Lentenummer 2014 grote nete

Jaargang 13 Driemaandelijks tijdschrift April, Mei, Juni 2014 Nr. 2

BelgiÍ – Belgique P.B. 2220 Heist-op-den-Berg 1 8/4299

Grote Nete Afdeling Grote Nete: Herselt, Hulshout, Laakdal, Westerlo Afdeling Heist-op-den-Berg

V.U.: Staf Aerts Averbodesesteenweg 93 2230 Herselt

Afgiftekantoor: 2220 Heist-op-den-Berg 1 Met erkenningsnummer P106272

Inhoud lentenummer 2014 Woord vooraf De natuur: zo zot als een mus?

1

Natuurbeleving De band met het land

2

Bergfolk 5: The Tannahill Weavers Voor de vogelliefhebbers: driemaal wandelplezier

3 4

Heistse Milieuprijs 2013 voor VOC-Neteland in Herenthout VOC-Neteland bouwt en viert

5 6

Op libellensafari

8

Activiteiten

Beleid

Reservaten Natuurstudie (Ver)huiszwaluwen Broedvogelinventarisatie 2013 Bijzondere waarnemingen in onze regio Bronzen Pascalleke voor ‘De Vogelaar’ Die vervloekte mussen toch …

Onkruid bestaat niet

9 10 12 15 16 18

Mannen aan de leiband …

Zegswijzen over plant en dier Gedicht Activiteitenkalender Natuurpunt Heist-op-den-Berg Activiteitenkalender Natuurpunt Grote Nete Info

20 21 21 22 23 24

Varia

Omslagfoto: Voorjaarswandeling in domein Pelgrimhof (foto Eric Van Loo)

De natuur: zo zot als een mus? door de redactie Minder dan een jaar geleden vroegen wij ons af of de natuur compleet van slag was. Vandaag vragen we ons af waar het naartoe moet met de kuren van Moeder Natuur. Ze lijkt wel zo zot als een mus. De paddentrek kreeg verleden jaar flinke klappen, de trek kwam maar mondjesmaat op gang, dan was er even beterschap en later stopte ie compleet. De uilen en roofvogels begonnen heel laat te broeden of zelfs niet, wat een laagterecord werd qua aantal broedgevallen. De standvogels kregen ook minder jongen omdat het aanbod van voedsel zeer beperkt bleek. We deden toen een oproep om de vogels bij te voederen. Dit jaar bloeiden het speenkruid, de sneeuwklokjes en de hazelaar al in januari. Op 3 januari werd er een record maximumtemperatuur genoteerd, namelijk 13,2 °C. Dit zijn normaa l temperaturen voor maart.

Winter? Welke winter?

Na Nieuwjaar is in onze regio geen sneeuw gevallen, laat staan dat er sneeuw lag. Dit belooft voor het jaargemiddelde alvast een hoog cijfer waarmee we waarschijnlijk ook weer naar een record gaan. Maar geen winter in het land, wie heeft het dan nog in de hand?

Fauna en flora passen zich aan, maar ze leven niet meer in harmonie, zoals bijvoorbeeld de dieren vroeger hun broedseizoen lieten bepalen door het voedselaanbod. Sommige voedselbronnen zullen al verdwenen zijn als de dieren er echt nood aan hebben.

Libellen en vlinders

Vogels

Er werd in 2013 een goed jaar verwacht voor de libellen en vlinders, en uiteindelijk werden de verwachtingen nog overtroffen. Ook voor dit jaar voorspellen specialisten groei in meerdere populaties van libellen, waardoor deze soort opnieuw in de stijgende lijn gaat.

Voor de vlinders zijn de verwachtingen ook hoog gespannen, zodat we zeker weer voluit kunnen genieten van die fladderende beestjes. Met mooi weer is het telkens fascinerend om de bokkige bewegingen van vlinders te volgen. Hopelijk wordt het hier ook een mooi jaar voor.

Veel vogelsoorten zoeken hun voedsel van nature op de grond. Het voedselaanbod zal zeker beter zijn dit jaar, waardoor de broedende vogels gemakkelijker hun jongen zullen kunnen grootbrengen. We hopen in ieder geval dat de vogels de klappen van vorig jaar te boven komen en dat we opnieuw kunnen genieten van de diversiteit in onze regio. De eerste tjiftjafs zijn al waargenomen en ze fluiten als nooit tevoren. Ook de roodborsten en winterkoningen gaan te keer dat horen en zien vergaat. De vogelaars staan te trappelen om hun wauwmomenten te kunnen beleven … en voortvertellen. Wij kijken er ook naar uit.

Vorig jaar waren we benieuwd naar de effecten van een koude, natte winter, nu naar de effecten van een zachte, droge winter (foto’s Paul Anthonis)

- grote nete -

1

De band met het land door Eddy Vets

Wij leven terzelfder tijd in en buiten de natuur.

(Novalis) In zijn fundamentele eenzaamheid streeft de mens naar verbindingen, enerzijds met het hogere, anderzijds met zijn medemens. In alle culturen vinden we banden met de macrokosmos. Prehistorische menhirs, hoge kathedraaltorens en andere Babelse bouwwerken getuigen hiervan. Hoe kunnen we die verbondenheid echter beter ervaren dan in een eenvoudige natuurwandeling?

Het landschap verbindt immers de mens met de natuur. Een sterke gehechtheid leidt vaak tot een vorm van religie, al of niet gericht op een bovenaards wezen of eenvoudigweg op de natuur zelf. Wie deze visie eerder ouderwets opvat, mag niet vergeten dat ook hij niet mĂŠĂŠr is dan een deel van die natuur. Het besef hiervan en daarbij de idee dat de mens niet boven de natuur staat, kan misschien leiden tot een sacraliseren van die natuur. Vernietiging en demoniseren kunnen dan hopelijk plaatsmaken voor behoud en eerbied.

Het Neteland toont deze verbondenheid in tal van aspecten. Zo zien we in het landschap restanten van menselijke ingrepen. Hierbij streefden de bewoners ernaar door kneden en boetseren het land naar hun hand te zetten volgens hun noden en behoeften. Doch dit lukte maar voor een korte tijd: uiteindelijk kreeg en krijgt de natuur het laatste woordeloze woord.

Onze ervaring van het Netelandschap vormt onze persoonlijke geschiedenis, maar reflecteert ook over onze voorvaderen. Vandaar dat we de historische waarde van dit unieke landschap in ons moeten meedragen en de relicten ervan bewaren. Tijdens een wandeling kunnen we letterlijk dezelfde weg volgen van onze voorouders. Hoe vaak trokken zij niet met hoge hooiwagens over de hobbelige zandwegen van de Nete naar hun hoger gelegen boerderijen? De bomen die zij plantten, duiden hun perceelsgrenzen aan.

De schaarse wildkanten vertellen van geriefhout en mutsaard voor de bakoven. Doch hoe nietig zijn deze details in dat grote landschap met zijn oeverloze luchten, wuivende beemden en waaiende bossen!

En toch, wie daar oog voor heeft, zal door de blik in het verleden een diepere band voelen met het land dan de oppervlakkige wandelaar. Hij zal het landschap leren lezen. De kleinste details kunnen lange verhalen vertellen.

De Nete verbindt niet alleen oevers en beken, weilanden en bossen, water en lucht, maar ook mensen.

Wie echter de eenheid ervaart tussen mens en natuur, tussen wandelaar en landschap, komt tot een dieper inzicht van wat vaak niet in woorden is weer te geven. De stilte van het Neteland vormt dan een haast heilig decor voor de beschouwende wandelaar die stilstaat bij het wonder van dit land in zijn grootsheid maar ook in zijn kleinste detail.

Vormt dit niet de unieke band met het hogere? Of noem het religie – natuurreligie.

Even stilstaan bij het wonder van het Neteland (foto Paul Anthonis)

2

- grote nete -

26 april 2014 om 20 uur in Parochiezaal te Booischot Wie had, na een overbevolkte en organisatorisch niet vlekkeloos verlopen Ierse avond in de Pallieterhoeve, kunnen denken dat we zeven jaar later voor de vijfde editie van het uit die avond ontstane Bergfolk de Schotse topgroep The Tannahill Weavers naar de parochiezaal in Booischot konden lokken?

Toch zijn we (Natuurpunt Heist) daarin geslaagd. De reputatie die we ondertussen hebben opgebouwd en de daarbij horende goede commentaren, hebben dan toch hun vruchten afgeworpen.

Na de succesvolle edities met plaatselijk geweld, Nederlandse inbreng en eerder gedurfde gasten als piePklein en het Woshkoor, zochten we voor het eerste lustrum naar iets ‘speciaal’.

Via de in folkmiddens gelegde contacten kwamen we bij Patrick De Loecker terecht. En die heeft wel wat naam en faam in het wereldje. En ja, hij kon ons de Schotse folklegende aanbieden.

Al dertig jaar toeren zij de wereld rond met hun mix van traditioneel en meer hedendaags werk. Vakman-

schap en de ware spirit voor de muziek van hun voorvaderen maken van een avond met de Weavers een reis door de nevelen van de Schotse leefwereld, waar droeve en ingetogen ballads wisselen met uitgelaten jigs en reels. Het gevarieerde programma laat geen kans tot verveling.

Het voorprogramma wordt verzorgd door Jan Cox. Deze Heistse multi-instrumentalist heeft op zijn zoektocht door de muziekwereld al vele watertjes doorzwommen. Bij Steuks (te gast op onze eerste editie) en andere plaatselijke groepen, harmonieën en fanfares, maar vooral door zelfstudie, groeide hij uit tot gerijpt rasmuzikant. Blaas-, snaar- of slaginstrumenten hebben voor hem geen geheimen. Hem wacht de taak de zaal op te warmen voor The Tannahill Weavers, trailblazers of Scottish Music.

Vanzelfsprekend is er ook weer de whiskybar van 100° Proof Whiskyclub uit Ramsel en zullen Guinness en Flierefluiter de kelen smeren.

Natuurpunt nodigt u zaterdag 26 april om 20 uur uit in de parochiezaal van Booischot op deze voor de streek unieke folkavond.

