Ondernemers 13 12 september 2014 • Jaargang 22 • Prijs 8 euro • Afgiftekantoor Gent X • Verschijnt tweewekelijks (uitgezonderd juli en augustus)
Voka West-Vlaanderen
ELKE ONDERNEMER IS EEN CREATIEVE DUIZENDPOOT Xavier Van Honsebrouck - Brouwerij Van Honsebrouck
OVERNAME BTS FOOD LAAT HOUSE OF TALENTS TOE EXPONENTIEEL TE GROEIEN
REPORTAGE UNILIN PANELS VERANKERT IN WEST-VLAANDEREN
DOSSIER VERPAKKINGEN & COMMUNICATIE
Het Deense Falck (trainingscentrum voor de offshore industrie) operationeel in Oostende Sinds een aantal jaar heeft de Haven van Oostende de kaart van de hernieuwbare energie gekozen als één van haar pijlers. De offshore wind energie is daar een belangrijk onderdeel van. Er werden dan ook reeds heel wat investeringen gedaan om bedrijven naar Oostende te halen. De meest recente investering was de renovatie van een bestaand militair gebouw tot een trainingscentrum voor de maritieme en offshore industrie. Dit gebouw is opgeleverd geworden en is vanaf 1 september 2014 operationeel. Iedereen die actief is op zee, en dan meer in het bijzonder de offshore industrie, dient over de nodige opleidingen en certificaten te beschikken. Het bedrijf dat hiervoor zal zorgen in Oostende is Falck Safety Services Belgium. Falck Safety Services, wereldleider op het vlak van trainingen in gezondheid, veiligheid, overlevingstechnieken en crisismanagement, biedt al 30 jaar ondersteuning aan de olieen gasindustrie, de zeevaart, hernieuwbare energie, de publieke sector en de luchtvaart. Ze zijn het eerste bedrijf dat echt draagbare oplossingen kan bieden aan zijn klanten door middel van mobiele trainingseenheden, ongeacht waar de klanten zich bevinden. Falck Safety Services is een dochteronderneming van Falck – een Deense multinational die al meer dan een eeuw actief is in nagenoeg heel Europa en vertegenwoordigd is op elk van de vijf continenten. De belangrijkste activiteiten zijn opleidingen, gezondheidszorg, bijstand en noodhulp. Bij Falck staat alles in het teken van ongevallen en ziekten voorkomen, hulp verlenen in noodsituaties, bij ongevallen of wanneer mensen ons nodig hebben, en mensen helpen om de draad weer op te pikken na ziekte of een ongeval. De dichtstbijzijnde trainingscentra bevinden zich in Rotterdam, Bremerhaven, Esbjerg en Aberdeen. Deze zitten echter overvol en daarom werd geopteerd om een nieuw centrum uit te bouwen meer zuidelijker om de Belgische, Franse en Zuid Engelse markt te bedienen. Falck Safety Services België bevindt zich in het havengebied van Oostende. Het trainingscentrum beschikt over een hoofdgebouw in de Esplanadestraat en een bijgebouw aan het Maritiem Plein. Het hoofdgebouw beschikt over realistische trainingssimulatoren om in de juiste omstandigheden te trainen. Dit gaat van een terrein specifiek voor brandbestrijdingsoefeningen tot de faciliteiten om - volledig - indoor sea survival trainingen te organiseren. Daarnaast biedt het trainingscentrum de unieke mogelijkheid om -volledig indoor- trainingen op hoogte te organiseren. Het bijgebouw is gelegen aan het water, wat ons toelaat om zeer efficiënte trainingen te organiseren met snelle of conventionele reddingsboten. Het centrum is geaccrediteerd voor het verlenen van OLF, OPITO, NOGEPA, STCW, JOIFF, HUET en andere internationale standaarden. Het trainingscentrum is zeer vlot bereikbaar met de wagen of het openbaar vervoer. Er bevindt zich een tramhalte op wandelafstand van het centrum. Bedoeling is om gemiddeld 70 cursisten per weekdag in het centrum op te leiden. Bovendien worden de meeste opleidingen gespreid over meerdere dagen waardoor heel wat cursisten zullen verblijven in Oostende. We zijn er dan ook van overtuigd dat dit centrum voor zowel de haven als de stad een echte meerwaarde zal betekenen.
Slijkensesteenweg 2 - 8400 OOSTENDE - Tel. 059/340.711 - Fax 059/340.710 e-mail info@portofoostende.be - www.portofoostende.be
STANDPUNT
GRETIGHEID Gretig. Sportcommentatoren gebruiken het woord al te graag. De verdediger die op het voetbalveld met een correcte sliding de bal recupereert, in één lange ren de flank afloopt en daarbij een paar tegenstanders op het verkeerde been zet en dan ook nog een goed schot aflevert waar de doelman moeite mee heeft. En als de bliksem neemt hij opnieuw zijn positie in. Gretig is ook de wielrenner die mee gaat in een vroege ontsnapping, daarna nog eens demareert en nog eens en nog eens. Wanneer hij uiteindelijk ingelopen wordt, gaat hij zich nog even op kop van het peloton zetten en zich afbeulen in dienst van de kopman. Ook musici kunnen heel gretig zijn. Denk maar aan een optreden waarin ze alles geven wat ze in zich hebben; of de theaterspeler die in die ene voorstelling zichzelf en de andere acteurs overstijgt.
WILT U REAGEREN? Mail dan naar hans.maertens@voka.be Volg me op twitter VOKA_HMaertens
Gretig zijn… dat is wat ik de voorbije weken merk bij onze West-Vlaamse ondernemers. Het is nog geen optimisme of onderbouwd vertrouwen. Verre van. Maar toch zien we weer meer enthousiaste en happige ondernemers. Met gevoelens koop je niets, maar het ondernemerschap begint en eindigt vaak in het kopje, zoals bij sporters of kunstenaars. De gretigheid merk ik in vele gesprekken. Men praat weer voluit over het ondernemen, over nieuwe plannen en ideeën. Men denkt weer aan investeren of aan overnemen of aan allianties. Bankiers melden weer meer aanvragen voor kredieten, in de media wordt melding gemaakt van nieuwe investeringen en op mijn bureau liggen uitnodigingen voor eerstesteenleggingen en inhuldigingen van nieuwe bedrijfsgebouwen. Lang geleden dat we dit nog gezien hebben. Gretig zijn onze ondernemers om nieuwe markten en horizonten op te zoeken. Onze ondernemingen beseffen al lang dat de groei buiten Vlaanderen en zelfs buiten Europa ligt. In de eerste jaarhelft reikte Voka – Kamer van Koophandel West-Vlaanderen 10,8% meer certificaten van oorsprong uit voor export buiten de EU. Het sterkste groeicijfer sinds jaren en het hoogste van heel het land. China, Turkije en Saoedi-Arabië zijn de koplopers in het peloton van uitvoerlanden. Voeding en diepvriesproducten, machinebouw en textiel zijn onze voornaamste producten. Door de Oekraïnecrisis kan de uitvoerboycot van een aantal producten naar Rusland wel nog roet in het eten gooien. Sommige bedrijven en sectoren worden zwaar getroffen, maar ook hier zien we gretigheid om te zoeken naar nieuwe afzetgebieden.
De gretigheid wordt ondersteund door een groter vertrouwen in het politieke beleid. Het regeerakkoord van de nieuwe Vlaamse regering kan op bijval rekenen in ondernemerskringen. Besparen op de overheid zonder belastingverhogingen, toch investeren in wetenschappelijk onderzoek en innovatie, het onderwijs hervormen met de uitvoering van het masterplan, het aanpakken van de mobiliteitsproblemen, afschaffen van overbodige structuren, een efficiënter en eenvoudiger vergunningenbeleid, … We vinden dit allemaal terug in het Vlaams regeerakkoord. Ook heel wat West-Vlaamse dossiers krijgen een concreet antwoord in het regeerakkoord. De ontsluiting van de haven van Zeebrugge, de nieuwe zeesluis Ship, de uitbouw van het waterwegennetwerk Seine-Schelde, de N8 IeperVeurne, de regionale luchthavens Oostende en Wevelgem als economische groeipolen. Alle dossiers staan in het regeerakkoord. Ook voor het wegwerken van het tekort aan bedrijventerreinen, het beter functioneren van de West-Vlaamse arbeidsmarkt en de herwaardering van het technisch onderwijs worden er oplossingen aangereikt. We wensen de Vlaamse regering en de West-Vlaamse excellenties alvast gretigheid toe in de uitvoering van dit regeerakkoord. Dezelfde grinta zullen de federale onderhandelaar nodig hebben om over een aantal weken een regering op de been te brengen. Verlost van de benoeming van een Europees commissaris moeten ze nu voluit gaan voor economische groei door te bezuinigen en een forse lastenverlaging voor onze bedrijven. Daarenboven moet deze nieuwe regering nu en voor altijd werk maken van een sluitend en competitief energiebeleid zodat we niet meer in Afrikaanse toestanden terechtkomen van afkoppelingsplannen en noodscenario’s. Het energiebeleid moet onze bedrijven en onze gezinnen ten allen tijde en in alle situaties voorzien van elektriciteit en dit tegen concurrentiële prijzen. We hebben alvast een gretige minister van energie nodig. Supporters zien graag gretigheid bij hun vedetten, kunstliefhebbers zien graag gretigheid bij de kunstenaars. Maar gretigheid biedt geen garantie op winnen. We hebben al veel gretige ploegen of sporters weten verliezen. En gretigheid houdt het sluipend gevaar in van overmoed. Telkens opnieuw ten aanval trekken… maar dan toch op een counter lopen. De gretigheid die we vandaag zien bij ondernemers moet evolueren naar een vernieuwd en stevig vertrouwen dat gedragen en gesteund wordt door de vele overheden in dit land. Alleen zo zullen we uit de crisis geraken. Hans Maertens Directeur-generaal, Voka West-Vlaanderen
Ondernemers 13 12 september 2014
3
4
Ondernemers 13 12 september 2014
STANDPUNT /p.3 INHOUD/p.4 BLIKVANGER/p.5 ONDERNEMERS & CO/p.22 AGENDA/p.41 PROSIT/p.42
BEDRIJVEN House of Talents I Marlex I De Backer Pallets DX Solutions I Transport Vanneste I Barco I Zokola Online ED
6
REPORTAGE Unilin Panels verankert in West-Vlaanderen
12 INTERVIEW Xavier Van Honsebrouck Brouwerij Van Honsebrouck
16
HAVENNIEUWS Haven Zeebrugge behandelde in eerste jaarhelft 22 miljoen ton goederen
21 32 DOSSIER VERPAKKINGEN & COMMUNICATIE
38 VOKA-NIEUWS Voka Zomerfeest en Algemene Jaarvergadering
GBL Communication Bureau Boone I Toon
Ondernemers verschijnt tweewekelijks en wordt gratis toegestuurd aan alle leden van Voka WestVlaanderen. ISSN 1378-9511 Verantwoordelijke uitgever: Hans Maertens, Pres. Kennedylaan 9A, 8500 Kortrijk, redactie. ondernemerswvl@voka.be, www.voka.be/west-vlaanderen - Maatschappelijke zetel: Havenhuis De Caese, Hoogstraat 4, 8000 Brugge, info.wvl@voka.be Hoofdredacteur: Dirk Van Thuyne Webredacteur: Tinny Capiau - Grafische vormgeving: Bart Vandaele - Mediaregie: Filip Deckmyn, Chris Lens, Marijke Vanthuyne, Meriam Ziane, Fotografen: Dries Decorte, Kurt Desplenter, Patrick Holderbeke, Michel Vanneuville, Els Verhaeghe - Journalisten: Karel Cambien, Marc Dejonckheere, Patrick Demarest, Johan Depaepe, Stef Dehullu, Roel Jacobus, Bart Vancauwenberghe, Jan Bart Van In, Joke Verbeke - Druk: Goekint Graphics. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd, opgeslagen of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Download de Voka-app en lees Ondernemers online
BLIKVANGER
Overname BTS Food laat House of Talents toe exponentieel te groeien
“WE BLIJVEN FOCUSSEN OP KNELPUNTBEROEPEN” Sales Talents, Care Talents, Financial Talents, HR Talents en Executive Talents hebben er sinds kort een broertje bij. Met de overname van BTS Food begeeft House of Talents zich in een nieuwe nichemarkt, met name die van slagers op interimbasis. Ondanks de moeilijke markt slaagde de Kortrijkse dienstengroep er de jongste zes jaar in om stevig te groeien. “Nu we ook BTS interim onder onze vleugels hebben, verwachten we quasi een verdubbeling van onze omzet”, aldus gedelegeerd bestuurder Steve Rousseau. BTS Food opereert vanuit Zwijndrecht en zal dat in de toekomst blijven doen. Het 11-jarige bedrijf specialiseert zich in het aanbieden van slagers op interimbasis, voor een periode die kan variëren van één dag tot zes maanden. Toen Steve Rousseau de kans kreeg het bedrijf over te nemen, hoefde hij niet lang te twijfelen. “Ik was meteen gecharmeerd door het businessplan en het enthousiasme van dit bedrijf, dat op de hele Belgische markt actief is en kan putten uit een wervingsreserve van circa 250 gediplomeerde slagers. Net zoals de andere niches waarin we actief zijn, is ook dit een knelpuntberoep. Het is altijd een bewuste keuze geweest om precies op die markten te focussen. Afgaand op de lange lijst knelpuntberoepen, zullen er zich in de toekomst ongetwijfeld nog mogelijkheden aandienen.”
Onafhankelijke bedrijven Voor het personeel van BTS Food verandert er weinig: general manager Natasja Braem blijft de operationele
leiding verzorgen. “Dat past perfect in onze filosofie om elk bedrijf onafhankelijk te laten opereren, elk met zijn specifieke marktuitdagingen. Deze overname zal de balans tussen onze activiteiten wel meer in evenwicht brengen: waar we tot voor kort voor 80% met werving en selectie bezig waren, zal dat evolueren naar een 50/50-verhouding met de interimmarkt.” De verschillende Talents-divisies werken met een combinatie van eigen mensen op de payroll, freelancers en interimkrachten. In totaal gaat het om een 300-tal mensen. “We doen vooral vervangingen op langere termijn. Onze aanpak biedt voor onze medewerkers talrijke voordelen: enerzijds kunnen ze veel ervaring opdoen, anderzijds kunnen ze rekenen op afwisseling”, zegt Steve Rousseau.
Handrem House of Talents bestaat sinds juni 2008. Geen evidente opstartperiode, gezien amper enkele maanden later de recessie in alle hevigheid losbarstte. “Dat heeft onmiskenbaar ook een zware impact gehad op de tewerkstelling en de rekrutering van nieuwe medewerkers”, verduidelijkt Steve Rousseau. “Het is altijd onze filosofie geweest om schuldenvrij verder te groeien, maar zoiets is niet simpel als je moet ondernemen met de handrem op. Het was voortdurend wachten op het juiste moment om te investeren, en dan nog ben je afhankelijk van bepaalde externe factoren.”
STEVE ROUSSEAU:
“ALS DE SPELREGELS VOORTDUREND VERANDEREN, IS ONDERNEMEN GEEN SINECURE.”
Talents alles in orde gebracht om met een team van 70 verpleegkundigen te gaan werken voor Zwitserse zorginstellingen”, legt Steve Rousseau uit. “Eén week na het tekenen van het contract, nam de Zwitserse overheid, op basis van een referendum de beslissing om geen buitenlandse krachten meer toe te laten op de arbeidsmarkt. Daar sta je dan... De zorgsector heeft de jongste jaren enorm moeten besparen, diende veel harder na te denken over het inzetten van externe krachten. Nu ze hun huiswerk weer hebben gemaakt en alles weer onder controle lijkt, doen ze weer meer een beroep op ons. En zo word je in elke sector wel met hinderpalen geconfronteerd.”
Positieve evolutie Steve Rousseau verwacht dat de markt de komende maanden weer stevig zal aantrekken. “In het najaar merk je dat ondernemers er nog meer zin in hebben dan anders: ze willen positief zijn, vooruit denken, en hun team wapenen voor een succesvol volgend jaar. Daarom trekken ze, naar het eindejaar toe, meer nieuwe krachten aan. Alleen worden ook zij geconfronteerd met steeds wisselende spelregels, wat het ondernemen op zich extra moeilijk maakt.” Intussen blijft House of Talents uitkijken naar nieuwe opportuniteiten. “Kijk, mijn motto is: iedereen heeft talent, op welk domein dan ook. Het komt eropaan te ontdekken waar die competenties liggen. In dat kader plan ik op termijn ook een sociaal project, waarbij we kinderen van kansarme ouders de kans bieden om zo goed als kosteloos op vakantie te gaan en in die periode hun talenten te ontdekken. Dat doen we zonder bijbedoelingen, het is geen marketingstunt. In een people’s business, zoals deze, is het belangrijk daar oog voor te hebben en iedereen kansen te geven.” (BVC – Foto Hol)
Het was voor House of Talents regelmatig aanpassen aan de voortdurende grillen van de (buitenlandse) arbeidsmarkt. “Op een bepaald moment was voor Care
www.houseoftalents.be
Ondernemers 13 12 september 2014
5
BEEUWSAERT-CONSTRUCT.BE
UITBREIDING KANTOOR MARLEX BIEDT UITZICHT OP MOOIE TOEKOMST
Een tweede wending was de switch van generalisten naar specialisten. Het recht is zo complex geworden dat we het ondernemingsrecht zijn gaan opsplitsen in deeltakken en voor elke tak specialisten hebben aangetrokken. We durven onszelf dan ook een multi-nichekantoor noemen. Zo kunnen we aan ondernemingen een volledige juridische service aanbieden, gaande van vennootschapsrecht over contractrecht, kennis rond overnames en vergunningen tot fiscaliteit en sociaalrechtelijke zaken.”
Krachten bundelen Ook het team groeide verder tot de 18 koppen die Marlex vandaag telt. “Groei is geen doel op zich, maar staat enkel in functie van de verbetering van de dienstverlening door bijvoorbeeld specialisten in nieuwe materies aan te trekken”, zegt Marc D’hoore. “De kwaliteit die we in ons werk leggen, willen we ook met het nieuwe gebouw uitstralen. Niet alleen voor klanten, maar ook voor medewerkers. We kloppen lange dagen en een mooie omgeving maakt het een stuk aangenamer werken.” Begin dit jaar werd Marlex een associatie waarin Didier Jaecques en Gregory Vermaercke medevennoot werden. Marc D’hoore: “Vanaf een bepaalde schaal is het niet meer mogelijk en niet wenselijk om alles in één hand te houden. Als je kwaliteit wil blijven bieden, moet je je mensen betrekken en je krachten bundelen in een samenwerkingsverband.” Ook meer preventief werken, is een evolutie die ze bij Marlex opmerken. Marc D’hoore: “Vroeger kwamen ondernemers vaak te laat naar ons. Nu laten ze zich op tijd voorlichten. Dat zorgt ervoor dat we conflicten of juridische problemen vaak kunnen vermijden.” “Een ondernemer kan ook niet álles weten en
Helikopterbedrijf NHV gaat Noors Het Oostendse helikopterbedrijf Noordzee Helikopters Vlaanderen (NHV) neemt, een half jaar nadat het zelf door een financieel fonds werd overgenomen, zijn Noorse sectorgenoot Blueway over. De nieuwe combinatie, die vooral vluchten uitvoert voor de olie- & gassector, zal een omzet draaien van 210 miljoen euro, telt 650 medewerkers en heeft een vloot van 59 helikopters. Inclusief toestellen in bestelling wordt dat straks 81. Blueway en NVH deelden al loodsen en onderhoud op hun basissen in het Nederlandse Den Helder en het Britse Norwich. Door de fusie krijgt NHV een volledige dekking van het Noordzee-gebied, van België tot Noorwegen. NHV ontstond in 1997 vanuit de luchtmachtbasis in Koksijde. (HLN, DT, DS)
Bovenop het bestaande kantoor dat paalt aan de Brugse Bevrijdingslaan bouwden architecten Govaert en Vanhoutte voor Marlex ondernemersadvocaten een V-vormige balk met extra kantoren en een ruime bibliotheek. “Naast een vlotte bereikbaarheid hebben we nu ook een zee van licht en ruimte en een mooi zicht op de omgeving als troef”, vertelt stichter Marc D’hoore. De verbouwing was zo grondig – ook het bestaande volume onderging een complete metamorfose – dat het kantoor voor een jaar uitweek naar Oostkamp, de gemeente waar het in 1986 allemaal begon. Marc D’hoore: “Ik startte toen een eenmanszaak met een generalistische focus: alle materies werden aangepakt. Stilaan groeide het team rondom mij, ook allemaal generalisten. Maar een tiental jaar geleden wijzigden we de koers. We merkten dat de klanten van het kantoor hoofdzakelijk ondernemers waren. Door exclusief op hen te focussen, lieten we bijvoorbeeld familiale betwistingen en geschillen in het verkeer vallen.
UITGELEZEN
Dewulf Rooimachines wordt wereldspeler door overname laat zich meer en meer bijstaan,” vult Didier Jaecques aan. “Daarom vormen wij vaak een team met de accountant, de fiscalist en de interne jurist van de ondernemer. Samenwerken heeft enkel voordelen.” Op de vraag of ondernemersadvocaten wat kunnen leren van de moderne ondernemer, heeft Didier Jaecques meteen een antwoord klaar. “De advocatuur is een heel traditioneel beroep. Soms moet je de traditie in vraag durven stellen en voor verbetering vatbaar maken.”
