Voor pr oef j e
Uzi eteensel ect i eui tons l edenmagazi neVogel s. Wor dl i denont vangdi tpr acht i ge magazi ne5xperj aart hui s.
Patrijzen in een wild bloembed TEKST NADJA JANSMA ILLUSTRATIES ANNE-LIEKE STRUIJK-FABER
Daar! Scharrelen in de ver te nou twee patrijzen aan de rand van het bloemenblok? De verrekijker erbij: jammer, fazanten. Ook leuk, maar vanavond zoeken we patrijzen. In de Oude Doorn bij Werkendam, voorbeeldgebied in het PARTR I D G E-project. Hoe bloemenblokken en keverbanken de patrijs moeten redden.
E
en paar decennia geleden waren er nog honderdduizenden patrijzen in ons land, nu zijn er naar schatting nog zo’n tienduizend paar over. In ons omringende landen is het even droevig gesteld. Daarom werken België, Engeland, Schotland, Duitsland en Nederland sinds 2017 samen aan het PARTRIDGE-project. Het streven is om de biodiversiteit in tien voorbeeldgebieden met dertig procent te vergroten. In elk land zijn twee gebieden van ruim vijfhonderd hectare uitgekozen die optimaal worden ingericht voor de patrijs. De Nederlandse voorbeeldgebieden liggen in Noord-Brabant (Land van Heusden en Altena) en Zeeland (Schouwen-Duiveland). De maatregelen die worden genomen zijn primair bedoeld om de patrijs een steuntje in de rug te geven; in de slipstream profiteren allerlei andere soorten mee zoals haas, veldleeuwerik, vink, putter én verschillende insectensoorten.
Heel verschillende partijen, één doel In samenwerking met diverse andere partijen vroeg Vogelbescherming in 2016 Europese subsidie aan voor dit internationale project. Een voorwaarde om de zogeheten Interregsubsidie te verkrijgen, was dat de aanvrager zelf de helft van het benodigde bedrag bij elkaar zou brengen. Dat lukte mede dankzij de royale bijdrage van een particuliere partij die anoniem wil blijven en de steun van onze leden.
De Interreg-subsidie was onmisbaar om aan de slag te kunnen. Heel bijzonder aan dit project is de brede en intensieve samenwerking tussen de verschillende landen en partijen. In Nederland trekken Stichting Landschapsbeheer Zeeland, Het Zeeuwse Landschap, Brabants Landschap en Vogelbescherming Nederland de kar; ze werken daarbij nauw samen met landbouwers, collectieven voor agrarisch natuurbeheer, wildbeheereenheden, vogelwerkgroepen en buurtbewoners. Het is een belangrijk uitgangspunt van PARTRIDGE om te laten zien dat heel verschillende partijen als jagers, boeren en natuurbeschermers wel degelijk een gemeenschappelijk doel kunnen nastreven en bereiken. Explosieve toename insecten in keverbanken Frans van Alebeek, projectleider vanuit Vogelbescherming: “Dat is het leuke van het project, dat er grote verschillen zijn, op allerlei fronten: cultuur, jacht, landschap, vergoedingen. Zoals in Nederland groepen boeren samenwerken, dat is uniek in Europa. We leren echt veel van
VOG E LS 04/18•19
elkaar, dat is een belangrijk onderdeel. Uit Engeland hebben wij bijvoorbeeld het idee overgenomen van een keverbank, een verhoogde strook akkerland van zo’n drie meter breed die wordt ingezaaid met een gras- en kruidenmengsel. Dat is nu al zo’n succes – uit onderzoek blijkt een explosieve toename van het aantal insecten – dat de maatregel opgenomen wordt in het reguliere agrarische natuurbeheer!” Pannenkoek voor de patrijs De deelnemende boeren – tien in Zeeland en zo’n dertig in Noord-Brabant – krijgen nu een vergoeding uit het project als ze bepaalde maatregelen nemen, of vanuit de pakketten die de overheid biedt in het kader van agrarisch natuurbeheer. Frans: “Dat is mooi, maar het is de vraag hoe duurzaam die subsidies zullen zijn. We willen met elkaar onderzoeken of het ook op een andere manier kan in de landbouw, dat natuur onderdeel is van de productie en dat er een goed verdienmodel voor de boer aan vastzit; zogenaamde natuur-inclusieve landbouw. Je zou kunnen werken aan speciale producten, bijvoorbeeld koeken of pannenkoekmeel, gemaakt van gewassen uit het projectgebied, waarbij in de prijs ook wordt meebetaald aan de maatregelen die de boer neemt. Hier en daar wordt met deze ideeën al kleinschalig geëxperimenteerd.”
