Va 4 2017

€ 4,85

editie 4 • winter 2017

2 4 3

AURORA-kaarten

voor alle seizoenen van het leven

Ontdek het wonder in je levensreis Cursussen • Opleiding • Masterclass contact@biografiek.nl • 06 208 100 48

www.biografiek.nl (Advertorial)

Pleidooi voor houten vloeren De houten grondvloer leek voltooid verleden tijd.

Toch pleitte Ton Willemsen (Tonzon BV) tijdens de Energiebeurs 2017 voor de terugkeer van de houten vloer in nieuwbouw.

Het begint al in de bouwfase, zegt hij. ‘Tijdens het bouwen van een standaard nieuwbouwhuis in Nederland wordt meer broeikasgas uitgestoten dan de woning de daarop volgende vijftig jaar zal doen. Een substantieel deel van die uitstoot komt voor rekening van de betonnen grondvloer, geïsoleerd met EPS of purschuim.

‘Maar ook daarna vraagt een betonvloer veel meer energie. Waarom? Omdat de temperatuur van betonvloeren tegenvalt. Met zet de thermostaat ongemerkt een graadje hoger. Gevolg: extra warmteverlies door muren, ramen en ventilatie.

‘En dan komt er via de vloer ook nog onnodig veel vocht de woning binnen. Vanwege het drukverschil tussen woning en kruipruimte wordt permanent vocht in dampvorm de woning ingezogen. Dit vocht moet dan weer door ventilatie worden afgevoerd. Ook dit kost energie.

‘Een voordeel van het Tonzon Vloerisolatiesysteem is dat het zorgt voor volledige blokkering van het vocht uit de bodem. Dat maakt ventileren makkelijker, efficiënter en energiezuiniger. Conclusie: Op een houten begane grondvloer met Tonzon wonen we comfortabeler en energiezuiniger dan op een betonvloer geïsoleerd met EPS of purschuim.’

JW 70D ~ Stroom-geworteld © Jos van Wunnik

HS 19 ~ Hoe God de aarde schiep © Herman Smith

BEELDEN VOOR DE ZIEL

www.aurora-productions.com

LB 147D ~ Mijn hart stroomt uit naar het jouwe © Loes Botman

JUM 15 ~ Engelenvisioen © Judy Mastrangelo

EXPOSITIES / LEZINGEN

www.aurora-art.com

Het begin van jouw nieuwe geheelde leven!

In jouw zoektocht naar heling ben je volledig vastgelopen, het is tijd geworden om die impasse te doorbreken.

- Love yourself enough to do this! -

www.heelbewust.com/actueel/consulten/consult-de-doorbraak info@heelbewust.com

redactioneel

Sprong in het diepe Op internet is een interview met Elisa te vinden waarin de interviewer bedremmeld constateert dat hij de kluts kwijt is geraakt en geen idee meer heeft wat zijn ingestudeerde vragen ook al weer waren. Tot overmaat van ramp bleek ook de opnameapparatuur gehaperd te hebben. Een intermezzo dat je als kijker met een glimlach tot je neemt.

Als ik zelf tijdens mijn interview in den Bosch een velletje met steekwoorden (‘geheugensteuntjes’) vergeten blijk te zijn, is er geen ontkomen meer aan. Ik spring tijdens dit gesprek maar gewoon het diepe in.

U hopelijk ook de komende pagina’s. Veel leesplezier gewenst.

Bart Hommersen

© Hapé Smeele

e artikelen in dit blad komen langs kronkelige wegen tot stand. Neem het idee voor het derde hoofdartikel – ontstaan na een partijtje tennis. Wat mijn medespeelster in het dagelijks leven zoal deed, vroeg ik bij een kopje koffie. ‘Documentaires maken,’ luidde het antwoord. ‘Hoewel ik de laatste tijd vooral met iets heel anders bezig ben: de vertaling van een boek van een Nederlandse kunstenaar in het Arabisch.’

Ze vertelde over haar groeiende enthousiasme voor de 22 teken- en schilderoefeningen in dit zogeheten ’t Tijdloze Uur van Michiel Dhont, en haar eigen ervaringen met de oefeningen. ‘Ik kan nauwelijks tekenen en schilderen. Het zou niet in me opkomen om het mezelf nog moeilijker te maken door mijn rechterhand niet te gebruiken – laat staan mijn ogen tijdens het tekenen te sluiten.

‘Het vreemde was dat ik juist met deze forse beperkingen een paard tekende dat meer op een paard leek dan ik ooit voor elkaar zou hebben gekregen als ik met open ogen en rechterhand de controle over de schets had kunnen houden. Vrienden die later het resultaat zagen, complimenteerden me met mijn paard. Een verrassend echt paard!’

Elisa Namaste, de vrouw op de cover, zou instemmend hebben geknikt als ik haar de intuïtieve tekenoefeningen van Michiel Dhont zou hebben voorgelegd.

Tijdens ons gesprek kwam haar eigen schooltijd in Denemarken even ter sprake: de neiging om te spijbelen, om maar zoveel mogelijk in de natuur te kunnen zijn, en haar gedachten over onderwijs dat meer aansluit op de werkelijke behoeften van kinderen.

Het idee om Elisa te interviewen was opgekomen na twee lezingen van haar in een homeopathische artsenpraktijk. Niet dat die lezingen iets met homeopathie te maken hadden. En toch is het leuk ook dat lijntje te zien terugkeren in dit blad. Zoals het paard van de tennisbaan een plekje krijgt in het interview met de homeopathische dierenarts, en naast Elisa ook Michiel Dhont de ervaring blijkt te benadrukken van het alleen maar ‘zijn’.

Tijdens haar lezingen had Elisa indruk gemaakt met haar sprankelende, invoelende manier van vragen beantwoorden. Het stellen van een vraag had wel iets weg van het betreden van een verlicht podium waar de vragensteller een blik in een glasheldere spiegel werd gegund. Nadien kostte het me enige moeite vrienden en kennissen duidelijk te maken wat me nou zo had beroerd. Ja, waarover gingen die avonden eigenlijk?

Op de een of andere manier, sputterde ik tegen, deed dat er niet eens zo toe.

VA editie 4 • 2017 • 3

Vruchtbare Aarde

Een uitnodiging tot blikverruiming. Vier keer per jaar zoekt Vruchtbare Aarde de dwarsverbanden en de samenhangen. Of we nu schrijven over kunst, reizen, architectuur, gezondheid, licht, water of de relatie mens - natuur. Op dat punt zijn we grenzeloos nieuwsgierig. Misschien willen we het onmogelijke en misschien lukt het ons niet altijd, maar we streven ernaar, elke drie maanden weer: op een leesbare wijze door proberen te dringen tot ‘de binnenkant’ der dingen. Vruchtbare Aarde als een driemaandelijkse inspiratiebron voor levenskunstenaars. Zie ook onze website: vruchtbareaarde.nl uitgever/hoofdredacteur

Bart Hommersen aan Vruchtbare Aarde werken mee

Marjan van Duin, Rob Heiligers, Jaap Huibers, Marjet Maks, H.C. Moolenburgh, Frans Olofsen, Hapé Smeele (fotografie), Simone Thomasse, Rob Top, Ada Volmer Weijland en Jos van Wunnik. vormgeving

Albert Hennipman (De Ruimte Ontwerpers) omslagbeeld Elisa Namaste gefotografeerd door Hapé Smeele

Inhoud editie 4 • 2017

6 Van bokser tot engel Een lezing van haar kan een overrompelende ervaring zijn – alsof een energiebal door de ruimte raast. Ze houdt ervan als mensen met vragen komen die hun op de lippen branden. In haar antwoorden brengt ze een verbijsterende levenservaring mee. Elisa Namaste werd in 1990 in Denemarken geboren als Elisa Anni Lisette Nielsen. Sinds 2015 woont ze in Nederland. In bijgaand interview gaat ze uitgebreid in op haar jeugd, haar inmiddels afgesloten bokscarrière en de grote omslag in haar leven. Verder deelt ze inzichten op het gebied van opvoeding, onderwijs, gezondheid, natuur, spiritualiteit en levenskunst.

© Hapé Smeele

vrucht bare aarde

e ditie 4

correctie

Ineke Vlug druk

Graphius Group, Gent abonnementen

Nederland € 19,20 (4 nummers) België € 23 Overig buitenland € 35 Een abonnementsjaar wordt stilzwijgend verlengd, tenzij schriftelijk wordt opgezegd voor 1 december. redactie & advertenties

WG Plein 380, 1054 SG Amsterdam; tel 020 6898468; va@xs4all.nl advertenties

BMC-Metropolis, Bart Boudewijn Baudoin, tel 020-4194438, bartobar@xs4all.nl abonnementen

Ellen Snel, Tegalstraat 47, 7541 ZC Enschede; tel 06 360 97 876; abonnementen-va@xs4all.nl

18

website

vruchtbareaarde.nl webwinkel

4

© Hapé Smeele

vruchtbareaarde.nl/winkel

30 Vrije expressie

2017

‘Had ik hier als kind maar van geweten – dan was ik nu een ander mens geweest,’ aldus een enthousiaste beoefenaar van de teken-, schilder- en boetseeroefeningen die Michiel Dhont jaren geleden ontwikkelde om volwassenen, maar vooral kinderen te prikkelen om zich zo intuïtief mogelijk te uiten met houtskool, verf en klei. De 22 oefeningen helpen linker- en rechterhersenhelft in evenwicht te brengen en staan in binnen- en buitenland inmiddels bekend als ’t Tijdloze Uur. Simone Thomasse vraagt hem hoe hij op het idee van de oefeningen is gekomen.

40 Een gevoel van thuiskomen

In de streek rond Visoko circuleerden al langer verhalen over ondergrondse speelgangen. Lokale legenden verwijzen naar een geheim – verborgen onder de heuvel bij het Bosnische stadje.

Semir Osmanagich zag als eerste in de heuvel met zijn opvallende oriëntatie ten opzichte van het Noorden een heuse piramide. Na tv-uitzendingen in 2006 (CNN), 2008 (BBC) en 2009 (National Geographic) kwamen honderdduizenden het fenomeen met eigen ogen aanschouwen, of als vrijwilliger meewerken aan het uitgraven van tunnels en het schoonbikken van hellingen. Aafke Douma en Rob Heiligers komen met een update van hun eerdere – heldervoelende – verkenning ter plekke.

en verder

Een wonderlijk fenomeen Homeopathie blijft commotie en ongeloof oproepen. Soms wordt de werking ‘robuust’ genoemd, maar ook dan snapt niemand hoe homeopathische korrels of druppels kunnen werken zonder één molecule van de oorspronkelijke stof.

Positieve effecten moeten dus wel berusten op suggestie – placebo genoemd. Wie zou daar iets zinnigs over kunnen zeggen? De homeopathisch dierenarts! Want hond, koe en paard laten zich toch niet genezen door suggestie? Op dus naar de Apeldoornse praktijk van Liesbeth Ellinger.

14 Frans Olofsen verkent Urk 16 Marjet Maks over hulst en jeugd 26 Ada Volmer Weijland over luiheid 26 Jos van Wunnik op een Schone Plek 28 Rob Top in de Californische woestijn 37 Jaap Huibers: Troostend Kerstlicht 39 Marjan van Duin: Vincent en Elcie 47 H.C. Moolenburgh: Sint-Janskruid VA editie 4 • 2017 • 5

Van bokser Elisa Namaste

Elisa Namaste kwam in 1990 in Holstebro (Denemarken) ter wereld als Elisa Anni Lisette Nielsen. Sinds de zomer van 2015 woont ze in Nederland, ze geeft individuele sessies, workshops en lezingen. Zo’n lezing van haar kan een behoorlijk overrompelende ervaring zijn – alsof een energiebal door de ruimte raast. Ze houdt ervan als mensen de vragen stellen die hun op de lippen branden. Tijdens de beantwoording zie je haar intens meeleven, momenten van geladen stilte afwisselend met een uitbundige lach. Hoe is het mogelijk dat zo’n jong iemand zo’n levenservaring inbrengt! Tijd voor een interview.

6

tot engel

© Hapé Smeele

vertelt haar levensverhaal

VA editie 4 • 2017 • 7

Zittend op een steen ‘Zolang als ik me kan herinneren is het hier en nu dichtbij geweest. Ik zou niet weten hoe ik niet in het hier en nu zou kunnen zijn. Als ik als kind droef was, was er een en al droefheid. Als ik boos was, een en al boosheid. Maar die heftige emoties was ik ook weer snel kwijt. Een grimas van mijn moeder kon al genoeg zijn om woede en droefheid op te laten lossen.

Mijn jeugd zat vol heftigheid en chaos. Maar binnen in de chaos waren stiltemomenten. Zittend op een steen, met achter me het bos, voor me het strand, luisterend naar het geluid van de golven, stelde ik mezelf de vraag: ‘Heb ik honger? Nee! Heb ik pijn? Nee, ook niet! Maar is dan op dit moment niet alles in orde? Wat er eerder mag zijn geweest, en wat er straks ook weer mag spelen, je bent nu hier. En in dit hier en nu is het oké en kun je gewoon zijn!’

Fantasievriendje ‘Een dierbaar beeld uit mijn kindertijd is de herinnering aan mij en mijn moeder aan tafel – twee kaarsen op de tafel. Een veilig en gelukkig deel van mijn kindertijd. Zittend aan tafel met de kaarsen, even later de afwas – dan spelen in de tuin.

Mijn speelkameraadje in de tuin was een jongen die niet echt bestond. Maar dat heb ik pas veel later begrepen. Aan tafel stond altijd een bord voor hem gedekt. Ik had het gevoel dat hij er was om ervoor te zorgen dat ik me niet alleen zou voelen.

We aten altijd samen. Mijn moeder heeft later wel gezegd: ‘Normaalgesproken gaan dit soort fantasievriendjes weer weg, maar in jouw geval was daar geen sprake van en ik wist niet goed hoe ik ermee om moest gaan, dus bleef ik dat extra bord maar zetten.’

Op een zeker moment was hij weg. We verhuisden en verlieten de boerderij waar we een aantal jaren hadden gewoond. Ik zette een volgende stap in mijn leven en vond het logisch dat hij bleef wonen op de plek waar hij hoorde. Loslaten heb ik nooit moeilijk gevonden.

Je verhuist naar een andere plek – een nieuw perspectief opent zich.’

Zingen in het bos ‘In de natuur was ik op mijn best. Ik spijbelde van school om in het bos rond te kunnen rennen.

Urenlange wandelingen, dag in dag uit. Het was puur genot om in de natuur te kunnen zijn. Bang ben ik nooit geweest. Nergens voelde ik me meer thuis dan in het bos.

Bomen praten – al is het niet in woorden. Een contact als met vrienden. Ik heb er altijd van gehouden om voor bomen te zingen en met vogels te praten. Ik zong en voelde de verbinding. Dan was ik één met ze. Just being in the now.’

8

‘De simpele reden dat je als mens bestaat, het feit dat je er bent, is zo’n enorm geschenk’

Persoonlijke vraag Vraag tijdens een lezing: Een verlammende angst duikt af en toe op, niet vaak, maar als het gebeurt is het ’s avonds of ’s nachts in bed, in het donker. Een gevoel te stikken, geen adem te kunnen halen. Een praktische oplossing: het licht aandoen en lopen. Eén keer lukte het de ervaring uit te zitten, waarna de doodsangst verdween – wat niet wil zeggen dat die daarna wegbleef.

‘Belangrijk is de ervaring van stikken te begrijpen, het gevoel niet in staat te zijn adem te halen –achter de verschijnselen te kijken en te zien waarom je op de een of andere manier moeite hebt leven binnen te laten komen.

In mij zit ook een angst om te sterven, omdat ik weet wat ik hier te doen heb. Een deel van mij is bang dat ik niet de tijd heb om het af te maken.

De allereerste keer dat je door de ervaring heen ging, was het verschrikkelijk, niet? Je doorstond het, je bleef er bij. En die ervaring creëert vervolgens meer angst – omdat het zo moeilijk was om vol te houden.

De volgende keer zal het dus ook niet makkelijker zijn. Het wordt pas makkelijker als je accepteert en begrijpt waarom die angst daar zit.

Een goede therapeut zal je wijzen op momenten in je jeugd waarin je een eendere ervaring hebt gehad. En als je teruggaat naar zo’n eerdere ervaring kun je begrijpen waar de ervaring vandaan komt.

Jij hebt die ervaring van stikken in je leven gekend, je kent het gevoel van stikken.

Maar de ervaring blijft zich herhalen, omdat jij jezelf vrijer moet maken. Dan pas kan je het loslaten.

Als je in het verleden blijft zoeken waarom de ervaring zich heeft voorgedaan, vergeet je makkelijk waarom die zich nu voordoet. En in jouw geval gaat het om het zijn in het nu. In jouw geval zou ik zeggen: het maakt niet uit wat er in het verleden is gebeurd, laat los, en geniet van het leven.

Sta jezelf toe om hier te zijn, om het leven in jezelf te voelen, in plaats van het gevoel te hebben te stikken in deze realiteit. Soms moet je de dingen gewoon laten voor wat ze zijn, en doen wat je in het leven gelukkig maakt.’

VA editie 4 • 2017 • 9

Overprikkeld

Kantelmoment

‘Je bent wie je bent, en je weet niet dat het ook anders zou kunnen. Ik was me niet bewust van het feit dat sommige gevoelens bij andere mensen hoorden. Andere mensen voelde ik als mezelf. Er is zelfs een tijd geweest dat ik geen eigen gevoelens dacht te hebben, omdat ik zo overprikkeld raakte. De hele wereld kwam binnen, zonder dat ik snapte waar die heftigheid vandaan kwam.

Op straat kon ik me nog wel afsluiten, maar dat lukte niet bij de mensen met wie ik samenleefde. Ik had geen antwoord op de pijn die ik thuis in mezelf voelde en die ik met geen mogelijkheid kon plaatsen.

Mijn moeder leefde een tamelijk ruig leven. Ik dacht dat er met mij iets mis was, dat de pijn in mij zat. Ik bonkte met mijn hoofd tegen de muur, om mezelf te straffen. Pas als ik de deur achter me dicht had getrokken, werd alles lichter.

De dagelijkse wandeling naar school was de meest fantastische wandeling die ik me in die tijd kon voorstellen. Buiten lopen, praten tegen de vogels, zingen voor de bomen. Tot ik op school weer net iets te lang stil moest zitten, en de gevoelens van medeleerlingen binnenkwamen.’

‘Op mijn 22e overleed een ex-vriendje. Met de moeder van de jongen bezocht ik zijn graf.

Staande bij het graf begon ik te vertellen – hoe hij gestorven was, in welke staat hij nu verkeerde… Ik zag haar gezicht, de intensiteit waarmee ze me aanstaarde, en ik realiseerde me: ‘Hé, dit zijn misschien geen dingen die mensen normaalgesproken tegen elkaar zeggen.’

Na deze gebeurtenis introduceerde de moeder van dat ex-vriendje me bij een vrouw die me wees op een tot dan toe onbekende kant in mezelf.

Mijn leven was tot op dat moment een groot gevecht geweest. Even daarvoor was ik Scandinavisch kampioen geworden. Nog drie weken te gaan voor het WK boksen; daarna de Olympische Spelen. In de bokswereld stond ik aan de top, privé was mijn leven een puinhoop. In gesprekken met de psychiater waren veel labels langsgekomen, van ADHD, borderline, posttraumatisch stress-syndroom tot eetstoornissen.

En hier stond ik voor een vrouw die me vertelde dat ik de engel in mezelf veronachtzaamde en dat ik hier was om mensen te helpen.

Ze zei dat ik een periode van anderhalf jaar had om de pijn in mezelf te helen.

Op een avond nam ze me mee naar een cursus waarbij de aanwezigen om beurten hun handen op andermans rug legden en vertelden wat ze daarbij voelden. Toen het mijn beurt was, en ik mijn handen over de rug van een deelnemer liet gaan, begon zijn rug te gloeien. Zijn lichaam begon te schudden en ik vertelde wat er in me opkwam. Zijn complete levensverhaal kwam eruit. Het werd doodstil in de ruimte. Voor mij een kantelmoment – die avond werd ik me bewust van een tot dan toe onbekende kant in mijzelf.’

Vechtsport ‘In het contact met klasgenoten reageerde ik op hun emoties, niet op hun woorden. Rennen hielp om de energie kwijt te raken. Vanaf mijn twaalfde zat ik op boksen. Ze noemden me een natuurtalent. Met twee weken had ik mijn eerste boksgevecht – ik won. Net als de volgende gevechten.