De firma Dewulf uit Rumbeke, producent van aardappel- en wortelrooimachines, neemt het Nederlandse Miedema over. Dewulf wordt daarmee de tweede grootste speler in zijn branche. Dewulf maakt al 68 jaar landbouwmachines in Rumbeke en klom op tot de marktleider in zelfrijdende aardappel- en wortelrooiers. Het bedrijf heeft ook een vestiging in Roemenië en binnenkort komt er een derde productie-eenheid bij. Bij Dewulf werken 150 mensen en bij Miedema 111. (HN; HLN)
Roularta overweegt bod op aantal magazines Sanoma DIDIER JAECQUES, MARC D’HOORE EN GREGORY VERMAERCKE:
“VAAK VORMEN WIJ EEN TEAM MET DE ACCOUNTANT, DE FISCALIST EN DE INTERNE JURIST VAN DE ONDERNEMER.”
Marc D’hoore benadrukt graag de noodzaak aan bijscholing. “Om ons product up-to-date te houden, scholen we voortdurend bij en we geven die informatie door via seminaries en nieuwsbrieven.” Gregory Vermaercke: “Daarvoor hebben we nu ook een eigen seminarieruimte voor 40 à 45 mensen, die we ook ter beschikking stellen van derden. Samen met de ruime parking is dit een extra troef.” Ondanks de mogelijkheid voor nóg een extra verdieping, mag het bouwstof eerst gaan liggen bij Marlex. “Voor de toekomst denken we eerder aan bijkomende locaties, al zijn er nog geen concrete plannen. Ook op de internationalisering willen we verder inspelen. En daarnaast verbreden en verdiepen we de bestaande materies en kijken we om nieuwe rechtstakken uit te bouwen. Alles evolueert immers razendsnel”, besluit Marc D’hoore. (SD – Foto MVN)
www.marlex.be
Het West-Vlaamse uitgeversconcern Roularta overweegt een bod op een aantal van de te koop staande tijdschriften van de Belgische divisie van Sanoma. “Daar moeten we wel naar kijken”, zegt Roularta-topman Rik De Nolf. “Omdat Sanoma België te koop staat, zijn er nu een aantal opportuniteiten. We hebben al veel ervaring met service- en lifestylejournalistiek”. Sanoma België staat in de etalage en geeft onder meer Humo, Flair en Libelle uit. (TR; DT)
Uitgelezen: Voka’s socioeconomisch persoverzicht, een samenvatting van de belangrijke West-Vlaamse krantenartikels van de voorbije week. U kunt dit overzicht wekelijks via post of mail ontvangen. Wenst u een proefnummer of info over een abonnement? Contacteer Nele Demets tel. 056-23 50 66, nele.demets@voka.be
België - Belgique P.B. 8500 Kortrijk 4/257
UIT gelezen WEST-VLAAND
EREN
Wekelijks persove rzicht van Voka (verschijnt niet West-Vlaanderen in de kerstvaka 20e jaargang ntie en gedurend Verantwoordelijk e 6 weken in juli e uitgever Hans & augustus) Maertens Afzender Voka West-Vlaanderen, President Kennedy Afgiftekantoor 8500 Kortrijk laan 9a, 8500 - P509109 Kortrijk
TE HUUR: TE VICHTE: Mooie werkplaats/magazijn – 308m2 Vlot bereikbaar nr. E17 - ruime parking en oprit Voorzien van betonvloer, geïsoleerd, met verlichting en daglicht, voldoende elektriciteit. Ideaal voor schrijnwerkerij, metaalbewerking, andere activiteit of stockage.
TE KOOP: TE WAREGEM: Productiehal + toonzaal op 2958m2 Werkplaats/magazijn (616m2) is perfect geïsoleerd – vrije hoogte 5,4m. verzorgde polierbeton, T! verlichting, overal elektrische (230V), RKOCH VEleidingen persluchtleidingen,... Toonzaal (103m2) is eigentijds en modern en zeer lichtrijk door de grote glaspartijen.
TE HUUR : TE ANZEGEM : Magazijnruimtes opdeelbaar Totaal 3000m2 opdeelbaar in kleinere oppervlaktes – wind- en waterdicht – aparte inrijpoorten – oplossing op maat Reeds meerdere modules verhuurd !
Bedrijfsvastgoed en residentiële investeringspanden
www.maesconceptimmo.be 056/722 180 – Kantoor te Anzegem
Gedetailleerde waardebepaling? Onze specialisatie!
Lighting solutions
al onze realisaties op www.SWIMMINGPOOLS.be
Ook de Willy Naessens van industriebouw…
WORTEGEM-PETEGEM T. 055 39 03 90 TESSENDERLO T. 013 29 27 17 OVERIJSE T. 02 657 39 16
“EXTRA AANWERVINGEN VOOR NIEUWE PRODUCTIELIJN”
BEDRIJVEN
Overname door Franse groep PGS verruimt commerciële mogelijkheden De Backer Pallets
Sinds begin juni is het officieel: De Backer Pallets uit Poperinge maakt nu definitief deel uit van de Franse Groep Palettes Gestion Services (PGS). Beide bedrijven werkten al jarenlang constructief samen en bezegelden dat met een overeenkomst die alleen maar winnaars kent. Het beheer van de Belgische vestiging blijft in handen van de familie, waar zoon Thomas wordt klaargestoomd om op termijn de fakkel van vader Patrick over te nemen. De Backer Pallets werd opgericht in 1982 door Roger De Backer. Sinds 1989 is het gehuisvest op de huidige site in Poperinge. “Wij zijn eigenlijk gegroeid uit een zagerij”, verduidelijken Patrick en Thomas Cappoen. “Op vraag van klanten begonnen we destijds kleinschalig met fabricage van palletten. Sinds 1992 zijn we volledig op die kar gesprongen en behielden we de zagerij puur om ons te voorzien van grondstoffen voor die productie. Drie jaar geleden beslisten we om strategische redenen om de zagerij te sluiten: ze kon maar 10% van onze productiebehoeften meer dekken en bovendien was het nog moeilijk te combineren met de pallettenproductie, mede vanwege de sterke concurrentie uit het Oostblok. Het sluiten van de zagerij gaf ons de kans de vrijgekomen ruimte te benutten voor de installatie van een nieuwe productielijn.”
Overname in stapjes Al sinds 15 jaar onderhoudt De Backer Pallets prima contacten met de Franse groep PGS. “Zij verzorgden onze commerciële zaken in Frankrijk”, vervolgt Patrick Cappoen. “Circa vijf jaar geleden begonnen we voor het eerst te spreken over een overname. In september 2012 namen ze al een participatie van 19,9% in het kapitaal van ons bedrijf. Toen al was duidelijk dat ze op termijn de firma volledig zouden overnemen, alleen moesten er nog enkele punten en komma’s juist worden gezet. Door de jarenlange constructieve samenwerking is alles heel vlot verlopen en kwamen er ook weinig audits aan te pas, gezien het sterke wederzijdse vertrouwen.” PGS is niet bepaald een klein broertje: het verzaagt jaarlijks 280.000m³ planken, produceert 18,6 miljoen nieuwe palletten en restaureert 14 miljoen gebruikte palletten. De groep, met hoofdzetel in Saint-Etienne du Rouvray, zal De Backer Pallets gebruiken als uitvalsbasis voor de exportactiviteiten. PGS is nu al sterk actief in (Zuid-)Europa en Noord-Afrika, maar strekt zijn tentakels onder meer ook uit naar Mexico.
Bredere productportfolio De krachtenbundeling heeft voor beide partijen alleen maar voordelen. “PGS beschikt onder meer over 13 eigen productie-eenheden en zes zagerijen. Het doet
zelfs aan eigen bosbeheer. Bovendien is deze groep niet alleen een specialist in de productie van nieuwe en hergebruikte houten palletten, maar biedt het ook tweedehandspalletten, aluminium palletten en een volledig assortiment van verpakkingsmaterialen aan. Daardoor wordt ook onze productportfolio nu gevoelig breder en kunnen we een ruimer marktpotentieel aansnijden. Hiermee zijn we meteen ook gewapend voor een nieuwe tendens, want steeds meer grootverbruikers kopen hun verpakkingsmaterialen op Europees niveau aan en werken daarvoor liefst samen met één aanspreekpunt voor leveringen in verschillende landen. De eerste resultaten daarvan zijn er nu al, met een bestelling in de Verenigde Arabische Emiraten”, zegt Patrick Cappoen.
Aanwervingen Voor de klanten en medewerkers van het bedrijf uit Poperinge verandert er weinig. “Het dagelijks beleid blijft minstens nog de komende vijf jaar de verantwoordelijkheid van Carine De Backer en mezelf, dat is zo afgesproken”, aldus Patrick Cappoen. “Wel is het de bedoeling stelselmatig meer verantwoordelijkheden over te dragen aan mijn zoon Thomas, die nu al de commerciële zaken behartigt en ook de communicatie met PGS verzorgt.” Dat laatste is geen toeval want Thomas Cappoen liep na zijn studies stage bij de Franse groep. “Inmiddels ben ik al drie jaar actief in het bedrijf van mijn ouders. Daardoor konden we onze klanten toekomstgericht al de nodige continuïteit
THOMAS CAPPOEN, CARINE DE BACKER EN PATRICK CAPPOEN:
“DOOR DE JARENLANGE CONSTRUCTIEVE SAMENWERKING IS DE OVERNAME HEEL VLOT VERLOPEN EN KWAMEN ER WEINIG AUDITS AAN TE PAS.”
garanderen. De overname van PGS bekrachtigt dat verhaal alleen maar.” PGS investeerde in 2012 al in een vijfde productielijn voor de site in Poperinge (90.000 m² groot, waarvan 400 m² nieuwe kantoren), waardoor de jaarlijkse capaciteit verhoogt tot vijf miljoen palletten. De combinatie van die investeringen en de strategische keuzes blijkt trouwens een schot in de roos: het zorgt ervoor dat De Backer Pallets in het eerste boekhoudkundige semester een groei van 11% realiseerde in vergelijking met het vorige boekjaar, waarin een zakencijfer van 34,4 miljoen euro werd opgetekend. Voor die vijfde productielijn zullen er normaal nog extra medewerkers worden aangeworven. (BVC – Foto DD)
www.debackerpallets.com
Ondernemers 13 12 september 2014
9
Dejonckheere
Roeselare
Echt rijplezier
Van het goede leven genieten, dat doet u achter het stuur van een BMW… en aan tafel bij een sterrenchef. Bij BMW Dejonckheere brengen we beide samen. Van 1 tot en met 24 oktober verwelkomen wij vier sterrenchefs in ons tijdelijk showroomrestaurant: Matthieu Beudaert - Table D’Amis * Tim Boury - Boury * Angelo Rosseel - La Durée ** Stéphane Buyens - Le Fox ** Ze toveren voor u hun meest verrukkelijke creaties op tafel. Zin in een uitzonderlijke ervaring? Reserveer snel op www.dejonckheere.bmw.be. Wilt u ons showroomrestaurant afhuren? Contacteer ons op 051 22 70 22, voor groepen tot 40 personen.
GENIET VAN EEN 6-STERRENDINER IN ONS SHOWROOMRESTAURANT.
Dejonckheere Oostnieuwkerkesteenweg 136 8800 Roeselare Tel. 051 22 70 22 info@dejonckheere.net.bmw.be www.dejonckheere.bmw.be
BMW16909_Ann A4 Dejonckhere_V_NL_Mag.indd 1
Geen moeite is ons teveel.
26/08/14 12:15
Op 23 september verwelkomt DX Solutions haar cliënteel in de Gentsestraat te Harelbeke om de nieuwe vestiging officieel te openen. De verhuis naar deze locatie was nodig om de verdere groei mogelijk te maken. Het team van oprichter Xavier Dekeyster werkt op vijf fronten aan de continue ontwikkeling van DX Solutions, waarvan de activiteiten zich het best laten omschrijven als technologie-incubator. “Het is de bedoeling om met de hulp van commercieel onderlegde vennoten gesofisticeerde online software internationaal te vermarkten”, aldus Xavier Dekeyster.
Tenslotte is er nog CoProspectr, een tool die vertegenwoordigers toelaat om via hun tablet of smartphone snel en handig de administratie van hun contacten en bezoeken te verzorgen. “De tool is al helemaal klaar en wordt al enthousiast onthaald, maar we zijn nog op zoek naar partners om dit commercieel uit te spelen. Sowieso zijn we een bedrijf dat graag kennis deelt en samenwerkt, vanuit de overtuiging dat je op die manier veel verder raakt dan in je eentje”, aldus Xavier Dekeyster, overigens een Bryo-deelnemer.
INDUSTRIËLE BOUWKUNDIGE WERKEN CIVIELE BOUWWERKEN WATERBOUWKUNDIGE WERKEN
BEDRIJVEN
DX SOLUTIONS GROEIT DANKZIJ ONTWIKKELING NIEUWE ONLINE SOFTWARE
DX Solutions bestaat sinds 2007, maar Xavier Dekeyster zit al langer in de ICT-branche. Zo had hij met dxADSL, een vernieuwende internetprovider, al furore gemaakt. Hij verkocht dat bedrijf eind 2011 aan Scarlet. “Met DX Solutions specialiseren we ons in de ontwikkeling van technische applicaties, mobiele apps, websites en webshops. De applicaties kunnen bijvoorbeeld aan ERP-systemen worden gekoppeld. Zo deden grote ondernemingen als Roularta, Ghelamco, BNP Paribas Fortis, NMBS, InBev en andere al een beroep op ons om op een efficiënte manier processen te automatiseren. Toekomstgericht mikken we steeds meer op informatisering en zullen we vermoedelijk minder websites bouwen.” Het bedrijf fungeert als technologie-incubator. “Bepaalde zaken ontwikkelen we zelf, voor andere worden we dan weer geïnspireerd vanuit de noden van klanten. Meestal gaat het om online software, die dan verder kan worden vermarkt in samenwerking met commercieel sterke vennoten.” Nu al heeft DX Solutions vijf ijzers in het vuur. “Met Studyx, bijvoorbeeld, beschikken we over een workshopdienst die opleidingen voor webontwikkelaars organiseert. Voor deze professionals is het na enkele jaren in de branche namelijk niet evident om zich bij te scholen, wij vullen die leemte in. Een ander voorbeeld is BAuction, een platform voor groothandelsverkoop, waar sterke veiligheidsapplicaties zijn ingebouwd. Daardoor zijn zowel aan- als verkoper zeker dat een grote bestelling optimaal wordt afgerond en bezorgd. We broeden intussen ook op de ontwikkeling van een politiek platform, maar het is nog te vroeg om daarover uit te wijden.”
Internationale focus Volgende maand pakt DX Solutions uit met Constry. “Het is de bedoeling dat dit uitgroeit tot dé online webshop voor de bouwwereld. Via dit kanaal kunnen we onder meer ramen, deuren, veranda’s en andere bouwproducten verkopen. Hiermee mikken we op doe-het-zelvers en de professionele markt, die in real time offertes kunnen opvragen. We willen dit onder meer in België, Nederland en Spanje uitrollen.”
XAVIER DEKEYSTER:
“VOOR DE VERMARKTING VAN ONZE PRODUCTEN RICHTEN WE NIEUWE VENNOOTSCHAPPEN OP MET COMMERCIEEL STERKE PARTNERS.”
Het team van DX Solutions verdubbelde in één jaar tijd van 3 naar 6 mensen, binnenkort komt er nog iemand bij. “De vorige locatie, 150 meter verderop, was te klein geworden. Onze huidige accommodatie is drie keer groter (150 m²) en biedt het voordeel op een professionelere manier klanten te kunnen ontvangen. Bovendien kunnen we hier ook onze opleidingen organiseren. Mits kleine aanpassingen kunnen we hier nog met 200 m² uitbreiden, zodat we gebeiteld zitten voor een veelbelovende toekomst”, besluit Xavier Dekeyster. (BVC – Foto Hol)
Siemenslaan 13, 8020 Oostkamp T. 050 36 80 85 info@westconstruct.be www.westconstruct.be
www.dx-solutions.be
Ondernemers 13 12 september 2014
11
Ondernemers 13 12 september 2014
REPORTAGE
12
Investeringsprogramma van 40 miljoen euro
UNILIN PANELS VERANKERT IN WEST-VLAANDEREN
Het is toch wennen om aan de gebouwen van het voormalige Spano in Oostrozebeke vlaggen van Unilin uit Wielsbeke te zien wapperen. “Wilden we vanuit WestVlaanderen nog een rol spelen in de internationale spaanplatenindustrie dan was er geen andere keuze dan het samengaan van de divisie Unilin Panels met Spano”, zegt divisiepresident Lode De Boe. Het is Unilin menens: zopas startte een ambitieus investeringsprogramma van 40 miljoen euro om door kostenefficiëntie en innovatie de (West-)Vlaamse spaanplatenindustrie duurzaam te verankeren. Sinds wanneer varen jullie effectief onder één vlag? Lode De Boe: “De officiële acquisitie van Spano door Unilin gebeurde in mei vorig jaar. Sinds 1 juni dit jaar vormen we één legale entiteit Unilin Division Panels en zijn we volledig operationeel geïntegreerd.” Welke was de aanleiding tot de overname van Spano door Unilin? Lode De Boe: “In de Europese spaanplaatindustrie is al 20, 30 jaar een consolidatie aan de gang. In Vlaanderen bleven er van tientallen bedrijven nog slechts twee over: Unilin en Spano. Op globaal vlak waren we beiden kleine tot middelgrote spelers op een zakdoek. Er waren drie mogelijkheden: Unilin of Spano kon de andere overnemen of we konden samen een joint venture opzetten. Het werd uiteindelijk een overname door Unilin.” Welke voordelen biedt de nieuwe constellatie? Lode De Boe: “We bekomen niet alleen voldoende schaalgrootte om een rol van betekenis te kunnen spelen, anderzijds waren beide bedrijven actief in
LODE DE BOE:
“HIER ZIJN GEEN MENEREN, NIET TE VEEL MANAGERS MAAR WEL VEEL ENTREPRENEURS.”
complementaire markten en met complementaire producten. Waar Unilin van oudsher industriegericht was voornamelijk meubelen en verpakking - richtte Spano zich vooral op de handel. Unilin besliste een viertal jaar geleden om ook in de handel sterk actief te worden. Toen we vernamen dat Spano eventueel gekocht kon worden, paste dat perfect in onze strategie en startten we de gesprekken die uiteindelijk tot de overname hebben geleid.” Vanuit welke concurrentiepositie betreedt u de internationale toneel? Lode De Boe: “Deze business hier houden, vergt een kostentechnische oefening. De West-Vlaamse spaanplatenproductie ontstond vanuit het vlasafval. Maar vandaag is de grondstof hout en daar bevinden we ons ver vandaan. Daarom gebruiken wij voornamelijk urban wood, recyclagehout. Naargelang het soort product gaat het om 40 tot 90% recyclagehout. Daarnaast moesten we de rekening maken van drie fabrieken vlak bijeen, elk met hun vaste kosten.” Welke conclusies trok u daaruit? Lode De Boe: “We gaan van drie naar twee sites, waar we de capaciteit zullen verhogen tot het niveau van de drie. Er volgt dus geen afbouw van volume, wel een sterke kostenreductie om stabiel op de markt
te kunnen blijven. Tegelijkertijd gaan we investeren in technologie om de kwaliteit en eigenschappen van de platen te verbeteren. Ten derde, strategisch de belangrijkste zet, investeren we in middelen voor nieuwe, innovatieve producten. Denk daarbij aan onderzoek & ontwikkeling, doseringssystemen en allerhande neventechnologie.” Is in platen nog veel vernieuwing mogelijk? Lode De Boe: “De platenindustrie is te conservatief, daarin kunnen we nog enorm veel innoveren. We moeten kijken naar technische oplossingen met toegevoegde waarde voor de klanten. Zowel Spano als Unilin kenden een gedreven r&d-geest en -mensen, elk op hun terrein. Door die samen te brengen, kunnen we zeer snel nieuwe producten ontwikkelen en marktrijp maken. In de bouw kunnen we oplossingen bieden vanaf de bekisting voor de fundamenten tot en met het afgewerkte interieur. De designcapaciteiten van de collega’s van Unilin Flooring - onder meer Quick-Step – nemen we mee om in de interieurpanelen tot de top van de melanineproducenten te behoren.” Welke fabrieken blijven behouden en welke zullen er verdwijnen? Lode De Boe: “We gaan de Unilin-site in de Ridder de Ghellinckstraat in Wielsbeke stilleggen, maar we hebben nog niet beslist wat we ermee gaan doen. De twee overblijvende locaties krijgen een grondige upgrade: de Spano-site langs de Ingelmunstersteenweg in Oostrozebeke werd al de nieuwe hoofdvestiging van de divisie Panels en in Wielsbeke behouden we de Unilin-site in de Breestraat.” Wat is de impact op de werkgelegenheid? Lode De Boe: “Niemand wordt ontslagen. We zullen zowel het productievolume in de twee locaties
opdrijven als het productengamma in de Unilingroep verder laten groeien en diversifiëren, waardoor ruim voldoende arbeidsplaatsen voorhanden zijn. Mensen zullen misschien wel naar een andere activiteit verplaatst worden, maar het staat absoluut bovenaan de sociale agenda dat de integratie geen ontslagen mag veroorzaken.” Hoe is de timing van het investeringsplan? Lode De Boe: “Afgelopen zomer startte het upgradeplan voor de twee grote overblijvende spaanplatensites in Oostrozebeke en Wielsbeke. Tegen maart volgend jaar investeren we hierin meer dan 40 miljoen euro.” Wil dit zeggen dat Mohawk sterk in de Vlaamse industrie gelooft? Lode De Boe: “De verstandhouding met onze moedermaatschappij is zeer goed. We houden gezonde discussies en kunnen tot zover onze operationele strategische plannen uitvoeren. Mohawk ziet ook dat toekomstgerichte investeringen de enige mogelijkheid zijn om de platenindustrie in Vlaanderen te verankeren. Wij hebben alle knowhow en capaciteiten vlakbij de afzetmarkt. Belangrijk is dat elke business unit zijn eigen bestaansnut moet bewijzen en een langetermijnstrategie moet uitwerken. Niemand zit onder andermans paraplu, er wordt niet geconsolideerd om zwakke broertjes te verstoppen. Zoiets loopt op termijn toch scheef.”
