетіне кіріп кетті. Көп кешікпей Ибрагим аға келіп, жарты жиһазды «Коммунизм нұрына» кіргіздіртті». Редакция мүддесі үшін неден де аянбаудың айқын бір мысалы осы емес пе! Газет мазмұны маңызын көтеруге айрықша күш салуы да көкейде сайрап тұр. Неге де-

ҰМЫТЫЛМАС БЕЙНЕ аталғанда-ақ, аймақтың белді тұлғасын еске түсірерлік есім болуы ақиқаттығын елеулі еңбек жолы айғақтайды. Сондықтан ол кісіге қатысты кейбір деректер арқылы таныстыруды толықтыра кеткен жөн сияқты. Ақкөл ауданының Новорыбинка селосында жарық дүниеге келген Ибрагим Қапаровтың соғыс жылдарында 26 жастағы жасөспірім кезінде Степняк орта мектебінде тарих пен география пәнінің мұғалімі болудан басталған қадамы Ақмоладағы №28 мектепте бастауыш сыныптарға ұстаздық етуге жалғасқан екен. Жеңістен кейінгі ел ішіндегі серпіліс, келешекке зор үміт одан да биігірек мақсатқа ұмтылдыруы Семей педагогикалық институтында оқуға жетелеген. Оны бітірген соң білімі де, тәжірибесі де мығым жігіт бірден көзге түсіп, Қарағанды теміржолы Ақмола бөлімшесінің саяси бөлімі басшысының орынбасары болған. Адамның қарым-қабілетіне орай өсуі де жылдам ғой. Араға жыл салмай жатып Ақмола облыстық комсомол комитетінің үшінші хат шылығына көтерілуі, іле бірінші хатшы міндетін атқаруға ұласуы кездейсоқтық еместігін сол кезде басшы кадр таңдауға, тағайындауға талаптың жоғары саналуынан білеміз. Әсіресе, тың игеруге жан-жақтан қаптап келушілерге байланысты жергілікті жастарды көренеу көзге ілмеу шарықтап тұрған шақтағы ортадан жарқырап жарып шығу қазақ айтатын көкжалдықтың айғағы-ақ. Комсомол сынды сынақ мектебінде ысылу арқасында партиялық қызметке тартылуы, алға озуға іркіліс болмауы да қабілетіне сай сенім екені анық. Алпысыншы жылдар басында Целиноград аудандық партия комитетінің екінші хатшысы қызметі жүктелсе, көп ұзамай Қазақстан Компартиясы Орталық комитеті Бюросының партиялық органдар бөлімінің солтүстік облыстар бойынша жауапты ұйымдастырушысы болады. Бұдан соң Целиноград облыстық партия комитеті үгіт және насихат бөлімінің меңгерушісі міндетін он жылдан астам атқарады. Өңірдің идеологиялық жетек-

едәуір жеңілдетті. Сын мақалалардың жиірек жазылуын қадағалауы өткірлікті күшейтті. Әрине, сынды кім жақтырсын? Ондайда тілшіні қорғансыз қалдырмауы алаңсыз етті. Краснознамен ауданынан мал азығын дайындаудағы салдыр-салақтық жайлы «Шөп шашылып жатыр» деген мақаламызға шу шыққанда сол қағидадан таймады. Абырой болғанда, айтылған жайды қоса дәлелдеуші фотосуреттер қолымызда сақталуы даудың екпінін басты. Аудандық партия комитетінің өкілі арнайы суыт жетіп, қателіктерін мойындап, Ибрагим Қапарұлынан кешірім өтінгенде «Менен емес, тілшіден кешірім сұраңдар» деп бізге жіберуі мәртебемізді өсіріп тастауын қалайша ұмытарсың. Талант танитын қасиеті де бар еді. Бір байқағаннан жұмысқа қабылдап, келешектеріне жол ашқан Сәбит Бексейітов, Төлеген Ілдебаев, Жылқыбай Жағыпаров жарыса жазып, жаңа толқынның жалынын жарқыратты. брагим аға туралы сыр шерте түскенде сырт көзге суықтау көрінгенмен, жайдарылық есіп тұруы аз емес-ті. Бөлмеде бірге отыратын тікелей бастығым Рафық ағай әдетте сағат 11-де маужырай бастайды. Қаламын ұстаған күйі, жазып отырғандай қалыпта ұзақ қалғып алады. Бұл дағдысын білетін болуы керек, дәл осы мезетте ақырын басып келіп, маңдайдан шертіп кеп жібереді. Аяқ асты ұйқыға апалақтап ұялған Рәкең енді қайталамастай болуға бекінгенмен, күнде солай. Күнде солай шертіліп оятылады. Екеуі балаша ойындарына өздері де мәз, біз де мәз. Асыл ағаның зайыбы Мінуара Хамидуллақызы Қапарованың да өңір өміріндегі өнегелі еңбегі айтуға тұрарлықтай. Медициналық училищенің директоры ретінде денсаулық сақтау саласы білікті мамандармен толығып отыруына үлес қосты. Мейірімді жан баспаханадағы түнгі кезекшіліктерде редакторымызға телефон соға қалғанымызда «Әлі қол қойған жоқсыңдар ма? Шаршадыңдар-ау, айналайындар!» деп аяушылық білдіруі жүрек елжірететін. Уақыт жаңарды, заман өзгерді. Бүгінгі біраз жұрт аймақ тарихында ізі бар адамдар туралы біле бермейді. Есімдері көп аталмайтындары ұмытылып барады. Көзден кеткенмен, көңілден кетпеуге лайықтыларының бірегейі, әңгімеміздің кейіпкері Ибрагим Қапаров десек, көзін көрушілер пікірі мұны айғақтай түседі. Осы кесек кісі өмір жолындағы қиын жәйттерді дұрыс ұғыну үшін қалам тартып отырмыз. Облыстың өсіп-өркендеуіне қосқан үлесі елеусіз қалмаса, баспасөзін дамытуға сіңірген ерен еңбегі бағаланса, азаматтық қайраткерлігі қадірленсе деген ниеттен сөз қозғадық. Қадіріне жетіп қастер тұтылар ардақты тап осы Ибрагим Қапаров қой, шіркін! Өз сеніміне, өз парызына адал болған, халқына қалтқысыз қызмет еткен сәулелі бейнені ұмытуға болмайды.

И

Оң жақтан үшінші – басылымның редакторы Ибрагим Қапаров Біз білген Ибрагим Қапарұлы тәжірибесі де, танымы да мол азамат еді-ау. Басылым ардагері Сейітжан Садаутегінің естелігінде «Облыстық «Целиноградская правда» газетін журналистік мамандығы жоқ Алдошин бірнеше жыл басқарды. Ибрагим оны кабинетіне шақырып алып, газеттің келесі санын қалай шығару жөнінде ақыл-кеңес беріп жататын» деп жазғанындай, өз ісінің ұңғыл-шұңғылына жетік, парасат пен өжет мінез қонған, кісілік пен кішілік жарасқан, мейірімділік пен қамқоршылық ескен бейнелі адам болғанына оны білушілердің ешқайсысы дау айта алмас. Ибрагим ағамен алғашқы танысу күні бүгінгідей көз алдымызда. Облыстық «Торғай таңы» газетінде жұмыс істеп жүріп, ел ішіне қарай жуықтауды ойлап, ауылымызға бір табан жақын Целиноградтағы төл басылымға орналасуды армандаушы едік. Алдында бір-екі рет ниетімізді жеткізудегі шығарып салма сөзге тауымыз шағылып қалған-ды. Жаңа редактор іске кірісіпті. Жігіттердің мінездеуінше, қаталдау кісі сыңайлығы сезілгенмен, нар тәуекелге бел буып, қабылдауға сұрандық. Шынында ескертіл-