Op een gegeven moment was er geen vrouw meer die tegen me wilde boksen. Ik raakte verveeld, belandde in de drugsscene en vermagerde tot ik te veel gewicht had verloren om de ring nog in te mogen. Na een jaar verscheen mijn coach, hij zei: ‘Als je Olympisch kampioen wil worden, kom dan weer trainen.’

Uit een interview van Patrick Kicken met Elisa, september 2017: ‘In boksen zit zoveel eerbied en respect – naar jezelf en naar de ander. Ik voelde me in die wereld thuis. Mensen die oog hebben voor elkaar, die voor elkaar zorgen. Natuurlijk kom je ook ego’s tegen. Maar de meeste boksers die ik tegenkwam, hadden iets in zichzelf ontdekt waarvoor ze wilden vechten.

Ik genoot van het meegaan in de beweging – de flow. In de ring kun je niet anders dan voor de volle honderd procent aanwezig zijn, je moet in het moment zijn. Prachtig! Daarbij hielp boksen me contact te maken met mijn lichaam. In die tijd begreep ik nog niet goed waarom ik me één voelde met alles en iedereen. Boksen hielp me om de fysieke grenzen van mijn lichaam te ervaren.’

10

Hoofd en hart ‘Deens heb ik me nooit gevoeld. Op mijn derde of vierde vertelde ik mijn moeder dat ik tot het universum hoorde, en dat ik de wereld over zou gaan reizen. In de zomer van 2015 ben ik naar Nederland gekomen. In nogal wat andere landen zie je meer controle en angst, of ontbreekt de behoefte aan ontwikkeling. En het is hier nog veilig.

Nederland kwam me bij aankomst voor als een ontmoetingsplek van de meest uiteenlopende typen mensen. Een verzamelpunt van verschillende nationaliteiten. Ik zie dit land als een plek waar de mogelijkheden voor bewustzijnsgroei relatief hoog zijn.

Eigenlijk zou ik in Amsterdam gaan wonen.

Maar op de dag dat ik in Amsterdam mijn handtekening onder een wooncontract zou zetten, vertelde een vriend me over Den Bosch en had ik het gevoel dat het Den Bosch zou

‘Ik heb er altijd van gehouden om voor bomen te zingen en met vogels te praten’

moeten worden. Twee dagen later verhuisde ik met mijn spullen naar Den Bosch. In de auto bedacht ik me dat ik op weg was naar een nieuwe woonplek in een stad waar ik nooit eerder was geweest.’

Uit een interview van Patrick Kicken met Elisa, september 2017: ‘Ik volg altijd mijn hart. Als ik vanbinnen voel dat ik iets moet doen, doe ik het.

Het hart ‘weet’! Het denken probeert de keuze te begrijpen. En dat is prima! Problemen ontstaan pas als het denken de uitkomst wil controleren. Als het hoofd wil sturen wat vanuit het hart al is besloten, ben je tegen jezelf aan het vechten. Vanuit het hart gezien is de keuze altijd duidelijk, er is ofwel een ja ofwel een nee – op sommige momenten een ‘niets’, als de beslissing niet van groot belang is. Het is het hoofd dat twijfelt en vragen stelt als: ‘En wat als…?’ of: ‘Moet ik deze baan houden of niet?’ Dat zijn vragen van het denken. Het hoofd zal blijven twijfelen; het hart weet.’

School & dansen ‘Kinderen van nu zijn gevoelig – veel meer afgestemd op hun eigen spiritualiteit. Ze hebben een enorm verlangen naar vrijheid en ervaren een grote drang om zichzelf uit te drukken en het leven in zijn volheid te ervaren.

Het huidige schoolsysteem vraagt van intelligente wezens om hun eigen gevoel naar de achtergrond te schuiven en zich te plooien tot uniforme wezens. Als kind in Denemarken werd ik geacht goed Deens te leren spreken en de taal goed te kunnen spellen. Maar andere kwaliteiten dan? Waarom perken we kinderen zo ongelooflijk in? Stel dat iemand goed is in houthakken of heel mooi kan dansen.

Misschien heeft dit systeem ooit zijn functie gehad, maar het is niet meer van deze tijd. Ieder kind komt op de wereld met eigen, unieke vaardigheden. Reeds bij hun geboorte weten ze al zoveel.

Sta ze dan toe om die kennis bij zich te houden.

Pak het hun niet af. Pers ze niet allemaal in dezelfde mal.

We zouden hun het vertrouwen moeten geven uit te vinden waar hun behoeften liggen. Hen in staat stellen om de dingen te doen die hun leven laten stromen – de dingen die hen doen dansen.’

Wat de buren zeggen Uit een interview van Martin Ackermans met Elisa, najaar 2016: ‘Ik kan plezier hebben door alleen al door de bossen te lopen of over straat te dansen. Ik heb me nooit eenzamer gevoeld dan op die momenten waarin ik probeerde ergens in te passen en niet was wie ik ben.

Wat de buren zeggen? Vermoedelijk zullen ze in de lach schieten. Maar het kan ook zijn dat hun reactie is: ‘Hé, ik weet niet waarom, maar ik moet glimlachen als ik dat meisje zie, ze is behoorlijk vreemd, maar voor mij is ze oké.’

Uiteindelijk doet het er natuurlijk helemaal VA editie 4 • 2017 • 11

niets toe wat de buren zeggen. We denken altijd dat de mening van anderen uitmaakt, maar waarom zouden we andermans acceptatie nodig hebben, als we niet eens onszelf accepteren?

Op het moment dat ons dat lukt, komt ook hun weerstand in beweging.’

Belabberd ‘De simpele reden dat je als mens bestaat, het feit dat je er bent, is zo’n enorm geschenk. We zijn! We hebben allemaal de mogelijkheid om daar contact mee te maken. Zelfs in het geval van ziekte, zelfs in het geval we een been hebben verloren. Zolang we op aarde zijn, hebben we de mogelijkheid om dat stromen van het leven te ervaren. Zelfs als het leven tegenzit, als het klote is, kan het simpele gegeven dat we hier zijn overweldigend aanvoelen. We zijn! We leven!

Hoe belabberd en donker het momenteel ook mag aanvoelen, hoeveel pijn je momenteel hebt – ga op zoek naar dat kleine, mooie plekje binnen in je, waarmee je jezelf vrij kunt maken. Op het moment dat het je lukt om in welke omstandigheden dan ook iets van dat vredige plekje in jezelf te voelen, ben je oké. En is er de kans dat het leven misschien, misschien een magische wending neemt.’

Lichaam & ziel ‘Als het lichaam sterft, betekent dat niet het einde van onze ziel. De ziel leeft voort. We zijn wat we zijn – met of zonder lichaam. In die zin is het lichaam een jas die we aantrekken bij onze geboorte en afleggen bij ons sterven.

Aan de andere kant is het lichaam meer dan een jas. Het is essentieel dat we de verbinding met dit lichaam volledig aangaan en er één mee worden, welke rotzooi we er ook in tegen mogen komen.

Je hoort mensen wel eens gloedvol spreken over de ‘andere’ kant. Ze kunnen er naar verlangen om weer naar huis gaan. Maar we zijn niet voor niets op aarde. Op zielsniveau zijn we hier om te groeien en onszelf te ervaren in uiteenlopende vormen – om op verschillende manieren liefde te ervaren.

De aarde is een planeet van dualiteit, van goed en kwaad. De frictie van tegengestelden brengt ontwikkeling, vernieuwing, groei in bewustzijn en ervaring – ook emotioneel gezien. Er zijn in het universum niet zoveel mogelijkheden om het leven zo ten volle te ervaren – ook al gaat een deel van de ervaringen gepaard met pijn en kunnen we ons af en toe behoorlijk afgesneden voelen van het geheel.’

Rand van de afgrond ‘Stel je voor dat je op de rand van een afgrond staat en dat je jezelf toestaat de sprong te wagen.

In fysieke zin een parachutesprong uit een vliegtuig. Bang op het moment zelf. Maar even later, in de val, bloei je op.

12

Je kunt je afvragen: Waarom moet ik zo op de proef worden gesteld? Nou, omdat je een sterke geest hebt en je krachtig op eigen benen wilt leren staan. Als je die kracht niet op kunt brengen, ben je ook niet in staat voor elkaar te krijgen waarvoor je hier bent gekomen. Angst prikkelt ons ook om meer uit het leven te halen.

En waarom zouden we geen emoties mogen hebben? Waarom zou het fout zijn angst, boosheid te ervaren, waarom zouden we niet van streek mogen raken? Juist door emoties weg te drukken, geven we ze kracht. En gaan we daar lang genoeg mee door, dan kunnen we er ziek van worden.

Leef! Grijp de kans om te leven met beide handen aan. Benut de tijd dat je hier bent.’

Ouder & kind ‘Onze ouders behoren tot de mensen die we het minst doorgronden. Het kan onnoemelijk helend werken als we het perspectief ook eens om weten te draaien en ons in hun positie zouden kunnen verplaatsen – ervaren hoe het voor hen is geweest om als ouder te handelen in de tijd dat wij opgroeiden als hun kind.

Mijn leven als kind was bij tijden verschrikkelijk.

Maar ik begrijp de positie van mijn moeder. Het was niet makkelijk voor haar om mij als kind te hebben en mij op te voeden. Ik heb er een enorm respect voor hoe ze met zo’n kind om heeft weten te gaan. Niet dat ik het makkelijk vond om dat kind te zijn – of om haar dochter te zijn. Maar ik zie dat zij vanuit haar perspectief gedaan heeft wat ze kon.

Zolang we vast zitten in het gekwetste kleine kind in ons, zonder te zien hoe onze ouders zich in deze ouder-kind-relatie hebben gevoeld, zijn we niet vrij – omdat het al die tijd over ‘mij’ blijft gaan.

We moeten het perspectief ook eens omdraaien.’

Levensles ‘Wat voor pijn we ook door hebben gemaakt, hoe hard of moeilijk ons leven ook mag hebben geleken, we zijn bij machte om de ervaring achter ons te laten en er vrij van te worden. We zijn ons verleden niet. Elk menselijk wezen is in staat de pijn af te schudden waar hij of zij ooit, in dit en vorige levens, doorheen is gegaan. Ik wens mensen echt toe om dat te zien en erop te vertrouwen. Het leven is zoveel mooier als we in het huidige moment aanwezig zijn – als we onszelf toestaan om te zijn.’

Bart Hommersen Website: elisanamaste.com – met video-opnamen en aankondigingen van lezingen en ook de reeds uitgewerkte plannen voor de oprichting van een School of Universal Consciousness, in Den Bosch en Amsterdam.

Bosnische piramiden ‘Zoals ik het zie zijn de Bosnische piramiden gebouwd als een eenheid. Elk van de piramiden vertegenwoordigt een andere energie. De krachtige energie van de piramide van de Zon, die zoveel mensen aanspreekt, naast die van de Maanpiramide met een veel zachtere uitstraling. Samen hebben ze een meerwaarde die je kunt vergelijken met het samenkomen van mannelijke en vrouwelijke energieën.

En ja er zijn buitenaardse wezens bij de bouw betrokken geweest, zoals dat ook in Egypte en Roemenië en andere plekken het geval is geweest. Iets van de oude herinneringen is nog altijd voelbaar. Ik houd heel erg van deze plek.

Ik was er in 2014 voor het eerst.

De piramiden brengen bewustzijn naar een land dat lange tijd laag in zijn energie heeft gezeten. Er liggen hier drie tijdslagen over elkaar. En de herinnering aan al die tijdlijnen is nog altijd aanwezig. Dat maakt ook dat het voor bezoekers zo’n ervaring is om hier te komen.’

‘Vanuit het hart gezien is een keuze altijd duidelijk: er is een ja of een nee – het is het hoofd dat vragen blijft stellen – het hart weet!’

VA editie 4 • 2017 • 13

(advertorial)

column

frans olofsen

een Revolutie in uw koffiekopje!

Moyee staat voor kwaliteit – voor consument en producent!

Moyee betaalt 20% meer voor de bonen dan de marktprijs en dus veel meer dan de minimumprijzen die Fairtrade hanteert.

Hierdoor heeft Moyee toegang tot de beste koffiebonen van Ethiopië. Maar nog belangrijker is dat er 300% meer geld achterblijft in het koffieproducerend land, zodat er op termijn geen ontwikkelingshulp meer nodig is. Zeg maar Fairtrade 2.0.

Fairtrade koffie was en is een respectabel idee dat lokale ondernemers een minimumprijs verzekert. Het is een goede eerste stap, maar de impact hiervan is minder dan we gehoopt hadden. Fairtrade dringt armoede terug op een zeer bescheiden schaal. Het is tijd om grootser te denken, om dingen radicaal te veranderen. Wij noemen deze nieuwe manier van denken FairChain.

Koffie branden in het land van herkomst, dat is de kern van onze FairChain koffie. FairChain is een echte productie-consumptie relatie tussen de lokale ondernemers en de consument.

Normaalgesproken verdwijnt zo’n 98% van de toegevoegde waarde van ons kopje koffie in de zakken van multinationals.

In plaats van ongebrande groene bonen te exporteren, en daarmee de toegevoegde waarde, brandt FairChain de bonen lokaal. Hierdoor blijft meer toegevoegde waarde in het koffieproducerende land. Deze eenvoudige verschuiving in de koffieketen verbetert het leven van miljoenen mensen op een radicale en positieve manier.

Moyee Coffee won eerder dit jaar een Social Enterprise Award, als een van de meest sociale ondernemingen van Nederland.

Moyee proefpakket Kent u Moyee Coffee nog niet? U mag de koffie testen, schappelijk geprijsd! Eenmalig. Wat er in zo’n proefpakket zit? Als VA-lezers ontvangt u één zak van 250 gram Limu (100 % biologische arabica) en één zak van 250 gram Two to Tango (100 % biologische arabica).

Zoekt u snelfiltermaling, of drinkt u old-school espresso’s uit een pruttelpot? Of maalt u liever zelf?

Het kan allemaal. Zelfs aan de liefhebbers van cups is gedacht, Clooney free uiteraard. Bevalt de koffie? Kom dan terug, want met kleine stapjes en eenmalige verkoop kan nooit een radicale omslag teweeg worden gebracht!

Bestel op: moyeecoffee.com/product-categorie/proefpakket/ met 30% korting, actiecode: ‘va2017’.

14

Op de autoradio hoort hij een bijzonder bericht: tachtig procent van de inwoners van Urk vindt zijn of haar partner binnen een straal van achthonderd meter. Niet veel later, toeval of niet, is daar de afslag naar het dorp dat maar liefst eenentwintig kerkgebouwen telt … Frans Olofsen laat nieuwsgierig licht schijnen op het bijzondere en het doodgewone.

O

p de Ketelbrug zie ik het dorp al liggen, flink hoger dan het water, schurkend tegen het glinsterende IJsselmeer. Eerst maar even een rondritje over het grote, uitgestorven industriegebied.

Veel onduidelijke bedrijven. De visveiling. Zalmrokerij.

Palingrokerij.

In het dorp parkeer ik bij een bushalte. De dienstregeling in het hokje is onverbiddelijk: op zondagen bereik je Urk niet met het openbaar vervoer. Slenterend door de straatjes zie ik alleen een paar toeristen. De mensen zitten binnen. Zondagsrust. Onder de vuurtoren ga ik op een bankje zitten, met een magistraal uitzicht over het IJsselmeer. Ik begrijp het protest wel tegen de plannen voor dat gigantische windmolenpark langs de Urker kust. Weg uitzicht. Weg ruimtelijkheid.

Ik loop nog wat rond en kom langs een horecagelegenheid die, tot mijn verbazing, open is. Maar bediend word ik niet. Zien ze me niet? Willen ze me niet bedienen? Terug dan maar, naar het bankje met dat weidse uitzicht. Daar visualiseer ik het verre verleden van Urk. Zo’n 150 000 jaar geleden schuurden gigantische ijsmassa’s over een groot deel van het huidige Nederland. De krachten van de gletsjers vormden de onderlaag van keien, zwerfstenen, grind en zand om tot keileem. Bij het huidige Urk stuwde het ijs die substantie omhoog, tot wel negen meter boven zeeniveau. In het meer van smeltwater dat zich na de ijstijd vormde (het Almere), ontstond zo een eiland van keileem. En keileem is, zoals het woord al zegt, keihard. Daarom is Urk is altijd een rots in de branding gebleven: de Zuiderzee heeft nooit vat op haar gekregen. Misschien zijn de Urkers daarom van die taaie overlevers: ze zijn geboren uit gletsjerijs.

Metamorfose Ik loop over de Singel, de grens van het voormalige eiland. Het loopt tegen het einde van de middag en ik wil doorrijden naar huis. Maar dan begint een kerkklok te luiden, een tweede, een derde … binnen de kortste keren ondergaat het dorp een metamorfose. Vanuit alle hoeken en gaten lopen mensen aan. Ze gaan overduidelijk ter kerke. Vrouwen met hoeden op, veel zwarte

kleding. De stemming in dit relispitsuur is introvert, zwijgzaam. Nieuwsgierigheid overvleugelt mijn rationele brein: ik loop achter een plukje mensen aan, en beland in een van de kerken.

In de hal staat een vermanende zin op de muur: als vrouw moet je hoofdbedekking dragen. Voorzichtig kijk ik om me heen … nergens een vrouw zonder hoed.

Later, thuis, lees ik de onderliggende tekst uit 1 Korintiërs 11: ‘Christus is het hoofd van de man, de man het hoofd van de vrouw en God het hoofd van Christus (…) een vrouw maakt haar hoofd te schande wanneer ze met onbedekt hoofd bidt of profeteert (…) een man mag zijn hoofd niet bedekken omdat hij Gods beeld en luister is. De vrouw is echter de luister van de man.’

In deze kerk is het Woord letterlijk waar.

Ik loop de trap op en neem plaats op de achterste rij van het podium. Het interieur is kaal. Geen kruizen, geen afbeeldingen met doorboorde tenen, doornenkronen, druipend bloed.

Vlak voor het begin van de dienst schuift, een beetje buiten adem, een vrouw mijn rij in en gaat vlak naast me zitten.

Ze is een jaar of dertig. Zwarte rok, zwarte kousen. Onder een elegante baret met dieprode kleurvlakken kolkt weelderig lang, donkerblond haar. Ze kijkt me zelfbewust aan, knikt en lacht mooi.

Het orgel stopt. Beneden gaat een deur open. Een groep mannen schrijdt naar binnen. De voorganger scheidt zich af en neemt plaats op de kansel. Doodstil is het. En ineens, uit het niets, schiet Agnes door mijn hoofd. Ze studeerde ook biologie. Ze vond dat de aarde 6000 jaar oud was. Vanachter onze laboratoriumtafels bestookten we haar met hardcore Darwinistische tegenargumenten. Maar ze hield voet bij stuk. Uiteindelijk verdween onze lacherigheid. Haar onwrikbaarheid boezemde respect in.

De voorganger start zijn preek. Zijn stem heeft een monotone klank en een wonderlijke intonatie. Ik versta hem niet goed. Spreekt hij in dialect? Later begrijp ik dat hij de ‘Tale Kanaäns’ spreekt, die doorspekt is met archaïsche zinnen uit de Statenbijbel, eigen woorden en woordvervoegingen.

De eerste psalm. Een slepende melodielijn. Het duurt even voordat ik begrijp wat er zangtechnisch gebeurt.

Niet meer dan één woord op een toon. Geen versieringen, geen kwart of achtste noten. Het tempo is extreem laag, de melodie kruipt omhoog en omlaag.

Ook deze vorm van zingen begrijp ik pas achteraf. Het blijkt te gaan om het ‘isoritmisch zingen’ dat alleen in een aantal bevindelijke kerkgenootschappen nog wordt gezongen. Iedereen doet mee aan die reusachtige, kruipende klankkolossen. Ik luister naar de vrouw naast me. Ze heeft een heldere, volle sopraanstem.

De voorganger ploegt verder. De teneur van zijn woorden is zwaar, melancholisch. Er is ellende. We doen het niet goed, wij zondige stervelingen. Maar de verlossing kan komen, want we kunnen kiezen: voor eeuwige zaligheid of eeuwige duisternis. Op een gegeven moment dringen zijn woorden niet meer tot me door, ze voelen eerder als hypnotiserende mantra’s.

Na de tweede psalm gebeurt er iets onverwachts.

De mensen grijpen in hun zakken en tassen. De kerk ritselt. Snoepjes. De vrouw stoot me aan, bijna amicaal.

Weer lacht ze mooi en ik krijg een toffee in mijn hand gedrukt. Ik kan het niet plaatsen: al die geboden en verboden, de beukende woorden, de klankmassa’s … en dan nu die snoepjes … de voorganger neemt het roer weer over. Af en toe slaat zijn stem over.

