Vreedzame REUZEN

Er leven nog ongeveer 6.000 manatees in Florida. De grote herbivoren worden bedreigd in hun voortbestaan. Verlies van leefgebied, watervervuiling, klimaatverandering en de rotorbladen van boten maken het de zeekoeien moeilijk. Ze hebben echter een kans in beschermde gebieden...

Florida is niet alleen de staat van Disney World en het Cape Canaveral Space Force Station, maar ook van de manatee Deze zeekoeien worden beschouwd als de meest vreedzame dieren ter wereld. Ze leven voornamelijk in de rivieren, kanalen en zeestraten van de zuidelijkste staat van de VS en trekken bezoekers uit de hele wereld. In sommige gebieden kun je ze bijzonder goed observeren en ook onder water heel dicht bij ze komen. Dat merk ik gelijk mijn eerste dag, wanneer we op zoek gaan naar deze vriendelijke reuzen. Ik kan d oor het kristalheldere water de bodem zien van de Crystal River. Daar, in een weide van zeegras, zweeft de zeekoe als in slow motion net boven de bodem. Ik duik in het koele water, en plotseling zijn alleen ik en die vredige kolos naast me er nog. Eerst hoor ik hem alleen - een gestaag ritme , als hij het zeewier met zijn mond plukt en dan langzaam met zijn kiezen vermaalt. Als een levende grasmaaier baant hij zich langzaam een weg door het weiland onder water. Ik luister geboeid naar deze prachtige dierenmuziek, die alleen af en toe wordt onderbroken als hij naar boven komt om adem te halen. Alleen zijn neusgaten verschijnen boven het wateroppervlak, dan zakt hij sierlijk terug naar beneden en gaat hij verder met eten.

Z EEMEERMINNEN

Manatees zijn een familie van waterzoogdieren. Samen met de doejongs vormen ze de orde van de zeekoeien. Deze dikhuidige dieren, waarvan olifanten naaste verwanten zijn, worden tot 4 meter lang en wegen tussen de 250 en 700 kilo. In de loop van de evolutie hebben zich uit de voorpoten vinnen ontwikkeld, zodat ze zich in het water kunnen voortbewegen. De staartvin is afgerond en lijkt op een grote peddel. Hun enorme snuiten lijken, vanuit een bepaalde hoek gezien, altijd vriendelijk te glimlachen. En ze zien er mollig uit. Toch werden manatees lang geleden door zeelieden aangezien voor zeemeerminnen. In 1493 zag Christoffel Columbus ook ‘zeemeerminnen’ voor de kust van Haïti. Hij merkte echter op dat ‘ze niet zo mooi waren als voorgesteld’. Tegenwoordig wordt aangenomen dat de ‘ontdekker’ van Amerika in zijn dagboek schreef over de manatees. Waar ter wereld deze dieren ook voorkomen - ze worden omgeven door sterke verhalen en mythen. In sommige landen worden ze zelfs als heilig beschouwd !

Bedreigde Soort

Hoewel zeekoeien geen natuurlijke vijanden hebben, behoren de reuzen helaas tot de bedreigde diersoorten. Dit is voornamelijk te wijten aan de mens: vroeger werden ze bejaagd voor hun vlees, vet en huid, die tot leer werd verwerkt. Tegenwoordig sterven de dieren na aanvaringen met motorboten of omdat ze in visnetten verstrikt raken en verdrinken. In de 20e eeuw waren zeekoeien bijna uitgestorven in Florida, maar dankzij een betere bescherming leven er nu weer ongeveer 6.000 van deze kolossen in de rivieren en baaien van die staat. Hun dieet bestaat voornamelijk uit zee-gras. Een manatee eet daarvan ongeveer een kwart van zijn lichaamsgewicht per dag.

Manatees komen voor aan de west- en oostkust van Florida. Crystal River ten noorden van Tampa staat bekend als de ‘hoofdstad van de zeekoeien’.

