IMOR-LESTE T HET BESTE VAN

Oost-Timor is een ruwe diamant die erop wacht om door meer duikers ontdekt te worden. Joost van Uffelen reisde een flink eind om de geheimen van dit ZuidoostAziatische land en de bijbehorende onderwaterwereld te ontfutselen.

Dit deel van het rif is al negen jaar niet aangeraakt”, zegt onze kapitein als wij ons klaarmaken om te gaan freediven op het rif. We liggen vlak voor het kleine vissersdorpje Beloi aan de oostkust van Atauro. Zodra ik mijn hoofd onder water steek, zie ik direct dat hij niet gelogen heeft. Dit is echt geweldig!

De koralen strekken zich tientallen meters voor ons uit en we zien ontelbare kleurrijke tropische vissen om ons heen. Effy, de dochter van de kapitein, spreekt redelijk Engels en legt ons uit welke kanten we op kunnen: “Overal heen!” In haar kleding met een oude duikbril op gaat ze zelf ook met ons het water in. De inwoners van Atauro scharrelen zo al jaren hun kostje bij elkaar op deze riffen en ook zij is hier duidelijk als een vis in het water. Gelukkig hebben de lokale leiders ervoor gekozen om aangewezen delen van het rif als zogenaamde Tara Bandu -locaties te benoemen. Deze plekken zijn beschermd en toeristen betalen een klein bedrag aan de lokale gemeenschap om er te kunnen duiken. Samen met Compass Diving verkennen we tijdens de duiken hierna de koraaltuinen en rifwanden verder. De diepe wanden van Atauro stellen niet teleur met waaiers en zacht koraal. Onze favoriet blijkt de duikstek Illiana te zijn aan de westkust van Atauro. Prachtige waaiers met hard en zacht koraal decoreren de wand. De duik eindigt op een ondiepe vlakte met wit zand waartussen zich allerlei koraalhoofden bevinden. Mijn vriendin en buddy Sandy vindt daar een geel bladschorpioenvisje dat als een blad heen en weer wiegt op het koraal. Anemoonvissen hebben hier een schitterende paarse anemoon tot hun huis gemaakt en als klap op de vuurpijl komt er een grote school barracuda’s voorbij gezwommen. Beter hadden we deze spectaculaire duik niet kunnen afsluiten.

Nightlife

Een andere topduik is de nachtduik op het huisrif waarbij we mandarijnvissen en slapende schildpadden aantreffen. De toppers van het nachtleven hier blijken de ‘basket stars’ (slangsterren) te zijn die ’s avonds tevoorschijn komen en zich op hun mooist laten zien door zich geheel uit te vouwen. Het open en dichtklappen van deze varenachtige zeedieren werkt absoluut hypnotiserend en ik kan er geen genoeg van krijgen. Bij terugkomst van een van onze duiken horen we dat er een zeekoe gespot is op het huisrif. Het schijnt een met regelmaat geziene gast te zijn. Zonder enige twijfel trekken wij onze maskers en vinnen aan om ook op zoek te gaan. Helaas is de zeekoe inmiddels vertrokken. Desondanks spenderen we twee uur op het huisrif. We ontdekken er enorme scholen met koraalvissen, een blauwgespikkelde pijlstaartrog, zeeschildpadden, anemoonvissen, murenen en een trekkervis met nest. Tussen de duiken door zien we een enorme manta drie keer springen en groepen van tot wel 200 melon-headed whales aan het oppervlak rusten. Niet veel duikbestemmingen kunnen zeggen dat ze tijdens de oppervlakte-interval een megaspektakel als dit presenteren. Het is een indicatie voor wat we allemaal in het blauw zullen aantreffen.

Walvissenwalhalla

Recentelijk is ontdekt dat de straat tussen Ombai en Wetar, waar Atauro ook in ligt, een waar walvissenwalhalla is. In de straat, die dieptes tot 3 kilometer kent, zijn tot dusver 25 walvis- en dolfijnsoorten geteld. Dat is een zeer indrukwekkend aantal. De Whale Heritage Alliance heeft de straat tot Whale Heritage Site benoemd. Het benadrukt het belang van bescherming van het mariene leven op deze plek. De zeestraat is dan ook een hotspot voor het vinden van zeezoogdieren. Zo zijn er lokale Rissodolfijnen, die het boven water zwaaien met hun staart tot een sport verheven hebben. Dit bijzondere gedrag hebben wij nog niet eerder zo geobserveerd bij deze soort. Met Atauro op de achtergrond levert het een idyllisch plaatje op. Verder zien we de speelse spinnerdolfijnen, die eveneens hun eigen kunstje hebben aangeleerd. Ze maken prachtige sprongen waarin ze metershoog het water uit springen en tegelijkertijd meermaals om hun as draaien. Ook komen we groepen grienden tegen, misschien wel onze meest

Reis En Verblijftips

Voor een reis naar Oost-Timor moet je je even schrap zetten. Wij vlogen van Amsterdam naar Doha en toen naar Bali. Vanaf Bali vlieg je in 2 uur naar Dili (de hoofdstad van Oost-Timor). Vanaf Darwin is het echter maar 1 uur vliegen, je zit dus praktisch in Australië.

