opinie column Jim van Os Voorzitter divisie Hersenen UMC Utrecht
Oppassen ja, maar het zijn mooie dingen
E samen met een team natuurkundigen dat kan lezen en schrijven met die machine en met een team computerwetenschappers dat helpt bij de interpretatie van de gegevens. Bovendien maken we onderdeel uit van een internationaal netwerk waarin veel kennis wordt gedeeld.’ Ook in het onderzoeksveld van moeilijk behandelbare kinderepilepsie is internationale samenwerking belangrijk. Braun is trots op de coördinerende rol die het UMC Utrecht heeft in het Europese Referentie Netwerk (ERN) EpiCARE, dat zich bezighoudt met complexe en zeldzame epilepsievormen. ‘Hierin ontwikkelen we onder meer een standaard voor de beeldvorming bij epilepsie, zetten we een internationaal panel op van onderzoekers dat ingewikkelde scans online gaat beoordelen en willen we een platform ontwikkelen waarmee ook andere Europese centra gebruik kunnen gaan maken van de beste statistische methoden bij het interpreteren van scans.’ De toekomst van beeldvorming in het hersenonderzoek is er een van uitzoomen en inzoomen. Op grote schaal komen steeds meer verschillende vormen van expertise bij elkaar en is er steeds meer gelegenheid voor experts om hun kennis op internationaal niveau te delen. Die experts kunnen dan weer bogen op de vooruitgang op kleine schaal, waarop sterkere magneten een steeds beter beeld geven van ons brein. Kleine afwijkingen in het brein ontsnappen steeds minder vaak aan de vele ogen die inmiddels bij elke scan, direct of indirect, meekijken. Dit opent de deur naar een persoonlijke behandeling voor elke patiënt, gebaseerd op de oorzaak van zijn of haar aandoening. ‘We kunnen ons eindelijk gaan richten op de kern van de ziekte in plaats van op het eindstadium,’ concludeert Biessels.
en ervaren epidemioloog kan op basis van een onderzoek met duizend mensen, gebruikmakend van eenvoudige tabulaties, een heel eind komen in het voorspellen van, bijvoorbeeld, mortaliteit in een cohort study bij oudere mensen. Dit is een vorm van machine learning waarbij de relatieve human-tomachine-decision-making-effort nog vrij zwaar leunt op het humane. Anders wordt het bij de toepassing van een zogenaamd neuraal netwerk ‘deep learning’-algoritme dat met minimale menselijke input diabetische retinopathie leerde ontdekken in ‘big data’-opnamen van de retina bij ongeveer een miljoen mensen. Om maar te zwijgen van Google, dat een neuraal netwerk ontwikkelde dat zonder enige menselijke hulp het spel Go leerde spelen. eHealth is een empowerende vorm van elektronische dataverzameling die het mogelijk maakt dat mensen als het ware hun eigen dokter worden. Gezondheidsparameters als hartritme, spiertonus, hersengolven, bloeddruk, bloedsuiker, optimisme en darmperistaltiek kunnen door de persoon zelf continu worden gemonitord in het kader van diagnose, behandeling en prognose van ziekte. eHealth zal zo een majeure bron van big data worden in de gezondheidszorg, die uit de elektronische medische dossiers kan worden gehaald. Zo werden in Israël de elektronische medicatievoorschriften van ongeveer 750.000 patiënten bij elkaar gebracht en onderzocht met een algoritme dat speurde naar onregelmatigheden. Bij 15.000 patiënten werden – mogelijk levensgevaarlijke – fouten gedetecteerd. De volgende stap: een nationaal big data systeem dat in real time het voorschrijfgedrag
van artsen analyseert en controleert. Grote Amerikaanse zorgverzekeraars als Geisinger en Kaiser Permanente zijn zich aan het heruitvinden als DNA grootaandeelhouders die de genetische variatie van miljoenen klanten analyseren in relatie tot hun elektronische dossiers. Over vijf jaar hebben wellicht 250 miljoen mensen wereldwijd hun DNA hebben gedeponeerd in dergelijke analyseerbare databases. Wordt u zenuwachtig bij de gedachte aan zoveel ‘big datageweld’? Terecht. Maar er kunnen ook goede dingen uit voortkomen, als we samen regels hanteren die veilig gebruik mogelijk maakt.
Wordt u zenuwachtig bij de gedachte aan zoveel ‘big datageweld’? Terecht
MARTIN OUDSHOORN
UMC Utrecht Hersencentrum | New Scientist | 35
