Նյու Յորքի Մետրոպոլիտան թանգարանում՝ ներկայացվելու են Հայաստանի 14 դարերի պատմությունն ու մշակույթը։
Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանատան ֆեյսբուքյան էջը տեղեկացնում է. «Նախորդ ամսվա շատ հաջողված Սմիթսոնյան ֆոլքլայֆ փառատոնին, երբ Վաշինգտոնում ներկայացվեց հայկական ժառանգությունը, ավանդույթներն ու մշակույթը, անմիջապես հետևում է մեկ այլ խոշոր ցուցահանդես, որի բացումը կլինի շուտով` Նյու Յորքի Մետրոպոլիտան թանգարանում՝ ներկայացնելու Հայաստանի 14 դարերի պատմությունն ու մշակույթը։ Սեպտեմբերի 22-ից այցելուները կկարողանան ուսումնասիրել Հայաստանի մշակութային նվաճումները` սկսած 4-րդ դարից, երբ հայերն ընդունեցին քրիստոնեությունը, մինչև 17-րդ դար, երբ համաշխարհային առևտրի ուղիներին հայերի ծավալած գործունեության արդյունքում հայերեն տպագիր գրքեր հայտնվեցին ամբողջ տարածաշրջանում»: Դերասանությունից դեպի քաղաքականություն․ 15 հայտնի դերասաններ, որոնք դարձել են քաղաքական գործիչներ
ՌՈւԲԵՆ ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆ Կինը չէ թույլ սեռը.
Արեւմուտք թե՞ արեւելք
“The Community Culture Foundation” 150 S. Glenoaks Bld. # 8047, Burbank, CA 91502 Email: culturefoundation@yahoo.com ¶É˳íáñ ÊÙµ³·Çñ` èáµ»ñï سñ·³ñÛ³Ý Chief Editor ROBERT MARGARYAN îÝûñ»Ý` سñï³ ü³ñÙ³Ýáí³ Director Marta Farmanova гٳϳñ·ã³ÛÇÝ ·ñ³ß³ñáõÙ ¨ Ó¨³íáñáõÙ òáÕÇÝ» гñáõÃÛáõÝÛ³Ý (è¸, ØáëÏí³) Computer typing and design Coxine Harutunyan (Moscow)
ÂÕóÏÇó` ²ñïÛáÙ ¶¨áñ·Û³Ý ( ÐÐ, ºñ¨³Ý) Reporter Arman Artyom Gevorgyan (Yerevan)
Ðá¹í³ÍÝ»ñÇ Ñ»ÕÇݳÏÝ»ñÇ Ñ»ÕÇݳϳÛÇÝ Çñ³íáõÝùÁ å³ßïå³Ýí³Í ¿: îå³·ñí³Í ÝÛáõûñÇ ³ÕµÛáõñÝ»ñÁ Ýßí³Í »Ý ÑÕٳٵ ïíÛ³É Ï³ÛùÇÝ:
»ñÃÇ Ññ³ï³ñ³ÏáõÃÛáõÝÁ Çñ³Ï³Ý³óíáõÙ ¿ Ñáí³Ý³íáñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ýÇݳÝë³Ï³Ý ³ç³ÏóáõÃÛ³Ùµ: ÊÙµ³·ñáõÃÛáõÝÁ å³ï³ë˳ݳïíáõÃÛáõÝ ãÇ ÏñáõÙ ïå³·ñí³Í ·áí³½¹Ý»ñÇ ¨ ѳÛï³ñ³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ µáí³Ý¹³ÏáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ ¨ ÙÇßï ã¿, áñ ûñÃáõÙ ïå³·ñí³Í ÝÛáõûñÇ ·³Õ³÷³ñÁ å³ïϳÝáõÙ ¿ ËÙµ³·ñáõÃÛ³ÝÁ, ϳ٠˵³·ñáõÃÛáõÝÁ ÏÇëáõÙ ¿ Ñá¹í³ÍÝ»ñáõÙ Ý»ñϳ۳óí³Í ï»ë³Ï»ïÝ»ñÁ: 2018
2
ԲԱՑԱՀԱՅՏՈՒՄ Արեւմուտք թե՞ արեւելք Հետսովետական շրջանի տարածված տեսակետներից է այն, որ հայկական մշակույթը այսպես ասած խառնածին է, կազմված է երկու` արեւմտյան եւ արեւելյան շերտերից, Հայաստանն էլ մշակութային խաչմերուկ է ու էլի չգիտեմ` ինչ։ Պետք է ասել, որ խառնածին մշակույթների մասին պատկերացումը ինքնին չափից ավելի կասկածելի է։ Խառնածին մշակույթներ չեն լինում։ Լինում է հստակ մշակութային հիմք, առաջնորդող գիծ, եւ լինում են մշակութային ազդեցություններ` ուժեղ կամ թույլ։ Ինչ վերաբերում է «խաչմերուկին», ապա հայկական մշակութային նյութը, կարծես թե, խախուտ հիմքեր է տալիս այն պնդման համար, թե մեզանում տեղի է ունեցել Արեւմուտքի եւ Արեւելքի արդյունավետ փոխհամագործակցություն։ Վատ է դա, թե լավ` այլ հարց է։ Այս առումով մշակույթը նման է լեզվին։ Խառնածին մշակույթների մասին պատկերացումը, ըստ երեւույթին, առաջացել է խառնածին լեզուների գոյության մասին տեսությունից, որը մի ժամանակ տարածված էր սովետական լեզվաբանության մեջ, բայց որը ոչ մի կապ չունի գիտական լեզվաբանության հետ։ Լեզուները եւս ունենում են հստակ պատկանելություն այս կամ այն լեզվաընտանիքին եւ վերջինիս ենթամաս հանդիսացող լեզվախմբերին։ Կան լեզուներ, որոնք չեն պատկանում որեւէ ընտանիքի կամ խմբի, բայց չկան եւ չեն կարող լինել լեզուներ, որ պատկանեն միաժամանակ երկու կամ ավելի ընտանիքի կամ խմբի։ Մյուս կողմից` լեզուները կարող են այս կամ այն չափի ազդեցություն կրած լինել օտար լեզուներից, բայց նույնիսկ ամենաուժեղ ազդեցությունը չի կարող խախտել լեզվի ինքնությունը։ Օրինակ` հենց նույն հայերենը, որը հստակորեն պատկանում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքին` կազմելով նրա մեջ առանձին խումբ։ Հայերենը հնդեվրոպական ընտանիքի համատեքստում շատ ուրույն է հատկապես իր հնչյունաբանական եւ այլ օրինաչափություններով, բայց դրանից նրա պատկանելության հստակությունը չի տուժում։ Մյուս կողմից` հայերենի բառապաշարը