LODE DE BOE:
“DE AMERIKAANSE EIGENAAR APPRECIEERT ONZE WEST-VLAAMSE KORTGEDRAAIDHEID.”
Blijven Unilin en Spano als merknamen bestaan? Lode De Boe: “De bedrijfsnaam en algemene merknaam is Unilin. Voor bepaalde producten en gamma’s behouden we merknamen die het goed doen in de markt, bijvoorbeeld SpanoTech voor oplossingen voor de hout- en houtskeletbouw. Het is geen doel op zich om overal de naam Spano te bannen.” Hoe verloopt het doorgaans delicate samenbrengen van twee verschillende bedrijfsculturen? Lode De Boe: “Er was een cultuurverschil. Unilin behoort tot een multinationale groep, met grote klanten en een uiteenlopend productengamma, Spano was meer de kmo op spaanplaat gericht. De mentaliteit was echter dezelfde: West-Vlamingen onder elkaar. We proberen het familiale karakter te behouden, met een professionele samenhang. Hier zijn geen meneren, niet te veel managers maar wel veel entrepreneurs. Het ‘durven ondernemen’ zien we het liefst zo diep mogelijk in de organisatie gebeuren.”
LODE DE BOE:
“UNILIN EN SPANO HADDEN ELK HUN BEDRIJFSCULTUUR MAAR WE ZIJN VOORAL WESTVLAMINGEN ONDER ELKAAR.”
Opendeurdag 21 september Op zondag 21 september houdt Unilin in de spaanplaat- en melaninevestiging in de Breestraat in Wielsbeke een opendeurdag voor professionals. Architecten, schrijnwerkers, meubelbouwers, verpakkers, aannemers, ontwerpers,... kunnen er kennismaken met het hele productengamma en de nieuwe bedrijfsorganisatie. De hele dag zijn er rondleidingen, toelichtingen, randanimatie. Elke ondernemer is welkom, mits voorafgaande registratie op www.unilinpanels.com.
REPORTAGE
LODE DE BOE:
“DE PLATENINDUSTRIE IS TE CONSERVATIEF, DAARIN KUNNEN WE NOG ENORM VEEL INNOVEREN.”
Klikt het daarom zo goed met Mohawk? Lode De Boe: “Mohawk is niet echt het typisch Amerikaanse bedrijf dat alleen belang hecht aan rapportering. Voorzitter en CEO Jeffrey Lorberbaum is daarentegen een echte ondernemer. Hij spreekt met ons over producten, mensen, ontwikkelingen, strategie, enzovoort. In dat opzicht waardeert hij onze gedrevenheid en aguility, of op z’n West-Vlaams gezegd: kortgedraaidheid.”
Extra alert voor energie Hoe reageert de markt? Lode De Boe: “De reacties zijn tweeërlei. De eerste algemene reactie was: “Aha, eindelijk.” Onze klanten beseffen ook het belang van een lokale speler, maar zagen tegelijk dat wij twee te klein waren om te kunnen blijven meevechten. Zonder fusie hadden beiden gigantisch moeten investeren zonder daarom competitieve schaalgrootte te verwerven. Anderzijds was er argwaan over prijszetting maar intussen beseft iedereen dat er maar één prijs bestaat en dat is de marktprijs. Wie denkt daarin onnozel te kunnen doen, wordt meteen door de concurrentie afgestraft. Een bijkomende hoge toegevoegde waarde in de klantenservice is dat we nu meer producten in gecombineerde vrachten kunnen aanbieden.” (RJ – Foto Hol)
Wat doet Unilin Panels? De productie van spaanplaten is een van de divisies van Unilin dat 5.400 medewerkers telt en sinds 2005 behoort tot Mohawk Industries, de Amerikaanse marktleider in vloerbekleding. Unilin bestaat uit vier divisies: flooring (vloeren), panels (panelen), insulation (isolatie) en technologies (intellectuele eigendom en patenten). Samen haalden de 21 vestigingen vorig jaar een omzet van 1,4 miljard euro. De divisie panels wordt geleid door president Lode De Boe en telt een 1.300-tal medewerkers. Het merendeel daarvan werkt in West-Vlaanderen in de productie van spaanplaat in Wielsbeke en Oostrozebeke, en decoratieve panelen in OoigemWielsbeke en Izegem. De overigen werken in de mdf-platenfabriek in Bazeilles (Franse Ardennen) en de voormalige Spano-lakkerij in Merchtem (Vlaams-Brabant). De klanten situeren zich in de Benelux, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië en Japan. Industrieel ingenieur scheikunde Lode De Boe kent het huis Unilin als zijn broekzak. Sinds hij er 17 jaar geleden aan de slag ging, werkte hij twaalf jaar in de laminaatvloeren, drie jaar in de parketvloeren en nu zijn derde jaar in de platen.
In februari ondersteunde Unilin de actie van Fedustria tegen het gesubsidieerd verbranden van recycleerbaar hout omdat zulks de marktprijzen oneigenlijk opdrijft. Hoever staat het daarmee? Lode De Boe: “Er zit nog altijd druk op de aanvoer van zowel vers als recyclagehout. We hebben het gevoel dat dit thema naar aanleiding van de acties van de Federatie beter op de politieke agenda kwam. Met de nieuwe ministers hopen we dat er een duurzame oplossing voor de lange termijn komt.” De nieuwe Vlaamse regering besliste al om geen nieuwe grote biomassacentrales meer te subsidiëren. Lode De Boe: “Daar is een meer diepgaande discussie over nodig want 100 kleintjes zijn misschien groter dan twee grote. Het is voor de nieuwe excellenties een uitdaging om duidelijkheid en duurzaamheid te beogen. Vanuit de industrie zijn we bereid om daaraan mee te werken.” Wat gebeurt er met A&S Energie, de 50/50 joint venture van Spano en Aspiravi voor energieproductie uit houtverbranding? Lode De Boe: “Unilin nam deze 50%-participatie over. De energieproductie past volledig in de bedrijfsstrategie waarbij alle recupereerbaar hout als grondstof wordt ingezet, en pas wanneer het niet meer recupereerbaar is, wordt gebruikt als brandstof. De opgewekte elektriciteit gebruiken we in eerste instantie zelf, de rest wordt verkocht.” Bent u met deze centrale gewapend tegen de gevreesde black-out? Lode De Boe: “Uiteraard delen wij de algemene bezorgdheid om de elektriciteitsbevoorrading. Het is onverstaanbaar dat een land met een vooraanstaande wereldpositie plots in zulk een risicopositie kan belanden. Wij staan wel niet op de lijst van gemeenten die afgekoppeld kunnen worden, maar toch stemt ons dat niet helemaal gerust. In de praktijk loopt het elektriciteitsnet immers niet helemaal volgens de gemeentegrenzen. (RJ – Foto Hol)
Ondernemers 13 12 september 2014
13
Zij kozen voor ING … En u? Het is niet toevallig dat H. Essers, net zoals twee derde van de Belgische ondernemingen, voor ING heeft gekozen als financiële partner. De CEO, Gert Bervoets, getuigt:
Bijna 410 miljoen euro omzet in 2013, ruim 3.700 medewerkers, 32 vestigingen in 11 landen. De cijfers van H.Essers spreken tot de verbeelding. Het logistieke bedrijf uit Genk combineert een groeistrategie met asset-based investeringen. Een jaarlijkse groei van 10% of meer is noodzakelijk om onze strategie te verwezenlijken», legt Gert Bervoets uit. «Onze winst investeren we integraal in trekkers, opleggers, magazijnen en IT. Zo kunnen we snel en flexibel inspelen op de markt, zoals wij het willen. Gert Bervoets
CEO van H.Essers
ING levert ons daar al twee decennia marktconforme investeringskredieten voor. Voor onze trekkers en opleggers, die we om de vier jaar vervangen, doen we ook een beroep op de diensten van ING Lease. In samenwerking met ING hebben we verder een cashpooling opgezet,
om onze cashvoorraad te optimaliseren. Het systeem loopt vlot, en we willen dat nu ook uitbreiden naar Roemenië. Door de moeilijke wetgeving blijkt dat echter niet evident, maar ik ben ervan overtuigd dat ING erin zal slagen. Een vierde dienst van ING om onze groei te stimuleren is factoring, of de overname van kredietrisico’s. Een zesde van de 410 miljoen euro omzet die we boeken staat voortdurend open. De bedoeling is dat we die schuld nu doorschuiven naar de bank. Deze financieringsvorm volgt in principe de omzet en kan dus tot de groei bijdragen. Onlangs voerde ING Event Financing een studie uit die H.Essers toelaat onze huidige balansstructuur beter te begrijpen. Lees de volledige getuigenis van Gert Bervoets en ook die van andere cliënten op ing.be/getuigenissen.
Wilt u ook kiezen voor ING als financiële partner? Maak een afspraak met een van onze ING Relationship Managers via ing.be/business.
Advertentie uitgegeven door ING België nv – Bank/Kredietgever – Marnixlaan 24, B-1000 Brussel – RPR Brussel – Btw: BE 0403.200.393 – BIC: BBRUBEBB – IBAN: BE45 3109 1560 2789 Verzekeringsmakelaar ingeschreven bij de FSMA onder het nummer 12381A. Verantwoordelijke uitgever: Inge Ampe – Sint-Michielswarande 60, B-1040 Brussel – 708383N – 05/14
Terwijl heel wat transportbedrijven onheilstijdingen verkondigen, vallen er in de sector gelukkig ook nog positieve signalen te horen. Neem nu Transport Vanneste uit Moen, dat nog altijd op een goedgevuld orderboek kan rekenen. “Het is een prioriteit om de uitdagingen van onze klanten op te lossen”, aldus Koen Vanneste, die dit jaar zijn team met vijf mensen zag groeien en bovendien ook fors investeerde in nieuwe voertuigen. Transport Vanneste werd destijds opgericht in Avelgem, maar is inmiddels al ruim drie decennia actief vanuit Moen. Daar evolueerde de onderneming van een puur truckingbedrijf tot een logistieke dienstverlener met totaaloplossingen. “Die evolutie was ook nodig om aan de almaar veranderende behoeften van onze klanten tegemoet te komen”, zegt Koen Vanneste, die de vierde generatie van dit familiebedrijf vertegenwoordigt. “Als kind draaide ik al graag mee in de zaak. Het stond voor mij dan ook snel vast om op termijn de fakkel van mijn ouders over te nemen.” Sinds zeven jaar fungeert Koen als zaakvoerder, samen met vader Georges en moeder Diane.
BEDRIJVEN
TRANSPORT VANNESTE BREIDT VLOOT GEVOELIG UIT IN JUBILEUMJAAR Zo hebben we regelmatig overleg met onze klanten. Bovendien nemen zowel mijn vader als ikzelf nog regelmatig zelf plaats achter het stuur. Met veel plezier. Ook op die manier voelen we wat er reilt en zeilt in de markt.” De investeringen van dit jaar kaderen zowel in een vernieuwings- als een uitbreidingsoperatie. “Om alles te kunnen blijven behappen, hadden we ook extra mensen nodig. Al bij al hebben we vrij snel nieuwe, enthousiaste en flexibele truckers gevonden. Op dat vlak is het een strategische keuze om te werken met Belgische chauffeurs. Zij rijden zowel op de Benelux, Frankrijk als Duitsland. We sturen altijd een vrachtwagenbestuurder op pad die de taal van de bestemmeling spreekt. Dat zorgt voor een vlotte communicatie en kan op veel waardering van de klanten rekenen.” De firma is sterk vertegenwoordigd in de staal-, de bouw-, de papier- en de voedingssector. “Het is moeilijk in te schatten wat de toekomst zal brengen, maar feit is dat niet investeren synoniem is voor stilstaan of achteruitgaan. Uiteraard gaan we daarbij niet over één nacht ijs, het zijn telkens weloverwogen aankopen die het resultaat zijn van zorgvuldige communicatie met de klanten. Dankzij de uitbreiding naar diverse activiteiten zijn de risico’s in elk geval beter gespreid”, weet Koen Vanneste.
KOEN EN GEORGE VANNESTE:
“HET IS ONZE STRATEGISCHE KEUZE OM TE WERKEN MET BELGISCHE CHAUFFEURS.”
Regelmatig klantenoverleg Het bedrijf staat al jaren synoniem voor een gestage groei, maar investeerde dit jaar aanzienlijk in nieuwe voertuigen. “Dit jaar werden al zes nieuwe trekkers en 16 opleggers geleverd, volgende maand komen daar nog vier opleggers bij. Die laatste beantwoorden aan de specifieke vereisten van een klant uit de papierindustrie. Wij vinden het erg belangrijk om voortdurend de vinger aan de pols van de markt te houden.
Logistieke totaalpakketten Vanneste doet intussen meer dan trucking alleen. “Onze activiteiten steunen op drie pijlers: huiftransport, containertransport en warehousing. Dat biedt ons de mogelijkheid totaaloplossingen aan te bieden. Voor sommige klanten hebben we de dienstverlening uitgebreid tot het hele logistieke verhaal.”
In die positieve sfeer wil Transport Vanneste ook het gouden jubileum met de inmiddels 47 medewerkers vieren. “De voorbereidingen zijn aan de gang om iets te organiseren, zodat we met de medewerkers kunnen klinken op een halve eeuw enthousiast ondernemerschap”, aldus Koen Vanneste. (BVC – Foto Hol) (BVC – Foto Hol)
www.vanneste.be
www.vandekerckhove-metaal.be
Ondernemers 13 12 september 2014
15
16
Ondernemers 13 12 september 2014
Xavier Van Honsebrouck
Brouwerij Van Honsebrouck
INTERVIEW
ELKE ONDERNEMER IS EEN CREATIEVE DUIZENDPOOT Het gaat goed met de West-Vlaamse brouwerijen en de provinciale biercultuur in het algemeen, zo blijkt uit een recente studie van het West-Vlaamse Economisch Studiebureau. Omdat alles altijd beter kan, geeft de familie Van Honsebrouck er nog een lap op en investeert 35 miljoen euro in een greenfield die nu al de term ‘bierkasteel’ meekreeg. Een gigantische vastgoedoperatie en een grote sprong voorwaarts voor Van Honsebrouck. Architect van dienst is Xavier Van Honsebrouck. “Ik ben altijd al een beetje een rebel geweest.” U investeert in Emelgem (Izegem) in een gloednieuwe brouwerij. Was het niet langer houdbaar om in hartje Ingelmunster actief te blijven? Xavier Van Honsebrouck: “Vroeg of laat moesten we hier weg, het kon gewoon niet anders. Ook al zei mijn vader eens dat hij hier nooit weg wilde. De installaties zijn stilaan verouderd. Bovendien is de brouwerij historisch gelegen in een woonzone. We moeten daarom nu al met drie externe opslagplaatsen werken en dat is allesbehalve optimaal.” In de nieuwe fabriek zal de capaciteit dubbel zo hoog liggen als nu. Ziet u nog zoveel groei? Xavier Van Honsebrouck: “Het concept is totaal anders dan in een klassieke brouwerij. We downsize to grow. Daarmee bedoel ik dat onze nieuwe brouwerij veel sneller en veel flexibeler zal kunnen uitpakken met kleine reeksen. Zo zullen we maximaal inspelen op opportuniteiten die zich in de markt voordoen.” Hoe moeilijk was de administratieve weg om dit dossier rond te krijgen en de geschikte site te vinden? De Vlaamse administratieve molen krijgt vaak het verwijt heel traag te draaien. Terecht? Xavier Van Honsebrouck: “Ik mag daar niet echt over klagen. Natuurlijk is dat een zure appel waar je door moet bijten. Niets is gemakkelijk, maar ik ben al heel mijn leven het type geweest dat er altijd volledig voor gaat. Dus ook in dit dossier. Het is een kwestie van dynamiek en een kwestie van professionele aanpak. Om mijn eigen managementteam niet supplementair te belasten, laten we het investeringsdossier daarom opvolgen door een extern expert.” 35 miljoen euro is een groot bedrag voor een familiebedrijf. Hoe krijgt u het gefinancierd? Xavier Van Honsebrouck: “Ik spreek geen banks, dus had ik een financieel expert nodig die dit samen met mij allemaal perfect kon en wilde opvolgen. De keuze viel op gewezen bankier Paul Merlevede. Samen voerden we de onderhandelingen met KBC. Naast bankleningen wilde ik maximaal 50% van de cashflow aanwenden voor afbetalingen. We bedongen ook een flexibel afbetalingssysteem, zonder bijkomende kosten. Als ik 65 ben, moet alles terugbetaald zijn. In het financieel plaatje werd rekening gehouden met een conservatief scenario waarbij we niet groeien. Elk beetje groei betekent dus een bonus.”
Gratis weggeven, dat kan niet De familiale Brouwerij Van Honsebrouck kende zijn
grote groei onder uw vader. Hoe moeilijk is het om een boegbeeld op te volgen? Xavier Van Honsebrouck: “Niet echt evident. Na mijn legerdienst en enkele stages bij Duitse brouwerijen kon ik thuis aan de slag. Maar een welomschreven job of veel verantwoordelijkheid hoorde daar niet bij. Ik heb toen een beetje van alles gedaan. Na drie jaar had ik het wel gezien. Het klassieke verhaal: ik was jong en wilde wat. Mijn vader zei: “Als je niet akkoord bent, dan ga je maar elders werken.” Dat heb ik dan ook maar gedaan. Heineken gaf me de kans om in Noord-Frankrijk te helpen bij de uitbreiding van een van hun fabrieken. Een bijzonder leerrijke ervaring. Nadien kreeg ik bij datzelfde Heineken de kans om commercieel actief te worden in een project dat “Les bières du monde” heette. De bedoeling was om speciale bieren van over de hele wereld te verdelen in de Franse horeca. Ook onze St. Louis kreeg een plaats in het aanbod. Een droomjob want ik reisde permanent heel Frankrijk door en had grote verantwoordelijkheden met liefst 130 vertegenwoordigers verspreid over een achttal commerciële centra. Ik denk dat mijn vader het toen welletjes vond (lacht) want hij vroeg me of ik interesse had om terug te keren naar de schaapstal. Ik verklaarde me akkoord, maar wel mits drie voorwaarden: een job met inhoud, verantwoordelijkheid en een aantrekkelijke vergoeding. Zeg maar de voorwaarden die ook in Frankrijk vervuld waren. Per 1 juli 1991 ben ik begonnen en vroeg hij me een businessplan te schrijven. Mijn eerste wapenfeit was de commerciële lancering van kasteelbier in flesjes van 33cl. Neen, we waren niet over alles akkoord. Tijdens mijn commercieel beleid verdubbelde de brouwerij in volume. Pas in 2008 werd ik gemandateerd statutair zaakvoerder en in 2010 kon ik ook eigenaar worden van de brouwerij.” Als er drie zaken zijn die u van uw vader meegekregen heeft, welke zijn dat dan? Xavier Van Honsebrouck: “Ik heb wel meer van hem geleerd. Toen ik nog maar net in de humaniora zat, sponsorde mijn vader het grote Club Brugge. In de brouwerij lag het toen vol met allerlei marketingproducten: truitjes van blauw-zwart, vlaggen, posters en wat al niet meer. De jongens van mijn klas wilden wel graag eens één van die zaken kunnen krijgen. Geen probleem, beloofde ik, ik breng er wel een aantal mee. Mijn vader bracht me toen de eerste principes van ondernemerschap bij. Gratis weggeven, dat kan niet. Je moet er geld aan verdienen, zei hij. Als het vijf frank kost, dan verkoop je het maar aan acht frank en je steekt de rest op zak, zo heette het. De ondernemer in mij was meteen los. Geld verdienen is essentieel en
inherent aan het ondernemerschap. Dat is een feit. Mijn vader bracht me ook grote realiteitszin bij. Altijd voetjes op de grond, luidde het motto. Ik herinner me dat ik de kans kreeg om een contract in de wacht te slepen voor de levering van drank in een prachtige horecazaak, uitstekend gelegen ook. Ik was wild enthousiast. Maar dat was zonder de waard gerekend. Mijn vader zei nuchterweg: “Als dat zo’n opportuniteit is, zullen andere brouwers ook al de kans gekregen hebben. Allicht heeft die horecabaas al elders bot gevangen.” Tot slot weet ik ook van thuis uit dat je elke dag bezig moet zijn met je zaak. Ik voeg daar aan toe: van ’s morgens tot ’s morgens.” U bent dus als ondernemer geboren? Xavier Van Honsebrouck: “Toch wel. Maar niet iedereen heeft zoveel geluk. Ik denk dat ondernemen echt iets is dat diep van binnen zit. Je hebt dat of je hebt dat niet. Ik ben altijd een plantrekker geweest, iemand die al op school vooraan in de rij wilde staan. Een rebel zo je wil. Initiatief nemen en opportuniteiten zien, dat zat er altijd in. Het zijn allemaal aspecten of eigenschappen die je ook als ondernemer nodig hebt.” Hoe ziet uw agenda eruit? Waar bent u in de eerste plaats mee bezig? Xavier Van Honsebrouck: “Elke ondernemer is een creatieve duizendpoot. Als ik naar mezelf kijk, dan zie ik dat ik zowel bezig ben met financiën, strategie, productie, marketing en commercieel beleid. Dat laatste doe ik nog altijd erg graag. Klanten zien ook altijd graag de baas zelf komen. Omdat een mens nu eenmaal niet alles zelf kan doen, heb ik bepaalde activiteiten doorgeschoven. Mijn vrouw volgt de hr op en doet dat trouwens uitstekend. Voor de bouw van onze nieuwe site doe ik beroep op een externe consultant. Ik heb zelf werk genoeg en het hele managementteam met mij. Ik vond het voor mezelf en mijn kader onverantwoord om dat dossier er nog eens bij te nemen. Dat zou ten koste gaan van de lopende business.” Managers van multinationals zeggen dat ze ruim de helft van hun tijd besteden aan goede communicatie, zowel intern als extern. Is dat in een gemiddelde West-Vlaamse kmo anders? Volgens de studie van het WES hebben de West-Vlaamse brouwers nog wat werk op de plank als het om communicatie met de buitenwereld gaat. Xavier Van Honsebrouck: “Intern trek ik erg veel tijd uit voor communicatie. Goede communicatie is essentieel, maar ik probeer mijn medewerkers ook zoveel mogelijk armslag te geven. Als de zaken er op vooruit gaan, ben
Ondernemers 13 12 september 2014
17
INTERVIEW
18
Ondernemers 13 12 september 2014
ik tevreden. De externe communicatie, inclusief het opvolgen van de sociale media, hebben we opnieuw grotendeels uitbesteed aan een gespecialiseerd bureau. Als ik onder meer het aantal likes als norm neem, dan denk ik dat we ook op dat vlak goed bezig zijn.”