Alle info en reservering kaarten bij Jo Van Dessel 0495 53 13 23, jo.van.dessel@hotmail.com of op de website http://users.telenet.be/Bergfolk. Inkom € 12 voorverkoop € 10

Met dank aan: Grondwerken Herman Michiels Heist-op den-Berg

Transport Michiels Hulshout Taverne Pallieterhoeve

Booischot

Café De Oude Ketel Heist-op-den-Berg

Legeno Ramen en deuren Booischot Zakenkantoor De Haes Booischot Garage Peugeot Serneels Aarschot Computershop Chameleon Geel Het Stoffenwinkeltje Westerlo Double U Music Heist-op-den-Berg Single Malt Whiskyshop Zammel Eurostone vloeren en tegels Booischot Frituur Het Dorp Booischot Electro Van Eyken Booischot Vom Fass Heist-op-den-Berg Café De Living Heist-op-den-Berg Prisma Sport en Ontspanning Booischot Spar-Imavo Booischot Tuinbedrijf Baeten Booischot Zahia Juwelen Leuven Jacobs Ramen en Deuren Booischot KBC Booischot

- grote nete -

3

Voor de vogelliefhebbers Zaterdag 3 mei Avondwandeling Ossenbroeken: Nachtegaal en houtsnip 19:00 Parking Dagcentrum Vogelzang, Vogelzangstraat, Vorst Info: Herman Berghmans 014 84 16 04 of Ludo Verwimp 0472 42 61 29 Deze wandeling brengt eenieder in vervoering, bekijk maar even hoe rijk deze gebieden zijn. Wij gaan echter voor de vogels.

Ossenbroeken en Swinnebroeken vormen een natuurgebied gelegen in de vallei van de Kleine Laak, meer bepaald het zuidelijk deel van de vallei op grondgebied Vorst-Laakdal. Het is een laaggelegen gebied dat het groene verlengde vormt van de Craeywinckel. Dit natuurgebied bestaat vooral uit Canadaaanplantingen, elzenbroekbos, zure eikenbossen en weilanden. Opvallend is de talrijke aanwezigheid van hazelaar, kamperfoelie, hop en klimop. Vooral de voorjaarsflora is rijk (speenkruid, bosanemoon, muskuskruid e.a.). Verspreid tussen de bossen liggen talrijke kleinere of grotere extensieve graasweiden. Tussen de weiden komen verschillende waardevolle bomenrijen en enkele oude houtwallen met o.a. sleedoorn voor. Deze afwisseling van weiden en houtkanten zorgt voor een kleinschalig landschap met grote actuele en potentiële waarde voor natuurontwikkeling.

Zondag 4 mei Vroegochtendwandeling in de Netevallei te Itegem 7:00 Netebrug Nieuwendijk, Nieuwendijk, Itegem Info: Stefan Janssens 015 24 28 02 Een wandeling 's morgens heeft iets wat je niet mag missen. De nevelslierten hangen nog in de vallei, de lucht is nog niet bezoedeld door allerlei uitlaatgassen en je kan nog spreken van stilte. Met een beetje geluk zien we reeën en horen we de ontwakende vogels die hun dag beginnen met een mooi ochtendlied.

Onder leiding van enkel bekwame vogelkenners, gaan we langs de boorden van de Grote Nete de vogels observeren en beluisteren. De mogelijkheid zit er in dat wij dan meer dan vijftig soorten kunnen waarnemen. Ofwel zitten ze te fluiten op een weipaal, ofwel scheren ze voor onze neus op zoek naar voedsel. In deze periode zijn de meeste vogels druk in de weer om een nest te maken en eitjes te leggen en uit te broeden. Ze foerageren dan constant van hun veilig nestje naar de bosjes en struiken in de buurt. Met een verrekijker kunnen we de meeste vogels volgen en determineren. Dit wil zeggen, er een naam op plakken.

Zaterdag 7 juni Nachtzwaluwentocht Veerle-Heide 20:00 Parking kerk Sint-Jozef, Zandstraat, Veerle Heide Info: Herman Berghmans 014 84 16 04 Na vele moeilijke jaren van achteruitgang lijkt het erop dat de nachtzwaluw zich herpakt in onze streken.

Een van de oorzaken van de achteruitgang van de nachtzwaluw in de twintigste eeuw is zeer zeker het verdwijnen van geschikte biotopen. En daar komt nu precies het natuurbeheer positief om de hoek kijken.

Via gerichte beheersmaatregelen worden biotopen die het moeilijk hebben, positief bijgestuurd om ze opnieuw aantrekkelijk te maken voor soorten die het elders moeilijk hebben. Dit is bijvoorbeeld het geval voor heidegebieden en een potentiële bewoner ervan: de nachtzwaluw.

Een paar jaar geleden konden we de aanwezigheid van de nachtzwaluw in Averbode Bos & Heide opnieuw optekenen. Zingende mannetjes probeerden de aandacht te trekken van de aanwezige vrouwtjes.

Dat die vrouwtjes er wel degelijk waren, kon de geduldige waarnemer horen aan het moeilijk hoorbare maar zeker aanwezige eigenaardige zachte geluid van de vrouwtjes nachtzwaluw.

4

- grote nete -

Heistse Milieuprijs 2013 door de redactie De Heistse Milieuprijs 2013 ging naar het Opvangcentrum voor vogels en wilde dieren in Herenthout. Een opsteker voor het VOC Herenthout, dat tien jaar bestaat als vzw en sedert 1 maart jongstleden een nieuwe naam heeft: VOC-Neteland.

De Milieuraad van Heist-op-den-Berg heeft op vrijdag 28 februari 2014 de Milieuprijs 2013 uitgereikt aan het VOC Herenthout, het opvangcentrum voor vogels en wilde dieren. Hiermee wil de Milieuraad het bewustzijn van de bevolking op het vlak van milieu, natuur en landschapszorg stimuleren en het project van de laureaat in het kijker plaatsen.

Er zijn in Vlaanderen tien ‘Vogelopvangcentra’ (VOC) aanwezig. In de provincie Antwerpen zijn de VOC’s gevestigd in Brasschaat en Herenthout. Het VOC van Herenthout bevindt zich op circa één kilometer van de gemeentegrens met Heist-op-den-Berg op volgend adres: Boeyendaal 74.

Dit opvangcentrum zorgt voor de opvang van vogels en wilde dieren uit een ruime regio. Het VOC is intussen tien jaar actief als vzw. Jaarlijks worden er ruim tweeduizend in het wild levende dieren en vogels opgevangen en verzorgd. Het gaat vaak om jonge en gewonde dieren. Na de nodige verzorging worden de

dieren opnieuw vrijgelaten in de natuur. In 2012 en 2013 werden er 150 à 160 dieren uit Heist-op-denBerg opgevangen. Er worden jaarlijks een aantal zeldzame en minder algemene dieren verzorgd, waardoor het VOC een bijdrage levert aan het behoud van de biodiversiteit. Zo worden jaarlijks zeldzame soorten, zoals vleermuizen, havik, buizerd, torenvalk, kerkuil, steenuil en bosuil opgevangen.

Tientallen vrijwilligers De verzorging van de dieren gebeurt door een dertigtal vrijwilligers. Tevens zijn er een dertigtal vrijwilligers beschikbaar voor het transport van de dieren.

Met de Milieuprijs wordt de inzet van de vrijwilligers van het VOC in de kijker geplaatst. Tevens is het een blijk van waardering voor Mieke De Wit, de initiatiefneemster van het VOC in Herenthout.

De winnaar ontving een oorkonde, bloemen en een cheque van 500 euro vanwege de gemeentelijke Milieuraad.

Het geld zal worden aangewend voor de financiering van de verbouwing van een oude voetbalkantine tot vogelopvangcentrum langs de Itegemsesteenweg te Herenthout.

Meer info op www.vocneteland.be

Mieke De Wit en Eddy Vercammen nemen de bloemen en de cheque in ontvangst (foto Paul Anthonis) - grote nete -

5

VOC-Neteland bouwt en viert door Stefan Janssens Normaal gezien is de lente en het begin van de zomer de drukste periode van het jaar in een vogelopvangcentrum (VOC) . Voor het VOC in Herenthout is het dit jaar zelfs uiterst druk op alle fronten tegelijk. Op het oude adres beginnen naast de klassieke ‘pechvogels’ ook de jonge vogeltjes, maar ook uit de nest gedonderde jonge eekhoorntjes en mini egeltjes binnen te stromen. Op de werf van het spiksplinternieuwe opvangcentrum gonst het ondertussen van de activiteit. En daar bovenop kwamen dan nog eens twee andere belangrijke gebeurtenissen. Eerst was er de naamsverandering van VOC-Herenthout in VOCNeteland. Enkele dagen later was er dan de viering omdat het VOC de prestigieuze Milieuprijs van de gemeente Heist-op-den-Berg in de wacht had gesleept. Op zijn zachtst gezegd, drukke dagen daar in Herenthout.

(al komen er toch regelmatig ook jongeren een handje toesteken) Net voor dit artikel werd geschreven waren de vloeren reeds gelegd en ingewassen. Het geheel begint nu mooi vorm te krijgen.

Maar er werd ook buiten hard gewerkt. Putten werden gestoken, afvoerleidingen gelegd, het geraamte voor de eerste grote buitenvliegkooi ineengepuzzeld, enzovoort.

Lente is drukte Elk jaar in de lente is het alle hens aan dek in de tien VOC’s in Vlaanderen. Met de komst van de lente begint in de natuur al wat vliegt, loopt, kruipt of springt aan de toekomst en een kroost te denken. En met deze kroost loopt het ook al eens fout. Veel jonge vogels en zoogdiertjes worden dan binnengebracht in de VOC’s als weeskinderen. De ouders zijn verdwenen en komen om welke reden ook niet meer opdagen om hun jongen te voeden en beschermen. Als attente dierenliefhebbers dit opmerken en de jongen dan naar een VOC brengen, kunnen het van pechvogels toch nog geluksvogels worden.

Een vogelopvangcentrum vangt nog wel wat meer op dan alleen maar in het wild levende vogels. Wilde zoogdieren, amfibieën en reptielen zijn eveneens vaste klanten.

Ondertussen op de werf De werken in en rond de oude voetbalkantine van FC Diamantschijf gaan in sneltempo verder. Er is ondertussen al heel veel gebeurd. In de eerste plaats werd de oude voetbalkantine helemaal ontmanteld. Alleen de muren en het bovenste dak werden behouden.

Direct daarna begon de opbouwfase. Een nieuw supergeïsoleerd dak werd geplaatst door een firma. Alle andere werken werden verder gedaan door vrijwilligers. De vloeren werden uitgebroken en daarna verder uitgegraven. In de plaats kwam een nieuwe beton waar enkele weken later al nieuwe binnenmuren op waren gemetst. Leidingen voor afvoeren, waterleiding en elektriciteit werden vakkundig geplaatst. Na plaatsing van de vloerisolatie & vloerverwarming werd de chape in het hele gebouw in één superlange werkdag gelegd.

Niet slecht gepresteerd door dat bataljon oudjes ...

6

Het enthousiaste bouwteam

Werken?