рымен тілдесуге тапсырма берген бетте жалғастыра қойылды. Сөйлескен соң «Торғайыңа бар да, тез қайт бала. Шашың бұйра екен, бұйралата түстірмейтін шығарсын» деді суық түсі сәл жылып. Шешіміне қуандық, талабын түсіндік. едакцияда кілт өзгерістер байқалады. Бұрыннан да белді басшының беделі арқасында қызметкерлерге бірнеше үй берілуінің бізге де шапағаты тиді. Олардың бұрынғы қоныстары іні әріптестері отбасыларына ауысты. Төрт бөлмелі пәтерге жайланған Майлыбаев ақсақалдың он бала өрбіген құтты шаңырағы еншімізге бұйырды. Боса-болмасын, редакцияның бет-бейнесі жақсарып жатты. Бөлмелер сырланып-әктеліп, жаңа жиһаздармен сәнденді. Жиһаз демекші, әріптесіміз Жылқыбай Жағыпарұлы «Тіршіліктен» тамыр тартқан» атты мақаласында мынадай айғақ айтады. «Бірде түскі асқа бара жатқан Жақсылық Жүнісов екеумізді Ибрагим Қапаров ұстап алды. Қара торы жүзі алабұртып, тым ашулы екен. Ол бізді «Дом Советовтың» ішкі ауласында тұрған, қораптары әлі бұзыл-

Р

сеңіз, бұл ретте әсіресе, біздің бөлімге, яғни Рафық Фазылов аға жетекшілік етуші өнеркәсіп және транспорт бөліміне жүк көп түскен-ді. «Эрозияға тосқауыл» атты айдар ашылып, шаң-топырақ басқан, арам шөп қаулаған, дәнді дақылдар өсуі әлсіз жерлерді мүлдем жарамсыз қалдыруға ұшырата бермеу мәселесі көтерілді. Оны талқылауға, ұсыныс-пікірлерді ортаға салуға ғалымдар мен мамандар, өндіріс басшылары тартылды. Алайда несін айтасыз, оларға мақала жаздырту, материалдарын ұйымдастыру оңайға түскен жоқ еді. Біразы қазақ газетін кім оқушы еді дегендей ошарылып, ашықтан-ашық теріс айналды. Мәселен, «Қазақсельмаш» зауыты директоры әңгімелесуге уақыты жоқтығын сылтау етіп, айлар бойы сарсылтқаны бар. Мұны естіген редакторымыздың үлкен бір мәжілісте оны орнынан тұрғызып қойып, рөлі бірдей екі партиялық баспасөздің бірін менсінбеу саясатқа сай келмейтінін алға сала сөйлеуінен кейін өзі хабарласып, кеңесіп тұратын болды. Мақаласы жоспарланған авторларға материалдың дайын болу мерзімін редактор қол қоюымен хат жіберу жұмысымызды

Айқын НЕСІПБАЙ

руханият

№74 (3579) 24/06/2017 Сенбі

«Астана Ақшамы» www.astana-akshamy.kz

«Бүгінгі күннің баянаты, өмір сүріп отырған қоғамның деректі көрінісі деп бірауыз сөзбен анықтап айтуға болатын күрделі кино жанрының әлеуетін Кеңес одағы кезінде жақсы бағалай білді» дейді Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, кинорежиссер-документалист Қалила Омаров. «Қазақтелефильм» студиясынан режиссер қызметін бастаған Қалила Омаров – қазіргі күні «KALILAFILM.KZ» директоры. Оның Ленинград мәдени-ағарту училищесінің кино-фото факультетінде оқып жүріп, күйші-сазгер Құрманғазы туралы түсірген «Кісен ашқан» қысқаметражды фильмі «Ақ түндер-82» кинофестивалінде бас бәйгені жеңіп алған еді. Содан бері қазақтың жайсаңдары мен жақсылары туралы түсірген деректі фильмдері көпшілікке жақсы таныс. Белгілі режиссердің деректі фильм жайлы ойларын қаз-қалпында қағазға түсірген едік.

Ұрпақты тәрбиелейтін құрал

«Қазақтелефильм» студиясы сан-салалы құбылыстар туралы фильмдер шығарып, қоғамдағы бас­ты идеологиялық міндетін атқарды. Бұл жаңа саланың дамуына жол ашылып, кәсіби мамандар даярланды. Бірақ олардың ұлттық мүддеге келгенде аяғы тұсаулы, қолы байлаулы болғанын айту керек. Ол кездегі режиссерлердің суреткерлігі де, таланты мен білімі де басқа бағытқа жұм­ салып жатты. Соншама еңбек­ пен түсірілген сол кезеңнің коммунистері мен комсомолдары, партком хатшылары туралы деректі фильм­ дер бүгінде көзден де, естен де кетті. Осы нөпірдің арасында қазақы мүддемізге сай ұлттық нақышпен өрілген, руханиятымызға қызмет еткен тұлғалар туралы фильмдеріміз әлі талай ұрпақты эстетикалық жағынан тәрбиелейтін құрал болып келеді. Осы аралықта әлемдік кино­документалистиканың қыр-сырын меңгерген, жаңа технологияларды жақсы білетін жас буын алға шық­ ты. Өкініштісі, ұлттық өзе­гі әлсіз, қазақы қанына жаһан­ дану жыны араласқан бұл буынның аяқалысынан мен

13

ортанқол дүниенің өкініші көп болады. «Түртпе» үшін түсірген фильмдерді кино деп есептемейтінім сондықтан. Батырымыз Тоқтар Әубәкіровтің бар болмысын ашатын кино көрген жоқпын. Халықтың қайсарлығын ұштайтын деректі фильмдер керек-ақ. Ол арқылы қазақ қоғамын тәрбиелеп, талғамын түзеп, өмірлік жолына бағыт-бағ­ дарын берер едік. Өткен ғасырлардың отызыншы жылдарындағы діни ағартушылардың репрессия­ сы қазақ қоғамына орасан зор зиянын тигізді. Оның жанжақты зерттеліп, орын-орынына қойылмауы себепті бүгінгі күндерде де салдары сезіледі. Түрлі діни ағымдардың қазақ қоғамын шайқап жатқанын да осы тарихымыздың толық ашылмауынан, алдымызда өткен асылдардың мұрасын тани алмай отырмыз. Солардың тағдыры арқылы көрсетіп, нақты дерек арқылы дәстүрлі исламды насихаттаудың жолы

Қазақтың деректі фильмінде «Таушеннен» бастау алған қолтаңбам қалды. Менің бағыма «Нәубет» атты ашар­ шылық жылдары жа­й ын экранға шығару міндеті түсті. Одан кейін қоғамда үлкен резонанс болды. Ресейде көр­ сетілмеген себебі түсінікті. Алайда батыстың киногерлері өздерінде көрсету үшін сұраныс басталғанда, фильм директоры фильмнің қайғылы әрі маңызды тұстарын қырқып тастап, кесірін тигізді. «Нәубеттің» үні осылайша жұтылып, өкініші өзегімде қалды. Мағжан туралы фильмді түсіріп, сол қоғамдағы айтылмай қалған шындықтың аузын тырнағанның бірі мен едім. Фильм жарық көргеннен кейін бір топ жазушы мені бүріп алмаққа сайланып келгенде, басшыларым олардың алдына жеткізбей, қорғап қалды. Кейіннен сұрасам, сол арқылы қоғамның қысымынан сақтап қалғаны екен. Міржақып Дулатовтың мүр­

ДЕРЕКТІ ФИЛЬМНІҢ ДЕРТІ

де қауіптенемін. Кезінде партияның талабы бойынша қырда қой бағып жүрген қойшыны ақ көйлек, қара кос­ тюм, қыры сынбаған шалбар кигізіп, мойнына гүлді галстук байлап қойып сөйлететінбіз. Қазіргі фильмдердің де кейіп­ керлерінің бейнесі дәл осындай десе болады. Олардың шынайы өмірі, жанайқайы кадр сыртында қалып жатыр. Содан да деректі фильмнің аты бәйге алмай тұр.

