60 Jaar Zeekat, maritieme historie uit Noordwijk

Door Hans Warmerdam

Wie kent hem niet: Peter Bruggeman oftewel 'De Brug'. Geboren en Getogen Noordwijker (GGN’r) en jarenlang nering halend uit zijn klokkenwinkel en later juwelierszaak in de Hoofdstraat. Zoon van een keurige middenstander die na vele omzwervingen met de nodige tegenzin de juwelierszaak van zijn vader voortzet. Het betekent het voorlopige einde van zijn grote liefde: zeilen op zijn Zeekat (de Zeezoen), een in Noordwijk gebouwde catamaran die, zoals nu blijkt, een rijke Noordwijkse historie kent en wiens voorganger de eerste in Nederland gebouwde catamaran blijkt te zijn.

Nadat De Brug zijn winkel zeventien jaar geleden heeft verkocht - hij wordt meerdere malen overvallen en vindt het daarom wel welletjes - pakt hij zijn oude hobby weer op en koopt zich in bij één van de nieuwere generatie Zeekatten (De Zeevonk). Al die jaren blijft het hem verbazen dat dit type alleen op de Noordwijkse en Katwijkse stranden is terug te vinden. En dat terwijl de Zeekat zoveel meer mogelijkheden biedt dan andere catamarans.

Er zijn tochten mee gemaakt naar Engeland, Frankrijk en de Kanaaleilanden: Met een Zeekat kon je voor het eerst buiten de ‘territoriale wateren’ van de ZVN (Zeilvereniging Noordwijk) varen, zoals hij het noemt. Drie jaar geleden komt hij op het idee om de zoektocht naar de oorsprong van de Zeekat te starten en maakt hij samen met Roland van Roijen het plan om een uitgave te maken over de rijke historie van de Noordwijkse en Katwijkse Zeekat.

Boven: Tekening van een standaard Zeekat.

»

Bestseller

'Zeekat, een Klasse Apart' is een bestseller (ook de derde druk is inmiddels volledig uitverkocht) en gaat over de introductie van de ‘Hollandse’ catamaran in Nederland. Deze eer valt te beurt aan twee leden van de ZVN (ZeilVereniging Noordwijk), de Noordwijkers Luijt van der Meulen en Jaap Beukers. Deze laatste is oprichter van het latere, succesvolle 'Flying Arrow' en bouwde in zijn hoogtijdagen meer dan 600 zeilboten per jaar! Maar dit terzijde. Het tweetal weet na de succesvolle bouw (en proefvaart) van de eerste Zeekat in Noordwijk de bouwtekening zelfs met een bescheiden winst te verkopen aan de concurrerende leden van Skuytevaart (Katwijkse zeilvereniging). De bouw van de eerste Hollandse catamaran is dus in de eerste plaats een Noordwijkse aangelegenheid. Naar verluidt ligt dat nog steeds gevoelig in de zeilgemeenschap van onze zuidelijke buurgemeente.

Luijt van der Meulen; pionier van de Nederlandse Catamaran

In begin jaren zestig is het fenomeen ‘catamaran’ een zeldzame verschijning op de Nederlandse stranden. In de jaren vijftig bestaat er alleen de zogenaamde Shearwater van Engelse makelij. Het ontwerp is gebaseerd op twee ‘aan elkaar geknoopte’ kano’s en functioneerde in die jaren redelijk goed. De Nederlandse kustwateren zijn echter niet geschikt voor dit lichte type. In 1959 verschijnt de eerste Shearwater op het terrein van de ZVN dat toen net twee jaar daarvoor was opgericht. Luijt van der Meulen is onder de indruk van het ranke model, maar ziet direct de beperkingen van de boot. Hij gaat op zoek naar werktekeningen waarmee hij de ‘eerste Nederlandse catamaran’ kan bouwen. De Hiswa, bij uitstek de plek waar nieuwe modellen worden geïntroduceerd, biedt in eerste instantie soelaas. Er was geen enkele catamaran te vinden, totdat Luijt bij een Deense stand stuit op een tekening van een knik-spant. Hij koopt het exemplaar. Met die tekening in de hand begint hij samen met Jaap Beukers zijn catamaran-avontuur. In de winter van 1961-1962 bouwt het tweetal twee exemplaren. Eén exemplaar wordt direct te koop aangeboden omdat de gezinsuitbreiding van Jaap geen ruimte biedt om ieder weekend te gaan spelevaren. Bovendien kan hij de opbrengst goed gebruiken voor de aanschaf van een wieg en kinderwagen. Na een jaartje proefvaren met het overgebleven exemplaar past Luijt het ontwerp grondig aan.