Aangezien de lokale inwoners veelal geen of beperkt Engels spreken is het aan te raden om met een goede operator zoals Compass Diving te duiken. Zij verzorgen dan je verblijf, je duiktrips op Atauro en in Dili, en je trips van en naar het vasteland. Voor het verblijf in het resort van Compass Diving op Atauro kan je kiezen uit luxe tenten en bungalows. Vergeet niet om naast het duiken ook de lokale markt op zaterdag te bezoeken en meer te zien van het eiland zelf.

favoriete dolfijnensoort. De grienden zijn hier echter duidelijk minder gewend aan interactie met mensen en zijn daarom moeilijk te benaderen. Dat verandert als we een buitenkansje krijgen, terwijl er een griend een dutje doet aan het wateroppervlak in de luwte van Atauro. We kunnen het dier tot op twee meter benaderen terwijl hij verticaal in het water ligt te soezelen. Zijn maatje zwemt zenuwachtig heen en weer als hij ons voorzichtig ziet naderen. Gelukkig hebben we geen kwaad in de zin en kom ik alleen foto’s maken. Dat is wel iets anders in de Indonesische archipel iets verderop, waar nog steeds walvissen en dolfijnen door vissers gedood worden voor hun vlees en andere lichaamsdelen. Gedurende de walvissafari’s die we doen zien we verder nog spitsnuitdolfijnen, melon-headed whales en gewone dolfijnen. De groep die in de week voor ons zit, ziet ook nog orka’s, Fraser’s dolfijnen en potvissen. Deze bestemming heeft dus echt vrijwel alles!

DE EERSTE BLAUWE VINVIS

‘Pffffwooooooosshhhhh!’... niet ver van de boot hoor ik een walvis uitademen en erna ook weer een diepe ademteug nemen. Het geluid komt van zó diep en is zó luid, dat het lijkt alsof er zich een gigantische draak naast onze boot bevindt. Het bijna prehistorische en kolossale van de blauwe vinvis overvalt me. Hij is dik 20 meter en zwemt vlak bij onze boot. Nu is het moment! Mijn hart bonkt in mijn keel als we het water in glijden en de aanwijzingen van onze gids Kib opvolgen. Ergens uit het blauwe moet nu de vinvis tevoorschijn komen. Ik probeer mijn hoofd zo ver mogelijk op te tillen om boven water te kijken waar hij blijft, wanneer hij plots in zicht komt. Het begint met een grote ranke kop van misschien wel 6 meter lang. Erachter zie ik twee korte borstvinnen aan weerszijden, die als roeren voor de juiste diepte en richting zorgen. Dan zie ik een langgerekte rug met grijze markeringen door het water glijden. Al gaat het snel, toch lijkt het een eeuwigheid te duren wanneer de walvis onder me door duikt. Dat lichaam blijft maar komen... Deze torpedo is duidelijk gemaakt om lange afstanden af te leggen. De immens krachtige staart van het dier zien we weer in het blauwe verdwijnen. Het heeft geen enkele zin om achter dit dier aan te proberen zwemmen. Wat een voorrecht om deze joekel te mogen aanschouwen.

Het lijkt wel een onderzeeboot, zo groot is-ie!

Muckdiving

Als we vernemen dat er ook nog een mogelijkheid is om zogenaamde muckduiken te doen aan de kust van het vasteland in Dili, is de verleiding te groot. Naast de dieren in de koraaltuinen van Atauro zijn we benieuwd naar wat voor andere bijzondere dieren we hier kunnen vinden. Aangezien we niet veel tijd meer hebben, wordt het een middag- én een nachtduik na een lange ochtend walvissen zoeken. Hoe vermoeiend het ook is, het is het meer dan waard. De Tasi Toluduikstek levert ons een mooie murene, krabben, een harlekijn spookfluitvis en verschillende soorten koraalduivels op.

Een griend doet een dutje aan het wateroppervlak.

