Rijkswaterstaat A1 Hoevelaken - Barneveld Sturen op maximale beschikbaarheid 1
A1 Hoevelaken - Barneveld
Inhoud 1 2 3 4 5 6 7 8
Samenvatting Projecttypering Projectdoelen Werkwijze Resultaten FAQ’s Bijzonderheden Tips & ervaringen
3 4 5 6 9 10 12 13
1
Samenvatting Samenvatting
Projecttypering
Projectdoelen
Werkwijze
Resultaten
FAQ’s
Bijzonderheden
Tips & ervaringen
Dit projectblad toont een geslaagd voorbeeld van het aanbesteden volgens het criterium van de Economisch Meest Voordelige Inschrijving (EMVI). Dit is een alternatief voor het traditionele aanbesteden met het criterium volgens de laagste prijs. De opgave Het project A1 Hoevelaken - Barneveld vormde een behoorlijke politieke uitdaging. De spitsstrook waarvan Rijkswaterstaat dacht dat deze niet open mocht, kon alsnog in gebruik worden genomen. Om echter de snelheid te kunnen verhogen van tachtig naar honderd kilometer per uur moesten er geluidwerende maatregelen getroffen worden. De A1 is een zeer belangrijke weg in Nederland en Rijkswaterstaat wilde daarom de doorstroming kunnen garanderen. Keuze voor EMVI Rijkswaterstaat wil terug naar haar kerntaak: regisseur van infrastructuur. Dat betekent ook dat zij de uitvoeringsrisico’s bij die partij wil leggen die er het beste mee om kan gaan; de aannemer. De marktpartijen zijn vrijgelaten in de keuze voor de uitvoeringsmethode en uitgedaagd de hinder te minimaliseren.
3
A1 Hoevelaken - Barneveld
Wat heeft het opgeleverd? Bij de winnende partij heeft de kwaliteit voor zeventig procent meegewogen en de prijs voor dertig procent. Het werk is in ongeveer vier weekenden gerealiseerd, waarbij rekening is gehouden met de omwonenden en de veiligheid tijdens de realisatie. BAM Wegen regio Oost wist op innovatieve wijze barriers toe te passen en kon zo tegen een zeer scherpe prijs een kwalitatief goed project uitvoeren. De kwaliteit van de uitvoering was hoger dan van tevoren was aangenomen. Rijkswaterstaat is door de opdrachtnemer ontzorgd. De informatie is onder meer verkregen uit interviews. Zonder oogmerk van compleetheid geeft dit projectblad u een doorkijkje naar de aanpak en achtergronden van het project. Voor algemene ervaringen en aanbevelingen over de toepassing van EMVI wordt verwezen naar het overkoepelende rapport ‘Meer waarde voor de je geld, Veertien voorbeelden van aanbesteding op prijs/kwaliteit’ (mei 2010).
2
Projecttypering Samenvatting
Projecttypering
Projectdoelen
Werkwijze
Resultaten
FAQ’s
Bijzonderheden
Tips & ervaringen
De projecttypering beschrijft wat het project inhield, hoe het project is uitgevraagd en in welke fase het nu verkeerd.
2.1
4
Typering algemeen
Projectnaam
A1 Hoevelaken - Barneveld
Beschrijving/voorwerp van de opdracht
Aanbrengen van geluidwerende maatregel: twee laags ZOAB (fase 1).
Werkzaamheden in hoofdlijnen
Het op de A1, ter hoogte van Hoevelaken-Barneveld, aanbrengen van tweelaags ZOAB. Bij het goed volbrengen van de werkzaamheden bestaat de mogelijkheid voor de Opdrachtgever een meerwerkopdracht te verstrekken voor het aanbrengen van geluidsbeperkende maatregelen naast de weg.
Projectomvang
€ 8 miljoen (excl. BTW).
Openbaar aanbestedingsplichtig
Ja, het was een Europese openbare aanbesteding met voorafgaande selectie.
Bouworganisatievorm
Een geïntegreerd contract, Design & Construct, met de voorwaarden van de UAV-GC 2005.
Opdrachtgever
Rijkswaterstaat Utrecht, dienst Utrecht
Adres opdrachtgever
Griffioenlaan 2, 3526 LA Utrecht Telefoon: (088) 797 3100
Geïnterviewde
Herma Zijlmans
Opdrachtnemer
BAM Wegen regio Oost
Moment van gunning
Juli 2009
Start uitvoering
Oktober 2009
Einde contract
November 2009, met een garantieperiode van 7 jaar.