Het bouwteam bestaat uit een bonte groep vrijwilligers van het VOC zelf en van de Natuurpuntafdelingen Nete & Aa en Heist-op-den-Berg. En dat klikt. Er wordt daar wat afgelachen en plezier gemaakt. De middagpauzes werden door het exellente lenteweer meestal midden op het voetbalveld gehouden. Zo kon er volop genoten worden van de overvliegende vogels. Reisverhalen, straffe toeren en uitzonderlijke waarnemingen zijn de gespreksonderwerpen van de dag. Net zoals er soms kan doorgeboomd worden over waar het deurgat te maken of de hoogte van de plafonds. En als Mieke langskomt met een of ander vogeltje dat terug de vrijheid krijgt, of met een buizerd die moet bewijzen dat hij terug kan vliegen, is het even meegenieten. Werken en genieten. En ’s middags broodjes en lekkere soep. Meer moet dat niet zijn.

What’s in a name?

Een opvallend gebeuren is de recente naamsverandering van VOC-Herenthout naar VOC-Neteland. Een logische keuze echter omdat de vlag de lading absoluut niet meer dekte. Het VOC in Herenthout is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een regionaal opvangcentrum dat een groot deel van de provincie Antwerpen en zelfs Brabant bestrijkt. Door de naamsverandering in VOC-Neteland komt de naam meer overeen met de kern van het werkingsgebied.

Ook voor de steeds belangrijker wordende samenwerking met de vele omliggende gemeenten en provincies was de naamsverandering nodig. Een nieuwe

- grote nete -

naam en binnenkort een nieuw opvangcentrum. Het begin van een boeiende en bloeiende periode.

Milieuprijs Het was een aangename verrassing toen het bericht kwam dat het VOC de Milieuprijs van de gemeente Heist-op-den-Berg had gewonnen. Een bekroning en erkenning van het geleverde werk samen met het feit dat er vanuit Heist-op-den-Berg jaarlijks zo’n 150 vogels en dieren worden opgevangen in het VOC. De huldiging van het VOC-Neteland en de ontvangst van de Milieuprijs en de daaraan verbonden som van 500 euro betekenen een hoogtepunt in de geschiedenis van het VOC. Het is niet in de eerste plaats de geldsom maar de erkentelijkheid waar de Milieuprijs voor staat. En die erkentelijkheid werd nog eens duidelijk gemaakt door de respectievelijke speeches van milieuambtenaar Wilfried Wouters en burgemeester Luc Vleugels van Heist-op-den-Berg. De speeches gingen over de historische band tussen vogels en mensen. Centraal figuur speelde het steenuiltje, onze aaibare dwerg onder de uilen. Luc Vleugels prees meermaals het VOC en de noodzaak van het werk dat zij verrichtten.

Meer info op www.vocneteland.be

Het VOC kreeg niet alleen de milieuprijs maar tevens erkenning. En dat deed zichtbaar deugd bij de mensen van VOC. Heb je zin om ook eens een handje te komen helpen?

Meestal wordt er gewerkt op zaterdag. Helpende handen zijn steeds welkom.

Meer info bij Eddy Vercammen 0478 45 45 47 Het geraamte van de grote buitenvliegkooi

Wilfried en Eddy in volle actie

- grote nete -

7

Op libellensafari door Vic Van Dyck Door het zachte voorjaar kwam het libellenseizoen dit jaar vrij vroeg op gang. We zagen begin maart al bruine winterjuffers rondvliegen.

Ongetwijfeld zullen de deelnemers aan de libellencursus van Natuurpunt Grote Nete in mei en juni vorig jaar nu weer vol verwachting op zoek gaan naar de kleurrijke, wendbare insecten om ze nog beter te bestuderen en te begrijpen. Een libellencursus volgen heeft zo zijn gevolgen ...

Samen werken voor libellen Sommige libellenliefhebbers willen deze dieren ook daadwerkelijk beschermen, door mee te helpen aan het beheer. In de cursus (twee theorieavonden en twee praktijkmiddagen) hadden we geleerd, hoe het lievelingsbiotoop van de libellen er in het algemeen uitziet en welke de specifieke behoeften zijn van bepaalde soorten. Deze dieren kunnen in ieder geval niet zonder water, een groot deel van hun leven zullen ze in en rond het water doorbrengen.

Daarnaast is ook een mooie gevarieerde oevervegetatie voor de meeste soorten van groot belang om er te schuilen, te jagen en te zonnen. Door veel aandacht te besteden aan oeverbeheer, trachten we aan de wensen van libellen te voldoen. Zuiver water en mooie oevers zijn trouwens voor veel planten en dieren levensnoodzakelijk.

En waar we kunnen, zullen we ook trachten iets te doen aan de algemene bedreigingen zoals: verdroging, vermesting en verstoring. Door kennis op te doen, zijn we de libellenwereld meer en meer gaan waarderen.

Zo, dan kunnen we vertrekken!

Samen zoeken naar libellen Het was tijdens natuurbeheerswerken aan de oevers van een ven in Varendonk dat we dit jaar onze eerste juffers zagen. Het was alsof de dieren ons werk al direct kwamen inspecteren. Het voelt goed aan om zo samen te kunnen werken voor de goede zaak. Waarom dan ook niet in groep op zoek gaan naar libellen en juffers, vroegen een paar medewerkers zich af. En inderdaad hoe meer ogen er rondspeuren, hoe groter de kans dat je de insecten zult vinden. In groep eropuit trekken heeft nog voordelen: je kunt bijvoorbeeld rechtstreeks kennis uitwisselen, de taken verdelen en het gerief delen.

Een nadeel van een grote groep is dan weer dat er meer kans is op verstoring, maar door goede afspraken te maken, kan men al veel problemen voorkomen.

Zo is het ook vanzelfsprekend dat je bij het onderzoek van een bepaald gebied afspraken maakt met de desbetreffende conservator.

Iedereen die zin heeft om samen met ons regelmatig op libellensafari te gaan, kan zich aanmelden bij: Jos Van de Ven, 0499 32 98 80 of e-mail: vandeven.jos@telenet.be

Een libellensafari kan best ontspannend en gezellig zijn ...

8

- grote nete -

(Ver)huiszwaluwen door de redactie De vertrouwde huiszwaluwen die onder de kroonlijst van het Heilig-Hartcollege in de Biekorfstraat in Heist nestelen, mogen de geplande sloop met gerust gemoed tegemoet zien. Ze kunnen weldra verhuizen naar een nieuwe woonst in de buurt.

Omstreeks 2000 werden door Natuurpunt Heist-opden-Berg een tiental kunstnesten opgehangen aan de Heilig-Hartscholen langs de Biekorfstraat. Op dinsdag 11 maart 2014 werden er 14 nieuwe kunstnesten voor huiszwaluwen opgehangen op Heist-station. Dit is een project van de Heilig-Hartscholen, Regionaal Landschap Rivierenland vzw en de gemeente Heist-opden-Berg. Voor de uitvoering van dit project werd een hoogtewerker van de brandweer ingezet.

Natuurpunt vindt het zeer positief dat verschillende instanties acties ondernemen om te trachten de vertrouwde huiszwaluw op Heist-station te behouden.

Proficiat !

Wat is het probleem?

De Heilig-Hartscholen gaan in de Biekorfstraat een nieuw schoolgebouw plaatsen om alle leerlingen samen te brengen op één locatie. Hiervoor moet echter het huidige gebouw aan de Biekorfstraat gesloopt worden. Onder de kroonlijst van de oude schoolgebouwen is reeds enkele decennia een kolonie huiszwaluwen gevestigd. De 18 zwaluwkoppels die hier nestelen, dienen hierdoor ook te verhuizen. De HeiligHartscholen, Regionaal Landschap Rivierenland en de gemeente Heist-op-den-Berg sloegen de handen in elkaar om de zwaluwen een nieuwe thuis te geven.

Op deze manier willen we de huiszwaluwen – een beschermde diersoort – blijven verwelkomen in Heistop-den-Berg. Er zullen nieuwe kunstnesten worden opgehangen aan de oude parochiezaal in de HeiligHartstraat, en op twee locaties langs de Mechelsesteenweg (apotheek Mortelmans en OCMW-huis). Zo kunnen de jonge vogels tijdens de zomermaanden reeds de nieuwe nestlocaties verkennen.

De afbraak van de oude schoolgebouwen zal vermoedelijk tijdens de winterperiode 2015-2016 plaatsvinden.

Welke acties worden er nog gepland?

• In de basisschool van het Heilig-Hartcollege wordt een zwaluwworkshop gegeven door Regionaal Landschap Rivierenland met een bijhorende zwaluwtentoonstelling. Dit voor de leerlingen van het vierde, vijfde en zesde leerjaar.

• Er zal een flyer worden verspreid in de omgeving van de school met een oproep om bijkomende locaties voor de huiszwaluwen ter beschikking te stellen.

Zwaluwnesten kun je nog verkrijgen via de gemeente en met de medewerking van Regionaal Landschap Rivierenland, waarvan Heist-op-den-Berg ook deel uitmaakt.

Voor nadere info over het project kunt u terecht bij de gemeentelijke milieudienst.

E-mail: bouwenmilieu@heist-op-den-berg.be of tel. 015 23 74 00

- grote nete -

9

Broedvogelinventarisatie door Stefan Janssens In het voorjaar van 2013 hebben mensen van Natuurpunt Heist-op-den-Berg in de vallei van de Grote Nete in Itegem en Herenthout een broedvogelinventarisatie uitgevoerd. Deze inventarisatie is onderdeel van een meerjarenprogramma waarbij in het voorjaar van 2014 de Netevallei in Hallaar aan de beurt is. In dit artikel brengen we de resultaten van de waarnemingen van 2013 in Itegem.

Sigma De broedvogelinventarisatie die nu loopt in de vallei van de Grote Nete maakt deel uit van een meerjarenprogramma. Deel 1 van dit programma is een driejarige inventarisatie in de Netevallei te Heist-op-denBerg. Deel 2 is een nieuwe driejarige inventarisatie na de realisatie van Sigma. Deze studie komt er op vraag van Agentschap Natuur en Bos om de effectiviteit van de natuurinrichting te kunnen meten na de realisatie van Sigma. Om vast te stellen of de biodiversiteit is toegenomen door Sigma. Om te bekijken of de natuurdoelen van Sigma worden gehaald.

Door de nieuwe natte biotopen die ontstaan met Sigma, zal ook de natuur een complete metamorfose ondergaan. Om deze veranderingen in detail te kunnen bestuderen moeten we in de eerste plaats weten wat er vandaag allemaal groeit, bloeit, loopt, kruipt, springt, zwemt en vliegt in en door de Netevallei. Deze broedvogelinventarisatie is een eerste stap. Via vervolginventarisaties na Sigma kunnen we dan de impact van de veranderingen op het broedvogelbestand bestuderen. Voor birdwatchers zijn dit boeiende tijden.

Welke soorten komen erbij? Welke soorten groeien aan? Welke soorten verminderen of verdwijnen? Hoe gaat de natuur reageren op deze veranderingen?