Is hij verkouden? Of is het extase?

Mensen buigen voorover, leggen hun hoofden met de wangen op de lessenaren, de ogen dicht. Slapen ze? Of geven ze zich over?

Ook na de volgende psalm ritselt de kerk. Ja, ze lacht weer naar me. Nu krijg ik een rolletje Mentos Fruit aangereikt. Chewy dragees, lees ik op de verpakking.

Behoedzaam duw ik er eentje uit en zie ondertussen op de vloer meerdere snoeppapiertjes liggen. Zou er na de dienst een schoonmaakploeg langskomen?

Ineens is het afgelopen. Ik geloof mijn horloge bijna niet. De anderhalf uur is omgevlogen. We gaan staan. De vrouw lacht nog een keer naar me. Ik zou haar willen spreken, vragen willen stellen. Over de positie van de vrouw. Over homoseksualiteit. Dat soort dingen.

Maar ze glipt de rij uit en verdwijnt in de massa die langzaam en gedisciplineerd de trap afloopt. Niemand spreekt, ook de vele kinderen niet. Alleen voetstappen zijn hoorbaar, het geruis van kleding. Waar vind je nog zoiets in deze hyperactieve eenentwintigste eeuw?

Buiten is het weer even relispitsuur. Kriskras steken de mensen de straat over en verdwijnen in hun woonwijken.

Op de Ketelbrug zie ik Urk opgloeien in het avondrood. Een eiland op het land, grenzend aan zoet water, maar met een zoute ziel.

Beeld: Jaap Kramer: Urk bij winter

zoute ziel

Frans Olofsen De volledige schat van alle door de jaren heen geschreven columns van Frans Olofsen is te vinden op salicornia.nl

VA editie 4 • 2017 • 15

column marjet maks

Kramsvogel

Een eeuwenoud huis met waterbron in een klein boerenbergdorp in de Spaanse Alpujarras inspireert Marjet tot het schrijven van columns en verhalen. In dit winternummer een mijmering over hulstbomen uit haar Groningse jeugd en de olijfboom die haar volwassen leven omlijst.

onsterfelijk onder een ‘Bij Maks ligt het geld met hopen in de kelder,’ zeiden

onze buren tegen elkaar, vroeger in het veenkoloniedorp waar ik ben opgegroeid. Wij bewoonden een groot huis, mijn ouders kwamen uit het Westen en thuis spraken we ABN. Met een karretje achter de auto kampeerden we in Frankrijk, en met Kerstmis stond er een boom met echte lichtjes in de kamer – aan de voordeur hing een krans van rode beshulst.

Voor de buurtbewoners bleef er maar één conclusie over: ‘Kennelijk waren die lui rijk.’ Als we dat waren, dan wellicht in de geest, maar niet zozeer in de realiteit.

Mijn vader had een hulst- en snijgroenkwekerij; hij knipte het hele jaar coniferengroen, en voor Kerstmis takken met rode beshulst. In de jaren zestig was coniferengroen een natuurproduct. Er bestond toen nog geen Oasis-steekschuim voor bloemstukken en grafkransen, guirlandes voor jubilea en Oranjefeesten. Ons gezin leefde van de verkoop van coniferengroen en hulst. Een mooi bedrijf, uniek in Nederland.

Kramsvogels en appelgas Als het een goed hulstjaar was, lagen er cadeautjes onder de kerstboom en kocht mijn vader een nieuwe auto. Maar wanneer de hulstbloesems de ijsheiligen niet hadden weten te trotseren, sprak mijn vader over een ‘slecht jaar’ en trokken we de broekriem weer aan.

Als de hulstbloesem niet bevroor, rijpten zomers de bessen in dikke trossen aan de takken en wreef mijn vader zich verheugd in de handen. Hij zei dat het een ‘goed jaar’ werd. Maar de huid verkopen voor de beer geschoten was, deed hij niet – want ook de aankomende Koning Winter kon het tij nog volledig doen keren.

Als de kou in Scandinavië vroeg inviel, trokken de kramsvogels zuidwaarts – en dan vlogen ze pal over onze kwekerij met hulstbomen, die met hun dikke rode kralen in glanzend groen stonden te pronken.

16

Kramsvogels zijn bepaald niet kleurenblind. En dan konden ze zich met duizenden op onze hulstbomen storten. Ze aten een of twee bessen uit een dikke tros, de rest viel op de grond. De hele oogst lag als een tapijt van rode robijnen onder de bomen.

Mijn vader deed er alles aan om de vogels te verjagen. Met houten ratels liep hij tussen de bomen. Ook had hij op een speciaal voor dat doel aangeschafte bandrecorder roofvogelgeluiden opgenomen – plus de laatste hit van de Beatles. De hele dag joelde Paul Mc Cartney’s stem in Hey Jude tussen de bomen, en mijn vader maar hopen dat de kramsvogels zouden opvliegen om verder zuidwaarts te vliegen.

Er was een jaar waarin hij een andere remedie had bedacht. Eind oktober al knipte hij honderden kilo’s beshulst in een poging de kou en de kramsvogels te slim af te zijn. Bij een appelboer in de buurt huurde hij een koelcel voor al die in kisten opgeslagen hulsttakken. Na Sinterklaas moest de hulst weer bij de appelboer worden opgehaald. Ik mocht mee. Nooit ben ik het gezicht van mijn vader vergeten toen hij alle bessen zwart en overrijp op de bodem van de kisten zag liggen. Niemand had aan de rijpingskracht van appelgas gedacht. En nee, dat jaar lagen er geen cadeautjes onder de kerstboom.

Olijf of Hulst Tijdens het schrijven van deze column wandel ik met de honden onder ons Spaanse dorp tussen de rijen bloeiende olijfbomen door. Ik waan me in een Bijbels landschap. Was het niet Christus die tijdens het laatste avondmaal tussen de olijfbomen tot God bad? Bij het zien van al die trossen onooglijke bloemetjes tussen zilvergroen loof, denk ik onwillekeurig aan die hulstbomen uit mijn jeugd.

Ook al groeien ze niet in elkaars nabijheid, toch vertonen olijfboom en hulstboom met enige fantasie meer overeenkomsten dan je in eerste instantie zou denken: allebei zijn de bomen wintergroen, allebei

© Mark Chinnick: Evening Swallows over Las Alpujarras

Theophilos Papadopoulos: Olive tree

olijfboom

Schüssler natuurcosmetica

zijn ze besdragend en allebei hebben ze crème-achtige bloemtrossen die in het voorjaar bestoven worden door insecten.

Aan beide bomen valt trouwens geld te verdienen. Al is dat bij de hulstboom mondjesmaat, zoals ik uit mijn jeugd weet. De olijfboom echter is ’s werelds grootste olijfolieproducent.

Mooie overeenkomsten liggen er ook in de symbolische rol die beide bomen spelen in mythes en magische verhalen. De Romeinen versierden hun huizen tijdens de winterzonnewende met hulsttakjes. Keltische druïden hingen hulsttakken op om bosgeesten te eren en demonen te weren.

Een oude christelijke legende vertelt dat een hulstbes ontkiemde onder de voetstappen van Jezus. De Romeinse natuurkundige Plinius adviseerde om een hulstboom in de buurt van huis of boerderij te planten om bliksem en hekserij op afstand te houden.

In het Oude Testament wordt beschreven hoe Hogepriesters en koningen met olijfolie gezalfd werden, en dit gebruik bleef tot in de Middeleeuwen bestaan.

Door te zalven met olie kon men zich ontdoen van zonden. De Grieken gebruikten olijfbladeren in de lauwerkrans van de Olympische kampioenen.

Als ik achter ons huis dat Bijbelse landschap inloop, weet ik ineens waarom ik de hulstboom uit mijn jeugd heb verruild voor de olijfboom. Olijfbomen groeien langzaam en leven lang; ze zijn het symbool van geduld, vrede, rust en onsterfelijkheid.

Marjet Maks Een en ander ontleend aan de website stemderbomen.nl | Marjet drijft met partner Raúl de B&B - guesthouse Viña y Rosales in de Alpujarras (Andalusië): alpujarras.alojamiento. raya.org – mail: VyR@raya.org

VA editie 4 • 2017 • 17

Bezoek aan de dierenartspraktijk van Liesbeth Ellinger :

‘Ik blijf me verwonderen

18

‘Hervorm de gezondheidszorg’

Op driejarige leeftijd stond haar besluit vast. Ze zou dierenarts worden. Het doodgaan van een poes had een onuitwisbare indruk achtergelaten. Als ze groot was zou ze haar steentje bijdragen en dieren beter helpen maken. Een kijkje in de dierenartspraktijk van Liesbeth Ellinger in Apeldoorn. ‘Hoe mooi zou het zijn als we de hele wereld een homeopathisch middel zouden kunnen geven – soms heb ik echt die droom.’

over de snelheid van genezen’

© Hapé Smeele

E

r zijn journalisten die een interview met twee voicerecorders opnemen. Wat eerst schromelijk overdreven leek, klinkt ineens verstandig na een interview met Liesbeth Ellinger. Ondanks drie controles tijdens het gesprek bleken er slechts acht minuten op de band te staan. Na het aanvankelijke ongeloof en een beschaamde telefonische biecht volgde een tweede gesprek – dat na dezelfde openingsvraag een heel eigen weg bleek te volgen.

Op het eind van dat tweede gesprek – beide opnameapparaten stonden al uit – bleken we een interessant punt uit het eerste gesprek te hebben overgeslagen: een advies aan de nieuwe minister van Volksgezondheid.

Als het aan Liesbeth Ellinger ligt, zo had ze in het eerste gesprek gezegd, zou de gezondheidszorg ingrijpend op de schop mogen. Beide apparaten weer snel aangezet.

Laten we nu voor alle zekerheid maar meteen beginnen met dit advies.

Van het huidige ziektekostenstelsel gaat geen gezonde prikkel uit, zo begint Liesbeth Ellinger haar analyse. ‘Een paar jaar geleden is er onderzoek gedaan onder 150.0000 verzekerden van de Haagse zorgverzekeraar Azivo. Uitkomst: Huisartsen die zich naast hun reguliere praktijk bekwaamd hadden in homeopathie, acupunctuur of antroposofische geneeskunde bleken vijftien procent goedkoper te werken. Bij patiënten boven de 75 jaar kwam de besparing zelfs uit op 25 procent.’

Ellinger: ‘Dan zou je denken dat elke ziektekostenverzekering daar bovenop duikt – het zou ze immers veel geld kunnen schelen. Probleem is echter dat verzekeraars zo’n voordeel van vijftien procent helemaal niet in de portemonnee voelen. In de basisverzekering lopen ze geen risico, de overheid staat garant en ‘flapt’ bij – terwijl de complementaire geneeswijzen niet in dezelfde basisverzekering zitten, maar onder de aanvullende ziektekostenverzekeringen vallen.’

Wat we volgens haar nodig hebben, is een herziening

van het stelsel die de voordelen van de zachte geneeswijzen financieel voelbaar maakt, zodat de verzekeraars er belang bij krijgen dat patiënten de goedkopere geneeswijzen ook weten te vinden.

Ze vervolgt: ‘We hebben een gigantisch probleem: uit de hand lopende ziektekosten, veel zieke mensen, een deel van de problemen wordt veroorzaakt door de medicijnen die patiënten slikken, en dan worstelen we met het probleem van verminderde effectiviteit van antibiotica door resistentie. Al die problemen zijn gemakkelijk op te lossen als patiënten bij een klacht zouden beginnen met fytotherapie of homeopathie (of andere zachte geneeswijzen als kruidengeneeskunde, acupunctuur of osteopathie) en pas hun toevlucht zouden nemen tot een chemisch middel als de complementaire weg onvoldoende effect mocht hebben.

‘Veel aandoeningen kunnen al langs de zachte weg op een vriendelijke manier worden opgelost – zonder bijwerkingen. En passant verbeteren we het zelfherstellend vermogen van mens en dier – in plaats van het af te breken of onder druk te zetten.

‘En zo is er ook veel minder kans op resistentievorming, omdat er minder antibiotica nodig zijn. En als antibiotica wel nodig zijn, zijn ze effectiever. Mensen worden gezonder oud, dus in de ouderenzorg bespaar je nog meer medische kosten. In één klap lossen we zo heel veel problemen op. Dat is mijn idee hoe we met onze gezondheidszorg zouden moeten omgaan.’

Tegenwind Probleem is dat een flink deel van de beleidsmakers, opiniemakers en artsen zich niet kunnen voorstellen dat zachte heelmethoden werkzaam zijn.

‘Ik zou ze allemaal zo heel graag eens uitnodigen op onze homeopathische dierenartspraktijk. De dieren die ik te behandelen krijg zijn meestal ongeneeslijk ziek verklaard door hun reguliere dierenarts, of ze zitten levenslang aan de medicijnen – vaak met de nodige VA editie 4 • 2017 • 19

‘Ik was een jaar of vier en dacht: Wat vreselijk dat dieren doodgaan omdat ze ziek zijn – als ik later groot ben, ga ik ze helpen’

bijwerkingen en de daarbij behorende hoge kosten. Het is prachtig om te zien hoe goed deze dieren reageren op een homeopathisch geneesmiddel. Doodzieke dieren kunnen binnen korte tijd opknappen; dieren die al jaren kreupel lopen, trekken na een dag al een eerste sprintje.

Natuurlijk reageert niet elk dier zo vlot en snel, maar er is zo heel veel mogelijk.’

Hoe kijk je aan tegen de pogingen van het vorige Kabinet om de drempel voor complementaire behandelingen te verhogen?

‘Ja, dan denk ik: waarom? Als je gelooft dat er niets in complementaire middelen zit, oké, blijf er dan gewoon met je vingers van af en laat ons als complementair werkende artsen ons ding doen – bemoei je er niet mee.

Als je denkt dat deze middelen wel krachtig kunnen werken, en dat ze daarom gereguleerd moeten worden, prima, maar erken dan ook dat het krachtige middelen zijn.

‘Nu zegt de politiek aan de ene kant: onzin. En intussen moeten er duizenden euro’s per middel uitgetrokken worden om zogenaamde onzinmiddelen te laten registreren. Dat slaat natuurlijk nergens op. Of je neemt de complementaire middelen serieus en dan erken je ze ook als serieus. Of je zegt dat de complementaire geneeskunde onzin is, maar dan hoef je er ook niet al die regels op los te laten.’

Daar staat tegenover, aldus Ellinger, dat de publieke opinie geleidelijk begint te schuiven. ‘Ik heb de indruk dat daar heel veel gewicht zit. Mensen maken meer en meer hun eigen keuzes. Vroeger was het zo dat als de dokter het zei, dan was het waar. Nu klinkt het: o ja, is dat zo? Ze gaan zelf zoeken op internet. En naargelang meer mensen duidelijk aangeven dat ze andere keuzes willen maken, gaat de politiek op een gegeven moment hopelijk mee.’

Kinderdroom Droomde je er als kind al van om dierenarts te worden?

‘Ja, hoewel het niet zozeer een droom was, alswel een besluit. Ik weet zelfs nog precies waar ik was toen dat besluit viel. We waren onze kat aan het begraven. Het beestje was zestien jaar oud geworden. Mijn ouders zeiden dat hij ziek was. Ik was een jaar of vier, misschien pas drie, en ik dacht: ‘Wat vreselijk dat dieren doodgaan omdat ze ziek zijn. Als ik later groot ben, ga ik ze helpen, ik laat het niet gebeuren dat dieren doodgaan.’

Op dat besluit ben je nooit teruggekomen?

‘Voor mij heeft het altijd iets vanzelfsprekends gehouden.

Als iemand mij vroeg wat ik later wilde worden, antwoordde ik altijd: dierendokter. Er was geen enkele twijfel. Ik sleepte als kind ook altijd zieke dieren mee naar huis – maar dat hoor je van bijna alle dierenartsen.’

En is het gelukt – de dieren beter maken?

‘Nou, dierenartsen zijn heel goed in het uitvoeren van operaties – het behandelen van een gebroken poot of een blaas die vol zit met blaasstenen. En ook diagnostisch zijn we best ver. Alleen de oplossing is vaak zo beperkt. We bestrijden pijn, onderdrukken ontstekingen en maken bacteriën dood. In de praktijk kom je dan al snel uit bij prednison of antibiotica.

20

‘Een bekend grapje uit onze studietijd: ‘Wat is koorts?

Een symptoom van antibioticagebrek’. Natuurlijk is het super dat deze middelen er zijn, we kunnen er veel levens mee redden, maar we zijn niet echt aan het genezen. We zijn niet bezig met het verbeteren van levensprocessen en kijken niet naar het grote geheel. En dat was eigenlijk wat ik zocht: het aanspreken van het zelfherstellend vermogen – zodat het lichaam zichzelf weet te genezen.’

Geef eens een voorbeeld…

‘Stel je voor dat een dier elke keer weer voorhoofdsholteontsteking ontwikkelt. Dan kun je wel elke keer antibiotica geven, maar als je dat al twee keer hebt gedaan en dezelfde klacht komt voor de derde keer terug, moet je toch eens gaan denken: ‘Waarom krijgt dit dier elke keer deze ontsteking en hoe kan ik zorgen dat het dusdanig gezond wordt dat het zelf het probleem kan oplossen?’

‘Dat kan met homeopathie. Een dier met zo’n terugkerende ontsteking is niet in staat om uit zichzelf te genezen. Ik ga ervan uit dat het uit balans is. Met een homeopathisch middel herstel je de balans – waardoor het dier vervolgens met behulp van zijn eigen zelfherstellend vermogen de symptomen weg kan werken.’

beschikking bij – bijvoorbeeld – voorhoofdsholteontsteking?

‘Voor voorhoofdsholteontsteking ongeveer veertig. Nou is het wel zo dat sommige van die veertig middelen vaker in aanmerking voorkomen dan andere, maar je hebt dus een brede keus.’

Staart bijten Is het voor een homeopathische dierenarts, zoekend naar balansen, in de moderne veehouderij niet vechten tegen de bierkaai?

‘Daarom behandel ik ook liever geen dieren in de bio-industrie – omdat je daarmee het systeem ondersteunt. Ik vind dat je de veehouderij moet veranderen en niet de dieren moet oplappen. Zoals je bij varkens die uit verveling aan staarten gaan bijten, niet de staart eraf moet halen – wat we nu wel doen, maar moet zorgen dat de dieren zich niet meer vervelen.’

Zit er in de homeopathische middelen die jij voorschrijft eigenlijk nog een molecule van de oorspronkelijke stof?

‘Nee. Het zijn allemaal hoge potenties. Dat zijn de snelst werkende middelen. Hoe hoger de potentie, hoe sneller het werkt, zeg maar. Chemisch gezien zit er in de middelen die ik gebruik geen enkele substantie meer.’

Wanneer stootte je op dat inzicht?

‘Al in mijn eerste jaar Diergeneeskunde, ik herinner me dat mijn eerste enthousiaste indruk van de homeopathie was: ‘Hé, dit is niet alleen symptoomonderdrukking, zij zijn echt bezig met genezen.’ Er leek ineens zoveel meer mogelijk. En homeopathie zat voor mijn gevoel ook zo logisch en rationeel in elkaar.’

Vinden veehouders dat niet vreemd?

‘Zolang ze maar merken dat het werkt! Veehouders hebben heel erg iets van: ‘Ja, oké, je kan me alles vertellen, maar het moet wel werken.’ Ja, natuurlijk! Dat heb ik ook. Zodra ze merken dat het heel snel werkt, nou, dan hebben ze er geen problemen mee dat er ‘niets’ in zit.’

Hoe dat zo?

‘Omdat de keuze van het passende geneesmiddel zo gestructureerd tot stand komt. Hahnemann, de grondlegger van de homeopathie, ontdekte bij malaria dat hij het gelijke met het gelijke kon genezen. Kinine was in zijn tijd een populair middel tegen malaria.

En bij wijze van experiment begon hij zelf kinabast in te nemen, zonder zelf malaria te hebben. Daarop kreeg hij, als gezond persoon, malariaverschijnselen als wisselende koortsen, angsten, beven, rode wangen, dorst en kloppingen in het hoofd. Ook bij andere ziekten en middelen is deze samenhang gevonden. Het juiste homeopathische middel voor een patiënt met bepaalde klachten is sindsdien het middel dat diezelfde symptomen oproept bij een gezond persoon.’

En toch blijft het een wonderlijk fenomeen, genezing dankzij middelen die materieel gesproken leeg zijn?