Continu zoeken naar nieuwe mensen “Een familiebedrijf durft al eens een emotioneel mijnenveld te zijn”, schrijft kenner Rik Donckels in Vijftig jaar kmo biotoop, zijn recentste boek over familiebedrijven. Bestaat hier zoiets als een familiecharter? Xavier Van Honsebrouck: “Het hangt er maar van af wat je verstaat onder een familiecharter. We hebben inderdaad documenten klaargestoomd waarin staat wat er moet gebeuren als er iets zou voorvallen met mij en/of mijn echtgenote. Over de opvolging staat er al iets op papier. Een voorbeeldje: de kinderen moeten minstens 35 zijn vooraleer ze de leiding kunnen overnemen. Maar alles moet nu nog verder in detail uitgewerkt worden. Gezien de leeftijd van de kinderen – het zijn nog tieners - is daar nog tijd voor.” Familiebedrijven zijn het aan zichzelf verplicht om te professionaliseren. In welke fase is Brouwerij Van Honsebrouck beland? Xavier Van Honsebrouck: “Ik denk te mogen zeggen dat we al een heel eind in de goede richting opgeschoven zijn. Als we een gloednieuwe site bouwen die in 2016 klaar moet zijn, dan mag je dat toch een belangrijke stap in de professionalisering noemen. Idem dito met de structuren die we met het oog op meer efficiëntie continu onder de loep nemen. Het is altijd de bedoeling om als organisatie beter te worden. Daarom zoeken we ook continu naar nieuwe mensen. Ik kan meteen drie elektromechaniciens aanwerven, maar ze vinden is andere koek.”
“BELGISCHE BROUWERS ZIJN PER DEFINITIE HOKJESDENKERS.”
Zorgen voor corporate governance is zowel een zaak van grote bedrijven als van kmo’s. Ligt u er wakker van? Xavier Van Honsebrouck: “Toen mijn vader nog CEO was hadden we een raad van bestuur waarin onder meer Hugo Vandamme zetelde. Mijn vader had hem leren kennen via het voetbal. Ik heb zelf ook heel veel van hem geleerd, zeker als het ging om controle over en leiding van een bedrijf. Vandaag hebben we een raad van advies met enkele toppers aan boord, die stuk voor stuk expert zijn in een bepaald deelgebied. Dat werkt goed. Een raad van advies of een raad van bestuur, voor mij is er eerlijk gezegd niet zoveel verschil. Ik denk dat ik altijd een man van ideeën ben geweest, die er ook wilde voor gaan. Maar die ideeën moeten ook wel eens afgetoetst worden met externen en dat doe ik ook.” Uw familie telt inmiddels zeven generaties van bierbrouwers, het is niet niets. Mogen of moeten uw kinderen in uw voetspoor lopen? Xavier Van Honsebrouck: “Daar is het nu nog te vroeg voor, natuurlijk. Maar nu u de vraag stelt: natuurlijk zou ik dat willen. Welke vader wil dat niet? Uiteraard moet er aan een aantal voorwaarden (interesse, competentie, …) voldaan zijn, maar dat zien we later wel. Dat drie
van de vier kinderen meisjes zijn? Geen probleem toch. Kijk maar eens naar Michèle Sioen.”
Zijn brouwers einzelgängers? Het gaat blijkbaar erg goed met de West-Vlaamse brouwerijen, en dat spijts de inkrimpende bierconsumptie. Aan wat schrijft u de positieve trend vooral toe? Xavier Van Honsebrouck: “Als ik naar ons verhaal kijk, denk ik dat het cruciaal was om te investeren in de toekomst. In feite had ik maar twee mogelijkheden. Ofwel kon ik verder doen en proberen te groeien om de zaak dan op een mooie dag te verkopen. Ofwel kon ik proberen aan de toekomst te denken door kansen te creëren voor de volgende generatie, met name voor mijn vier kinderen. We hebben gekozen voor de tweede optie en dat zonder hen op te zadelen met financiële problemen. Als ik op mijn 65e verjaardag uitstap, wil ik de huidige investering ook helemaal opgehoest hebben.” De biermarkt is en blijft iets bijzonders. Naarmate het aantal cafés terugloopt, neemt de belangstelling voor en de consumptie van speciaalbieren alleen maar toe. Hoe verklaart u die contradictie? Xavier Van Honsebrouck: “Ik zie zonder meer fantastische dingen gebeuren in onze sector. Niet alleen bij de consumenten, maar ook bij de producten. De smaken veranderen. Alles kan nu. Ik zie kleine initiatieven ontstaan in de VS, soms van mannen met lange baarden. Maar ze komen met fantastische innovaties qua smaak. Vergelijk het als je wilt met Steve Jobs en zijn vrienden die destijds Apple boven de doopvont hielden. Ze zagen er uit als een verzameling vreemde vogels, maar ze stonden aan de wieg van de vernieuwing. Het is op die trend van innovatie dat ook onze brouwerij maximaal probeert in te spelen. Recent hebben we een bier gelanceerd met een cognacsmaak. Anderen komen met nieuwe speciaalbieren op basis van chocoladesmaak of zelfs het aroma van koffie. Waarom niet? Ook de consument speelt een grote rol. Ik zie bijvoorbeeld aan de hogescholen groepen ontstaan van studenten die het proeven van bier hebben verheven tot een zinvolle bezigheid. Onze brouwerij speelt al twee generaties in op de vraag naar speciaalbieren. Wij kennen die markt als geen ander. Voor andere West-Vlaamse brouwerijen is dat nog relatief nieuw, want alles draaide er in eerste instantie om de pils. Maar dynamiek, daar ontbreekt het bij de WestVlaamse brouwers zeker niet aan.” Een minpuntje misschien is dat de West-Vlaamse brouwerijen absoluut niet bijgedragen hebben tot de consolidatie in de markt, zoals ook blijkt uit de recente studie van het WES. Of is dat Einzelgänger zijn geen minpunt, maar misschien net de sterkte? Xavier Van Honsebrouck: “Iedereen doet wat hij denkt te moeten doen. Ik sluit alvast nooit iets vooraf uit. Een overname? Dat zou kunnen als er een bewezen toegevoegde waarde is. Ik sta daar niet per definitie afkerig tegenover zoals anderen wel doen. Belgische brouwers zijn per definitie hokjesdenkers. Out of the box denken is niet hun sterkste kant. Dat geldt ook voor de consument, en zeker voor de West-Vlaamse consument. Een nieuw bier? Hum, moet dat nu echt? Dat is vaak de meest gehoorde reactie. Dat is jammer. Ik leer alleen maar van nieuwe initiatieven in het buitenland.”
Opportuniteiten van China tot Peru Export is belangrijker en belangrijker geworden voor alle brouwerijen uit onze contreien. Is “België bier-
land” meer dan een hype? Xavier Van Honsebrouck: “Laten we dit vooraf duidelijk stellen: het is nooit een makkie om het buitenland te veroveren. Toegegeven: er hangt wereldwijd een positieve flow rond onze bieren, en dan vooral onze speciaalbieren. Ik kan dat alleen maar toejuichen en stilletjes hopen dat het geen voorbijgaande trend is. Enig realisme is altijd nodig. Laat het me zo stellen: mochten de Belgische speciaalbieren in handen zijn van de Nederlanders, dan zou ons aanbod heel wat verder staan. Dat is een feit. Nederlanders hebben veel meer oog voor de lange termijn. Export is een relatief nieuw fenomeen. Tot pakweg tien jaar geleden werd er nog niet echt geloofd in dat verhaal.” Hoe scherp is de concurrentie tussen Vlaamse brouwers in het buitenland? Xavier Van Honsebrouck: “Ik heb negen jaar terug geprobeerd om op de exportmarkt de handen in elkaar te slaan met collega-brouwers. Ik ben van een kale reis thuis gekomen. Er was goodwill, maar als puntje bij paaltje kwam, had iedereen ook zijn eigen agenda waar hij niet wilde van afwijken. Dan weet je wat je te doen staat: je moet er alleen voor gaan. Dat is exact wat we nu al jaren doen. 45% van onze omzet gaat naar het buitenland. Maar, dat is niet genoeg, het moet meer zijn.” We zien op de prachtige wereldkaart in uw kantoor al heel wat Van Honsebrouckvlaggetjes staan. Waar liggen de grootste opportuniteiten? Xavier Van Honsebrouck: “Er zijn nog overal mogelijkheden voor expansie, daar ben ik van overtuigd. Het is allemaal een kwestie van de juiste aanpak en strategie. Het streefdoel moet zijn: 65% export. Maar niet met etikettenbier (private label, nvdr) wel te verstaan. Wel met onze eigen speciaalbieren. Het duurt nog wel even voor we onze ambitie realiseren. Maar Azië biedt nog veel mogelijkheden: China, Viëtnam, Thailand, Zuid-Korea. In China zijn we al vrij sterk aanwezig met onze producten. Ook Oost-Europa, inclusief Rusland, is een groeimarkt. Aan de andere kant van de Oceaan biedt Zuid-Amerika ons opportuniteiten, ik denk aan Brazilië, Peru en Colombia in de eerste plaats.” Wat is volgens u de juiste strategie? Xavier Van Honsebrouck: “Per continent werken we met één hoofdverantwoordelijke. Onze man in Azië bijvoorbeeld – een Vlaming nota bene - kent de Aziatische markt als zijn broekzak. Hij spreekt ook vlot Chinees. Hoeft het gezegd welk voordeel dat is? Aanvullend werken we dan met invoerders of distributeurs per land. Het is een formule die zijn kracht al bewezen heeft.” (Tekst: Karel Cambien – Foto’s: Dries Decorte)
Brouwerij Van Honsebrouck in cijfers - 5 eigen biermerken (Kasteelbier, St-Louis, Bacchus, Brigand en Passchendaele) - 26 miljoen euro omzet - 45% export - 83 medewerkers - 100.000 hectoliter jaarproductie - 200.000 hectoliter capaciteit in de nieuwe brouwerij
Voor bedrijfs- en gezinsmanagers. De nieuwe Passat en Passat Variant. De nieuwe Passat wordt een even populaire fleetwagen als zijn voorgangers. Vooreerst trekt hij elke bestuurder aan die van karaktervol design, pittige rijdynamiek, royaal comfort en technologisch vernuft houdt. Als bedrijfsmanager waardeert u vooral zijn hyperefficiënte motoren, waarmee u fors bespaart op taksen en brandstof. En als gezinsmanager valt u meteen zijn grote laadruimte op, die u spelenderwijs aan lading en passagiers aanpast. Kortom, de nieuwe Passat krijgt van u een bevoorrechte plaats. Op uw bedrijfsparking én uw oprit.
Ontdek hem binnenkort bij uw concessiehouder of nu op volkswagen.be
4,1-5,2 L/ 100 KM • 108-122 G CO2/KM Milieu-informatie (KB 19/03/2004) : www.volkswagen.be
BEDRIJVEN
20
Ondernemers 13 12 september 2014
Vraag naar bedrijfsgrond blijft groot in de regio Torhout
NIEUWE ZONE ATELIERSTRAAT ZIT VOL In februari van dit jaar opende de WestVlaamse intercommunale (WVI) en het Torhoutse stadsbestuur het lokale bedrijventerrein Noord Zone E, de Atelierstraat. Op het terrein van 4,3 ha komen 19 nietvervuilende bedrijven. Heel wat van die bedrijven namen al hun intrek op die bedrijvenzone. Op 20 september gaat ook het nieuwe recyclagepark voor particulieren en kmo’s open. De Atelierstraat is een zijstraat van de Ambachtstraat in Torhout. De bedrijfspercelen hebben een gemiddelde oppervlakte van 1.600 vierkante meter. De snelheid waarmee die verkocht werden, toont wel degelijk de noodzaak aan voor Torhout. Het CO²-neutraal bedrijventerrein ontving subsidies van de Vlaamse Overheid. Alle bedrijven die zich daar vestigen, moeten kiezen voor groene stroom.
Verscheidenheid De site herbergt een uiteenlopende waaier aan bedrijven: een maïsdrogerij, een veevoederbedrijf, metaalconstructiebedrijven, een orthopedische schoenmakerij, dakwerken, een elektriciteits-, verwarmings- en ventilatiebedrijf, bouwbedrijven, tuinaannemers, silobouw, autobedrijven, een bronvermalingsbedrijf, schrijnwerkerijen en een vloer- en tegelhandel. Orthopedie Dekeyzer was het eerste bedrijf dat er actief werd. Het familiebedrijf komt uit de Torhoutse binnenstad, telt vijf personeelsleden en vervaardigt othopedische schoenen en steunzolen via gipstechniek. Vermy Stone, vloeren, wandtegels, trappen en maatwerk, is een ander bedrijf dat de Torhoutse binnenstad inruilde voor een stek in de Atelierstraat. Joachim Verhanneman en Pieter Miny zijn de zaakvoerders. “We openden een toonzaal op de Burg in Torhout maar kenden dan het probleem dat de toonzaal en ons atelier op verschillende locaties waren gevestigd. Door de verhuis naar de Atelierstraat is dat euvel alvast opgelost. Bovendien hebben we nu ook nog een toonpark met natuursteen zodat we op alle vlakken comfortabel kunnen werken. We vinden dit trouwens een goede ligging, niet te druk, en klanten komen ons hier gericht opzoeken.” Tom Voorspoels startte in 2006 met Lascon en huurde een atelier bij Dekoninck Group in de Ambachtstraat. “Lascon staat voor lassen en constructie”, zegt Tom. “We maken trappen, leuningen en balustrades in staal, inox en aluminium. De trappen combineren we met glas, hout en natuursteen. Mijn vader, twee voltijdse arbeiders en ikzelf vormen het personeelsbestand. Vanaf de start in 2006 werd het een ware zoektocht naar een geschikte locatie. In eerste instantie huurden we een atelier, maar we gingen verwoed op zoek naar grond. Daar was ofwel een voorkooprecht aan verbon-
GEERT EN KEVIN DEKEYZER, STIJN MAERTENS EN TOM VOORSPOELS:
“DE NIEUWE SITE HERBERGT EEN UITEENLOPENDE WAAIER AAN BEDRIJVEN.”
den ofwel was het stuk te groot. Uiteindelijk konden we 1.300 vierkante meter kopen in de Atelierstraat. In feite is dat net niet groot genoeg, maar we redden er ons wel mee. Iedereen hier was trouwens vragende partij voor grotere percelen, maar gezien het beperkte aanbod, moesten we wat inleveren.”
Recyclagepark Ook Stijn Maertens (STIMA) bevestigt dat een geschikte locatie vinden in de omgeving van Torhout een hele opgave is. “In 2010 startte ik in bijberoep met het vervaardigen van trappen, poorten, leuningen, bordessen in staal, roestvast staal, inox en aluminium en in augustus 2013 werd ik voltijds zelfstandige. Dat gebeurde eerst op het landbouwbedrijf
van mijn ouders, maar na vier jaar konden we eindelijk hier terecht. Wij hebben echt op deze kmo-gronden gewacht. We zitten hier op onze plaats en de bereikbaarheid en de vlotte verbinding met de autostrade is een pluspunt. Onze loods is 24 op 36 meter en omvat een atelier, toonzaal, burelen en refter. Het woonhuis bevindt zich boven de burelen.” Er is niet alleen ruimte voor bedrijven, ook het nieuwe recyclagepark krijgt een plekje in de Atelierstraat. “Het wordt officieel geopend op 20 september”, zegt schepen van economie Kristof Audenaert. “Bij het bouwen van een nieuw recyclagepark stelt de Vlaamse overheid subsidies ter beschikking op voorwaarde dat de bezoekers van het recyclagepark voor bepaalde afvalstoffen meebetalen in de verwerkingskost. Dat systeem kreeg de naam diftar. Het nieuwe recyclagepark is voorzien van identificatiezuilen, weegbruggen, slagbomen en een betaalautomaat. Het systeem dat toegepast wordt in Torhout, laat toe dat elk gezin nog een ruime hoeveelheid afval gratis kan aanbrengen. Wie bewust afval voorkomt en goed sorteert zal weinig of niets betalen. Kmo’s moeten altijd betalen.” (PD – Foto Kurt)
HAVENNIEUWS
In samenwerking met
www.apzi.be Association Port of Zeebrugge Interests
Haven Zeebrugge behandelde in eerste jaarhelft 22 miljoen ton goederen
EERSTE HALFJAAR BIJNA 1 MILJOEN TON MEER TRAFIEK De haven van Zeebrugge behandelde in de eerste jaarhelft bijna 1 miljoen ton goederen meer dan vorig jaar. In het totaal van 22 miljoen ton gingen vooral de containertrafiek (+10,2%) en roro (+5,8%) vooruit, met onder meer 12,7% meer nieuwe wagens. Stukgoed, vloeibare en vaste bulk vielen terug, maar voor de vloeibare bulk is er goed nieuws: in 2016 wordt Zeebrugge de Europese thuishaven van ‘s werelds eerste bunkerschip voor schepen die op LNG varen. De haven van Zeebrugge behandelde van januari tot juni 22,04 ton goederen en dat is 3,7% meer dan tijdens dezelfde periode vorig jaar (21,2 miljoen ton). De helft bestond uit containertrafiek en die ging met 10,2% vooruit tot 10,95 miljoen ton. Ook het roroverkeer groeide sterk, met 5,8% tot 6,6 miljoen ton. Het economisch herstel in het Verenigd Koninkrijk ligt hier aan de basis. Voornaamste groeimotor was de trafiek van de nieuwe wagens die er met 12,7% op
vooruitging tot 1,06 miljoen eenheden. Zeebrugge ligt dus op koers om dit jaar de kaap van 2 miljoen wagens te overschrijden. Minder goed scoorde de overslag van vloeibare bulk. Die daalde met 4,7% tot 3,28 miljoen ton. Door de hoge prijs van LNG (vloeibaar aardgas) op de wereldmarkt is er minder Europese vraag. Een opsteker is de toegenomen aanvoer van fruitsappen vanuit Brazilië en de VS. Er werd ook 35% minder stukgoed aangeleverd, dat cijfer klokte af op iets meer dan 600.000 ton. De voornaamste oorzaak is dat er geen bouwmaterialen meer worden vervoerd voor windmolenparken op zee. Ook is er minder aanvoer van papierpulp vanuit Brazilië en Zweden. De vaste bulk eindigde op net geen 600.000 ton, een daling van 14,9%. Er werd vooral minder zand en grint aangevoerd. “De haven van Zeebrugge behandelde in vergelijking met het eerste halfjaar van 2013 bijna een miljoen ton goederen meer. Dit stemt ons uiteraard tevreden. Wij zijn echter voorzichtig optimistisch, want de maritieme wereld blijft voor grote uitdagingen staan”, aldus Joachim Coens, gedelegeerd bestuurder van de haven.
Wereldprimeur LNG als maritieme brandstof
JUN NISHIZAWA (MITSUBISHI CORPORATION), PHILIP OLIVIER (GDF SUEZ) EN HITOSHI NAGASAWA (NYK):
MITSUBISHI, GDF SUEZ EN NYK KOZEN ZEEBRUGGE ALS DE THUISBASIS VAN ‘S WERELDS EERSTE LNG-BUNKERSCHIP.
Zeebrugge kreeg deze zomer ook goed nieuws inzake vloeibare bulk. De haven wordt vanaf 2016 de vaste thuishaven van het eerste bunkerschip voor cargoschepen op vloeibaar aardgas. De eerste Europese klant wordt United European Car Carriers, een van Zeebrugges grootste shortsea operators. De Japanse industriële groep Mitsubishi Corporation, de Franse energiegroep GDF Suez en de Japanse rederij NYK kwamen in mei overeen om samen de wereldwijde LNG bunkermarkt te ontwikkelen. Door
het vervangen van petroleum door vloeibaar aardgas als scheepsbrandstof, spelen ze in op de strenger wordende internationale regelgeving inzake milieu-impact van de scheepvaart. Ze kozen voor Zeebrugge als thuishaven van het eerste bunkerschip ter wereld specifiek ontworpen om LNGaangedreven cargoschepen op zee te bevoorraden. De initiatiefnemers bestelden tegen 2016 een groot vaartuig - capaciteit 5.100m³ - dat LNG-aangedreven schepen van alle formaten kan bunkeren. De 50 schepen die tot nog toe in Noord-Europa op LNG varen, zijn meestal overzetboten en kleine cruiseschepen.
EUROSERVICES BEREIDDE ZICH MET DE ONTVANGST VAN DE CORAL METHANE VOOR OP HET TOENEMENDE MARITIEME GEBRUIK VAN LNG.
Het nieuwe bunkerschip zal LNG-aangedreven schepen in de Noordzee en de Baltische zee bevoorraden. GDF Suez sloot deze zomer alvast een contract met short sea operator United European Car Carriers. UECC bestelde in maart van dit jaar twee LNG dual fuel car carriers die het vanaf 2016 gaat inzetten.
