Brein in beeld Het brein is ons ingewikkeldste en minst begrepen orgaan. Dat maakt het bijna verbazingwekkend dat het bij de meeste mensen prima functioneert. Toch kan er ook veel misgaan. Gelukkig hebben we tegen woordig MRI-scanners waarmee we het brein tot in detail kunnen bekijken. MRI-scans zijn onmisbaar bij het achterhalen of alzheimer, vaatschade of een combinatie van beide achter dementieklachten schuilgaat. BRAM BELLONI
Door Joris Janssen
H
ij staat in een speciale vleugel van het UMC Utrecht: een van de krachtigste MRI-scanners ter wereld in een klinische omgeving ‒ een omgeving waar patiënten er direct mee geholpen kunnen worden, in tegenstelling tot een pure onderzoeksomgeving. Voor twee neurologen is dit apparaat een zegen voor hun onderzoek. Geert Jan Biessels onderzoekt er patiënten mee die dementie hebben als gevolg van schade aan kleine bloedvaatjes in de hersenen. Kees Braun gebruikt de scanner bij de behandeling van kinderen en volwassenen met moeilijk behandelbare epilepsie. Twee verschillende takken van sport, met als overeenkomst dat technologische vooruitgang bij het in beeld brengen van de hersenen betere behandelingen belooft. Wie denkt aan dementie, denkt al gauw aan de ziekte van Alzheimer. Bij deze ziekte brengen ziekmakende eiwitten schade toe aan de hersenen, waardoor onder meer geheugenproblemen ontstaan. Vaak is dit echter maar een deel van het verhaal. Bij negen op de tien mensen die op latere leeftijd alzheimer ontwikkelen, speelt nog een ander probleem mee: schade aan kleine haarvaatjes in de hersenen. Soms is dit 32 | New Scientist | UMC Utrecht Hersencentrum
soort vaatschade zelfs de hoofdschuldige achter dementie-achtige symptomen. In dat geval krijgen patiënten de diagnose vasculaire dementie. Alles bij elkaar genomen is vaatschade verantwoordelijk voor grofweg een derde van alle dementieklachten. De helft komt door alzheimerachtige processen en het overige deel komt voor rekening van een vergaarbak aan andere aandoeningen. Hoewel het niet de bekendste vorm is, hebben heel veel mensen met dementie dus in meer of mindere mate te maken met de vasculaire variant.
Kleine vaatjes ‘Het onderzoek naar dementie door vaatschade loopt enorm achter ten opzichte van het onderzoek naar dementie door alzheimer,’ zegt Geert Jan Biessels, hoofd algemene neurologie en leider van de onderzoeksgroep Vascular Cognitive Impairment aan het UMC Utrecht. ‘Dat is zonde, want de kans om er iets aan te doen, is heel reëel.’ Deze achterstand is voor een deel het gevolg van achterblijvende investeringen, maar er is ook een praktische oorzaak. Tot voor kort was het onmogelijk om de boosdoeners achter de aandoening goed in beeld te brengen: de kleine haarvaatjes die het brein van bloed voorzien. Schade aan deze vaatjes tast de verbindingen in de
Schade aan kleine haarvaatjes in de hersenen is verantwoordelijk voor grofweg een derde van alle dementieklachten. BRAM BELLONI