Түсірілмеген тақырып көп

Бірде «Қазақфильм» студиясына жолым түсті. Болат Мүрсәлім, Қасым Аманжолов, Данияр Саламат сияқты талантты жастардың басы қосылып қалыпты. Байқасам, бүгінгі қазақтың деректі фильмі қандай болу керек деген тақырыпта қызу пікірталас болып жатыр екен. Мен әңгімеге араласпай, ертесіне «Таушен» атты фильмімді көшіріп алдым да, әрқайсысының қолына ұстаттым. Бір аптадан кейін сол жерде бас қосуға келістік. Келсем, барлығы орындарынан түрегеліп қарсы алып, қошемет көрсетіп жатыр. Данияр сөз бастап: «Біз армандап, талқылап, таласып жатқан киноны сіз осыдан 25 жыл бұрын жасап қойыпсыз ғой» дейді. Бұлар – әрқайсысының арқасында қомақты тәжірибесі бар, азаматтық ұстанымы қалыптасқан талантты жастар­ дың бір шоғыры. Бүгінде «түртпе» үшін фильм түсірмейтін, айтар ойы бар кәсіби режиссерлердің

еңбектеріне сұраныс жоқ деп айтар едім. Бұрындары ұлттық тақырыпқа еркін жібермей, тұсаулы аттай тұқыртса, бүгінде әлеуметтің өзекті мәселелерінен айналып өтіп жүрміз. Оны айтқызбай, аузымызға қақпақ болып отырған күштер жоқ емес. Деректі фильмнің көші өзі көтеретін жүгін артпай, жайдақ кетіп бара жатқанының себебі де сол. Қоғамда болып жатқан құбы­лыстарға өз дәрежесінде үн қоса алмай отырмыз. Өкініштісі, осыған дейін Жұма­бек Тәшеновтің образы ашылмай келеді. Егер фильм бар болса, қайраткерлік образы қаншалықты ашылды деп сұрағың келеді? Ал

Бүгінгі деректі фильмнің тағы бір міндеті – Қазақстанды қазақтың бар болмысымен әлемге таныту. Жарық көрген біраз туынды авторларының Қазақ еліне оның мәдениеті мен тарихына өз көзілдірігімен қарағаны көзге ұрып тұрады. Өз елі туралы фильмде қазақтың баласының қолтаңбасы болуы шарт дейтініміз сондықтан

әлі жабық тұр десе болады. Өткен ғасырдың жиырмасыншы жылдарында қазақ жеріндегі көтерілістердің шындығын ашып беруге деректі киноның режиссерлері батыл бара алмай отыр. Режиссерлердің батылдығы қоғамның көлеңкелі тұстарын көр­сету үшін де қажет. Тоқса­ ныншы жылдары бүкіл кеңес­ тік кеңістікте белең алған «қарақшылардың» әрекеті де қоғам назарынан тыс қалды. Қазақтың да жерінде пайда болған криминалды «батырларды» әспеттеуге болмас, бірақ оның да кемтігін ашып көрсетіп, оларды үлкен жолға шығарған қоғам дамуының өзгеше сапасын ашып, олардың кім екенін халық білуі тиіс еді. Өз тұлғалары арқылы қоғамды түсініп, көрермен өз байла­уын өзі айтады. Деректі фильм дегенің де өзі сол. Қоғамды суи­ цид деген індет жайлап, оның әлемдегі ондығына кіргеніміз рас. Бұл жайт жан-жақты талданып, нақты бағасы беріліп, экранға шықты ма? Жоқ. Бүгінгі деректі фильмнің тағы бір міндеті – Қазақстанды қазақтың бар болмысымен әлемге таныту. Жарық көрген біраз туынды авторларының Қазақ еліне оның мәдениеті мен тарихына өз көзілдірігімен қарағаны көзге ұрып тұрады. Өз елі туралы фильмде қазақтың баласының қолтаңбасы болуы шарт дейтініміз сондықтан.

Барнауылға бара алмай отырмын

Мен осыған дейін елуден астам фильм түсіріппін.

десін елге алып келіп, жер қойнауына бергенін таспаға түсірдім. Мұстафа Өзтүрік өзі туралы фильмін Түркиядағы жұртына апарғанда, жұрт­тың жылап отырып тамаша­лағанын айтып еді. Болашақ фильмдерімнің кейіпкерлері арамызда жүр, осы сәттерді таспаға бейнелеп, қатарынан озып туған замандастарымыздың ойын жеткізе алсақ, бұл – біздің жеңісіміз. Жалпы, деректі фильмнің режиссері не істейді? Мен фильм­ге өзек болатын мәселені ашу үшін айлап материал іздеп, жылдап жүріп түсіремін десем, артық айтпағаным. Тақырып түбегейлі зерттеледі, бұрындары өткен оқиға болса, оны қаз-қалпында ұйым­ дастырып, кейіпкерлерді «тірілтуге» дейін барамын. Ал көзкөргендердің сөзінен бөлек, тарихшылардың пікірі фильмнің ақиқатын ашады. Соңғы жылдары Кенесары туралы фильм түсіріп жатырмыз. Айтылып та, жазылып та жүрген тұлға жайлы түсіру оңай емес. Көп ізденіс арқылы келесі ұрпақтың да айтып жүретін шындығын ашып, бүгінгі көрермендерді де тәнті етуіміз керек. Материал аз емес, соның ішінде Ресейдің Барнауылында Кенесарының әскери стратегиясы туралы диссертация жазған ғалым табылды. Енді соған барып келуге қаржы таппай жүрмін. Айтып, айтпай не керек, кинодокументалистердің бү­ гінгі халі осындай. Қалила ОМАРОВ

14

ресмиет

№74 (3579) 24/06/2017 Сенбі

«Астана Ақшамы»

Астана қаласы әкімдігінің 2017 жылғы «22» маусымдағы № 197-1324 қаулысына қосымша

Астана қаласы Әкімдігінің қаулысы

Астана қаласы

21.06.2017

№158-1281

«Астана қаласының Жұмыспен қамту, еңбек және әлеуметтік қорғау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің Ережесін бекіту туралы» Астана қаласы әкімдігінің 2015 жылғы 17 қыркүйектегі № 158-1639 қаулысына өзгерістер енгізу туралы Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» 2001 жылғы 23 қаңтардағы, «Мемлекеттік мүлік туралы» 2011 жылғы 1 наурыздағы, «Құқықтық актілер туралы» 2016 жылғы 6 сәуірдегі заңдарына сәйкес Астана қаласының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: 1. «Астана қаласының Жұмыспен қамту, еңбек және әлеуметтік қорғау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің Ережесін бекіту туралы» Астана қаласы әкімдігінің 2015 жылғы 17 қыркүйектегі 158-1639 қаулысына (Нормативтiк-құқықтық актілерді мемлекеттiк тіркеу тiзiлiмiнде № 953 болып тiркелген, 2015 жылғы 20 қазандағы «Астана ақшамы», «Вечерняя Астана» газеттерінде жарияланған) мынадай өзгерістер енгізілсін: жоғарыда көрсетілген қаулымен бекітілген «Астана қаласының Жұмыспен қамту, еңбек және әлеуметтік қорғау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің ережесінде: 16-тармақтағы: 3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын: «3) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 29 желтоқсандағы № 919 қаулысымен бекітілген Нәти­желі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы шеңберінде жұмыссыздық деңгейін төмендету бойынша іс-шараларды әзірлеу және іске асыру;»; 32-1) тармақша алынып тасталсын; «Басқарманың қарамағындағы мемлекеттік мекемелердің тізбесі» деген бөлім мынадай редакцияда жазылсын: «Басқарманың қарамағындағы мемлекеттік мекемелердің тізбесі

1. Астана қаласы әкімдігінің «Нұрлы жүрек» әлеуметтік қызмет көрсету орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

2. Астана қаласы әкімдігінің «Шарапат» әлеуметтік қызмет көрсету орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

3. Астана қаласы әкімдігінің «Қамқор» әлеуметтік

қызмет көрсету орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

4. Астана қаласы әкімдігінің шаруашылық жүргізу құқығындағы «Қарттар мен мүгедектерге және мүгедек балаларға арналған оңалту орталығы» коммуналдық мемлекеттік кәсіпорны.

5. «Астана қаласы әкімдігінің Халықты жұмыспен қамту орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

6. Астана қаласы әкімдігінің «Белгілі тұрағы жоқ адамдарға арналған әлеуметтік бейімделу орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

7. Астана қаласы әкімдігінің «Зорлық-зомбылық немесе зорлық-зомбылық қаупі салдарынан қиын жағдайға тап болған адамдарға арналған дағдарыс орталығы-баспанасы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.

8. Астана қаласы әкімдігінің «Әлеуметтік қызмет көрсету орталығы» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны.

9. Астана қаласы әкімдігінің «Оралмандарды бейімдеу және ықпалдастыру орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі.».

2. «Астана қаласының Жұмыспен қамту, еңбек және әлеуметтік қорғау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің басшысына осы қаулының көшірмесін мерзімді баспа басылымдарында ресми жариялау, сондай-ақ «Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін жазба және электрондық түрде жолдау және Астана қаласы әкімдігінің интернет-ресурсында орналастыру жүктелсін.

3. Осы қаулының орындалуын бақылау Астана қаласы әкімінің орынбасары А.И. Лукинге жүктелсін.