‘Absoluut. Ik snap reuze goed dat mensen moeite hebben met homeopathie. Ik ben ook gewoon gangbaar opgeleid. Het is nogal wat om te accepteren – ook voor mij blijft het wonderlijk hoe de homeopathie werkt en vooral dat het zó sterk werkt.

‘Neem het voorbeeld van een paard met een enorm litteken op zijn bovenbeen. Na toediening van een passend homeopathisch middel bleek dat litteken al met een week kleiner en na twee weken volledig verdwenen te zijn. Dan denk je: ‘Hè, dat kan helemaal niet.’ Ten eerste gaat een litteken niet weg, ten tweede al helemaal niet zo snel. Zo’n resultaat is eigenlijk niet goed te begrijpen.

‘Onlangs kwam er een vrouw bij me met een hond. Een heel oud dier dat al een jaar last had van diarree. De hond braakte regelmatig en ze vroeg zich af hoelang ze zo nog door kon gaan. Ik gaf haar een homeopathisch middel mee voor haar hond, met het advies te stoppen op het moment dat ze een duidelijke verandering opmerkte.

‘Al na een paar dagen belde ze op. Ze had het middel in totaal twee keer gegeven. Braken deed de hond niet meer, en ook de diarree was gestopt. Ze was opgetogen omdat het dier zoveel levendiger was geworden. Ze vond hem weer zo speels. Dan denk ik: ‘Wow, die hond is al een jaar ziek, het ging echt slecht met hem, en dan zijn de problemen al na twee doses weg.’ Dat is toch waanzinnig?

Geef nog eens een voorbeeld…

‘Als je Bryonia, witte heggenrank, test op gezonde mensen, dan krijgen ze grote rode, warme zwellingen die heel pijnlijk zijn als je de gezwollen plek aanraakt.

Als je er daarentegen hard op drukt, gaat het juist beter.

Dus als een reumatische patiënt rode, gezwollen reumatische gewrichten heeft, die bij beweging en aanraking ontzettend pijn doen, terwijl hij er daarentegen wel op kan steunen, denk je al snel aan Bryonia. De verbetering door harde druk en de verslechtering door beweging zijn typisch voor dit middel.’

Hoeveel homeopathische middelen staan je eigenlijk ter

VA editie 4 • 2017 • 21

Placebo Omdat er alleen maar water in de druppels zit, en suiker in de pilletjes, moet de werking wel berusten op suggestie, zeggen critici.

‘Het antwoord op die twijfel is placebo gecontroleerd onderzoek. Dan vergelijk je de werking van een homeopathisch middel met een placebo. Ik heb onderzoek gedaan naar het effect van homeopathie op biggendiarree. De helft van de moederdieren kreeg middel A, de andere helft middel B. ‘Niemand wist of de homeopathie in middel A of B zat.

De veehouder wist het niet. De zeug wist niet wat zij had gekregen. En de biggetjes wisten het al helemaal niet – die waren nog niet eens geboren toen hun moeder A of B had gekregen.

‘In beide groepen werden uiteindelijk zo’n 260 biggen geboren. In de placebogroep kregen 63 biggen diarree tegen slechts tien biggen in de homeopathiegroep. Dat is dus een heel duidelijk en significant verschil.

‘In een homeopathische dierenartspraktijk als de onze is de stelling dat homeopathie honderd procent suggestie is echt te bizar voor woorden en niet vol te houden. Als ik zie hoe snel dieren reageren en wat je met homeopathie allemaal kunt genezen, dan is dat echt ongelooflijk. De resultaten die ik meemaak hebben niets met placebo te maken.

‘Stel je voor dat ik een boer een homeopathisch middel zou geven voor zijn koe. Dan zou die koe dus denken: ‘O, nou ga ik beter worden, want ik krijg druppeltjes van de boer.’ Ja, sorry hoor, dat gaat er bij mij niet in. Ten slotte heb je nog mensen die de intentie van de boer noemen als verklaring voor de werking van homeopathie bij dieren.

Dan zeg ik: ‘Oké, als jij zo ontzettend gelooft in de kracht van de geest, dan gaat dat voor mij in de richting van kwakzalverij.’

Dramapaard Heb je de droom uit je kindertijd inmiddels kunnen verwezenlijken?

‘Ik kan nu écht dieren helpen. Ja, ik kan nu écht dieren beter maken. Het is niet zo dat ze alleen maar hun klacht kwijtraken, zoals een kreupele hond na een pijnstiller.

Ja, dan loopt hij inderdaad minder kreupel. Maar met homeopathie zijn dergelijke pootproblemen echt te genezen!

‘Soms raak ik zo enthousiast over alle mogelijkheden dat ik begin te mijmeren hoe mooi het zou zijn als we de hele wereld een passend homeopathisch middel zouden kunnen geven.

‘Stel dat je iedereen een beetje beter in zijn vel zou kunnen laten zitten – dat je de mensen die altijd maar bozig of agressief zijn een middel zou kunnen geven dat hun helpt om zich te ontspannen en vriendelijker te worden – prettiger voor zichzelf en voor anderen.

‘Ik had een keer een paard onder behandeling – een dramapaard. In de wei duldde hij geen enkel ander paard bij zich – dat schopte hij de wei uit. De hele dag was hij daarmee bezig, aan eten kwam hij niet meer toe.

‘Een chagrijn van een dier – niet aardig ook naar zijn baas. Als zij een tochtje met hem ging maken, konden ze onderweg werkelijk geen enkel ander paard tegenkomen, want dan draaide het om en rende keihard en in 22

paniek terug naar huis.

‘Dan redeneer ik als homeopathisch dierenarts: ‘Oké, een paard is een kuddedier, normaalgesproken zou hij het juist prettig moeten vinden om bij andere paarden te staan. Deze niet! Dat is vreemd.’ Ik heb hem toen gepotentieerde paardenmelk gegeven – om dit paard als het ware te resetten naar ‘ik ben paard’! Het resultaat was ongelooflijk. Al na een aantal doses liet hij andere paarden in zijn buurt toe, en toen de eigenaresse eens met hem ging wandelen in het bos, wat ze normaalgesproken nooit zou doen, liep het gewoon met haar mee.

‘In het bos kwam hun een ander paard tegemoet, met schrik en beven zag zij het aan. Maar dat andere paard bleek hen nu gewoon te kunnen passeren. Niets aan de hand. Zo mooi! Dat zo’n jarenlang probleem zo simpel is op te lossen. En dan ook nog op zo’n fundamentele manier: het paard is vriendelijker en weer meer paard geworden.’

Verdriet Een homeopathisch middel werkt dus niet alleen op een lichamelijke klacht, maar op heel de mens, inclusief zijn psyche – kun je het zo stellen?

‘Ja, je brengt het hele organisme in evenwicht. Mens en dier hebben immers niet alleen een lichaam. Soms is dat heel duidelijk, bijvoorbeeld als er verdriet in het spel is.

Stel dat je een hond in de praktijk krijgt met klachten die hij heeft gekregen na het overlijden van een andere hond, dan heb je een belangrijk aanknopingspunt. Dan geef je een homeopathisch middel om dat verdriet te helpen verwerken. Vervolgens zie je de hond ontspannen en zich anders gedragen, terwijl tegelijkertijd zijn lichamelijke klachten overgaan.’

Heb je eigenlijk een favoriet homeopathisch middel?

‘Moedermelk is echt mijn ding. Ik ben er in de loop der jaren meer en meer van overtuigd geraakt dat je er hiermee op een heel diep niveau voor kunt zorgen dat dieren gelukkiger worden. Het werkt homeopathisch echt heel mooi.’

Een voorbeeld?

‘Honden die een gestoorde zoogperiode hebben gehad, die dus te vroeg bij de moeder zijn weggehaald, blijven soms sabbelen aan van alles en nog wat. Alsof ze niet goed weten hoe ze zich moeten gedragen en met andere honden om moeten gaan. Wanneer deze honden dan gepotentieerde moedermelk hebben gekregen, zie je ze echt een stap in hun ontwikkeling zetten. Alsof ze opeens meer ‘hond’ zijn geworden. Ineens zie je ze weer normaal met andere honden omgaan.’

Hoe ben je op dit idee gekomen?

‘We weten inmiddels dat er in de zoogperiode waarin een jong dier door de moeder gezoogd wordt, of waarin een baby moedermelk te drinken krijgt, zo heel veel meer gebeurt dan alleen de overdracht van voedingsstoffen. Er zijn proeven gedaan met aapjes die de fles kregen, maar die verder geen enkel lichamelijk contact met een moeder of surrogaatmoeder hadden, en die gingen dood.

‘Er is mooi onderzoek gedaan met drie groepen kalveren. Eén groep kalveren werd op de gebruikelijke

‘Een goed passend homeopathisch middel brengt het hele organisme in evenwicht’

manier in kistjes gedaan en gevoed met kunstmelk. Daar tegenover stond een groep kalveren die fulltime bij de moeder mocht drinken.

‘Het interessantst was de groep tussen die twee uitersten in. Kalveren die wel in de buurt van de moeders mochten blijven – maar niet bij ze mochten drinken. Om dat drinken te voorkomen waren de uiers van de moederdieren met netten omwikkeld.

‘Het groeiverschil tussen deze kalvergroepen bleek enorm. De kistkalfjes zonder moeder in hun nabijheid groeiden slechts 260 gram per dag. De kalveren die exact dezelfde voeding hadden gekregen, maar wel bij hun moeder hadden mogen lopen, groeiden 520 gram per dag. Mooi, hè? Dan zie je wat een enorm effect alleen al de nabijheid van moederdieren kan hebben. De derde groep, de kalveren die mochten lopen en drinken bij de moeder, deden het het allerbest. Zij groeiden 560 gram per dag.’

Gedragsproblemen ‘Soms denk ik wel eens: ‘Het zou toch fantastisch zijn als je zo’n middel ook aan mensen zou kunnen geven.’

Kinderen met ADHD en gedragsproblemen die totaal niet functioneren in de klas en niet kunnen leren. Stel je voor hoe weinig er wellicht voor nodig is om ze wel te laten functioneren in de klas en hogere cijfers te laten krijgen. Want de potentie van deze middelen is echt waanzinnig.’

Bij welk type mensen, bij welke klacht, zou je dan gepotentieerde moedermelk willen geven?

‘Mensen die als baby’s veel te kort moedermelk hebben gekregen of tijdens de zoogperiode iets heftigs hebben meegemaakt. Het kan zijn dat ze later moeilijk contact maken, soms zijn het hele drukke kinderen – soms zijn ze agressief. Veel symptomen bij probleemkinderen zouden best eens gewoon moedermelkproblemen kunnen zijn.

Helemaal geen gek idee om iedereen gepotentieerde moedermelk te geven, kijken wat er gebeurt. Dat doe je in werkelijkheid natuurlijk niet, maar dat zou wel mijn neiging zijn.’

Bedoel je dan echt iedereen?

‘Dat zou ook nog kunnen, maar ik doel op kinderen met gedragsproblemen. Vervolgens zouden ze ook nog wel een ander homeopathisch middel nodig hebben. Je hebt de individuele constitutie immers nog niet meegewogen en die wordt natuurlijk niet alleen gevormd door het feit dat je geen goede zoogperiode hebt gehad.

‘Ik heb de indruk dat als je moedermelk als homeopathisch middel geeft, het jou teruggeeft wat je allemaal in je jeugd tekort bent gekomen. Dat zie ik bij dieren, dus waarom niet bij mensen? Ik kan daar echt over dromen, hoe prachtig het zou zijn – hoeveel meer gezonde mensen je op die manier zou kunnen krijgen.’

Maar ook in dit gepotentieerde middel zit geen enkele molecule moedermelk?

‘Klopt, je praat alleen over de energie of de informatie van de melk die je blijkbaar in dat middel hebt gevangen. Uit de moderne fysica weten we dat als twee deeltjes ooit met elkaar verbonden zijn geweest ze toch op elkaar blijven reageren – ook al haal je ze duizenden kilometers uit VA editie 4 • 2017 • 23

Ik word gelukkig van …

Landschap Bos – als kind woonde ik in het bos. Nu hebben we twee honden en voor mijn werk ga ik altijd een uur met ze wandelen. Heel erg fijn om in het bos te kunnen lopen – er alleen al te zijn.

Stad Cartagena – havenstad in het Noorden van Colombia maakte indruk op me. Ik was er voor een congres. Een verrassende stad met veelkleurige lemen huizen in oranje, geel en rood.

Kinderboek De Brief voor de Koning van Tonke Dragt – vijf keer gelezen. Ik kan het wel dromen. Het allermooiste kinderboek, zo mooi, zo integer. Het is elk kind gegund.

Op het nachtkastje Aan de rand van de wereld van Michael Pye. Intrigerend omdat het zo’n totaal andere kijk geeft op de donkere middeleeuwen.

Als je dit boek leest, weet je dat het zo donker niet is geweest.

Er gebeurden toen zulke bijzondere dingen.

Film The Best Exotic Marigold Hotel – een inhoudelijke, blijmoedige film. Een Indiase jongen opent een hotel voor bejaarde westerlingen – die eerst tegen en later meewerken. Heel veel humor.

Of Horses and Men – IJslandse mensen en paarden strijden niet tegen elkaar, maar leven samen. De ene keer valt het kwartje de kant op van de mens, de andere keer van het paard.

24

elkaar. Nou is dat niet dé verklaring van hoe homeopathie werkt, maar je kunt je wel voorstellen dat datzelfde principe geldt in hoge verdunningen.’

Jeugd- en ouderenzorg Tot slot … Als je in het dagelijks leven om je heen kijkt, bekruipt je dan niet vaak het gevoel: O, kon ik die mensen maar helpen?

‘Ja, heel vaak. Homeopathie zou op zoveel plekken uitkomst kunnen bieden. In de jeugdzorg en in de ouderenzorg zou je ontzettend goed kunnen doen... Al die ouderen met chronische obstipatie of incontinentie.

Jemig! Wat zou je niet allemaal voor ze kunnen doen. Of de couveusekinderen en de kinderen die na een zware bevalling ter wereld komen – geef ze alsjeblieft wat.

Hetzelfde geldt voor kinderen met autisme, ADHD of met traumatische ervaringen – ze zouden zoveel baat kunnen hebben bij homeopathie.

‘Ik gun het al die kinderen zo heel erg.

Zij hebben nog zo’n heel leven voor zich.

Als je hen nou wat gezonder zou kunnen krijgen, zodat ze niet met al die psychische problemen of trauma’s rond zouden hoeven blijven lopen. Hetzelfde geldt voor vluchtelingen met trauma’s. Homeopathie kan helpen trauma’s los te laten, ze een plek te geven, zodat de problemen niet altijd maar door het hoofd blijven spoken.’

‘Heb je zelf de afgelopen maand nog homeopathie gebruikt?

‘Ja, twee keer. Een keer vanwege een gekneusde enkel...

In het bos werd ik omvergelopen door mijn eigen honden. Enkel gekneusd. Ik ben naar huis gehinkt. ’s Avonds moest ik een webinar geven, toen zat ik hier met mijn voeten op de stoel, om het been een beetje hoog te houden. Na anderhalf uur wou ik opstaan en weglopen, maar dat lukte niet meer.

‘De enkel was heel dik geworden. Ik dacht eerst aan arnica en ruta. Arnica voor trauma; ruta voor de banden. Maar toen realiseerde ik me dat mijn tenen al bij de minste beweging pijn deden. Bryonia leek me het aangewezen middel. Binnen het uur voelde ik de zwelling afnemen; de volgende dag kon ik weer gewoon op mijn voet lopen. De dag erna was ik klachtenvrij.

Ook nu verbaasde ik me over de snelheid waarmee deze pijn wegtrok en de zwelling afnam. Zoals ik me ook in mijn praktijk dagelijks verwonder over de waanzinnige resultaten die met homeopathische korrels en druppels te behalen zijn. ’

‘Homeopathie zou op zoveel plekken - van jeugdzorg tot ouderenzorg -

Bart Hommersen Het in dit artikel genoemde onderzoek onder 150.000 verzekerden van de Haagse zorgverzekeraar Azivo is uitgevoerd door de Tilburgse hoogleraar gezondheidseconomie Peter Kooreman en de Leidse epidemioloog en lector antroposofische gezondheidszorg Erik Baars. Volgens Kooreman gaat het om ‘spectaculaire’ kostenverschillen die ‘niet te verwaarlozen zijn, zeker met het oog op de stijgende zorguitgaven’. Meer lezen?

Link via vruchtbareaarde.nl

ontzettend goed kunnen doen’ VA editie 4 • 2017 • 25

column

ada volmer weijland

beeldcolumn jos van wunnik In zijn volwassen leven heeft het lang geduurd voor hij de heelheid uit zijn kinderjaren terug heeft kunnen vinden. Zesde van een serie beeldcolumns waarin Jos van Wunnik verslag doet van zijn zoektocht.

Schoenmaker blijf bij je leest Steeds vaker, als ik kleintjes zie lopen, valt me op dat ze zo wijs zijn. De borelingen van nu lijken met meer kennis over hemel en aarde ter wereld te komen dan hun opa’s en oma’s.

Neem alleen de taal. Zo hoorde ik deze week een peuter van nog geen vier jaar na een stevige niesbui hardop zeggen: ‘Als niemand mij gezondheid wenst, dan doe ik dat maar mezelf.’ De tijd van drie kleine kleutertjes die zich bovenop een hek vermaakten met krekeltjes en korenbloemen blauw lijkt wat achterhaald in dit digitale tijdperk.

Maar hoe staat het met mijn eigen brein in het Nu van het Heden? Ach, dat volle hoofd, zo overvol gedachten over alles wat me nog te doen staat, maar waar ik vaak zo moeizaam aan toekom... Eén-twee-drie-huppakee – maar ik zucht en blijf zitten. Niemand die me druk ziet rennen, om toch nog net op tijd klaar te krijgen wat gedaan moet worden, kan begrijpen dat al dat gevlieg en gedraaf voortkomt uit een opgespaarde luiheidscrisis.

Totdat ik op een avond, thuis op de bank, handen op de knieën, weer eens zuchtend lui zat te zijn. De ingrediënten liggen klaar om twee cakes te bakken. En ik maar steeds smoesjes verzinnen om het bakken tot morgen uit te stellen. De allerlaatste mogelijkheid. Zoals zo vaak. Te vaak.

Maar dan, als uit het niets – noem het de baarmoeder van alle gedachten – hoor ik zeggen:

Niet ver van ons huis ligt in het bos een Schone Plek.

De eiken zijn hier dikker en de ondergroei ontbreekt – en er is een ring van haagbeuken. Het voelt alsof ik door een poort ga en een wereld betreed van een geheel andere orde.

Een van de krachtplekken die me kunnen aangrijpen en betoveren, die soms zelfs aanvoelen als troost. Alsof ik hier een draad oppak uit een ver verleden.

In 1995, toen ik bijgaande schilderijen maakte, tekende ik nog niet het stromen van de energie. Ik maakte plattegronden – waarop greppels en wallen aangegeven stonden. De locatie van de eiken markeerde ik als gaten.

Ik was enorm zoekende in die tijd, iets ontbrak in mij. Hartstochtelijk zocht ik naar de verbinding met de natuur – die op een plek als deze zoveel gemakkelijker kan worden gevonden.

De oranje kleur van het schilderij staat voor de gloed en de blijdschap ter plekke. Meestal weet een schilderij net iets meer dan jezelf.

Maar je hoofd bakt die cakes niet. Dat doen je handen. Ik keek naar mijn handen alsof ik ze voor

het eerst duidelijk zag. Twee handen met duim, wijsvinger, middelvinger, ringvinger en pink – wijd uitgespreid.

Met die handen voor me uit, giechelend als een puber, ben ik naar de keuken gelopen en daar heb ik mijn handen de cakes laten bakken. Mijn hoofd sloeg het hele proces stilzwijgend gade.

Een geslaagde taakverdeling tussen hoofd en handen. Schoenmaker blijf bij je leest.

Of ik nu nooit meer zo extreem lui ben? Nou, het is geen hocus pocus pilatus pas. Maar als mijn handen het werk kunnen en willen doen, kijkt mijn hoofd voortaan rustig toe. Een zomaar aanwaaiende gedachte kan best de moeite waard zijn om naar te luisteren. a.volmerweijland@telfort.nl

26

Vuurheuvel | caseine-tempera op mdf-paneel | 70x50 cm | 1995 Plattegrond van een wigvormige heuvel die is georiënteerd op de zonsondergang van 1 november – de dag waarop voor onze verre voorouders de grens tussen levende en dode zielen tijdelijk vervaagde, en een periode van duisternis inzette, en tevens het nieuwe jaar begon. Ik krijg het beeld van een vuurritueel en noem de plek ‘Vuurheuvel’.