Manatees eten vrijwel uitsluitend zeegras. Ze grazen als koeien.

Op Zoek In Tampa

De grote zilverreiger is thuis in Florida. Hier zit hij in Tampa Bay te wachten op vis.

In de Sunshine State, zoals Florida ook genoemd wordt, kun je manatees op verschillende plekken vinden. E é n van die plaatsen is Tampa . D e ze stad met 400.000 inwoners aan de kust van Florida ligt aan de monding van de Hillsborough River in Tampa Bay. En juist in de Hillborough River en in de baai voelen manatees zich prima thuis. Ik loop over de Riverwalk, een 4 kilometer lang voet- en fietspad aan de oevers van de diepblauwe rivier. De Riverwalk verbindt niet alleen de grootste attracties van Tampa, zoals het Museum of Photographic Arts, het Tampa Museum of Arts of het Glazer Children’s Museum, maar je kunt van daaruit ook het hele jaar door dolfijnen en manatees zien. Een informatiebord geeft informatie over de zeekoeien die in de baai en de rivier leven. Met een beetje geluk kun je ze ook observeren tijdens een tochtje met een watertaxi. Ik kies echter voor een tripje op een paddleboard en ga mee met Aimee Conlee van Urban Kai Watersports. Langzaam gaan we stroomafwaarts op de planken over het kalme water. We peddelen onder de ruim 100 jaar oude brug van de ACL-spoorweg door, een historische bezienswaardigheid in de stad. En dan komen we langs het Moorse Henry B. Plant Museum. Op de oever zien we wandelaars en om ons heen wat watertaxi’s, maar manatees zijn er in de verste verte niet te bekennen. “In de ochtend hadden we meer kans gehad om de dieren te zien ,” vertelt de eigenaresse van de watersportwinkel. Ze geeft me de tip om hier in de winter nog eens terug te komen: “In het koelere seizoen, wanneer de zeekoeien zich terugtrekken uit de baai naar de warmere rivieren, kun je ze bijzonder goed observeren in het TECO Manatee Viewing Centre. Het warme afvalwater van de elektriciteitscentrale van Tampa trekt bij koud weer namelijk talloze zeekoeien aan. Je kunt hier terecht van 1 november tot 15 april.”

Hoewel we tijdens het peddelen slechts een paar pelikanen z i en, i s het een geweldige ervaring om over de Hillsborough River te suppen. En het i s ook een beetje spannend, want hier leven niet alleen zeekoeien en dolfijnen, maar ook alligators.