Trekken de nieuwe natte biotopen de soorten aan die vervat zitten in de natuurdoelen? Kunnen de natuurdoelen worden verwezenlijkt? Welke verassingen heeft de natuur in petto? Zoals reeds gezegd, boeiende tijden zijn er te beleven voor mensen die bezig zijn met natuur- en vogelstudie in de valllei van de Grote Nete.

Timing deel 1 van de studie 2013 Broedvogelinventarisatie tussen Hellebrug en Nieuwendijkbrug (Itegem/Herenthout) 2014 Broedvogelinventarisatie tussen Nieuwendijkbrug en Lodijkbrug (Itegem/Hallaar) 2015 Broedvogelinventarisatie tussen Lodijkbrug en Pallieterhoeve (Booischot/Hulshout)

Resultaten 2013 Er werden zes inventarisatierondes uitgevoerd: op 1 april, 7 april, 21 april, 28 april,1 mei en 19 mei. Het slechte weer in tweede helft van mei heeft de inventarisatierondes stil laten vallen. Er werden toen nog wel

10

enkele kortere rondes uitgevoerd. Niet alle vogelsoorten werden ge誰nventariseerd maar alleen de voor Sigma interessante soorten.

Concluderend kunnen we stellen dat er in dit deel van de Netevallei momenteel toch nog wat te beleven is op gebied van broedvogels. Echte verrassingen bleven uit. Er zijn evenwel hoge verwachtingen in de toekomst met Sigma

Samenvatting resultaten inventarisatie vallei van de Grote Nete in Itegem & Herenthout 2013 tussen Hellebrug & Nieuwendijkbrug.

Roodborsttapuit Een zeer herkenbaar vogeltje, zeker het mannetje.

Gemakkelijk te inventariseren omdat ze zeer opvallend aanwezig zijn. Roodborsttapuiten voelen zich helemaal thuis in dit deel van de Netevallei met elf broedparen.

Nachtegaal Terwijl de nachtegaal in Vlaanderen spectaculair achteruitgaat, blijft het een topsoort in de vallei van de Grote Nete. In 2013 werden hier niet minder dan elf zangposten geteld. De nachtegalen arriveren rond half april in onze contreien.

Vroegochtendwandeling Op 4 mei 2014 organiseert Natuurpunt Heist-opden-Berg een nachtegalenwandeling in dit deel van de Netevallei. Vertrek om 7 uur aan de Netebrug Nieuwendijk in Itegem.

Info: Stefan Janssens, tel. 015 24 28 02.

(Zie ook de activiteitenkalender op blz. 22 of www.natuurpuntheistopdenberg.be) Zomertortel Ook deze soort gaat in Vlaanderen sterk achteruit als broedvogel. In de Netevallei blijven ze redelijk standhouden. Tortels arriveren rond eind april. Op acht verschillende plaatsen werden roepende mannetjes waargenomen.

Patrijs Nog een soort die het moeilijk heeft het afgelopen decennium. Uniek baltsgedrag. Roep klinkt het luidst bij valavond. Twee of drie paartjes houden stand in de Netevallei in Itegem Blauwborst Jarenlang werden hier geen waarnemingen meer vastgesteld van blauwborstjes. In 2013 werd drie keer een mannetje gespot, wat hoop geeft voor de toekomst.

- grote nete -

Bosrietzanger Laatkomer en meester-imitator bosrietzanger. Doet het steeds beter in de Netevallei. In 2013 werden zeven zangposten geteld.

Buizerd en wespendief Vermoedelijk van deze soorten ook één of meerdere broedgevallen, doch geen effectieve nestgegevens om dit te kunnen bevestigen.

Fitis Slechts twee zangposten meer geteld.

Torenvalk De grote afwezige in deze inventarisatie. Tot voor enkele jaren algemeen aanwezig. Nu op alle inventarisatierondes slechts één enkele waarneming. Het gaat helaas zeer slecht met de torenvalk.

Tuinfluiter In voorgaande jaren goed voor minstens vier zangposten. In 2013 werd slechts één enkele post waargenomen.

Matkop Eén koppeltje matkop houdt stand aan de oude Netemeander op Kruiskensberg.

Grote gele kwikstaart Twee broedgevallen, aan beide Netebruggen één.

Houtsnip Waarschijnlijk meerdere broedparen, maar leeft zeer verborgen.

Heeft een opvallende baltsvlucht.

Kievit Prachtige, kleurrijke vogel met spectaculaire baltsvlucht. Nachtactief. Heeft kenmerkende roep. Nog een zevental koppels op weilanden en akkers.

Torenvalkje Het gaat niet goed met de torenvalk in de Netevallei

Scholekster Mogelijk één broedgeval.

Broedvogelinventarisatie 2014

Krakeend en Kuifeend Beide eendensoorten werden regelmatig waargenomen in het broedseizoen. Er werd alleen van de kuifeend een vrouwtje waargenomen met twee jongen.

Vermoedelijk toch verschillende broedgevallen van zowel kuifeend als krakeend.

In april, mei en juni worden inventarisatierondes gelopen in de Netevallei te Hallaar tussen Nieuwendijkbrug en Lodijkbrug. Mensen die interesse hebben om hieraan deel te nemen kunnen dit via Stefan Janssens afspreken: 0497 221859

Steenuil Uilen hebben in 2013 een dramatisch broedjaar gekend. In dit deel van de Netevallei zitten twee paartjes steenuil. Geen gegevens over enig broedsucces.

Bosuil Eén koppeltje aanwezig tussen de Nete en Herlaar.

Geen gegevens over broedsucces.

Boomvalk Een koppel boomvalken heeft met succes twee jongen grootgebracht.

Vrouwtje roodborsttapuit met aas

- grote nete -

11

Bijzondere waarnemingen door Herman Berghmans BIJZONDERE WAARNEMINEN IN ONZE REGIO

december 2013 – februari 2014

vorig overzicht gemelde peposaka-eend verbleef ter plaatse tot 5-12 (HEP, DAG). 14 smienten ten slotte vertoefden te AB&H op 21-2 (VLA).

VOGELS De hele periode verbleven 1 à 2 futen op het Trichelbroek in Eindhout (HEP, DAG, VKJ, BAH, PLD, BEH, VEL, VDV). Ook de Roostvijvers in Veerle worden voor deze soort een vaste verblijfplaats met ook hier steeds tot 2 exemplaren BEH, VDV, VVJ. Op 2-2 zwom er ten slotte nog 1 op de Grote Nete te Westerlo (VWJ). Op de slaapplaats in de Roost sliepen maxima van 51 en 46 aalscholvers op 18-1 en 25-2 (BEH), terwijl in de Langdonken te Herselt op 11-1 een groep van 120 overvloog (PRY). Minimaal 1 grote zilverreiger overwinterde in de regio met waarnemingen in Trichelbroek (PLD, VEL, BEH, HEP), in de Craeywinckel in Vorst (VDV), in de Roost (VDV, BEH) en in Averbode Bos & Heide (AB&H) (VLA). Telkens 1 ooievaar vloog over Eindhout op 31-12 (ALG) en over AB&H op 24-2 (LEK). Die laatste dag trokken eveneens 2 groepjes van 9 en 5 stuks noordwaarts over Blauberg (HOA). Één knobbelzwaan passeerde over AB&H op 12-12 (VLA). Maxima van 107 en 128 Canadese ganzen verbleven op respectievelijk 23-1 en 9-2 in Varendonk (VEL, BEH). Hier vertoefden ook maximum 79 brandganzen op 12-2 (VEL). 41 + 34 kolganzen vlogen over Vorst op 4-1 (LEK) en 43 over Westerlo op 23-2 (VCL). Rietganzen lieten zich dan weer opmerken met 70 over Veerle (PLD) en dezelfde groep over AB&H (HOA) op 26-12. Op dezelfde plaats eveneens 2 op 28-12 (DAR). Opmerkelijk voor het binnenland was er een overtrekkend groepje van 14 kleine rietganzen over Houtvenne op 12-1 (SML) 2 grauwe ganzen werden opgemerkt in Varendonk op 5-12 (DAG) en 6 trokken over de Beeltjes in Westerlo op 22-12 (VOJ). Vanaf begin januari verbleven 1 tot maximum 9 grauwe ganzen in AB&H (DAR, LEK, EXF, TUP, VSP, VLA, VDHG). Maximaal 21 nijlganzen maakten Varendonk onveilig op 22-2 (BEH). Hier verbleven ook 6 mandarijneenden op 312 (HEP) en in ’t Trichelbroek maximaal 4 op 21-12 (DAG, BEH, BAH). Dit is traditioneel ook een verzamelplaats voor heel wat wilde eenden met als maximum 160 op 3-1 (PLD). Varendonk was goed voor 250 eenden van deze soort op 21-12 (BEH). Voorts in het Trichelbroek maximale aantallen van 30 krakeenden op 5-12 (DAG), 8 slobeenden op 23-12 (BAH), 28 wintertalingen op 12-2 (VEL), 17 tafeleenden en 68 kuifeenden op 3-1 (PLD). De in

12

Mandarijneend (foto Paul Anthonis)

Bijzondere roofvogels werden deze winterperiode weinig gemeld. Blauwe kiekendieven lieten zich opmerken in AB&H op 12-12 (VDHD) en 21-12 (NEB). Een slechtvalk maakte de Netevallei te Hallaar onveilig op 29-12 (VWG).

Op 23-2 trokken 3 kraanvogels over het Asbroek te Herselt (ROW). Zij waren de voorbode van een massale doortrek de volgende dag. Over Veerle passeerden op 24-2 groepen van respectievelijk 100 (VDV) en 50 (DAR, LIH) trompetters en over Vorst 34 + 100 + 30 + 85 + 64 + 45 + 52 (LEK). Ook in Blauberg telde HOA naarstig door met 34 + 120 + 77 + 72 + 42 + 8 + 56 + 37 passanten. Over AB&H werden dan weer 14 + 5 + 38 langnekken genoteerd (LEK, GOJ).

Over de Averegten in Hallaar werden er nog 20 gemeld (GOB) en over Truchelven in Oosterwijk ten slotte nog 10 (VKJ).

- grote nete -

Overvliegende kraanvogels (Pieterjan Vervecken)

Één witgatje werd te AB&H opgemerkt op 20-12 (LEK). Van watersnippen werden er maximaal 8 waargenomen op de Paardsbossen in Veerle op 12-2 (VEL) en als hoogste aantal 14 in AB&H op 18-1 (VER). Van opgestoten houtsnippen kwamen meldingen binnen van Varendonk (DAG, VKJ,VDV), de Langdonken (VDB), de Werft in Veerle (BEH), AB&H (DAR) en de Craeywinckel (VDV). Telkens 1 bokje werd opgestoten in AB&H op 23-2 en 28-2 (VDHG, JAG, VLA). IJsvogels lieten zich tijdens deze zachte winter optekenen in de Kwarekken te Westerlo (HES, VKJ), in het Trichelbroek (DAG, BEH, HEP) in de Roost (VDV, BEH), in AB&H (LEK) en aan de abdijgracht te Tongerlo (VEL).

met als maxima 50 op 1-12, 40 op 2-12 en 35 op 2-1 (VDHG, VDHD). Er waren ook heel wat zangposten wat broedgevallen liet veronderstellen. Op 17-2 kwam hiervan reeds de bevestiging toen een pas uitgevlogen jong werd gefotografeerd door EXF.