Een biertje als ijsbreker Zo kunnen liefhebbers van speciaalbieren hun hart ophalen met Patrijske bier, in Zeeland gebrouwen uit tarwe en gerst dat op duurzame wijze wordt geteeld. Vooral lokaal verkrijgbaar, maar ook in de winkel van Vogelbescherming. Alex Wieland, nauw betrokken bij PARTRIDGE én de initiatiefnemer van Patrijske: “Dit biertje werkt beter dan een foldertje, het is een uitstekend reclamemiddel! Het werkt als een ijsbreker, een verbindende factor. Mensen vertellen me dat ze het biertje hebben gedronken, en oh ja, ook een patrijs hebben gezien. De telers die hun gerst leveren zijn er trots op. Met tweeduizend liter per jaar is het nog kleinschalig maar de potentie is er zeker.” Bloemenblokken lust voor het oog De boeren in de voorbeeldgebieden hebben naast keverbanken ook bloemenblokken aangelegd, een concept uit Duitsland. Een bloemenblok is minstens een halve hectare groot en wordt ingezaaid met onder andere zonnebloem, bladkool, honingklaver, luzerne, kaardenbol en venkel. Patrijzen vinden er het hele jaar dekking, voedsel en plek om te broeden. Het bloemenblok is daarnaast van grote waarde voor insecten, overwinterende akkervogels en zoogdieren zoals muizen, haas en ree. Ook ziet het er aantrekkelijk uit, die fleurige variatie in het landschap.
Jochem Sloothaak, die samen met Alex Wieland en Chris Vreugdenhil van het Zeeuwse Landschap het PARTRIDGE-project heeft gestart: “Boeren doen graag mee. Bijna tien procent van het proefgebied is inmiddels ingericht met keverbanken, bloemenblokken, patrijzenhagen en kruidenrijke akkerranden. Op het overige oppervlak kiezen boeren zelf wat ze telen; dat kunnen suikerbieten, bonen, graan, gerst, uien en aardappelen zijn.”
GA HET ZIEN! Ga zelf kijken hoe een keverbank en een bloemenblok eruitzien. En maak kans een koppel patrijzen te spotten.
Op naar 30% meer biodiversiteit En de resultaten van alle maatregelen? Het aantal overwinterende akkervogels en het aantal patrijzen stijgt nu al in beide gebieden, en insecten zoals kevers, bijen en hommels nemen zelfs explosief toe. Hoopvol in deze tijd met zulke slechte berichten over de dramatische afname van insecten! Ook broedvogels als veldleeuwerik en grasmus laten een stijging zien. Projectleider Frans: “PARTRIDGE gaat een succes worden, dat is het nu al! Die dertig procent meer biodiversiteit klinkt ambitieus en dat is het ook, maar we gaan realiseren wat we beloofd hebben.” •
In oktober worden in beide gebieden speciale excursies georganiseerd. Kijk voor de exacte tijd en plaats op www.vogelbescherming.nl/ excursiepatrijs.