Ziekenhuis Voor Manatees

‘s Middags rijd ik met mijn huurauto naar ZooTampa in Lowry Park. De dierentuin herbergt niet alleen 2.000 dieren in een natuurlijke omgeving, het is ook het enige non-profit ziekenhuis en revalidatiecentrum voor gewonde manatees. Sinds 1991 heeft de dierentuin ongeveer 500 zeekoeien gered en behandeld en bijna 300 van hen konden weer in het wild worden vrijgelaten. De dierentuin van Tampa maakt deel uit van het Manatee Rescue and Rehabilitation Partnership (MRP). Deze instelling omvat organisaties die betrokken zijn bij de redding, de rehabilitatie en het toezicht op zeekoeien na vrijlating. Sommige dieren die niet meer kunnen worden vrijgelaten, kunnen door een groot raam onder water door de bezoekers worden bekeken. Ik heb een ontmoeting met dierenverzorgster Marie Filipek, die inmiddels drie jaar voor de geredde manatees zorgt. “Momenteel hebben we vijftien dieren die om zeer uiteenlopende redenen zijn gered - van verwondingen door motorboten, tot vislijnen die in het lichaam sneden. Maar er zijn ook een aantal natuurverschijnselen die lamantijnen in nood brengen,” legt ze uit. “Enerzijds omvat dit koudestress, omdat de dieren bevriezing kunnen oplopen als de watertemperatuur lager is dan 21 graden.” Een groot probleem is de ‘rode vloed’. Dit is de naam die in de VS is gegeven aan een gevreesde, zeer giftige algenbloei. Dit is wanneer een roodachtige laag op het zeeoppervlak drijft, gevormd door miljarden kleine, eencellige dinoflagellaten. “Deze hebben een neurotoxisch effect op zeedieren. Als zeekoeien het gif inademen, kan het in hun systeem terechtkomen en een scala aan neurologische symptomen veroorzaken.” Rode vloed wordt veroorzaakt door nutriënten uit overmatige bemesting van landbouwgrond. En slechts zelden worden de gevolgen van de geïndustrialiseerde landbouw voor het mariene milieu zo duidelijk en zo tragisch zichtbaar en voelbaar als tijdens een rode vloed. Bovendien zorgt de algenbloei ervoor dat zeegras afsterft. Dit veroorzaakte in 2021 een massale sterfte onder manatees in Oost-Florida: meer dan 1.100 van de beschermde dieren stierven. De meeste zeekoeien stierven in de koude maanden, toen ze zich terugtrokken in de warme lagunes van de Indian River. Het probleem: een groot deel van het zeegras daar was afgestorven, en de dieren verhongerden. Om een nieuwe massale sterfte te voorkomen, werd begin 2022 in totaal 55 ton sla aan de uitgehongerde zeekoeien gevoerd. Dit heeft veel dieren het leven gered. Wat Marie Filipek zo fascinerend vindt aan manatees? “Het zijn echt vreedzame reuzen, maar ze zijn ook ongelooflijk veerkrachtig.” Een voorbeeld is de zeekoe Belissima, die bij Beautiful Island werd gevonden door een kajakker. “Hij dacht dat ze dood was, maar ze ademde nog - maar ze was vel over been,” herinnert ze zich. “In ZooTampa herstelde ze en verdubbelde haar gewicht. Een paar maanden geleden hebben we haar weer kunnen vrijlaten in het wild.”

Zeekoeienhoofdstad

Ik rijd door naar Crystal River. De stad met 3.300 inwoners, ongeveer 130 kilometer ten noorden van Tampa, is genoemd naar de rivier die hier ontspringt. Het stadje heeft een manatee op zijn wapen staan en wordt terecht de ‘zeekoeienhoofdstad’ genoemd, omdat honderden van de grijze kolossen zich hier terugtrekken, vooral in de winter. Monica Scroggin, die verantwoordelijk is voor het Crystal River National Wildlife Refuge, legt uit waarom: “Kings Bay, de bovenloop van de Crystal River, bevat ongeveer 100 natuurlijke bronnen die een constante waterstroom van 23 graden Celsius produceren. In combinatie met gebieden met ondiep water, biedt de overvloed aan natuurlijke bronnen een wintertoevluchtsoord voor manatees zodra de temperatuur van het water in de Golf onder de 20 graden Celsius daalt.” Crystal Springs is precies de plek om in de winter een heleboel zeekoeien te zien. “Ze brengen het koele seizoen hier samen door.”

Beschermd Gebied

“Manatees keren vaak terug naar dezelfde overwinteringshabitat, zoals in Kings Bay, wat essentieel is voor de bescherming en het herstel van deze bedreigde soort,” voegt Scroggin eraan toe. Het Crystal River National Wildlife Refuge werd in 1983 speciaal opgericht om de bedreigde zeekoe te beschermen. Hier mogen boten slechts langzaam door de baai en op de rivier varen om aanvaringen te voorkomen. “Sindsdien raken veel minder dieren gewond omdat ze op tijd weg kunnen zwemmen ,” zegt Monica Scroggin blij. Om de dieren van voldoende voedsel te voorzien is enkele jaren geleden een project gestart om zeegrasvelden aan te planten. “De invasieve algen, in dit geval de zogenaamde Lyngbya blauwalg, worden weggezogen voordat het nieuwe zeegras wordt aangeplant,” zegt ze. De resultaten zijn al na enkele jaren zichtbaar: het water is helderder en schoner, en de zeekoeien komen hier weer in stijgende aantallen voor. “Afgelopen winter hadden we het hoogste aantal van 1.333 manatees tegelijk, en er werden ook veel kalfjes geboren, wat ons erg blij maakt,” voegt Scroggin toe.