Doodgereden steenmarter (foto Vic Van Dyck)

ZOOGDIEREN Middelste bonte specht (foto Paul Helsen) Middelste bonte spechten werden opgemerkt in de Langdonken op 24-1 (DAG), in Varendonk op 16-2 (HEP) en in AB&H op 16 en 20-2 (VDHG, LEK, TUP).

De eerste zingende boomleeuweriken lieten zich horen in AB&H op 16-2 (LEK, VDHG, JAG). Zeer vroeg waren reeds 2 boerenzwaluwen over Blauberg op 24-2 (HOA). Maximaal 25 waterpiepers zochten hun slaapplaats op in Trichelbroek op 11-12 (BEH) en 30 op de Paardsbossen op 12-2 (VEL). Het zachte weer zorgde voor enkele overwinterende zomergasten: op 26-12 was er een zwarte roodstaart in Veerle Heide (VLA), op 20-12 een mannetje roodborsttapuit in AB&H (LEK) en op 12-2 eentje in het Trichelbroek (VEL), terwijl op 23-12 een vrouwtje zwartkop zich te goed deed aan een vetbol in een tuin te Hallaar (VWG). De klapekster van vorige periode werd nog een laatste maal opgemerkt in AB&H op 3 en 10-12 (DAR, MEE). Goudvinken werden genoteerd in Truchelven, Kwarekken en Beeltjes in Westerlo (VKJ, HES), in AB&H (VDHG, VLA) en het Wijngaardbos in Veerle (BEH). Ook appelvinken lieten zich enkele malen opmerken, zo in AB&H op 3-12 (DAR) en 28-2 (VLA), in Ramsel op 12-1 (SML, DAG) en in Varendonk op 9-2 (BEH). Kruisbekken ten slotte werden veelvuldig waargenomen en gefotografeerd in AB&H

-

Steenmarters lieten zich opnieuw ‘vangen’ door fotovallen in Tongerlo (VEL), in de Langdonken (VEL), in Varendonk (HEP) en in Blauberg (DAR). Daarnaast viel er een verkeersslachtoffer langs de Hulstsestraat in Veerle op 22-2 (BEH, VDV).

Evenveel ongeluk had een Hermelijn die op 29-12 langs de Steenweg op Veerle te Eindhout onder de wielen van een wagen terechtkwam. Het beest was nog deels in winterkleed (VWL, BEH).

Onfortuinlijke hermelijn (foto Paul Helsen)

- grote nete -

13

Verkeersslachtoffers van marterachtigen mogen nog steeds binnengebracht worden voor onderzoek door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) bij Joris Bosmans, Mechelaars 25, 2220 Heist-op-den-Berg 015 24 90 26 of Herman Berghmans, Wijngaardbos 45, 2431 Laakdal 014 84 16 04.

Bijzondere waarnemingen in onze regio tijdens de periode maart-mei 2014 worden liefst ingevoerd in waarnemingen.be of v贸贸r 10 juni 2014 doorgegeven aan Herman Berghmans via h.berghmans@skynet.be.

Alvast bedankt.

Smelleken uit Trichelbroek verongelukt in Spanje Met dank aan volgende waarnemers: ALG-Alaerts Gery, BAH-Barbier H., BEH-Berghmans Herman, DAG-Daems Geert, DAR-Daems Ronny, HEP-Helsen Paul, EXF-Exelmans Fran莽ois, GOJGoris Joris, GOV-Govaere Bart, HES-Hermans Sofie, HOA-Hollebeke Anthony, JAH-Jacobs H., LEK-Leysen Koen, LIH-Limet Hans, MEE-Meynen Eddy, NEB-Nef Bruno, PLD-Plu Dieder, PRY-Princen Yvon, ROWRonsmans Willy, SML-Smets Ludo, VCL-Vandecruys Luc, VDB-Van Dyck Benny, VDHD-Van den Heuvel Dieter, VDHG-Van den Heuvel Geert, VDV-Van Dyck Vic, VEL-Vanermen Lucas, VER-Verboven Rigo, VKJVan Kerckhoven Jos, VLA-Van De Laer Andr茅, VOJVolders Jos, VPJ-Vervecken Pieterjan, VSPVansanden Paul, VVJ-Van de Ven Jos, VWG-Van de Wyngaert Guido, VWJ-Verwimp Jef, VWL-Verwimp Ludo.

Op 28 september 2013 was Herman niet weinig verrast toen plots tijdens ringactiviteiten in het Trichelbroek te Eindhout een smelleken zijn netten in dook.

Het ging om een eerstejaars vrouwtje. De vogel werd geringd en ter plaatse opnieuw vrijgelaten. Het was voor de ringgroep Demervallei nog maar het tiende ringgeval van deze soort de voorbije vijftig jaar.

Nog verbaasder waren we toen vorige maand vanuit het Instituut voor Natuur- en bosonderzoek (INBO) een hervangstfiche van Falco columbarius in de brievenbus viel. Ons smelleken was op 6 december 2013 te pletter gevlogen tegen een auto in Calera Y Chozas in Spanje. Deze plaats situeert zich op 1473 km van Eindhout. Een unieke hervangst vanuit onze regio, maar natuurlijk heel spijtig voor de vogel zelf, die na iets meer dan twee maanden het loodje legde.

Smelleken (foto Paul Helsen)

14

- grote nete -

Bronzen Pascalleke door Herman Berghmans Het filmpje De Vogelaar van Herman Vervloet viel in de prijzen. De minidocumentaire kreeg het Bronzen Pascalleke 2014 van SeniorenNet. Vorig voorjaar trok Herman Vervloet, Natuurpuntlid uit Veerle en gepassioneerd amateurfilmer, met Herman Berghmans op pad tijdens zijn vogelringactiviteiten.

Herman Vervloet stuurde deze bijdrage in voor een wedstrijd voor filmers op SeniorenNet, de startpagina van de actieve 50-plusser.

Van de zowat honderd inzendingen kaapte hij zowaar de derde prijs weg en ging met het felbegeerde Bronzen Pascalleke 2014 huiswaarts. Hij werd alleen voorafgegaan door een inzending van een naar Thailand uitgeweken VTM-cameraman met een reportage over een dodenritus bij een bergstam en een SF-filmpje op de tweede plaats.

De awards zijn genoemd naar Pascal Vyncke, de oprichter van het succesvolle SeniorenNet. Het filmpje is nog steeds te bekijken op http://youtu.be/HkNse9bZNl8 .

Herman, in naam van Natuurpunt Grote Nete van harte proficiat.

Ludo Vervloet, broer van Herman, in Nieuwblad.be: Op aandringen van een aantal kenners stuurde mijn broer twee van die filmpjes naar een filmwedstrijd op SeniorenNet en inderdaad ... met De Vogelaar behaalde ik zowaar een Bronzen Pascalleke, bij filmkenners een felbegeerde trofee. Uit de zowat honderd inzendingen werd mijn inzending als derde beste gekozen.

Het Gouden Pascalleke was voor De cirkel van het leven, een inzending van een naar Thailand uitgeweken VTMcameraman met een reportage over een dodenritus bij een bergstam.

Het Zilveren Pascalleke was voor Soep, een grappig filmpje met trucages en special effects.

‘De Vogelaar’ geeft een beeld van het werk als vogelliefhebber van natuurfreak Herman Berghmans uit Veerle.

Enkele commentaren: • Dit was weer een film waar je echt van kunt genieten. Ik kijk altijd graag naar dierenfilms op tv en dit was een aanvulling daarop. Het viel me op dat ik even niet in de gaten had, dat het door een (wat heet?) amateur gemaakt is. Geboeid heb ik zitten kijken naar deze productie, gemaakt door iemand die er kijk op heeft en het ook in de vingers heeft.

•

Dit is een zéér mooie film. Leerrijk en informatief. 'De Vogelaar' is een zeer goede prater en dat aangevuld met de voice-over maakt dat de film de aandacht vasthoudt tot op het einde. Sommige shots hadden wat korter mogen zijn, maar dat is muggenziften van mijnentwege. Mijn achting stijgt voor de mensen die zich zo belangloos inzetten voor het ringen van vogels en het mee in stand houden van onze natuur.

•

Toen ik de film bekeek dacht ik direct aan de hoeveelheid werk die in deze film gekropen is. Alleen al de opnamen op verschillende tijdstippen en in de vroege uurtjes. De montage van deze film is ook een meesterstuk.

- grote nete -

15

Die vervloekte mussen toch … door Titte, den Grunen Hesteneir Jaren geleden werd er langs alle kanten beweerd dat het niet al te best gesteld was met ons mussenbestand. Ondertussen heb ik ervaren, althans in mijn omgeving, dat onze musjes weeral drukdoende en vrolijk tsjilpend rondvliegen. Is er dan toch verbetering op komst?

paar jaar geleden nog aan den lijve ondervinden. Ooit moesten mijn vrienden en ik tijdens onze zondaagse prospectietoer de sleutel van een fazantenkooi in de buurt van de Nete gaan opvragen, een sperwer was blijkbaar in zijn jacht achter één of andere prooi door de netten gevlogen en in de kooi beland.

Mussenschrik

Ter plaatse troffen we toestanden aan die menig dierenactivist tot wanhoop zou drijven. Wij waren allesbehalve welkom en ik werd met een venijnige blik begroet: “Moe, kom eens gauw kijken er staat ne mussenschrik voor ons deur“. Na lang onderhandelen kregen we desbetreffende sleutel van de fazantenkooi toch in handen en hebben we de sperwer kunnen vrijlaten.

Vroeger was het voor ons klein mannen een waar plezier en tijdverdrijf mussennesten uit te trekken en de jongen te roven. De mussen besmeurden nu eenmaal de muren van onze huizen met hun uitwerpselen en maakten te veel lawaai, zodat mijn grootvaders welverdiende namiddagsdutje verstoord werd.

Mussen werden in de loop der tijden meestal tot voor de mens als de meest schadelijke vogels gerekend.

Men beschouwde ze als een ware plaag die koste wat kost uitgeroeid moest worden.

De mussen werden vrij vlug de mussenschrik gewoon en verliezen er hun vrees niet voor al men hem niet regelmatig verandert: “Men heeft er gezien die zich brutaal neerzetten op de hoed en de armen van de vogelschrik nadat ze tot de bevinding waren gekomen dat er geen enkel gevaar was.”

