Viðtal – Hrönn Stefánsdóttir og Ragnheiður Eiríksdóttir eru

DAM-meðferð fyrir fólk sem glímir við tilfinningavanda

Viðtal og myndir: Sigríður Elín Ásmundsdóttir

Hrönn Stefánsdóttir og Ragnheiður Eiríksdóttir eru hjúkrunarfræðingar í DAM-teymi göngudeildar lyndisraskana LSH Kleppi. Teymið er þverfaglegt og þjónustar fólk með langvarandi og djúpstæðan tilfinningalegan óstöðugleika. Díalektísk atferlismeðferð (DAM) (e. DBT – dialectical behaviour therapy) byggist á kenningum um samspil líffræði og umhverfis. Meðferðin er fyrir fólk sem glímir við óstöðugleika í tilfinningastjórnun og unnið er út frá einkennum í meðferðinni en ekki ákveðnum greiningum. Fólk sem nýtir sér DAM-meðferð getur haft margvíslegar greiningar eins og til að mynda persónuleikaröskun, áfallastreituröskun, geðhvörf tvö, átröskun, þunglyndi o.fl. Við heyrðum í Ragnheiði og Hrönn og fengum þær til að segja okkur nánar frá DAM-meðferðarúrræðinu og teyminu.

Hvenær tók þetta sérhæfða teymi til starfa og hver var hvatinn að því að vera með sérhæft teymi sem veitir DAM-meðferðarþjónustu?

Hér á landi var byrjað að veita DAM-meðferð árið 2003 á Hvítabandinu á Skólavörðustíg en upphaflega var meðferðin þróuð í Bandaríkjunum fyrir um 30 árum síðan fyrir einstaklinga sem voru með jaðarpersónuleikaröskun og miklar sjálfsvígshugsanir og/eða sjálfsskaða. Meðferðin er gagnreynd og er notuð víðs vegar um heiminn. Í teyminu starfa sálfræðingar, hjúkrunarfræðingar, félagsráðgjafi, geðlæknir og iðjuþjálfi, en fleiri starfsstéttir koma einnig að þjónustu við skjólstæðinga. Unnið er út frá einstaklingnum þannig að aðkoma einstakra sérfræðinga fer eftir þörfum hvers og eins. Einstaklingar sem leita til teymisins hafa alla jafna reynt ýmis önnur meðferðarúrræði, s.s. HAM, en ekki náð viðunandi bata.

Hvað er DAM-meðferð?

DAM-meðferð er yfirgripsmikil geðmeðferð sem hefur það að markmiði að auka jafnvægi fólks í daglegu lífi. Unnið er út frá kenningu um samspil umhverfis og líffræðilegrar meðferðar. Í kenningunni er gert ráð fyrir að til þess að vandi komi fram sé til staðar líffræðileg viðkvæmni og óviðurkennandi umhverfi. Lykilatriðið er þá samspil þessara tveggja þátta. Tilfinningalegur óstöðugleiki kemur fram í röskun á stjórn á fimm þáttum: Óstöðugleika á tilfinningum, samskiptum, sjálfsmynd, hegðun og hugsun. Meðferðin skiptist í fjóra færniþætti sem eru núvitund, streituþol, tilfinningastjórnun og samskiptafærni. Færni er kennd í hóp einu sinni í viku í tvær klukkustundir í senn og mikil áhersla er lögð á heimavinnu og æfingar.

Tilfinningastjórnun kennir færni til að draga úr tilfinningalegri viðkvæmni, læra að þekkja og bregðast við tilfinningum og draga þannig úr tilfinningalegri þjáningu.

Streituþol fjallar um aðferðir til að þola við í óbærilegum aðstæðum eða líðan.

Samskiptafærni snýst um sambönd við annað fólk. Til dæmis að biðja um það sem við þurfum og setja mörk.

Núvitund er grunnurinn að allri færninni sem kennd er í DAM-meðferð. Með þjálfun í núvitund getum við betur gengist við aðstæðum okkar í lífinu en á sama tíma gert breytingar til hins betra.

Hvernig er DAM-meðferð frábrugðin öðrum meðferðarúrræðum?

HAM, hugræn atferlismeðferð, er sú geðmeðferð sem hefur helst verið notuð fyrir þann hóp sem sækir DAM-meðferð. Munurinn felst í því að í DAM er kennd færni til að bregðast við aðstæðum og tilfinningum á árangursríkan hátt og núvitund er grunnstoðin í meðferðinni allri.

Er DAM-hópmeðferð eða einstaklingsmeðferð?

Hvoru tveggja, full meðferð tekur sex mánuði og skiptist í að einstaklingur fer í hópmeðferð einu sinni í viku í tvær klukkustundir og í einstaklingsviðtal hjá sínum meðferðaraðila vikulega.

Getur DAM-meðferð verið fyrirbyggjandi úrræði fyrir börn og unglinga sem eiga við tilfinningalegan óstöðugleika að stríða?

Já líklega, það hefur ekki verið rannsakað eins mikið og DAMmeðferð fyrir fullorðna en færniþættirnir eru eitthvað sem er hjálplegt fyrir alla og fyrirbyggjandi í sársaukafullum aðstæðum. DAM-meðferðarformið hefur verið notað á BUGL svo við vitum til.

Eru margir fagaðilar hér á landi sem bjóða upp á DAM-meðferð?

Landspítalinn er eini staðurinn að okkur vitandi þar sem boðið er upp á fulla DAM-meðferð en svo eru einkaaðilar eins geðhjúkrunarfræðingar og sálfræðingar sem nýta sér DAMmeðferðartæknina með sínum skjólstæðingum. Eitt af skilyrðum DAM-meðferðar þar sem meðferð er skipt í hópmeðferð og einstaklingsmeðferð er að það sé teymisvinna með vikulegri handleiðslu.

Hver er framtíðarsýn teymisins?

Við erum stöðugt að vinna að umbótum til þess að geta þjónustað hópinn okkar betur. Á síðustu mánuðum hefur okkur tekist að auka skilvirkni teymisins sem hefur stytt bið eftir meðferð um nokkra mánuði. Biðin er þó enn um hálft ár svo vinnan heldur áfram. Af öðrum umbótaverkefnum má nefna aukna notkun tæknilausna, að bæta þjónustu við fjölskyldur skjólstæðinga og að auka stuðning við þá sem hafa einangrast félagslega vegna sinna geðrænu áskorana.

Að lokum verðið þið varar við að fordómar gagnvart geðsjúkdómum fari minnkandi í samfélaginu?

Já sem betur fer er ekki lengur álitið feimnismál eða skammarlegt að leita sér hjálpar vegna geðrænna áskorana. Fordómar byggjast á vanþekkingu og aukin umræða, bæði meðal fagfólks og almennt í samfélaginu, er mikilvæg til að draga úr þeim.