Een Schone Plek Aardemoeder, Schone plek | caseine-tempera op mdf-paneel | 80x60 cm | 1995

Website: vanwunnik.com

VA editie 4 • 2017 • 27

(advertorial)

column magie in het dagelijks leven

ATELIER JAN RANSSEN GEEFT VORM AAN RUIMTE

Natuurwetenschapper Rob Top, aan het einde van zijn carrière afdelingshoofd op het ministerie van VWS, ontdekte de aantrekkingskracht van een oeroud ritueel, het mooiste ritueel dat hij zegt te kennen, een vision quest. ‘Ergens, diep van binnen werd een knop omgedraaid en werd de koers van mijn leven verlegd.’ Na vele eigen ervaringen begeleidt hij nu vision quests van anderen.

Vormgeven is vorm vinden. Interactie tussen mens, object en omgeving. Dat zijn voor mij kernbegrippen waarmee ik werk als binnenhuisarchitect en als beeldhouwer.

De ruimte en de dingen in de ruimte waarin we wonen en werken hebben invloed op ons welbevinden en op ons gedrag.

KUNST Toen ik omstreeks 2000 bij toeval het werk van de Spaanse beeldhouwer Eduardo Chillida ontdekte, ging er een wereld voor mij open, of eigenlijk vond ik mijn wereld in beelden uitgedrukt.

In zijn beeldtaal voelde en herkende ik mijn eigen kijk op de wereld en op de maatschappij. Dit beeld werd nog versterkt door een studie van zijn werk in zijn museum in Spaans Baskenland. Een maand lang was ik er iedere dag welkom ondanks het feit dat het werd gesloten voor publiek vanwege economische problemen. De dagen en uren die ik er doorbracht, hebben mij nog veel meer gebracht dan dat wat de uiterlijke vormen van de beelden me zeiden. Mijn verblijf in San Sebastián heeft mijn leven veranderd. Beeldhouwen is mijn eerste passie geworden naast mijn werk als binnenhuisarchitect. Op beide werkterreinen voel ik een verantwoordelijkheid naar mens en maatschappij en vertel ik erover met liefde.

KUNSTREIZEN EN LEZINGEN Sinds 2014 organiseer ik kunstreizen naar Baskenland. O.a. naar de musea van Eduardo Chillida en Jorge Oteiza. Oteiza is een tijdgenoot van Chillida, en beschouwde zich meer onderzoeker dan kunstenaar. Hij was zeer begaan met de mensheid.

Zijn prachtige museum staat in Alzuza. De Basken, heb ik ontdekt, zijn een geweldig volk. Zeer gehecht aan hun eigen cultuur, liefdevol en met respect voor de natuur en verbonden met natuur- en kosmische krachten. Je ziet dat terug in hun kunstwerken.

INTERIEUR De combinatie van kunst- en interieurwerk werkt wederzijds bevruchtend. In beide gevallen is het thema de ruimte. De ene keer dienstbaar en de andere keer vrij.

INFORMATIE www.atelierfranssen.nl info@atelierfranssen.nl telefoon: 06-10696607

28

Woestijn zand Z

es jaar misschien? Heel precies weet ik mijn leeftijd van toen niet meer. In ieder geval was ik klein. Op een zondagmiddag vergezelde ik mijn vader naar een huisvriend, die een dorp verderop woonde. We waren zijn moestuin ingelopen. Beide mannen stonden wat te praten. Ik zat op mijn hurken met zand te spelen. Ik voelde me verwarmd door de zon. En plots gebeurde het: een gevoel van intens geluk – van één zijn met alles om me heen. Nog steeds heb ik er een helder beeld bij, hoe lang het ook geleden is. Een klein jongetje, op zijn hurken spelend in een tuin in de zon.

Daarna zou het lang duren voor zich opnieuw zoiets onvergetelijks zou aandienen. Ja, er waren gelukservaringen, maar toch is ‘geluk’ iets anders. Pas toen ik na mijn veertigste mijn ‘thuis’ had gevonden in het sjamanisme, deed zich iets vergelijkbaars voor. Het was in een sjamanistische week in Zuid-Frankrijk waarin we werkten met onze dromen.

Dromen zijn vaak indrukwekkende boodschappen – berichten van de ziel. Om vijf uur ’s nachts zat ik met iemand van onze groep op 900 meter hoogte, boven op een bergtop. De opdracht die we hadden meegekregen was ons te concentreren op een deelneemster die eerder had verteld dat ze bijna nooit droomde.

Bij het wakker worden herinnerde ze zich nooit enige droom. Ons was gevraagd om ons geconcentreerd op deze vrouw te richten, in de hoop haar te kunnen helpen met dromen.

Van vijf tot zes uur in de vroege ochtend concentreerde ik me in een soort trance op de verbinding met haar. Daarna ontspande ik en genoot van het prachtige, bergachtige uitzicht. Inmiddels was het licht geworden, en ineens gebeurde het weer... De gewaarwording één te worden met het landschap en daar onderdeel van uit te maken.

Ik bestond even niet meer als aparte entiteit. Als ik mijn arm bewoog, leek ik een beweging te maken die de hele omgeving, tot de horizon aan toe, in beweging zette. Een indrukwekkende ervaring.

Gina Collecchia: Inyo mountains

Overigens: de vrouw heeft die nacht een lange droom gehad – die ze ons de volgende dag kon vertellen.

ervaringen – hele mooie zelfs, die me bij zullen blijven.

Inyo mountains De achteraf gezien indrukwekkendste ervaring komt uit Amerika. Ik nam deel aan een veertiendaagse training, inclusief een verblijf van vier en dagen nachten in de natuur, in afzondering en vastend.

We zaten in de Inyo mountains, een woestijnachtig berggebied in het Oosten van Californië. Om me heen kijkend zag ik dennenbomen en een vlakte met verdord lijkende saliestruiken – daaromheen heuvels.

En overal woestijnzand.

Ik had het niet naar mijn zin. Dat verbaasde me, normaliter vind ik het heerlijk alleen in de natuur. En terwijl ik me wentelde in mijn onvrede, gebeurde het weer… Er verschoof iets in me. Het landschap leek ineens als levend wezen aanwezig te zijn – alsof ik de ziel ‘zag’ – de ‘spirit’ van het landschap. Ik was er één mee. De saliestruiken voelden als familie, alsof ik één van hen was. Kijkend naar het zand, was ik zand!

Ook dat zand voelde intiem en vertrouwd aan. Er was eigenlijk alleen maar éénheid.

Blijkbaar verschuift op dit soort momenten iets in onze perceptie waardoor de ervaring van dualiteit tijdelijk wordt opgeheven. Het voelt als genade. En toch zou ik die ervaring in de Inyo mountains, de meest indrukwekkende die ik me kan heugen, geen gelukservaring noemen – zoals die oerervaring uit mijn jeugd.

Ook heeft geen van deze ervaringen mijn leven wezenlijk beïnvloed. Geen ervaring heeft een belangrijk inzicht opgeleverd dat mijn leven op een nieuw spoor heeft gezet. En toch waren het mooie

Schoonheid In een visioen, midden in een nacht, liep ik over grote brede stenen. Het was een donkere nacht, maar de steen waarop ik stond, was steeds helder gekleurd.

Het was een wereld van mooie abstracte vormen en heldere kleuren. Elke keer dat ik van steen wisselde, doofde de voorgaande steen uit, terwijl de volgende steen oplichtte. Zo liep ik van steen tot steen. De hele tijd was alleen de plek waar ik stond helder gekleurd, het licht op alle andere plekken was gedoofd.

Een adembenemend schouwspel dat ruim een uur duurde en pas uitdoofde toen het licht begon te worden.

Maar wat betekent het – vroeg ik me ook nu af.

Ondanks de magie was ik teleurgesteld dat ik de betekenis niet had gezien. Een gevoel van falen.

Ik had een prachtig visioen gehad, maar zonder betekenis.

Het duurde lang totdat langzaam tot me doordrong dat wat ik had gezien pure schoonheid was. Een magische ervaring. En schoonheid heeft geen betekenis. Betekenis is iets van de ratio. Schoonheid is van de ziel! Schoonheid mag er gewoon zijn – net als het leven.

Rob Top Website: instituutvoorritesdepassage.nl

VA editie 4 • 2017 • 29

Michiel Dhont over het belang van vrije

‘Als ik vroeger iets tekende, was het nooit goed; nu mag ik tekenen wat ik wil,’ aldus een elfjarige jongen na het uitvoeren van een van de kunstenaar Michiel Dhont (1940) ontwikkelde om volwassenen, maar vooral kinderen, te helpen zich vrij te uiten – sommige oefeningen met gesloten ogen, andere met beide handen tegelijk tekenend of boetserend.

Na zo’n gesloten-ogenoefening kijkt de elfjarige jongen verrukt naar zijn eigen abstracte creatie op papier

Tekeningen en foto’s afkomstig uit: ‘t Tijdloze Uur van Michiel Dhont

22 oefeningen die beeldend

en begint dan enthousiast te vertellen over de ervaring die voor hem tussen de lijnen verborgen zit: een wagen getrokken door een op hol slaand paard.

‘Esthetica is de wielklem Simone Thomasse zoekt Michiel Dhont op voor een gesprek over de ervaringen die tussen de lijnen van zijn leven indruk hebben gemaakt.

30

Meisje, groep 4. Oefening: ‘Maak met beide handen met houtskool willekeurig allerlei teken- en veegbewegingen die in je opkomen over de hele ruimte van het papier. Links, rechts, gelijktijdig of om de beurt. Je handen voelen zelf welke bewegingen ze willen maken.’

Simone Thomasse: Michiel Dhont

expressie zonder doel

‘Levenskunst bestaat eruit dat het verstand ruimte maakt voor het irrationele, opdat dit vindt waar het niet naar zoekt’

op je expressie’ ‘Had ik deze lessen maar als kind gehad, dan was ik nu een ander mens geweest’ Liesbeth Rientjes, vertaalster

VA editie 4 • 2017 • 31

Links en rechts: Het maken van cirkelbewegingen met gesloten ogen helpt emotionele spanning te ontladen en linker- en rechter hersenhelft verbinden; met open ogen helpt de oefening focussen.

W

e hebben afgesproken in het Woon-werk Collectief waar hij met twintig volwassenen en tien kinderen huist. Vroeger werden hier jongeren met problemen begeleid naar zelfstandig wonen. Nu resideren hier kunstenaars en wetenschappers. Het ziet ernaar uit dat de huidige bewoners hier nog drie jaar mogen wonen. Daarna wil de gemeente het pand verkopen.

De ontmoeting met de beeldend kunstenaar, musicus, docent en auteur vindt plaats in de Bijlmer, een Amsterdams stadsdeel dat nooit een al te beste naam heeft gehad. Maar het tij is aan het keren. Langzaam maakt de massale flatbouw op de ‘gouden grond’, vlak bij Amsterdam en snelweg, plaats voor peperdure panden.

Vooralsnog leven hier in de buurt nog altijd zo’n 146 nationaliteiten – tot grote vreugde van Michiel Dhont, die geniet van de diversiteit en de wereldadem.

Bovenste plank ‘Een flink aantal jaren heb ik in het Oosten van het land gewoond, maar dat benauwde me eerlijk gezegd.

Eigenlijk voel ik me nergens écht thuis. Als ik iets ben, dan toch in de allereerste plaats een wereldburger.

‘Maar Amsterdam is oké; ik ben hier tenslotte geboren… Ik groeide op als jongste van een gezin met twee zussen en een broer. Na een paar jaar op een gewone school te hebben gezeten, mocht ik naar het eerste lagere Montessorischooltje van de opvolgster van Maria Montessori: mevrouw Joosten-Gotzen. Een ongelooflijke vrouw, een pedagoog van de bovenste plank. Zij maakte er geen punt van dat het rekenen bij mij niet zo goed ging – een heleboel andere dingen kon ik immers wél. Het komt wel, zei ze.

‘Mijn ouders deelden die mening echter niet. Op een ouderavond kregen zij uit de mond van mevrouw Joosten te horen dat ik de ‘habitus’ van een kunstenaar had. Ze schrokken zich wezenloos en haalden me van school. Ik werd weer op mijn oude school geplaatst en daar teruggezet tot de zevende klas. Gelukkig bleek mijn nieuwe bijlesleraar ook weer zo’n fantastische pedagoog.

‘Pas veel later heb ik gezien wat die twee mensen voor

32

me hebben betekend. Zij ondersteunden me in wat ik nodig had om in deze cognitief gerichte wereld nog een beetje mee te kunnen. Zij zagen wie ik was. Tot hun dood ben ik ze blijven bezoeken.’

Plekje in de natuur ‘Mijn vader was gynaecoloog en uit hoofde van zijn beroep mocht hij na de oorlog meteen een auto hebben.

Hij hield ongelooflijk van de natuur. En met die auto gingen we zo vaak als we konden naar een woonboot in de Kaag. Ik was negen en zat in het kattenbakje. Om bij die boot te komen, moest je eerst nog een weiland door.

‘Voor mij als kind was het allemaal geweldig: midden in de natuur, bijna zonder andere mensen. Wij liepen door de koeienpoep, klommen over hekken, kanoden in de sloot, sloegen om in het kroos. Prachtig! Drinkwater werd in melkbussen aangeleverd met een klein bootje met het eerste aanhangmotortje.

‘Door die woonboot leek het niet meer dan vanzelfsprekend dat je als mens ergens in de natuur nog een tweede plek kon hebben. Met mijn vaders erfdeel heb ik jaren later in de Pyreneeën ook een tweede plek gecreëerd uit een ruïne. Daar ben ik mijn eerste buitenlandse zomercursussen gaan geven.’

Gebroken geweertje ‘Na de middelbare school volgde de militaire dienst. Een nare tijd. Dienstweigeren kón ik voor mijn gevoel niet, want we waren door de Canadezen bevrijd. Hadden zij hun leven dan niet voor mij gegeven? Hoe kon ik dan met een gebroken geweertje gaan rondlopen? Maar toen ik als dienstplichtig militair naar Nieuw-Guinea dreigde te worden uitgezonden om tegen de Papoea’s te vechten, was dat een brug te ver. In dat geval had ik niet anders kunnen doen dan weigeren. Dan maar een straf uitzitten in Nieuwersluis.

‘Tijdens mijn diensttijd stootte ik op allerlei facetten van macht en onmacht. Heel leerzaam! Het leger is gewoon een blueprint van onze maatschappij, met zijn hiërarchie, manipulaties en misbruik.

‘Ik leerde geen slachtoffer te worden van mensen die

qua hiërarchie boven me stonden, en ze aan te spreken op hun gedrag: ‘Dat klopt toch niet wat u daar doet?’ Ik vermoed dat ik nooit gestraft ben omdat ik dingen wist die ik eigenlijk niet had behoren te weten. Als officier was ik bij de geheime codedienst terecht gekomen – ik had veel kennis over de Navo, de Koude Oorlog, en alles wat daar mee samenhing.’

Lichaamsbewustzijn ‘Na mijn diensttijd realiseerde ik me in de roeisport het belang van intuïtie en lichaamsbewustzijn. Gewichtheffen hoorde bij de training van een wedstrijdroeier, maar ik ontdekte dat het niet goed was voor mijn lichaam. ‘Ik doe het niet meer,’ zei ik tegen mijn coach.

‘Alle roeiers doen het – overal,’ wierp hij tegen. Ik zei dat hij mij bij tegenvallende prestaties dan maar uit het team moest zetten.

‘Binnen het jaar kwam er echter belangrijk nieuws uit Duitsland. Een beroemde Duitse sportarts had zijn roeiers laten stoppen met gewichtheffen. Argument?

‘Roeiers krijgen er korte spieren van, en voor roeien heb je juist lange spieren nodig.’ Het heffen van gewichten werd vanaf toen voor roeiers als contraproductief beschouwd.

‘Mijn eigen lichaamsgevoel had me dus op het juiste spoor gezet – tegen alle gangbare gedachtes en sportieve solidariteit in. Mijn latere oefeningen beeldende expressie borduren op dit inzicht voort: vanuit je gevoel aan de slag gaan met tekenen of schilderen – jezelf creatief uiten zonder van tevoren te weten wat je gaat maken – af en toe ook eens met je gevoelshand of je niet-dominante linkerhand proberen te tekenen – je te laten verrassen door wat vanbinnen naar buiten wil komen.’

Beroepskeuze ‘Als baby al ben ik ondergedompeld in muziek. Mijn vader speelde in zijn vrije tijd piano en orgel, hij had dolgraag musicus willen worden, maar hij mocht niet van zijn ouders. ‘Dat is alleen maar armoede,’ zeiden ze. ‘Je bent slim genoeg – jij wordt dokter.’

‘In mij zou de geschiedenis zich herhalen. Ook mijn ouders verzetten zich tegen mijn wens om mijn eigen weg te gaan. Alleen kon mijn vader dat niet zo expliciet zeggen; ik deed wat hij in zijn jeugd zelf zo graag had willen doen. Uiteindelijk kwam hij in een split met zichzelf terecht. Vijf jaar lang heeft hij niet met me kunnen praten.

‘Toen ik hem vlak voor zijn dood na een zwaar hartinfarct uit het ziekenhuis ophaalde, zodat hij thuis kon overlijden, heb ik hem nog gezegd hoe gelukkig ik altijd ben gebleven met mijn beroepskeuze en ook hoe enorm dankbaar ik was dat hij toch maar mijn hele studie heeft bekostigd. Tenslotte heb ik me daarmee kunnen ontwikkelen tot wie ik ben geworden.’

Cellohanden ‘Bij ons thuis stonden twee vleugels in een grote muziekkamer, een Steinway voor de Duitse muziek en een Pleyel voor de Franse muziek. Daarop werd van alles vertolkt, van quatremains tot het gelijktijdig bespelen van beide vleugels – huitmains. Als klein jongetje lag ik soms wel een uur lang onder die vleugel. Mijn oma – down van de oorlog, enigszins wereldvreemd, maar tegelijk een fantastisch concertpianiste – woonde bij ons in en zat dagelijks acht uur achter de piano: Chopin, Bach en Debussy gonsden de hele dag door het huis.

‘Op een keer kwam mijn oom langs, de dirigent Willem van Otterloo. We zaten bij de haard. Ik was elf en had twee jaar pianoles. Hij vroeg me hoe het ging. Ik zei dat ik het pianospelen best leuk vond. Hij: ‘Laat je handen eens zien? Oh, maar jij hebt helemaal geen pianohanden.

Je hebt cellohanden!’

Klassiek & jazz ‘De maandag na zijn bezoek kwam mijn vader onverwacht thuis. Ik zat met mijn moeder aan de thee, zoals altijd na schooltijd, en riep: ‘Pa, wat leuk! Heb je vrij?’ Ja, zei hij, drink je thee maar op, we gaan ergens heen.

‘Wij liepen achterom naar de Willemsparkweg. Daar zat een grote vioolbouwer. We werden verwelkomd door een man in witte jas. Ik vroeg of dat de dokter was.

VA editie 4 • 2017 • 33

Links: Jongens, groep 4, basisschool.

Het tekenen van spiralen stimuleert het verleggen van grenzen, verruiming van gevoel en het denken in meerdere dimensies – het helpt het kind verbinding te maken met de buitenwereld.

Rechts: Zonder oog-controle, met houtskool in beide handen, al drukkend, krassend en vegend het papier voelen.

Ik had niets in de gaten. ‘Nee,’ zei mijn vader, ‘dat is een vioolbouwer.’ Ik hoorde hem zeggen dat zijn zoon eens kwam kijken naar een cello. Een instrument dat ik tot dan toe hoogstens een keer op een fotootje had gezien.

‘De man in de witte jas pakte een stok met een oogje, zo eentje waarmee je vroeger hoge ramen opende, en ineens zag ik boven in de ruimte tien van die grote celli hangen! Een beeld dat ik mijn hele leven niet ben vergeten. Hij haalde een cello naar beneden en liet me zien hoe ik het instrument tussen mijn benen moest houden. ‘Doe je hand hier, hou je vingers los – gewoon zó.’

‘Ik strijk en met mijn andere hand druk ik op zijn aanwijzing wat snaren in – en meteen was ik verrukt door de klank. In de daarop volgende acht jaar heb ik nooit één les gemist. Op zondagochtend speelde ik Bach en Mozart in de Remonstrantse kerk, om dan ’s middags in de studio van mijn neef en jazzmusicus Rogier van Otterloo jazz te gaan spelen. Op mijn achttiende ben ik helemaal overgestapt van klassiek op jazz, en ook van cello op contrabas.’