Euroservices bereidt zich voor In de toekenning van deze LNG-primeur aan Zeebrugge, speelde ongetwijfeld de jarenlange expertise van de haven en haar bedrijven inzake gas een rol. Een van die bedrijven is Euroservices, gespecialiseerd in het reinigen en conditioneren van gastankers. Euroservices maakt zich klaar voor het toenemend gebruik van vloeibaar aardgas en ontving deze zomer voor het eerst de multipurpose LNG carrier Coral Methane (7.500 m³). Deze eerste LNG-operatie op haar terminal werd zorgvuldig voorbereid en gepland in nauw overleg met de rederij Anthony Veder - pioniers in kleine en middelgrote LNG gastankers - en GDF Suez LNG Solutions - experts in truck to ship bunkering van gas. “Alle partijen toonden zich bijzonder tevreden over het veilige en vlotte verloop van deze operatie en de leveringen”, zegt Stefaan Hoppe, general manager van Euroservices. “Onze terminal is klaar om LNG te behandelen, zowel wat betreft het reinigen, het conditioneren als het bunkeren. Wij verwachten hierin een belangrijke rol te kunnen spelen voor de kleinere LNGschepen.” (RJ – Eigen Foto)
Ondernemers 13 12 september 2014
21
22
Ondernemers 13 12 september 2014
ONDERNEMERS & CO Delboo Deknudt Advocaten
De nieuwe meldingsplicht inzake buitenlandse structuren in de aangifte personenbelasting Sinds dit jaar (aanslagjaar 2014) bestaat in de personenbelasting een meldingsplicht voor oprichters en (potentieel) begunstigden van juridische constructies. Hiermee werd het lijstje van de aan de fiscus op te biechten gegevens nogmaals uitgebreid, naast de reeds bestaande meldingsplichten voor buitenlandse bankrekeningen en individuele levensverzekeringen. Nieuwe meldingsplicht sinds dit jaar De wetgever stelde vast dat steeds meer belastingplichtigen vermogen onderbrengen bij buitenlandse juridische constructies (trusts, stichtingen, enzovoort), waar nauwelijks of geen belasting wordt geheven. Men wou dan ook de structuren aanpakken waarbij een persoon bewust een structuur heeft opgericht om belastingen te ontwijken. Met de Wet van 30 juli 2013 werd beslist om vak XIII van het voorbereidende formulier van de aangifte aan te vullen met een nieuwe meldingsplicht. Concreet moet een belastingplichtige sinds dit jaar in zijn aangifte melden of er een juridische constructie bestaat waarvan hijzelf, zijn echtgenote of de kinderen van wie hij het wettelijk inkomstengenot heeft, hetzij oprichter, hetzij (potentieel) begunstigde is. Indien men de nieuwe code 1077-87 aankruist, moet ook de naam en voornaam van de oprichter of (potentieel) begunstigde worden vermeld.
Wie of wat wordt geviseerd? Het gaat om de private vermogensstructuren die worden omschreven in het nieuwe artikel 2 §1, 13° van het Wetboek van inkomstenbelastingen. Van zodra de belastingplichtige (of zijn echtgenote of kinderen) “op enig moment” in het betrokken inkomstenjaar oprichter of (potentieel) begunstigde is geweest van een dergelijke constructie, moet dit worden aangegeven in de aangifte personenbelasting van het samen-
serse Fondation, de Jersey Company en Foundation, maar ook bijvoorbeeld de Private Limited Company uit Hongkong. Zeer opmerkelijk is dat de lijst inzake private vermogensstructuren ook één rechtsvorm binnen de Europese Unie vermeldt, met name de Luxemburgse Société de gestion Patrimoine Familiale (SPF).
Wat brengt de toekomst?
hangende aanslagjaar. Een ontbinding of verplaatsing van de constructie in de loop van het inkomstenjaar wijzigt niets aan de meldingsplicht en kan enkel een rol spelen naar de toekomst toe. Concreet worden in de nieuwe definitie twee situaties geviseerd. • Zo verwijst het eerste luik naar de “rechtsverhoudingen waarbij goederen of rechten onder de macht van een beheerder worden gebracht om ze te besturen ten behoeve van een of meer begunstigden of een bepaald doel”. Hiermee worden in hoofdzaak de trusts en fiduciaire verhoudingen bedoeld. • Het tweede deel van de definitie heeft het daarentegen over “buitenlandse rechtspersonen die ofwel niet aan een inkomstenbelasting zijn onderworpen, ofwel – wat hun roerende inkomsten betreft – onderworpen zijn aan een aanzienlijk gunstigere belastingregeling dan de Belgische.” Hier doelt de wetgever onder andere op de buitenlandse rechtspersonen in een zogenaamd belastingparadijs. Specifiek wat deze tweede categorie betreft, werd de opdracht gegeven een lijst van geviseerde constructies vast te leggen bij Koninklijk Besluit (zie hieronder). Voor de eerste categorie werd niet voorzien in een opsomming van structuren, zodat de belastingplichtige (naast de voornoemde lijst) nog steeds geval per geval dient na te gaan of melding nodig is. Een goede afweging van de kenmerken zoals opgesomd in de wet is hierbij noodzakelijk.
De nieuwe aangifteplicht verschaft de Administratie een veel uitgebreider zicht op de bestaande structuren en opgezette structuren in het buitenland. Vooralsnog wordt hieraan geen nieuwe belasting gekoppeld. Een doorkijkbelasting van de inkomsten die worden ontvangen en/of verdeeld door de geviseerde constructies, lag eind vorig jaar reeds op tafel, maar werd finaal niet ingevoerd. Het valt niet uit te sluiten dat een dergelijke transactiebenadering tijdens een volgende legislatuur opnieuw uit de kast wordt gehaald. Het komt er aldus op aan om het aanhouden van een dergelijke structuur grondig te evalueren, verder op te volgen en zo nodig maatregelen te nemen. In dit verband is het nuttig te weten dat de administratie in heel wat gevallen zich meedenkend opstelt om buitenlandse vermogens te regulariseren. Mark Delboo, Delboo Deknudt Advocaten
Vermogensplanning een niveau hoger Het referentie-advocatenkantoor inzake advies en procedure rond uw vermogen • Inkomstenbelastingen • Schenkings- en successierechten • Registratierechten
• Huwelijksvermogensrecht • Erfrecht, schenkingen en testamenten • Familierecht
• Regularisaties • Planning onroerend goed (ook in het buitenland) • Patrimoniumvennootschappen
• Vereffening en verdeling van nalatenschappen • Vereffening en verdeling na echtscheiding • Holdings • Grensoverschrijdende planning (trust, SPF, ...)
De lijst inzake private vermogensstructuren Bij Koninklijk Besluit van 19 maart 2014 werd bovenvermelde – volgens de minister van Financiën limitatieve – lijst gepubliceerd. In totaal werden 69 buitenlandse rechtsvormen opgenomen, 68 daarvan in rechtsgebieden buiten de Europese Unie. Het gaat onder andere om de Liechtensteinse Stiftung en Anstalt, de Zwit-
Franklin Rooseveltlaan 172/174, 8790 Waregem Tel. 056 62 51 00 - Fax 056 62 51 01 Optimismelaan 1b3, 1140 Brussel Tel. 02 502 59 87 - Fax 02 502 83 06 Paalsteen 5, 9830 St-Martens-Latem Tel. 09 220 51 10 - Fax 09 281 18 80 www.delboodeknudt.be - info@delboodeknudt.be
Delboo Deknudt adv. 70x115mm.indd 1
3/01/14 13:09
ONDERNEMERS & CO Aquis
Aandachtspunten bij een overname Bij een overname onder de vorm van een aandelenoverdracht, in het vakjargon share deal, wordt de volledige vennootschap met al haar activa, passiva, rechten en verplichtingen overgenomen. Inherent worden ook alle risico’s verbonden aan het ondernemerschap mee overgedragen. Het is daarom uiterst belangrijk deze risico’s zo goed als mogelijk in kaart te brengen tijdens de voorbereiding van de overname. Onder due diligence of boekenonderzoek verstaat men de audit die wordt uitgevoerd naar aanleiding van een aankoop van, of een investering in een onderneming. Dit gebeurt op vraag van de potentiële koper. De bedoeling van een due diligence is de exacte waarde en financiële situatie van de onderneming te bepalen door middel van een volledige analyse van de onderneming waarbij ook niet-financiële parameters in kaart worden gebracht. Hierbij wordt het patrimonium van de onderneming geïnventariseerd, alsook de actuele risico’s en onzekerheden waarmee de onderneming geconfronteerd is of in de toekomst mee kan geconfronteerd worden. Wat wordt onder de loep genomen? Het antwoord op deze vraag is eigenlijk vrij eenvoudig: Alles! Iets meer genuanceerd komt het op het volgende neer: alles wat ervoor kan zorgen dat de koper comfort krijgt zodat er na de overname geen lijken uit de kast vallen waarvoor hij als nieuwe eigenaar financieel de gevolgen moet dragen of waarvoor hij verantwoordelijk kan worden gesteld. De klassieke aspecten kunnen in volgende deelgebieden worden ondergebracht: * Financieel: nazicht balansen en resultatenrekeningen van de voorbije jaren, staat activa en passiva, volledigheid van de cijfers, nazicht waarderingsregels en hun toepassing, normalisatie van cijfers, inzage in het klanten- en leveranciersbestand, btw, belastingen, fiscaal passief, enzovoort. * Juridisch: wordt de vennootschapswetgeving gerespecteerd? Zijn er hangende geschillen? Inventaris van de overeenkomsten en vooral de vervaldag van bepaalde contracten (bijvoorbeeld huurcontracten, verzekeringscontracten, overeenkomsten met klanten
en leveranciers, enzovoort), is vergunningtechnisch alles in orde? * Milieu: Hoe zit het met de milieuvergunningen en met de eventuele bodemverontreiniging? * Sociaal: Nazicht arbeidscontracten, organigrammen, sociale geschillen, pensioenregelingen, voordelen, car-policy, enzovoort. * Processen: Nazicht productieproces, inventarisatie van de verschillende IT-systemen met hun eventuele onderhoudscontracten, enzovoort. * Vastgoed: Inventarisatie van de eigendomsstructuur van het vastgoed, huurvoorwaarden, enzovoort. Niet-meetbare gegevens De hierboven vernoemde aspecten geven vooral inzicht in relatief meetbare gegevens. Er zijn echter nog veel andere zaken die ervoor zorgen dat u al dan niet interesse kan hebben in een bedrijf. Het is belangrijk voeling te hebben met de sfeer binnen het bedrijf, de manier van zaken doen, de bedrijfscultuur, de ingesteldheid van het personeel, de mogelijkheden op de markt. We lijsten hier een aantal onderzoeksmogelijkheden op die heel wat interessante info kunnen opleveren: * the power of social media: Dankzij het internet en de sociale media is het vandaag relatief eenvoudig om contact te leggen met ex-medewerkers van de overnameprooi. Op linkedIn bijvoorbeeld, is het zelf mogelijk om mensen op te zoeken op hun huidige en vorige werkgevers. Contact met deze mensen kan heel interessante informatie opleveren, waakzaamheid voor gekleurde informatie is wel aangewezen. Tracht uw bron in te schatten en de info juist te gebruiken. * de oude klant: Praten met huidige klanten is vaak iets wat slechts een beperkte toegevoegde waarde heeft. Oude of niet-klanten kunnen voor strategisch veel interessantere info zorgen dan tevreden klanten. * de front office-medewerker: Huidige medewerkers, onder de managementstructuur hebben een belangrijke boodschap te vertellen. Bel het algemeen nummer of vraag via de website om een prijsofferte en je kan je direct een beeld vormen over hoe eenvoudig het is om zaken te doen met het bedrijf.
koper uitgevoerd door een corporate financekantoor, een accountant of een revisor. Deze kunnen zich al dan niet laten bijstaan door experten in deelaspecten, zoals bijvoorbeeld milieu-onderzoek. Wanneer doe je een due diligence? Gezien het voeren van een degelijke due diligence een relatief belangrijk kostenplaatje heeft, zal de potentiële overnemer vaak de kosten pas willen dragen als er reeds een aantal afspraken vastgelegd zijn tussen koper en verkoper. Er wordt dus in de praktijk vaak pas overgegaan tot een due diligence na ondertekening van een intentieverklaring (LOI, Letter of Intent) waarin de diverse modaliteiten van de overname worden vastgelegd. Het is ook niet ongebruikelijk dat de koper een periode van exclusiviteit krijgt om zijn onderzoek te voeren. Besluit Een grondige due diligence zorgt ervoor dat u als koper de risico’s verbonden aan een overname beter kan inschatten zodat er na de overname geen lijken uit de kast komen vallen. Francis Gevaert, Aquis
Overnamebemiddeling voor zowel kandidaat kopers & verkopers - Financieringsopdrachten - Waardebepaling Uitgebreid netwerk van zakelijke contacten & potentiële kopers
AQUIS is een onafhankelijk corporate finance kantoor gespecialiseerd in bedrijfsovernames
AQUIS - MARIA-HENDRIKALAAN 7 8420 DE HAAN - T. 059.55.00.55 WWW.AQUIS.BE
Wie doet de due diligence? Traditioneel wordt een due diligence op kosten van de
Ondernemers 13 12 september 2014
23
24
Ondernemers 13 12 september 2014
ONDERNEMERS & CO Optima
De winwin- of vriendenlening Sinds enkele jaren moedigt de Vlaamse Overheid particulieren uit het Vlaamse Gewest aan om geldmiddelen ter beschikking te stellen van kmo’s. Natuurlijke personen die een lening toekennen aan een onderneming kunnen gedurende de looptijd van de winwinlening immers genieten van een belastingvermindering in de personenbelasting. De voorwaarden voor het afsluiten van een dergelijke lening werden al herhaaldelijk versoepeld. Dit zorgde er voor dat er in 2013 een recordaantal van 1.832 winwinleningen werd geregistreerd in Vlaanderen en dat voor een gemiddeld bedrag van 27.540 euro per lening. Een belastingvoordeel voor de kredietgever Aan de kredietgever wordt een fiscaal voordeel toegekend in de vorm van een belastingvermindering in de personenbelasting. De jaarlijkse belastingvermindering bedraagt 2,5% van het rekenkundig gemiddelde van de over het belastbare tijdperk uitgeleende bedragen. Dat deze belastingvermindering, samen met de interestvergoeding, zorgt voor een meer dan behoorlijk rendement, blijkt uit het volgende voorbeeld.
Een onderneming (in ons voorbeeld een bvba) wil een machine aankopen. Een vriend van de zaakvoerder leent de bvba hiervoor 50.000 euro onder de vorm van een winwinlening. In de onderhandse akte werd vastgelegd dat de lening een looptijd van 8 jaar heeft, dat de jaarlijkse intrestvoet 2,75% bedraagt en dat de hoofdsom van 50.000 euro na 8 jaar in één keer moet worden terugbetaald. De bvba moet een jaarlijkse intrestvergoeding van 1.375 euro betalen. Hiervan moet de bvba 25% (of 343,75 euro) roerende voorheffing afhouden en doorstorten aan de dienst Roerende Voorheffing van het bevoegde belastingkantoor. De kredietgever zal dus netto 1.031,25 euro aan intresten ontvangen en bovendien een jaarlijkse belastingvermindering verkrijgen van 2,5 % op 50.000 euro, ofwel 1.250 euro. Jaarlijks ontvangt de kredietgever dus 2.281,25 euro, wat neerkomt op een nettorendement van 4,56 %. Na 8 jaar betaalt de onderneming het volledige kapitaal terug en eindigt de winwinlening.
Maar wat indien de bvba tijdens de looptijd van de lening in vereffening gaat of failliet zou gaan en het saldo van de lening (deels) verloren gaat? In dit scenario wordt aan de kredietgever een eenmalige belastingvermindering toegekend van 30% van het definitief verloren gegane bedrag. Aan welke voorwaarden moet de kredietnemer voldoen? De winwinlening is zowel mogelijk voor eenmanszaken als voor rechtspersonen. Ongeacht de rechtsvorm moet de kredietnemer op het ogenblik dat de lening afgesloten wordt een kmo met een exploitatiezetel in Vlaanderen zijn en een economische activiteit hebben. Aan welke voorwaarden moet de kredietgever voldoen? De kredietgever moet een natuurlijke persoon en inwoner van het Vlaamse Gewest zijn die de lening buiten het kader van zijn handels- en beroepsactiviteit geeft. Als de kredietnemer een zelfstandige onder eenmanszaak is, mag de kredietgever niet de echtgenoot of de wettelijk samenwonende partner van de kredietnemer zijn. Ingeval de kredietnemer een vennootschap is, kan de kredietgever geen zaakvoerder, bestuurder of aandeelhouder van de kredietnemer zijn, noch de echtgenoot of wettelijk samenwonende partner van één van deze personen. Bovendien mag de kredietgever nooit werknemer bij de kredietnemer zijn. Gedurende de volledige looptijd van de winwinlening kan de kredietgever geen kredietnemer zijn bij een andere winwinlening. Welke voorschriften gelden voor de winwinlening? De lening moet een achtergestelde lening zijn, zowel ten aanzien van de bestaande als van de toekomstige schulden van de kredietnemer. Een achtergestelde lening is een lening die bij stopzetting van de onderneming pas wordt terugbetaald als alle andere schulden zijn betaald. De lening heeft een vaste looptijd van 8 jaar. Waar het vroeger enkel mogelijk was om de lening in één keer af te lossen na de termijn van 8 jaar, kunnen de kredietnemer en -gever sinds 2011 een aflossingsschema opstellen. In de kredietakte kan men ook de mogelijkheid tot vervroegde terugbetaling voorzien. Het totale bedrag dat de kredietgever aan één of meerdere kredietnemers kan uitlenen, bedraagt maximaal 50.000 euro. Bij echtgenoten of wettelijk samenwonenden geldt het maximum van 50.000 euro voor elke echtgenoot of partner afzonderlijk. Anderzijds mag het totale bedrag dat de kredietnemer ontvangt, maximaal
200.000 euro bedragen. De verschuldigde intresten moeten jaarlijks betaald worden, terwijl de hoofdsom op de overeengekomen vervaldagen wordt terugbetaald. De intrestvoet, die moet worden vastgelegd in de akte, mag niet hoger zijn dan de wettelijke rentevoet die van kracht is op de datum waarop de lening gesloten wordt en mag niet lager zijn dan de helft van dezelfde wettelijke rentevoet. Voor 2014 bedraagt deze rentevoet 2,75 %. Besluit Uit onderzoek blijkt dat de helft van de aanvragen voor de winwinleningen van startende ondernemingen komt aangezien zij de meeste moeilijkheden ondervinden om een betaalbare banklening aan te gaan. Als vriend of familielid kan u via een winwinlening een (startende) onderneming dus een duwtje in de rug geven en bovendien, zoals de naam al aangeeft, zelf een behoorlijk rendement behalen. Dieter Bossuyt, Expert Tax & Estate Planning, Consulting Services en Maaike Van Overmeire, Junior Auditor, Optima
Plan uw financieel geluk Hebt u al nagedacht over uw financiële toekomst ? Daar begint u beter nu mee dan later. Maak nu een afspraak met uw Optima-expert via www.optima.be.
Vraag geen advies, maar eis een plan.
Keizer Karelstraat 75 | 9000 Gent 09 225 25 71 | info.nl@optima.be
Met de steun van
Open Bedrijvendag gaat op 5 oktober met Voka mee op zoek naar de Stille Kampioenen, naar de uitblinkers van de Vlaamse economie. Ga op pad en ontdek de kracht van onze bedrijven.
Ben je zelf ook een uitblinker? Waarom dan niet
zelf de deuren eens openen op zondag 4 oktober 2015?
Ontdek alle bedrijven op www.openbedrijvendag.be of download gratis de gloednieuwe Open Bedrijvendag app in de App store of Play store! Met de ondernemende steun van Voka, UNIZO en VBO.
Deweer gallery
stephan Balkenhol, grosser Kopf (large head), 1994
35 jaar Deweer gallery shirana shahBazi solo show Breeze group show COlleCTOr’s rOOm #7: 35Th anniversary eDiTiOn
group show
nOg TOT 19.10.14
• Houthoofd Aluminium Kunststof Izegem
• 35 medewerkers
• Sinds 1965
• 7400 m² bedrijfsoppervlakte
• Volledig geïntegreerde productieketen
• Geregistreerd aannemer erkenning 5D20
• Plaatsingsdienst in heel België
michaël aerTs, stephan BalKenhOl, sergey BraTKOv, Keren CyTTer, jan De COCK, jan FaBre, günther FÖrg, Kasia FuDaKOwsKi, Tatjana gerharD melissa gOrDOn, ilya & emilia KaBaKOv, enrique marTy, Benjamin mOraveC, PanamarenKO, shirana shahBazi, andy wauman en norbert wiTzgall Deweer gallery
TiegemsTraaT 6a
8553 OTegem Belgium
+32 (0)56 644 893 www.deweergallery.com
Buitengevoel met comfort van binnen Ervaar het dagelijks comfort van een veranda die zorgt voor een zachte overgang tussen uw woning en uw tuin. Elke dag opnieuw zult u genieten van deze extra leefoppervlakte, veilig beschermd tegen alle weersomstandigheden. Stijlvol, veilig, onderhoudsvriendelijk
aluminium glasgevels en energie-efficiënt. In een veranda begint de lente altijd net iets vroeger!
Barias-Roeselare – architect Vandewynckel
Behaaglijke warmte en licht in huis gaan hand in hand. Zonwering in combinatie met uitstekend isolerend glas zorgen het hele jaar door voor aangename binnentemperaturen.