De traditionele mussenschrik werd aangevuld met allerlei magische en religieuze praktijken. Zo bestond er de wijding van het graan en het mussenrecht.

- Om de mussen van een tuinbed te houden, moeten de erwten met een lepel in de grond worden gelegd.

- Gewijde palmen (buxus) in de tuin bewaard, verdrijven de mussen uit erwten en gerst.

- Soms ging een oud vrouwtje dat een bepaalde formule prevelde tegen de mussenplaag, driemaal rond de akker en de mussen waren verdwenen.

Vogelverschrikkers zien er niet altijd even schrikwekkend uit …

Mussenpot Mussenrecht Een gewoonte bij het zaaien van koren was het 'vogelrecht' of 'mussenrecht', dat hieruit bestond dat de boer de eerste greep zaaigraan over het hoofd in de kant van de weg wierp als voedsel voor de mussen.

Dit gebaar ging gepaard met het maken van een kruisteken waarbij ook een of ander gebed werd gepreveld. Soms beperkte men zich ertoe, zoals in West-Vaanderen, met te zeggen: “Nè, 't es voor de vleugels”. Het mussenrecht blijkt een honderdtal jaren geleden hier en daar nog in zwang te zijn geweest.

Het welslagen of mislukken van de oogst beschouwde men oorspronkelijk als zijnde afhankelijk van de invloed van allerlei geesten. Later werd er een beroep gedaan op de heiligen. Eventueel kan men het mussenrecht, althans in het begin, zien als een offergave om de goede oogst af te smeken.

Dat het woord mussenschrik of vogelschrik (in het prachtige Schriekse dialect 'ne jeppelouwter') nog steeds in onze contreien wordt gebruikt, kon ik een

16

Mussen werden, net als spreeuwen, ook nog verdelgd door middel van de mussenpot, die we kunnen beschouwen als de voorloper van onze huidige nestkastjes. De bedoeling hier was wel enigszins anders.

Men paarde het nuttige aan het aangename, met als gevolg dat er minder mussen waren en dat de magen van de hongerige landslieden gevuld werden. De gewoonte om mussen en spreeuwen te eten ligt niet zo ver in het verleden. Een volksnaam voor de mus is 'panneklutser', 'panmus' of 'pannemus'. In de loop van de geschiedenis zocht men altijd maar naar andere middelen om de mussenplaag in te dammen.

Naast vossen- en mollengilden bestonden er ook mussengilden. Van deze gilden ging een verdelgende invloed uit, hetgeen men kon afleiden uit het aantal ingeleverde koppen van allerlei schadelijk gevogelte.

Nuttig of schadelijk, men maakte weinig onderscheid.

Het waren niet alleen mussen die eraan moesten geloven, ook kraaien, eksters, spreeuwen, vinken, sperwers, enz. werden het slachtoffer. Soms werden

- grote nete -

vogels binnengebracht die in hun geheel in de varkenstroggen belandden als voedsel. Ook nesten werden leeggehaald en vernietigd, terwijl voor eieren premies werden betaald. Op plaatsen waar mussengilden niet bestonden, werd de klus door de plaatselijke jeugd geklaard. De premie die men voor een vogel kreeg, verschilde van plaats tot plaats. Hij die de meeste vogels binnenbracht was de koning.

Nochtans werden mussen, als uitzondering op de algemene regel en ten tijde van mogelijke periodes van zinsverbijstering bij de opdrachtgevers, ingezet ter bestrijding van andere plagen.

Hierbij vermelden we in de eerste plaats het verhaal over Frederik de Grote, die eerst de mussen liet uitroeien omdat ze de kersen opaten en later gedwongen was die vogels te beschermen, omdat jaar op jaar de kersenoogst mislukte doordat rupsen de bomen kaalvraten. Het verhaal zal, als er al iets van waarheid in schuilt, veeleer allerlei zangvogels betroffen hebben dan mussen, omdat deze noch liefhebbers zijn van kersen, noch van rupsen.

De mogelijkheid bestaat natuurlijk ook dat in die tijd, samen met de mus, al wat vleugels had verdelgd werd. In een nog recenter verleden, met name in China, onder het bewind van voorzitter Mao, werden mussen vervolgd omdat ze te veel graan opaten.

Door jong en oud op potten en pannen te laten slaan en door hels lawaai werden de vogels zo opgejaagd dat ze er na een tijd uitgeput en versuft bij neervielen waarna de kop werd afgedraaid. Hierbij is duidelijk dat niet alleen mussen, maar alle vogels er het slachtoffer van werden. Dergelijke acties werden de jaren daarna stopgezet omdat men geconfronteerd werd met insectenplagen.

De mus, de liefde en de gezondheid In de klassieke Oudheid was de mus gewijd aan Afrodite ofte Venus, de godin van de liefde, wegens haar onvermoeibaarheid in het liefdesspel. Naast een aantal andere dieren was de mus voor de wagen van deze godin gespannen. Een Romeins dichter verduidelijkte de betekenis van de mus met de volgende woorden: Vernis passeribus salaciores, wat vrij vertaald wil zeggen: 'overmoedig als een mus in de lente'. Ooit zag hij eens een mannetjesmus die in veel minder dan een uur twintigmaal met het wijfje paarde en het nog meermaals zou gedaan hebben was ze niet gaan vliegen.

Het vlees van de mus verwekt geilheid; hetzelfde werd gezegd van de hersenen en de eieren ... De drek van de mussen zuivert het gezicht ... Drek met wijn ingenomen doet de mannelijke roede oprijzen …

Met spuug van mensen vermengd en opgesmeerd verdrijft het gebarsten aderen … Met varkensreuzel gemengd en opgesmeerd geneest het haaruitval ….

Wat de geneeskrachtige eigenschappen van de mus betreft, weet men het volgende te vertellen: “De mus goed gezouten en rauw gegeten, doet met de urine nierstenen lossen, waarna de ziekte volledig geneest”.

Dat de mussen in een slecht daglicht stonden is overduidelijk. Om een mogelijke reden te vinden zijn

we verplicht terug te gaan tot de kruisiging. Wereldwijd immers is het geloof dat het de mussen waren met hun getjilp die de Joden aanwezen waar Jezus zich verborgen had in de Tuin der Olijven.

Vervloekt

De huismus, eeuwen ten onrechte verguisd en vervloekt (foto Natuurpunt) Sedertdien is de mus vervloekt en de Luikenaars vertalen haar roep als: 'Juif! Juif! Juif!' (Jood) Ten slotte doet ook nog het volgende verhaal de ronde: vlak voor de kruisiging namen de zwaluwen de nagels weg die door de beulen zouden worden gebruikt, doch de mussen brachten ze aanstonds terug.

Terwijl de Heer aan het kruis hing, waren de mussen opzettelijk aan het roepen: 'Jif! Jif! Jif!' (Hij leeft). Dit met de bedoeling de beulen ertoe aan te zetten om nieuwe wreedheden toe te passen. Doch de zwaluwen riepen: 'Umer! Umer!' (Hij is dood). Daarom is het een zonde een zwaluw te doden en is zijn nest een zegen voor de woning. Maar de mus is een onwelkome gast, wiens komst in een huis een voorteken is van ellende. Tot straf voor zijn zonden zijn bovendien zijn pootjes aan elkaar vastgebonden door een onzichtbaar touw, waardoor de mus altijd hipt en wipt en niet in staat is te lopen.

In Frankrijk kreeg de mus de vertrouwelijke naam 'Pierrot'. ‘Piaf’ is in het dieventaaltje van Parijs niet alleen een mus maar is eveneens de benaming van een straatzangeres. Het beeld duidt op een beweeglijk huppelend wezen dat niet al te best zingt en dat steeds op zoek is naar iets eetbaars. De legendarische Edith Piaf koos deze naam als verwijzing naar haar oorsprong.

De roep van de ringmus vertaalt men als: 'Toute de suite!' – Toute de suite!'. De ringmus werd in sommige Duitse gewesten ooit 'tronkemusch' genoemd, een soort mus die in de vermolmde gaten van oude bolaards (knotwilgen) nestelt.

Het befje van de huismus werd door het volk ook ‘zeverlapje’ of ‘bavetje’ genoemd. En van wie zich dwaas en ongepast gedraagt, wordt nog altijd gezegd: “je bent zo zot als een mus”.

- grote nete -

17

Onkruid bestaat niet door Titte, den Grunen Hesteneir Eigenlijk zou de uitdrukking 'onkruid vergaat niet', veranderd moeten worden in 'onkruid bestaat niet', want als je het goed nagaat, is geen enkele wilde plant onkruid te noemen.

Volgens de dikke Van Dale is onkruid: 'Een nutteloos of schadelijk kruid, dat vanzelf opschiet op onbebouwde plaatsen of tussen cultuurgewassen’.

Volksgeneeskunde door de eeuwen heen Al sinds de prehistorie worden wilde planten vereerd en kent men hun bepaalde krachten toe.

Gegevens hiervoor vindt men in het Oude Testament, maar nog oudere bewijzen werden onlangs gevonden in een Neanderthalergraf in noordoostIrak: hier trof men onder andere korenbloemen aan.

In het graf van een prinses uit de 21ste dynastie der farao's in Egypte vond men een klaproos.

waarin de chemie hoogtij viert. Al blijven er natuurlijk nog altijd kwalen over waar geen kruid tegen gewassen is …

In de geneeskunde zijn verschillende methoden voor genezing. Zij kan verdeeld worden in twee groepen: de eerste is de allopathie en de andere is de homeopathie. De allopathie omvat alle andere geneeswijzen dan de homeopathie, waarover veel literatuur reeds in de handel aanwezig is.

Naast het geneeskundig gebruik, is er nog een verhalend, een spelend en een opvoedend gebruik.

De Grieken maakten gebruik van vele wilde planten, getuige de namen die wij gelatiniseerd en nog in gebruik hebben. Zo heette het duizendblad in het Grieks Stratiotes (soldatenkruid). Deze naam komt nog als plaatselijke plantnaam voor.

De oude Germanen stonden dichter bij de natuur dan wij, vandaar dat zij planten die genezing gaven, opdroegen aan de goden. Zo was het echt walstro opgedragen aan Freya (Frigga), godin van de liefde en de natuur. Bij de kerstening werd zij door Maria vervangen. De Chinezen gebruikten allang voor de Egyptenaren chinaschors om malaria te genezen.

Ook de Noren gebruikten kruiden: het rode sap van het sint-janskruid heette bij hen 'het bloed van Odin'.

De Middeleeuwers gebruikten wilde planten, zoals al door alle eeuwen gedaan is en wordt.

Behalve door mensen worden 'onkruiden' ook nog in het dierenrijk gebruikt. Wanneer een kat of een hond buikpijn heeft zal hij een zekere hoeveelheid gras eten, hierdoor zal het dier gaan overgeven en de schadelijke stoffen zullen dan op die manier uit het lichaam verwijderd worden.