կրել է մեկ այլ հնդեվրոպական լեզվախմբի` իրանականի շատ ուժեղ ազդեցությունը. հայերենի բառարմատների մեջ իրանական ծագում ունեցողները նույնիսկ ավելի շատ են, քան բուն հայկականները։ Բայց այդ ամենով հանդերձ` հայերենը իրանական լեզու չէ, եւ դա միանգամայն հստակ ու անժխտելի է։ Բավականին ուժեղ է նաեւ կովկասյան հարեւանության ազդեցությունը հայերենի վրա։ Օրինակ` հայերենի եւ վրացերենի հնչյունական համակարգերը գրեթե համընկնում են. համենայն դեպս` չկա մի այլ լեզու աշխարհում, որը հայերենին այդքան մոտ լինի այդ առումով, քան վրացերենը։ Այնուամենայնիվ, երկուսը ոչ միայն տարբեր լեզվախմբերի, այլեւ տարբեր լեզվաընտանիքների են պատկանում։ Իսկ, ասենք, ռուսերենն ու հայերենը, ունենալով բացարձակ տարբեր հնչյունական համակարգեր, ցեղակից լեզուներ են։ Եվ դա անփոփոխ փաստ է, որը գոյություն է ունենալու այնքան
ժամանակ, ինչքան հայերենը գոյություն կունենա` որպես այդպիսին։ Գրեթե նույնն է մշակութային պատկանելության դեպքում։ Այն չի կարող լինել անորոշ կամ երկակի, իսկ այս կամ այն ազդեցությունները չեն կարող հինավոր փաստարկ ծառայել ազգյին մշակույթի երկսեռության ապացուցման առումով։ Մեծ մշակութային գոտիների սահմանները միջնադարում համընկել են համաշխարհային կրոնների տարածման սահմանների հետ։ Բայց ներկայիս աշխարհիկացված մտածելակերպի տեսակետից կրոնական սահմանները կարող են անհամոզիչ փաստարկ թվալ։ Այդ իսկ պատճառով, որպեսզի տեսանելի լինի հայկականի մշակութային պատկանելությունը, դիմենք կրոնի հետ ոչ անմիջականորեն կապված փաստերին։ Բայց նախ հասկանանք, թե «ազգային մշակույթ» կապակցության մեջ ինչ է նշանակում «ազգայինը»։ Չհավակնելով ավելի ընդհանուր սահմանումներին` նկատենք, որ ամեն մի էթնիկ խումբ չի կարող ազգ կոչվել։ Ըստ երեւույթին, ազգայինի մասին կարելի է խոսել այն պահից, երբ առաջանում է գրավոր մշակույթը։ Ըստ այդմ, ազգայինը նախ գրավոր, այսպես կոչված` «բարձր» մշակույթն է։ Եւ երբ խոսում ենք որեւէ մշակույթի` մշակութային ավելի մեծ գոտու պատկանելու մասին, պետք է նկատի ուննանք հենց «բարձր մշակույթը»։ Ինչ վերաբերում է կենցաղային մշակույթին, ապա այն գերազանցապես տարածաշրջանային է լինում (եւ սա էլ իր զուգահեռը ունի լեզվաբանության մեջ. նույն տարածաշրջանի լեզուները, անկախ իրար ցեղակից լինել-չլինելուց, դարերի փոխազդեցության արդյունքում կազմում են այսպես կոչված արեալային միասնություններ։ Դա, սակայն, երկրորդական միասնություն է, որը չի կարող մրցել առաջնային` ծագումնաբանական միասնության հետ)։ Հիմա դառնանք հայկական «բարձր» մշակույթին։ Նախ` դրա, այսպես ասած, տեխնոլոգիական մասը։ Դիցուք` հայկական այբուբենը, որն, անշուշտ, ունի շատ ուրույն, բոլորից տարբերվող տառագրություն (գրաֆիկա) եւ այլն։ Բայց հենց հասնում ենք կառուցվածքային պահերին, ապա միանգամից ակնհայտ է դառնում, որ մեր այբուբենը տիպիկ արեւմտյան այբուբեն է եւ հակադիր է արեւելյան գրավոր բոլոր համակարգերին։ Ինչպես եւ արեւմտյան այբբենական համակարգերում, մեզ մոտ արտացոլվում են ոչ միայն բաղաձայնները, այլեւ ձայնավորները, գրում ենք ձախից աջ, այլ ոչ` հակառակը եւ այլն։ Ապա` մեր բառապաշարը եւ եզրաբանությունը`
նույնպես չափազանց ուրույն եւ ոչ մեկին չնմանվող` չէ՞ որ մենք` հայերս, գրեթե բոլոր միջազգային եզրերը թարգմանում-հայացնում ենք։ Բայց սա միայն արտաքին կողմն է։ Դեռեւս վաղ միջնադարում ստեղծված հայերեն եզրաբանության ճնշող մեծամասնությունը հունական համարժեքների բառացի պատճենն է։ Դա ստեղծում է լեզվամտածողություն։ Օրինակ` մենք ասում ենք «ներ-կայ-ություն», ռուսները` «при-сут-ствие»։ Երկուսն էլ բառացի պատճեններ են հունարենից եւ նույն կառուցվածքն ունեն (այսպես, հայերենի արմատը` «կայ». նույն տրամաբանությամբ կազմված են լատիներեն pra-esens-ը, գերմաներեն gegenwՊrtig-ը եւ այլն)։ Այլ մշակութային արեալներում, ասենք` իսլամականում կամ հնդկականում, «ներկայություն» հասկացությունը կարող է միանգամայն այլ ձեւով արտահայտվել, որը ոչ մի կապ չունենա «ներ»-ի եւ «կայ»-ի հետ։ Եվ այսպիսի օրինակները հարյուրավոր են (բացակայություն - отсутствие - absence, ենթադրություն - предположение- supposition եւ այլն)։ Եզրաբանությունը մտածողության հիմքն է, եւ պարզ է, որ նույն տրամաբանությամբ կազմված եզրերը խորքային մակարդակում ապահովում են մտածողության գործընթացի որոշակի ընդհանրություն։ Սա` տեխնոլոգիաների առումով։ Հիմա տեսնենք բովանդակային մասը։ Մեր ամբողջ միջնադարյան պոեզիան մինչեւ 15-16-րդ դարերի ընդհանուր անկման ժամանակաշրջանը գոնե մի հատիկ ազդեցություն կրեր շրջակա մահմեդական ժողովուրդների շքեղ պոեզիայից... Միայն ուշ շրջանում ունենք այդպիսի ազդեցություն, որի գագաթնակետը Սայաթ-Նովան է, բայց սա էլ, մեծ հաշվով, գրավոր մշակույթ չէ։ Նոր ժամանակների հայկական պոետներն էլ, եթե որոշ դեպքերում օգտագործում են արեւելյան մոտիվներ, ապա այդ առումով դուրս չեն գալիս եվրոպական ընդհանուր համատեքստի շրջանակներից. Արեւմուտքում էլ, դեռ Գյոթեից սկսած, գրել են գազելներ, բեյթեր եւ այլն։ Դրա փոխարեն հայկական պոեզիան, իր ողջ ինքնուրույնությամբ հանդերձ, ներգծված է արեւմտյան պոեզիայի շրջանակի մեջ։ Ասենք` մեր միջնադարյան գրականության գագաթնակետ Նարեկացին քրիստոնեական մշակույթից դուրս ուղղակի անհնար է պատկերացնել` թե՛ ձեւի, թե՛ բովանդակության առումով։ Նարեկացի չէր կարող լինել ո՛չ, ասենք, Իրանում, ո՛չ Հնդկաստանում, ո՛չ այլուր, բայց նա, որոշ փոփոխություններ կրելով հանդերձ, կարող էր լինել Բյուզանդիայում, Ֆրանսիայում կամ Գերմանիայում։ Ի՞նչ այլ ոլորտներ կան.
3
ճարտարապետությո՞ւն, մանրանկարչությո՞ւն, պատմագրությո՞ւն, փիլիսոփայությո՞ւն, երաժշտությո՞ւն.... Ո՞ւր է այստեղ արեւելյան տարրը կամ թեկուզ` արեւելյան ազդեցությունը։ Մինչեւ նույն 15-16-րդ դարերը` գրեթե չկա։ Չիմացող մարդը, ծանոթանալով մեր ազգային մշակույթի այդ ոլորտների հետ, կարող է գլխի չընկնել, որ հայերը դարերով մահմեդական աշխարհին ոչ միայն սահմանակից, այլեւ ենթակա են եղել, իսկ ահա այս բոլոր ոլորտներում ստեղծված արժեքների արեւմտյան հիմքը, թեկուզեւ` հայկականացված տեսքով, ակնհայտ է։ Կենցաղային մշակույթում փոխառություններ եւ ազդեցություններ` որքա՛ն ուզես, բայց բուն «ազգայինը» զերծ է որեւէ արեւելյան հետքից կամ թեկուզ կոլորիտից։ Նույնիսկ ինչ-որ իմաստով ամոթ էլ է. մի երկու հարյուր տարի Արաբական խալիֆայության մաս ենք կազմել, նույնիսկ արաբական անուններ ենք կրել (կենցաղային մշակույթի շատ ուժեղ ազդեցության նշան, քանի որ նույն անունները սովորաբար կրում են նույն կրոնին պատկանող անձինք), բայց ո՛չ գրական ոճում, ո՛չ ճարտարապետությունում, ո՛չ կերպարվեստում, ոչ մի տեղ արաբական ազդեցության նշաններ չեն երեւում։ Էլ չշարունակենք։ Նոր ժամանակների մշակույթի առումով նույն պատմությունն է։ Ինչպես որ անվիճելի է հայոց լեզվի պատկանելությունը հնդեվրոպական ընտանիքին, նույնպես էլ անվիճելի է հայ ազգային մշակույթի պատկանելությունը արեւմտյան կամ եվրոպական մշակույթին։ Միաժամանակ, ինչպես որ հայոց լեզուն ուրույն եւ առանձին տեղ է զբաղեցնում հնդեվրոպական այլ լեզուների շարքում, նույնպես եւ հայկական մշակույթը ուրույն է եւ ունենալով ցեղակիցներ` չունի մոտիկ ազգականներ։ Ոչ միայն խառնածին եւ երկսեռ, այլեւ նույնիսկ մշակույթների խաչմերուկ լինելու որեւէ նշան հայ մշակութային ավանդույթը ի հայտ չի բերում։ Ուրեմն` որտեղի՞ց են մեզ մոտ ծագում ազգայինի եւ արեւմտյանի հակադրության մասին պատկերացումները, որտեղի՞ց են առաջ գալիս խառնածնության տեսությունը, արեւելյան խաղերը եւ նորահայտ իսլամասիրությունը։ Զավեշտալի է, բայց մեր այս «ազգայնականությունը» ունի միանգամայն ապազգային ծագում։ Ինչպես դժվար չէ կռահել, սա Ռուսաստանից ներմուծված գաղափար է (ավելի զավեշտալի է այն, որ ռուսներն էլ այս սխեման մասամբ փոխառել են գերմանական որոշ մտավորականներից, որոնք, հակադրելով գերմանականը անգլիականին եւ ֆրանսիականին, փորձում էին «արեւելյան» ինչ-որ հետքեր գտնել բուն գերմանականի մեջ)։ Ռուսական մշակույթն էլ իրականում հստակ արեւմտյան է, բայց քաղաքական պատվերից ելնելով եւ հիմնվելով ռուսականի ուրույնության վրա` ընդհանուր արեւմտյան համատեքստում, ռուս ազգայնականների մի մասը ստեղծեց ռուսական մշակույթի երկսեռության տեսությունը։ Վերջինիս, ի դեպ, բնորոշ է նաեւ իսլամասիրությունը։ Այստեղից էլ` մեր Բարի Գալուստի նորաբողբոջ իսլամական կողմնորոշումը։
ԲԱ... Դերասանությունից դեպի քաղաքականություն․ 15 հայտնի դերասաններ, որոնք դարձել են քաղաքական գործիչներ Ronald Reagan / Ռոնալդ Ռեյգան