© Antoine Thibaud

Lavendelvelden

34

‘Mijn allereerste grote reis was op de fiets naar Frankrijk, buiten slapend of in een eenpersoonstentje, waarbij ik onderweg heel veel schilderde. De hele Franse zuidflank, de Rivièra, de Provence, doorkruiste ik. Paradijselijk, al die lavendelvelden! Volkomen stoned van de geur reed ik daar rond op mijn racefietsje, met tussen het stuur een net gemaakt schilderijtje – nog nat van de olieverf. Ik at perziken en appels van de boom, af en toe een zakje frites. Ik leefde van de zon en verder bijna niets.

‘Later voer ik met een oud transportschip van de geallieerden naar New York. Aan boord jazz spelend met een Groningse band. Mijn broer had in Canada een keukenbedrijf opgezet, en bij hem verdiende ik geld voor een aantal grote teken- en schilderreizen met de Greyhoundbus door Canada, Amerika en Mexico. Boven op een Mexicaanse berg daagde op mijn 24e het besef dat ik alleen maar kunstenaar wilde worden.’

Inspiratiebronnen ‘Jaren later maakte ik kennis met Shyamji Bhatnagar uit India, een uitzonderlijk kenner van de energieën in het menselijk lichaam. Hij onderscheidt niet alleen zeven chakra’s, maar binnen elke chakra ook nog eens 21 microchakra’s. Met zijn handen was hij in staat die energiepunten vanuit de ruggengraat te lezen en zo te zien welke openingen iemand had gemaakt in zijn bewustzijn. Hij heeft daar een onwaarschijnlijk goed boek over geschreven en leeft trouwens nog, zij het in broze gezondheid.

‘Eerst ervaren en kennis opdoen uit ervaring, was zijn motto – zoals ik later ook ben gaan toepassen in de beeldende expressie. Als oefenmateriaal kreeg iedere leerling precies de klankoefening die voor hem of haar het beste was. Vervolgens ging je daarmee aan de slag en oefende je met wat hij je had meegegeven: mantra’s, healing sounds en chanten.

‘In diezelfde tijd maakte ik kennis met de boodschap van Black Elk, een wijze van de Lakota-stam, die zei: ‘De vierde fase is aangebroken; ga de blanke man zeggen wat hij met de aarde doet.’ Black Elk is voor mij een van de grote sjamanen van deze wereld en zijn boek Black Elk Speaks een bron van inheemse spiritualiteit. In de kerstnacht las ik mijn kinderen daaruit voor – in plaats van uit de Bijbel.’

’t Tijdloze Uur ‘Op mijn 27e ben ik begonnen met het geven van schilderen tekencursussen. Meteen viel me op dat negen van de tien mensen bezig waren om Cézannetjes, Van Goghjes en Rembrandtjes te maken. Waarom, zo vroeg ik me af, zijn kunstenaars wel in staat hun eigen innerlijke beelden te schilderen en kunnen de meeste amateurs dat niet? Die vraag hield mij enorm bezig. Op een gegeven moment wilde ik zelfs helemaal stoppen met het lesgeven aan particulieren.

‘Op een dag, direct na de meditatie die ik in die tijd beoefende, pakte ik een vel papier en wat stukjes houtskool, en begon met beide handen tegelijk te tekenen. Niets bijzonders. Ik volgde de tekenbewe-

gingen die in me opkwamen. Ik sloot mijn ogen en bleef doorgaan met tekenen. Op een gegeven moment stond ik wiegend te tekenen, het gewicht steeds van mijn ene op de andere voet verplaatsend.

‘Bij de avondles vertelde ik mijn studenten over de zo ontstane abstracte tekeningetjes, en ik vroeg of zij het ook eens wilden proberen. Het werkte als een speer. Ik herinner me een leerling, een doofstomme man, die de interessantste nieuwe expressievormen ontdekte.

‘De ervaringen op die dag maakten het voor mij glashelder hoe belangrijk het is dat ieder mens zichzelf vrij uit kan drukken, en dat niemand kunstenaar hoeft te zijn om iets waardevols op papier te krijgen. Jezelf vrij en creatief uit kunnen drukken, daar gaat het uiteindelijk om.

‘Dit inzicht was het startpunt van een serie oefeningen die later ’t Tijdloze Uur is gaan heten. Niet denken, wel primair bewegen en voelen. Een prachtige oplossing voor mensen die van zichzelf denken dat ze niet kunnen tekenen of schilderen, en zich juist wel heel graag creatief willen uiten. Mijn slogan sindsdien: Esthetica is de wielklem op de expressie!’

’t Tijdloze Uur 2 ‘Beeldende expressie gaat voor mij om het ontwikkelen van creativiteit en het prikkelen van verbeelding.

Er is geen doel om naartoe te werken. Benoem niets en spreek liefst nergens over, zeg ik mijn cursisten.

En realiseer je dat je niets hoeft te presteren. Er is alleen maar beweging, aanraking en kleur. Verf is een hulpmiddel dat tegelijk met jou transformeert – de verf in de pot is straks niet meer dezelfde verf op het schilderij.

‘Wat je ook doet of maakt, laat jezelf verrassen.

Volg je intuïtie. Je hoeft niets te begrijpen, je hoeft van tevoren geen beelden mee te brengen en je hoeft niets te weten. Laat de gedachten over jezelf en de wereld los.

De gevoelens en emoties die er eventueel zijn, kunnen helpen om tijdens het schilderen contact te maken met innerlijke beelden. Maar als je niets voelt, is het ook goed.

Alles komt vanzelf.

‘En het gaat al helemaal niet over mooi en lelijk – die etiketten doen gewoon niet ter zake. Ervaar gewoon wat er gebeurt. Vertrouw erop dat je handen je innerlijke beelden kennen – dat zij uitdrukken wat naar buiten wil komen – als werktuigen van je hart. Je ogen kijken alleen maar mee.

‘De meeste Westerse mensen zitten het grootste deel van hun leven vast in hun hoofd – in de bèta-hersengolven die we produceren als we redeneren, besluiten nemen, werken en discussiëren. ‘Ik moet nu even dit, en dan dat. Heb je dat al gedaan? Hup, boodschappen doen.

Dat rekensommetje klopt niet.’ Allemaal bèta-ritmes. De oefeningen uit ’t Tijdloze Uur helpen over te schakelen op de langzamere alpha-hersengolven. In de ontspannenheid die dan ontstaat kunnen we gebruikmaken van onze beide hersenhelften en onze creativiteit aanspreken.

‘Ineens drukken we ons uit op een manier die vanuit ons hart gezien klópt. De innerlijke beelden liegen nooit.

Zelfs niet als er gelogen wordt, want dan verbeelden de beelden de leugen. Er is geen waarheid, behalve de waarheid die zichtbaar wordt in tekening of kleiklomp.

En ook die waarheid is alleen maar nu. Morgen zal er weer een ander beeld verschijnen, dus leg niets vast. Het is een voortdurend in het nu zijn. Zo wordt een expressieles tot een fascinerende ontdekkingsreis.’

Medicijnwiel ‘In alles wat ik doe, probeer ik oude kennis te vernieuwen en daar moderne vormen bij te vinden. In ’t Tijdloze Uur, maar ook in het boek dat ik nu aan het schrijven ben – een boek over het maken van de medicijnwielcirkel als een soort Mandala landart. Daarbij laat ik mensen belangrijke facetten in hun leven uitbeelden in het zand, met behulp van intuïtief gevonden voorwerpen.

‘Eigenlijk is het Mandala Medicijnwiel een soloopstelling, zoals familieopstellingen in een groep worden gedaan. Het is een cirkel van kennis die kracht geeft aan iemands aardse leven en ons helpt om de belangrijkste wens van dit moment te realiseren. Het ritueel van het maken van zo’n medicijnwiel helpt bij het ontdekken van VA editie 4 • 2017 • 35

Boven: Kinderen in groepjes van twee naast of tegenover elkaar. Elk krijgt een stuk klei waarmee ze met gesloten ogen mogen doen wat ze willen.

Na enige tijd geven de kinderen hun stuk klei aan de ander. Een oefening rond geven (loslaten) en ontvangen – ‘mijn’ en ‘dijn’. Het overhandigen alleen al is een belevenis voor de kinderen. Na een aantal wissels vertegenwoordigen beide stukjes klei het klei-werk van beide kinderen.

Rechts: Meisje uit groep 5 van de basisschool maakt een intuïtieve tekening

de eigen tijdloosheid – ons één-zijn met het universum.

De cirkel van het medicijnwiel is dan de focus in je leven, jouw aards gebied van waaruit je bij alles wat je doet communiceert met het universele al, dat net zo goed in jou is.

‘Alles is uit de cirkel voortgekomen, en in de cirkel gaat alles terug. Al weten we nooit hoe, en hebben we er alleen vermoedens over, het is heel mooi om je daarmee bezig te houden. Creëer maar! Je weet nooit wie je bent. Morgen ben je misschien weer een ander, afhankelijk van wat er om ons heen gebeurt en hoe we daarmee omgaan. Het Mandela Medicijnwiel zie ik als een hulpmiddel dat ons de kracht geeft om talenten te ontwikkelen en de uitdagingen van het leven aan te gaan.’

Crossovers ‘Ik ben iemand die zijn hele leven tussen allerlei nachtkastjes is gevallen. Altijd heb ik de wens gevoeld om de meest uiteenlopende kunsten met elkaar te verbinden, dus maakte ik crossovers – van muziektheater en dansende performances met geluid tot theater met projecties. Subsidie ben ik op die manier vrijwel altijd misgelopen, daarvoor moet je veel meer in een hokje kunnen passen. Doodzonde heb ik het altijd gevonden dat mensen uit het ‘hokje’ Gerrit Rietveld Academie nooit op een conservatorium komen – die werelden raken

36

elkaar veel te weinig.

‘Het mooie van het sjamanisme is dat alle kunsten erin vertegenwoordigd zijn. Mensen worden beschilderd, ze beschilderen voorwerpen, maken vuren en dansen, zingen en trommelen – het is een geïntegreerd gebeuren. Verbinding is het trefwoord van het sjamanisme. Terwijl we alles in de huidige tijd juist zo uit elkaar trekken.

‘Schrijven is mijn allergrootste therapie geworden! Ik heb altijd gedacht dat ik het niet kon. Nu zou ik wel elke dag aan mijn nieuwe boek willen werken.

‘Het is een droom die uitkomt dat ’t Tijdloze uur nu in Israël in het Hebreeuws uitgegeven gaat worden. Het zou fantastisch zijn als het Arabisch mag volgen. En hoe mooi zou het zijn als het ons via crowdfunding zou lukken om de oefeningen uit ’t Tijdloze uur in het Engels uitgegeven te krijgen? Dan zou mijn geesteskindje wereldwijd toegankelijk zijn!’

Simone Thomasse Website: dhont.nl en tijdlozeuur.nl || Een nieuwe druk van ’t Tijdloze Uur is in 2014 verschenen: ISBN nr. 978-90-4843417-6 | 104 pagina’s | € 27,50 || Allerlei voorbeelden van zijn muziek op: dhont.nl/michielmusic || YouTube filmpjes waarin Michiel Dhont zelf lesgeeft uit ’t Tijdloze Uur: tijdlozeuur.nl/ presentaties/youtube

column

jaap huibers

De Amerongse natuurgeneeskundige Jaap Huibers over het kerstfeest, een Romeinse keizer en Licht – dat troost biedt voor lichaam en geest.

troostend licht

gebruik van een antidepressivum een goede oplossing voor dat probleem kan bieden. Psychologen doen hun best mensen bij te praten als de duisternis in het leven weer eens toeslaat. Vele consulten die in de kern dikwijls weinig echt ‘levenslicht’ aanreiken…

O mens, jij! Als duisternis, verdriet en dat donkere in jouw ziel hun sporen trekken, hetgeen, zeker op den duur, ook wat betreft je lichamelijk functioneren zijn ontregelende effecten kan hebben.

Wat kunnen we dan toch proberen bewust te worden met Kerst? In ieder geval dat Jezus Christus een therapeutische gave bezat, want hij sprak ooit: ‘Ik ben het LICHT van de wereld.’ En aan Licht, aan zonnekracht, hebben we allemaal behoefte – omdat de kracht van het Licht meer kan genezen dan welk medicijn ook.

Op kerstavond speel ik graag dat kerstliedje uit lang vervlogen tijd op mijn oude orgeltje: Nu daagt het in

Ton Nolles: kerstmarkt in Aken

O

p 24 december wordt in tal van kerken de kerstnachtdienst gehouden. De dag erna is het Eerste Kerstdag. Kortom, het jaarlijkse kerstgebeuren neemt weer even bezit van het dagelijkse leven. Je zou je kunnen afvragen of er in deze tijd nog enige binding is van het kerstfeest met zijn oorsprong?

Die oorsprong van Kerst heeft te maken met de geboorte van Jezus Christus – in een armoedige stal met een ezel en andere dieren in het dorpje Bethlehem. Of dat historisch bezien allemaal klopt, kunnen we niet meer boven water krijgen, maar het verhaal is beslist ontroerend.

Is Jezus inderdaad op 24 of 25 december geboren?

Nee dus, want de datum van het kerstfeest is ooit, rond 330 na Chr, op die datum vastgelegd. De toenmalige Romeinse Keizer Constantijn bekeerde zich in die tijd, wellicht ook om politieke redenen, tot het christelijk geloof. Binnen zijn rijk had hij echter te maken met Romeinen die niet zomaar afstand wilden doen van de oeroude Romeinse godenreligie.

De 25e december was een prachtige compromisdatum, want op die dag vierden de ‘oude’ Romeinen hun Sol-Invictus-feest, het keerpunt in het jaarverloop waarop de zon weer aan het firmament begint te klimmen. De zon overwint de donkere periode, letterlijk: ‘Sol Invictus’.

Omdat Jezus Christus van zichzelf had gezegd: ‘Ik ben het Licht der wereld’, konden twee religieuze opvattingen en belevingen worden samengevoegd: het Sol-Invictus-feest van de oude Romeinen en het kerstfeest van de christenen.

In onze tijd is dat kerstfeest een wat buitenkantige aangelegenheid geworden, met kerstbomen, lampjes in tuinen en aan gevels en vaak dramatisch ongezonde kerst-eterij, begeertevol opgesmikkeld in de meest opgedofte outfits – kortom, we vieren een feestje.

Over de betekenis van Jezus Christus, ach, daar moet of kun je het in deze tijd eigenlijk niet meer over hebben, want dan ontstaat al snel een oeverloos, meestal weinig zinvol gepraat over religie, geloof, eigen gevoelens en belevingen en wat dies meer zij.

Steeds meer mensen hebben weinig of niets meer met het christelijk geloof. We wonen immers in een multiculturele en een door de wetenschap aangestuurde samenleving.

Is de viering van het kerstfeest dan helemaal onzin?

Nee! Want in ieder mensenleven treedt wel eens zo’n moment op dat de ‘zon’ even uit het zicht verdwenen is – waarin het donker is en de energie van het Licht uit het persoonlijk leven verdwenen lijkt.

Artsen zijn tegenwoordig van mening dat het

het oosten, het Licht schijnt overal, Hij komt de volken troosten…..

Tja, is dat niet de kern van het kerstfeest: elkaar kunnen en willen ‘troosten’, door elkaar van ‘hart tot hart’ Licht aan te reiken – wat ook warmte is en dus ook liefde?

Ik wens u eenvoudige en vooral liefdevolle kerstdagen toe, als de dagen kort en donker zijn, en de nachten soms zo duister lang.

Sol Invictus.

Jaap Huibers Op 24-12-2017 leest Jaap Huibers deze column voor in het programma M Magazine op Radio M Utrecht rond de klok van 11.30 uur. Op internet: rtvutrecht.nl/live/radiomutrecht/

VA editie 4 • 2017 • 37

GreenCoffins is leverancier van door de World Fair Trade Organization gecertificeerde FAIR TRADE milieu verantwoorde uitvaartproducten.

Peter Samson, oprichter van GreenCoffins: bijna zeven jaar geleden ben ik gestart met het importeren van Fair Trade en milieu verantwoorde graf- en crematiemanden. Ik heb mij daarbij laten inspireren door het Britse bedrijf Ecoffins, wereldwijd de enige door de WFTO geaccrediteerde fabrikant van milieuvriendelijke uitvaartmanden en kisten.

Al haar producten van buiten de EU zijn gemaakt in Fair Trade-gecertificeerde bedrijven en voor haar producten hanteert Ecoffins de hoogst mogelijke normen aangaande kwaliteit en ethische productie.

GreenCoffins is zusterorganisatie van Ecoffins en actief in Nederland, Duitsland, BelgiĂŤ en Zwitserland.

Milieu verantwoord Met haar collectie handgemaakte graf- en crematiemanden biedt GreenCoffins een Fair Trade en milieu verantwoord alternatief voor de doodskist. De gebruikte gewassen worden ecologisch verantwoord gekweekt en zijn zichzelf hernieuwend. Omdat er aan de de uitvaartmanden geen voor het milieu schadelijke stoffen worden toegevoegd (ook geen spijkers, schroeven etc) blijven ze volledig biologisch afbreekbaar. Transport gaat Wereldwijd zijn steeds meer mensen zich ervan bewust dat conform de milieu regels van de WFTO. Deze regels zorgen hun keuzen impact hebben op voor een acceptabele CO2 uitstoot waardoor Fair Trade het milieu en op de leefomstan- productie in derde wereld landen mogelijk wordt. digheden van de mensen die de gevlochten uitvaartkisten gemaakt hebben.

Getest en goedgekeurd door de LVC

column

marjan van duin Zet haar in een trein, vliegtuig of riksja, en ze is gelukkig. Het liefst wil ze de mensen leren kennen die ze onderweg ontmoet – hoe ze zijn, hoe ze eten, hoe ze met hun kinderen en ouders omgaan. Tuinontwerpster, reizigster, ayurveda-therapeute Marjan van Duin schrijft haar columns on the road. Deze keer een superpersoonlijk verhaal.

vincent en elcie

H

oewel ik voor de familie van Vincent (nu 54 jaar, een zwarte man uit Benin, Afrika) Madame Toulassi de Eerste ben, vond ik die naam in het begin maar vreemd. Vincent is nu immers getrouwd met Elcie, met wie hij twee kinderen heeft. Maar alles went en ‘Madame Toulassi de Eerste’ voelt nu als een eretitel..

Op een dag vroeg ik Vincent hoe hij en Elcie elkaar eigenlijk hebben ontmoet. Hier volgt zijn verhaal, zo goed mogelijk vertaald uit het Frans: ‘Toen wij nog in Gambia zaten, jij en ik, zei je altijd dat ik niet in Gambia moest blijven, omdat de Gambianen mij als ‘gastarbeider’ behandelden. Altijd kreeg ik te horen dat ik hen van hun banen beroofde. De Hollander waar ik als kok in zijn restaurant werkte, behandelde me als een zeer goedkope arbeidskracht, eigenlijk als een slaaf.’

En ja, zo voelde ik dat ook! Altijd als ik, Marjan, dat Hollandse restaurantje bezocht, zat ik me plaatsvervangend te schamen.

Vincent vertelde verder: ‘Ook zei je altijd dat ik terug moest gaan naar Benin en daar een vrouw moest zoeken die mij kinderen zou kunnen geven en met wie ik mijn eigen taal zou kunnen spreken. Toen jij terugging naar Nederland, ben ik bij die Hollander weggegaan, en naar Nigeria vertrokken. Daar heb ik werk gevonden in een restaurant.

In Nigeria zitten nu eenmaal veel Europeanen in de olie-industrie die Europees willen eten.

‘Toen ik vakantie kreeg ben ik tijdelijk terug gegaan naar Benin.

Een buurland van Nigeria, sléchts… een dag rijden met een busje. Ik ging naar Benin terug om mijn moeder te zien en om een vrouw te zoeken. Ik kwam in een buurtje terecht dat me wel beviel en waar ook nog wat vroegere vrienden woonden. Er was een schoonheidssalonnetje waar ik voor een boodschap moest zijn en toen ik binnen kwam zat daar een madame.

Dus zei ik ‘bonjour madame’. ‘Non’, zei de madame: ‘ik ben geen madame, maar mademoiselle’. De volgende dag ben ik teruggegaan en heb haar gevraagd of ze me wellicht vaker wilde zien. Zij dacht dat ik een spelletje speelde en zei nee. Ook vond ze me veel te oud (Elcie is nu 29 – Marjan).