4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бас­тап күшіне енеді. Астана қаласының әкiмі

Ә. Исекешев

Астана қаласы Әкімдігінің қаулысы

Астана қаласы

22.06.2017

№197-1323

Жер учаскелерін резервке қою туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 20 маусымдағы Жер кодексіне, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» 2001 жылғы 23 қаңтардағы, «Қазақстан Респуб­ликасы астанасының мәртебесі туралы» 2007 жылғы 21 шілдедегі заңдарына сәйкес, елді мекендерді дамытуды қамтамасыз ету мақсатында Астана қаласының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: 1. Қазақстан Республикасы жер заңна­масының нормалары мен талаптары сақ­талған жағдайда, елді мекендердің жері санатынан мемлекеттік меншіктегі

жалпы ауданы 608,219 га жер учаскесі қоса беріліп отырған сызба мен қосымшаға сәйкес жиырма жылға дейінгі мерзімге резервке қойылсын.

2. «Астана қаласының Ішкі саясат басқармасы» мемлекеттік мекемесі осы қаулы қабылданған сәттен бастап үш жұмыс күні ішінде оны бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауды қамтамасыз етсін.

3. Осы қаулының орындалуын бақылау Астана қаласы әкімінің орынбасары А.И. Лукинге жүктелсін. Әкiм

Ә. Исекешев

Астана қаласы әкімдігінің 2017 жылғы «22» маусымдағы № 197-1323 қаулысына қосымша

Резервке қойылатын жер учаскелерінің тізімі Р/с Жер Жер учаскесінің орналасқан жері № учаскесінің ауданы (га) Астана қаласы, Железнодорожный тұрғын алабы, № А 334 жобалық атауы бар көшесінің 1. 0,2915 ауданы Астана қаласы, Тұран даңғылының және № 227 (жобалық атауы) көшесінің қиылысы 2. 2,5988 ауданы 3. 138,1007 Астана қаласы, теміржол вокзал кешенінен шығысқа қарай 4. 467,2280 Астана қаласы, Өндіріс тас жолының ауданы

Астана қаласы Әкімдігінің қаулысы

Астана қаласы

22.06.2017

№197-1324

Жер учаскелерiне уақытша шектеулі нысаналы пайдалану құқығын (қауымдық сервитут) белгілеу туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 20 маусымдағы Жер кодексіне, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» 2001 жылғы 23 қаңтардағы, «Қазақстан Рес­ публикасы астанасының мәртебесі туралы» 2007 жылғы 21 шілдедегі заңдарына сәйкес, Қазақстан Рес­публикасы Үкіметінің 2001 жылғы 15 тамыздағы № 1064 қаулысымен бекітілген Астана қаласының бас жоспарын іске асыру мақсатында Астана қаласының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ: 1. «Астана ЭКСПО-2017» ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамына (бұдан әрі – құрылыс салушы) қоса беріліп отырған сызбаға және қосымшаға сәйкес берілген Астана қаласында ЭКСПО-2017 Халықаралық мамандандырылған көрмеге кіретін іргелес аумақты уақытша абаттандыру үшін Т.Рысқұлов және Орынбор көшелерінің қиылысы ауданында орналасқан жалпы ауданы 9,5541 га жер учаскелеріне 2017 жылғы 1 қарашаға дейін уақытша

шектеулі нысаналы пайдалану құқығы (сервитут) белгіленсін.

2. Құрылыс салушы осы қаулы бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланғаннан кейін күнтізбелік он күннен кешіктірмей, меншік иелері мен жер пайдаланушыларға көрсетілген жер учаскелеріне уақытша шектеулі нысаналы пайдалану құқығын (қауымдық сервитут) белгілеу және құрылысмонтаждау жұмыстарын бастау мерзімдері туралы жазбаша хабарлама жолдасын.

3. «Астана қаласының Ішкі саясат басқармасы» мемлекеттік мекемесі осы қаулы қабылданған сәттен бастап үш жұмыс күні ішінде оны бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауды қамтамасыз етсін.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Астана қаласы әкімінің орынбасары А.И. Лукинге жүктелсін. Астана қаласының әкiмі

Ә. Исекешев

www.astana-akshamy.kz

Уақытша шектеулі нысаналы пайдалану құқығын (қауымдық сервитут) орнатылатын жер учаскелерінің тізбесі Р/с Жер учаскесінің Меншік Сервитут Жер учаскесінің орналасқан шека№ кадастрлық иесі / жері нөмірі жер пай- расына далану- кіретін шы жер учаскесінің ауданы (га) 1 2 3 4 5 1. 21-320-135-1841 «Каз1,5188 Астана қаласы, «Есіл» ауданы, Т. Рысқұлов және Орынбор тайм» көшелерінің қиылысы ауданы ЖШС 2.

21-320-135-1275

«Казтайм» ЖШС

4,5284

3.

21-320-135-1331

«Казтайм» ЖШС

2,4069

4.

21-320-135-1625

«БақАрт» 0,5500 ЖШС

5.

21-320-135-1626

«БақАрт» 0,5500 ЖШС

Жер учаскесінің нысаналы мақсаты

6 Жапсарластыра салынған орынжайлары мен паркингі бар көп пәтерлі тұрғын үй кешенін салу және пайдалану Жапсарластыра салынған орынАстана қаласы, «Есіл» ауданы, Орынбор, № 29 және № 36 жайлары мен паркингі бар көп көшелерінің қиылысы ауданы пәтерлі тұрғын үй кешенін салу және пайдалану Жапсарластыра салынған орынАстана қаласы, «Есіл» ауданы, Т. Рысқұлов және Орынбор жайлары мен паркингі бар көп көшелерінің қиылысы ауданы пәтерлі тұрғын үй кешенін салу және пайдалану Көп функционалды кешенді Астана қаласы, «Есіл» ауданы, Орынбор және № 29 (жобалық ата- салу және пайдалану уы) көшелерінің қиылысы ауданы Көп функционалды кешенді Астана қаласы, «Есіл» ауданы, Орынбор және № 29 (жобалық ата- салу және пайдалану уы) көшелерінің қиылысы ауданы

Құқығы

7 Жалдау Жалдау Жалдау Жалдау Жалдау

Астана қаласы Әкімдігінің қаулысы жӘне мӘслихатының ШЕШІМІ Астана қаласы

17.05.2017 19.05.2017

№110-914 №139/19-VI

Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі Астана қаласының Әділет департаменті Нормативтік құқықтық акт 2017 жылғы 22 маусымда нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №1109 болып енгізілді

Астана қаласының жекелеген көшелеріне атау беру туралы «Қазақстан Республикасының әкімші­лік-аумақтық құрылысы туралы» Қазақ­стан Республикасының 1993 жылғы 8 желтоқсандағы Заңы 13-бабының 4) тар­ мақшасына сәйкес, Астана қаласы тұрғын­дарының пікірін ескере отырып, Астана қаласы Ономастика комиссиясының 2016 жылғы 7 қыркүйектегі №1 шешімінің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанын­дағы Республикалық ономастикалық ко­миссия­ сының 2016 жылғы 1 қарашадағы қорытындысы негізінде Астана қаласының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ және Астана қаласы­ның мәслихаты ШЕШТІ: 1. Астана қаласының «Есіл» ауданы бойынша: жобалық атауы № 31 көшеге – Хусейн бен Талал көшесі деген атау берілсін; жобалық атауы № 36 және Еңбекшілер көшелері біріктіріліп, Әлихан Бөкейхан көшесі деп қайта аталсын.

2. Астана қаласы «Есіл» ауданының әкімі, «Астана қаласының Сәулет және қала құрылысы басқармасы» мемлекеттік мекемесі осы Астана қаласы әкімдігінің қаулысы мен Астана қаласы мәслихатының шешімін іске асыру жөнінде қажетті шара қабылдасын.

3. «Астана қаласының Тілдерді дамыту басқармасы» мемлекеттік мекемесінің басшысына Астана қаласы әкімдігінің қаулысы мен Астана қаласы мәслихатының шешімі әділет органдарында мемлекеттік тіркегеннен кейін оның көшірмесін мерзімді баспа басылым-

дарында және «Әділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялау, сондай-ақ Қазақстан Рес­ публикасы Әділет министрлігінің «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін жазба және электрондық түрде жолдау және Астана қаласы әкімдігінің интернет-ресурсында орналастыру жүктелсін.

