NATUURONTWIKKELING
Dromen B
eeld je in dat je, gezeten aan de voet van de molen in Wannegem (Kruisem) neerkijkt over een gebied globaal begrensd door de dorpskernen van Wannegem, Kruishoutem, Lozere en Huise en dat dit gebied in plaats van de intensief gebruikte kouter met verspreide bewoning één groot natuurgebied is, waar alleen maar een zeer extensief beheer gevoerd wordt. Beeld je in dat in dit gebied met twee valleien en enkele lage heuvelruggen een kleine duizend runderen rond lopen, vergezeld van een vijfhonderd paarden, het ganse jaar rond zonder bijvoedering, aangepast aan de draagkracht van het gebied. Het equivalent van de jaarlijkse aanwas wordt ieder jaar verwijderd en als lokaal biovlees aan de man gebracht. Een gek idee? In de context van de huidige landbouw en het intensieve bodemgebruik in dit gedeelte van Vlaanderen, zeker. In een andere context misschien minder gek.
Oost-Duitsland: begrazing zorgt voor variatie
In het vroegere Oost-Duitsland kun je een begrazing op een dergelijke oppervlakte en met een gelijkaardig aantal dieren in realiteit gaan meemaken. Het 25 vierkante kilometer grote gebied komt grotendeels voort uit een groot landbouwbedrijf en een militair terrein en is indrukwekkend om te zien, alleen al vanuit landschappelijk oogpunt. Er kon nog eens 15 vierkante kilometer aan toegevoegd worden, maar dit feestje is – spijtig genoeg – niet doorgegaan. Het zegt genoeg hoe er met natuur wordt omgegaan. Op de website van het bedrijf (zie links onderaan het artikel) kun je één en ander bekijken; op het terrein is het nog spectaculairder. Waar kun je op een traject van twee kilometer vijf alarmerende mannetjes paapjes gaan bekijken, de koppels zien met aas, aanvliegend naar de verspreide struikjes in de ruigte, of negen mannetjes grauwe klauwier gedurende een wandeling van amper acht kilometer. Werkelijk imposant zijn de troepen runderen en paarden. Voor mij was het nog veel indrukwekkender dan de Oostvaardersplassen, ook al ontbreken de edelherten hier. Enkele voorbeelden. Een gemengde groep van merries en veulens (ongeveer 50 exemplaren) houdt zich op aan de drinkplaats. Je kunt er alle sociale interacties in zien, dominantiestructuren, zooggedrag, enz. Verspreid over het begrazingsblok (dat naar schatting een 500 ha groot is) zijn er enkele kleine groepjes jonge hengsten en hier en daar een duidelijke eenzaat.
Rond de drinkplaats is de bodem zo goed als kaal, vertrappeld. Ook de vegetatie in de iets ruimere omgeving heeft niet veel te bieden, overbegraasd grasland. In de wijdere omgeving is er opslag van bomen en struiken, met dominantie van meidoorn. Op het eerste zicht zitten hier alleen paarden. Tot in de late namiddag van over de heuvelkam het geloei (hoewel ik dit niet echt een goede term vind) klinkt van enkele stieren. En enkele minuten later verschijnen de eerste imposante exemplaren van Heckrunderen over de kam. Een imposante stier, gevolgd door enkele jongere exemplaren en veel koeien met kalveren. Onderweg naar de drinkplaats worden nog enkele boompjes in de vernieling geholpen: het is duidelijk, dit is zijn domein. De merriegroep is dit imposante vertoon duidelijk gewoon en schuift wat op. Op een goede vijftig meter bekijken ze de aankomst van de troep en verspreiden ze zich in een wat losser verband over het grasland. Indrukwekkend.
Rijke fauna …
En dit ganse vertoon in een landschap met een ongelofelijke soortenrijkdom. Rode wouwen (2 tot 4) cirkelen vrijwel onafgebroken boven de weilanden, buizerd, torenvalk. Voor veldleeuwerik moeten hier geen bordjes geplaatst worden, graspieper is ook relatief talrijk. Grauwe gors en geelgors komen er in grote hoeveelheden naast elkaar voor en ook veel andere zomergasten. Op een niet begraasd stuk had ik ‘s avonds vier roepende kwartels. Ook kwartelkoning zou een regelmatige broedvogel zijn. Met een beetje geluk zie je midden de dag een vos over het grasland wandelen, op zoek naar muizen. (In de laatste natuur.oriolus verscheen een boeiend artikel over het statuut van de grauwe gors als akkervogel of niet akkervogel. Daar in Thuringen leek het beest zich ook als struweelvogel te gedragen. Ik kon er geen onderscheid maken tussen de zogenaamd ‘open terrein vogel’ die de grauwe gors zou zijn en de geelgors als soort van een meer gesloten coulissen landschap, maar daar komen we later nog eens op terug).
… flora
Ook de vegetatie is zeer gevarieerd. Zeer schoon zijn die graslanden waar o.a. grote ratelaar in de begraasde stukken opslaat, de anjers langs randen en in de omgeving van de jonge opslag, kapot gevreten struiken naast jonge opslag verderop, brede wegkanten met een enorme variatie aan 5
meander2020_April_56p_v2.indd 5
23/03/2020 18:11