VOG E LS 04/18•21
Het slot is van de dam! TEKST CHRIS-JAN VAN DER HEIJDEN
G
etijdennatuur is rijke natuur. Waar zoet en zout water zich mengen, bloeit de natuur op en leven veel vogels en vissen. Dat gebeurt nu na het openen van de dam gelukkig ook weer in het Haringvliet. Zes organisaties – Vogelbescherming Nederland, Natuurmonumenten, Wereld Natuur Fonds, Staatsbosbeheer, ARK en Sportvisserij Nederland – werken er aan een bijzonder project. Nationale Postcode Loterij maakte dat mogelijk door een
bijdrage van 13,5 miljoen euro uit het Droomfonds. Met dat geld krijgt de natuur van het Haringvliet een flinke oppepper en keert de getijdennatuur beetje bij beetje terug. Aanjaageffect op de natuur Zeventig procent van de Droomfondsbijdrage gaat naar natuurherstelprojecten. Rond het Haringvliet worden bestaande natuurgebieden verbeterd en komt er nieuwe natuur. Kreken
worden hersteld en we creĂŤren groene zomen met natuurlijke oevers. Er komt ook een nieuw natuureiland en er worden wetlands verbeterd en schelpdierbanken aangelegd. De overige dertig procent van de Droomfondsbijdrage gaat naar de beleving van natuur. Want hoe meer de nieuwe natuur en de schoonheid van het Haringvliet voor bezoekers valt te beleven, hoe groter het draagvlak zal zijn voor verder natuurherstel. Zo kunnen we van deze dynami-
foto: Nico van Kappel/Buiten-Beeld
Revolutie in de Delta. Na 47 jaar staan de Haringvlietsluizen op een kier. Langzaam komt de oude deltanatuur weer tot leven. Vogelbescherming werkt mee aan herstel van de getijdennatuur. De vogels blij, maar de mensen ook. Want er is veel te zien.
sche monding van de Rijn en Maas, weer een delta maken met natuurlijke overgang. Van zoet rivierwater naar zout zeewater met een grote soortenrijkdom; oer-Hollandse deltanatuur. Ga van het Haringvliet genieten! Ga ook genieten van visarenden, zeearenden en van duizenden riet- en watervogels. Op de volgende pagina's zetten we het nieuwe Haringvliet op de kaart. >
VOG E LS 04/18•41
BRUINE KIEKENDIEF Jeroen Stel/Kina
8 6
Haringvlietsluizen Hellevoetsluis 1 Stellendam
6
3 2
Slijkplaat
9
5 4 MIDDELSTE ZAAGBEK Brian Small/Agami
vaarroute waterbus
3
4 1 Vogelobservatorium Een heel bijzondere
vogelkijkplek bij natuurgebied Scheelhoek in de vorm van een uniek reuzenei. De nieuwe eyecatcher van het Haringvliet. Alleen al de weg ernaar toe – door mooie natuur en een bijzondere tunnel – is de moeite waard. In het ei hebben bezoekers een fantastisch uitzicht over het Haringvliet en de vele vogels. Opening: voorjaar 2019. 2 Nieuwe natuur Scheelhoek Langs het Zuiderdiep worden voormalige akkers omgevormd tot een nieuw natuurgebied van circa 80 ha. Hier ontstaat natuur die zo kenmerkend is voor de Delta: intergetijdennatuur. Er komt een wandelen fietspad om de nieuwe aanwinst te beleven. Realisatie: Voorjaar 2019.
De Vogelkalender Haringvliet is een handig instrument om het hele jaar rond van vogels te kunnen genieten
5
6
7
Het eerste natuurgebied dat terugpraat Een nieuwe gratis app laat je het Haringvliet op een heel bijzondere manier ontdekken. Natuurgebied Haringvliet beantwoordt letterlijk al je vragen. De app maakt ook het onderwaterleven zichtbaar. Te downloaden begin 2019. Woningen in nieuwe natuur In de gemeente Goeree-Overflakkee wordt een nieuw woonconcept gerealiseerd: zo’n 40 duurzame woningen met uitzicht over het Haringvliet. De woningen maken de ontwikkeling mogelijk van een nieuw natuurgebied van 30 hectare. Realisatie: voorjaar 2019. Herstel Deltanatuur We gaan bestaande natuurgebieden verbeteren en nieuwe natuur ontwikkelen. Kreken worden hersteld en we creëren groene randen met natuurlijke oevers. Realisatie: najaar 2018. Terugkeer steur Ooit was de Rijn een van de belangrijkste leefgebieden van de Atlantische steur. Vervuiling en overbevissing zorgden ervoor dat de steur hier rond 1950 verdween. De waterkwaliteit is inmiddels verbeterd en de opening van de Haringvlietsluizen in 2018 maakt migratie weer mogelijk. De komende jaren werken we aan een duurzame steurenpopulatie in de delta en de Rijn. Vogelboulevard De vogelrijke Ventjagersplaten en Hellegatsplaten zijn voor vogelliefhebbers lastig te bekijken. Door het opknappen van vogelkijkschermen en het plaatsen van nieuwe schermen kun je er veel beter van vogels genieten. Ook de toegankelijkheid wordt verbeterd. Realisatie: voorjaar 2019.