4. Осы Астана қаласы әкімдігінің қаулысы және Астана қаласы мәслихатының шешімі алғашқы ресми жарияланған күннен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі. Астана қаласының әкімі __________ Ә. Исекешев Астана қаласы мәслихаты сессиясының төрағасы ___________М. Шайдаров Астана қаласы мәслихатының хатшысы ___________Ж. Нұрпейісов

«Еңселі елім, байтағым!»

Астана күніне арналған жастар рухани байқауы Астана қаласының Тілдерді дамыту басқармасы Астана күніне орай «Еңселі елім, байтағым» атты Астана жастарының рухани байқауын өткізеді. Байқауға 16-30 жас аралығындағы азаматтар, шығармашылық топ­тар қатыса алады. Байқау номинациялары: 1. «Үздік поэзия»; 2. «Үздік блог-пост»; 3. «Үздік дизайнерлік жұмыс» (сәулет, сурет, композиция); 4. «Үздік қолөнер бұйымдары» (әшекей бұйымдар, кәдесыйлар); 5. «Үздік интернет канал» (арнайы түсірілген бейне материалдар); 6. «Үздік мақала». Аталған байқауға ұсынылатын материалдар 2017 жылғы 27 (қоса есептегенде) маусымға дейін қабылданады. Сарапшылар тобы 28-30 маусым аралығында жұмыстарды

іріктеп, бағалайды және үздіктерді анықтайды. Жұмыстар www.BaikauTDB@mai.ru электронды мекенжайына жолдану қажет. Номинация шарттары жайлы мәліметтермен www.astanafm.kz cайты арқылы танысуға болады. Қосымша ақпарат үшін байланыс нөмірі: +7-702-704-88-98. Марапаттау кеші арнайы фуршеттік ортада, қонақтар мен қатысушылардың коммуникативтік формат ұстануына негізделеді. Сондай-ақ, шағын концерттік бағдарлама және әр номинация бойынша үміткерлердің жұмыстары, еңбектері жайлы әзірленген бейнесюжеттер көрсетілетін болады. Қызығушылық білдірген БАҚ өкілдерін іс-шараға шақырамыз. «Еңселі елім, байтағым» байқауының марапаттау рәсімі: Өтетін орны: «Тілеп» қобыз сарайы (Керей, Жәнібек хандар к-сі, 18) Өтетін күні мен уақыты: 3 шілде, 16.00-де.

Есірткі – ғасыр індеті

Адам баласы дүниеге келгеннен бастап өз бо­ йына жақсылық қасиеттерді бейімдеуге талаптанады. Өмір бойы тазалықты ұстау, адамгершілік құндылықтарды үйрену, өмірде өз орнын тауып, кез келген жағдайларға бейімделуге тырысады. Жаман мен жақсыны ажырата білу, жаманнан бойын аулақ ұстау, бойына жақсы қасиеттерді дарыта білу әрқайсысының қолынан келе бермейді. Бүгінгі күні жастар өз-өзін тәрбиелеуде. Атаанасының табыс табу құмарлығына салынып, бала тәрбиелеуге уақыты болмауы қазіргі таңда қоғамның алаңдататын проблемаларына айналуда. Күні бойы өздеріне өздері қожайын болып, бос уақыттарын ғаламтор желісінде өткізіп, көше аралап кеткен жастар аз емес. Жаман ой қалыптасқан ұжыммен араласып, есірткі, ішімдікке құмар салған жас ұлқыздарымыз бүгінгі қоғамда көбеюде. Осылардың ішінен ең қауіптісі есірткі болып келеді,өйткені одан толық арылу бірен-саранның қолынан ғана келеді. Есірткі – ғасыр індеті. Онымен қазір бүкіл әлем күресуде, бірақ ол оңай алдырар жау емес. Адамның көңіл күйін, сана-сезімін, мінез-құлқын бұзатын қауіпті, тыйым салынған улы зат. Ол адамның есін алып, құмарлық желігіне ұшыратады, нашақорды есірткісіз өмір сүре алмайтын халге жеткізеді. Әр нашақор жылына кем дегенде он адамды нашақорлыққа тартады, осылайша, ол есірткі тұтынушылардың қатарын көбейтуде. Ал егер де нашақорда АИТВ инфекциясы болса, ол жылына 20 адамға осы дертті жұқтыруы мүмкін. Есірткі тұтынушыға көбінесе психикалық тұрғыда әлсіз,

өз көзқарасы жоқ, жүйке жүйесі нашар жастар тез ұшырайды. Нашақорлыққа ұшыраған адам ең бастапқыда өзін тұлға ретінде жоғалтады, кейіннен отбасынан айырылып, туған-туысқандар арасында өгей адамға айналады. Есірткіге ақша табу үшін, нашақор ұрлық, зомбылыққа баруына тура келеді. Оның соңғы жолы – түрме. Абақтыға апарар жолдан басқа есірткіні тамыр арқылы тұтынушының АИТВ, гепатит жұқтыру қаупі өте көп. Бір шприцті бірнеше рет қолданып, бір-біріне тарату арқылы инфекцияны жұқтыру қаупі артады. Соңғы жылдары мемлекетімізде нашақорлар арасында АИТВ вирусын жұқтырғандардың саны төмендеуде, бірақ бұл күрес жолында біздің тоқтап қалмауымыз өте маңызды. Астана қаласының ЖИТС орталығында АИТВ инфекциясының нашақорлар арасында өршіп кетпеуін болдырмау үшін «Зиянды төмендету» бағдарламасы жүзеге асуда. Бағдарламаның арқасында ЖИТС орталығында Сенім пункті, Достық кабинеті, Қозғалмалы сенім пункті жұмыс атқарады. Әр нашақор ЖИТС орталығында экспресс тест тапсырып, өз мәртебесін біле алады. Нашақорлық – болашақ қоғамымызға төніп тұрған қауіпті дерттің бірі. Одан аулақ болудың амалы – ешқашан оның дәмін татпау. А. Мухамедиев, ЖИТС-тің алдын алу және оған қарсы күрес орталығының алдын алу бөлімінің дәрігері

ресмиет

№74 (3579) 24/06/2017 Сенбі

«Астана Ақшамы» www.astana-akshamy.kz

Қазақстан Республикасы Парламент Сенатының депутатына үміткер Сүтемгенов Дәулет Болатұлы

Өмір сапасын арттыру және экономи­ калық өсімді көтеру біздің еліміздің экономикалық саясатының басты міндет­ терінің бірі болып табылады. Қазақстандықтардың әлеуметтік жағдайы мәселесі бүгінгі таңда мемле­ кет алдында тұрған негізгі мақсаттардың қатарына енеді. Осы орайда, қолайсыз отбасылар­ дан шыққан балалардың өмірден өз ор­ нын таба алмастан, ата-аналарының тағдырын қайталап жататын әлеуметтік жетімдік мәселесіне ерекше назар ауда­ ра кеткім келеді. Бұл мәселе тұрғын үй,

білім беру, жұмыспен қамтудан бастап жастардың әлеуметтік денсаулығын қалыптастыруға дейінгі кең көлемдегі бағыттарды қамтиды. Қолдауды қажет ететін, ең әлсіз санатқа жататын қарт азаматтардың мәселесі де бүгінгі таңдағы өзекті мәселелердің бірі. Жұмыспен қамту, денсаулық, демалыс, әлеуметтік қызметтер нарығын дамы­ ту мәселелерін шешуді талап ететін, аға буынға қатысты мемлекеттік қолдау күшейтілуі тиіс деп санаймын. Сонымен қатар, жетілдіруді талап ететін орта және шағын бизнес саласындағы кемшіліктер де жоқ емес. Бұл бағыттағы шаралар нормативтік құқықтық акті­лерге өзгерістер енгізу, қолжетімді қаржы­л­ан­ дыру, ақпараттық қолдау және тауарлар­ ды сыртқы нарыққа таныту тұр­ғысынан заңнамалық базаны жетілдіру арқылы жүзеге асуы тиіс. Қатты отынды пайдалану, автокөліктер санының артуы, қатты қалдықтарды өңдеу және реттеудің заманауи әдістерін енгізу деңгейінің төмен болуы нәтижесіндегі атмосфераға шығатын қалдықтар мөл­ шерінің көптігі Астананың және жал­ пы Қазақстанның басты экологиялық мәселесіне айналды. Менің ойымша, аталған мәселелер бірінші кезекте өз шешімін табуы тиіс. Бұл Қазақстанның әлеуметтік, экономикалық және экологиялық дамуының біртұтас­ тығын қамтамасыз етпек.