Actuele status (mei 2010)
Het project (fase 1) is afgerond.
A1 Hoevelaken - Barneveld
3
Projectdoelen Samenvatting
Projecttypering
Projectdoelen
Werkwijze
Resultaten
FAQ’s
Bijzonderheden
Tips & ervaringen
Het doel van het project was de hinderbeleving van de omgeving te verminderen vanwege de openstelling van de spitsstroken A1 Hoevelaken - Barneveld. 3.1 Bestuurlijke verwachtingen succesbepalende factoren Het A1-traject Hoevelaken - Barneveld lag politiek gevoelig en daarom was de opdrachtgever erg gebaat bij een zorgvuldig traject. Dat betekende dat er nauw werd samengewerkt tussen de twee districten van Rijkswaterstaat, maar uiteraard ook met de opdrachtnemer. Daarnaast was het van groot belang de bewoners tijdig van de juiste informatie te voorzien. Daarom heeft Rijkswaterstaat samen met de provincies en gemeentes een communicatieplan opgesteld. Alles werd in het werk gesteld om verrassingen te voorkomen. 3.2 Verwachtingen gebruikers/ burgers - succesbepalende factoren De omwonenden wilden tijdens de uitvoering van het werk en na oplevering zo min mogelijk last hebben van de werkzaamheden respectievelijk het gebruik van de weg. Omwonenden zijn tijdens de realisatie in de gelegenheid gesteld op het werk te komen kijken en de aannemer heeft rekening gehouden met de zondagsdienst door tijdens kerktijden niet of zo stil mogelijk te werken. De omwonenden gaven aan dat de overlast (geluid- en verkeershinder) is meegevallen. 3.3 Waarom is gekozen voor EMVI? (Motivatie) Rijkswaterstaat hanteert het principe “De markt, tenzij…” en wil terug naar haar kerntaak: regisseur van infrastructuur. Dat betekent ook dat zij de uitvoeringsrisico’s bij die partij wil leggen die er het beste mee om kan gaan; de aannemer. De marktpartijen zijn vrijgelaten in de keuze voor de uitvoeringsmethode en uitgedaagd de hinder te minimaliseren.
5
A1 Hoevelaken - Barneveld
4
Werkwijze Samenvatting
Projecttypering
Projectdoelen
Werkwijze
Resultaten
FAQ’s
Bijzonderheden
Tips & ervaringen
In dit hoofdstuk wordt uiteengezet hoe Rijkswaterstaat het proces van bestuurlijke besluitvorming tot aan de gunning heeft doorlopen en hoe zij van een idee tot realisatie is gekomen. 4.1 Bestuurlijke besluitvorming Het traject Hoevelaken - Barneveld wordt door twee verschillende districten beheerd. Dat betekent dat er twee maal goedkeuring verkregen moet worden. Bij dit project drong één van de districten aan dat er niet in de weekenden gewerkt mocht worden. Na escalatie naar hogere niveaus is uiteindelijk besloten dat er ook in de weekenden gewerkt mocht worden, mede op aandringen van de marktpartijen. Een aantal marktpartijen zou geen inschrijving indienen als het werk alleen in werkbare uren uitgevoerd mocht worden. Informatie is zowel intern als extern snel gedeeld. Daardoor was een snelle besluitvorming mogelijk. Als opdrachtgever snel informeren en dus hard lopen, zorgde ervoor dat andere partijen dat ook deden! 4.2
4.2.4 Dialoog / informatie uitwisseling Inlichtingenbijeenkomst en twee maal individuele inlichtingen 4.2.5 Ontwerpvergoeding Ja, € 10.000 (excl. BTW) per inschrijver. Dit is ongeveer tien procent van de tenderkosten. 4.3
EMVI Werkwijze
4.3.1 Waar oplossingsvrijheid en waar voorgeschreven Oplossingsvrij specificeren is nodig waar de opdrachtgever creatieve oplossingen van de markt wil zien. In dit project lag de oplossingsvrijheid in de uitvoeringsmethode. Voorschrijven daar waar je als opdrachtgever precies weet wat je wilt hebben, zoals in dit project de specifieke deklaag.