Անկասկած, պատմության մեջ ամենահայտնի դերասանը, որը դարձավ քաղաքական գործիչ։ Դերասան Ռեյգանը ԱՄՆ նախագահ դարձավ 1981-ին։ Մինչև քաղաքական կարիերա սկսելը, Ռեյգանը Warner Brothers Studios-ի հետ 7 տարվա պայմանագիր էր կնքել, որտեղ նա աշխատել է բազմաթիվ ֆիլմերի վրա: Նա նաև ծառայել է ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի կինոֆիլմերի բլոկում և կինոդերասանների Գիլդիայի նախագահն էր 1947-1960 թվականներին։
John Davis Lodge / Ջոհն Լոջ
Ամերիկացի
դերասան,
հետո՝
քաղաքական գործիչ։ Նա 1930-40-ականները կինոյի և բեմի աստղն էր (“Little Women,” “The Scarlet Empress”)։ Լոջը նոր համբավ ձեռք բերեց, երբ 1947-ին ընտրվեց ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի անդամ։ 1951-1955 թվականներին Կոնեկտիկուտի 79-րդ նահանգապետն էր, ԱՄՆ դեսպանն էր Իսպանիայում, Արգենտինիայում և Շվեյցարիայում։
George Murphy / Ջորջ Մերֆի
Բազմաթիվ երաժշտական ֆիլմերի աստղն էր, երբ դեռ նոր էր ստեղծվել խոսող կադրը։ Մերֆին 1950-ին Օսկար ստացավ «կինոինդուստրիայում ունեցած մեծ ավանդի համար» անվանակարգում։ Նա 1964-ին Կալիֆոռնիայից Հանրապետական սենատոր դարձավ, և միակ սենատորն էր, որն աստղ ուներ Հոլիվուդի փառքի ճեմուղում։
Helen Gahagan Douglas / Հելեն Գահագան Դուգլաս
4
1920-ականների Բրոդվեյ դերասանը պատմություն կերտեց, երբ Կալիֆոռնիա նահանգից ընտրվեց Կոնգրեսում, որպես առաջին Դեմոկրատ կին։ Նա ծառայել է ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատում 1945-1951 թվականներին, աշխատել է կանանց աջակցության և իրավունքների պաշտպանության ոլորտում։ 1950 թվականին մասնակցել է նախընտրական քարոզարշավին ԱՄՆ Սենատում ընտրվելու համար, բայց պարտվել է հանրապետական Ռիչարդ Նիքսոնին՝ ավարտելով իր քաղաքական կարիերան։
Դեմոկտրատ Ջոնսի երկրորդ կարիերան ԱՄՆ ներկայացուցիչների պալատում էր։ Ծառայել է 1989-ից 1993 թվականներին։ Այնուհետև 1994-ին սենատում տեղը կորցնելուց հետո վերադարձավ արվեստի դաշտ։
Shirley Temple Black / Շիրլեյ Թեմփլ Բլեք
Ամերիկացի կինոդերասան, ռեժիսոր, պրոդյուսեր, ով նաև իր ֆիլմերի համար երաժշտություն է գրում։ Համարվում է Հոլիվուդի կենդանի լեգենդներց մեկը։ 1986-ին Իսթվուդը դարձել է Carmel-by-the -Sea-ի քաղաքապետ։
Fred Thompson / Ֆրեդ Թոմփսոն
Fred Grandy / Ֆրեդ Գրենդի
Ոչ ոք չէր կռահում, որ մանկական դերեր խաղացող դերասանը մի օր հեռուն կգնա իր հազարավոր ընտանեկան ֆիլմերի միջոցով։ Ընդգրկվել է Ամերիկյան կինոակադեմիայի կազմած Ամերիկյան բոլոր ժամանակների ֆիլմերի 100 մեծագույն աստղերի ցանկի 18-րդ տեղում։ 6 տարեկանում ստացել է Օսկար, որպես լավագույն անչափահաս դերասան, Օսկար ստացած ամենափոքր անձնավորությունն է։ Կինոկարիերայի ավարտից հետո անցել է քաղաքական գործունեության, եղել է ԱՄՆ դեսպանը Չեխոսլովակիայում։ Խաղացել է 50-ից ավելի ֆիլմերում։
Clint Eastwood / Քլինթ Իսթվուդ 1970-80-ականների սիթքոմների հայտնի դերասանն էր։ Նա 1986-ին ընտրվել է ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատում, որտեղ մնաց 4 տարի։ 1994-ին պայքարեց Այովայի նահանգապետ դառնալու համար, սակայն չնչին տարբերությամբ պարտվեց։ Որպես դերասան, Գրենդին վերջին անգամ երևացել է The Mindy Project ամերիկյան կատակերգական սերիալի 3-րդ եթերաշրջանում։
Ben Jones / Բեն Ջոնս Նրան որպես Քութեր են ճանաչում The Dukes of Hazzard հեռուստաշոուիից։
Ամերիկացի քաղաքական գործիչ, դերասան և իրավաբան։ Հանրապետական կուսակցության ներկայացուցիչ, 1994-ից 2003 թվականներին Թենեսի նահանգից ԱՄՆ Սենատի անդամ էր։
Arnold Schwarzenegger / Առնոլդ Շվարցենեգեր
5
Ծագումով ավստրիացի ամերիկյան դերասան, բոդիբիլդինգի մարզիկ, քաղաքական գործիչ, ԱՄՆ-ի հանրապետական կուսակցության անդամ, Կալիֆոռնիայի 38-րդ նահանգապետը 2003-2011 թթ.։ Իր նահանագապետ եղած ժամանակում Կալիֆոռնիա նահանգը ճանաչել է Հայոց Ցեղասպանությունը։
Կինը չէ թույլ սեռը. Ռուբեն Մաթևոսյանի հետ զրուցեցինք Հանրային ռադիոյում, որտեղ, ինչպես նա է նշում, հանդիպեց իր առաջին մեծ սիրուն' երգին: LN- ի հետ զրույցում Ռուբեն Մաթեւոսյանը պատմեց իր հաջողության գլխավոր բանաձևերից մեկի' կնոջ մասին:
Al Franken / Էլ Ֆրանկեն 2009-2011 թվականներին զբաղվել է Հանրային կապերի կառավարմամբ։ Նույնիսկ մի անգամ՝ 2010-ին, հեռացել է Սպիտակ տանն իր պաշտոնից, որպեսզի նկարահանվի «A Very Harold & Kumar 3D Christmas» ֆիլմում։ «Saturday Night Live» ամերիկյան հեռուստաշոուի սցենարիստ և հիմնադիր։ Ֆրանկենը լքեց կատակերգության աշխարհը, երբ 2009-ին Մինեսոտա նահանգից ընտրվեց ԱՄՆ սենատոր։ Նա Democratic–Farmer–Labor կուսակցության անդամ է։
Melissa Gilbert / Մելիսա Գիլբերտ
Jesse Ventura / Ջեսի Վենտուրա
Եվս մեկ ներկայացուցիչ Մինեսոտայից, որն այդ նահանգում քաղաքական ալիք է բարձրացրել, նախկին մարտիկ է։ Վենտուրան 1999-ին Մինեսոտայի նահանգապետ է դարձել։ Իր կարիերան սկսել է ԱՄՆ ռազմածովային ուժերում, նախքան WWF-ում մեծ համբավ ձեռք կբերեր։
Jerry Springer/ Ջերի Սփրինգեր
«Little House on the Prairie»-ի 205 տեսարանները հերիք չէին։ Այս լոնգ-թայմ դերասան-տնօրենը 2016-ին առաջադրել էր իր թեկնածությունը ԱՄՆ կոնգրեսի ընտրություններում և հաղթել։ Ամիսների անց հեռացել է պաշտոնից առողջական խնդիրների պատճառով։
ՌՈւԲԵՆ ՄԱԹԵՎՈՍՅԱՆ
-Պարոն Մաթևոսյան, շնորհավորում եմ Ձեր հոբելյանի կապակցությամբ: Եթե այդ յոթանասուն տարիներին հետադարձ հայացք նետեք, ո՞ւմ եք պարտական Ձեր այսքան հաջողությունների համար: Կնոջ գործոն կա՞: -Եթե 70 տարի, ապա առաջին հերթին ծնողներիս եմ շնորհակալ լույս աշխարհ գալուս համար: Եթե ապրած գիտակցական կյանքիս համար, ապա՝ խոնարհում մայրիկիս: Եթե ամուսնական կյանքի մասին է խոսքը, ընտանեկան հասկացողության' խոնարհում կնոջս, եթե երջանկության մասին է խոսքը, ապա աղջկաս, ու տղայիս ընտանիքին: Ընդհանրապես կնոջ գործոնը մեծ է եղել իմ կյանքում: Ես միշտ գովերգել եմ հպարտ աղջկան, սիրած յարին, նազելի քույրերին: Գերագույն հաճույք է եղել օգտակար լինել հայ կնոջը: Դա կլինի մայրս, տատիկս, քույրս. կապ չունի նա հայուհի է: - Սիրո մասին երբեւէ ստեղծված ամենագեղեցիկ երգերից մեկի՝ Արամայիս Սահակյանի բառերով գրված «Արեգակին պետք է հեռվից նայել» ստեղծագործության առաջին կատարողը Դուք եք, Ձեզ համար կա ՞ «Արեգակ», ում միշտ հեռվից եք նայել, որ «չայրվեք»: -Ես երգել եմ Վլադիլեն Բալյանի «Մայրս փոքրիկ» երգը՝ Հովհաննես Շիրազի բառերով, որտեղ ասվում է. «Մայրս մի բուռ, կրծքիս մեջ գիշերուզօր Արեգակ»: Մորը արեգակի հետ է համեմատել. ո՞վ կարող է քո կյանքը ավելի ջերմացնել, լուսավորել քո ճանապարհը, եթե ոչ մայրը: Արամայիս Սահակյանի մոտ էլ կա այսպիսի մի հասկացություն, որ արեգակին պետք է հեռվից նայել. կայրի, եթե շատ մոտենաս: Դա սերն է: Ոչ միայն ինձ համար, այլ նաև շատերի համար մայրն է արեգակ: - Ինչպիսի՞ն էր Ձեր առաջին սերը:
Նրան ճանաչում են «The Jerry Springer Show»-ից։ Սփրինգերը մի քանի հեռուստաշոուներում դերասան էր։ Սփրինգերը Ցինցինատիի քաղաքապետ էր 1977-1978 թվականներին։
Kal Penn/ Քել Փեն Գիտեի՞ք, որ նա աշխատել է Օբամայի համար։ «Harold & Kumar» կատակերգության, բազմաթիվ ֆիլմերի և հեռուստաշոուների, ներառյալ «House M.D.»-ի և «Battle Creek»-ի, աստղն էր։ Փենի երկրորդ կարիերան Սպիտակ տանն էր։
- Իմ առաջին սերը հենց այս հաստատությունում է եղել: Դա հայ երգն էր: Ես չեմ կատակում, հենց այդպես էր: Մի համեմատեք մեզ այսօրվա երիտասարդների հետ. մենք այսքան ինֆորմացիա չենք ունեցել: Ու դրա համար էլ սիրո ձգտումն էլ տարերայնորեն չէր, գիտակցված էր: Հրապուրվելը ես սեր չեմ համարել, մանկապարտեզում էլ ես հրապուրվում: Բայց երբ խոսում են սիրո մասին, լուրջ հասկացություն է, դա իրոք գիտակցություն է: Իսկապես սեր ինձ մոտ ձևավորվեց, երբ ես երգիչ դարձա, ու մինչև հիմա էլ սիրահարն եմ երգի: Իսկ այ մյուս սերը արդեն գաղափարական սերն էր կնոջս հանդեպ, որ պարգևեց մեզ երեք զավակ ու երկու թոռնիկ:
6
ժպտալով չհիշեն տատիկի արտահայտությունները: - Կհիշե՞ք, թե Ձեր մատուցած ամենամեծ նվերը որն է եղել Ձեր տիկնոջը: -Իմ հավատարմությունը, ուրիշ ի՞նչ պիտի նվիրեի նրան: Միասին մեծացրել ենք մեր զավակներին, նրա դառն օրերը կարողացել եմ քաղցրացնել: Յուրաքանչյուր օրը փորձել ենք տոն դարձնել:
- Ի՞նչ հատկանիշներ եք կարևորում աղ-
ջկա մեջ, դրանք համընկա՞ն Ձեր սիրելիի նկարագրի հետ:
- Ասում են' իդեալական ոչինչ չկա: Իդեալական միայն բնությունն է, ու երանի նրան, ով իր իդեալը կգտնի բնականության մեջ: Ես երևի այն երջանիկներից եմ, ում հաջողվել է կյանքում ունենալ այնպիսի կյանքի ընկեր, ով քո գաղափարների կիսողն է, քեզ սատար է կանգնում: Իմիջայլոց, կինն ավելի հզոր է, քան տղամարդը: Ես չեմ ընդունում, որ նրանք թույլ սեռ են, նրանք շատ բաների են դիմանում: Կինս հոգեբույժ է, ու ես էլ եմ հոգի բուժում երգի միջոցով: Կնոջս մասին չեմ կարող խոսել, քանզի նրան ճանաչողները գիտեն, թե ինչպիսին է նա: Երբ ընտանիքում ճիշտ կյանք ես ապրել, չես մտածում, որ հարս ես բերել, քեզ թվում է՝ Դուք միասին եք ծնվել, ուղղակի որոշ ժամանակ չեք հիշել իրեն: - Բազմաթիվ աղջիկների կուռքն եք եղել, Ձեր կնոջը ե՞րբ տեսաք ու ինչպե՞ս սեր խոստովանեցիք: Էլի ե՞րգը Ձեզ օգնության հասավ: Ձեր կինը չէ՞ր խանդում: -Քանի որ կինս հոգեբույժ է, նա երբեք սխալ չի ընկալել այդ սերը: Այդ սերը ոչ թե քաղաքացի Ռուբեն Մաթևոսյանին էր ուղղված, այլ երգիչ Ռուբեն Մաթևոսյանին: Իսկ ես երգել եմ բոլորի համար. ժողովրդի երգիչն եմ եղել: Իմ կինը խանդ չի ունեցել: Երբ որոշեցի ամուսնանալ, արդեն վաստակավոր արտիստ էի, բոլորը ինձ արդեն ճանաչում էին: Իսկ մեր հանդիպումը պատահական էր, ինչպես բոլոր հանդիպումները... Բայց էլի պատահական չէր, ծրագրված էր, ես շատ հեռու չգնացի. իմ երկրորդ կեսը հենց Երևանում էր: - Միշտ տղամարդկանց համար իդեալ լինում են իրենց մայրերը, Ձեր կնոջ մեջ կա՞ր ինչ-որ բան, որ նման էր Ձեր մորը, ու օգնեց ձեր հարաբերություններին: -Գրեթե նույն բնավորություններն ունեին: Տղամարդիկ միշտ ընտանիք կազմելիս ուզում են ընտրել այնպիսի կին, ով բնավորությամբ կնմանվի իրենց մորը: Իսկ ինձ համար մայրս քառապատիկ, հազարապատիկ թանկ էր: Շատ թանկ գիտակցություն է մայրը: Կորցնելուց հետո ես գիտակցում, թե ինչ ես կորցրել: Օր չկա, որ իմ ընտանիքի անդամները
- Երբ զգում եք, որ Ձեր սիրելին բարկացած է, ի՞նչ եք անում նրան մեղմելու համար: -Երբ մեր տանը ինչ-որ մեկը բարկացած է լինում, կատակում ենք, ու ամեն ինչ անցնում-գնում է: - Փորձե՞լ եք նրան զարմացնել խոհանոցում, ի՞նչ համեղ բան կպատրաստեք: -Երբեմն լինում է. եթե հարկ կա, ու նա չի հասցնում, ամբողջ ընտանիքով օգնում ենք: Ընդհանրապես շատ են սիրում, երբ ես պատրաստում եմ: Ասում են ' «վախ, պապան ա սարքել»: Ձկնեղենից եմ համեղ բաներ պատրաստում, աղանդեր և այլն: Համենայն դեպս տոլմայից, սպասից ավելի հետաքրքիր է: Իսկ մնացածը գաղտնիք է (ծիծաղում է): - Կանանց նվիրված միամսյակ է: Կա՞ն կանայք, ովքեր այդ օրը Ձեզնից միշտ նվեր են ստանում, ովքե՞ր են: -Այո, իհարկե: Աղջիկս, կինս, հարսս, մի քանի բարեկամներ: Կուզեի բոլորին նվիրել, բայց բոլորին ես երգ եմ նվիրում: Կապ չունի, թե այս տարի ծաղիկ նվիրեցիր, թե ոչ: Կարող է նա ուրիշ բանի կարիք ունի' խոհանոցային պարագայի կամ ուղղակի ժպիտի, մի քաղցր խոսքի: Քեզնից ինչ է պահանջվում, զանգել ու ասել ' տոնդ շնորհավոր: Ու նա դրանից կուրախանա: - Ձեր մաղթանքը հայուհիներին որպես բազմավաստակ ամուսին, հայր ու վերջապես երգի մեծ վարպետ: -Մաղթում եմ առաջին հերթին առողջություն: Կուզենայի, որ նա նույնանար իրեն նվիրված երգերի խոսքերին: Մնան միշտ առաքինի, ցանկալի, առեղծվածային: Ա~խր կինը իր էությամբ առեղծված է՝ և՛ հրաշք է, և՛ կյանք է, և՛ նուրբ է, գեղեցիկ է, երբ աշխարհ է, երբ տիեզերք է: Եվ այս ամենը հասկանալով՝ ինքը արժեւորի իր լինելիությունը: Այդ ժամանակ հայ տղամարդը կլինի ամենաերջանիկը, ով սիրում է հայուհուն:
Նյութական մշակույթ և արվեստ
որը հայ ճարտարապետության գլուխգործոցներից է: Տաճարի պատերը զարդարված են հիանալի քանդակներով, իսկ ներքնապատերը՝ ճոխ որմնանկարներով: Աղթամարում Գագիկ թագավորի հրամանով կանգնեցվեց հանդիսավոր արարողությունների դահլիճ և սկսվեց նավահանգստի շինարարությունը: Անիի ամենանշանավոր կառույցը Մայր տաճարն է՝ Կաթողիկեն, որի ճարտարապետն էր հռչակավոր Տրդատը: Գագիկ Ա-ի հրամանով, ինչպես գիտեք, կառուցվեց նաև Անիի զվարթնոցատիպ եկեղեցին: Հայ ճարտարապետությունը ծաղկեց Հայաստանի ողջ տարածքում: Սելջուկ-թուրքերի արշավանքների և տիրապետության շրջանում ճարտարապետությունն անկում ապրեց, սակայն Զաքարյանների օրոք նոր վերելք ունեցավ: Շարունակվեց վանական համալիրների