Een afstandsbediening in combinatie met een wind- of zonautomaat maakt uw comfort totaal. Deze automatische bediening laat toe om ook tijdens uw afwezig-
19
heid de zonwering te laten functioneren. Dit verhoogt naast het comfort ook het veiligheidsgevoel, want het geeft de indruk dat er steeds iemand thuis is.
ALGEMENE_FOLDER_v4_voorlopig.indd 19
21/02/13 07:46 15
ALGEMENE_FOLDER_v4_voorlopig.indd 15
21/02/13 07:45
Industriële gebouwen zoals werkplaatsen, magazijnen en diepvriesloodsen. Winkelruimtes & showrooms voor garages Metaal-, beton- en houtconstructies Sleutel-op-de deur projecten Eigen studie- en tekenburo Eigen staalatelier Eigen montageploegen
ALGEMENE_FOLDER_v4_voorlopig.indd 16
Izegemsestraat 33 - Ardooie - T 051 74 40 80 - www.govar.be
7287-02-14 VOKA 107,5Bx152,5H AUG.indd 1
28/08/14 16:57
21/02/13 07:45
H A K I n v· sa Ambachtenstraat 5 · B-8870 Izegem T +32 (0)51 31 01 52 F +32 (0)51 31 20 13 www.haki.be info@haki.be
Voka is erg gesteld op de talrijke stille kampioenen, en wil hun strategie en manier van werken delen met zo veel mogelijk Vlaamse bedrijven. Stille kampioenen onderscheiden zich door hun sterke leiderschap en ambitieuze doelstellingen, performante medewerkers, een globale marketing en verkoopsaanpak en een niet te stuiten innovatiedrang. Barco uit Kortrijk is zo’n stille kampioen en bovendien ook een prima gastheer voor een bedrijfsbezoek dat Voka West-Vlaanderen onlangs organiseerde. Naast de al genoemde eigenschappen is een stille kampioen een topdriespeler in Europa of een topvijfbedrijf wereldwijd in zijn niche. Het bedrijf realiseert een omzet die kleiner is dan 2,5 miljard euro en heeft zijn beslissingscentrum in Vlaanderen. Dat geldt allemaal ook voor Barco, dat in samenwerking met Voka West-Vlaanderen, zowat 20 deelnemers ontving voor een bedrijfsbezoek en een exclusieve kijk in de keuken van de vestiging in Kuurne.
BEDRIJVEN
‘STILLE KAMPIOEN’ BARCO DEELT ZIJN STRATEGIE de hele ‘lean’-filosofie al stevig ingeburgerd. Mensen werken nu niet per se sneller maar wel slimmer, met veel meer eigen inbreng, onder meer dankzij de introductie van zelfsturende teams. De opdracht is nu om nog meer supervisors maar ook office workers warm te krijgen voor dergelijke teams. Je ziet: het werk is nooit af.”
Inspiratie en innovatie
JAN ANGENON:
“DANKZIJ ‘LET’S GO GEMBA’ EN DE HELE ‘LEAN’-FILOSOFIE, WERKEN ONZE MENSEN NU SLIMMER, MET VEEL MEER EIGEN INBRENG.”
Barco identificeerde de markten met het grootste groeipotentieel: digitale cinema, Corporate AV & Entertainment, Healthcare (met name operatiezalen en de ‘point of care’ aan het ziekbed zelf) en Aviation. “We namen bovendien de strategische beslissing om ons niet alleen op het high-end- maar ook op het middensegment te gaan richten, vooral wat projectie en healthcare betreft.”
Sterk leiderschap, hoog performante én betrokken medewerkers. Check. Maar Barco verliest zeker de uitdagende doelstellingen en innovatie-inspanningen, eigen aan stille kampioenen, niet uit het oog. Wel integendeel. “Eén van onze invalshoeken is technologische differentiatie. Afhankelijk van het marktsegment waarin we willen uitblinken, kiezen we voor een andere differentiatie”, legt CTO Jan Willem Brands uit. “Wij willen bijvoorbeeld de meest heldere projectoren maken, de nauwst gekalibreerde schermen voor healthcare of de meest robuuste displays voor aviation.”
De transformatie van Barco leerde alle betrokkenen hoe je als bedrijf je eigen lot in handen kan nemen. “Door visionair ondernemerschap, inspirerend leiderschap, voortdurende (bij)scholing, een globale mindset, een sterke focus op innovatie in plaats van duplicatie, snel experimenteren met één leadklant en focussen op groei, eerder dan op kostenbesparing.” JAN WILLEM BRANDTS:
“EEN INNOVATIEGERICHT BEDRIJF MOET EROP GERICHT ZIJN ZO VEEL MOGELIJK IDEEËN TE VERGAREN EN CREATIVITEIT TE STIMULEREN.”
Transformatie Een stille kampioen word en blijf je niet vanzelf. Dat maakt COO Filip Pintelon meteen al duidelijk. “In de moeilijke periode 2008-2009 moesten we onszelf heruitvinden”, vertelt hij. “Een aantal van onze activiteiten stagneerde, het beursaandeel zakte, de winst smolt weg.” Om uit die neerwaartse spiraal te ontsnappen, dokterde Barco een strategie uit met drie speerpunten. “De eerste was de crisis beheersen door een grondige bedrijfs- en portfolioanalyse, maar ook door zachtere elementen onder de loep te nemen, zoals de Barcocultuur, verbondenheid en leiderschap. Het tweede speerpunt was opnieuw kunnen groeien en winstgevend worden. En een laatste was ons globale leiderschap consolideren.”
FILIP PINTELON:
Motivatie Tijd voor een bezoekje aan de werkvloer zelf, waar Jan Angenon, manager Operations Excellence, de aanwezigen onderhoudt over de ‘lean’-inspanningen die Barco zich wereldwijd getroost. Ook die helpen een ‘stille kampioen’ zijn ambities te bereiken. “Het ‘Let’s Go Gemba’-project loopt inmiddels ruim drie jaar. ‘Gemba’ is een Japans begrip, dat staat voor ‘de werkvloer waar continu aan verbetering wordt gedaan”, legt Jan Angenon uit. “Dit project is wereldwijd uitgerold over vijf Barco-sites. Per plant is hiervoor een verantwoordelijke aangesteld.” Maar het is uiteindelijk het hele team dat ‘Let’s Go Gemba’ van onderuit voortstuwt. Operatoren kunnen zelf verbetervoorstellen doen en er worden multidisciplinaire teams samengesteld die optimaliseringsoefeningen maken. Op de vloer zijn ‘team corners’ geïnstalleerd waar de supervisor kan overleggen met zijn teamoperatoren en overal werden visuele ankerpunten aangebracht die de ‘lean’-filosofie constant in herinnering brengen.
“IN DE MOEILIJKE PERIODE 2008-2009 MOESTEN WE ONSZELF HERUITVINDEN.”
Wat bijvoorbeeld digitale cinema betreft, stond Barco mee aan het begin van de doorbraak, maar pas na 10 jaar, omstreeks 2007, werd dit echt een groeimarkt. “Je weet dat er iets gaat gebeuren, maar hoe en wanneer is niet van bij het begin duidelijk. Soms moet je bij innovatie dus wat geduld hebben. Daarnaast moet je er als innovatiegericht bedrijf op gericht zijn zo veel mogelijk ideeën te vergaren en creativiteit te stimuleren. Het is een moeilijk evenwicht: om ingewikkelde producten tijdig in de markt te kunnen zetten, moet je voorspelbare processen hanteren en de risico’s beperken, maar tegelijk mag je ook niet te veel regels opleggen. Anders krijgen gekke of abnormale ideeën, die later weleens goud waard blijken, de kans niet om op te borrelen. R&D is bij ons dus een combinatie van performantie én innovatie, via brainstormsessies, idea picking and generation, enzovoort.” (JD)
“Bij een traject als ‘Let’s Go Gemba’ bots je op heel wat obstakels, en dat is ook logisch. Maar inmiddels is
www.barco.com
Ondernemers 13 12 september 2014
27
Katrien Ceulemans
General Manager, Farmad
TWICE, MOET JE MEEMAKEN *TIJDENS DE FARMAD DAG VOOR APOTHEKERS IN DE VERBEKE FOUNDATION BIJVOORBEELD
Farmad ontwikkelt software voor apothekers. Het doel van deze eerste Farmad klantendag? Apothekers en onze medewerkers dicht bij elkaar brengen. TWICE, i.s.m. met communicatiebureau B.AD, begreep meteen waar we naartoe wilden en stelde een unieke locatie voor waar kunst, ecologie en gezond genieten samenkomen. Bij TWICE gaat het om de open mentaliteit waar ik van houd, de no-nonsenseaanpak, het kunnen luisteren, het terugkoppelen en samen kneden aan een concept tot dit uitmondt in een event dat perfect in lijn ligt met de doelstelling. Meer info & foto’s van dit evenement vindt u op: twice.be
fun is serious business
westlaan 159 - 8800 roeselare - 051 248 848 - info@twice.be - www.twice.be
*
BEDRIJVEN
ONDERZOEKSPROJECT LEVERT ZOKOLA NIEUWE BONBONNIÈRE OP Hommelknop XL is de nieuwe chocoladeverpakking van het Poperingse chocoladebedrijf Zokola. De bonbonnière is het resultaat van een samenwerking met kunstenaar Rik Ryon, het Industrial Design Center van de UGent campus Kortrijk en met V&V Engineering. Opgelet! Zeg nooit megabonbon of superpraline tegen een bonbonnière. “Het is een chocoladevorm die gevuld wordt met bijvoorbeeld pralines of snoep”, zegt Bart Devos. “Een gekend voorbeeld is een chocolade paasei dat gevuld wordt met kleinere paaseitjes. De Hommelknop XL is een chocolade hoppebel die we opvullen met Poperingse Hommelknopjes, een streekproduct van eigen hand. Dat zijn bierpralines gevuld met een ganache van Watou Tripel van brouwerij SintBernardus en een vleugje Poperingse hop. De bonbonnière is gemaakt van volle chocolade – melk of fondant – en dient dus eigenlijk als verpakking. Onze motivatie was om een origineel (relatie)geschenk op de markt te brengen met een sterke lokale insteek. De traditionele manier om zo’n gietvorm te maken, is echter zo duur dat dit niet in verhouding zou staan met de verwachte verkoop.”
list Bart Devos de grafische wereld om Zokola te versterken. Alle fotografie en het ontwerpen en produceren van de verpakkingen gebeurt in eigen beheer. “Momenteel hebben we een 25-tal verkooppunten. Vooral in West-Vlaanderen, maar ook in biershop De Hopduvel in Gent en in het Musée Somme 1916 in het Franse stadje Albert. We willen langzaam maar stevig opbouwen in plaats van direct alle kanalen aan te pakken. Onze nieuwe productiemachine moet straks wat druk van de ketel halen. Momenteel neemt Sylvie de volledige productie voor zich, maar in de toekomst kan ook iemand die géén chocolatier is, meehelpen dankzij die machine”, besluit Bart Devos. (SD – Foto DD)
www.zokola.be RIK RYON, SYLVIE ALLAEYS, BART DEVOS, YANNICK CHRISTIAENS EN PHILIP VANSTRACEELE:
“DE TRADITIONELE MANIER OM ZO’N GIETVORM TE MAKEN, IS ZO DUUR DAT DIT NIET IN VERHOUDING ZOU STAAN MET DE VERWACHTE VERKOOP. DANKZIJ EEN UNIEKE SAMENWERKING VONDEN WE EEN OPLOSSING.”
3ja5ar
Niet Zokola zélf ging op zoek naar partners om dit te realiseren. Zaakvoerders Sylvie Allaeys en haar echtgenoot Bart Devos werden gecontacteerd door Philip Vanstraceele van V&V Engineering uit Ieper en Yannick Christiaens van het Industrial Design Center (IDC) UGent campus Kortrijk. Bart Devos: “Hun ambitie is om de grenzen van het vacuüm trekken af te tasten en de eventuele mogelijkheden en problemen op te lijsten. Wij kenden Philip uit een vorige samenwerking waarbij we een vorm hebben laten frezen. Zo kwam opnieuw de vraag of we een project hadden dat paste in hun doelstellingen. Kunstenaar Rik Ryon uit Proven tenslotte is heel vertrouwd met de vorm van de hoppebel. Hij was dan ook de aangewezen persoon om het esthetische luik te verzorgen.” V&V Engineering en het IDC experimenteerden met verschillende materialen en methodes om aan de vereisten voor een geschikte chocoladevorm te voldoen. “Die moet uiteraard geschikt zijn voor voeding, maar moet ook stevig zijn, goed ontvormen en zorgen voor de juiste glans op de chocolade”, vertelt Sylvie Allaeys. “Met Rik zaten we meermaals samen om tot een mooie vorm te komen. Dat hij vlak in de buurt woont, was een pluspunt om snel te communiceren. Philip was de lijm tussen het IDC en ons.” Beide zaakvoerders komen uit de grafische sector. Sylvie Allaeys was orderbegeleider in een communicatiebureau, wat voordelen heeft qua kennis van technieken en leveranciers voor bijvoorbeeld verpakkingen. Na een opleiding als chocolatier bij Syntra West startte ze Zokola in 2007. In 2008 werd in de Poperingse deelgemeente Krombeke een atelier gebouwd en werd geïnvesteerd in een professionele uitrusting. Vanaf 2011 groeide Zokola door de aanwezigheid op diverse weekmarkten en de ontwikkeling van nieuwe producten als de eerder genoemde Hommelknopjes, de Chocolate Poppies en Het Barbelientje. Halfweg 2012 verliet programmeur-ana-
• Unieke onderneming, parking tot “bijna” aan de tafel • Lunch € 55 • Voorstellen met wijziging mogelijk • “1” uur lunch geen probleem ook op onze gezellige binnentuin, bij goed weer !! • Wij ontvangen u met véél plezier !!
Piet & Ann Le cot Vandermarlie re Hostellerie Kl okhof St. Anna, 2 8500 Kortrijk (gps: Verrues traat – Marke – eind e straat)
Ondernemers 13 12 september 2014
29
Blijf op de hoogte met ons wekelijks persoverzicht. Uitgelezen is het West-Vlaams ondernemersnieuws gebundeld in een kort weekoverzicht. Interesse? Contacteer Nele Demets op het nr. 056 23 50 66 of via mail: nele.demets@voka.be
Een optimale website, sociale media en nieuwsbrieven: heel wat kmo’s beseffen wel hoe belangrijk het is geworden om ermee bezig te zijn, maar worstelen wat met de aanpak. Online ED, het piepjonge bedrijf van de Waregemse Ellen Dupont, bedient hen op hun wenken. De vennootschap specialiseert zich in het aanbieden van relevante informatie via online communicatie op de juiste plaats, op het juiste moment.
BEDRIJVEN
ONLINE ED START MET EERSTE CONVERSATION CENTER IN BELGIË
The best
solutions for your
Online ED groeide vanuit het Starterslabo, een sociaal-economisch initiatief dat kandidaat-ondernemers helpt om hun idee aan de realiteit te toetsen. “Dat gaf me de kans het concept verder uit te diepen. Voor elk project werk ik samen met diverse community managers. Vaak zijn dat studenten. Studenten zijn meestal heel creatief, maar dankzij
storage problems
Op de markt zijn tegenwoordig al heel wat internetmarketingbedrijven actief. Toch zorgt Online ED voor een verfrissend geluid. “In tegenstelling tot de grotere spelers, specialiseer ik me op één aspect van online communicatie”, vertelt Ellen Dupont. “Voor onze klanten verzorgen wij de communicatie via een geoptimaliseerde website, sociale media, nieuwsbrieven en andere beschikbare kanalen. Ook voor de creatie van een website, SEA- en SEOoptimalisaties kunnen klanten bij mij terecht: daarvoor werk ik samen met freelance partners.”
360°-benadering Ellen Dupont heeft in marketingland al heel wat watertjes doorzwommen, zowel in traditionele media als online communicatie. “Dankzij die ervaringen ben ik er ook van overtuigd dat marketing een 360°-benadering vergt, waarbij offline en online communicatie naadloos bij elkaar aansluiten. Het contact met een potentiële klant start altijd vrijblijvend: we analyseren de huidige situatie en maken op basis daarvan een concrete planning voor online marketing. Vervolgens wordt beslist welke kanalen we zullen gebruiken en of een aanpassing aan de website vereist is. Eenmaal de voorbereiding is afgerond, kunnen we de communicatie met de vooraf bepaalde doelgroep gaan voeren. Dat gebeurt via een uitgekiende agenda waarbij vooraf goed wordt bepaald welke informatie wanneer naar de markt wordt verspreid. Bovendien kunnen we door een permanente opvolging snel op feedback van de eindklant anticiperen.”
Samenwerken met studenten Zeker bij kmo’s is de nood aan een dergelijke dienstverlening groot, voelt Ellen. “Tot voor kort werd dat vaak toevertrouwd aan een interne medewerker, maar als dat bovenop een al uitvoerig takenpakket komt, is het voor zo iemand moeilijk daar voldoende tijd aan te kunnen besteden om alles daadkrachtig aan te pakken. Met het conversation center bieden we een oplossing met een heel gunstige prijskwaliteitverhouding. We mikken hoofdzakelijk op de kmo-markt, belangrijke multinationals beschikken doorgaans over hun eigen conversation manager.”
goederenopslag goederenbehandeling werkplaatsinrichting scheidingswanden
ELLEN DUPONT:
“OOK VOOR KMO’S IS HET BELANGRIJK TE INVESTEREN IN EEN PROFESSIONELE AANPAK VAN CONVERSATION MANAGEMENT.”
deze aanpak dien ik ook een maatschappelijk doel. Door een samenwerking met Online ED krijgen zij de kans relevante werkervaring op te doen, die heel goed van pas komt als ze naar een job solliciteren. Sowieso heb ik altijd al geloofd in de kracht van samenwerking met mensen die, elk op hun domein, over prima competenties beschikken.” Voor de uitbouw van Online ED, ziet Ellen Dupont een enorm potentieel. “In vergelijking met andere landen, is conversation management een markt die bij ons nog in de kinderschoenen staat. Dat merkte ik onlangs nog op een contentmarketingcongres in Antwerpen, waar amper 2% van de deelnemers Belgisch was. Het is dus meer dan ooit belangrijk onze kmo’s te sensibiliseren voor een gerichte aanpak, zodat ze op die manier meer verkoop en kennis kunnen genereren.” (BVC – Foto Hol)
Nieuw adres: Minister Liebaertlaan 8 te Kortrijk
Storacon Nijverheidslaan 52 8540 Deerlijk T. 32 (0)70 222 442 www.storacon.be
www.onlineed.be
Ondernemers 13 12 september 2014
31
DOSSIER VERPAKKINGEN & COMMUNICATIE
Apps en sociale media...
LUCHTBEL IN DE MAAK OF EEN STABIELE BUSINESS? In deze digitale tijden is het aanlokkelijk om als ondernemer op de kar van apps, sociale media en mobiele technologie te springen. Als gebruiker is dat een goed idee, als investeerder misschien niet zo. Want de business is zich nog altijd aan het zetten en hoewel er al veel tewerkstelling mee gemoeid is, is het koffiedik kijken hoe stabiel en winstgevend deze activiteiten zullen blijken. Volgens Neelie Kroes, ontslagnemend Europees commissaris voor Digitale agenda, is de appontwikkelingssector de snelst groeiende in Europa, goed voor zowat 1 miljoen jobs, en moet die volop ondersteund worden. Volgens Deloitte heeft de appmarkt dan weer haar verzadigingspunt bereikt. Deloitte baseert zich voor die stelling op een onderzoek in het Verenigd Koninkrijk waaruit blijkt dat het aantal smartphonegebruikers dat geen enkele app installeert, vorig jaar gestegen is tot 31% (11% meer dan in 2012). Dat zou slecht nieuws zijn voor de bedrijven die geïnvesteerd hebben in appontwikkelaars, maar wie heeft het nu bij het rechte eind: Kroes of Deloitte?
De waarheid ligt, zoals wel vaker het geval is, ergens in het midden. “Ik denk niet dat er een appluchtbel in de maak is. De markt ontwikkelt zich wel degelijk, maar niet zo explosief als velen denken. In Europa is het nog geen booming business; we zijn hier nog bijlange niet zo ver als in de VS of India. Sowieso zou ik als Belgisch bedrijf, en dan hebben we het natuurlijk vooral over kmo’s, niet zelf investeren in appontwikkelaars, vooral omdat het een erg gespecialiseerde nichemarkt is”, zegt Gene Vangampelaere, ICT-specialist bij de Hogeschool West-Vlaanderen (Howest). “Maar ik zou wel niet nalaten om als kmo een app te laten ontwikkelen door een gespecialiseerde externe partner, bijvoorbeeld voor marketingdoeleinden of intern gebruik. De sectororganisatie Agoria heeft bijvoorbeeld de App Alliance opgericht, en brengt ondernemers in contact met voor hen geschikte ontwikkelaars. Het uitbesteden is goedkoper dan zelf een appontwikkelaar in dienst te hebben, en het is ook veel beter beheersbaar.” Er groeit stilaan ook wel een kleine appbusiness in ons land, vormgegeven door jonge en pas afgestudeerde ondernemers maar ook gevestigde (software)bedrijven, zoals Capgemini Belgium die zich op die markt
wagen. “En dan gaat het niet alleen over spelletjes, maar ook over echt functionele apps, zoals de app van een verzekeringsbedrijf die klanten toelaat om hun polissen mobiel op te volgen of rechtstreeks een schadeaangifte te doen”, zegt Gene Vangampelaere. Maar al bij al creëren de Belgische appactiviteiten voorlopig nog niet zo veel tewerkstelling.
