Fotoreportage Iconische

Beklijvende beelden

De abstracte wereld van de wetenschap laat zich niet altijd gemakkelijk in beeld vangen. Gasthoofdredacteur Robbert Dijkgraaf beschrijft daarom de beelden die wel beklijven. Op visuele safari langs wonderlijke wetenschap.

'Grootindustrieel Ernest Solvay organiseerde in 1911 een bijeenkomst van de grootste chemici en fysici van die tijd. Op deze foto ontmoeten twee giganten van de relativiteitstheorie elkaar: Albert Einstein en Henri Poincaré, die op de foto in gesprek is met de schei- en natuurkundige Marie Curie. Het was tijdens deze bijeenkomst dat Poincaré aan Einstein vroeg: ‘Op welke mechanica is uw theorie gebaseerd?’ Einstein antwoordde: ‘Geen mechanica’. Opvallend is dat het hoofd van Solvay (derde zittende van links) er later in gemonteerd is.'

'Deze foto van stuifmeel is genomen met een elektronenmicroscoop. Hierin is prachtig te zien dat elegante abstracte meetkunde niet alleen in wiskundige theorieën voorkomt, maar ook in de natuur. Ze dwarrelen om ons heen zonder dat we het weten. Als je niest kan dat komen doordat je deze mooie meetkundige figuren in je neus hebt zitten.'

LOUISA HOWARD, CHARLES DAGHLIAN

'Op deze foto van de Hubble-ruimtetelescoop is de afbuiging van licht door een zwaartekrachtslens te zien. Volgens de relativiteitstheorie zorgt de zwaartekracht van een dichtbij gelegen sterrenstelsel ervoor dat het licht van de sterrenstelsels erachter omgebogen wordt. De zwaartekracht werkt hier als een lachspiegel die het beeld van de sterrenstelsels vervormt tot een soort smileys.' 'Deze foto komt uit het persoonlijke archief van Einstein, dus moet veel voor hem betekend hebben. Je ziet de zonsverduistering in 1919 waarbij voor het eerst bewezen werd dat de relativiteitstheorie klopt. Het licht van sterren bleek inderdaad afgebogen te worden door zware objecten zoals de zon. Dankzij dit bewijs haalde de theorie de voorpagina van de Britse krant The Times.'

Hier zien we de familie Feynman voor hun busje. Toen Gweneth Feynman (rode jurk), de vrouw van de natuurkundige Richard Feynman (rood shirt), hier een keer in rondreed werd ze gestopt door een natuurkundestudent. Hij herkende de tekeningen op de bus als visualisaties van interacties van elementaire deeltjes. ‘Mevrouw! Er staan Feynmandiagrammen op uw busje,’ riep de student enthousiast. ‘Dat weet ik,’ antwoordde ze. ‘Ik ben mevrouw Feynman.’

RALPH LEIGHTON

'Dit zijn zelfgeknutselde modelletjes van de winnaar van de eerste Nobelprijs voor de Scheikunde: de Nederlander Henry van ’t Hoff. Hij was de eerste die zich realiseerde dat het chemisch van belang is om moleculen als driedimensionale objecten te bekijken. Tot die tijd werd er vooral over moleculen gedacht in tweedimensionale tekeningen.'

'Dit is de meest recente afbeelding van de kosmische achtergrondstraling, gemeten door de Planck Observatory-satelliet. Het is de oersoep waar het heelal 38.000 jaar na de oerknal uit bestond. Het is bijna magie dat we zover terug in de tijd kunnen kijken dat we zo’n precieze babyfoto kunnen maken van het heelal.'

ESA/THE PLANCK COLLABORATION

'Eén van de metingen van LHC waarmee het higgsdeeltje ontdekt werd. Op 4 juli 2012, drie dagen nadat ik op Princeton aankwam, werd dit bekend. Ik had nog last van jetlag, maar dat kwam goed uit. De bekendmaking was om negen uur ’s morgens in Geneve, dus drie uur ’s nachts in Princeton. Ik vierde de ontdekking met collega’s in Princeton door middernachtelijk taart te eten en champagne te drinken.'

'Op dit Babylonische kleitablet uit ongeveer 1800 voor Christus staan Pythagorese drietallen, die samen voldoen aan de formule a2+b2=c2. Het is bijzonder dat er toen al Babyloniërs waren die dit soort rekensommen maakten met enorm grote getallen als 343768681. Toch was de schrijver van de tablet ook menselijk. Er staan namelijk een paar kleine foutjes op.'

COLUMBIA UNIVERSITY

'Deze iconische foto van Niels Bohr en Albert Einstein die in gesprek zijn, sluit goed aan bij hoe ik de wetenschap graag zie: collega's die samen praten en gedachten uitwisselen. Tegelijkertijd zie je op deze foto de quantummechanica en de relativiteitstheorie die met elkaar in gesprek zijn. Deze twee theorieën zijn op papier nog altijd niet verenigd.'