Aanbestedingsprocedure
4.2.1 Gekozen type procedure • Aankondiging • Selectiefase • Inschrijvingsfase met twee inlichtingronden • Gunning op basis van EMVI 4.2.2 Aankondiging Via de aanbestedingskalender. 4.2.3 Selectieprocedure Selectie-eisen: • Financiële en economische draagkracht • Technische bekwaamheid • Omzet: € 8 miljoen over afgelopen boekjaar • Ervaring: afgelopen 5 jaar een project van € 2,5 miljoen of meer (project- en verkeersmanagement)
6
Er waren tien geïnteresseerden en er zijn zeven inschrijvers geselecteerd. Kwaliteit wordt pas beoordeelbaar in het ontwerp en het projectmanagementplan en daarom heeft het volgens Rijkswaterstaat geen zin om hoge selectieeisen te stellen.
A1 Hoevelaken - Barneveld
4.3.2 EMVI gunningcriteria • Inschrijvingsprijs • Minimale verkeershinder: inzicht in verkeershinder op de A1 en het onderliggend wegennet. De inschrijver drukt dit uit in de tijd per rijbaanafsluiting en de risico’s dat dit niet gehaald wordt. • Projectmanagementplan: hiermee wil Rijkswaterstaat inzicht krijgen in het risico dat de werkzaamheden uitlopen tot de maandagochtendspits. De inschrijver dient inzicht te geven in de risico-analyse en beheersmaatregelen, de go/no-go momenten, de uitloop scenario’s, welke processen kritisch zijn en tot uitloop kunnen leiden en de interne communicatie(momenten) met de opdrachtgever.
4.3.3 EMVI afwegingsmodel • Minimale verkeershinder: maximaal € 1 miljoen fictieve korting • Projectmanagementplan: maximaal € 0,5 miljoen fictieve korting 4.3.4 Meetbaar maken van criteria Rijkswaterstaat probeert het stellen van onmogelijke eisen te voorkomen. Zij tracht realistische criteria op te stellen door aan criteria budgetten te koppelen. Sinds vorig jaar is er meer focus op veiligheid en wordt er proactief gestuurd op de garantie van de veiligheid. Een criterium als veiligheid wordt onder andere meetbaar gemaakt door te controleren op de vrije ruimte tussen het wegverkeer en daar waar de werkzaamheden worden uitgevoerd. Ook moet het personeel zich verzamelen op een rustplaats en met één of meerdere busjes naar het werk vervoerd worden. Gebeurt dit niet dan wordt dit gemeld bij de politie. Zowel Rijkswaterstaat als de BAM kan hier vervolgens op aangesproken worden.
4.3.5 Beoordeling van de aanbiedingen Het beoordelen is altijd een strijd tussen afvinken en creativiteit. Wordt er te gedetailleerd gespecificeerd, dan is het afvinken en is er geen beoordelingscommissie nodig maar heeft de inschrijver ook weinig oplossingsruimte. Te weinig specificeren is ook niet wenselijk, want dan is het voor de inschrijvers niet helder waar RWS meerwaarde in ziet. De uiteindelijke beoordeling heeft plaatsgevonden op basis van punten en vervolgens door fictieve kortingen. (**). Daarbij is er sprake van een teambeoordeling in consensus, en niet een gemiddelde van individuele beoordelingen. 4.3.6 Keuze verhouding prijs/kwaliteit Kwaliteit is voor zeventig procent gewogen en de prijs voor dertig procent. Middels deze verhouding wilde Rijkswaterstaat aangegeven dat de uitvoeringsmethode en de minimale hinder als erg belangrijk werden gezien.
De gehanteerde rekenmethodiek ziet er als volgt uit.
7
A1 Hoevelaken - Barneveld
Met de volgende relatie tussen rapportcijfers en kwaliteitswaarde.
(**) NB. Inzichten over goede EMVI methodieken ontwikkelen zich nog steeds. Vernieuwing Bouw hecht veel waarde aan de toepassing van uniforme getoetste EMVI methoden. Raadpleeg hiervoor ook www.leidraadaanbesteden.nl en de site van vernieuwing bouw. 4.4 Risicobeheersing Rijkswaterstaat heeft met behulp van de beschikbare risicodatabase, de vijf belangrijkste risico’s geselecteerd en deze meegenomen in de EMVI-berekening. Rijkswaterstaat stond op afstand qua techniek, maar zat er bovenop als het gaat om doorstroming en mijlpalen. De markt werd uitgedaagd om het verkeersprobleem op te lossen. Risicosturing en -verdeling is gedaan op basis van open communicatie tijdens de aanbestedingprocedure en open communicatie met de uiteindelijke opdrachtnemer.
8
A1 Hoevelaken - Barneveld
4.5
Contractmanagement
4.5.1 Contractuele incentives Er waren geen contractuele incentives. 4.5.2 Penalties bij niet voldoen contracteisen De beoordelingscommissie zag erop toe dat tijdens de uitvoering de beloftes uit het plan van aanpak nagekomen werden. Hier stond een eventuele boete op van 1,5 x het gewonnen EMVI bedrag (de fictieve korting).