Indien honden eerder mint (mentha) vinden, dan zullen zij hieraan de voorkeur geven. Herten zullen in de natuur bij een moeilijke bevalling bepaalde kruiden eten. Het vee zal geen distels en boterbloemen eten, distels steken en in boterbloemen zit een vergiftigde stof. De dieren weten van nature, wat zij wel en wat ze niet kunnen eten.

Het gebruik van wilde planten door mens en dier is onvoorstelbaar groot. Zonder deze planten waren er aanmerkelijk minder medicamenten, ook in onze tijd,

18

Rondom de verschillende planten zijn sagen, sprookjes en legenden ontstaan omtrent hun kleur, afkomst of gebruik, zoals de gele bloemetjes van het boerenwormkruid. De klaproos was en is een voorbeeld van opvoedend gebruik, men noemde het 'kankerbloem' of 'bloedzuiger', om de kinderen te waarschuwen niet in het korenveld te lopen. Deden zij dat toch, dan zouden zij kanker krijgen of door de bloedzuiger (korendemon) geplaagd worden.

Ook als weervoorspeller dienen de planten. Het guichelheil opent alleen zijn bloemen bij volle zon, wanneer de lucht iets betrekt, sluit het zijn bloempjes.

In Engeland wordt het daarom 'poor man's weatherglass' (de barometer van de arme man) genoemd.

Andere planten gaan heerlijk ruiken, wanneer het mooi weer wordt. Komt er een regenbui, dan ruiken zij niet. De kwalificatie 'nutteloos' (zoals in de dikke Van Dale) is dus misleidend, ervan uitgaand dat er echt onkruid zou zijn.

Schadelijk kunnen sommige planten echter wel zijn, zoals de distel. Deze distel woekert op graslanden en wint door zijn vele zaden steeds meer terrein, waardoor het gras verdrongen wordt en koeien en schapen minder kunnen eten. Wanneer één boer nu de distels van zijn land haalt, maar zijn buurman niet,

- grote nete -

dan zit die ijverige boer toch het volgend jaar weer met distels op zijn land. Nu is er een gemeentelijke verordening voor die plaatsen met veel weiland die iedereen verplicht de distels van zijn land te verwijderen. Dit geldt ook voor gemeenten met stukken opgespoten land, waar de distel welig kan tieren.

Heksen en kwakzalvers Geneeskruiden kunnen schadelijk zijn bij een verkeerd gebruik. Het is niet zo, dat in de plantengeneeskunde het spreekwoord opgaat: 'Baat het niet, het schaadt ook niet'.

Wat men door de eeuwen deed, doet men ook vandaag nog wel, zij het in mindere mate: het verzamelen en drogen van kruiden. Vroeger waren het soms de 'heksen' die dit deden, nu zijn er officiële verenigingen die kruiden drogen. Die heksen of kruidenvrouwtjes pasten, naast het algemene aderlaten en keitjesnijden der chirurgijnen, de volksgeneeskunde toe.

Uit die tijd stamt ook veelal de kwakzalver, die op kermissen en jaarmarkten met allerlei inferieure middelen genezing beloofde en daar zelf wel bij voer.

Maar al te vaak vormden water en wagensmeer een belangrijk onderdeel van hun 'wondermiddeltjes'.

Volksgenezers gingen ervan uit, dat God de planten zo geschapen had, dat je al aan de plant kon zien,

waarvoor hij dient. Zo is de ui goed voor de ademhalingsorganen, want hij heeft een holle stengel, wijzend op de luchtpijp die ook hol is. De kamille heeft een holle bloembodem, dus deze plant is geschikt voor de baarmoeder. Gele bloemen zijn tegen geelzucht en rode bloemen of rood sap voor het bloed, deze manier van herkennen heet de 'signatuurleer'.

Natuurlijk werden er ook weleens verkeerde kruiden gebruikt, waardoor de patiënt slechter werd in plaats van beter. Soms kreeg hij dan een verlamming, of in het ergste geval stierf hij. Dit kon ertoe leiden dat de 'heks' achtervolgd werd en op de pijnbank een bekentenis deed dat de patiënt door haar betoverd was met de hulp van de duivel. Hierop stond dan de doodstraf door verbranding of verdrinking.

De natuur als medicijn?

Men ziet maar, opgepast met die kruiden! Men dient wel te beseffen dat de plantfolklore een flinke dosis bijgeloof bevat, speciaal bij de volksgeneeskunde is dit het geval. Het zijn lang niet allemaal ervaringswijsheden die ook nu nog van kracht zijn.

Wil men echter de natuur als medicijn, als voedsel of als schoonheidsmiddel gebruiken, dan dient men een verantwoord boek te raadplegen, naar een vertrouwd homeopatisch werkend huisarts te gaan en merkproducten te kopen.

Grassen en ‘onkruid’ alom, maar toch niet allemaal even heilzaam voor mens en dier (foto Paul Anthonis)

- grote nete -

19

Mannen aan de leiband … door Benny Van Dyck Het was op een mooie, stralende zondag in februari van dit jaar. Alle bomen nog zonder blaadjes, maar voor de rest leek de lente echt niet veraf. De weidse zichten van Averbode Bos & Heide, ja daar zouden we echt wel van genieten!

Dus iets na de middag wij op pad. Bij het binnengaan van het schapenraster kwam een klein hondje, vergezeld van twee kleine kinderen met papa en mama ons dartelend tegemoet gehold. Nou, zo’n klein hondje zal nu toch niets of niemand kwaad doen als het ‘los’ loopt. Bovendien kwam het sympathieke gezinnetje het raster uit, wie zegt dat het hondje daarnet niet aangelijnd was? We konden niet anders dan het voordeel van de twijfel laten spelen. Een vriendelijk ‘Hallo!’ kwam uit ons aller monden.

Heel in de verte zagen we een schijnbaar witte bol wol achter een rijzige dame aanhuppelen. We zaten nu binnen het schapenraster en met een overdosis fantasie zou je er eventueel een donzig lammetje kunnen in zien. We hadden onze verrekijker niet mee, maar een lammetje … nee, te vroeg, te eenzaam, te alleen, en bovengenoemde dame leek zelfs van ver niet echt op het bekende schapenhoedstertje uit een of ander Oostenrijks dal. We besloten dat het onze tweede loslopende hond van de dag was. Twee op twee!

Aan een schitterend in de zon blinkend vennetje dook plots een jongeman met … loslopende Duitse herderachtige hond op. Luidkeels gooide hij een stok in het rimpelloze wateroppervlak, de Duitser sprong met alle geweld en al zijn kracht in het water de tak achterna. Golven, schuim, plons, als er nog watervogels op de plas vertoefden, kozen ze bij deze nogal onstuimige interventie meteen het ruime sop. De hondenman toch even aangesproken en hem, heel vriendelijk, verteld dat honden hier weliswaar van harte welkom waren, maar best voorzien met baasje aan de andere kant van de lijn. De man had duidelijk een communicatietraining achter de rug, want heel kalm ontzenuwde hij de bij mij opkomende wrevel.

‘Het komt wel goed’, glimlachte hij zacht. Hij deed rustig de hond de lijn weer aan en vertrok.

Onze irritatie verdween, want het wandelpad lonkte.

Een beleefd gezin met flinke kinderen en bijhorende opa zei ons vriendelijk ‘Goeiedag!’, ook wij lieten ons niet onbetuigd in de begroeting. Averbode Bos & Heide, een paradijs voor plant en dier, mens en … hond, want … ineens kwamen uit een zijpaadje, dat niet als wandelpad aangegeven staat, twee loslopende viervoeters gestoven, met achter hen aanstappend hun vrouwelijke eigenaars.

‘Vriendelijk goedendag’ dachten wij, maar dat was buiten de bazinnen gerekend. Vooreerst, en dat zal

20

menig hondenliefhebber eerlijk beamen: een hond gelijkt na een tijdje op zijn baasje, of is het omgekeerd?

In ieder geval, de bazin van de buldog gaf ons meteen lik op stuk. De andere, ietwat jongere, maar nu ook weer niet zo jonge, dierenvriendin begon me daar een sermoen af te steken! Ze had een bruine soort jachthond bij, en dat verklaart wellicht haar zenuwachtig acteren. Zij had hier al kogels gevonden en die bezorgd aan de mensen van Natuurpunt, zij was hier al lang voor Natuurpunt, zij kwam hier vroeger ook al, zij woonde hier niet veraf, haar hond deed niemand kwaad, hij luisterde als de beste, honden hebben ook rechten, wie was ik om haar terecht te wijzen …

Ze probeerde wanhopig alle truken van de foor uit, maar ook ik heb wel wat kaas gegeten van communicatietechnieken en –tactieken, steeds kwamen we op het onvermijdelijke regeltje: ‘Je hond is hier welkom, maar dan wel aan de leiband’.

‘Madam, ge zou best uwe man aan de leiband houden.’

Het gesprek dat geen gesprek was, leek oeverloos te worden tot de buldog uitpakte met een zinsnede waar ik niet van terug had. Zij snauwde mijn echtgenote toe: ‘Madam, ge zou best uwe man aan de leiband houden’ … en de twee draaiden ons ostentatief de rug toe. Daar konden we niet tegenop, even hoofdschudden, wat nastaren, de vier verdwenen uit ons zicht. Eigenlijk vonden we het best grappig, wij terug ‘en route’ …

Even verderop werden we op het wandelpad nog bijna vertrappeld door een groep ruiters te paard, maar dat is weer een ander verhaal …

Toen we Averbode Bos & Heide uitstapten, kruiste een kleine jongetje ons pad. Hij had een tam schaapje bij zich. Het schaapje liep hem overal na, hij vertelde hoe hij het had grootgebracht met een papfles, want mamaschaap had geen melk. Nu bleef het schaapje altijd bij hem, hij ging er dagelijks mee wandelen. Een ontroerend tafereel dat je alleen maar in Averbode Bos & Heide kan bewonderen en live meemaken. En hoewel het schaapje zijn baasje heel trouw vanzelf volgde, was het … aan de leiband …

N.v.d.r.: Dit is een waar gebeurd verhaal, gelijkenissen met mensen of dieren uit uw omgeving zijn louter

toevallig.

- grote nete -

Zegswijzen over plant en dier uit: ‘Wat van eksters komt, huppelt graag’, W.P.Postma & E.A.J.Scheepmaker De lier aan de wilgen hangen.

Wie de lier aan de wilgen hangt, houdt op met dichten, stopt zijn poëtische werkzaamheden.