շինարարությունը, որոնք լրացվեցին արհեստանոցներով, աղբյուրներով, մառաններով: Ճարտարապետական արվեստի հրաշալիք է Այրիվանքի (Գեղարդավանք) համալիրը՝ ժայռափոր եկեղեցիներով, խցերով, տնտեսական բնույթի կառույցներով: Քանդակագործություն Ճարտարապետության հետ մեկտեղ ծաղկեց քանդակագործությունը: Նորակառույցները հաճախ զարդարում էին շքեղ քանդակներով: Եկեղեցիների ճակատային մասում, սովորաբար, տեղադրում էին տաճարի պատվիրատու իշխանի քանդակը: Նրա դերն ընդգծելու համար նրան պատկերում էին ամբողջ հասակով՝ ձեռքում բռնած եկեղեցու մանրակերտը: Մեծ ուշադրություն էին դարձնում նաև շենքերի շքամուտքերը և աչքի ընկնող մասերը քանդակներով զարդարելուն: Ամբողջությամբ քանդակներով էին պատված Աղթամարի տաճարի պատերը: Քանդակներում պատկերված են Արծրունի տոհմի նշանավոր ներկայացուցիչները, մասնավորապես Գագիկ թագավորը: Հանգամանորեն ներկայացված են իշխանական կենցաղը, փառաբանված անձանց քաջագործությունները: Հիացմունք են առաջացնում շինականների առօրյա կյանքից վերցված տեսարանները՝ այգու մշակումը, բերքահավաքը, գինու պատրաստումը և այլն: Խաչքարային արվեստ Խաչքարերը հայ միջնադարյան մշակույթի ինքնատիպության խորհրդանիշն են: Խաչքարի արվեստը նոր երևույթ էր հայ քանդակագործության մեջ և ձևավորվել էր IX դ. սկսած: Խաչքարերի քանդակազարդման արվեստը կատարելության հասավ XII-XIV դդ., երբ ստեղծվեցին խաչքարային արվեստի զարմանահրաշ գլուխգործոցներ: Խաչքարը քարե սալ է, որի կենտրոնում պատկերվում է խաչը: Երբեմն էլ խաչի վրա քանդակվում է Քրիստոսի պատկերը: Խաչքարերի վրա փորագրված արձանագրությունները հաղորդում են քարագործ վարպետի անունը և հուշարձանը կանգնեցնելու ժամանակը: Խաչքարերը հիմնականում դրվել են մահացած մարդկանց հիշատակին: Հաճախ խաչքար է կանգնեցվել նաև որևէ պատմական դեպքի, աղբյուր կառուցելու կամ այլ առիթներով: Խաչքարեր են կերտել հազարավոր քարագործ վարպետներ: Նրանցից նշանավոր է ճարտարապետ, քանդակագործ և մանրանկարիչ Մոմիկը: Որմնանկարչություն
Ճարտարապետություն Անկախության վերականգնումից հետո ճարտարապետությունը կրկին բռնեց վերելքի ուղին: Սկսվեց միջնադարյան Հայաստանի առավել հայտնի վանական համալիրների կառուցումը: Տաղանդավոր Մանվել ճարտարապետն Աղթամար կղզում կառուցեց Սուրբ Խաչ հռչակավոր եկեղեցին,
Մեծ զարգացում ապրեց որմնանկարչությունը: Տաճարների ու ապարանքների ներքին պատերը սկսեցին զարդարել շքեղ որմնանկարներով: Պատկերազարդումն արվում էր պատերի թաց ծեփի և քարերի հղկված մակերեսի վրա: Երբեմն պատկերազարդում էին նաև հին կառույցները: Տաճարների որմնանկարները ներկայացնում էին Քրիստոսին, հրեշտակների և սրբերի:
7
Տիգրան Հոնենցի եկեղեցում (Անի) պատկերված են Տրդատ թագավորը և Գրիգոր Լուսավորիչը: Աշխարհիկ կառույցները զարդարվում էին հեծյալների, որսի և ուրախության տեսարաններով: Մանրանկարչություն Բուռն ծաղկում ապրեց մանրանկարչությունը՝ ձեռագիր մատյանների պատկերազարդման արվեստը: Գեղեցիկ նկարներով զարդարում էին մատյանների առաջին էջերը, լուսանցքները և կարևոր հատվածները: Մեծ ուշադրություն էր դարձվում Քրիստոսի և սրբերի կյանքից վերցված դեպքերի պատկերմանը: Մանրանկարներն արտացոլում էին նաև իրական կյանքը: Մանրանկարիչները պատկերել են աշխատանքային գործիքներ, արհեստավորների և գյուղացիների, ժողովրդական հանդեսներ և այլն: Ձեռագրերում երբեմն նկարում էին մատյանների պատվիրատուներին և նրանց ընտանիքի անդամներին: Հայկական մանրանկարները աչքի են ընկնում զարդերի գեղեցկությամբ և վառ գույներով: Պատկերազարդված ամենահին ձեռագրերը գրվել են IX դ. և հետագա դարերում դարձել սովորական երևույթ: Նկարազարդ ձեռագրերը շատ թանկ արժեին և մատչելի էին միայն մեծահարուստ մարդկանց: Հաճախ այդ մատյանների համար պատվիրում էին արծաթից և կաշվից պատրաստված, թանկարժեք քարերով զարդարված կազմեր: Մանրանկարչությունը զարգացման բարձր մակարդակի հասավ Կիլիկյան Հայաստանում: Կիլիկյան մանրանկարիչներից ամենահայտնին Թորոս Ռոսլինն է, որը ձեռագրեր է նկարազարդել Հայոց կաթողիկոսի և Հեթումյան թագավորների համար:
Թատրոն Շարունակվում էր թատերական արվեստի զարգացումը: Թատերական ներկայացումները բազմաթիվ հանդիսատեսներ էին հավաքում: Սովորական էին լարախաղացությունը, մրցում-խաղերը, վարժեցված կենդանիներով ներկայացումները: Դերասանները հանդես էին գալիս հատուկ զգեստներով և տարբեր կենդանիների դիմակներով: Ներկայացումներին մասնակցում էին նաև երաժիշտներ, պարողներ ու ծաղրածուներ: Դերասանների ու երաժիշտների խմբերը ներկայացումներ էին տալիս հրապարակներում, իջևանատներում և պալատներում: Հասարակ ժողովուրդը սիրում էր թատրոն հաճախել, ինչն անհանգստացնում էր հոգևորականներին: Երաժշտություն Զարգացման բարձր մակարդակի է հասնում երաժշտությունը: Առաջին հերթին ծաղկեց գուսանական երաժշտությունը: Նրանց երգն ու նվագը զարդարում էին ժողովրդական հանդեսները: Առաջադիմեց նաև հայ եկեղեցական երաժշտությունը: Հոգևոր երգերը՝ շարականները, աչքի էին ընկնում պարզությամբ ու մեղեդիների գեղեցկությամբ: Եկեղեցական երաժշտությունը հիմնված էր ժողովրդական երգ ու նվագի վրա և հասկանալի էր հասարակ մարդկանց: Այս ժամանակաշրջանում է, որ տարածում ստացան այժմյան նոտաները հիշեցնող խազերը, որոնց միջոցով գրի էին առնում երգերն ու մեղեդիները: X-XIV դդ. հոգևոր ու նյութական մշակույթը մեր ժողովրդի արժեքավոր ձեռքբերումներից է:
Կիրառական արվեստ Բարձր զարգացման հասան նաև արվեստի այն ճյուղերը, որոնք բավարարում էին մարդկանց կենցաղային պահանջմունքները: Փայտի նրբաճաշակ փորագրման գլուխգործոց է Մշո Առաքելոց եկեղեցու դուռը: Հիացմունք են առաջացնում գիրք կարդալու փայտյա հարմարանքները, գիպսից պատրաստված զարդերը, մետաղյա ջահերը և կաթսաները: Մեծ արժեք ունեն միջնադարյան ոսկերիչների ու արծաթագործների գործերը, որոնց չնչին մասն է միայն մեզ հասել: Շարունակվում էր հայկական հռչակավոր գորգերի և գործվածքների արտադրությունը: Եկեղեցական զգեստները, հատկապես վարագույրները զարդարում էին սրբապատկերներով և Աստվածաշնչից վերցված տեսարաններով: Կիրառական արվեստի աչքի ընկնող ճյուղերից էր խեցեգործությունը: Կավից պատրաստված խեցե իրերը՝ թասերը, սափորները և կարասները, զարդարում էին մարդկանց, թռչունների ու գազանների պատկերներով: Այդ իրերը վկայում են հայ վարպետների և բնակչության բարձր ճաշակի մասին:
Բրեդ Փիթը կարծում է, որ Անջելինա Ջոլին «զզվելի» է վարվել՝ հանրայնացնելով իրենց ամուսնալուծության մանրամասները
Հոլիվուդյան դերասան Բրեդ Փիթը կարծում է, որ նախկին կինը՝ դերասանուհի Անջելինա Ջոլին, «զզվելի» է վարվել՝ հանրայնացնելով իրենց ամուսնալուծության գործընթացի որոշ մանրամասներ: Փիթի համոզմամբ՝ երեխաներն այդ ամենի մասին կարող են տհաճ բաներ կարդալ սոցցանցերում: Չնայած, որ նախկին զույգը նախընտրում է գործընթացն անցկացնել դռնփակ՝ մասնավոր դատավորի օգնությամբ, այնուհանդերձ՝ Ջոլիի կողմից որոշ մանրամասներ արտահոսել են համացանց: Ինչպես նշում է Daily Mail-ը, հոլիվուդյան աստղի կարծիքով՝ դատական պայքարի տհաճ մանրամասները չպետք է հասնեն երեխաներին՝ 16-ամյա Մեդոքսին, 14-ամյա Պակսին, 13-ամյա Զահարային, 12-ամյա Շայլոյին, 9-ամյա երկվորյակներ Վիվյենին ու Նոքսին, որոնք կարող են այդ մասին տարբեր կայքերում կարդալ: Փիթին մոտ աղբյուրի պատմելով՝ դերասանը լիահույս է, որ Ջոլին ի վերջո կգիտակցի, որ իր քայլերով ցավ է պատճառում երեխաներին ու կդադարեցնի գործընթացի մանրամասների հանրայնացումը: Նախորդ շաբաթ Ջոլին իր փաստաբանի միջոցով նախկին ամուսնուն մեղադրել էր երեխաների համար շատ քիչ ալիմենտ վճարելու համար: Փիթը ստիպված էր արձագանքել՝ կրկին փաստաբանի միջոցով տեղեկացնելով, որ 2016թ. տեղի ունեցած բաժանումից ի վեր վճարել է ավելի քան 9 մլն դոլար: Լոս Անջելեսի դատախազությունը սկսել է Սթիվեն Սիգալի դեմ ներկայացված մեղադրանքների քննությունը Լոս Անջելեսի դատախազությունը սկսել է սեռակա ոտնձգությունների վերաբերյալ մեղադրանքների քննությունը, որոնք ներկայացվել էին հայտնի հոլիվուդյան դերասան Սթիվեն Սիգալի դեմ, հաղորդում է Deadline պորտալը: «Երեկ (օգոստոսի 8ին) Լոս Անջելեսի ոստիկանական բաժանմունքը մեզ է փոխանցել սեռական ոտնձգությունների վերաբերյալ գործը, որն առընչվում է Սթիվեն Սիգալին: Մենք կշարունակենք քննել այն»,- հայտարարել են դատախազությունում: Ընդ որում՝ նշվում է, որ Սիգալից բացի ոստիկանական դոսյեի մեջ նշված են նաև դերասան Էնթոնի Անդերսոնի և հոլիվուդյան պրոդյուսեր Հարվի Վայնշտեյնի անունները:
8