Apps zijn sexy, cloud is de toekomst Er is duidelijk wel een overaanbod aan apps. In de gespecialiseerde winkels komen er elke dag 100.000 bij. En wat blijkt? Twee derde van de apps in die winkels wordt nooit gedownload. “Iedereen kan nu eenmaal een app maken en die daarin plaatsen. Maar de serieuze apps worden wel massaal gebruikt. Op Howest leiden we in de opleiding Devine ontwikkelaars in de brede zin op. Voor developers, en zeker niet alleen van apps, liggen de kansen voor het grijpen, want de toekomst is sowieso digitaal.” Gene Vangampelaere denkt ook dat de vraag van dien aard is, dat er steeds meer solide app-builders zullen komen, en dat de appindustrie zich ook in Europa kan ontwikkelen tot een stabiele en rendabele business.
DOSSIER
Maar veel meer nog dan de sexy apps beschouwt Gene Vangampelaere de cloud als het voornaamste technologische pad naar die digitale toekomst. “Ik zeg niet dat de cloud al volwassen is, maar het is toch zeker de tienerjaren ontgroeid. We gaan immers steeds meer disconnected werken, met software en bestanden die zich niet meer op jouw computer of netwerk bevinden, maar wel op een externe server. Dat is niet eens zo’n revolutionair idee: we zitten met onze e-mail al heel lang in de cloud – denk aan Hotmail en Gmail. Maar het gaat nu veel verder. Ik hoorde onlangs over een ‘Personal Virtual Assistant’, een secretaresse in de cloud: iemand in een land als India, die voor jou ’s nachts allerlei taken uitvoert en via e-mail of chat communiceert. Ik kan me voorstellen dat veel ondernemers weigerachtig staan tegen de cloud en het bewaren van bedrijfsgegevens op externe servers, omwille van privacy- of veiligheidsissues. Maar de belangrijke cloudbedrijven – denk aan Microsoft, Amazon of Google – hebben er alle belang bij om een uiterst secure en strikt versleutelde dienstverlening te garanderen.
GENE VANGAMPELAERE:
“VOOR ONTWIKKELAARS, EN ZEKER NIET ALLEEN VAN APPS, LIGGEN DE KANSEN VOOR HET GRIJPEN WANT DE TOEKOMST IS SOWIESO DIGITAAL.”
Overstappen naar de cloud houdt niet noodzakelijk een kostenbesparing in, de softwareproducten zijn niet noodzakelijk goedkoper, maar je hebt wel minder eigen serverinfrastructuur nodig. Via een abonnementformule worden je producten voortdurend geüpdatet, je data constant geback-upt, enzovoort. Voor de traditionele systeembeheerder in een kmo zal men wel een oplossing moeten vinden, want die verliest zo natuurlijk een groot deel van zijn nut en verantwoordelijkheid.”
Social media: de hype ver voorbij Investeren in sociale mediaplatformen is dan weer een ‘ver-van-mijn-bed’-show voor onze kmo’s, tenzij je als ondernemer aandelen koopt in Facebook, LinkedIn en Twitter, of er als Belgische app- en softwareontwikkelaar een product kan aan slijten. En zelfs die reusachtige sociale mediaplatformen zijn nog aan het zoeken naar een stabiel businessmodel. Een succesvolle sociale mediaspeler als Twitter is nog altijd niet winstgevend. Gene Vangampelaere: “En toch worden die aandelen massaal verhandeld. Dat is nu eenmaal de Amerikaanse manier van doen en daardoor zijn ze in de VS ook meer vatbaar voor bubbles. Hier in Europa staan we meer met de voeten op de grond, denk ik. Een Zweedse ontwikkeling als de muziekstreamer Spotify heeft een veel solider businessmodel dan andere platformen, en dat is wel rendabel.” Maar is het voor ondernemers nu al helemaal duidelijk wat zij uit de sociale mediaplatformen kunnen halen, en hoe ze die precies moeten inzetten om hun business voort te stuwen? “Als ik advies geef aan bedrijven, merk ik toch nog altijd de generatiekloof. En dan gaat het niet om een kloof tussen ouderen en jonge-
ren, maar tussen digitaal geletterden en mensen die niet mee zijn met de technologie”, zegt Gene Vangampelaere. “Maar in tegenstelling tot een paar jaar geleden, zien de meesten nu wel in dat de sociale media de hype ver overstegen zijn en dus blijvers zijn. Want uiteindelijk zijn sociale mediaplatformen niets meer dan oude wijn in nieuwe zakken. Het zijn slechts communicatiekanalen waarop je dezelfde marketingtactieken als vroeger kan toepassen, maar ze zijn digitaal en sneller en breder dan de oude kanalen. Als je als bedrijf negatieve commentaar krijgt op je Facebookpagina, gaat dat meteen rond. Er is een onmiddellijke impact en je kan het je niet veroorloven die commentaar te negeren. Positiever gesteld heb je nu pas echt een rechtstreeks en open communicatiekanaal met je consumenten en klanten. Dat is een enorme opportuniteit voor bedrijven. Maar om het goed te doen werken, moet men afstappen van de schotten tussen de afdelingen. Een goede sociale media-aanwezigheid is een zaak van én de bedrijfsleider, én het marketingén het IT-departement – eventueel begeleid door een gespecialiseerde externe firma. Het digitale verhaal moet leven in alle lagen van het bedrijf, en je moet wel investeren in mensen en middelen om optimaal gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden van de sociale media.”
LinkedIn is een must En zelfs voor b2b-bedrijven, zoals veel van de Belgische kmo’s zijn, kunnen sociale mediaplatformen een meerwaarde zijn. “Facebook of Twitter zijn dan misschien minder geschikt voor hen, maar toch niet helemaal overbodig. Een mooi voorbeeld is een bedrijf dat stoffen levert aan meubelmakers en via zijn Facebookpagina feedback kreeg van de eindconsumenten van de zetels”, zegt Gene Vangampelaere. “Dat levert
toch waardevolle informatie op over jouw markt waarin de consument uiteindelijk de finale ketting van de hele schakel is. Maar voor dergelijke bedrijven, en voor zakelijke contacten in het algemeen, is een netwerk als LinkedIn sowieso beter geschikt. Eigenlijk moet elke ondernemer, elk bedrijf daarop aanwezig zijn met een account of een bedrijfspagina. In verhouding is België een relatief belangrijke speler in Europa
“DE APPMARKT ONTWIKKELT ZICH WEL DEGELIJK, MAAR NIET ZO EXPLOSIEF ALS VELEN DENKEN.”
als het om LinkedIn-gebruik gaat. En LinkedIn heeft ook een vrij stabiel businessmodel, onder meer door de inkomsten die het genereert via zijn samenwerking met grote HR-recruiters. Typisch voor de grote sociale mediaplatformen is dat het multinationals zijn met een start-upmentaliteit, en dat ze blijven zoeken naar nieuwe businessmodellen en -opportuniteiten, en naar extra functionaliteit. Met meer of minder succes vaak, maar toch. Hoewel ze constant zoekende zijn, blijven ze groot en ik zie ze ook niet meteen verdwijnen.” (JD)
www.howest.be
Ondernemers 13 12 september 2014
33
Als uw bedrijf haar verpakkingsafval sorteert, is dat niet alleen goed voor het milieu maar ook financieel voordelig. Want VAL-I-PAC biedt financiële steun aan bedrijven die hun verpakkingsafval selectief inzamelen en laten ophalen om gerecycleerd te worden. Niet verbazend dat zoveel kmo’ers er al werk van maken.
MEER WETEN OVER DE VOORWAARDEN VAN DE RECYCLAGEPREMIES? KIJK OP VALIPAC.BE EN VRAAG DE GRATIS FOLDER AAN!
3429_VIP_AD_Ondernemers O-VL_NL_310x220.indd 1
29/04/14 13:26
DOSSIER
GBL Communication uit Heule bestaat 25 jaar
“RECLAME IS VANDAAG EEN ZAAK VAN 24/7 GEWORDEN” De reclame- en marketingbranches zijn de voorbije 25 jaar radicaal van gezicht veranderd. Dat is ook de tijdsspanne waarin GBL Communication uit Heule inmiddels actief is. De grote beschikbaarheid van informatie en allerlei nieuwe technologieën hebben het vak helemaal door elkaar geschud. “Het zijn complexe, maar boeiende tijden”, zegt Yves Verbeke. GBL Communication werd in 1989 opgestart en kan dit jaar dus zijn eerste kwarteeuw vieren. Van grafisch bureau groeide het gaandeweg uit tot een strategisch full-servicemarketing- en reclamebureau dat zich bezighoudt met offline-, online- en livecommunicatie. GBL staat voor Go Beyond Limits en is naast de naam van het bureau meteen ook het mission statement van het bedrijf. “We streven er met onze klanten altijd naar om de grenzen te verleggen”, zegt Yves Verbeke, strategic director bij GBL. “Als strategisch bureau zijn we ervan overtuigd dat alles altijd beter kan, zodat we onze klanten nog betere resultaten kunnen laten boeken.”
Altijd vooruitkijken De marketing- en reclamesector is de voorbije 25 jaar niet zozeer geëvolueerd, als wel helemaal van gedaante veranderd. “Door de enorme beschikbaarheid van informatie is het businessmodel van reclamebureaus helemaal op zijn kop gezet”, zegt Yves Verbeke. “De beslissingstrechter is omgekeerd; de consumenten hebben het nu voor het zeggen, en niet langer de merken. Bovendien is al langer een technologische evolutie aan de gang die steeds sneller gaat. Wij spelen daar als bureau op in door voortdurend de markt en onze manier van werken in vraag te stellen en altijd vooruit te kijken. Je moet tot elke prijs vermijden dat je de markt ondergaat en bezig zijn met de vraag: wat zal de rol van marketing- en reclamebureaus binnen vijf of tien jaar zijn? Hoe groot moet je dan nog zijn, en welke competenties moet je in huis hebben? Ik ben ervan overtuigd dat veel bureaus als het onze er over enkele jaren helemaal anders zullen uitzien.”
‘Math Men’ in plaats van ‘Mad Men’
Het beste van twee werelden GBL Communication kon de voorbije 25 jaar een grote en erg brede klantenportefeuille uitbouwen. Het behield zijn onafhankelijkheid en mag zich met 22 medewerkers een middelgroot marketingbureau noemen. Het soort bureau dat naast kmo’s ook steeds meer grote bedrijven en multinationals weet aan te trekken. “Een bureau met deze schaal combineert het beste van twee werelden”, knikt Yves Verbeke. “Wij hebben – in tegenstelling tot kleinere kantoren – veel kunnen investeren in mensen en competenties, waardoor we het hele strategische traject met de klant kunnen afleggen. Grotere bureaus ondervinden sinds de crisis van 2008 een zeer grote economische druk. Bedrijven hebben hun marketingteams- en budgetten flink doen krimpen, maar de verwachtingen zijn dezelfde gebleven. En dan komen bedrijven vaak bij een bureau als het onze terecht. Wij koppelen de voordelen van een klein en efficiënt bureau aan de expertise en de ervaring van een groot bureau. GBL Communication haalt zijn kracht uit strategisch en creatief denkvermogen, korte communicatielijnen, een geïntegreerde dienstverlening, een strakke organisatie en een grote flexibiliteit. Onze klanten waarderen vooral onze no-nonsense- en resultaatgerichte aanpak.”
YVES VERBEKE:
“WIJ KOPPELEN DE VOORDELEN VAN EEN KLEIN EN EFFICIËNT BUREAU AAN DE EXPERTISE EN DE ERVARING VAN EEN GROOT BUREAU.”
Yves Verbeke wijst er ook op dat het reclamevak de voorbije 25 jaar sterk gedemystificeerd werd en veel toegankelijker is geworden. “Bureaus die bijvoorbeeld sterk leunen op printopdrachten voor hun klanten, kunnen in de problemen komen, want veel van die communicatie wordt steeds meer geinsourcet. Reclamebureaus moeten zoeken naar andere manieren om hun meerwaarde te bewijzen, bijvoorbeeld door zich op te stellen als strategische en/of creatieve en conceptuele partner. Sowieso komt het zwaartepunt de komende jaren nog veel meer op de digitale wereld te liggen. Verwacht wordt dat over vijf jaar minstens de helft van de omzet van reclamebureaus uit digitaal zal komen.”
Vooruitkijken naar de markt en de tools van morgen, is dus de boodschap. En dat doe je niet met een kristallen bol, maar met zo veel mogelijk inzicht en, welja, soms ook eens trial and error. Want lang niet elke technologie die zich aandient, is van blijvende aard. Yves Verbeke: “Ons vak was vroeger al uitdagend en toen hadden we de tools van vandaag nog niet. Terwijl je vroeger voor een klant een twee-, drietal campagnes per jaar realiseerde op tv, radio of in print, is reclame nu een zaak van 24/7. Dag en nacht moet je een hele reeks communicatiekanalen op elkaar afstemmen en actief onderhouden.” En alles moet steeds meer meetbaar zijn. “Ik zie onze sector meer evolueren van Mad Men naar Math Men. Creativiteit zal altijd het belangrijkste blijven, maar we zullen onze output ook steeds meer wiskundig moeten benaderen, via rapporten en analyses. Dat kan op termijn ook gevolgen hebben voor het remuneratiemodel: bureaus worden misschien wel vergoed volgens objectiveerbare targets.” (JD – Foto Hol)
www.gblcom.be
Ondernemers 13 12 september 2014
35
Ondernemers 13 12 september 2014
DOSSIER
36
Bureau Boone uit Wevelgem breidt dienstverlening uit met online drukservice Printt
B2C EN B2B WERDEN H2H “Wie zijn product vandaag in de markt wil zetten, moet een mix maken van online en offline communicatie met daarbovenop een stuk belevingsmarketing van mens tot mens”, zegt Gianni Boone van Bureau Boone uit het Bedrijvencentrum Regio Kortrijk. Sinds kort mikt hij met zijn nieuwe vennoot Matthijs Verstraete onder de naam Printt op het gat tussen de klassieke drukkerijen en de goedkope online drukservices.
ningsproject voor beloftevolle starters. Je kunt er contacten opbouwen en leren van ervaren ondernemers. Wie zich actief in het netwerk begeeft, ontdekt kansen. Zo geraakte ik aan opdrachten voor onder meer diverse parlementsleden, Toerisme Meetjesland, Vinci Park België, Rotaract, diverse steden en gemeenten. Toen Marc Coucke voetbalploeg KV Oostende kocht, vroeg hij me om er marketing manager te worden. Ook dat opende deuren, onder meer naar Kamagurka die bereid was om cartoons voor onze huisstijl te tekenen.”
Roeselarenaar Gianni Boone (26) startte al tijdens zijn studies grafische vormgeving in 2008 een eenmanszaak op in bijberoep. Na nog een extra opleiding digitale marketing, hielp hij mee het succesverhaal schrijven van de Nederlandse verdeler van sportvoedingssupplementen Etixx. Ondertussen bouwde Boone een zelfstandig portfolio op in grafische en digitale communicatie. Toen Omega Pharma Etixx overnam, had hij meteen een grote referentie te pakken. “Ik vertolkte opdrachten als art director bij Etixx en Omega Pharma België. Marc Coucke vroeg me ook om hem te begeleiden op de sociale media”, vertelt Gianni Boone.
Hoe evolueerde uw bedrijf? Gianni Boone: “Begin dit jaar ruilde ik de ouderlijke woning voor een stek in het Bedrijvencentrum Regio Kortrijk te Wevelgem dat ik dankzij Bryo leerde kennen. Van een grafisch bureau stuurde ik bij tot een totaalaanbod: van basisidee tot praktische uitvoering in zowel offline als online communicatie. Ik ontwikkelde verschillende pakketten op maat van elk formaat van onderneming of organisatie. Dat gaat van grafiek over campagnes, evenementen, websites, fotografie, enzovoort. Bureau Boone is nog steeds een flexibel, licht kantoor.”
GIANNI BOONE EN MATTHIJS VERSTRAETE:
“IN DE MODERNE NETWERKECONOMIE IS HET ALLERBELANGRIJKSTE OM DE MENSEN MET WIE JE ZAKEN DOET GOED TE KENNEN.”
U durfde het aan om in volle crisistijd een nieuwe zaak op te starten. Gianni Boone: “Crisis zit alleen in je hoofd. Economische veranderingen creëren ook opportuniteiten. Bij Voka schreef ik me in voor Bryo, het ondersteu-
Niemand kan toch in alles goed zijn? Gianni Boone: “Ik doe niet alles zelf en dat is precies de sterkte. Anders dan de meeste bureaus die hun eigen stijl bezitten, draai ik de aanpak om: ik kijk welke stijl bij de klant past en ik zoek daarvoor in mijn netwerk de juiste leverancier. Er bestaat geen stijl ‘Bureau Boone’. Mijn bureau is een kameleon die zich kleurt naar de stijl die voor de specifieke klant de grootste winst oplevert.” Geraakt de doorsnee bedrijfsleider nog wijs uit het overaanbod aan communicatiemiddelen? Gianni Boone: “Ook in de sociale media telt op het einde van de rit alleen de opbrengst. Het moet dus altijd de bedoeling zijn dat klanten een product niet alleen leuk vinden, maar het ook effectief kopen. Wij helpen bedrijven bij het positioneren van hun producten in de markt en vervolgens bij het inzetten van de juiste marketingtools om de verkoop uit te lokken.
Daarbij hoort vandaag een mix van zowel digitale middelen (sociale media, website, apps) als van offline instrumenten (papier, banners, gadgets) en zelfs een flink stuk belevingsmarketing (evenementen, wedstrijden, communities).” Bent u beducht voor concurrentie in de druk bevolkte communicatiesector? Gianni Boone: “In de snel evoluerende digitale communicatie is elke dag een nieuwe uitdaging. Door het verregaande gebruik van sociale media is de klantrelatie niet langer b2b of b2c, maar wel h2h: human to human. In de moderne netwerkeconomie is het allerbelangrijkste om de mensen met wie je zaken doet goed te kennen.” Hoe kwam u tot de nieuwe dienst Printt? Gianni Boone: “In Nederland zag ik de opkomst van online sneldrukkerijen: goedkoop, maar van lage kwaliteit. Dat deed me inzien dat er in Vlaanderen nog ruimte was voor een betaalbare online printservice die toch de kwaliteit van de gewone drukkerij biedt. Voor Printt vond ik een vennoot in de persoon van de 27-jarige Matthijs Verstraete uit Passendale.” Matthijs Verstraete: “We vullen elkaar goed aan. Gianni is vertrouwd met digitale communicatie en verkoop, terwijl ik na mijn opleiding grafische vormgeving zes jaar actief was in de technische aspecten van de drukkerijsector. Hierdoor kunnen we full- serviceondersteuning geven voor het bedrukken van diverse dragers: papier, borden, banners, t-shirts, flyers, enzovoort.” Bouwt u nu zelf een drukkerij? Matthijs Verstraete: “Neen, in de grafische sector is er meer dan voldoende drukcapaciteit aanwezig. Wij sloten samenwerkingsakkoorden met Belgische en Nederlandse drukkerijen en doen voor de snelle leveringen een beroep op een koerierdienst.” (RJ – Foto Hol)
www.bureauboone.be
Het Brugse productiehuis Toon wil anders dan anders zijn in een snel veranderende omgeving. “De klassieke bedrijfsfilm zal niet verdwijnen, maar het is net de kunst om die te combineren met andere zaken om korter op de bal te kunnen spelen”, vertelt zaakvoerder Jan Van Hulle. Een eerste blik op de website van productiehuis Toon uit Brugge leert je meteen dat Igor De Baecke en Jan Van Hulle de wereld met heel andere ogen bekijken. Beelden die weergeven wat de klant écht wil vertellen: het brandend vuur van 100 jaar Vyncke Energietechniek of de sappige smaken van Ardo’s diepvriesgroenten. Het zijn maar enkele voorbeelden van de andere kijk van Toon op de bedrijfs- of imagofilm. Jan Van Hulle: “In de klassieke bedrijfsfilm zit er minstens een shot van de voorgevel, een quote van de CEO en een panoramabeeld van de grote inkomhall. Dát willen wij nu net vermijden door onmiddellijk de passie van het bedrijf te vatten, de mensen erachter, en een gevoel te creëren dat toekomstige klanten of medewerkers aanspreekt.” “Dat is ook hoe mensen met elkaar in interactie gaan”, vult Igor De Baecke aan. “Niet alleen door informatie te geven, maar op het gevoel. B2b-communicatie is vaak klassiek, terwijl wij willen communiceren tussen mensen. Bedrijven zijn in de eerste plaats immers ook mensen.”
JAN VAN HULLE EN IGOR DE BAECKE:
“DE BEDRIJFSBOODSCHAP VERSPREIDEN VIA VERSCHILLENDE MEDIAKANALEN TEGELIJK HEEFT ZEKER NOG EEN TOEKOMST.” Toon moet zijn tweede verjaardag nog vieren, maar de beide zaakvoerders bundelen wel decennia filmervaring. “Ik werkte zeven jaar als cameraman en regisseur voor MCS – het toenmalige productiehuis achter focus-tv – en freelancete daarna tien jaar voor verschillende productiehuizen”, vertelt Jan Van Hulle. “Regelmatig kwam de vraag om een afgewerkt filmpje af te leveren. Ik belde voor de montage altijd eerst naar Igor omdat we in het verleden al vaak hadden samengewerkt. Zo zijn we meer en meer zelf volledige producties beginnen doen.”