‘Ik vroeg haar of ze niet een vader, moeder of tante had met wie ik zou kunnen praten. Zo kwam ik bij haar tante Celestine terecht. Haar heb ik geprobeerd duidelijk te maken dat ik echt serieus op zoek was naar een vrouw en dat Elcie me beviel. Maar niemand wilde geloven

dat ik op mijn leeftijd niet nog ergens in een ver oord kinderen had zitten van een jaar of twintig. En als dat niet zo was, moest er wel iets niet in orde zijn met mijn uhùùù (met een alleszeggend gebaar van zijn hand werd wel duidelijk wat dat ‘uhùùù’ dan wel was). Haar tante bleef maar vragen stellen. Dus heb ik haar verteld dat ik in Gambia een blanke vrouw heb gehad, die nu terug is naar haar eigen land. Ik heb wel een beetje gejokt, want ik heb gezegd dat jij geen kinderen kon krijgen, maar dat bij mij alles goed werkt. (je had dat gezicht en die gebaren moeten zien, toen hij het over zijn ‘uitrusting’ had, geweldig! – M) ‘Elcie’s piepkleine salonnetje lag pal voor het huis van haar papa, dus heb ik ook met hem gepraat.

Binnen drie weken waren we getrouwd voor de kerk met een geweldig feest. Ik heb geld aan de papa gegeven, en er was een heel schaap en een hoop te eten en te drinken, te dansen, te grappen en te lachen.

Het feest duurde tot zes uur ’s ochtends. Elcie was meteen in verwachting en iedereen kan zien dat Blessien (de naam van zijn zoontje – M) een kind van mij is. Kijk maar, hij heeft dezelfde donkergoudbruine huidskleur als ik, ehéèé (gelach natuurlijk). En nu ben jij hier, madame Toulassie de Eerste, mijn pilaar.’

Hij vond het geweldig om dit verhaal aan mij te kunnen vertellen. Ik zei hem dat ik dit verhaal ook van Elcie wilde horen, niet omdat ik denk dat hij maar de halve waarheid had verteld, maar omdat een vrouw nu eenmaal anders in elkaar zit. ’s Avonds in hun minuscule huisje vertelde Elcie me haar verhaal in het Engels, nou ja, gebrekkig Engels, met een lief gezichtje en zachte stem – Lovet, hun dochtertje, op schoot. Vincent ernaast met Blessien in zijn armen, samen zittend op hun rood pluchen tweezitbankje.

Het verhaal was inderdaad grotendeels hetzelfde. Wat haar het meest verbaasde: ‘dat zo’n oude bereisde man, die nu terug was in Benin, met mij heeft willen trouwen.’

Marjan van Duin VA editie 4 • 2017 • 39

De Bosnische piramides, een jaar later

In de streek rond Visoko circuleerden al langer kinderverhalen over ondergrondse speelgangen. Lokale legenden verwijzen naar een geheim dat verborgen zou liggen onder de indrukwekkende met bomen begroeide heuvel bij het Bosnische stadje. Semir Osmanagich (1960), cultureel antropoloog en econoom, zag als eerste in de rechthoekige heuvel met zijn opvallende oriëntatie ten opzichte van het Noorden een heuse piramide. Na tv-uitzendingen in 2006 (CNN), 2008 (BBC) en 2009 (National Geographic) kwamen honderdduizenden naar de Bosnische Vallei om het fenomeen te aanschouwen en te ervaren, of om als vrijwilliger mee te werken aan het uitgraven van tunnels en het schoonbikken van hellingen.

Aafke Douma en Rob Heiligers deden eerder in dit blad verslag van hun – heldervoelende – verkenning ter plekke. Sindsdien zijn beiden er twee keer teruggeweest. Een update met hun nieuwste ontdekkingen.

40

Woord vooraf In 2016 waren wij (Aafke Douma en Rob Heiligers) vijf dagen in de ‘Vallei van de Piramides’ in Bosnië en Herzegovina bij het stadje Visoko, zo’n 25 km vanaf Sarajevo. Ja, daar staan vijf piramides: Zon, Maan, Draak, Liefde en Aarde genaamd door ontdekker dr. Sam Osmanagich. Twee hiervan zijn zelfs hoger dan de bekende Egyptische piramides (Zon 220 meter en Maan 190 meter hoog). Hoe kan dat en hoe zit dit?

Sinds we hier geweest zijn is er veel gebeurd, te veel om te kunnen bevatten, laat staan om het goed te kunnen verwoorden. Onze belevenissen op de Balkan waren (en zijn) zodanig mysterieus dat we tijd nodig hadden om een en ander

De foto is een animatie van de werking van de Zonpiramide

te laten bezinken. Engelstaligen hebben hier het prachtige woord ‘flabbergasted’ voor: verbluft, stomverbaasd, verwonderd.

Kortom, we staan nogal paf van wat er op ons af is gekomen.

Gelukkig diende zich in dit blad de mogelijkheid aan om deze wonderlijke zaken eens nader te belichten. Door er in het najaar van 2016 over te schrijven in het artikel ‘Het Mysterie van de Bosnische Piramides’ kregen we een en ander wat beter op een rijtje. Door er tijdens interactieve lezingen ook over te gaan vertellen en zo deze informatie te delen met anderen kreeg het nog een extra dimensie, want vele aanwezigen wilden toen zelf dit ‘nieuwe wereldwonder’

ervaren. Sommigen gingen er op eigen houtje heen, anderen wilden er het liefst met ons tweeën als gidsen ernaartoe. Voor de duidelijkheid: Aafke Douma is helderziend, -horend, -voelend, -wetend. Dat geeft ter plekke bijzondere informatie over deze locatie.

Zo verbleven we dus in juni, september en oktober 2017 weer in Bosnië, dit keer samen met bijna vijftig liefhebbers (in drie 5-daagsen) uit Nederland, Vlaanderen en Zwitserland. Over dit vervolg op ons ‘mediamiek onderzoek’ dat Aafke en ik afgelopen zomer op en rond de Bosnische piramides beleefd hebben willen we nu berichten.

In VA editie 4-2016 is ons eerste artikel ‘Het Mysterie van de Bosnische piramides’ te (her) lezen . Wie belangstelling heeft voor het NATUURLIJK werk met onze praktijk, bijeenkomsten, workshops en reizen kan terecht op website NATUURLIJKCentrumBewustzijnenBloei.nl. Meer over Bosnië onder ‘nieuws’.

Overigens organiseren we geen ‘groepsreizen’, maar wel ter plekke een dagprogramma. Reis en verblijf regelt iedereen zelf naar eigen voorkeur.

VA editie 4 • 2016 2017 • 41

De Bosnische piramides, een jaar later

N

a een voorspoedige reis vanuit Groningen via treinen en vliegtuigen belanden we juni 2017 opnieuw in warm Sarajevo, negen maanden na onze eerste reis. Bij het vliegveld wacht ons een aardige verrassing, want in plaats van een Twingootje krijgen we voor hetzelfde geld van de autoverhuurder een zevenpersoons Dacia aangeboden. So sorry, no little cars now. Wij blij, want met onze groep van zestien Nederlands-Vlaamse deelnemers hebben we nu wat extra stoelen te vergeven als we de komende dagen piramides gaan beklimmen.

De volgende ochtend laven we ons bij het stadje Visoko eerst weer enige tijd aan de bijzondere uitstraling van de Zonpiramide – de grootste van de vijf. Met de auto is de westkant over een smal weggetje te bereiken, waarna je lopend via een weitje tot dicht bij de top kunt komen.

Vorig jaar ontdekten we al dat deze piramide een ‘echte energiemachine’ is. En dat is ook nu sterk voelbaar, misschien nog wel sterker dan tijdens ons vorige bezoek.

De plek geeft ‘zuigende voeten’, een enorme aarding. Er ontstaat verbinding, rust en ontspanning, maar er is ook vitaliteit. Aafke voelt zich net als de vorige keer ‘blij als een meisje’. Het lijkt toch een soort thuiskomen voor ons, hier in die vallei van de Bosnische piramides.

Sam en Sue De vlak bij Visoko gelegen tunnels van Ravne zijn een merkwaardig fenomeen. Een enorm ondergronds tunnelnetwerk van alles bij elkaar tientallen kilometers lengte – dat volgens moderne geoscan-metingen door lijkt te lopen tot onder de Zonpiramide. Sommige tunnels monden uit in grote ondergrondse ruimtes.

Als wij enkele dagen later met onze deelnemers bij de ingang van het tunnelstelsel aankomen, stuiten we meteen op dr. Sam Osmanagich met zijn markante Indiana Joneslook – de zwarte koningspoedel Sunny vanzelfsprekend in zijn buurt. We worden weer hartelijk welkom geheten in Bosnië.

De ontdekker van de mysterieuze piramides vertelt bezig te zijn met de voorbereiding van een internationaal congres annex rondreis voor deelnemers die meer willen weten over de ‘nieuwe’ Bosnische oudheden. Gelukkig heeft hij nog wat ruimte en tijd over om onze junigroep aandacht te geven – het loopt weer fijn toevallig.

En zo krijgen we in het kleine museum bij de Ravne-

tunnels een prachtige introductie op zijn levenswerk. Een bevlogen relaas over wat er de afgelopen twaalf jaar allemaal is blootgelegd: van de piramides en de tunnels tot zijn strijd met archeologen, en de uitkomsten van wetenschappelijke metingen. Het blijft een bijzonder verhaal.

De Engelse Sue Jones is ook aangeschoven, de ‘Aafke van Sam’ zou je haar kunnen noemen. Sue combineert haar archeoloog-zijn met helderziende gaven; zo vult zij het team rond Osmanagich aan met wetenschappelijke én mediamieke inzichten.

Een mooi voorbeeld volgt een week later, als Aafke en ik samen met Sam in een reading ‘helderziend nieuwe tunnels ontdekken’. Deze zouden zo’n achthonderd meter vanaf de ingang van het al bekende tunnelnetwerk liggen. Dat zou groot nieuws zijn!

Enkele mediamiek getalenteerde vrouwen onder de congresdeelnemers willen ook wel eens ‘meekijken’. Graag!

Hoe meer overeenstemming, des te beter immers. Samen met Sue Jones beamen ze als in een soort ‘heksenkringgesprek’ Aafkes helderziende bevindingen, dit tot groot genoegen van dr. Sam en onze groep.

Binnenkort zullen hier nieuwe archeologische afgravingen plaatsvinden, met hopelijk nieuw te bezoeken tunnels en ondergrondse ruimten. Mogelijk ook een tunnel die tot de Zonpiramide zal reiken – hier twee kilometer vandaan. Dat is in ieder geval waar velen op hopen.

Heel inspirerend om mee te maken hoe mysterie en gezond verstand in Bosnië hand in hand gaan – hoe ‘spirituele wetenschap’ zich hier ontvouwt.

Zelfhelend vermogen We hebben in ons programma een aantal Engelstalige Bosnische gidsen opgenomen (Haris Delibasic, Emir Zebic en Almin Graho, allen in dienst bij de Foundation Bosnian Pyramids) – om naast onze ervaringen ook het verhaal van lokale bewoners aan bod te laten komen. Mooi om te merken dat ze na hun ‘gangbare archeologische verhaal’ van vorig jaar nu meer bereid zijn hun eigen belevenissen te delen.

Geboren en getogen in Visoko blijken ze ook zelf spirituele ervaringen beleefd te hebben rond de piramides en in de tunnels. Ze wijden uit over het ‘voelen van stilte’, vreemde visioenen en een gunstige invloed op hun gezondheid.

Ja, deze tunnels staan bekend om hun wonderlijke effecten. Het zelfhelend vermogen van bezoekers wordt

Foto’s van links naar rechts: Dr. Sam Osmanagich op de betonhelling van de Zonpiramide | Aafke bij de ingang van de Ravne tunnels | Rob’s uitzicht op de Zonpiramide vanaf de

42

flink geactiveerd. Zelfs driehonderd meter diep kun je merkwaardig genoeg in de tunnels ademen als op een frisse bergtop. Ook het aanwezige water heeft hoge Bovis-waarden en bijzondere helende kwaliteiten. En bestaan we zelf niet grotendeels uit water? We zien groepen Spanjaarden, Bulgaren, Tsjechen en Hongaren naar binnen gaan. Mede uit nieuwsgierigheid hier naartoe gekomen, maar velen hopen ook op een spoedige genezing van klachten.

Onze gids Haris vertelt sterke verhalen over een vrouw wier knieën plots pijnvrij waren; over een moeizaam ademend meisje dat binnen een week meer longinhoud kreeg; over een man met kanker die na een maand dagelijks enkele uren in de tunnels te zijn geweest (inclusief lokaal water drinken) door zijn dokter gezond werd verklaard.

Gaan de Ravnetunnels in Bosnië binnen afzienbare tijd de ‘nieuwe grotten van Lourdes’ worden?

Mensen uit onze groep melden persoonlijk ook bijzondere ervaringen. Als ze diep in het tunnelstelsel geleide meditaties krijgen aangeboden, ontstaat bij velen een gevoel van ‘puurheid’ en ´oorspronkelijkheid´. Prachtig om mee te maken dat wat wij tot onze grote vreugde en verwondering een jaar eerder ontdekten in een reading met dr. Sam nu ook voelbaar blijkt te zijn voor onze deelnemers.

Rustgevend Drie maanden later, september 2017, rijden Aafke en ik, dit keer wel in een kleine auto, over een onverharde weg omhoog naar de top van de Maanpiramide. Hier ligt op de platte bovenkant een boomgaard van zo’n 150 bij 150 meter.

De jonge eigenaar, Senad Begovac, heeft het terrein geërfd van zijn grootvader, die het al lang geleden heeft gekocht met geld dat hij in Duitsland als gastarbeider had verdiend.

We willen graag meer weten over deze locatie, waar de energie zo anders aanvoelt dan op de Zonpiramide. Meer zacht en vrouwelijk en verstild – een aangenaam rustgevend gevoel. De jonge Senad laat ons de top zien, waar Aafke een jaar eerder een heel bijzondere ervaring opdeed, toen we er met z´n tweeën waren. Als zij sindsdien thuis ’s nachts niet goed kan slapen, geeft het beeld van ‘liggen op die plek’ haar al veel rust. Deelnemers uit onze groepen melden later soortgelijke ervaringen.

Senad deelt ons mee dat de omliggende grond is opgekocht door een rijke Maleisiër die ook een voetbalclub in Engeland in bezit heeft. Wat gaat hier allemaal gebeuren

in de nabije toekomst? Er is hem al een paar ton geboden voor zijn boomgaardje. Maar hij wil niet verkopen, dat kan hij zijn grootvader niet aandoen.

‘Polako polako, ali seguro’, zou die hebben gezegd.

‘Langzaam aan maar zeker.’ Zo zou dit wel eens een goudmijntje voor de familie Begovac kunnen worden, en daar hoopt Senad van harte op. Op een houtvuurtje knutselt hij nu in no time een zalige Bosnische lunch met groenteprut en salade in elkaar en geeft ons bij vertrek een door hemzelf gestookte fles pruimenbrandewijn met etiket ‘Moon’ mee.

Onze dank is groot.

Tumulus Bij het gehucht Vratnica (letterlijk ‘poort’), op zeven kilometer van Visoko, ligt de Tumulus – een heuvel met een conische vorm van zo’n veertig meter hoog. De Tumulus is zelf geen piramide, maar staat volgens insiders wel energetisch in verbinding met de piramides bij Visoko. Daar willen we meer van weten.

Ook hier zijn opvallende metingen gedaan door wetenschappers. Diep onder de grond is een ‘langwerpige kamer’ ontdekt en daaronder ligt nog een grote metalen plaat – duidelijk niet ‘natuurlijk’ ontstaan allemaal. Mediterenden spreken over een ‘stille’ energie.

Met deelnemers uit de septembergroep rijden we in een kleine kolonne auto´s tot de voet van het Tumulus-bergje, waar Aafke mediamieke informatie binnenkrijgt over de locatie.

Zelf zegt ze over dit soort momenten dat zij van nature ‘de hele radio’ kan ontvangen, waar de meeste mensen slechts een smalle bandbreedte aan frequenties ter beschikking hebben. Wij denken in de 3e (4e/5e?) dimensie te leven, Aafke blijkt zicht te hebben op veel meer dimensies of realiteiten in het bewustzijnsveld. En bewustzijn lijkt ‘eindeloos’ (zoals hartchirurg Pim van Lommel al eens benoemde). Volgens Aafke is er trouwens geen sprake van hogere of lagere dimensies. We leven – als lichtwezen – tegelijkertijd in vele parallelle realiteiten; terwijl we als mens, net als een radio, kunnen ontvangen waar we op afstemmen. Aafke is al langer vertrouwd met dit afstemmen; de meesten van ons zullen nog wat moeten oefenen.

Bij de Tumulus krijgt Aafke tot ieders verbazing contact met een soort energetische reuzen, zeven meter lange lichtwezens uit de 8e dimensie – die deze plek ooit gecreëerd

piramide van de Liefde | Enkele deelnemers bij de top van de Zonpiramide

VA editie 4 • 2017 • 43

De Bosnische piramides, een jaar later zouden hebben. ‘Ze doen niets, ze zijn, en vertoeven in een eeuwig nu,’ vertelt ze. Verder krijgt Aafke beelden van een adelaar, zwevend hoog in de lucht. Een gunstig voorteken?

De energie van de Tumulus ervaart ze als ‘neutraal’. En dat is wat veel deelnemers zelf ervaren in een gezamenlijke meditatie op de top – een diep en rustgevend gevoel van ‘zijn’. Sommigen zouden hier het liefst voor altijd willen blijven. Maar door je er straks thuis op af te stemmen, weten we inmiddels, kun je opnieuw contact maken met deze Tumulus, en zo dezelfde ‘neutrale stilte’ in jezelf oproepen.

En dit geldt ook voor andere locaties .

Mooi hoe aan het einde van ons samenzijn twee arenden enige tijd boven onze hoofden cirkelen. Alsof we op sjamanistische wijze een natuurlijke bevestiging krijgen van de waarnemingen van vandaag.

Minocho-licht Met onze smartphones doen we met zijn tweeën onderzoek in de Ravne-tunnels. Door met flitslicht in het donker digitale foto’s te maken, verschijnen er direct energetische lichtbolletjes (‘orbs’ uit de 6e dimensie, aldus Aafke) in beeld, een bij velen bekend verschijnsel. Vorig jaar september maakten we in een reading met dr. Sam al contact met de ontroerende puurheid van de Minocho – lichtwezens uit de 14e dimensie met olieachtige kleuren en ronde vormen. We begrepen toen dat we deze lichtwezens moeten zien als een afspiegeling van het licht in onszelf – van ons zich ontvouwende Bewustzijn.

Groot is onze verwondering als we deze Minocho nu in meditatieve staat weten te fotograferen. Eerst zien we gewoon een tunnelwand op de gemaakte foto, een paar seconden later kleurt diezelfde plek ‘na uitnodiging’ al wat blauwer, nog weer drie seconden later is een volgende foto compleet roze, blauw en lila. Ook zijn ronde geometrische vormen te zien, als gaat het om ‘heilige geometrie’.

We zijn heel blij dat we deze lichtwezens in beeld hebben weten te krijgen en nu dus ook aan anderen kunnen tonen.

Voor de duidelijkheid: de observator beïnvloedt altijd het geobserveerde, zo leert ons de kwantumfysica. Energie volgt eenvoudigweg aandacht. Dit Minocho-licht laat zich schijnbaar zien als iets buiten ons, maar is ook deel van onszelf, van ons eigen holografische lichtwezen, van ons zich steeds meer ontwikkelende Bewustzijn. In essentie ZIJN wij Minocho… Door er bewust op af te stemmen in

onszelf reflecteert het zich nu kennelijk op deze foto’s. Zien we hier zo een ‘Zelf-portret’?

Zon, maan en draak Vanaf de top van de Zonpiramide hebben we begin oktober, met een nieuwe groep, een prachtig uitzicht over Visoko. We zitten op de trapvormig gerestaureerde muren van de ruïne van het kasteeltje dat hier ooit stond. Het is stralend weer en zo kunnen we met onze oktobergroep heel duidelijk de vijf piramides zien die samen de ‘Vallei van de Piramides’ vormen.

Aafke vertelt over de gekleurde energiebanen die ze tussen de Zon, Maan en Draak ziet bewegen – drie piramides die exact in een gelijkzijdige driehoek liggen. De Draakpiramide ligt nog wat ‘in nevelen gehuld’, aldus Aafke.

‘Maar Draak laat zich wel steeds meer zien’. We hebben deze Draakpiramide (90 meter hoog) samen al eens eerder bezocht. De Draak gaat over de balans tussen mannelijk en vrouwelijke energie. Maar een nieuw bezoek past nu niet in het groepsprogramma. Misschien volgend jaar.