Үміткерге республикалық бюджеттен бөлінген қаражаттың есебінен төленді.

Шарттық міндеттемелердің орындалуы Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік ау­ дит департаменті (бұдан әрі – Департамент ) Аста­ на қаласы әкімдігінің «Астаналық цирк» МКҚКда халықтың шағын мобильді топтары үшін ғимаратты бейімдеудің құрылыс жұмыстары бойынша шартты жүргізу заңдылығы, сондайақ осы шарттың орындалуы мәселесі бойынша сәйкестік аудитін жүргізді, онда Департамент қаржылық бұзушылықтарды анықтады. Сонымен, Шартты бұза отыра, Өнім беруші жұмыстарды орындауды 10 күнге кешіктірді, бұл 836,1 мың теңге сомасына тұрақсыздық төлемін құрады. Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы №95-IV Бюджет кодексінің 104-бабы 4-тармағы 5-тармақшасына сәйкес, Қазақстан Республикасы Үкіметінің немесе

жергілікті атқарушы органның ағымдағы қаржы жылы одан әрі пайдалану (толық пайдалану) ту­ ралы шешімі болмаған жағдайда, республикалық немесе облыстық бюджеттен бөлінген бюджет қаражатының қалдықтары тиісті бюджет кірісіне қайтарылуы тиіс. Осылайша, аудит объектісі бөлінген нысана­ лы трансферттерді толық деңгейде игерген жоқ, игерілмеген қаржы қалдығының (үнемдеу) со­ масы 1 488,7 мың теңгені құрады. Бюджет кірісіне қайтарылуы тиіс жалпы со­ масы 2 324,8 мың теңгені құрады. Аудит аяқталған соң анықталған соманы қайтаруға ұйғарым жіберілді. Сәйкес құқық бұзушылықтарды болдыр­ мау мақсатында Қазақстан Республикасының заңнама нормаларын сақтауды ұсынамыз.

Конституциялық құқықтарды және бюджет қаражатын үнемдеу тәртібін сақтау – қорғауда Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті (бұдан әрі – Департамент) әлеуетті өнім берушілерден келіп түскен өтініштер негізінде «Астана қаласының Денсаулық сақтау басқармасы» ММ-де (бұдан әрі – тендерді ұйымдастырушы) 2017 жылға арналған тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде, екі лот бойынша (№24, №26) медициналық техниканы және медициналық мақсаттағы бұйымдарды сатып алу бойынша тендер өткізу кезінде Қазақстан Республикасының заңнама талаптарын сақтау мәселесі бойынша аудиторлық іс-шараны өткізген болатын. Бұл ретте, аудитпен жоғарыда көрсетілген тендерді өткізу кезінде Қазақстан Республикасының заңнама нормаларын бұзушылықтар, оның ішінде тендерлік құжаттама талаптарына сәйкес келген әлеуетті өнім берушінің өтінімінен конкурсқа қатысудан негізсіз бас тарту және өтінімі (техникалық ерекшелік) тендерлік құжаттама

15

талаптарына сәйкес келмеген және №26 лот бойынша негізсіз бас тартылған өтінімнен бағасы бойынша жеті миллион теңгеден астам артық болған, басқа әлеуетті өнім берушіні тендер жеңімпазы деп тану анықталды. Сонымен қатар, тексеру қорытындылары бойынша Департамент шығарған Аудиторлық есеп пен Ұйғарымға тендер ұйымдастырушысы сот органдарында қарсы болған. Сот шешімдерімен тендерді ұйымдасты­ рушының дәлелдері қабылданған жоқ және олардың Ұйғарымның күшін жоюға қатысты талап-арыздары қанағаттандырусыз қалдырылды. Осылайша, ұйымдастырушы тендерді өткізу рәсіміне қатысу үшін және әлеуетті өнім берушілер арасында адал бәсекелестікті құру үшін тең мүмкіндіктер беру бөлігінде әлеуетті өнім берушінің құқықтары бұзылды. Астана қаласы бойынша Ішкі мемлекеттік аудит департаменті

Мемлекеттік қызметші ретінде халыққа қызмет ету – жауапкершілігі мол міндет Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты халыққа Жолдауында мемлекеттік қызметтің биік жауапкершілік жүктейтініне басымдық бере отырып, біз қалыптастырған жүйе барлық азаматтардың тең құқықтарға ие болуын, кадрларды іріктеу мен жоғарылатуда мемлекеттік аппарат қызметінің кәсібилігі мен ашықтығының барынша жоғары деңгейін қамтамасыз етуіміз тиіс деп атап өтті. Осы ретте, 2015 жылдың 5 мамыры күні өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысында Елбасы ел алдындағы күрделі мәселелерді шешуді тап­ сыра отырып, Қазақ елінің жарқын да айқын болашағына бағытталған «100 нақты қадамын» жария етті. Міне, осы орайда мемлекеттік қызмет сала­ сында меритократия, тиімділік, нәтижелілік, транспаренттік және қоғамға есептілік қағидаттарына негізделген мемлекеттік қызмет жүйесін кәсібилендіру, мемлекеттік басқару жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін және халыққа сапалы қызмет көрсетуін қамтамасыз ету мақсатында мемлекеттік қызмет саласы жетілдіріліп келеді. Елбасы ұсынған кәсіби мемлекеттік аппарат құрудағы бес институттық реформаны жүйелі жүзеге асыру тұрғысында сала мамандарын іріктеудің тәртібі күшейтіліп, мемлекеттік қызметке қабылдауда төменгі лауазымдар­ дан бастау алды. Мемлекеттік қызметкерлерді тұрақты түрде оқыту жүйесі заңды түрде бекітіліп, үш жылда бір рет олардың кәсіби шеберлігін арттыру жайы нақтыланды. Мемлекеттік органдардың конкурстық комиссияларының жұмысын мейлінше ашық ету мақсатында қоғам өкілдерінен бақылаушылар қатыстыру басымдыққа ие болды. Мемлекеттік қызметке жаңадан келген адамға жаңа жұмыс орнында, бейтаныс орта­ да, оған қойылған талаптар мен міндеттерді бірден кірісіп, қарқынды алып кетуі оңай болмайтындығы белгілі. Сондықтан оған алғашқы уақытта мемлекеттік қызметтің қыр-сырын үйрететін, тиісті көмек көрсететін тәлімгер институты мемлекеттік қызмет жүйесіне енгізіліп, өзінің оң нәтижелерін беруде. Мемлекеттік қызметшiлердi қызметтiк мiндеттерiн адал, ынталы атқарғаны, ерек­ ше маңызды және күрделi тапсырмаларды орындағаны үшiн көтермелеу шаралары да қолданылып келеді. Елбасының бастамасымен мемлекеттік қызметтің жаңа моделі тұжырымдамасы негізінде мансаптық жоспарлау жүйесін енгізу мемлекеттік қызметті кәсібилендірудің басым бағыттарының бірі және мемлекеттік қызметшінің мансаптық өсуін ынталандыру жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады.