DOSSIER
DE BEDRIJFSFILM STAAT VOOR TOON NOOIT STIL trekken van de boodschap die ze willen vertellen en het effect dat ze daarmee willen bereiken. Dát gieten wij dan in een originele beeldtaal met een kwaliteit die het gemiddelde Facebookfilmpje ver overstijgt.” Maar toch zijn de sociale media in bedrijfscommunicatie niet meer weg te denken. Igor De Baecke: “Vaak denken bedrijven maar aan een bedrijfsfilm als er een evenement zoals een tienjarig bestaan zit aan te komen. Maar als bedrijf communiceer je eigenlijk constant. Film is een heel krachtig onderdeel van die communicatiestrategie. Wij denken al van bij de eerste brainstorm met de klant waar we – naast die bedrijfsfilm – die beelden nóg kunnen voor gebruiken. Facebook kan daar zeker deel van uitmaken.” “Momenteel werken we trouwens met een derde partner een nieuw concept uit rond dat thema. Het voordeel zal zijn dat bedrijven sneller en op een eenvoudige, efficiënte manier kunnen communiceren. Korter op de bal spelen, zonder dat er maanden moeten verlopen tussen het eerste gesprek en het eindresultaat. Een bedrijfsfilm alleen werkt niet meer, net als enkel via Facebook werken. Maar je bedrijfsboodschap verspreiden via verschillende mediakanalen tegelijk heeft zeker nog een toekomst”, besluit Jan Van Hulle. (SD – Foto MVN) PLAY_AD_VOKA_OostVl_1-4_DEF.pdf
1
11/10/13
11:11
www.toont.be
één indruk. Echte waardering voor uw werk uit zich in één moment. De eerste indruk. Verwondering en respect van uw klant voor het eindresultaat. Een professioneel uitgeruste vergaderzaal, een glashelder seminarie of een spektakelrijk personeelsevent. Details maken het af. Zoals een perfect gedimensioneerd evenwicht van licht, geluid en projectie. Bij PLAY zoeken gepassioneerde ingenieurs naar een intelligente integratie van een audiovisueel concept. Inclusief flexibel in leasing- en rentalformules. Niet om verschillend te zijn, wel om het verschil te maken.
Sociale media niet meer weg te denken Bvba Toon werd opgericht op een sleutelmoment. Igor De Baecke: “Toen de grote productiehuizen door de crisis minder werk uitbesteedden, merkten we dat we niet echt een systeem hadden om zelf klanten te zoeken. Bovendien sta je met twee financieel sterker om grote producties aan te kunnen en is je professionele uitstraling ook groter dan met een eenmansbvba.” En er zijn nog wel meer pluspunten aan een samenwerking. “Voordeel is dat we nu de klant vanaf het eerste idee tot bij de oplevering kunnen begeleiden”, vervolgt Jan Van Hulle . “Tv-programma’s of reclamefilms maken we niet. We produceren bijna uitsluitend bedrijfsfilms, imagocampagnes en opleidingsfilms voor bedrijven in heel België en voor non-profit klanten als de Provincie Antwerpen en de Antwerpse ziekenhuisgroep. Niet ‘leveren wat de klant vraagt’ is onze sterkte, maar wel ver-
to impress. Gent 09 381 86 40 Brussel 02 767 31 05 Antwerpen 03 771 10 01 info@playbiz.be
www.playbiz.be
Ondernemers 13 12 september 2014
37
VOKA-NIEUWS
38
Ondernemers 13 12 september 2014
VEEL VOLK OP ZOMERFEEST De allereerste editie van het Zomerfeest werd een schot in de roos. In het aantrekkelijke decor van Bellewaerde Park ontving Voka WestVlaanderen haar leden, deelnemers aan PLATO en Lerende Netwerken en de mensen van Bryo en Voka Young Power. Daarnaast waren ook de jubilarissen talrijk aanwezig want Voka en provinciegouverneur Carl DecaluwĂŠ zetten de bedrijven die dit jaar hun 25e, 50e, 75e, 100e en ja zelfs 125e verjaardag vieren in de bloemetjes. Het feest werd voorafgegaan door de Algemene Vergadering. Gedurende de hele dag konden de deelnemers een bezoekje brengen achter de schermen van Bellewaerde Park. Een lekkere barbecue sloot de feestelijke dag af. Iedereen was het er achteraf over eens: deze formule is voor herhaling vatbaar.
AGENDA Joseph Jean Lebon (Allia Insurance Brokers), Pierre Vandeputte (Galloo Menen), Joseph Marie Lebon (Allia Insuriance Brokers)
Alexander Vanlerberghe (Wieze Beer), Henri Valcke (Valcke Services), Olivier Coorevits (Valcke Services), Dieter Lembrechts (DL Medical)
or Torrimmo), Johan ierre Dejaeghere (Kanto Chantal Torrekens, Jean-P t Rogiers (KBC) Bar , on) cke (Valcke Prefab Bet Dewilde (KBC), Carlos Val
Ollivier De Grande (Aqualex), Alexan der Vanlerbergh en Ward Hansse e (Aqualex) ns (Aquilex)
com), pernolle (Belga Xavier Vancom , p) tiaens (Asap) sa ris (A Ch s ns vo ia Group), Ha Hannelore De ed M a rt la ou (R lcke John Vandenbu
Christophe Dhaene (e-BO Enterprises), Lieven Ryde (Westelec), Mario Verhulst (Chapewerken Verhulst)
Dit evenement kende de steun van:
cmyk
Onze structurele partners:
milieu, veiligheid en ruimtelijke planning
Ondernemers 13 12 september 2014
39
Ondernemers 13 12 september 2014
VOKA-NIEUWS
40
Het belang van communicatie
VANESSA FLAMEZ EN JP TANGHE:
“COMMUNICATIE IS TE BELANGRIJK OM HET AAN IMPROVISATIE OVER TE LATEN OF OM ER ONVOLDOENDE AANDACHT AAN TE BESTEDEN BINNEN HET MANAGEMENT VAN HET BEDRIJF.”
Communication Journey: een nieuw en uniek format voor communicatieverantwoordelijken
COMMUNICATIE MAAKT OF KRAAKT DE REPUTATIE VAN UW BEDRIJF Vanaf 24 oktober, verspreid over 8 weken, kunnen communicatiemedewerkers, -verantwoordelijken en woordvoerders van middelgrote en grote ondernemingen hun inzichten over communicatie tijdens vier dagsessies aanscherpen en ervaringen uitwisselen. Voka West-Vlaanderen ontwikkelde daartoe een nieuw format: de Communication Journey. “De reikwijdte en het belang van goede communicatie worden nogal eens onderschat”, getuigt communicatiespecialist en coach JP Tanghe. “In de brede waaier van professionele opleidingen, seminaries en businessclubs die door Voka - Kamer van Koophandel West-Vlaanderen verzorgd worden, is de Communication Journey een nieuwkomer”, zegt salesmanager Vanessa Flamez. “Het is een reis doorheen het brede domein van communicatie. We hebben de onderwerpen als corporate identity, interne en externe communicatie, sociale media, crisiscommunicatie en mediarelaties in vier dagsessies gebundeld. Het is de bedoeling om de kennisverwerving en de ervaringsuitwisseling te intensifiëren en de cohesie van de groep te versterken. Wij zijn ervan overtuigd dat dit nieuwe en vooral praktische aanbod een waardevolle aanvulling is op de markt. Het is een ultieme mix van inhoud,
concrete cases en een forum of plenaire discussie in een sfeer van vertrouwen en discretie. Na elke dagsessie krijgen de deelnemers ook een opdracht mee.”
Ervaren coach Het volledige traject wordt begeleid door JP Tanghe. Tijdens zijn carrière was hij onder andere bij Barco verantwoordelijk voor hr, later als Senior Vice President ook voor marketing, communicatie, investor relations en compliance. Hij gaf marketingseminaries, publiceerde rond non-profitbedrijven, begeleidde scholen bij hun imagovorming, enzovoort. Nu is hij nog steeds Senior Advisor to the CEO bij Barco en verstrekt hij advies aan ondernemingen en organisaties met zijn bedrijf JP Tanghe Consulting. Vanuit zijn ervaring heeft hij een omvattende visie op communicatie en de snijvlakken met marketing en hr. “In de Communication Journey neemt JP Tanghe de rol op van katalysator en vormt hij het bindmiddel tussen de deelnemers en de gastbedrijven die hun praktijkcasus komen voorstellen”, zegt Vanessa Flamez. “Daarbij kan hij putten uit zijn eigen kennis en ervaring en zo kan hij de discussie met de nodige deskundigheid aanzwengelen en modereren.”
Niet adequate communicatie kan het imago van een bedrijf schaden en zelfs invloed hebben op de cijfers. “De sessies hebben tot doel de deelnemers zelf te laten nadenken en praten over wat communicatie allemaal inhoudt”, zegt JP Tanghe. “Communicatie is immers te belangrijk om het aan improvisatie over te laten of om er onvoldoende aandacht aan te besteden binnen het management van het bedrijf. Ze moet gestructureerd aangepakt worden, met afgebakende verantwoordelijkheden. Met de gastexperts willen we aantonen hoe belangrijk communicatie is, hoe breed ze is, en hoe ze te verbeteren. Een Chinees spreekwoord luidt: ‘Je bent meester van elk woord dat je niet gesproken hebt’. Dat is de basis van communicatie. Van zodra je een woord uitspreekt, loop je immers het gevaar er geen controle meer over te hebben omdat het verkeerd geïnterpreteerd of begrepen kan worden. Dit moet vermeden worden. Vandaar trouwens dat ook het niet communiceren soms een goede vorm van communicatie kan zijn. Met de Communication Journey willen we de deelnemers meegeven hoe goed te communiceren, hoe ze zich moeten wapenen tegen onverwachte voorvallen die een negatieve impact kunnen hebben.” (MD – Foto Hol)
Agenda en modules Locatie: Mercure Hotel, Roeselare Vrijdag 24 oktober 2014 (8 - 17 u.) - voormiddag: voorstelling van de deelnemers - namiddag: Corporate identity, Kristof Louagie van Bellewaerde Park Vrijdag 14 november 2014 (8 - 17 u.) - voormiddag: feedback op Corporate identity - voormiddag: Interne communicatie (deel 1) - namiddag: Interne communicatie (deel 2), An Declercq van Lannoo Vrijdag 28 november 2014 (8 - 17 u.) - voormiddag: feedback op Interne communicatie - voormiddag: Externe communicatie, Koenraad De Lathouwer, COO van Liquid Society - namiddag: Social media, Sophia Van Asselberghs van Aveve en conversation manager Liselotte Casteur van Kortrijk Xpo Vrijdag 12 december 2014 (8 - 19 u.) - voormiddag: feedback op Externe communicatie - voormiddag: Crisiscommunicatie, hoofdarts dr. Mario Schurgers en directeur Patiëntenzorg Eveline Depreter van Az Damiaan Oostende - namiddag: Mediarelaties, Bart Coopman van Focus-WTV Info en inschrijvingen: - projectverantwoordelijke Levenslang Leren Matthieu Marisse, tel. 056 23 50 64, matthieu.marisse@voka.be - salesmanager projecten Vanessa Flamez, tel. 056 23 50 62, vanessa.flamez@voka.be
SEMINARIES & WORKSHOPS IN DE KIJKER! IMPACT VAN DE DIGITALE REALITEIT OP UW BUSINESS 16/09
AGENDA
VOKAFÉ GOLF HOF TER HILLE OOSTDUINKERKE donderdag 25 september vanaf 18u30
In deze workshop leert u hoe snel de digitale realiteit uw businessmodel onherroepelijk overhoop kan gooien.
BALANS LEZEN VOOR BEGINNERS 18/09 Tijdens deze training zullen de deelnemers vertrouwd worden met begrippen zoals actief, passief, resultatenrekening, cashflow enzovoort. De trainer streeft ernaar om de theorie tot een absoluut minimum te beperken. Hij focust vooral op reële balansen en praktijkvoorbeelden.
HR COMPETENTIE GERICHT INTERVIEWEN EN MOEILIJKE GESPREKKEN 25/09 Na deze workshop weet u competentiegerichte selectiegesprekken te voeren en kan u niet alleen constructieve feedback brengen maar weet u ook hoe u feedback moet ontvangen.
INFOSESSIE: PLATO EN DE LERENDE NETWERKEN KRIJGEN EEN NIEUWE NAAM! PLATO en de Lerende Netwerken gaan voortaan door het leven als PLATO Ondernemers en PLATO Experten. Ontdek onze trajecten op de gratis inspiratiesessie met Wim De Bruycker van Priority Makers op 30 september. Meer info? Heidi Logghe, tel. 056 23 50 49, heidi.logghe@voka.be
Info en inschrijven: www.voka.be/west-vlaanderen Event partners van Voka West-Vlaanderen 2014
INFOSESSIE BUSINESSCLUB INTERNATIONAL CUSTOMER SERVICE Customer service bekleedt een heel belangrijke plaats in de waardecreatieketting bij elk bedrijf. Vandaar dat Voka op 24 september een praktijkforum aanbiedt aan customer service professionals. Geen theorie, wel een praktijkgericht discussieplatform onder gelijkgestemden over verschillende facetten van internationaal management binnen de dienst na verkoop. Meer info? Vanessa Flamez, tel. 056 23 50 62, vanessa.flamez@voka.be
Structurele partners van Voka - West-Vlaanderen 2014
TIJDSTIP
woensdag 17 september
08u00-12u00
Voka-actua: Wat zijn de economische tendensen 2015 in de wereld, voor Vlaanderen en voor u?
Kortrijk Xpo
vrijdag 19 september
09u00-15u00
Bezoek aan de Thorntonbank
Oostende
maandag 22 september
08u00-10u00
Voka-actua powered by Jobkanaal: Outplacement
Voka,Kortrijk
DATUM
ACTIVITEIT
PLAATS
EVENEMENTEN EN ONTMOETINGEN
dinsdag 23 sept - 1 oktober
Economische missie naar Kazachstan en Oezbekistan
donderdag 25 september
08u00-10u00
Voka-actua: Steunmaatregelen
Kortrijk Xpo
donderdag 25 september
18u30-21u30
Vokafé Golf Hof ter Hille
Oostduinkerke
donderdag 25 september
18u30-21u30
Te gast bij Braem Gebroeders
Handzame
vrijdag 26 september
06u30-09u00
Te gast bij Vlaamse Visveiling
Zeebrugge
dinsdag 30 september
18u30-21u30
Vokafé Blue Woods
Hotel Blue Woods, Deerlijk
donderdag 2 oktober
08u00-10u00
Voka-actua: Het nieuwe werken, kantoren van de toekomst
Buro Modern, Waregem
vrijdag 3 oktober
12u00-14u00
Ontmoeting met burgemeester van Harelbeke, Alain Top
Bavik, Bavikhove
WORKSHOPS EN SEMINARIES dinsdag 16 september
16u30-20u30
Impact van de digitale realiteit op uw business
Voka, Kortrijk
dinsdag 16 september
18u30-22u30
Voka-update: Zaken doen met Chili en Colombia
Wijnen De Clerck, Heule
donderdag 18 september
09u00-12u00
Is uw lading goed gezekerd en wie is aansprakelijk?
Voka, Kortrijk
donderdag 18 september
08u45-12u15
Lab: van stress naar energie
MensSana, Marke
donderdag 18 september
16u30-20u00
Balans lezen voor beginners
Voka, Kortrijk
maandag 22 september
12u00-14u30
Voka-update: Hoe ontwikkel je een bedrijfsklimaat dat vruchtbaar is voor innovatie?
Voka, Kortrijk
dinsdag 23 september
13u30-17u00
HR Lab: check-up
Bedrijvencentrum, Wevelgem
dinsdag 23 september
14u00-17u00
Btw: basisbegrippen en begrijpen
Deloitte, Roeselare
dinsdag 23 september
18u00-21u00
Building scOUT!ng
BMW Monserez, Aalbeke
woensdag 24 september
18u30-20u30
Businessclub International Customer Service
Bedrijvencentrum, Waregem
donderdag 25 september
09u00-17u00
Competentiegericht en constructief communiceren (in HR-gesprekken)
Voka, Kortrijk
dinsdag 30 september
08u00-10u00
PLATO infosessie
Voka, Kortrijk
dinsdag 30 september
13u30-16u30
Klagende klanten bijten niet!
Voka, Kortrijk
dinsdag 30 september
18u00-20u00
(DESIGN) CREATIVES: LET’S GET INSPIRED
vrijdag 3 oktober
09u00-17u00
Het alternatief voor duur klantenbezoek
Voka, Kortrijk
maandag 6 oktober
09u00-16u00
Belangrijke voordelen voor uw bedrijf met de juiste douaneregelingen & praktische toepassingen
Voka, Kortrijk
Bar Jules, Kortrijk
Info en inschrijvingen op onze website: www.voka.be/west-vlaanderen
Ondernemers 13 12 september 2014
41
Ondernemers 13 12 september 2014
PROSIT
42
Familio Zomerhappening – Kortrijk
Afscheid Gunther Bamelis – Zonnebeke
Familio is een begeleidingstraject dat zich uitsluitend richt naar West-Vlaamse familiebedrijven voor zowel overnemers als overlaters. De doelstelling van Familio is de kijk en kennis te verbreden rond de uitdagingen eigen aan de familiale overdracht en dat in een open sfeer. De Zomerhappening is één van de vaste ingrediënten van dit traject. Valerie Van Maele (Van Maele), Peter Pattyn (BNIP), Dirk Buysse (BNIP), Anne Vincke (BNIP), Griet Pattyn (BNIP), Maria Minne (Verkoophuizen Cloedt), Luc Van de Velde (Verkoophuizen Cloedt) en Dirk Van Maele (Van Maele) genoten van het zonnetje en een glaasje. Foto Hol
Na 8 jaar Voka-voorzitterschap voor de regio Ieper gaf Gunther Bamelis (tweede van links) de fakkel door aan Christophe Dhaene (tweede van rechts), bedrijfsleider van e-BO Enterprises. Een delegatie bestaande uit Veerle De Mey, stichtend ere-voorzitter Michel Steverlynck en voorzitter Lieven Danneels tikten de glazen op een vlotte wissel. Foto DD
Afvaart naar de Thorntonbank – Oostende Zomers Netwerkcafé – Kortrijk De zomer afsluiten met een goed gevoel om zo met een frisse blik het najaar in te gaan. Dat was de bedoeling van het Zomers Netwerkcafé dat helemaal in het teken stond van de festivalsfeer. Peter Kindt (Lutosa), Lut Seys (Solae), Liselotte Costeur (Kortrijk Xpo), Marc Dumoulin (Dumoulin Koeltechniek), Francis Maeckelberghe (Vandommele VCS), Tom Himpe (Himpe Desmet) en Isabelle Saesen (Modular) probeerden enkele exotische cocktails. Foto Hol
Heel wat mensen zijn gefascineerd door de windmolenparken aan onze Vlaamse kust want voor een afvaart naar de Thorntonbank waren er veel meer kandidaten dan plaatsen. Tijdens de boottocht van zowat 30 kilometer kregen de deelnemers aan boord uitleg over de complexiteit van de parken. Terug aan wal konden Christophe De Busscher (Senvion), Hans Hooyberg (HaTwee), Koen Depondt (Electrical Services Depondt), Tine Maes (Voka), Benjamin Colbrandt (C-Power), Christophe Dhaene (e-BO Enterprises) en Julie Naessens (Unizo) terugblikken op een unieke ervaring. Foto EV
Opleiding Industrial Engineering Voor productieverantwoordelijken, werkvoorbereiders, (methode-) ingenieurs, Vanaf 30 september te Kortrijk, Brugge, Gent en Kontich Check onze website voor meer informatie en inschrijving: www.pvo.be
PvO - Partners voor Ondernemers - President Kennedylaan 9C - 8500 Kortrijk - tel. 056 21 00 98 - fax 056 21 10 87 - e-mail: info@pvo.be - www.pvo.be
PROSIT West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen – Oostende Tijdens een academische zitting ontvingen 57 bedrijven en organisaties uit de handen van provinciegouverneur Carl Decaluwé het jaarcertificaat van het West-Vlaams Charter Duurzaam Ondernemen. De uitreiking had plaats in de Grote Post in Oostende. Het jaarcertificaat bekroont de bedrijven en organisaties voor hun inspanningen en realisaties op het vlak van duurzaam ondernemen. Foto EV
Waregem Koerse – Waregem
Bryo Cross Border – Roeselare De drempel om grensoverschrijdend zaken te doen is vaak nog vrij groot, zeker bij startende ondernemers. Voka West-Vlaanderen en Chambre de Commerce et d’Industrie Grand Lille zetten daarom hun schouders onder Bryo Cross Border. Dat het grensoverschrijdend project waarbij het de bedoeling is om de relaties te versterken tussen jonge Vlaamse en Noord-Franse ondernemers een groot succes is, mag blijken uit de talrijke opkomst. Foto Kurt
Bryo Café Buda Beach – Kortrijk
West-Vlaamse ondernemers staan bekend als keiharde werkers, maar op de dinsdag na de laatste zondag van augustus mag de boog al eens iets minder gespannen staan. Bavo Nachtergaele (Willy Naessens), Luc Huyghe (Manor Hoeve), Philippe Marijsse (EA), Katelijne Vervaeke (Verka Sunhouses), Daniel Dhoore (Carrera), Luc Van Kerrebroek (Willy Naessens) en Hans Ingelbeen (Optiek Ingelbeen) kwamen proeven van de unieke sfeer van Waregem Koerse. Foto Kurt
Bryo staat voor Bright & Young en is een netwerk van jonge, gedreven mensen die goesting hebben om hun idee in de praktijk om te zetten. Het Kortrijkse strand Buda Beach was de ideale locatie om samen een glas te drinken. Michiel Wouters, Evy De Bruyker (Voka), Emilie Delorge (Enfin!), Martijn Pauwels (Deloitte Fiduciaire), Jules Dobbels (KAADR), Mieke Verkest (La LavalliËre), Nick Rau en Jochen Callens (InForLuxe.be). Foto Hol
Industriestraat 5 8755 Ruiselede / 051 72 73 25 / www.maroli.be
/ experts in bedrijfsvastgoed kantorennetwerk in oost- en west-vlaanderen
www.turner-dewaele.be/kantoren
MAROLI @ THE OFFICE KANTOORDESIGN DAT WERKT Openingsuren ma-vr: 09:00 - 12:00 of na afspraak
Ondernemers 13 12 september 2014
43