Links: Het boek 'Zeekat, een Klasse Apart'.

Rechterpagina: De bouw van de eerste twee Zeekatten in 1961/1962 in een bollenschuur nabij de Wilhelminastraat in Noordwijk. Luijt van der Meulen en Jaap Beukers bouwen hier de 'Zeekat' en de 'Mistral'.

Verbindingen tussen de twee drijvers worden verlegd, verstevigd en met touw bevestigd (dit gaf de drijvers meer bewegingsruimte) en in plaats van drie tussenbalken krijgt de ‘Zeekat’ er zes. Na nog een (succesvol) zeilseizoen zijn de bouwers tevreden en trekken een mal van het uitontwikkelde exemplaar. Deze mal dient als startpunt voor een nieuwe generatie polyester Zeekatten.

De Noordwijkse en Katwijkse variant

In de loop der jaren evolueert de Zeekat steeds verder. Zo wordt de romp meerdere malen aangepast (zie tekeningen). Daarnaast ontstaat er een Katwijkse en Noordwijkse variant (buiten de twee kustplaatsen vindt de Zeekat geen aftrek). Katwijkers stellen blijkbaar meer proviandruimte op prijs -ze bouwen kisten op de drijvers- waarin ze de nodige voorraad kunnen bergen. Daarnaast plaatsen ze een boegspriet voor meer zeiloppervlakte en schilderen hun schepen in de meest bonte kleuren. Noordwijkers achten deze extra ‘fratsen’ een aantasting van het oorspronkelijke ontwerp en houden het model het liefst wit en zo dicht mogelijk bij de originele versie. Of zoals de Noordwijkers het uitdrukken: In Katwijk heeft het gezegde ‘Minder is meer’ blijkbaar geen betekenis.

Engelandvaarders

De Zeekat blijkt uitermate geschikt om de horizon te verbreden. 'Zeekat, een Klasse Apart' staat vol met avonturen die de bezitters met hun ‘Kat’ beleven. Verre tochten zijn geen uitzondering. In 1976 vertrekt een drietal (Cees den Hollander, Aad Scheelings en Gé Beijk) met de Zeezoen richting België om via het Kanaal naar Engeland over te steken. Het wordt een memorabele tocht in pittige omstandigheden. Op 7 juli ‘klaart’ het drietal in Engeland in, zo staat vermeld op een bewaard gebleven ‘tempory importation of a vessel for private cruising’. Op de terugweg krijgen ze ruige omstandigheden te verduren:

Het waait flink uit het Zuidwesten, we schatten zo’n windkracht 5 à 6… …We houden even de adem in. Er staat een flinke zee en harde wind… … De golven rijzen hier en daar tot 3 à 4 meter….

De Zeezoen blijkt tegen dit alles bestand. Op 17 juli arriveren schip en bemanning na een behouden vaart op het Noordwijkse strand en kan er weer een episode worden toegevoegd aan de rijke geschiedenis van de Zeekat.

‘Gratis’

Naast deze ‘Engelandvaarders’-avonturen staat het boek vol met andere verre reizen van de Zeekat. Het meest in het oog springend is de deelname van een Noordwijkse Zeekat aan de ‘Friesche Vlag Regatta’ (later Heineken Regatta) op Curaçao. Bij deelname aan deze catamaranrace zorgt de toenmalige sponsor (Nedloyd) voor gratis vervoer van de boot naar het Caribische eiland. Ook na grondige bestudering van de reglementen blijkt de enige voorwaarde voor dit gratis vervoer dat de catamaran gedemonteerd moest zijn. De term ‘gratis’ werkt als een magneet op de ZVN’ers die in het bezit zijn van Zeekat de Jellyfish. Kosten nog moeite worden gespaard om de Jellyfish (het ding weegt zo’n 400 kilo! 4x zoveel als een normale catamaran) uit elkaar te halen en op transport te krijgen naar de Rotterdamse haven. Bij aankomst kijkt de organisatie met grote ontsteltenis naar het gevaarte dat voor deelname is aangemeld. Zoals verwacht geven de reglementen geen reden om de kolos (met hun bemanning) uit te sluiten van deelname. Een ruime afvaardiging van de ZVN - de Jellyfish telt vijf (!) bemanningsleden - kan zo deelnemen aan de Caribische race en is daarmee de enige Zeekat die de Atlantische Oceaan heeft bevaren.

Linkerpagina: De verandering van de Zeekat door de jaren heen.

Boven: Een Zeekat op de Caraïben. Meer informatie? Of een exemplaar van het boek bemachtigen? Neem dan contact op! Website: www.noordx.nl/zeekat/ Email: zeekat@noordx.nl