5
Resultaten Samenvatting
Projecttypering
Projectdoelen
Werkwijze
Resultaten
FAQ’s
Bijzonderheden
Tips & ervaringen
Dit hoofdstuk beschrijft het succes van de gehanteerde werkwijze voor gunnen op waarde. 5.1
Waarom was dit project succesvol
5.1.1 Financieel De inschrijfbedragen lagen ruim onder de door Rijkswaterstaat geraamde kosten en er zaten geen grote verschillen tussen de inschrijfbedragen. 5.1.2 Kwaliteit van de inschrijvingen De opdrachtnemer BAM scoorde maar liefst een negen op kwaliteit en de nummer twee een zeven. De inschrijvingen waren dus allemaal op een redelijk niveau, maar de BAM stak er met kop en schouders bovenuit, omdat zij zich in de oplossingsmethode onderscheidden met een verplaatsbare barrier waardoor sneller en met minder hinder gewerkt kon worden. 5.2
Opgetreden projectverstoringen
5.2.1 Juridische complicaties Er waren geen juridische complicaties.
9
A1 Hoevelaken - Barneveld
6
FAQ’s Samenvatting
Projecttypering
Projectdoelen
Werkwijze
Resultaten
FAQ’s
Bijzonderheden
Tips & ervaringen
Door het delen van ervaringen wordt het inzicht vergroot in de werkwijze bij een aanbesteding volgens gunnen op waarde. In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de meest gestelde vragen rondom dit proces. 1. Hoe selecteer je de juiste partijen? Stel niet te hoge eisen, de selectie is slechts bedoeld om zeker te zijn dat de inschrijvers het werk aankunnen. De kwaliteit van de oplossing blijkt pas bij inschrijving, spreek in de aanbesteding vooral de creativiteit van de marktpartijen aan. 2. Hoe bepaal je de verhouding tussen prijs en kwaliteit? Allereerst door te kijken wat er mogelijk is qua budget en hoe dat te relateren aan de risico’s. RWS wil standaard iets zien over publieksgericht werken (zo weinig mogelijk hinder/files/ zichtbeperking/...), sinds kort ook duurzaamheid en projectbeheersing (aangezien er op afstand gestuurd wordt en niet meer over de schouders meegekeken wordt. De opdrachtnemer moet getoetst worden op zijn ‘werkende’ kwaliteitssysteem (denk aan bijvoorbeeld ISO certificaten). Als de risico’s hierin hoog zijn zal de opdrachtgever er meer voor over hebben. Er ligt hier geen rekensom aan ten grondslag. 3. Welke projecten lenen zich wel en welke niet voor gunnen op basis van EMVI en waarom? EMVI is altijd beter dan de laagste prijs, want als opdrachtgever kan je zelf bepalen welke risico’s als EMVI-criteria gelden en welke inschrijver deze risico’s het beste beheerst. Voor projecten van Rijkswaterstaat betekent dat vaak: risico’s op het gebied van verkeershinder en risico’s op het gebied van veilig werken versus beschikbare werkvensters. EMVI is ongeschikt als de opdrachtgever niet in staat is de risico’s te benoemen en dus ook niet in staat is de aanbiedingen als zodanig te
10
A1 Hoevelaken - Barneveld
beoordelen. Als het kennisniveau binnen de organisatie met betrekking tot processen en producten ontbreekt, verwordt EMVI al snel tot laagste prijs, bijvoorbeeld als alleen bepaalde prestatiecriteria gelden zoals een eerdere oplevering. Dit kan haaks staan op veiligheid of kwaliteit. 4. Wat zijn hier de voordelen van gunnen op waarde? Door de markt uit te dagen ontstond een oplossing tegen een scherpe prijs, terwijl de kwaliteit hoger was dan verwacht. Door een goede afstemming met de omgeving bleef deze tevreden tijdens de realisatie. 5. Wanneer is de opdrachtgever er klaar voor? Rijkswaterstaat benadert projecten vanuit de risico’s. Uit de inventarisatie blijkt dat veel risico’s in het realisatieproces liggen. De opdrachtgever moet hier naar kunnen kijken om dit als gunningscriterium op te nemen. 6. Welke risico’s brengt gunnen op waarde met zich mee? Een risico is dat de opdrachtgever enkel gunt op bepaalde criteria (toprisico’s) en niet op eventuele innovatie. Het enkel gunnen op procesvoordelen is als de toefjes op een taart, maar kijken naar innovatie levert een andere taart op. Om onderscheidende oplossingen te vragen moet er een beoordeling op productinnovatie inzitten. 7. Risico’s naar de markt, hoe werkt dat? Stel als opdrachtgever vast welke risico’s je ziet en maak ze bespreekbaar tijdens de aanbesteding. Laat de inschrijvers aantoonbaar maken hoe ze met de risico’s omgaan in hun projectmanagementplan en scoor dit plan in de EMVI-beoordeling.