Мансаптық жоспарлау белгіленген лауазымдық сатылық жүйеде ілгерілеуді білдіреді және мемлекеттік қызметшінің біліктілік деңгейі мен жұмыс тәжірибесін айқындауға септігін тигізеді. Мемлекеттік қызметшінің қызметте жоғарылауы, оның атқаратын лауазымындағы жұмысының тиімділігін бағалау нәтижелері негізінде іске асырылады. Бұдан өзге, мемлекеттік қызметшінің қызметте жоғарылау мүмкіндіктеріне қанағаттану дәрежесі орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардағы пер­ соналды басқару тиімділігі көрсеткіштерінің бірі ретінде белгіленді. Қазақстанда кез келген өзге мемлекеттегі сияқты, әлемдік тәжірибеге негізделсе де, айрықша белгілері мен құрылымы бар мемлекеттік қызметтің өзіндік моделі жүзеге асырылуда. Еліміздің Мемлекеттік қызмет саласының мұндай айқын да дара бағытпен жүйелі да­ муы – еліміздің тарихи тәжірибесімен, ұлттық дәстүрлерімен, мемлекетімізде әрекет етуші құқықтық жүйемен сабақтастығының нәтижесі. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Елiмiз тәуелсiздiк алғаннан берi қарай бiз мемлекеттiк қызмет саласын реформалау жолында жұмыс iстеп келемiз. Әлемдегi тәжiрибенiң жетiстiктерiн мұқият қарадық. Бұрынғы жүйенiң барлығы Кеңес одағының қалыптастырған жолымен жүрген болатын. Оның кемшiлiктерi көп, бүгiнгi заман да басқа. Ендеше, мемлекеттiк қызметшiлер за­ ман талабына сай елге қызмет етулерi керек. Елдiң жағдайы жақсарған сайын мемлекеттiк қызметке қатысты талап та ұлғая бередi» деп атап өткеніндей, мемлекет алдында тұрған мақсаттар мен басымдықтарды іске асыру жо­ лында кадрларды іріктеу мен жоғарылатудың тиімді жүйесін құру, мемлекеттік аппа­ рат қызметінің кәсібилігі мен ашықтығын қамтамасыз ету жұмыстары жүйелі жүзеге асырыла бермек. Бұл ретте, мемлекеттік қызметші атанудың абыройлы міндет екенін ескерсек, сара даму жолында мемлекеттік қызметші тек білімді ғана емес, сонымен қатар, білікті де жоғары моральдық жауапкершілікті, тәжірибелі, әділдік, адалдық, адамгершілік қасиеттерін қатаң ұстанған өз елінің ұлтжанды азаматы болуы қажет. Мемлекеттік қызметкерлер халықтың қызметшісі болғанда ғана мемлекеттік қызмет мінсіз болатыны анық. Сонымен қатар, осы заманғы, кәсіби мемлекеттік аппараты бар мем­ лекет қана қуатты және табысты бола алады. М. Мұстан, ҚР Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Астана қаласы бойынша департаментінің бас маманы

АСТАНА ҚАЛАСЫ ХАЛҚЫНЫҢ НАЗАРЫНА!

2017 жылғы 29 маусымда сағат 16.00де қалалық мәслихаттың мәжіліс залында (Бейбітшілік к-сі, 11, 220-кабинет) Астана қаласының Қоғамдық кеңесінің отырысы өтеді. Қоғамдық кеңестің қарауына мынадай нормативтік құқықтық актілердің жобалары енгізіледі: 1. Астана қаласы азаматтарының жекелеген санаттарына қалалық бағдарлардың жолаушы­ лар көлігінде жол жүруге төлем төлеуден бо­ сату түрінде әлеуметтік көмек көрсету тәртібі туралы; 2. «Астана қаласы Ұлы Отан соғы­­сының қатысушылары мен мүге­д ектеріне Жеңіс күніне орай қосымша әлеуметтік көмек көрсету туралы» Астана қаласы мәслихатының 2017 жылғы 26 сәуірдегі №127/18-VI шешімінің күші жойылды деп тану туралы; 3. «Орта білім беру саласында мемлекеттік қызмет көрсету рег­ла­менттерін бекіту тура­ лы» Астана қаласы әкімдігінің 2015 жылғы 28 қыркүйектегі №1679 қаулысына өзгерістер енгізу туралы»; 4. Астана қаласы әкімдігінің кейбір қаулыларының күші жойылды деп тану ту­ ралы; 5. Азаматтардың жекелеген санаттары­ на амбулаториялық емделу кезінде тегін және жеңілдікті шарттармен дәрілік заттар­ ды, арнайы емдік өнімдерді, медициналық

мақсаттағы бұйымдарды қосымша беру ту­ ралы; 6. «Астана қаласы әкімінің 2002 жылғы 7 тамыздағы №3-1-16 «Азамат­тық қорғаныс және төтенше жағдайлар қызметі туралы» шешіміне өзгеріс енгізу туралы (мемлекеттік тіркеу нөмірі – 219) Астана қаласы әкімінің 2004 жылғы 8 қыркүйектегі №3-1-379 шешімінің күші жойылды деп тану туралы; 7. «Астана қаласы әкімдігінің кейбір қау­ лыларына және Астана қаласы мәслихатының шешімдеріне өзгерістер енгізу туралы» Аста­ на қаласы әкімдігінің 2014 жылғы 4 жел­ тоқсандағы №110-2043 қаулысына және Астана қаласы мәслихатының 2014 жылғы 11 желтоқсандағы №312/45-V шешіміне өзгерістер енгізу туралы; 8. Астана қаласында қаңғыбас иттер мен мысықтарды аулау және жою қағидалары ту­ ралы; 9. «Астана қаласында иттер мен мысықтарды ұстау және серуендету қағидалары тура­ лы» Астана қаласы әкімдігінің 2015 жылғы 18 желтоқсандағы №102-2342 қаулы­с ына өзгеріс енгізу туралы. Анықтама мына телефондар бойынша: 5574-05, 55-74-56. С. Есілов, Астана қаласының Қоғамдық кеңесінің төрағасы

НЕКЕ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛЫҚ) ЖАСЫН ТӨМЕНДЕТУ ТУРАЛЫ Қазақстан Республикасының Неке (ерлізайыптылық) және отбасы туралы кодексінің 9, 10-баптары және Қазақстан Республи­ касы Әділет министрінің 2015 жылғы «25» ақпандағы №112 бұйрығымен бекітілген «Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеуді ұйымдастыру, азаматтық хал актілерінің жаз­ баларына өзгерістер енгізу, қалпына келтіру, күшін жою тәртібі туралы» ереженің 39, 40, 41-тармақтарының талаптарын басшылыққа ала отырып, неке қию (ерлі-зайыпты болу) үшін некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) ер­ кек пен әйелдің ерікті әрі толық келісімі және олардың неке (ерлі-зайыптылық) жасына толуы қажет. Неке (ерлі-зайыптылық) жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді.

Алайда неке жасына толмаған жағдайда не­ кеге отыруға тілек білдіруші тұлғалардың некесін (ерлі-зайыпты болуға) қиюын тіркеуге неке жасын азайту туралы тіркеуші органның қорытындысы немесе бас тарту негізінде жол беріледі. Неке жасын азайту туралы өтінішті некеге тұруға ниет білдірушілер немесе олардың атааналары не қорғаншылары (қамқоршылары) неке жасын азайтуға дәлелді тиісті құжат­ тармен расталған себептерін көрсете отырып, яғни жүкті болған, ортақ бала туған кезде неке қиюды (ерлі-зайыптылық болуды) мемлекеттік тіркеу орны бойынша тіркеуші органдар неке жасын екі жылдан аспайтын мерзімге төмендетеді.

Барлық жағдайда неке жасын азайтуға тек некеге (ерлі-зайыптылыққа) тұрушылардың келісімімен ғана жол беріледі, сондай-ақ неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмаған адам­ дар арасында некеге тек ата-аналарының не қорғаншыларының жазбаша келісімімен ғана рұқсат беріледі. Сондай-ақ, неке (ерлі-зайыптылық) жасы­ на толмаған адамдар арасындағы немесе неке (ерлі-зайыптылық) жасына толған адам мен неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмаған адам арасындағы некеге (ерлі-зайыптылық) неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмағандардың ата-аналарының не қамқоршыларының жаз­ баша келісімімен ғана рұқсат беріледі. Өтініш беруші азаматтар қойған қолдарының

түпнұсқалығы лауазымды тұлғаның қолымен және тіркеуші органның мөрімен расталады. Өтінішке неке (ерлі-зайыптылық) жа­ сын азайту себептерін растайтын құжаттар (жүктілік туралы дәрігерлік біліктілік комиссияның анықтамасы, туу туралы куәліктің көшірмесі, кәмелетке толмағандардың өздерінің жеке басын куәландыратын құжаттар) ұсынады. Өтінішті қарау нәтижесінде неке (ерлі-зайыптылық) тіркеуші органмен жасын азайту туралы шешім қабылданады немесе негізделген бас тарту жасалады. Астана қаласы Әділет департаментінің азаматтық хал актілерін тіркеу және апостілдеуді қамтамасыз ету және бақылау бөлімі

16

МӘДЕНИЕТ

№74 (3579) 24/06/2017 Cенбі

«АСТАНА АҚШАМЫ»

КЕШЕ АСТАНА ҚАЛАСЫ ӘКІМДІГІНІҢ ҚОЛДАУЫМЕН ҰЙЫМДАСТЫРЫЛҒАН «THE SPIRIT OF ASTANA-2017» ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ЭТНИКАЛЫҚ МУЗЫКА ФЕСТИВАЛІ «БӘЙТЕРЕК» МОНУМЕНТІ АЛДЫНДАҒЫ АЛАҢДА АШЫЛДЫ. ЕКІ КҮНГЕ ЖАЛҒАСАТЫН ШАРАҒА ҚАЗАҚСТАНМЕН ҚАТАР АҚШ, ГЕРМАНИЯ, МАЛИ, МАКЕДОНИЯ, ГРУЗИЯ, ВЕНГРИЯ, РЕСЕЙ, БАШҚҰРТСТАН, БУРЯТИЯ, ТЫВА ЕЛДЕРІНЕН КЕЛГЕН ӨНЕРПАЗДАР ҚАТЫСУДА.