Vlak naast de Zonpiramide is de piramide van de Liefde zichtbaar – net als de Maanpiramide met een boomgaardje op de platte bovenkant. Eerder voelden we daar al zeer aangename energieën, eigen aan die locatie: ‘zacht, lieflijk, verbindend’.

Sam Osmanagich heeft de piramides namen gegeven, die mede geïnspireerd zijn door zijn doctoraalscriptie culturele antropologie over de Mayacultuur. Hij lijkt intuïtief te hebben aangevoeld wat passende benamingen zouden kunnen zijn. Velen geven aan dat de piramidenamen ‘kloppen’.

Aafke vindt de Zonpiramide veel actiever geworden de laatste tijd. September 2016 gaf ze nog ‘acht procent actief’ aan, juni 2017 leek het tien procent geworden, nu begin oktober komt ze uit op ‘dertig procent actief’. De piramides en de tunnels fungeren in hun totaliteit als een soort ‘energiemachine’. Ja, het is een vitaal energetisch gebeuren in en rond Visoko. Je vraagt je af of dit met een zich versnellende bewustzijnsontwikkeling in de wereld te maken heeft.

Leuk extra ‘feitje’: op de vraag hoe hoog die Zonpiramide nou eigenlijk is, komt Aafke uit op 362 meter hoogte! Dat is (helderziend gemeten) nog veel hoger dan de ‘meer dan 220 meter’ die hier plaatselijk wordt aangehouden. Vanwege privégrondbezit aan de voet van de Zonpiramide kan lastig

Van links naar rechts: Gids Almin Graho in actie voor de septembergroep | Sloveens kunstenaar Marko Pogacnik | Aafke bij de Geopunctuur Cirkel | Kosmogram van Pogacnik

44

worden bepaald hoe het nu precies zit met die hoogte. Maar nu onlangs in een vijftig meter lager gelegen tuin ook beton is aangetroffen, zou de lokale schatting al kunnen uitkomen op zo’n 270 meter. Ter vergelijking, de grote piramide van Cheops bij Gizeh in Egypte meet 147 meter.

Hartslag In een afsluitende meditatie in de buurt van de energiestraal (‘beam’) – pulserend voelbaar als een hartslag in en uit de Zonpiramide – ervaren we weer gevoelens van puurheid en oorspronkelijkheid die kennelijk bij de uitstraling van dit gebied horen. Een aantal deelnemers komt met prachtige beschrijvingen van transformerende, engelachtige lichtbeelden uit hun meditatie.

Als we ’s avonds tijdens een afrondend etentje vragen naar een trefwoord dat hun ervaringen dezer dagen het best typeert, komen de volgende reacties in hen op: Vrijheid.

Sereniteit. Hartverwarmend interessant. Bewust Zijn. Liefdesenergie.

Bijzonder avontuur. Diep geluksgevoel. Magisch. Dankbaarheid.

Minocho. Volg je hart. Samenzijn in Liefde. Just Be. Bjusterbaarlik (Fries voor wonderbaarlijk). Innerlijke rust en thuiskomen. (Aan) geraakt. Of in kort en krachtig Vlaams: ‹Gewoon pakkend!› Een fraai rijtje woorden voor zo’n mysterieus en wonderlijk fenomeen …

Marko Pogacnik Naast de oeroude piramides komen in dit gebied inmiddels ook andere ontwikkelingen op gang. Bij de tunnels van Ravne is een ‘spiritueel park’ (Parc Ravne 2) aan het ontstaan met wat ze noemen ‘moderne krachtplaatsen’. De Foundation Bosnian Pyramids heeft hier aan kunstenaars, artsen en spirituele centra de ruimte gegeven om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van het gebied door een eigen plek in het park in te vullen.

Naast cultureel antropoloog is Osmanagich ook econoom.

Hij zou graag zien dat het nu nogal arme Bosnië (geen EU-lid) mogelijkheden krijgt om zich verder te ontwikkelen. Het bevorderen van toerisme is dan natuurlijk een van de opties.

Er liggen al plannen voor een wetenschappelijk onderzoekscentrum, een museum, een hotel, een kuuroord, een spiritueel centrum, etcetera.

Een van de hoogtepunten in Parc Ravne 2 is een project van Marko Pogacnik, een beroemd kunstenaar uit Slovenië.

Hij kreeg het genereuze aanbod van de Sloveense overheid

om ‘waar ook ter wereld’ een nieuwe holistische installatie te creëren. Pogacnik, paranormaal begaafd, koos deze unieke locatie in Bosnië uit.

Zijn ‘Geopunctuur Cirkels’ werken als een soort acupunctuurnaalden ten goede van onze planeet Aarde, zo legt hij uit. Manshoge stukken marmer met symbolische beeltenissen heeft hij in een precies afgebakende halve-maan-vorm geplaatst. Met een internationaal samengesteld team van beeldhouwers zijn in twee weken fijnzinnige ronde symbolen (‘kosmogrammen’) in het marmer uitgehakt – met schitterend resultaat. Je voelt de liefde en betrokkenheid waarmee dit alles gemaakt is.

Ook Aafke en ik kregen een uitnodiging onze eigen plek te creëren in het nieuwe park. Na een zomer mijmeren lijkt ons beste idee nu in 2018 gerealiseerd te gaan worden. Midden in een van de twee valleien willen we een jonge beuk planten, die in honderd jaar mag uitgroeien tot een woudreus (die ook op ons logo staat).

Bij de beuk komt een bord te staan met een oefening in ‘hart-ademen’, een van de essenties van ons NATUURLIJK werk. Hoe dat gaat? Stel je voor dat je een boom bent – adem in vanuit de wortels naar de takken; adem uit vanuit de stam in het rond. Adem uit vanuit je hart, liefdevol, waarheen en hoever je maar wilt.

Energie volgt aandacht. En zo ben je energetisch ‘geaard, gehemeld en hartelijk verbonden’ met je omgeving, met de hele wereld. Met onze, inmiddels enthousiast door de Foundation ontvangen installatie ‘Be a Tree’ denken we voor alle leeftijden een zinvolle bijdrage te leveren aan het park.

Ontdekkingsreizen Zo hebben we het afgelopen jaar inspirerende reizen beleefd op de Balkan, met grote nawerking voor ons hier in Nederland. De ontdekkingen en ontwikkelingen bij Visoko zijn nu nog in een pril beginstadium, dus enig filmisch ‘Indiana Jones & de Bosnian Pyramids-gevoel’ speelt ook mee. Als enthousiaste ontdekkingsreizigers zijn Aafke en ik getuige van iets bijzonders wat steeds meer in de openbaarheid zal komen, een nieuw wereldwonder?

Aanrader aan lezers: ga dat zelf zien en beleven! Of ga eens met ons mee? Mocht dit verhaal over de Bosnische piramides bij je resoneren, laat je verwonderen…

Rob Heiligers

VA editie 4 • 2017 • 45

4

6 3 2

1 5 8

Regeladvertenties Cursus

7

Geld erla n d 1 Logement B&B Blijplaats Blijplaats – voorheen Klein Grut – is gelegen in het dorp Wamel, in het land van Maas en Waal, en biedt grote en kleine groepen de gelegenheid om te verblijven in het sfeervol verbouwde boerderijgedeelte van het oude gemeentehuis. De groepsaccommodatie biedt plaats aan ong. 20 tot 25 personen.

Daarnaast is het mogelijk gebruik te maken van de B&B-kamers (zelf koken kan ook), van de schitterende tuinkamer en veranda voor vergaderingen, lunches en andere ontmoetingen.

Neem een kijkje op onze website blijplaats.com of bel 0487 50 16 72 / 06 51360910.

2 Buitenzijn Schrijven, wandelen, Hanzesteden bezoeken, fietsen? BUITENZIJN is een comfortabel ingericht gastenverblijf (2 p.) met cv en goede bedden in het prachtige coulisselandschap van de IJsselvallei.

Haardhout, prima fietsen en een warme ontvangst gratis. Kijk maar op www.buitenzijn.eu of bel 0575-846317.

Noord -H o lla n d 3 De Bolhoed Vrolijk Health-Food-restaurant in hartje Amsterdam. Alles zo mogelijk van biologische kwaliteit.

Zelfgemaakte verse pasta. Maandelijks wisselende exposities. Dagelijks wisselend veganistisch menu.

Verschillende taarten uit eigen keuken Ook lunch en take-away. Adres: Prinsengracht 60-62. Amsterdam. Tel: 020 626 18 03.

4 Texel Inulatexla Onthaasten op het prachtige Texel, aan de rustige oostkant van het eiland, waar stilte, lucht, licht en donker nog betekenis hebben. Een warm bad van stilte in het rustieke dorp Oosterend. Mogelijkheid tot 3-4 daagse retraite of onthaasting. Of massages, introductie lichaamsbewustzijn, gesprekken, wandelingen, meditaties. Gewoon een paar dagen lekker uitwaaien en vakantie houden kan ook. Info: Cocky den Duyf | inulatexla.nl | 06 55920571

46

Zeeland 5 Kuuroord De Schouw Dé plek voor bewust vasten. Gun je lichaam rust, je geest ruimte. In de bedding van aandachtsvolle, bezielde en professionele begeleiding kun je je overgeven aan wat jij op dit ogenblik het meest nodig hebt. Het sfeervolle gebouw is rustig gelegen en biedt diverse faciliteiten. Een grote zonnige tuin met zwembad. Iedereen privé slaapkamers.

Er worden diverse behandelingen aangeboden, dagelijks groepsactiviteiten. Elke week, hele jaar geopend. Een NIEUW LEVEN begint met een vastenkuur bij De Schouw! Tel: 0111 40 21 91 | kuuroorddeschouw.nl

Flevoland 6 Het Vegetarisch Restaurant “... Toen mijn dochter en ik laatst in uw Restaurant mochten eten, waren wij getroffen, door zowel de sfeer van uw Restaurant alsook door de zorg waarmee de gerechten zijn bereid ...” Het Vegetarisch Restaurant. Trefpunt in het Transcendente Meditatie Sidhadorp. Donaustraat 183 Lelystad, tel.

0320-251515. Dagelijks geopend, tussen de middag en ’s avonds v.a. 17:30. Website: vegrest.hyves.nl/

Limburg 7 Pension Sint Rosa Ontbijten aan de Geul? Pension Sint Rosa, idyllisch gelegen in Schin op Geul (Zuid Limburg).

Vegetarisch, l/o v.a. 26.95 p.p.p.n.

Info: 043 - 4591542 | pensionsintrosa.com

N o o r d -B ra ba nt 8 Hof van Heden Gelegen in de Kempen, op de grens van ‘boeren buiten’ en het prachtige landgoed Baest. De plek nodigt uit los te komen van spijt van gisteren en zorgen voor morgen. Je vindt er een labyrint en een verhalentuin. Retraites, individueel of in groep, trainingen, workshops, stiltewandelingen en meer.

Info: nieuwtij.nl/hof-van-heden | 06 22 491 501

INSPIRERENDE MOESTUINLES van Alma Huisken. Verander je leven door 1 cursusdag! Dagcursus in febr/mrt 2018 in Groningen, N-Holland, Utrecht en Gelderland. info: almahuisken@xs4all.nl, 0595-487042

Therapie Spierpijn, spanningen, spit of andere kwalen? Een AYURVEDA-massage doet vaak wonderen! Aldus Marjan van Duin, ayurvedatherapeut, wonend en werkend in Eindhoven. Ayurveda is een 4000 jaar oud heelkundig systeem uit India.

De WHO erkent deze heelkunde als evenwaardig aan onze eigen Westerse geneeskunde. Daarnaast ontwerpt Marjan ook tuinen en geeft ze tuinkundig advies.

T: 06 539 609 42 | W: marjanvanduin.nl Ervaart u bijwerkingen van regulier medicijngebruik of denkt u aan vaccinatieschade? HOMEOPATHIE biedt ontstoringskuren aan om deze klachten - op elke leeftijd - te behandelen.

Ontstoringskuren in de vorm van homeopathische middelen ontgiften en herstellen uw gezondheid.

W: vincentengel.nl

Vakantie, reizen ECOLONIE, al 29 jaar een inspirerende ontmoetingsplek in Frankrijk, met een veelzijdig zomerprogramma voor de bewust levende mens. Info: ecolonie.eu

Editie nabestellen Praktisch elke editie van Vruchtbare Aarde is nog los na te bestellen. Bent u op zoek naar een specifieke editie of een artikel dat u ooit gelezen hebt, maar weet u niet meer precies wanneer, dan vind u op onze homepage vruchtbareaarde.nl vlak boven het cover-overzicht (onderin) een handige zoekfunctie: Doorzoek de inhoud van 20 jaar Vruchtbare Aarde op trefwoorden. Vervolgens kunt u de editie(s) van uw keuze nabestellen op: vruchtbareaarde.nl/losnummer.

column

h.c. moolenburgh

domme wetenschap Op een dag stapte een nieuwe patiënte bij me binnen.

Ze kwam uit Den Haag en ze keek mij met één bruin oog pinnig aan. Het andere oog was bedekt door het ooglid.

Vragend naar de reden van haar komst zei ze scherp: ‘Ziet u dat niet?’

‘U komt dus voor uw oog. Vertel het me eens.’

Zij: ‘Een aantal maanden geleden ging mijn ene oog ineens niet meer open. De huisarts gaf me een Vitamine B-preparaat, maar dat hielp niet. Toen werd ik naar de oogarts gestuurd, maar die zei dat mijn klacht niet op zijn terrein lag. Toen werd ik verwezen naar de psychiater, maar bij hem kwam ik niet verder. Ten slotte kwam ik bij de neuroloog terecht, die me allerlei pillen gaf – die ook niet hielpen. Nu ben ik hier.’

Ik zei: ‘Mevrouw, in ieder geval is de zenuw die het ooglid optilt bij u verlamd geraakt en nu ken ik maar één middel dat mogelijkerwijze zou kunnen helpen. Het is een kruid, Sint Janskruid genaamd, dat soms helpt bij dit soort zenuwaandoeningen. lk zal u er een thee van voorschrijven en die moet u een maand lang drie maal daags drinken. Als het helpt komt u bij mij terug; als het niet helpt, weet ik niets anders en komt u niet terug.’

Een maand later kwam ze met twee open ogen bij me terug. Ze straalde. Ze vertelde dat het oog na veertien dagen ineens open was gegaan. Toen begon ze te lachen. Op de Lange Poten in Den Haag was ze haar neuroloog tegengekomen. ‘Dag Dokter’, zei ze. Verrast keek hij op, en riep toen uit: ‘Dag mevrouw, ik had u niet herkend met twee ogen open! Dan hebben mijn laatste pillen dus geholpen!’

‘Nee dokter,’ zei de vrouw. ‘Die hielpen ook niet, maar ik ben naar een dokter in Haarlem gegaan en die heeft me Sint-Janskruidthee gegeven en dát heeft snel geholpen.’

Hij bitste: ‘Mevrouw, ik begrijp niet dat u in die nonsens gelooft!’ Hij beende woedend weg.’

Een Engelse uitdrukking luidt: ‘Open Mind’. Het betekent dat je open blijft staan voor hetgeen je niet verstandelijk kunt begrijpen, hoe wonderlijk de wereld waarin wij leven ook mag zijn. Want als je er oog voor hebt, leven we in een mysterieuze wereld – waarvan de dingen die er echt toe doen niet rechtlijnig te begrijpen zijn.

Neem bijvoorbeeld een fenomeen als ‘verliefdheid’.

Waarom val je nu juist voor die éne (in mijn geval al 66

jaar)? Of stel dat je met een probleem zit, waar je maar niet uit komt. En dan droom je zomaar de oplossing of wordt ’s morgens wakker met de oplossing. Of je ontmoet toevallig iemand die je zomaar in een losse opmerking de oplossing aanreikt.

Ons huidige tijdsgewricht haat het niet-berekenbare en niet-weegbare. Wetenschappelijk gesproken leven we in het tijdperk van de gesloten ‘mind’. De geest die door onze tijd waait, tolereert niet dat het niet-bewijsbare reden van bestaan heeft. We aanvaarden alleen de waarheid van wat met behulp van zintuigen en hulpinstrumenten kan worden aangetoond.

Mijn eigen vak vraagt om het bewijs van gerandomiseerde dubbelblindproeven (wat een woord! Het geeft de beperktheid al aan), en een uitkomst die vervat kan worden in grafieken. Vanuit de farmaceutische groothandel gezien een gouden standaard! Al die lastige concurrerende alternatieve middelen zijn zo makkelijk te verbieden.

De rechtlijnige wetenschap heeft enorm nut in puur materiële zaken, als het bouwen van een brug of een vliegtuig. Maar al die dingen waar het in het leven echt om gaat, zijn niet op rechtlijnige wijze te bewijzen. Kan je een engel in een dubbelblindproef stoppen? Nee – en dus bestaan er volgens onze wetenschap geen engelen. lk kijk reikhalzend uit naar de tijd dat onze kinderen op school zal worden geleerd dat de dingen waar het echt om gaat in het leven in de buitencategorie van ‘wonderbaarlijk’ vallen – fenomenen die niet of moeilijk te pakken zijn met onze zintuigen en zich niet laten verklaren vanuit een zuiver materialistische wetenschapsopvatting. Ik hoop dat we op scholen en universiteiten steeds meer leermeesters zullen gaan zien die studenten aanmoedigen met een wijd open ‘mind’ in het leven te staan!

illustratie: Albert Hennipman

Na veertig columns leek voorjaar 2017 het moment gekomen om afscheid van H.C. Moolenburgh te nemen. Maar tegen de verwachtingen van zijn artsen in krabbelde onze columnist weer op. Op 30 september deelde hij hoogst persoonlijk in boekhandel Atheneum in Haarlem de eerste exemplaren uit van zijn bij Lemniscaat gebundelde Vruchtbare Aarde columns. Na veertig in boekvorm verschenen columns, met nummer 41 als toegift, presenteren we hier met trots zijn 42e column.

H.C. Moolenburgh Nieuwe boeken: Wandelen in verwondering (de gebundelde VA-columns) | 2017 | gebonden, 206 blz. | Lemniscaat | € 19,95 || Gezond leven in een vervuilde wereld – Een handleiding met vuistregels 2017 | gebonden, 240 blz. | Lemniscaat | € 19,95 || Wie zijn wij? Waar komen wij vandaan? Waar gaan wij naartoe? | 2017 | gebonden | Lemniscaat | € 19,95.

VA editie 4 • 2017 • 47

TONZON VLOERISOLATIE DÉ OPLOSSING TEGEN VOCHTPROBLEMEN EN EEN KOUDE VLOER

Voor TONZON Koud en klam

Beter Isolerend effect warmere vloer, hogere besparing TONZON Vloerisolatie heeft in een kruipruimte een beter isolerend effect dan andere isolatiematerialen. Dat is te danken aan het unieke Thermoskussen dat in 1980 in Nederland is uitgevonden.

Daarmee wordt de vloer warmer en is de energiebesparing hoger. Daarnaast is het Thermoskussen ook ecologisch gezien de beste keus. Het materiaal is volledig opvouwbaar. Het past door ieder luikje, geeft veel minder overlast en geen grote vrachtwagen voor uw deur.

Na TONZON Warm en droog

Infrarood foto’s van voor en na plaatsing TONZON tonen het warmteverschil (foto’s zijn gemaakt in een seniorenwoning van Wooncorporatie Wonion)

Daardoor kan geen vocht uit de bodem meer doordringen in de woning.

De warme vloer en lagere luchtvochtigheid geven schimmels en huisstof mijten nauwelijks nog kans. De muffe geur uit de kruipruimte verdwijnt voorgoed. De gecombineerde aanpak met Thermoskussens en Bodemfolie is de perfecte basis voor een comfortabele, energiezuinige en gezonde woning ook bij nieuwere woningen.

TONZON Thermoskussens

TONZON Bodemfolie

Dubbele aanpak stopt vocht Een stevige Bodemfolie op de bodem van de kruipruimte stopt de verdamping Kosteloze inspectie van uw kruipruimte van vocht en remt radongas.

Waarom nog langer wonen op een koude vloer boven een (vochtig) gat in de grond? Tonzon heeft de perfecte oplossing met de langste (37 jaar!) praktijkervaring. Laat nu uw kruipruimte kosteloos inspecteren en krijg vrijblijvend een offerte op maat.

Kijk snel op tonzon.nl

TONZON BV Postbus 1375 7500 BJ Enschede

info@tonzon.nl www.tonzon.nl

0900 - 28 66 966 (0,10 p/min) KvK 06044102