Maar zeekoeien zijn hier niet alleen in de winter te zien. Ook in de zomer grazen ze individueel of in kleine groepen in de rivier en de baai. Een bijzondere ervaring is om ze van dichtbij te zien tijdens een snorkeltocht. De volgende ochtend is het zover: om 7.15 uur kom ik aan bij de winkel van Explorida - Manatee Swim Tours, en na een korte briefing ga ik met een groep toeristen de boot op. Alles is vredig, de wereld om ons heen lijkt nog te slapen. De boot vaart rustig door de spiegelgladde baai en al snel zijn twee manatees te zien in het kristalheldere water. Uitgerust met wetsuits, maskers en snorkels glijden we voorzichtig het water in. We zijn meteen in een heel andere wereld, een wereld vol grijze reuzen die het gras onder ons wegplukken als een onderwatermaaier. We proberen een minimale afstand te bewaren, ook al lijken de dieren zich volstrekt niet te storen aan ons. Omdat ik nog geen genoeg heb van deze wonderlijke dieren, ga ik er ’s middags weer op uit - deze keer in een kajak en begeleid door mijn gids Shawn Troy van het watersportbedrijf Hunter Springs Kayaks. Hij leidt me in de richting van Three Sister Springs. Het water daar is kristalhelder en zo levendig turquoise, dat het lijkt alsof het gephotoshopped is.

Onvergetelijke Ervaring

Maar deze kleuren zijn echt! Het is alsof je in een paradijs bent, met vers water dat vlak bij je uit de bron borrelt. Iets verder stroomafwaarts zwemt een dolfijn langs ons heen. En dan hebben we weer twee manatees in de buurt. De ruggen van deze twee zijn bedekt met algen en zijn net zo groen als het zeegras zelf. We kijken een tijdje naar ze onder water voordat Shawn me een teken geeft om een beetje op te schieten. Er komt een storm aan. Plotseling zwiepen er windvlagen over het wateroppervlak dat zojuist nog zo glad als een spiegel was. Donkere wolken pakken zich samen aan de horizon. Onder donder en bliksem vechten we ons een weg door de baai naar de kust. Ik sta versteld van de kracht van de natuur. Terug aan land, drijfnat en gelukkig, denk ik na over de dag. Om zo dicht bij deze kolossen te zijn was werkelijk een groot geschenk, een onvergetelijek ervaring. De wereld heeft deze wonderlijke dieren nodig. Ze laten ons zien hoe we vreedzaam kunnen samenleven op deze planeet. Ze maken deel uit van het grotere geheel en we moeten ze dan ook blijven beschermen.

Manatees Bezoeken

OVERNACHTEN

Aloft Downtown Tampa, 100 W. Kennedy Blvd., Tampa www.alofttampadowntown.com

Retreat at Crystal Manatee, 310 N Citrus Avenue, Crystal River www.crystalmanatee.com

ACTIVITEITEN

Stroomafwaarts suppen: in Tampa bei Urban Kai, 1910 Ola Ave www.urbankai.com

ZooTampa at Lowry Park 1101 W. Sligh Avenue, Tampa www.zootampa.org

Zwemmen met manatees, te boeken bij Explorida – Manatee Swim Tours, 545 North Citrus Avenue, Crystal River www.explorida.com

Kajaktour met Hunter Springs Kayaks, 36 NE 4th St, Crystal River www.hunterspringskayak.com