De herkomst van deze zegswijze is in de Bijbel te vinden. In oude tijden veroverden de Babyloniërs Sion (Jeruzalem). De joden werden naar Babel, de hoofdstad van het Babylonische rijk gedeporteerd (550 voor Christus) In die tijd is psalm 137 geschreven, die als volgt begint: Wij zaten aan Babels rivieren en huilden als we dachten aan Sion Aan de wilgen daar hingen wij onze lieren…

(Groot Nieuws Bijbel, 1983) Oudere Bijbelvertalingen spreken van ‘harp’ en ‘citer‘, maar de bedoeling is duidelijk: men kon niet blij zingen over Sion in tijden van ballingschap.

De lier was bij de oude Grieken een snaarinstrument, dat het zinnebeeld was van de (lyrische) dichtkunst.

De wilg waarvan hier sprake is, is de echte of groene treurwilg, die in het Latijn Salix babylonica L. heet. De Zweedse botanicus Carolus Linnaeus (1707-1778) heeft bij de naamgeving stellig aan bovenvermelde psalm gedacht.

Deze wilg komt in ons land op heel bescheiden schaal voor en dan, net als in het grootste deel van Europa, met uitsluitend vrouwelijke exemplaren. We noemen planten als deze tweehuizig, dat wil zeggen dat de mannelijke bloemen (meeldraadkatjes) en de vrouwelijke bloemen (stamperkatjes) niet op één en dezelfde boom voorkomen, zodat één boom of alleen mannelijke of uitsluitend vrouwelijke bloemen draagt.

De in ons land veelvuldig aangeplante en dus algemeen bekende treurwilg is een kruising van de schietwilg (Salix Alba) en de Salix babylonica. Deze wordt wel ‘gele treurwilg’ genoemd.

De wilg heeft zeer buigzame takken, die men dan ook veel gebruikt als bindrijs en voor vlechtwerk. Ook worden van dit hout hoepels gemaakt.

Gedicht

Beste vrijwilligers, dit is een oproep!

Schouwbrand

Vlamlikkend jakkert de vuurstorm door de schouw mijn hart verschroeid uitgebrand de as geblust

Als natuurvereniging staan wij erop om onze tijdschriftjes zoveel mogelijk zelf te voet of met de fiets rond te dragen.

Momenteel zijn wij op zoek naar iemand om de bedeling van ons tijdschrift in Booischot en/of Pijpelheide te doen.

wanneer jij kleine hummel

Het gaat erom, om vier maal per jaar 60 of 40 nummers te gaan bussen.

die niet kan slapen op jouw beurt zal troosten ’s nachts bij het haardvuur

Wens je hierover meer inlichtingen of heb je zo de goesting al te pakken?

sussend een neusje snuit

Bel even naar Paul Anthonis 015 24 89 88 of mail paul.anthonis@scarlet.be

onbewust terugdenkt aan die gekke j’opa die het ook niet wist J’O

- grote nete -

21

Activiteiten april - juli 2014 AFDELING HEIST-OP-DEN-BERG

APRIL Ma 21 Op zoek naar de Paashaas in de Netevallei 9:30 en 10:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81 te Hallaar Info en inschrijvingen: Paul Anthonis 015 24 89 88 of paul.anthonis@scarlet.be Za 26 BERGFOLK 5: Voorprogramma: Jan Cox (Heist) Hoofdact: The Tannahill Weavers (Schotland) 20:00 in de Parochiezaal van Booischot Kaarten: inkom 12 euro – voorverkoop 10 euro Info: Jo Van Dessel 0495 53 13 23 Website: http://users.telenet.be/Bergfolk

MEI

JUNI

Zo 4 Vroegochtendwandeling in de Netevallei te Itegem 7:00 Netebrug Nieuwendijk, Nieuwendijk in Itegem Info: Stefan Janssens 015 24 28 02

Zo 15 Kruidenwandeling Bolloheide 14:00 Kerk Grootlo, Leopoldlei 81 in Hallaar Info: Myriam Verstrepen 015 22 01 69

Za 24 Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Stefan Janssens 015 24 28 02

Za 21 Beheerswerken in Netevallei Heist-o/d-Berg 9:00 lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81, Hallaar Info: Stefan Janssens 015 24 28 02

JULI

Cursus Zoogdieren: provinciale toer ‘14 (Module 1: Gewoon ongewoon, maart) Module 2: Roofdieren, april in Zandhoven

Zo 20 Wandelen en fietsen in onze vallei Op ontdekkingstocht door onze streek 13:30: lokaal Natuurpunt, Leopoldlei 81 in Hallaar Info: Paul Anthonis 015 24 89 88

Module 3: Bever en otter, mei in Willebroek AUGUSTUS

Module 4: Zeezoogdieren, juni in Antwerpen Module 5: Vleermuizen, augustus in Geel Module 6: Hoefdieren, sept.-okt. in Mol-Postel Module 7: Muizen, oktober in Wortel Info en inschrijven: https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/cursuszoogdieren-antwerpen/home

22

Zo 3 Vlinderhappening en Opendeur in Netevallei Vlinderwandelingen, tentoonstelling, animatie, educatie en herberg 13:30 Natuurpuntlokaal, te Hallaar Info: info@natuurpuntheistopdenberg.be Zo 17 Wandeling door Bruggeneindse Goren 14:00 Kaasstrooimolen, Bruggeneinde Info: Paul Anthonis 015 24 89 88

- grote nete -

Activiteiten april - juli 2014 AFDELING GROTE NETE

APRIL Za 19 Werkdag Eindhoutbroek 9:00 Hoek Oude Vorstseweg, Paviljoenstraat, Eindhout-Laakdal Info: Vic Van Dyck 014 84 02 10 of Herman Berghmans 014 84 16 04 Zo 27 Lentewandeling Goor-Asbroek 14:00 Sint-Servaasweg 1, 2230 Herselt Info: Kris Dries 0495 47 64 29

MEI Za 3 Avondwandeling Ossenbroeken – Nachtegaal en houtsnip 19:00 Parking Dagcentrum Vogelzang, Vogelzangstraat Vorst Info: Herman Berghmans 014 84 16 04 of Ludo Verwimp 0472 42 61 29 Zo 4 Werkdag Langdonken 9:00 Schuur Langdonken, Donkstraat 52, 2230 Herselt Info: Benny Van Dyck 013 78 36 09

Zo 15 Dagtocht Smeedshof Bocholt 9:00 Parking Per Total, Veerledorp 16, Veerle-Laakdal (stapschoenen en picknick meebrengen, kostendelend vervoer) Info: Jan Van Walsum 0494 826 414 Zo 22 Zomerwandeling Schaapwees 14:00 Netebrug Zoerle Parwijs Info: Arthur Vleugels 0472 44 37 30 of Walter Michiels 014 26 43 37

JULI Z0 6 Varendonk: vlinders en libellen 14:00 Parking aan Roostvijvers, Rooststraat, Veerle-Laakdal Info: Vic Van Dyck 014 84 02 10 of Kristina Thys 014 84 02 10 Zo 6 Werkdag Langdonken 9:00 Schuur Langdonken, Donkstraat 52, 2230 Herselt Info: Benny Van Dyck 013 78 36 09

Zo 18 Wandeling Langdonken 14:00 Schuur Langdonken, Donkstraat 52, 2230 Herselt Info: Benny Van Dyck 013 78 36 09

JUNI Zo 1 Werkdag Langdonken 9:00 Schuur Langdonken, Donkstraat 52, 2230 Herselt Info: Benny Van Dyck 013 78 36 09 Za 7 Beheerswerken Goor-Asbroek 9:00: Kerk Westmeerbeek Info: Guido Ceulemans 0477 59 05 62 of Kris Dries 0495 47 64 29 Za 7 Nachtzwaluwentocht Veerle-Heide 20:00 Parking kerk Sint Jozef Zandstraat Veerle Heide Info: Herman Berghmans 014 84 16 04

Weidebeekjuffer (foto Paul Anthonis)

AUGUSTUS Za 2 Beheerswerken Goor-Asbroek 9:00: Kerk Westmeerbeek Info: Guido Ceulemans 0477 59 05 62 of Kris Dries 0495 47 64 29 Zo 3 Dagtocht Malmedy 9:00 Parking Per Total, Veerledorp 16, Veerle-Laakdal (stapschoenen en picknick meebrengen, kostendelend vervoer) Info: Jan Van Walsum 0494 826 414

- grote nete -

23

Info Lid worden van Natuurpunt Het lidmaatschap bedraagt 24 euro per jaar en is geldig voor het hele gezin. Overschrijven op rekeningnummer BE17 2300 0442 3321 van Natuurpunt, Michiel Coxiestraat 11, 2800 Mechelen met vermelding van lidnummer of ‘nieuw lid’. Als welkomstgeschenk ontvangt u een exclusieve gids met wandelingen in dertig van onze mooiste natuurgebieden. U ontvangt gratis vier nummers van Natuur.blad, ons verenigingstijdschrift boordevol informatie over de natuur. U krijgt viermaal per jaar het afdelingstijdschrift Grote Nete.

Donateurs Voor giften vanaf 40 euro krijgt u een fiscaal attest.

Giften mogen worden gestort op rekening BE56 2930 2120 7588.

Indien u het projectnummer vermeldt, gaat de gift naar het bedoelde reservaat. Zie de website.

Natuurpunt Coxiestraat 11, 2800 Mechelen - 015 29 72 20 e-mail: info@natuurpunt.be

Natuurpunt Grote Nete Rekeningnummer: BE08 4176 0764 1113 E-mail: grotenete@hotmail.com

Natuurpunt Heist-op-den-Berg Rekeningnummer: BE32 9794 2781 8202 E-mail: info@natuurpuntheistopdenberg.be

Bezoek website Grote Nete:

Bezoek website Heist-op-den-Berg

www.natuurpunt.be/grotenete

www.natuurpuntheistopdenberg.be

Contactadressen Natuurpunt afdeling Grote Nete en Heist-op-den-Berg Heist-op-den-Berg

Wilfried Wouters, Isschotweg 175 A, 2222 Itegem - 015 23 38 86 e-mail: wouters.wilfried@skynet.be

Herselt

Staf Aerts, Averbodesesteenweg 93, 2230 Herselt - 013 77 22 78 e-mail: staf.aerts@pandora.be

Hulshout

Manu Vlaeyens, Netestraat 33, 2235 Westmeerbeek - 016 69 72 74 0473 94 16 08 e-mail: manu_vlaeyens@hotmail.com

Laakdal

Herman Berghmans, Wijngaardbos 45, 2431 Veerle - 014 84 16 04 e-mail: h.berghmans@skynet.be

Westerlo

Walter Michiels, De Hand 1, 2260 Westerlo - 014 266 43 37 e-mail: walter.michiels6@pandora.be

Eindredactie

Paul Anthonis, Melkouwensteenweg 105, 2590 Berlaar-Heikant - 015 24 89 88 e-mail: paul.anthonis@scarlet.be

24

- grote nete -