Daarnaast vinden we eindelijk een mooie hengelaarsvis, die lastig te fotograferen is omdat het een zwarte variant is die bijna wegvalt tegen de achtergrond. De tweede duik bij Dili Rock komt pas echt tot leven wanneer we de duik beëindigen op het zand. We hebben al gewone schorpioenvissen, bladschorpioenvissen, een gestreepte zeenaald en een minihengelaarsvis gezien als de duik met een mooi slotakkoord komt: een spookmurene, een zeedraak, zachtkoraalkrab en nog meer moois geven acte de présence. Ik trek mijn duikfles bijna helemaal leeg, omdat ik deze duik van 87 minuten maar niet wil afsluiten.

OVER TIMOR-LESTE

Timor-Leste bestaat uit het oostelijke deel van het eiland Timor en de twee ernaast gelegen eilanden - Atauro en Jaco. De grens tussen West- (het Indonesische deel) en Oost-Timor stamt uit 1914, toen Portugal en Nederland nog steeds wedijverden over het eiland (al sinds de 16e eeuw) en er een rechter aan te pas moest komen om de grens te stellen. Sinds de 16e eeuw stond Timor-Leste onder het bewind van de Portugezen, maar het werd in 1975 onafhankelijk als gevolg van een grote recessie. Een burgeroorlog brak uit en Indonesië lijfde het land toen in, gesteund door proIndonesische strijders. Pas in 2002 werd het land onafhankelijk van Indonesië. De onafhankelijkheidstrijd en interne onenigheid ging met veel bloedvloeien gepaard. Het dieptepunt was het Santa Cruz-bloedbad waarbij 250 proonafhankelijkheidsprotestanten werden vermoord door het Indonesische leger op een begraafplaats. Toevallig valt onze reis samen met de herdenking van dit drama. Langs de kant van de weg branden de mensen duizenden kaarsjes om de slachtoffers te herdenken. Veel reizigers mijden het land vanwege deze onstabiele

De bewoners behoren tot de vriendelijkste die we ooit hebben ontmoet.

Welke kant op?

Overal is het mooi!

Compass Diving

Compass Diving is een goed georganiseerd 5* PADI duikbedrijf dat door geheel OostTimor duiktrips verzorgt. Het duikbedrijf is opgericht door de Australische eigenaar en wordt op een persoonlijke en authentieke manier gerund door een internationaal team. De vijf boten die Compass Diving in gebruik heeft, brengen je snel en veilig van en naar je bestemming. Of het nu duiken op het huisrif, een transfer naar het vasteland, of een walvisexcursie is. Het verblijf op Atauro in het resort aan het strand was een perfecte manier om tussen de duiken door volledig te ontspannen en op te laden.

geschiedenis, maar het heeft op ons een onweerstaanbare aantrekkingskracht, omdat het nog zo’n onontdekte bestemming is.

De huidige president José Manuel RamosHorta (tevens winnaar van de Nobelprijs voor de vrede in 1996) heeft voor ogen de welvaart in het land te vergroten. Ook wil hij het liefst wegblijven van overexploitatie van natuurlijk bronnen zoals olie en gas. Hij zal daar niet geheel aan ontkomen, omdat het land de inkomsten ervan goed kan gebruiken om de infrastructuur, het onderwijs en de gezondheidzorg op orde te krijgen.

Helaas kwam in 2015 66% van het bruto nationaal product nog voort uit olie- en gasinkomsten en is het land ook nu nog steeds afhankelijk van buitenlandse hulp.

Tot op de dag van vandaag wordt TimorLeste ook gesteund door ngo’s. Ramos-Horta heeft een groot aandeel gehad in de onafhankelijkheid van Oost-Timor en heeft een duidelijke visie voor de ontwikkeling van het land. Hij erkent dat ecotoerisme nu en in de toekomst uitkomst moet bieden voor de Oost-Timorezen. Er wordt dan ook hard gewerkt door het ministerie en de Tourism Board om de ontwikkeling van het toerisme goed te begeleiden. Het zwemmen met walvissen en dolfijnen gaat binnenkort gereguleerd worden, maar naar verwachting niet geheel verboden. Het ziet er naar uit dat vergunningen uitgedeeld zullen worden aan getrainde en gecertificeerde touroperators.

Conclusie

Kijkend naar onze ervaringen, heeft Oost-Timor een enorme potentie voor duurzaam ecotoerisme. Voor duikers en freedivers, maar ook voor mensen die gewoon van snorkelen houden, is het echt een ruwe diamant. We hebben ons geen moment onveilig gevoeld en de bewoners behoren tot de vriendelijkste die wij op onze reizen zijn tegengekomen. De combinatie van de schitterende koraaltuinen, de walvis- en dolfijnsoorten in de straat van Ombai en Wetar, en als kers op de taart het muckduiken, maken dit een absolute topper.