4 minute read
Nieuws
RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED
Tekst: RCE
Advertisement
Nieuwe smartphone App maakt het vastleggen van vondsten interessant voor iedereen
PAN is een project van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). De primaire partners zijn de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de Universiteit Leiden (UL) en de Rijksuniversiteit Groningen (RuG). Het project wordt gefinancierd door de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en RCE en wordt in ieder geval gecontinueerd tot midden 2022. PAN gaat binnenkort samenwerken met ArcheoHotspots en heeft een vondstmeldingsapp ontwikkeld waarbij in het veld vondsten met bijbehorende coördinaten eenvoudig bij PAN gemeld kunnen worden. Geodienst (verbonden aan de RuG) heeft de website en app gerealiseerd.
ERFGOEDWET
Op 1 juli 2016 is de Erfgoedwet van kracht geworden. Deze wet staat metaaldetectie toe tot een diepte van 30 cm onder het maaiveld. Daarnaast moet er toestemming zijn van de grondeigenaar en moeten vondsten gemeld worden bij PAN of RCE. Controleer ook de APV van de gemeente waar je wilt zoeken: sommige gemeenten verbieden metaaldetectie vanwege de veiligheid (kans op munitie). Metaaldetectie is niet toegestaan op archeologische rijksmonumenten.
Paardentuig beslagstuk uit Leeuwarden (PAN-00019337). (FOTO: ©PAN)
Riemverdeler van paardentuig uit gemeente Buren (PAN-00065063). (FOTO: ©PAN) De afgelopen vier jaar zijn door 750 metaaldetector-zoekers bijna 75.000 archeologische vondsten gemeld. Dit heeft tot nieuwe historische inzichten geleid. Bijvoorbeeld over de Romeinse geschiedenis van Nederland en de invloed van het Romeinse rijk, die verder gaat dan de tot nu toe bekende grenzen. Sinds 2016 kunnen deze vondsten worden gedocumenteerd en online gepubliceerd door het Portable Antiquities of the Netherlands (PAN), een samenwerkingsproject van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU), de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de Universiteit Leiden (UL) en de Rijksuniversiteit Groningen (RuG). Deze zomer lanceert PAN een smartphone App, zodat vondsten sneller en door meer vinders gedocumenteerd kunnen worden.
Meer dan alleen Bataven Bij PAN gaat de aandacht vooral uit naar vondsten gedaan met behulp van een metaaldetector. Door die vondsten wordt kennis over onze geschiedenis bijgesteld. Zoals bijvoorbeeld het inzicht dat niet alleen Bataven in het Romeinse leger dienden, maar ook jongemannen uit NoordNederland, dat buiten het Romeinse rijk viel. In Nederland zijn vondsten van Romeinse wapens en paardentuig vooral gedaan in het
gebied ten zuiden van de Rijn waar vroeger de Bataven woonden. VU-archeoloog Stijn Heeren: ‘Van de Bataven is bekend dat ze geen belasting in geld betaalden maar soldaten voor de Romeinse legers leverden. Daarnaast zijn ze vooral beroemd als ruiters. Bataafse mannen die na hun diensttijd terugkeerden naar huis, namen hun militaire uitrusting mee naar huis. Daarom worden er veel Romeinse wapens en paardentuig gevonden in de Betuwe.’
RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED
NIEUWS
Romeinen rekruteerden ook actief in Noord-Nederland Behalve in het rivierengebied hebben zoekers met een metaaldetector ook Romeins paardentuig in Friesland en Groningen gevonden, buiten het Romeinse rijk. Het gaat niet om de honderden die in de Betuwe zijn gevonden, maar wel om tientallen, verspreid over een groot aantal terpen. Het roept wel de vraag op of ook Friese en Groningse jongemannen in Romeinse krijgsdienst gingen. Heeren: ‘Waarschijnlijk wel. Archeologen hebben zich er namelijk lang over verbaasd dat de Bataven meer dan 5000 soldaten leverden. Dat is eigenlijk veel te veel voor de totale bevolking van het Bataafse gebied, die op 30 tot 40.000 personen wordt geschat. Waarschijnlijk werden de jongemannen ondergebracht in Bataafse eenheden, en waren er dus in werkelijkheid minder ‘echte’ Bataven in die legeronderdelen, aangevuld met Friezen.’
Maatschappelijke relevantie De invloed van het Romeinse rijk reikte dus blijkbaar tot ver buiten zijn grenzen. Hoofd archeologie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Jos Bazelmans: ‘Zonder de grootschalige inventarisatie van metaalvondsten door PAN was dit hoofdstuk nooit aan het verhaal van de Romeinse tijd in Nederland toegevoegd. Het project verkleint de kloof tussen wetenschap en hobby archeologen en geeft hen erkenning voor hun zoekactiviteiten met de aandacht die de vondsten krijgen via de website.’ Juist in
Vindplaatsen van Romeinse militaria en paardentuig in Nederland (weergegeven in blauwe stippen). (BRON: ©GEODIENST)
Informatie • Voor PAN: www.portableantiquities.nl • Voor regels rond metaaldetectie: https://portable-antiquities.nl/pan/ resources/downloads/NL-3-Verkorte%20regels%20metaaldetectie%20NL.pdf • Voor de vondstmeldingsapp: https://portable-antiquities.nl/ panapp/
Schedepuntbeschermer uit Waadhoeke. (PAN-00052896). (FOTO: ©PAN)
deze tijden is het zoeken met een metaaldetector uitermate populair. Verder dient PAN een educatief doel: zo kan iedereen ontdekken wat er in zijn/haar gemeente of provincie aan oudheidkundige vondsten is gemeld. De resultaten van PAN zijn ook relevant voor de ruimtelijke ordening in ons land. De vondsten die via PAN zijn aangemeld kunnen een aanwijzing vormen voor een archeologische vindplaats in de ondergrond.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, voert onder rechtstreekse verantwoordelijkheid van de minister wet- en regelgeving en erfgoedbeleid uit. Ook ontwikkelt de dienst praktisch toepasbare kennis en geeft advies over rijksmonumenten, landschap, archeologie en roerend erfgoed. In Archeologie Magazine verzorgt de RCE een pagina met nieuws en achtergrondinformatie.