көшпелі кезең әуені

ВЕНГРИЯ – ЕУРОПА АУМАҒЫНДАҒЫ ҚАЗАҚТАРҒА ҮЛКЕН ҚҰРМЕТПЕН ҚАРАЙТЫН МЕМЛЕКЕТ. МАЖАРЛАР ҚАЗАҚСТАН МҰРАГЕРІ БОЛЫП ОТЫРҒАН ЕУРАЗИЯНЫҢ ҰЛЫ ДАЛАСЫН ӨЗДЕРІНІҢ АТАМЕКЕНІ САНАЙДЫ. ЕКІ ЕЛДІҢ ТАРИХИ ТАМЫРЛАСТЫҒЫ ДА ТЫМ ТЕРЕҢДЕ ЖАТЫР. «ЭКСПО-2017» ХАЛЫҚАРАЛЫҚ МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН КӨРМЕСІ АЯСЫНДА СОНЫ ПАШ ЕТЕТІН БІРНЕШЕ ШАРА ӨТТІ. ОНЫҢ АЛҒАШҚЫСЫ «ЭТНОАУЫЛ» ҰЛТТЫҚ-МӘДЕНИ КЕШЕНІНДЕ ӨТСЕ, ЕКІНШІСІ ҚР ҚАРУЛЫ КҮШТЕРІНІҢ ӘСКЕРИ-ТАРИХИ МУЗЕЙІНДЕ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛДЫ. ЕКЕУІНІҢ ДЕ БАСЫ-ҚАСЫНАН «МАДИЯР-ТҰРАН» ҚОРЫ ТАБЫЛДЫ. Музейде өткен шара «Ұлы дала: қазақ-мажар әскери өнері» деп аталды. Онда көшпенділердің мәдениеті мен жауынгерлік салтынан хабар беретін қойылым қойылды. Венгрияда садақ ату спорты жақсы дамыған. Сол сияқты қойылымға садақшылар, қылышшылар, өзге де қару-жарақ түрлерін меңгерген спортшылар қатысты. Қойылым салт атты әскер шеруімен басталып, салт атты садақшылар мен жаяу әскер өнерімен жалғасты.

Ãàçåò ҚР Ақпарат және коммуникация ìèíèñòðëiãi Байланыс, ақпараттандыру және бұқаралық ақпарат құралдары саласындағы мемлекеттік бақылау комитетінде 11.01.2017 æ. òiðêåëiï, №16291-Ã êóәëiãi áåðiëãåí. Меншік иесі: «Elorda Aqparat» ЖШС

www.astana-akshamy.kz

Аманғали ҚАЛЖАНОВ Жуырда «Этноауыл» ұлттық-мәдени кешенінде «Nomad Way» атты көшпенділер мәдениеті фестивалі өтті. «The Spirit of Astana-2017» оның жалғасы десек те болады. Алғашқы аталған фестивальге қатысқан өнерпаздардың көбісі осы жолы да көрермендердің алдына шықты. Қазақстаннан оған «Tиграхауд», «Drums of Almaty» этно-рок топтары, Еділ Құсайынов, Нариман Иссенов, Роман Бажанов, Рустам Оспанов, т.б. орындаушылар мен диджейлер қатысуға ниет білдірді. Көмеймен ән айтудың шебері тывалық Радик Тюлюш «Huun Huur Tu» тобымен бірге өнер көрсетеді. Аталмыш топ «Грэмми» сыйлығын екі рет иеленген Carmen Rizzo-мен (АҚШ) қосылып та өз өнерін ортаға салады. Бауырлас башқұрт елінің «Арғымақ» тобы көрерменді көшпелі дәуірге сапарға шақырады. «Биылғы жазда Астана тұрғындары мен қонақтары үшін ауқымды әрі әркелкі мәдени көпшілік шаралар дайындалды. Маусым-қыркүйек аралығында «ЭКСПО-2017» халықаралық мамандандырылған көрмесінің аясында қала әкімдігі концерттерді, фестивальдерді, көрмелерді, театр және цирк қойылымдарын, соның ішінде ашық аспан астында ұйымдастырылатындарын қосқанда 700-дей шара өткізеді. Осы шаралардың қатарында «The Spirit of Astana-2017» фестивалі ерекше орын алады. Астанада алғашқы мәрте өтіп тұрған бұл фестиваль этникалық музыканың халық арасына таралуына үлкен үлесін қосады деп сенемін» дейді Астана қаласы Мәдениет, мұрағат және құжаттамалар басқармасының басшысы Болат Мажағұлов.

«The Spirit of Astana-2017» қазіргі заманғы этникалық музыка фестивалін «Бәйтерек» монументі алдындағы алаңнан бүгін де тамашалай аласыздар.

АТА САЛТЫН АРДАҚТАДЫ Қойылымның өне бойы көшпенділердің музыкасымен көркемделді. «Мадияр-Тұран» қоры Мажарстан жерінде екі жылда бір ғұн-түркі құрылтайын ұйымдастырады. Бұл шарада қазақ мәдениеті кеңінен таныстырылады. Аталмыш қордың президенті Андраш Жолт Бироның айтуынша, ұйым ғылымды дамытып, ата салты мен дәстүрін сақтау сынды бірнеше бағытта жұмыс істейді. Оның екіншісінің өзі киіз үйді, қару-жарақ пен қолөнер бұйымдарын жасау, дәстүрлі музыка мен ата-бабадан мұра боп қалған әскери өнерді сақтау болып бірнеше тармаққа бөлінеді. Ал ғылымға келсек, қор, негізінен, антропология, генетика саласында терең жұмыстарды жүргізеді. Мәселен, осыдан он шақты жыл бұрын Андраш Жолт Бироның бастамасымен қазақтар мен мажарлардың қанына зерттеу

Директор — Қайсар ЖҰМАБАЙҰЛЫ Бас редактор — Еркін ҚЫДЫР Гàçåòте жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газет сейсенбі, бейсенбі және сенбі күндері шығады.

жүргізіліп, екі халықтың арасындағы туысқандық байланыс дәлелденген. Андраш Жолт Биро есімі, жалпы алғанда, көзіқарақты оқырманға таныс болуы керек. Антрополог-ғалым – Кейкі батырдың бас сүйегін қалпына келтіріп, келбетін анықтау жұмысымен айналысқан адамдардың бірі. Бұл шараға, сонымен қатар, ҚР Қорғаныс министрлігінің басшылығы, Венгрияның белгілі ғалымдары мен спортшылары қатысты. Құндыз ҚАНАҒАТҚЫЗЫ

Ðåäàêöèÿ қîëæàçáà èåëåðiíiң ïiêiðëåði ìåí êөçқàðàñûí áөëiñói øàðò åìåñ. Жарнама мен хабарландырулардың мазмұнына жарнама беруші жауап береді. Ãàçåò «Àñòàíà àқøàìû» ãàçåòi ðåäàêöèÿñûíûң êîìïüþòåðëiê îðòàëûғûíäà òåðiëiï, қàòòàëäû. Апталық таралымы — 15 000 Тапсырыс №74 Баспахана: Àñòàíà қàëàñû, Сілеті êөøåñi, 30. «Медиа-холдинг «ERNUR» ÆØÑ

Редакция мåêåíæàéû: 010000, Àñòàíà қàëàñû, Достық êөøåñi, 13. astana.aqsham@gmail.com Қàáûëäàó áөëìåñi: òåë./факс: +7 (7172) 703-212. Тілшілер бөлімі: 70-32-17. Жарнама: 70-33-06. akshamyreklama@gmail.com Кезекші редактор — Гүлдана ТАЛҒАТҚЫЗЫ