5
11
Rotterdam KLUUT Ralph Martin/Agami BLAUWBORST Ralph Martin/Agami
5 11 5
10 3
Tiengemeten 9
11 6
3
7 Hellegatsplein 7 Willemstad
8
Herstel schelpdierbanken De bodem van de Noordzee bestond ooit voor 20% uit schelpdierbanken. Met het verdwijnen van die schelpdierbanken ging een rijk onderwaterleven verloren. Bij de ingang van het Haringvliet zijn proeflocaties ingericht om te onderzoeken hoe schelpdierbanken teruggebracht kunnen worden. 9 Neem de Waterbus De Waterbus vaart vanuit Rotterdam en Dordrecht van juni t/m september naar het Haringvliet. Voor 15 euro heb je een dagkaart en mag de fiets gratis mee. Open afstapmogelijkheden o.a. op eiland Tiengemeten. Let op: Koop je ticket ruim van tevoren, want de Waterbus is populair: www.waterbus. nl/haringvliet. 10 Nieuw vogeleiland De aanleg van een nieuw vogel- en viseiland brengt extra leefgebied voor kustvogels en vissen. Realisatie: najaar 2018. 11 Uitkijkpunten over het Haringvliet Futuristisch maar toch natuurlijk vormgegeven uitkijkpunten geven bezoekers een schitterend zicht over het ruime Haringvliet. Realisatie: najaar 2018.
SCHOLEKSTER Marianne Brouwer/NiS
5
Vogelkalender Haringvliet Het Haringvliet is het hele jaar door interessant voor vogelaars. Vogelbescherming heeft een handige vogelkijkkalender ontwikkeld. Te downloaden via www.vogelbescherming.nl/vogelkalenderharingvliet. Haringvliet ontdekken Het gratis boekje ‘Ontdek het Haringvliet’ staat vol wandelroutes, fietsroutes en vogelkijkplekken. Ter plekke gratis verkrijgbaar of te downloaden op vogelbescherming.nl/ontdekhetharingvliet •
VOG E LS 04/18•4 3
n w va ing Nieu e h rm c s e lb Voge derland Ne
Mijn Vogeltuin
Maak jezelf blij met vogels dichtbij! Doe de Postcode Vogelcheck en ontdek welke vogels er bij uw postcode horen. U kunt meteen aan de slag voor uw vogels met de gratis Groen & Doen tips voor uw tuin of balkon. Uw vogelburen komen dan graag op bezoek. In 6 stappen een vogeltuin: 1
Ga naar www.mijnvogeltuin.nl en vul uw postcode in;
2
Ontdek 10 vogelsoorten die in uw buurt leven;
3
Selecteer 5 vogels waarvoor u
4
Selecteer uw tuingrootte of balkon;
5
Vul uw e-mailadres in;
6
U kunt meteen aan de slag met
iets wilt doen;
uw tips-op-maat!
www.mijnvogeltuin.nl
Houdt u ook van vogelboeken? Kom dan naar Vogelbescherming Gratis toegang
BOEKENDAG! Zaterdag 13 oktober in de winkel van Vogelbescherming ++ Extra veel boekaanbiedingen! ++ Boekenbeurs - groot assortiment tweedehands vogel- en natuurboeken ++ Ambassadrice Camilla Dreef leest voor uit haar nieuwe boek ‘Kwie Kwie Kwie’ ++ ... en signeert ook haar boek ++ Kinderworkshop vogels tekenen ++ … en voor ieder kind een gratis leuke attentie
Het belooft een superleuke en gezellige dag te worden, voor jong en oud! Komt u ook? Meer info: www.vogelbescherming.nl/boekendag Adres: Boulevard 12, 3707 BM Zeist. Geopend van : 10.00 – 16.00 uur.