8. Wat zijn belangrijke aandachtspunten in de procesbeheersing van de aanbesteding? • Wees transparant in interne en externe communicatie. • Betrek de markt in het proces, laat ze meedenken over innovaties, risico’s, de hele oplossing. 9. Hoe organiseer je het beoordelingsproces van oplossingen? In dit project zijn deskundigen gevraagd plaats te nemen in een commissie. Voordat het beoordelen aan de orde is wordt samen stilgestaan bij de criteria en welke gedachten de opdrachtgever hierbij heeft. Gezamenlijk bepalen ze wanneer iets een 6, 8 of een 10 is. Dit is een zeer belangrijke stap om de uniformiteit van de beoordelingen te borgen. 10. Hoe voorkom je ongewenste oplossingen? Probeer tijdens de inlichtingronde inzicht te krijgen in de oplossingen en stuur desnoods bij.
11
A1 Hoevelaken - Barneveld
7
Bijzonderheden Samenvatting
Projecttypering
Projectdoelen
Werkwijze
Resultaten
FAQ’s
Bijzonderheden
Tips & ervaringen
In dit hoofdstuk worden opvallende projectkenmerken met betrekking tot gunnen op waarde beschreven. Omschrijving Er moesten werkzaamheden uitgevoerd worden op een belangrijke verkeersader met minimale hinder in een zo kort mogelijk tijdbestek. De verkeershinder op de A1 was minder dan verwacht, de geluid- en verkeershinder op het onderliggende wegennet was volgens de omwonenden ook minder dan verwacht en aannemer BAM heeft geen gebruik hoeven maken van het (reserve) vijfde weekend.
12
A1 Hoevelaken - Barneveld
8
Tips & ervaringen Samenvatting
Projecttypering
Projectdoelen
Werkwijze
Resultaten
FAQ’s
Bijzonderheden
Tips & ervaringen
In dit hoofdstuk wordt weergegeven hoe de betrokken partijen terug kijken op de aanbestedingsprocedure. 8.1 Uitgevoerde evaluaties Er is na aanbesteding een evaluatie uitgevoerd waarbij de inschrijvers en opdrachtgever positief terugkeken op het aanbestedingsproces. 8.2 Tips en ervaringen van de opdrachtgever De opdrachtgever kijkt zeer positief terug op dit project, de kwaliteit van de oplossing was hoger dan verwacht, tegen een lagere prijs dan verwacht. Enkele tips van de opdrachtgever: • Kijk eens bij een andere opdrachtgever in de keuken. • Maak gebruik van elkaars contractmodellen. • Kies bewust voor EMVI; de organisatie moet bereid zijn de focus te verleggen. Langzaamaan moet de organisatie omgevormd worden en de focus verplaatsen van wat naar hoe. Laat de markt met een oplossing komen, maar houd controle op hoe het gebeurd. • Biedt de mogelijkheid voor uitleg en evaluatie aan. • Leg het beoordelingsmodel goed uit. • Ga tijdens de inlichtingenfase met elkaar in gesprek. • Communiceer niet alleen per mail. Met name tijdens gesprekken krijg je als opdrachtgever een beeld van de ideeën van de inschrijver, waardoor je er uiteindelijk samen beter van wordt.
13
A1 Hoevelaken - Barneveld
8.3 Tips en ervaringen van de inschrijver(s) De keuze voor de aannemer werd goed onderbouwd door de opdrachtgever, waardoor de verliezende partijen begrip konden opbrengen voor de keuze. De afgevallen inschrijvers zijn zelfs uit interesse op het werk van BAM komen kijken. Men sprak de waardering uit voor de openheid van de opdrachtgever en vond het positief dat men zich kon onderscheiden op kwaliteit. Logischerwijs hebben er geen rechtszaken plaatsgevonden. Algemene tip: Aanbevolen wordt ook nadere tips te raadplegen via www.leidraadaanbesteden.nl en de CROW publicatie ‘Gunnen op waarde’.